Үүсмэл санхүүгийн хэрэгсэл

Мөн чанар, чиг үүрэг:

Ухагдахуун „derivativ“ = үүсмэл Суурь үнэлгээнээс шууд ба шууд бус хэлбэрээр хамааралтай байх (бусад үнэт

цаас, хүү, индекс) Гэрээ хэлцлийн гүйцэтгэл хожмын цаг хугацаанд явагдана („Termin“) Гүйцэтгэлийг хойшлуулах шалтгаан: суурь үнэт цаас, үнэлгээ бүхий зүйлээс

хамаарах нөхцөл Чиг үүрэг:

Суурь үнэт цаас, үнэлгээний ирээдүй дэх үнийн хэлбэлзлээс хамгаалах („Hedging“)

Суурь үнэт цаас, үнэлгээг худалдалгүйгээр түүний ирээдүйн үнэлгээ ямар болох талаар таамаг дэвшүүлэх

Үндсэн болон үүсмэл үнэт цаасны зах зээлийн үнийн зөрүүн ашиглаж ашиг олж авах

Бага хөрөнгө оруулалтаар Суурь үнэт цаас, үнэлгээний үнийн хэлбэлзэлд харьцангуй их нөлөөлөх (Hebeleffekt)

Үүсмэл санхүүгийн хэрэгсэл /дериватив/

Опцион: (=болзолтой)

Фьючерсийн гэрээ: (=болзол заагаагүй)

Хадгаламжийн бичиг

Зохицуулалттай зах зээлд арилжихыг зөвшөөрсөн бусад санхүүгийн хэрэгслийг;

Төрөл, хэлбэр: Nr. 1: үнэт цаас, мөнгөний зах зээлийн санхүүгийн хэрэгслүүд, хүү,

индекс болон бусад үүсмэл санхүүгийн хэрэгслүүд суурь үнэлгээг бүрдүүлэх

Nr. 2: бараа бүтээгдэхүүн, инфляцийн түвшин бусад макро эдийн засгийн хувьсагч сурь үнэлгээг бүрдүүлэх нь

Nr. 3: санхүүгийн зөрүүгээс ашиг олох хэлцэл = суурь үнэлгээний ханшийн зөрүүг бэлнээр гаргаж авахад чиглэсэн гэрээнүүд

Nr. 4: зээлийн зориулалттай үүсмэл санхүүгийн хэрэгслүүд = зээлийн эрсдэлийг тусад нь баталгаажуулахад чиглэсэн хугацаат хэлцлүүд жишээ нь Credit Default Swaps

Nr. 5: хуулинд заасан суурь үнэлгээ бүхий үүсмэл санхүүгийн хэрэгслүүд ,Жишээ нь агуулахын ба тээвэрлэлтийн нөөц боломж

Опцион гэрээ

1. Опцион: (=болзолтой)

Тодорхой тоо, хэмжээ бүхий хөрөнгийг тохиролцсон үнээр тогтоосон хугацаанд худалдан авах эсхүл худалдахыг нөгөө талаас шаардах эрхтэй

шаардлагыг биелүүлэх үүрэг

Опционы шагнал: эрх олж авч буй этгээд эрх хадгалагчид төлөх

•Call-Option = опционы эрх эдлэгч худалдан авах эрхтэй ⇨ эрх хадгалагч зарах үүрэгтэй

•Put-Option = =опционы эрх эдлэгч худалдах эрхтэй э⇨ рх хадгалагч худалдан авах үүрэгтэй

Фьючерсийн гэрээ

2. Фьючерсийн гэрээ: (=болзол заагаагүй)

Тодорхой тоо, хэмжээ бүхий хөрөнгийг урьдчилан тохирсон үнэ, хугацаанд худалдах, худалдан авах үүргийг гэрээний талуудад үүсгэх гэрээ

Гэрээ байгуулах үеийн үнийн зөрүүг үүрэг гүйцэтгэхэд харгалзахгүй

Хадгаламжийн бичиг гаргах субъект, зорилго Субъект-Кастодиан

Зорилго: суурь үнэт цаасыг хадгаламждаа авсны үндсэн дээр өөр улсын үнэт цаасны зах зээлд арилжих

Хадгаламжийн бичиг

Суурь үнэт цаасаар гэрчлэгдэх өмчлөх эрх болон түүнтэй холбоотой бусад эрхийг баталгаажуулах /хувьцаа эзэмшигчийн саналын эрх, үр шим хүртэх эрх/

Суурь үнэт цаасанд чөлөөтэй хөрвөх /үндсэн нөхцөл/

Хөрвүүлэх ажиллагаа нь хариу төлбөргүй хэлцэл байна.

