ޔ އްފިލަސަދި - dhisalafiyyah · ޔ އްފިލަސަދި.ހ2341 ލ ވ އްޝަ ް...

www.dhisalafiyyah.net

ދސލފއޔ

ލ ހ.2341 ޝއވ

މޙއމދ ސނނ މޝރފ:މޖއލގ އޙމދ މޙސނ މޙއމދ އހތރނ:

މޙއމދ ޝފޢ ޢބދއރޙމ މޙއމދ މޙއމދ ޝމޢނ މޙއމދ ޝހދ ޢމރ هللا ޢބދ ބލލ ޢބދއސއތރ

ޙސއނ ޢފފ ބނޑރގނޑ ޑޒއނކރ:

10

މޤއދމ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ

www.dhisalafiyyah.net 2

c މޤއދމ

د لل مح الح ب لة والس والص ،الحعالميح حمرحسليح نحبياء وال ف الح شح

وتنا نبي ،لم لع أ نا وحبيحبنا وقدح

حابه ولع آل د مم صحح تبعه ومنح وأ م ال سان إل يوح م مح بإحح

:ا بعحد ين. أ

ދނގ ޢލމ އނމ ޞއޙގތގއ ދވހރއޖގއ އސލމ ހލނތރކނ އތރކށ، އނޑމނ ވ ލފއޔ" ގ ނމގއ ވބސއޓއ ނ "ދސފރކށދނމގ ނޔތގއ އޅގ

ނޑމހނގނފށފއވ. އޅގނޑމނގ ޢލމ ފނވރނ، މއ ނށ ވނ ނ ދހމއށ، އޅގތކކށ ލޔވ، އލޔނތއ ދސލފއޔގ ލބވތ މޢޟއސލމދނގ ތފތ އތއ

ތފތ އތއ މޢލމތތކކނ ކނމ ލޔމކ މއނކޔނތރނނ ހމއށ ފރކށދވފއވ. ކރވ، އތއ ސއކތތކއ. ހމއފދއނ ތފތ އތއ ބރ މވއވ ލޔމކމއސނދކރވފ

ނތއ ސބޙނހ ވތޢލ މސއޓގއވ ލޔهللا ވ. ށ ހދކރވފއވ ލޔމކ ތތކއ އކމވޤ އމނ. ލޔނތރނނށ އކމގ ހޔ ޖޒ ދއވށ! ލޔދއވ އނމހ

އގ މފދ އގހރ ލޔނތކއކމގއ ވމއކ، އތރށ މލޔނތއ ފރހމކށ، މލޔނތކކނޑމނ ވނ ކނމ އނމ ފރހމގތގއ ލބވތ ކޔނތރނށ ފރކށ ދނމގގތނ، އޅގ

ޤޞދކށފއވ. މގތނ އގ ގތގއ ނރމށމޖއލއ ،ޖމކށ ގ ލޔނތއ ހޖރ މހއ ގ ރޙމތއ ތވފޤއކ، މމޤޞދގ ދށނ ނރވ އނމ ފރތމ މޖއލއވ.هللاމމޖއލއކ،

ލގއ ލޔނތއ މމޖއ ކރވފއވގއ ޝއޢ 2341ލ ޝއވ ގއ،މސއޓ މގތނ ނޑމނ އތރފއވނ ކނމ ބ އއވސ ވކވކނނވ. އދ ސލސލ ލޔނތއ ފޔވއ،އޅގ

ގ ކރވނ ތރޚ ލޔމއ ސއޓގއ ޝއޢއހނ ލޔނތއ ކނމ ބއއގއވސ އތރފއވނ އ، އކށ، ސލސލ ލޔނތއ އޅގނޑމނ ގނސފއވނ ކޔނތރނގ ފސހތރތބނނވ.

ފރތމ ބއގ ދށނނވ.ތފތވނމވސ އލޔމއގ ތރޚ

ނޑމނ ވނ މމޖއލގއ، ލކށތކއ، ލޔމގ ކށތކއ، އމ ސއޓގއވ ލޔނތކގ އޅގޘތކގ . ހމއހނމ، ޙދމސއކތތކއ ކށފއވ ކރމށނއޞތކގ ތރޖމތއ އޞލޙ

ބޔނކށދވފއވނއވ. ދރޖތއމޞދރތކއ، އޙދޘތކގ

މޤއދމ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


މގތނ ގނޑމނ ނދނނވމވ. އޅ ކށއ ނހނނނއކމމސއކތތކއކވސ، މމޖއލގއ ބއ ޚއޞކރވފއވ ޑކށއ ފހގކރވއޖނމ، ސއޓށ ޚޔލފނއވމށ ބ މމޖއލއނ

ނޑމނގ ސމލކމށ އކމއ ގނސ ދއވމކ ވރށ ބޑށ މދވރކށ އޅގނޑމނގ މމސއކތށ ލ މކމކ އދވގނވކމކވ. މމޖއލ ، ނ ބ ހތވރއގ އތރއޅގ

ފރހމވމށ ލބ ވރށ ބޑ ބރކވ.

ނޑމނގ މމސއކތގއ ބރކތލއވއ، މއ هللا އކ ދޢ ސބޙނހ ވތޢލ އޅގނޑމނގ ހޔކމގ ތލފތ ބރކށދނ ކމއކމގއ ލއވމވ. އދ މމސއކތގ ފއދ އޅގ

ކށދއވމވ. މ ފރހމގތގއދސލފއޔގ ލބވތ ކޔނތރނނށ، އގ އނ

و سح ن لل ا ل أ

نح م يه ف ل ص ا ح م ع و ف عح ي نح أ ، و ص قح ال أ و ط الح

ن م يه ا ف م ب ام ر ك الح اء ر ق الح ا و ن ع ف نح ي نح أ

و الص ، و ا ق ف و ي نح أ يع م الح ق المو واهلل. ح ال الص ل م ع الح و ع اف ال م لح ع لح ل ،ف د مح والح ع الح ب لل ،مي ال

آل و لع د و م ا م ي ن ب ن لع لم س و الل ل ص و ابه ح صح أ

أ ي.ع جح

***

ޢޤދ

ޢޤދ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ޙދކ އހރމނގ ޢޤދއވ.ޥ ތ

: އލއޚ އޙމދ މޙސނ މޙއމދ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 21، 2341ޝއވލ 23ތރޚ:

ތޢލގ هللاދރވ. އހނކމނ ޞ އޙދ( މ ފޢލގ މޥއޙދ، ޔޥޙދ މ ބހކ )ޥބހގ ގތނ ތ އޙދކވ. އދ މޝރކނ ޥމނވ ނވތ އއކއވނތކރ މހއކ މ ޙދނއޔތކމށ އޥފފޅތކގއ ބއވރކރ އދ ވއތރކރ ތކތނ އއލހ ޞތފޅއ ޛތޢލގ هللا

އއކއވނތކރ މހއކވސ މވއޙދކވ.

ކޔއ އޅއވ. މހރހ ބހއގ މނޔކވސ ޙދވސޥޙދ، އޙދ، އދ ޥޢރބ ބހގއ އނދދ ނވތ ބދތކއ އދ ތޢލއهللاބކރވ ފރތކ އއފރތއކނ ބނދނމވ. ޠ މޚ

އއވސ އއޗކ އދ އއވސ ،ކއއލހމޝރކނ ޝރކ ކރނބނނ ކރ އއވސ ޙދގ ވ ވ. އހނކމނ ތވގނނވ އދ ވއތރވގނނވ އއކއވނތ އލހޙލތއގއ އއފދ

އކއވނތ އލހ ކމއ އއލހއ އއފދވގނވ ހމ އކއޗއވސ ނވކނ ތޢލއهللاމނއކ ތނ އއލހ އއކއވނތ ނވތ އއލހށ ޝރކ ކރވތކ ،ގމހނދތމވ. އދ މކނ ނ

އޙދކވ.ޥ އރ މޣނކރ މހއކ

ع ت اهلل اد ر ف إ " މނއކ ޙދގޥޝރޢގތނ ތ އދ ت ي ام ب ال ن ه ب ص م و ،ة ي ب و ب الر و ،ة ي ه و ل ال

اء م س ال

و ف الص ،އއލހގ ރބބއޔތއ ،ވ އއލހގ އލހއޔތއޚއސވގނ ތޢލއށهللا" މނއ: "ات އދ އހނ ގތކށ "މވ.ކރ ތއއކއވނ ފފޅތކގއ އއލހޞ ،ފޅތކއއސމއއލހގ

،ފޅތކއއސމ އއލހގ ،އލހއޔތއ ،ތޢލގ ރބބއޔތއ هللا ޙދކ ޥ ބނނމ ތ ޅތކގއ އއލހ އއކއވނތ ވގނވކމށ އޢތޤދ ކރމވސ ބނވދނއވ.ފފޞ

އނއ ސނނތނނވ. އހނކމނ ޤރ ފއވނވގ ނ ލމވރނ ނޢ ޙލޠ މ އޞ "ޙދ ޥ ތ" ،އދއނގ އލއޚލޞ ރޤ ރތ ތއވސ އބހއޓވ. ކމކމށ އބކލނ ގނނވ ބއއ ދލލ

ވދޅވށވ. މނއ: " ١اإلخالص: چٱ ٻ ٻ ٻ ٻ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللاސރތގއ

ی ی یجئ حئ مئ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللاއދ "އއލހކ އއކއވނތ އއފރތވ.

ވ. އއކއވނތ އލހ ، އދ ތޔބއމހނގ އލހ" :މނއ ١٦١البقرة: چحب خب ىئ يئ جب "ވ.ވނތ އލހރޙމ ވނތ ރޙމނ ނވއވ. އއ ޙއޤވގނ އޅކމއވވ އލހކ އއލހ މނވ

ک گگ گ گ ڳ ڳ ژ ڑ ڑ ک ک ک چ ތޢލ ވޙ ކރއވފއވއވ. هللاއދވސ

: މނއ ٣١املائدة: چڳ ڳڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ވއޖކނ ކފރބނ މހނ އލހކނގ މއޗށ އފދވއވ އލހ އ، ތނ هللاހމކށވރނ، "



ނ އބނ ބނނ ބއމހވއވ. އނ އލހކމނވ، އހނ އލހކށވރވ. އއކއވނތ ލބނކނ ޢޛބވ މހނނށ ވނދނވ ކފރނގ ތރއނ ބއމހހއޓނލނމ، ހމކށވރނ، އ

ލއވފއވ އޔތތއ ވރށވސ ގނއވ.ތޢލ ބވهللاގއ މނއ އދ މ "ކށވރވ.

ب اسر ض ع اب ن ن اق ع م ن ه ال :ل م ال اهلل ع اب ع ث ب ل ل ص و س ل ي ه اهلل ع ق ال ن ال م ل ه أ ن و ب لإ ل ج اذ ب ن ع م م

: إ ن ))ل ت اب ال ك ل ه أ ن مم ق و م لع د ت ق و ،ك

أ ن ي و ح ف ل ي ك ن

أ إ ل م وه ع ات د م وال د ال ت ع ،الل ف واذ ل ك ر إ ذ اع

ف ن أ م ب ه خ

م ف أ ل ل ت ه و م ه م ي و ل و اتف ص خ س م ل ي ه ع ف ر ض ق د ل ،الل إ ذ اص

ن ف أ م ب ه خ

و اف أ م ل ي ه ع اف ت ض الل

ن ي غ ن م ذ ت ؤ خ م ال ه و م

أ ف ة ك ف ت د ز م م ه ري ه ف ق ق ر ،لع

أ إ ذ ا

م ف ن ه م ذ ف خ ل ك ب ذ ،وا ق ت و ال و و ال م أ ائ م ر ك ((اس

،صلى الله عليه وسلم ނބއޔވދޅވއވ. رضي اهلل عنهما އބނ ޢއބސ މނއ: عليه()مت فقކލގފނ ތޔ ވޑއގނނވނ "އރ ޙދޘ ކރއވއވ. ބނ ޖބލ ޔމނށ ފނއވ ޛ މޢ

ކލގފނގ މ އނމފރތ ،އމކށވ. އހނކމނ ޤއހލކތބނގ ތރއނވ ބޔކ ތބ ތޢލ އއކއވނތ ކރމށ އބއމހނނށ ގވލމވ. އދ އބމހނ މކނ هللاމއޗށވނ

ނޑގ ވ ޤއބމހނގ ދވލގ ވ ،ކށފނމބލޤ ތގއ ކނމ ދވހކ ކރމށ ޤތގޔއ ރގނމދ އބމހނގ މއޗށ ފރޟ ވގނވކމގއ އބއމހނނށ އނގވށވ. އދ ފސ

ޒކތ ފރޟ ކރއވފއވކމގ ތޢލ هللاދނ އބއމހނގ މއޗށ ،އބއމހނ ނމދކރނމ އބއމހނގ ފޤރނށ ،ޚބރދއވށވ. މ ޒކތކ އބއމހނގ މއސނދނގ މދލނނގ

ރރ ވއޖނމ ޒކތ ނނގވށވ. އދ ޤރއދކރވ އއޗކވ. އބއމހނ މކމށ އ (1)ބރވތވށވ." އބއމހނގ މޅ މދތކށ

ي ن أ ة:لع خ س لع م ل س

ال :))ب ن ق ال ل م و س ل ي ه ع الل ل ص ال ب ن ع ر م ع اب ن ن ة ع ل الص ق ام و الل د و ح )) و ال ج ان ر م ض ي ام و ص ة ك الز يت اء ގ صلى الله عليه وسلم ނބއޔ ،އބނ ޢމރއ: މނ (رواهمسلم)و

އސލމދނ ބނވގނވނ "އރހނ ރވ ކރއވފއވއވ. އކލގފނ ޙދޘކރއވއވ. ތޢލ އއކއވނތކރމއ، ނމދޤއމ ކރމއ، ޒކތ ދނމއ، هللا . )އއ(ކމއގ މއޗށވފސ (2)"މޟނމހގ ރދއއ ޙއޖގ މއޗށވ.ރ

އހނކމނ މ ބޔނވދޔ ޤރއނއ ސނނތގ ހރހ ނއޞކނވސ ބޔނކށދނ ޝހދތގ ގ މއޗށ وسلم عليه الله صلىދކލމއގ ޙޤޤ މނއވ. އދ ލބވތ ނބއޔ މޙއމދ

ވނ މ އސލމދނކ ޙއޤ ދނކނ ދލލކށދއވ. އދ ޤރއނއ ސނނތގއ ބވއލއ މދލލތއ އއމނއއގއ ތފތ ގތގތށ ތކރރވގނވސ އއސފއވއވ.

.(21) :ومسلم ،(3431) البخاري: صحيح (1)

.(62) :مسلم صحيح (2)



ޙޤޤ މނއވ. އދ ޙދކ ޝހދތގ ދ ކލމއގ ވ ކށދ ގތގއ ތތކނ ދލލބޔނވދޔ ދލލ މޅ އނސނނއ ޖނނނނށ ބވއލއވ ދނކނ މދވރކރއވއ ގ ނބއޔهللاއސލމދނކ

ތޢލ ރހވޑނގނނވނކނވސ هللاދލލކށދއވ. އދ މ ދނ ފޔވއ އހނ ދނއ އނގގނދއވ.

ڃ ڃ چ چ چ ވނ އޔތގއ ވޙ ކރއވފއވއވ. 21ގ ތޢލ އލޢމރނ ސރތهللا

އދވސ ." ރތގއ ދނކ އސލމދނވޟގ ޙهللا ހމކށވރނ : "މނއ ١١آل عمران: چچ

ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ چ އ ވއވ.ކރއވފ ޙ އއލހ ޖއލ ޝއނހ ވ

ނނ ދނއ އދމހ ދނއގ ގތގއ އސލމދނމނއ: " ٥٨عمران: آل چڃ چ چ چ ޓވ. އދ، އޚރތގއ އނ އ)ދނނށވ!( ފހ، އމހގ ކބއނ )އކނ( ޤބލނކރއވ ހ

"ވހށ، ގއލނވގނވ މހނގ ތރއނނވ.

ބޔކ ތނމ ،ބޔކށ ބއސވކމވ. އދ ތނޙދ ޥގލއވނވ ޢލމވރނ ތ ނދނ އ ފތއވ. މ ތނ ބއވ.ޞޙދލ އސމއ ވއ ޥ އދ ތ ،ޙދލ އލހއޔޥ ޙދއ ރބބއޔ، ތ ޥ ތ

އގ ތޢލ ކރއވ ކނތއތކގއ އއލހ އއކއވނތ ކރމވ.هللاޙދއ ރބބއޔ އކ ޥ ތ ،ކނތއ ތދބރ ކރއވމއ ،ކމއ މލކވނތއއލހގ ،މސލކ މޚލގނ ޚލޤ ކރއވމއ

ކރ ލޙދއ ރބބއޔއށ ދލ ޥމޚލގނ ދރއވމއ މރގނނވނފދ ކނތއތކވ. އދ ތ ވއވ.އއސފ އ އނއ ސނނތގއތއ ޤރވރށގނ ދލލ

އއލހ ފޔވއ މ ކއނތގ ،ފޔވއ ޚލޤ ކރއވ ފރތއ ވކމށއهللا ،އހނކމނ ހނގވ އހނފރތއވކމށ ،އއލހ ފޔވއ ކނތއތއ ރއވވއ ،ވރފރތއވކމށއ

ތޢލގ ރބބއޔތށ އމނވމނ އކހރ ވއޖކނ هللاހ ކށފ މބލޤއޢތޤދ ކށފމހ ނވތ ތޢލއށ ކފރ ވއޖކނ ކށވރވ.هللا ކށވރވ. އދ އނ

ކރ މއކގ މޝރކނވސ ޖމލގތއގއ ތއޙދއރބބއޔއށ އމނވއވ. އދ މކމށ ދލލ ރތ ޤރއނގއވއވ.ވރށގނ އޔތތކއ ކ

ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇۆ چ ތޢލ ވޙކރއވފއ ވއވ.هللا

ހމކށވރނ، އޑތކއ، ބނ ހއދވއ، އރއ، ހނދ : "މނއ ٦١العنكبوت: چۆ ۈ ۈ ނ ކރނ( ކލގފނ އއސވއފނމ، ކމޝރތރކރއވ ކކހ، އއރނ ކރނ )އބހ: ޚދމތ

ނ އއކބވނ ކނފދއކނ ޙއޤއ ދނނވނކނ ކށވރވ. ފހ، އއރނ هللاއއރނ

ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللا " އދވސ ހއޔވ؟



އދ މނއ: " ٦١العنكبوت: چيئ جب ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئی ی ی یجئ حئ مئ ىئހމކށވރނ، އޑނ ފނބވއލއވއ، ބނ މރވފއ އތމށފހ، އ ފނނ ބމށ ދރނ ދއވ

އ ދނނވނކނ هللاކކހ އއރނ ކރނ ކލގފނ އއސވއފނމ، ހމކށވރނ، އއރނ އށވ. އދ ކއއތ! އގތރއނ ގނމހނނކށ هللاހރ حمدގފނ ވދޅވށވ! ކށވރވ. ކލ

ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئېئ ېئ ېئ چ ވޙ ކރއވފއވއވ. ވސއދ" )އކމއ( ނވސނތވ.

ގފނ ހމކށވރނ، އއރނ ހއދވ ކކތ، އއރނނ ކލ މނއ: " ٥٣الزخرف: چىئ ނ އއކބވނ ޙއޤއވ. ފހ، އއރނ هللا ކރއވއފނމ، އއރނ ބނނކނ ކށވރވ. ސވލ

"ކނފދއކނ ހއޔވ؟

ކއނތގ ،ތޢލއކ ޚލޤ ކރއވ ފރތކމއهللاތތކނވސ އނގގނދނ ކފރނވސ މ އޔއކވސ އކނތއތއ ތދބރ ކރއވނ އއލހކމށ އމނވކމވ. އދ މ އދ ،ވރ ފރތކމއ

ތޢލ އއކއވނތ ނކރނ ވގނދޔއ އބއމހނގ އނމ ބޑ هللاއބއމހނގ އޅކނތކގއ ނ ވގނދޔއވ. ސބބކ ފފއށވ. އދ އބމހނގ ވސނމގ އނމ އނކނކމގއ މކ

ބއދގ އހލވރނ ކމގއ އބއމހނވނމ ރބބއޔތގ މތވރ ސފތކނ އބއމހނ އށ އޅކނތއ ކރމގއ އއލހ އއކއވނތ ކރނއނގނހވ. އހނ هللاމތވރ ކރ

ހރވނތވ ވޑގނނވ. އހނކމނ ޠހރހ ޝރކކނ ހސނމވސ އއލހވނ މޝރކނގ ވގނވނ އއލހގ އލހއޔތގއވސ ތޢލގ ރބބއޔތށ އމނވ ކނމ މހކށވސ ލޒމ هللا

އއލހ އއކއވނތ ކރމށވ.

ރހ ވއތރއގ އޅކނތކއގއވސ އއލހ އޔއވ. މގ މނއކ ހހ ޙދލ އލޥދނ އތ ތ ނފނނ ގތށ ކރވ ،އއކއވނތ ކރމވ. އއ ފޅގ ފނނގތށ ކރވ އޅކނތކއ

ސ،އޅކނތކގއވސމވ. އދ ބހނނއ ޢމލނ ވސމވ. އދ އއ ކނމ ފރތއކމގއ ވޔތޢލ ވޙ هللا ވއ އހނ އއވސ ފރތކށ އޅކނކރމނ ދރހލވމނނވ. ފޔ هللا

އއލހ ފޔވއ މނއ: " ٣١اإلسراء: چڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ چ ކރއވފއވއވ.ނޑއޅއވ "އފއވ.އހނފރތކށ ތޔބއމހނ އޅކނ ނކރމށ ތޔބއމހނގ ރއބ ކ

އދ މނއ: " ١٦النساء: چڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱڱ چ ވޙ ކރއވފއވއވ. ވސއދ "ނކރހށކމވ! شريكއށ އޅކނކރށވ! އދ، އއލހށ އއވސ އއޗއ هللا ތޔބއމހނ،

ނޑމނނށ ތޢލ އއކއވނهللا އޔތކ އޅކނތކގއ ހޙދލ އލޥ ތ ތ ކރމވސ އޅގ ބނވދނއވ.