Хадгаламжийн бичиг гаргагч-даалгавар гүйцэтгэгч өөрийн хөрөнгөөрөө хадгаламжийн бичгийг

худалдаж авснаас бусад тохиолдолд хадгаламжийн бичгийн өмчлөгч нь суурь үнэт цаасны өмчлөгч байна.

Шаардлага: Суурь үнэт цаасыг хадгалалтад авах Тоо, хэмжээ бүрэн байх

Төрөл, хэлбэр

төрөл: Монгол Улсын хадгаламжийн бичиг Гадаад улсын хадгаламжийн бичиг.

Хэлбэр: нэмж гаргах өмчлөгчийн зөвшөөрлөөр өмнө гаргасан үнэт цаасанд

суурилан гаргах аль алинд суурилан холимог

Гэрчлэх эрхийн хүрээ Нэг төрлийн хадгаламжийн бичиг тус бүр нь нэг төрлийн

үнэт цаасны хувь тэнцүү эрхийг гэрчилнэ. Нэг хадгаламжийн бичиг нь нэг болон түүнээс дээш тооны

суурь үнэт цаасыг баталгаажуулах Суурь үнэт цаас гаргагчтай байгуулсан гэрээнд заасан

тохиолдолд нэг суурь үнэт цаасыг хэд хэдэн хадгаламжийн бичгээр баталгаажуулах

Энэ тохиолдолд саналын эрхийг хадгалмжийн бичгийн нийлбэрээр тооцож гаргах

Хадгаламжийн бичиг гаргагч нь өөрийн хөрөнгөөр хадгаламжийн бичиг худалдаж авснаас бусад тохиололд түүнийг номиналь эзэмшигч гэж үзнэ.

Эзэмшил, өмчлөл номиналь эзэмшигч: үнэт цаасны өмчлөх эрхийн

бүртгэлд хадгалагчаар бүртгэгдсэн, тухайн үнэт цаасны өмчлөгч /бенефициар өмчлөгч/ бус зохицуулалттай этгээд

бенефициар өмчлөгч: хуульд заасны дагуу номиналь эзэмшигчийн нэр дээр өөрийн өмлөл дэх үнэт цаасыг бүртгүүлсэн, тухайн үнэт цааснаас үүсэх үр шимийг хүртэх эрхтэй жинхэнэ өмчлөгч

Монгол Улсын хадгаламжийн бичиг

Гадаад улсын хөрөнгийн биржид бүртгэгдсэн суурь үнэт цаасыг хадгалалтдаа авч, Монгол Улсын зохицуулалттай зах зээлд худалдахаар бүртгүүлж, гаргасан санхүүгийн хэрэгслийг

Монгол Улсын хадгаламжийн бичгийн суурь үнэт цаасны төрөл

суурь үнэт цаасны бүртгэл бүхий харъяалах үнэт цаасны зах зээл, улсын жагсаалт /Хөрөнгийн биржийн саналыг үндэслэн Хороо тогтоох/

Жагсаалтад хамрагдаагүй үнэт цаасанд суурилсан хадгаламжийн бичиг гаргахгүй

гэрээ Хууль тогтоомж эзэмшигчийн суурь үнэт цаасны тухайд эдлэх эрхийн тухай, эрхийг нь эдлүүлэх,

суурь үнэт цаасаар тодорхойлогдох саналыг нь нэгтгэн уламжлах, саналын дүнг танилцуулах

суурь үнэт цаасыг хадгалалтад авсны үндсэн дээр хадгаламжийн бичиг гаргах, хадгалалтад байх суурь үнэт цаасны тоо, хэмжээ нь түүнд суурилсан хадгаламжийн бичгийн тоо, хэмжээнээс ямагт багагүй байх, нэг суурь үнэт цаасанд давхар хадгаламжийн бичиг гаргахгүй байх тухай;

суурь үнэт цаас болон суурь үнэт цаас гаргагчийн талаар нийтэд мэдээлбэл зохих мэдээллийг хууль тогтоомж болон Хорооноос тогтоосон журмын дагуу тухай бүр саадгүй гаргаж өгөх талаар суурь үнэт цаас гарагчийн хүлээх үүргийн

хадгаламжийн бичиг эзэмшигчийн анхны шаардлагаар хадгаламжийн бичгийг цуцлах, холбогдох суурь үнэт цаасны өмчлөх эрхийн бүртгэлийг гүйцэтгэж өгөх, хадгаламжийн бичиг эзэмшигчийн зөвшөөрөлгүйгээр хадгаламжийн бичгийг цуцалж

Гадаад улсын хадгаламжийн бичиг

Кастодианы үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий байгууллагад хадгалагдаж буй Монгол Улсад анх гаргасан үнэт цаасанд суурилан гаргасан

Хадгаламжийн бичгийг арилжих зах зээл, улсыг илэрхийлсэн нэр

II. Үнэт цаас хоёрдогч зах зээлд гаргах

ажиллагаа

II. Үнэт цаасны хоёрдогч зах зээлд гарах

Үнэт цаасны хоёрдогч зах зээл нь хөрөнгө оруулагчид анхдагч зах зээлээс худалдан авсан үнэт цаасаа арилжих зах зээл юм.