ތޢލއށ އލހވނތކނ هللا ޙދލ އލހއޔއ ކޔ ސބބކ މބއގއ ޥ ޙދގ މބޔށ ތޥ އދ ތރކރނ މތވ ،ކރމއޞލބވތވނ އއލހށ ޚލ ،މއކރޞއޅކނތއ ޚލ، ކރމއ ޞޚލ ނގނވތއވ.ހމ

އށ އޅވތވ އއލހގ هللا އވ. މގ ސބބކ އޅ ޙދލ ޢބދއވސ ކޔޥޙދގ މބޔށ ތ ޥ ތޔށ ބއދ މ އމރތއ ތނފޒކށ ނހކރއވ ކނތކނ ދރހލވނ މބއގއ ހމނގނވތއވ.

އއކއވނކރ هللا އވ. ސބބކ މ ގތށ އރދތ އވސ ކޔ ލޥ ދ ޞލޤޥ ޙދއ ޠލބޥ ތދ ނކރނއވ. އދ އނކރ ހރހ ޤޞގ ހޟރތނ މނވ ކމކށ އދ هللا އޅ

ވޖހފޅ އދއގނނވ.ތޢލގ هللا އޅކމކނވސ އނ އދނ ހމއކނ

ތޢލ هللاޙދގ ބއތކގ ތރއނ މސތކނ މގފރދނ ބއވ. ޥ ކ ތއޔތހޙދލ އލޥއދ ތ ށޓކއވ. އދ ކމއޔތށޓކއވ. އދ ފތތއ ބވއލއވ މހޙދލ އލޥ ރސލނ ފނއވވ ތ

ރއވވސ ކމތއ ޝރޢ ކޙ ށޓކއވ. އދ ޝރޢތގ ކމމޚލޤނ ހއދވވސ މހރހ ދޔއމތކގ މސތކނނ ދމދ ހނގޤއބކލނގ ،ށޓކއވ. ނބބކލނނއ ކމ މ

ށޓކއވ. އދ މގ ސބބނ ދކޅވރވގތ މހނ ކމކރމތލމއވސ ހނގފއވނ މލމތކނ ލބނވ. މއނވސ އޅގނޑމނނށ އމނވ މއމނނނށ ސ ކމށ ލކކރއވއ މހ

އޔތގ މހއމކމވ.ހޙދލ އލޥ އނގގނދނ ތ

ބއވރކށފމހ ތޢލއ އހނފރތކهللاއހނކމނ އޅކނތކގ ތރއނ އއވސ މނވރއގއ އގ ތރޔށވ. އ. އދ އނ އ ވއޓގނދނ ބޑ ފތނއސލމދނގ މއލތނ ބރވގނދނއވ

ނޑމނ ގ ޙޟރތނ ސލމތކމށ އދމވ.هللا އޅގ

ފޅތކއ އސމ ތޢލގ هللا ،ފތ މބއވ. މނއ ޞއޥޙދލ އސމއ ޥ ދނ އތ ތ ،އދހ އއކއވނތކރމވ. އދ އޅގ ހތގއ ފފޅތކގއ އނމ ފރހމ ގތގއ އއލޞއއގތވގނ ނވކމށ ކފފޅތކގއ އއލހ އއވސފރތޞފޅތކއ އސމ ތޢލގ هللا

.އސސއގ މއޗށވ ދފތ ބނވގނވނ ޞ އޥޙދލ އސމއ ޥއޢތޤދ ކރމވ. ތ

އސމފޅތކއ ތޢލގ هللا ،މނއ .މވއލ އޘބތ ނވތ ޘބތ ކރ އއވނ އސސކ:އ އލހގ ނބއޔ ،ފފޅތއ އއލހގ ފތގއ ޘބތކށދއވފއވ ގތށ ޘބތ ކރމއޞ

އވފއވ ގތށ އކލގފނގ ސނނތގއ ޘބތ ކށދ ފފޅތއޞ އސމފޅތކއ އއލހގ ފފޅތކށ ޞ އސމފޅތކއޘބތ ކރމވ. މގތށ ޘބތކރމގއ އއލހގ މތވރވގނވ

،އޅވލއ އގ ޙޤޤތ )އބހ، އހނ މނއކށ ބދލކށ( ބދލގނސ އގ މނ ތއވލކށ އވ.ޔނކރނ ހއދވގނނވބ )އބހ، ގތ( އގ ކއފއޔތ



،ހރހ އނކމކއ ތޢލއهللا (މވ.ހސތހރވނތކރއބހ، ) އވ.އއތނޒހ ދވނ އސސކ:އއލހގ ނފސފޅ އ ،ހރވނތވވޑގނވއލހއވ. އދ އއލހޠޢއބތކނ ހސ

އދ އއލހ ހރވނތކރނޖހއވ.ޠފތކނ އއލހ ހސޞ ކރއވޢފތކކނ ބރ ޞތޢލ هللاގއ އނޤރ މގ ދލލކ ކރތ އއފދވގނވ އހނއއވސ ފރތއނވއވ.

މނއ: ١١الشورى: چٺ ٿ ٿٿ ٿ ٹ ٹ ٹ چ ވޙކރއވފއވ މބސފޅވ. އވސ ފރތއނވއވ. އދ އއލހ މޅށ އއސވވޑގނވ، މޅށ "އއލހ އއފދ އ

ތޢލވނ އހނ ފރތތކ هللا މ އޔތގ ފރތމ ބއގއ ބއލވވޑގނވ އލހވ." ހރވނތކރއވފއވ. އދ އގފހގއ އނމ ޠތފޅ ހސޛއއފދވމނ އއލހގ

.ތކއ ޘބތކރއވފއވ ފޅފޞވގނވގތށ އއލހށ އކށފރހމވގނވ ގތގއ އއލހށ

***



ނރއކތރކނ ކޑޝރކގ

ބލލ ޢބދއސއތރ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 21، 2341ޝއވލ 12ތރޚ:

سبيلاهلداية،وأزاحعنبصائرناظلمةالغواية،والصلةوالسلملعالمدهللاذليأوضحلاالباملصطىفوالرسولاملجتىب،املبعوثرمحةللعاملني،وقدوةللسالكني،ولعآلوصحبهومن

تبعهمبإحسانإليومادلين.

ނޑމނ ދނޔގއ ލއވފއ މވނ އއލހ އއކއވނތهللا ހމއކނ އއލހގ ،ކށތޢލ އޅގ ރތނ ޘވބއ ދރމއށ އދގނ އއލހށ އޅކނތއ އދ ކރމށޓކއވ. އޅގނޑމނގ ޙޟ

ލވ ބކރވގނ ދނ ޠ މލތއ ޤޔމތދވހނ ބޢއމހއގ ،ތރއނ އއވސ މހކ މރ އޅކމގއ ހދކރމށފހ، ޢމލތއ ހސބ ކރވ ދވހ ޢއދނމހއނނވ. ތމގ މޅ

ނޑތކއ ފދއނ ވގނދޔމށ އއވސ މހކ ބނމއ އޢމލތއ ވޔއކ ބރވލވގނދ ކކށމ ތޢލއށ އޅކނކރމގ ޞއޙ މގ ހމ ކނމ މސލމهللاނވނއވ. އހނ ކމނ އޅކމކށވނ އ އޅކމއގއ ޤބލވގނވޟރތގއ އޅކމއ ޙއނގނޖހއވ. އއލހގ

ވތޢލގ ސބޙނހهللا ކނކހލ ސފތކއ ހރމނކނ އނގނ ދސކރނ ޖހއވ.ކމގއ ޤރއނއ ސނނތގ އލގއ ޟރތގއ ހޔ ޢމލތއ ޤބލވވމގއ ދޝރތއ ވޙ

.ޢލމވރނ ބޔނކރއވއވ

ކށ، ޞތޢލއށ ނޔތ ޚލهللا އނމފރތމ ޝރތކ އޚލސތރކމވ. އއ ހމއކނ ޙ ތޢލ ގ ވ هللا ލ އ ޢމލއ އދކރމވ. ޙ ވބއ ދރމއށ އދ ޘ އއލހގ ހޟރތނ

ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀۀ ہ ہ چ ބސފޅގއ ވއވ.

هللا ލ، ޙކރ ޞއށ އޅކނ ޚލهللا ލ މގނ އއކބވތބ ޠ ބ": އމނ ٨البينة: چہ ہ މރވވގނ އށ އޅކނކރމށއ، ނމދ ޤއމކރމށއ ، ޒކތ ދނމށ މނވ އއރނނށ އ

."ނވއވ. އދ ސދވގނވ ދނކ އއ އވ

ދވނ ޝރތކ މތ ނބއޔގ ސނނތގއ ވރދވފއވ ގތށ އ ޢމލއ ކރމވ. އއމލ ޢލއހ هللا ޞއލهللا ޢނހ ރވކރއވ ޙދޘއގއ ވއވ. ރސލ هللا އޝ ރޟޔމއމނނ ޢ

ن )) ލމ ޙދޘކރއވއވ.ވސއ ع ع م لل يس م ع ل م م أ ن ل يه ر د ه اف ر ތމނ ": އމނ (رواهمسلم)((و



ކލގފނ ގ ސނނތ ޚލފށ ޢމލއކށފ މހގ ޢމލކ ރއދކރވގނވ )ޤބލ ނކރވ( (1)".ޢމލކވ

ނޑމނގ ޞލ ތޢލގ ޙޟރތގއ ޤބލވގނވ ޢމލތކކށ هللاހ ޢމލތއ، އއ ވމ، އޅގހދމށޓކއ ލޒމކރ އއޝރޠކމގއވ އޚލސތރކނ އލބއޔނ ސރތގ ފސވނ

އބހ، )އއރޔ( އވ. لرياء اއޔތނ ބޔނވއވ. އޚލސތރކމގ އދކޅ ސފއކ ތމގ އ ޢމލގ ސބބނ ،ދއކނތރކމވ. ދއކނތރކމއކ ޢމލކރމހ އ ޢމލކރނ

ލކރމށވ. މފދ ޙޞޘނ ކޔމށވ. އދ މސތކނގ ތޢރފ ޙމސތކނ ތމއށ މދ ހއށ އއވސ މނފއއ ޤޔމތދވހގއ އ ޢމލކރ މ ،ޟރތނ ޙތޢލގ هللا ޢމލތކކ

ގތގއ ތއދ އޢމލތކކ ހސބގ ދވހގއ ފއދއއނ ކރނ ޢމލތކއ ނނކނ ކށވރވ.ތޢލ هللا ލވނ ޢމލ ތކއކމގއ ވގނދނކމގއ އކލނގ ވނ ޚބރ ދއވފއވ. ވވޔބރ

އދ ": އމނ ٣١الفرقان: چڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ ހކރއވއވ.ވޢމލތކގ ތރއނ އމހނ ކރ ކނތއތއ ތމނ އލހ ބއލވއ، އ ޢމލތއ ވޔ

ނޑފއތކއ ފދއނ ލއވހށމވ. ދއކނތރކމއކ މއޔތގއ މވނ ،އދ "ބރއގނދ ކދނޔމތގއ ޢމލތއ ކށއޅނ މހނގ ވހކއވ. މ އޔތގ ތފސރގއ އބނ ކޘރ

ސބޙނހ ވތޢލ މސތކނގ ހޔ هللا ޤޔމތދވހގއ "ބޔނ ކރއވފއ ވއވ. هللا ރޙމހތޢލ ފޔވ هللا ރއވ ހނދ އބއމހނގ ޢމލތކގއ ޢމލތކއ ނބއ ޢމލތއ ހސބކ

އހނފރތ ތކކށ އބއމހނގ ޢމލކރމގއ ބއއޅ މހނ ނވތ އބއމހނގ ނޔތގއ ވނ ޝރކ ކރ މހނނކށ އ ޢމލތކނ ލބނ އއވސ އއޗއ ނތވ. އހނ އބއމހނ

ޝރޢގއ ޢމލތއ ޤބލ ވވމގ ދޝރތނ ކރ ޝރތއ ދކށލފއވ. އއ އހނޏ (2)."އޚލސތރ ކމވ. ނވތ ނބއޔގ ސނނތށ ތބވމވ

މއސލއކ ވރށ ނރއކތރ މއސލއކވ. ވރށގނ ބޔކށ ސމލކނ ނދވފއވ ސރއސ މއސލއކވ. ސބބކ ދއކނތރކމގ މ ނބއ ޢމލގ ތރއށ ޝރކ

ތޢލ ވނ މސފ هللا ވދގނދތއވ. އދ ހމ އފދއނ މނފޤނގ ސފތކގ ތރގވސ އގއ އހނފރތއ ބއވރ ކރނޖހ އޅކމޞތޢލއށ ޚލ هللا ބޔނ ކރއވފއވ. ހމ އކނ

ޖހ ނ ކރޞތޢލއށ ޚލهللا ކރނ ޤސތ ކށގނ، ޙޞލކރވތއވ. ދނޔވ މނފތކއ ކށ އއލހގ ރހވޑގތމއނލބނއވ. ދނޔމތގއ އނ އ އދނ އދނ އޅކމއ އދކރ މހޘނ ލބނކމގއ ވޔސ( އޚރތގއ ޙތޢރފއ މދ ނ)މސތކނގ ކބއ ފދނކމގއވޔސ

ކރއވފއ ޙލ ވޢ ތهللاއ ޢމލށ ބނނޖހ ހނދ ލބނ އއވސ ފއދ އއ ނނނނއވ.

.(3272) :مسلم صحيح (1)

.(21/116) :كثري ابن تفسري (2)



ژ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ چ ވއވ.

ދނޔގ އ: "މނ ١٦ - ١٨هود: چژ ڑ ڑک ک ک ک گ گ گ گ ڳ ڳ ދރއޅމއ އދނޔގ ޒނތތރ ކމށ އދމހ ދނނށވ. އއރނގ ޢމލތއ ތމނރސކލނގ

އއރނނށ އތނގއ އނ އއރނނށ އތނގއ ހމއށ ފއދވއ ދއވހށމވ. އދނކރއވހއޓވ. އއރނނ އޚރތގއ ނރކނނ އހނތނއ އއރނނށ ނވ މހނވ. އދ

ލވގނ ޠ އއރނކޅ ޢމލތއ، އތނގއ ބކރ ވގނވއވ. އދ އއރނ ކށއޅނ ކނތއ ބ ."ވއވ

ކމއކ ޢމލކރމގ ނރއކތރކމމދ ރޙމތގ ނބއޔވނ އކލގފނގ އއމތށ ދއކނތރ ك ر "الش ފކރއވފއ ވނ ސވރށބޑށ އނޒރދއވފއވ. މ ނރއކތރ ޢމލ އކލގފނ

ގތގއވ. އހނ މއ ނޔތނ ކރވ ފރވފއވ ޝރކގ އބހ، ގ ގތގއވ. "ي ف ال ޝރކކވ. މކނ ކރ މހގ އޚލސތރކމއ ނވތ އނގ ހތގއވ އއޗއ އހނމހކށ

ال ))ނނގނއވ. އބ ސޢދ ރވކރއވފއވފއ ވއވ. މތ ނބއޔ ޙދޘފޅކރއވ އވ. أ

م ب ك خ ؟أ ال ج ادل يح س ال م ن يم ن د ع م ل ي ك ع و ف خ

أ و اه اهلل :ق ال وا((ب م ول ي ار س !ب ل ،)):ق ال ال ف الش ك

ل ر ج ر ن ظ ن م ي ر ى ا ل م ل ت ه ص ي ن ي ف ل ي ص ف ل الر ج وم ق މސޙއދއޖލށވރ ": އ މނ ((ي "އމހނނއ މދ ތމނކލގފނ ބރވތވ ކމއގ ޚބރ ތޔބއމހނށ ދއވނތއވ!ތޔބ

ف ي " "ޞޙބނ ދއނވއވ. އ އކވ. ދނ އކލގފނ ޙދޘކރއވ އވ. )ފރވފއވ "الشر ك ال ބޔކ އނ ނމދ ކރތނ ބލނ ހރކނ މހކ ނމދ ކރނފށއވ. އދ އވ. (ޝރކ

(1).."އނގމނ އނމދ އތރށ ޒނތތރ ކރއވ

ޢލއ ވސއލމ هللا އޅކނތކގ ތރއށ ޝރކ ވދގނ ދނ މފދއނނވ. ރސލ ޞއލ الإ ن )) ޙދޘ ކރއވއވ. م ل ي ك ع اف خ

اأ م و ف خ

ر أ غ ص

ال اهلل ؟((ش ك ول ي ار س ر غ ص ال االش ك م ق ال وا:و

: ))ق ال اذل ب واإ ل اذ ه م ال ه م ع ب أ ال اس ز ي إ ذ اج ة ي ام ال ق م ي و م ل ه ل و ج ز ع الل ول ق ،ي ي اء الر ف اء ون ت ر ن ت م ك ين

ف ن ي ا اءادل ز ج م ه ن د ع ون د ت ل ه وا ر ان ظ ماحه)(( ابن ތމނކލގފނ ތޔބއމހނގ ": އމނ (رواه

ކ މއޗށ ބރފޅވޑއގނނވ ކނތއތކގ ތރއނ އނމ ބރފޅވޑއގނނވނ ކޑ ޝރޙދޘ ގ ރސލއވ!هللا ކބއތއވ؟ އ ކކ ޞހބނ ދނނވއވ. ކޑ ޝރ "މދގއވ.

ދއކނތރކމވ. ޤޔމތދވހ މސތކނގ ޢމލތކށ ޖޒދއވ ނނމވމށފހގއ "ކރއވއވ. ވޙ ކރއވނއވ. ތޔބއމހނ ދނޔމތގއ ދއކމށ ކނތއ ކޅމހނގ ގތށގސ هللا މތ (2)."ނގ ފރތނ ދރމއއ ލބތ ބލށވއމހ

{.(13) والرتهيب الرتغيب صحيح ، (3444) شكاةامل انظر:} األلباين شيخ وحسنه ،(3113) :ماجه ابن سنن (1) {.(5111) :اجلامع صحيح } األلباين شيخ وصححه ،(14641) :أمحد مسند (2)



))އދވސ އކލގފނ ޙދޘކރއވ އވ. ال ت ع و ت ب ار ك اهلل :ق ال ل م ع ن م الش ك ن ع ء ك الش ن غ أ ن ا

أ

م ل ه ع ك و ش ت ه ك ت ر ري يغ م ع ف يه ش ك

أ مسلم)(( ތޢލ ވޙކރއވއވ. هللا": އމނ (رواه

ޢމލއ ކރ މހ .ބނނފޅވޑގނ ނވއވهللا ކކށ ކ ކރ މހނގ ޝރހމކށވރނ ޝރއހނ އއޗއ ބއވރކށފ ނމ އ)އބހ؛ އޅކނ ކރމހ( އއޅކމގއ ތމނ އލހ

(1)."މނ އލހ ދކށ ލއވހށމވއމހއއ، އމހ ކރ ޝރކ ތ

ޤޔމތދވހ އނމ ފރތމ ހސބބއލވ މހނނކ ދއކނތރކމއކ ހޔޢމލތއކށ އޅނ މހނނވ. ދއކނތރކމއކ ހޔ ޢމލތއކށ އޅމސތކނނމދ ޤޔމތދވހނ ކނތއތއ

)) ޢލއހ ވސއލމ ގ ޞއޙ ޙދޘއގއވއވ.هللا ޞއލهللا ނ ގތމދ ރސލ ވގނދ ل و أ إ ن

م :ف ا،ق ال ه ف ر ع ف ه م ن ع ف ه ر ع ،ف ب ه ت ،ف أ د ه ت ش لاس ر ج ل ي ه ع ة ي ام ال ق م ي و ي ق ض ال اس :ق ات ل ا؟ق ال ف يه ل م اع

ف ب ه ر م أ .ث م يل ق د ق ر يء،ف ج ال ق ي ن

ل ق ات ل ن ك ل ك ،و ب ذ :ك .ق ال ت د ه ت ش اس ت ح ف يك ه ه و ج لع ب ح س

،ف ب ه ت ،ف أ آن ر ال ق

أ ق ر ،و ه ل م و ع ل م ال ع ل م لت ع .و ر ج ال ار ف ل ق

أ ت ا؟ح ف يه ل م اع م :ف ا،ق ال ه ف ر ع ف ه م ن ع ف ه ر ع

ل ل م ال ع ل م ت ع ن ك ل ك و ، ب ذ ك : ق ال . آن ر ال ق ف يك ت أ ق ر و ت ه ل م و ع ل م ال ع ل م ت ع : ق ال ت

أ ق ر و ل م، لا ال ق

د ق ف ق ار ئ، و ه ال ل ق آن ر ،ال ق ل ي ه ع الل ع و س ل و ر ج . ال ار ف ل ق أ ت ح ه ه و ج لع ب ح ف س ب ه ر م

أ ث م . يل ق

ق ا؟ ف يه ل م ع ا م ف : ق ال ا، ه ف ر ع ف ه م ن ع ف ه ر ع ف ب ه ت ف أ ، ك ه ال ال م ن اف ص

أ ن م اه ط ع

ك و أ ت ر ا م : ب يلال س ن م

ق ف و اد، ج و ه ال ل ق ل ع ف ن ك ل ك و ، ب ذ ك : ق ال . ل ك ا ف يه ق ن ف أ إ ال ا ف يه ق ن ف ي ن

أ ت ب ب ه ر م

أ ث م . يل ق د

ال ار ف ل ق أ ث م ه ه و ج لع ب ح ف س مسلم)(( ނ ޤޔމތ ދވހނ ހމކށވރއ: "މނ (رواه

)ޝހދއގ އނމފރތމ ހސބ ބއލވހށ ޝހދވ މހއގ އވ. އނ ގނވނއވ. ދނ ކރމށޓކއ( އނއށ ދއވނ ނޢމތތއ ހނދނކށދވނއވ. އދ އކނ އނ ޙޞލދރޖ

ހއޔވ؟ އނ އމތތކމދ ކލ ކނތއކރ ގތކ ކބހނދނވނއވ. ބނވނ އވ. އ ނޢޖވބދނއވ. ތމނނ ޝހދވނދނ އބ އލހގ މގގއ ހނގރމ ކރއވ. އނއށ ބނވނއވ. ކލ ތހދ ދގވ. އހނއކމކ ކލ ހނގރމކރ ކލތ ބޠލކ ނވތ ކރ މހކ

ސތކނ ބނމށޓކއވ. )ދނޔމތގއ( މސތކނ ކލތ ބޠލކ ކޔ އޅނވ. ދނ އނ މއދ މނވތށ ދމފއ ގނއމށ އމރކރވނއވ. އގތގއ ގނގސ ނރކއށ އއލލވނއވ.