Уг зах зээл нь үнэт цаасны хөрвөх чадварыг хангаж чадахуйц нөхцөл бүхий дэд бүтэц болох хөрөнгийн бирж, биржийн бус зах зээл, брокер, дилер, төлбөр тооцоо, клиринг, хадгаламжийн байгууллагууд, бүх төрлийн хөрөнгө оруулагчдаас бүрддэг.

Үнэт цаасны анхдагч зах зээлээс татан төвлөрүүлсэн мөнгөн хөрөнгө шууд үнэт цаас гаргагч компанийн үйл ажиллагаанд зарцуулагддаг бол хоёрдогч зах зээлд хөрөнгө оруулагчдын хооронд үнэт цаасыг арилжсаны үр дүнд бий болсон мөнгөн хөрөнгө шилждэг.

II. Үнэт цаасны хоёрдогч зах зээлд нэвтрэх

Хоёрдогч зах зээл

Үнэт цаас гаргахХувь этгээдийг

Зохицуулалттай зах зээл дээр арилжихаар гаргах

Чөлөөтэй худалдаалах зорилгоор гаргах

Биржид нэвтрэх

Биржид арилжаа эрхлэх

ААНАрилжаа эрхлэгч

1. Үнэт цаасыг хоёрдогч зах зээлд гаргах зөвшөөрөл олгох Эрх зүйн үндэслэл:

•§ 32 Börsengesetz (BörsG)

•§§ 1-12 Börsenzulassungsverordnung (BörsZulVO)

•Börsenordnung (BörsO)

Урьдчилсан нөхцөл:

•gebilligter Wertpapierprospekt, § 32 Abs. 3 Nr. 2 BörsG

•Mindestbetrag und Mindeststückzahl der Wertpapiere, § 2 BörsZulVO

•mindestens 3-jähriges Bestehen des Unternehmens des Emittenten, § 3 BörsZulVO

•Rechtsgrundlage der Wertpapiere, § 4 BörsZulVO

•Handelbarkeit der Wertpapiere, § 5 BörsZulVO

•Zulassung aller Wertpapiere einer Gattung, § 7 BörsZulVO

•mindestens 25%ige Streuung der Aktien, § 8 BörsZulVO

2. Үнэт цаасыг хамруулах: Эрх зүйн үндэслэл:

•§ 48 Abs. 1 Satz 2 BörsG

•Allgemeine Geschäftsbedingungen des Börsenträgers für den Freiverkehr an der jeweiligen Börse, z.B. AGB der Deutsche Börse AG für den Freiverkehr an der Frankfurter Wertpapierbörse

Чөлөөтэй арилжих ерөэхий нөхцөл:

•Keine Zulassung zum Handel im regulierten Markt Verbot der doppelten Preisfeststellung⇨

•Wertpapier rechtswirksam entstanden

•Freie Handelbarkeit

Тусгай шаардлага ба Entry Standard

•Prospektpflichtiges öffentliches Angebot

•mindestens 2-jähriges Bestehen des Unternehmens des Emittenten

•Mindestgrundkapital und Mindestnennwert

•mindestens 10%ige Streuung der Aktien

3. Besucher war zugelassener Börsenhändler in Stellung eines

Geschäftsinhabers, Vorstandsmitglieds oder Prokuristen

•Besucher ist Berichterstatter/Angestellter der Wirtschaftspresse, des Fernsehen oder Rundfunks

•Besucher hat berechtigtes Interesse am Besuch der B

4.

die Anschaffung/Veräußerung auf eigene Rechnung betreibt, •die Anschaffung/Veräußerung im eigenen Namen für fremde Rechnung betreibt oder •die Vermittlung von Verträgen über die Anschaffung/Veräußerung übernimmt.

Gemäß § 19 Abs. 2 BörsG wird zum Börsenhandel zugelassen, wer gewerbsmäßig bei

börsenmäßig handelbaren Gegenständen •Zuverlässigkeit und Eignung der Unternehmensleiter •Gewährleistung der ordnungsgemäßen Abwicklung der Börsengeschäfte •Kreditinstitut oder Nachweis eines Eigenkapital von mind. 50.000 EUR und Ausschluss

von Zweifeln an wirtschaftlicher Leistungsfähigkeit Zulassung von Unternehmen, § 19 Abs. 4 BörsG

•persönliche Zuverlässigkeit •berufliche Eignung

Zulassung von Börsenhändlern, § 19