ނ ކޔވއދނ އއޅނ މހކވ. އދ ޤރ ޢލމ އނގނ އ ޢލމ އނގނނއދނ (ދވނމހކ)އޅނ ޤރއކވ. އނ ގނވނއވ. ދނ އނއށ ދއވނ ނޢމތތއ ހނދނކށދވނއވ. އދ އކނ ހނދނވނއވ. އދ އނއށ ބނވނއވ. އ ނޢމތތކމދ ކލ ކނތއކރ ގތކ

ވ؟ އނ ޖވބދނއވ. ތމނނ އލމ އނގނ އޢލމ އނގނނއދނ އވ. އދ އބ ހއޔއކބއލހއޓކއ ޤރއނ ކޔވމވ. އއށފހ އނއށ ބނވނ އވ. ކލ ތހދ ދގވ. އހނއކމކ

އދ ކލ ޤރއނ ކޔވ އޅނ ކލތ ކލ ޢލމ އނގނނ މސތކނ ކލތ ޢލމކ ބނތއވ.

.(5892) :مسلم صحيح (1)



ޤރ އކ ބނއޅމށޓކއވ. ދނ ބނވނއވ. ދނޔމތގއ މސތކނ ކލ އދނ ގތށ ޤރއކ، ޢލމކ ބނއޅނވ. ދނ އނ މނވތށ ދމފއ ގނއމށ އމރކރވނއވ. އގތގއ

ތޢލ ތނވސކނ ދއވ ތފތ هللا (ތނވނމހކ) އދ އށ އއލލވނއވ.ގނގސ ނރކބވތބވތގ މދ ދއވ މހކވ. އނ ގނވނއވ. ދނއނއށ ދއވނ ނޢމތތއ

ޢމތތކމދ ހނދނކށދވނއވ. އދ އކނ ހނދނވނއވ. އދ އނއށ ބނވނއވ. އ ނހއޔވ؟ އނ ޖވބދނއވ. އބ އލހ އމގކނ ހދކރއވނ އކލ ކނތއކރ ގތކ ކބ

ރހވޑގނނވ އއވސ މގއ ތމނނ އބއލހށޓކއ ހދނކށ ދނކރމވ. ދނ އނއށ އކމކ ކލ ތކނކރ މސތކނ ކލއށ ނސބތކށ އއ ބނވނއވ. ކލ ތހދ ދގވ. އހނ

ދލތ މހކބނމށޓކއވ. ދނޔމތގ މސތކނ ކލތ ދލތ މހކ ކޔ އޅނވ. ދނ އނ (1)."ނއވމނވތށ ދމފއ ގނއމށ އމރކރވނއވ. އގތގއ ގނގސ ނރކއށ އއލލވ

ދއކނތރކމގ ނރއކތރކމ ބހގތނ ވރށ ގނ ޙދޘތއ ޠހރ ސނނތގއ ވރދވގނ ތޢލ هللا ޤ ފޥއއސފއ ވއވ. ދޢ އކ މނބއ އދ ބރވރ ޢމލނ ސލމތވ ތބމގ ތ

ނޑމނ އނމނށ ދއވމވ .އޅގ

وماكنمنصوابفمن–صلاهللعليهوسلم–وأصللعالبالكرمحممدبنعبداهلل .اهللعزوجلوماكنمنخطأفمنومنالشيطان

***

.(2113) :مسلم صحيح (1)



ކރގތކށ ބއތށ ތޥޙދގ


ތޢލ އކ ހރހ އއޗއގ ރއބވނތ އލހކމށ އޤރރވމވ. هللا ޙދއ ރބބއޔ:ޥ ތ .2އދ އނމހ ތކއޗއ ޚލޤ ކރއވ އތކއޗށ ރޒޤދއވ އތކތ އއލހކށ މލކވވޑގނވ

ނމހ ތކއޗށ ދރނ ދއވއ މރގނނވ އދ އލހކމށ އޤރރވމވ. އދ އއލހކ އއނމހ ތކއޗށ ފއދއއ މނފ ކރނވ ގތތކއ ދތއނދގ ގތތށވސ މދވރ ކރއވވ އދ ބނނޖހފއވ މހގ ދޢ އޖބކރއވ ހމއކނ ފރތކމށ އޤރރވމވ. އދ ހރހ ކމއގ އމރވނ އއލހށވ. އދ ހރހ ހވއވނ އއލހގ އތޕޅގއވ. އއލހ ކނމކމކށމ ކޅދނވނތ އލހވ. އދ މކނތއތކގއ އއލހ ބއވރވގނވ އއވސ

.ވރށ އމނވނވސ ހމނއވ ފރތއ ނވއވ. އދ މގތރގއ ހޔމނވރއ ނބއމނ

ފފޅތކގއ އއލހ ޞ ފޅތކއ އސމ ތޢލގ )هللا ޙދލ އސމއ ވއޞފތ ޥ ތ .1އއލހ ކނމކމކށމ ކޅދނވނތވވޑގނވ އދ ކނމކމއ މޅށ އއކއވނތ ކރނ(:

ޖހމއނވ އދ ށރވމވ. އދ އއލހ ދރދމވޑގނވ ތއޔދނވޑގނވ އލހކމށ އޤރއއވސކމއ އއވހރފޅ ލއޕވމއވސ ނވ އލހކމށ އޤރރވމވ. އއލހގ އރދފޅނލ

އއލހއނމ ޙކމތވނތ އލހކމށ އޤރރވމވ. އދ އއލހ ،ނވކމށއ މތގއ އސތވވވޑގނވ އއސވވޑގނވ، ބއލވވޑގނވ، އގވނތ، ރޙމވނތ، ޢރޝ

އލހވ. މލކވނތކމގ ހރހ ސފތކއ އއލހށ ލބވޑގނވއވ. އދ އއލހގ މލކގ ހރހ ، ޤއދސވނތ ބވޑގނވއވ. އދ އއލހމއޗށ ފރހމ އރއބރ އއލހށ ލ ހރހ ،ހރހ މޚލޤނނށ އމނކނ ދއވ ،އނސފތކކނ ހސޠހރވނތވވޑގނވ

އދ ކބރޔވނތ ،ޖއބރވނތ ،ޢއޒތލބވޑގނވ ،ރއކތރކނދއވ ،މޚލޤނ ބލހއޓވ ކނތކނ އއލހ ،ވ. އދ މޝރކނ ޝރކކށއޅ ތކއޗއ އލހ

ފފޅތކށ ޞފޅތކއ އސމތޢލގ هللاހސޠހރވނތވވޑގނވއވ. އދ މނނވސ އދ އ،ލއދ އގވއތރ ބޔނކރމކއނ އ،އދ އނކރމކއނލ އ،ބދލގނއމކއނލ

.އއވސ އއޗކ އޅކޔމއނތ އމނވމވ

ތޢލއށ އޅކނތއ ޚލޞކރމގ هللا ޙދގ މބއ ބނވގނވނ ޥ ތއޔ: ހ ޙދލ އލ ޥ ތ .4 ތޢލގ هللا ،ވކލކރމއ ،ކނކމށ އއމދކރމއ ،ބރވތވމއ ،މއޗށވ. ލބވތވމއ

ތޢލއށ هللا ކނކމށއދ ދޢކރމގއ ހމއކނ ،ކފއށ ބރވތވމއ ،ރޙމތށ އދމއދނނވމވ. އދ ފޅގޔއ ސއރގއ ކރވ އޅކނތކގއވސ އޚލޞތރވމވ. އއލހށ

އދ މނނވސ އޅކނތކގއ އހނ ،ތކއއއވސ ބއވރޔކ ނވއވ. ބޔނކރވނ ކނތއ



ތނ ކރވގނވ މލއކތއ އ އއވސ ފރތއ ބއވރކރނ ހއދވގނ ނވއވ. އދ ކއއވސ އޅކމއގއ އއލހ ،ކމގއވޔސ އދ އއލހ ފނއވ ރސލބކލކ ކމގއވޔސ

الفاحتة: چٿ ٿ ٿ ٿ ٹ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ. هللاރނ ހއދވގނނވއވބއވރކ ހމއކނ ވގއދނ، އޅމނ އދ އބއލހށވ. ހމއކނ އޅކނކރނ، އޅމނ" :މނއ ٨

އޔއވ. ހޙދލ އލޥ އވނ ތ ތޢލ ބޔނކރއވފهللا މ އޔތގއ "ޙޟރތނނވ. އބއލހގތޢލ އއކއވނތ ކރމވ. މއ ދނގ ފށމއ ދނގ ނމނ هللا އއ އޅކނ ކރމގއ

ވސމވ. އދ ދނގ ބރފށއ އތރފށކވސ މއއވ. އދ މއ ރސލބކލނގ އނމ ފރތމ .ގ މނއކވސ މއއވ ال إله إال اهللވސމވ. އދ އދ އނމފހގ ދޢވތ

***



ނޔތ އޚލޞތރކރނ


ނޑމނ މދނޔގއ ވތކރމނމދ ދވސތކގއ ކރ ކނމ ޢ ތޢލ هللا މލއވސ އޅގهللا އ ޢމލކ ރސލ ،އ ވއވ. އއ ކރ ޢމލގއ އޚލސތރވމއޠޤބލކރއވމގ ދ ޝރ

ގ ސނނތ އއގތށ ކރވ ޢމލއކމގއވމވ. މގތނ ބލއރ ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލ ލގއ އޚލސތރވމގ ތރއނވ ކމކވ.ނޔތ އޚލސތރ ކރމކ ކރޢމ

ބއއމހނ ހޔޢމލކރނ އމހނގ ނޔތގއ ދނޔވ ކނމވސ ފއދއއ އތމގ ނޑއކށސބބނނވ. ނވތ ދނޔވ ކނމވސ ވމގ ގތނނވ. މފދއނ ވޞލ ލނޑދ

އބއމހނގ ޢމލގއ އއވސ ބރދނއ ހރބއއނނވ. މފދއނ ޢމލ ޢމލ ކރމހނނކ

ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇ چ ތޢލ ވޙކރއވފއ ވއވ.هللا ކރމހނނ ބހގތނ

ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑک ک ک ک گ گ گ

ޒނތތރކމށ ދނޔގ އ ދރއޅމއ، "ދނޔގ މނއ: ١٦ - ١٨هود: چڳ ڳ گ ހމޔށ އތނގއ އއރނނށ ތމނރސކލނގ ޢމލތއ އއރނގ )ދނނށވ!( އދމހ

އޚރތގއ އއރނނ ށޓވ.ނކރއވހ އނ އތނގއ އއރނނށ އދ ދއވހށމވ. ފއދވއ އތނގއ، ކނތއ އއރނކޅ އދ މހނނވ. ނވ އއރނނށ އހނތނއ ނނ ނރކ

މއޔތނ ވގނވތވ." ބޠލ ކނތއ ކށއޅނ އއރނ އދ ބކރވގނވތވ.ޢލއށ އކނ ޚލޞކށގނ ކރޢމލއކމގއ ނވނމ ތهللا އނގގނދގތގއ ތމކރ ޢމލކ

ނޑމނގ ތރއނ އއވސ ޢޚކ އ ޢމލކ ކރޔސ ބޠލ ވގނވ ޢމލވ. އހނކމނ އޅގނވތ އޚތކވސ އބފޅއގ ޢމލ ހމއކނ ދނޔވ ފއދއއގ މއޗށ ބނކށގނ

هللا ނވނއވ. އދ މކމގ ބރވރ ކމކ އޚރތގއ ނރކއގ ވނދނވ ޢޒބގ ގތގއ، ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލ هللا ތޢލ އށ ޢމލތއ ޚލޞނކރ މހނ ތބނޖހކމވ. ރސލ

ع ޙދޘ ކރއވފއވ ހދޘއ ބލލމ ހނގވށވ. ن ع ع م س : ق ال ، ن ه ع اهلل ر ض اب ال ط ب ن ر م ا ر ئم ام ال ك ن م ،و ب ال ي ات

ال م ع اال :))إ ن م ول ق ي ل م س و ل ي ه اهلل ع ل اهلل ص ول ر س ت ه ر ه ج ن ك ن م ن و ى،ف

إ ت ه ر ج ه ف ول و ر س اهلل م إ ل إ ل ت ه ر ج ه

اف ه ي ت و ج ة أ ر ام و

اأ يب ه ن ي اي ص د إ ل ت ه ر ه ج ن ك ن م ول ،و و ر س اهلل ال

)) إ ل ه ر اج عليه)ه هللا ވދޅވއވ. ރސލ عنه هللا رضيމނއ: ޢމރ ބނލ ޚއޠބ (متفق ތއ ހމކށވރނ ޢމލ "މވ. އހއވތ ތމނ އޑޘ ކރޙދ މޢލއހ ވސއލهللا ޞއލ

މއޗށވ. އދ ކނމ މހކށވސ ވނ އމހކ ނޔތގތ ކމކވ. ތކގ ބނވގނވނ ނޔތގ އއ އއލހهللا އއ އއލހގ ރސލއށޓކއ ހޖރކށފމހގ ހޖރވނ هللا އހނކމނ



ރސލއށޓކއވ. އދ ދނޔއށޓކއ ނވތ އނހނކ ކއވނ ކރމށޓކއ ހޖރ ކށފ މ ޙދޘނ އނގގނދނ އމހކ (1)"މހއނމ އމހކށވނ އމހކ އ ހޖރ ކރ ކމކވ.

ޗށކމވ. ކރ ކމކ އއކމއ ކމގއވޔސ އކރ ޢމލއ ބނވގނވނ އމހއގ ނޔތގ މއ ވބ ޘ މސތކނ ކނތއ ކރކނ މ ޙދޘނ އނގގނދއވ. އދ ޢމލނ ލބ ތފތނޔތގއ

ޢމލގ މއޗށއކނ ބރސނވ ނޔތގ މއޗށވސ ބނވގނވކނ މ ޙދޘފޅނ .އނގގނދއވ

ޢލއހ ވސއލމގ އހނ ޙދޘފޅއގއ އކލގފނ އއމތށ ވރށ هللا ޞއލ هللا ރސލ)) ޢބރތތރ ވހކޔއ ކޔދއވފއވއވ. މ ޙދޘފޅގއ ވއވ. ة ي ام ال ق م ي و ق ض ي ال اس ل و

أ إ ن

ت ،ف أ د ه ت ش لاس ر ج ل ي ه .ع ت د ه ت ش اس ت ح ف يك :ق ات ل ا؟ق ال ف يه ل م اع م :ف ا،ق ال ه ف ر ع ف ه م ن ع ف ه ر ع ،ف ب ه

ت ح ه ه و ج لع ب ح ف س ب ه ر م أ ث م . يل ق د ق ف ر يء، ج ال ق ي ن

ل ق ات ل ن ك ل ك و ، ب ذ ك : ق ال ف ل ق

.أ ال ار

ا م :ف ا،ق ال ه ف ر ع ف ه م ن ع ف ه ر ع ،ف ب ه ت ،ف أ آن ر ال ق

أ ق ر ،و ه ل م و ع ل م ال ع ل م لت ع و ر ج ل م ال ع ل م :ت ع ا؟ق ال ف يه ل م ع

ت ن ك ل ك ،و ب ذ :ك .ق ال آن ر ال ق ف يك ت أ ق ر و ت ه ل م ق ار ئ،و ع و ه ال ل ق آن ر ال ق ت

أ ق ر ل م،و لا ال ل ق ل م ال ع ل م ع

و أ ، ل ي ه ع الل ع لو س و ر ج . ال ار ف ل ق

أ ت ح ه ه و ج لع ب ح ف س ب ه ر م

أ ث م . يل ق د ق ف ال ال م ن اف ص

أ ن م اه ط ع

ت ،ف أ ق ك ه ن ف ي ن

أ ب يلت ب س ن م ك ات ر :م ا؟ق ال ف يه ل م اع م :ف ا،ق ال ه ف ر ع ف ه م ن ع ف ه ر ع ف ب ه ق ن ف

أ اإ ال ف يه

ب ر م أ ث م . يل ق د ق ف و اد، ج و ه ال ل ق ل ع ف ن ك ل ك و ، ب ذ ك : ق ال . ل ك ا ف يه ف ل ق

أ ث م ه ه و ج لع ب ح ف س ه

ال ار مسلم)(( ހމކށވރނ ޤޔމތ ދވހނ އނމފރތމ ހސބ ބއލވހށ އ: "މނ (رواهކރމށޓކއ( އނއށ ޙޞލ )ޝހދއގ ދރޖ ޝހދވ މހއގ އވ. އނ ގނވނއވ. ދނ

ޢމތތއ ހނދނކށދވނއވ. އދ އކނ އނ ހނދނވނއވ. ބނވނ އވ. އ ދއވނ ނ ހއޔވ؟ އނ ޖވބދނއވ. ތމނނ ޝހދވނދނ އނޢމތތކމދ ކލ ކނތއކރ ގތކ ކބ

ލ ތހދ ދގވ. އހނއކމކ ކލ އބއލހގ މގގއ ހނގރމ ކރއވ. އނއށ ބނވނއވ. ކހނގރމކރ ކލތ ބޠލކ ނވތ ކރ މހކ މސތކނ ބނމށޓކއވ. )ދނޔމތގއ( މސތކނ ކލތ ބޠލކ ކޔ އޅނވ. ދނ އނ މނވތށ ދމފއ ގނއމށ އމރކރވނއވ.

ޢލމ އނގނ އ ޢލމ (ދވނމހކއދ )ނރކއށ އއލލވނއވ. އގތގއ ގނގސ ނ ކޔވއދނ އޅނ ޤރއކވ. އނ ގނވނއވ. ދނ އއނގނނއދނ އޅނ މހކވ. އދ ޤރ

ވ. އދ އނއށ އނއށ ދއވނ ނޢމތތއ ހނދނކށދވނއވ. އދ އކނ ހނދނވނއހއޔވ؟ އނ ޖވބދނއވ. ތމނނ އބނވނއވ. އ ނޢމތތކމދ ކލ ކނތއކރ ގތކ ކބ

އލމ އނގނ އޢލމ އނގނނއދނ އވ. އދ އބ އލހއޓކއ ޤރއނ ކޔވމވ. އއށފހ ހދ ދގވ. އހނއކމކ ކލ ޢލމ އނގނނ މސތކނ ކލތ އނއށ ބނވނ އވ. ކލ ތ

ޢލމކ ބނތއވ. އދ ކލ ޤރއނ ކޔވ އޅނ ކލތ ޤރ އކ ބނއޅމށޓކއވ. ދނ

.(1321) :مسلمو لفظه. وهذا (6671) البخاري: صحيح (1)



. ދނ އނ ބނވނއވ. ދނޔމތގއ މސތކނ ކލ އދނ ގތށ ޤރއކ، ޢލމކ ބނއޅނވ އދ މނވތށ ދމފއ ގނއމށ އމރކރވނއވ. އގތގއ ގނގސ ނރކއށ އއލލވނއވ.

ތޢލ ތނވސކނ ދއވ ތފތ ބވތބވތގ މދ ދއވ މހކވ. އނ هللا (ތނވނމހކ)ތއ ހނދނކށދވނއވ. އދ އކނ ހނދނވނއވ. ގނވނއވ. ދނއނއށ ދއވނ ނޢމތ

ހއޔވ؟ އނ އއދ އނއށ ބނވނއވ. އ ނޢމތތކމދ ކލ ކނތއކރ ގތކ ކބޖވބދނއވ. އބއލހ އމގކނ ހދކރނ ރހވޑގނނވ އއވސ މގއ ތމނނ

ކއ ހދނކށ ދނކރމވ. ދނ އނއށ ބނވނއވ. ކލ ތހދ ދގވ. އހނއކމކ އބއލހށޓކލ ތކނކރ މސތކނ ކލއށ ނސބތކށ އއ ދލތ މހކބނމށޓކއވ. ދނޔމތގ

ށ ދމފއ ގނއމށ މސތކނ ކލތ ދލތ މހކ ކޔ އޅނވ. ދނ އނ މނވތ މ ޙދޘގއ މވ ތނ (1)."އމރކރވނއވ. އގތގއ ގނގސ ނރކއށ އއލލވނއވ

މހނވސ ބމގއ ދމގނގސ މނވތށ ނރކޔށ އއލލވނ އބއމހނ އބއމހނގ وجهތޢލގ هللا މވސ އމހނ ކރ ޢމލ ތކކ ނވމނނވ. ނ ޢމލގއ އޚލޞތރ

އދ އކނތއ ކށފކމގއ ވނނމ ގނގނ ސވބއ ދރމ ދއވ ކނކމވ. (2)ފޅށއށ ޚލޞ ނކރމގ ސބބނ އ މހނގ ޢމލތއ هللا އހނނމވސ އމހނގ ޢމލތއ

.ކރއވއވ ބޠލ

***

.(2113) :مسلم صحيح (1)

ނޑމނނށ މނފޅވ. މތވރވގނވ އއލހގ ފޅކ وجه ތޢލގ هللا (2) ކރތ ޤރއނއ ކރތ ވނ އޅގ ކރމވ. ސބތ ސފފޅތއ ތޢލގ هللا ގތށ އއސފއވ ސނނތގއ ވސއލމގ ޢލއހ هللاޞއލ ރސލ



ސޙރއ، ކހނކމއ، އތބލމގ ނބއކނ


ސޙރކ ކފރކވ. ބޑވގނވ ހތ ފފއގ ތރއނވ ފފއކވ. ސޙރ ހދމހ އސލމދނގ ތޢލއށ ޝރކ هللا ލތނ ބރވގނދއވ. ސޙރވރޔކށ ސޙރނ ކޑމނވރއވސ މއ

ކރމކއނލ ނހދނއވ. ސޙރގއ އޅ ފރތމ ފޔވޅކ ކފރގއ އޅ ފރތމ ފޔވޅވ. ކރތ ޤރއނގއ ބޔނ ތޢލ هللاސޙރކ އގއ އއވސ މނފއއ ނވކމއކމގއ

١٠٣البقرة: چڈ ژ ژ ڑ ڑک چ ކރއވފއވއވ. އ އލހ ވޙ ކރއވފއވއވ.

ނކރ މނފއއ އއރނނށ އދ ގއލނދ، އއރނނށ އނގނނ އ "އއރނ މނއ:

މނއ: ٦١طه: چڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ چ ވ.ތޢލ ވޙ ކރއވފއވއهللاއދވސ "ކނތކވ.ސޙރ "ނލބނއވ. ކމޔބއ އނއށ ވޔސ ކމގއ ގނއ އއޗއ ކނމ ސޙރވރޔ އދ"

پ ڀ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللا ތޢލއށ ކފރވގނވ މހކވ. هللا ހދމހއކ

ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹٹ ڤ ڀ ڀ ڀ

ސލއމނގފނ " : މނއ ١٠٣البقرة: چڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄڄ މސތކނނށ އއރނ އވ.ވ ކފރ ޝއޠނނ އ އހނއކމކ، ނގނއވ. ކފރވވޑއއ

މއޗށ މލއކތނގ ދ މރތއ އއ، ހރތ ގއވ ބބލ އދ ދނމނނވ. އނގނނއ ސޙރ ކނހރ )އމނކނ ކށވރ ވކނ ތމނމނ އވ.(ވ ތބޢ )އއރނ ތކއޗވސ ބވއލއވ )އ ފހ ކމގއ، އއ އމތޙނއ ކރއވފއވ( މދވރ ގތނ ބއލވމގ މނވރއ ދ އ މހކށ އއވސ މނވ، ފހގއ( ދއވމށ )ނޞޙއ ވދޅވ ނވށ ކފރ ގނ(ދސކށ

"ނދއވތވ. އނގނނވއއ މލއކތނ

ޙކމކ ޤތލ ކރމވ. އދ ސޙރ ހދއގނ އނހދ ފއސއކ ނޖސވގނވ (1)ސޙރވރޔގނނއ އމނކނ ބލކށމހނ ސޙރވރނ ގތށ ދނ ރޖހލނނއ އނޔވ ޙރމ މދލވ.

އމހނބނނވ މހކށ ގނއއ ކރމށ ނވތ މހނގ ކބއނ ބދލ ހފމށޓކއވ. އދ ރނ ގތށ ދއވ. ބއއމހނށ ސޙރ ޖހމނ ސޙރނ ސޙރ ބޠލ ކރމށވސ ސޙރވ

ވނ އ ތޢލއށ އކނ ދهللا އހނ ނމވސ ހނދކރނޖހ ކމކ ރއކތރ ކމކ ހމއކނ ނޑމނ ޝފހދނ ޖހނ ތޢލ ޝރޢ ކރއވ هللا ކމއ ކމވ. ސޙރ ޖހމނ އޅގ

ނވ.ނ އނ ޤރ ރތޒކރތކއ އއލހގ ކލމފޅ ކ

ޑތވރނނވ.ފނ އޅނ ކޔއ ސޙރވރނނށ ރއޖގއ ދވހ (1)



ވ އބގއ ޣތޢލއށ ކފރވގނވ ބޔކވ. އމހނ هللا (2)އތބލމހނނކ (1)އދ ކހނނނއއބގއވ ޣފޔވއ އހނ އއވސ ފރތކށ هللا ދޢވ ކރކމގއވޔސ ކނތއ އނގކމގ

ەئ ەئ وئ وئ ۇئ چ ޙކރއވފއވއވ.ތޢލ ވهللا އއވސ ކމއ އނގގނ ނވއވ.

ނޑތއވނ، ޢއބގ އދ" މނއ: ٨١األنعام: چۇئ ۆئۆئ އއލހ ޙޟރތގއވ. އއލހގ ތޅދކހނނނއ އތބލމހނ މފދ ދޢވތއ ކރނ "ދނވޑގނނވތވ. އކނތއތއ މނވ،

ށޓކއ އމހނ އކ އކ މ ނ ކއމގ ބނމގއވ. މކޤ މހނގ މދތއ ނޙއ ޙޖތ ޖހފއވވސލތތއ ބނނކރއވ. އގތރގއ ރމލ ޖހމއ އތބލމއ ތށ ދއވމއ ފޅ އނބރމއ

ނޑ ބނނކރނ ފދ ކނތއ ހމނއވ. މގ މހ ނމ ކ އއ ފހރ ތދއ ހދއފ މނބލ ލގފހރ ދގހދނއވ. އހނ ނމވސ އމހނގ ގތށ ދމހނ ހނދނހނނނ ހމއކނ 11

އމހނ ތދހދ ފހރވ. އހނކމނ މ ދގވރނގ ގތށ ކއވނގ މއސލތއ ޙއލ މސތޤބލގއ ޙޔތގއ ،ތތކގއ ކނތއ ވނއތގތ ބލމށއވޔފރގ މޢމލ ،ކރމށއ

ގއލފއވ ތކތ ހދމށ ބއއމހނ ގސހދއވ. މގތށ ދޔމކ ،ކނހނގނގތ ބލމށއ ބޑވގނވ ފފއކވ.

ދމހނ އމހނގ ގތށ ދނ އމހނ ދއކ އތބލމހނގ ގތށ ،ކހނނނއ ،ސޙރވރނނއ ޢއޒ ވޖއލ އށ هللا އ ދ މހނނކ ،އ ކރކނތއ ތދކރ ޙލގއ ކމށވނނމއވހކ

ގ މ ޢލއހ ވސއލމهللا ޞއލ هللا ގ ދލލކ ރސލކފރ ވގނވ މޝރކނނވ. މ ޙދޘފޅވ. ن د(())م حم م لع ز ل

ن اأ ب م ر ف ك د ف ق ول ق اي ب م ه

ق د افاف ص ر ع و ناأ ه ك ت

މނއ: (رواهأمحد)أ

ކހނއގ ގތށ ނވތ އތބލމހއގ ގތށގސ އމހނ ދއކވހކ ތދކށފމހ " (3)"ކފރވއޖއވ.ޗށ )އބހ، ޝރޢތށ( ތކއ ލއވ މއޗށ ބވ ފނމޙއމދގ

އމހނގ ލއއދ އމހނ ގތށ ދ މހ އދނ އމހނ ކރކނތއ ތދކރމކނ 31ތޖރބއށޓކއ ކމށވނމ އ މހކ ކފރ ނވނއވ. އހނ ނމވސ އމހއގ ނމދ

ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލ هللا ރސލ ޢލ ޤބލ ނކރއވ ހއޓވ.ތهللا ދވސ ވނދނ ر ޙދޘކރއވފއވއވ. ع ت

أ ن اف))م ل

أ ل ل ةاف س ب ع ني ر

ةأ ل ص ل ب ل ت ق ءل م ش ن މނއ: (رواهمسلم)((ع

ރ ވނދނ ޤބލ 31ސވލކށފމހގ ނމދ އތބލމހއގ ގތށގސ ކމކއ ބހގތނ"

ސޙރވރނނވ. ކށއޅނވސ ކހނތކނ ރއޖގއ ދވހ (1) ޢއރފނނކ މހނނށވ. ކޔ އ "عراف" ބހގއ ޢރބ މނކށފއވނ "އތބލމހނ" ލޔމގއ މ (2)

ބނދމހނވ. ހނނށ މ ދޢވކށ އނގކމށ ކނތއ ވނ މސތޤބލގއ {.(4473) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(1346) :أمحد مسند (3)



އދ މ ނމދތއ ކރނ އނގ މއޗށ ވޖބވގނ ވއވ. އދ (1)"ނކރއވ ހއޓވ. ތއބވނވސ ވޖބ ވގނވއވ.

***

.(1141) :مسلم صحيح (1)



އސލމ ޢޤދ

هللاޝފޢ ޢބދ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ޝއވލ 41ތރޚ:

ރސލ ބކލނ ފނއވއ، ފތތއ ބވއލއވއ، މޅ هللا އސލމ ޢޤދއކ އއށޓކއ މތ

ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ ޚލޤތކނގ މއޗށ އ ވޖބ ކރއވ ޢޤދއވ.

މނވ، އޅކނކރމށ އށهللا ތމނ" މނއ: ٨٣ - ٨٦الذاريات: چچ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ރޒޤކށ هللا ތމނ ކބޔކނ އއރނގ ނހއދވމވ. އނސނ ޖނނނނއ، هللا ތމނ

ڳ ڳ ڳ چ "ނގނނވމވ. އދވޑއއ ކނދނމކށވސ އދ ނގނނވމވ. އދވޑއއ

ކލގފނގ ނކޅއމށ އޅކނ ތޔބއމހނ މނވ، އފރތށ " އ:މނ ٣١اإلسراء: چڱ ڱ ڱ

ނޑއޅއވއ ވރރއބ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ چ "އނގވއވ. ކ

ފނއވމވ. ރސލކ އއމތކށމ ކނމ هللا ތމނ ހމކށވރނ،" މނއ: ١٦النحل: چڇڇ "އނގވމށވ. ދރހލވމށ ބދތކ އޅކނކރމށއ، އށ هللا އއ،

ފތތކއ އލހ ހރހ އދ ޢޤދއށވ. މ ގވއލއވ ބކލކވސ ރސލ ކނމ އހނކމނ، ތތކގއ އފ އދ މއޗށވ. ތފޞލކށދނމގ ބޔނކށދނމއ، ޢޤދ މ ބވއލއވނވސ،

ގތއވސ ހރހ ރއކއތރވނ ސލމތވ ގތތކނ ބޠލ ފށއރ ޢޤދއ މ ޚބރވސ ކމއގ ހރހ އނނނ އނކނ ޢޤދއށ އ އދ ބޔނކރއވފއވއވ.

ކޔމނތރވމށ ބއނބލ މއށފރހ ޢޤދއށ މ ވނ މކއލފކށ ކނމ އދ ދއވފއވއވ.ނޑއޅއވފއވ. ކ

ވޖބވ. ބޑ އނމ މއޗށވ ޖނނނގ އނސނނއ ދނގތމކ ހދއ ޢޤދ މ އހނކމނ، މގ ކރ ކމއ ހރހއ މއޗށވ. ކރމގ ސދ ޢޤދ މ އތ ލބނ ކމޔބ އޚރތގ ދނޔއއ

يب چ ވޖބވ. ފރތމ އނމ ދނގތމކ ޢޤދ މ ކރނ ދސކރމގ ކޔވއ އދ ކރނ

٣٨٦البقرة: چجت حت خت مت ىت يت جث مث ىث يث حجمج جح مح جخ حخ

އނމ އމހ، ފހ، )ދނނށވ!( އމނވމހ އށ هللا ކފރވ ޝއޠނޔށ ފހ،" މނއ: މޅށ އ، هللا ނވއވ. އޔކށ ދޔމއ ނތ ކށވރވ. ހފހއޓއފކނ ޢޤދގއ ރގދވ

"ފރތވ. ދނވޑގނވ މޅށ އއސވވޑގނވ،



ހފހއޓއގނ ދނ ދވއޖމހކ، އތ ޢޤދއނ މ ގތގއ އނގ ސފކށ އޔތނ އސވދޔ ނނ މގފރދނ ވނ ދނ ޙއޤށފހ އހނ، ކމވ. ބޠލގއ ޝއކއ ނހނނ

ކނއއޗއތއވ؟

ވ ފތތކގއ ބވއލއވނ އއޗއސއ ގނނވ ބކލނ ރސލ ޢޤދއ އޅގ އހނކމނ، ގ هللا މތ އއ ޢޤދއކވ. ސފ ކވ.ޢޤދއ ތދ ޢޤދއކ އޅގ ވއޖނމ، ސދ ކނތކ ޢޤދއކވ. ލބނވ ދނނވނ އޚރތގ ދނޔއއ އދ ޢޤދއކވ. ލބނވ ނޖތ ޢޛބނ

ބވއލއވނ ފތތކގއ އލހ ކނތކއ ގނނވ ބކލނ ރސލ ޚލފށ މއ ނމވސ، އހލވރޔއށ ޢޤދގ އ ޢޤދއކވ. ބޠލ އއ ވއޖނމ، ކސޔރ ޢޤދ ގއޅ ޙޤޤތތކށ،

މއޗށ އޅއގ އ އޚރތ ދނޔއއ އދ ޢޤދއކވ. ފދ ޙއޤވ ޢޛބ ގ هللا މތ ޢޤދއކވ. ވދފދ އބއޖވރ

ޚޞއޞތއ: ޢޤދގ އސލމ

ޙރމތތރވނ. މދ ލޔއ އޅގ ސބބނ ޢޤދގ ފ ސ ޞއޙ ހ.

ކރއވއވ. ޙދޘފޅ ވސއލމ( ޢލހ هللا)ޞއލ ނބއޔ މތ ت ح ال اس ق ات ل أ ن

أ ر ت م

))أ

ول وا ق اهلل :ي إ ال إ ل إ ف ،ال

ق ذ م وا؛ال ا ع ص اهلل إ ال إ ل د م واال و م ه اء م ن

ب ق م ه ال و م أ اإ ال މނއ: ((ه

ކޔއފމށ ދނދނ އބއމހނނ ހނގރމ ال إله إال اهللތމނކލގފނށ ވނ މސތކނ "އނ ކޔއފނމ؛ ތމނކލގފނގ ކބ ال إله إال اهللކރމށ އމރކރވގނނވ. އބއމހނ

އބއމހނގ ލޔއ މދ ވނ ސލމތ ވގނނވ. އއ އގއ )ހފނޖހ( އއވސ ޙއޤއ ނވހ (1)"ހނދކއވ.

اهلل ކރއވއވ. ޙދޘފޅ އކލގފނ އދވސ إال هلإ :ال قال ن م ،))م ر اهلل ،ح د ون ن م ب د ع اي ب م ر ف ك و اهلل لع اب ه س و ح ، ه و د م ال عليه)((م ފޔވއ هللا އދ މތ ،ކޔއ ال إله إال اهلل"މނއ: (متفق

އޅކނ ވވ އއޗއސށ ކފރވއޖ މހއގ ލޔއ މދލކ ޙރމތތރވގނވ އއޗކވ. އދ (2)"ވ.ގ ޙޟރތށ هللا އމހއގ ޙސބ ވނ މތ

ލބނ. ނޖތ އހލވރނނށ ޢޤދގ ޞއޙ ޢޛބނ ގދފދ ގ هللا މތ ދވހ ޤޔމތ ށ.

ކރއވއވ. ޙދޘފޅ ވސއލމ( ޢލހ هللا)ޞއލ هللا ރސލ ل ي ئا؛د خ ش ب ه ي ش ك ال الل ل ق ن ))م ي ش ك ات م ن م و ، ال ار ((ال ن ة ل د خ ؛ مسلم)ب ه އ އއވސ އއޗކ ޝރކ هللا މތ "މނއ: (رواه

مسلم. لفظ وهذا ،من حديث أيب هريرة رضي اهلل عنه (12) :مسلمو ،(2411) البخاري: صحيح (1)

.عنه اهلل رضي أبيه عن األشجعي مالك أيب حديث من (41) :مسلم صحيح (2)



އ ޝރކ ކރ ހލ، هللاނކރ ހލ އއލހ ބއދލވއޖ އޅ، ސވރގ ވދއޖއވ. އދ (1)"އއލހ ބއދލވއޖ އޅ، ނރކއށ ވދއޖއވ.

ފހވދއވ. ފފތއ ކށ އޅގ ސބބނ ޢޤދގ ސފ ޞއޙ ނ.

ކރއވއވ. ޙދޘފޅ ވސއލމ( ޢލހ هللا)ޞއލ ނބއޔ މތ أت ي ت ن ل و إ ن ك :ال ت ع اهلل ))ق ال

م اب ها ر بق ت ي ت ك ل ي ئا، ش ب ت ش ك ال ي ت ن ل ق ث م اي ا، ط خ ر ض

ال اب ر ة((ب ق ر ف التمذي)غ މތ "މނއ: (رواه

ފފތކއގނ ވޙކރއވއވ: އ އދމގ ދރޔއވ! ހމކށވރނ ކލ ބނ ފރހއ ވރށ هللا އ هللا އ އއވސ އއޗކ ޝރކ ނކރ ހލ ތމނ هللا ނ އއ ކމގއވޔސ، ތމ

(2)"އށ ފއސވ ދއވހށމވ.ވރށ ކލ ބއދލކށފނމ، ބނ ފރހއ

ޤބލކރއވއވ. هللا މތ ޢމލތއ އޅގ ސބބނ ޢޤދގ ޞއޙ ރ.

ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک گ گ گگ ڳ چ ވޙކރއވއވ. هللا މތ

ފރހނނގ ޙލ، ކމގއވ މއމނކ" މނއ: ١٣النحل: چڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ފހ، )ދނނށވ!( ކށފމހ ޢމލއ ޞލޙ ތރއނވޔސ، އނހނނގ ނވތ ތރއނވޔސ، އދ ދއވހށމވ. هللا ތމނ ދރއޅމއ، ބއޖވރ ރނގޅ، އމހކށ ހމކށވރނ، އއރނނށ، ދރމއނ، ޔގތގހ އނމ އޅނ ޢމލކށ އއރނ ހމކށވރނ،

"ދއވހށމވ. ޖޒ ތމނރސކލނގ

ނތޖ ނދވ ޢޤދގ ފސދ

ހ. ބޠލ ޢޤދތކނ އނސނއށ ހރ ކރނ ބޔނ ކރ ގތ މޅނ ޚލފ ކނތއތކވ. ވ. އނގ ހރހއ ޢމލތއ ބޠލ ޤބލ ނކރއވއهللا އގތނ، އޅ ކރ ޢމލތއ މތ

ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ چ ވޙކރއވފއވނ މފދއނނވ.هللا ވދއވ. އހނ، މތ

ކލގފނށއ، ހމކށވރނ،" މނއ: ٦٨الزمر: چۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ކރއވއފނމ، ޝރކ ކލގފނ އވ.ކރއވފއވ ވޙ ރސލނނށ ކރގ ކލގފނގ ގއލނވގނވ ވހށ ކލގފނ އރނ އދ ކށވރވ. ވއޖއސކނ ބޠލ ޢމލތއ ކލގފނގ

"ކށވރވ. ތރއނކނ މހނގ

.عن جابر رضي اهلل عنه (14) :مسلم صحيح (1)

الصحيحة: األحاديث }سلسلة، وحسن الرتمذي، وحسن شيخ األلباين عن أنس رضي اهلل عنه (4331) :الرتمذي جامع (2)(213).}



އށ( هللا) އބކލނވސ" މނއ: ٥٥األنعام: چۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ چ "ވހވ. ބޠލ ޢމލތއ ކށއޅއވ އބކލނ ރކކރއވނމ،ޝ

ގ هللا ށ. ފސދ ޢޤދގ ސބބނ ސވރގ އޅގ މއޗށ ޙރމވދއވ. އދ މތ ފއސވނވސ އނއކށ ނލބ ހއޓވ. އދ ދއމށ ނރކޔށ އމހކ ހށހޅދއވ.

٨٥النساء: چۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ھ ھ ےے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ڻ ڻ ۀچ ފފތއ، އނނ ނފއސވނތވ. ފފއއ ކރމގ ޝރކ އއލހ هللا ހމކށވރނ،" މނއ: ފހ، ނށވ!()ދނ ކރމހ ޝރކ އށ هللا އދ، ފއސވތވ. މހކށ އރދކރއވ އއލހ "ކށވރވ. އރއގނފކނ ފފއކށ ބޑވގނވ އމހ

މނއ: ٣٣املائدة: چچ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ چ މއޗށ އމހގ هللا ހމކށވރނ، ފހ، )ދނނށވ!( މހ ކރ ޝރކ އށ هللا ހމކށވރނ "

)އބހ: އނޔވރނނށ އދ ނރކއވ. އޅނތނކ އމހކ އދ ކރއވއވ. ޙރމ ސވރގ "ނވއވ. ބޔކ އއވސ ދނ ނޞރ މހނނށ( ކޅ ޝރކ

ނ. ފސދގ ޢޤދއ ދކޅށ ހނގރމ ކރނ ހއދވނ.

ۉ ۉ ې ې ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇۋ ۋ ۅ ۅچ

ކމގއ އށޓކ هللا ވނ، ދނ މޅ ހއޓ، ކނ ކފރ ފތނވރކމއ،" މނއ: ١١األنفال: چې އއރނ ފހ، ގނދށވ! ހނގރމކރމނ ކފރނނ އ ތޔބއމހނ ހމނއޖއމށދނދނ،

މޅށ ކނތއ، އއރނކރ އ، هللا ވރނ،ހމކށ ފހ، )ދނނށވ!( ހއޓލއފނމ ."ރސކލނގއވ ބއލވވޑގނވ

***

ޤރއނ

ޤރއނ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ޤރއނގ މތކމއ މތވރކނ

އބރހމ/ ޅ.ނއފރ މޙއމދއއޝއޚ : ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 27، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

ގ ބސފޅވ. އދ މއމނނގ ދސތރވ. هللا ގ ބސފޅވ. ޤރއނކ هللا އނމ ހޔ ބހކ ޣޛއވ. އދ ޢލމތކގ ހދޔތވ. އދ އޅތކނ އޅނވ ގތގ އލހ އދ ތޤވވރނގ ރޙ

ޤނނވ. ޤރއނ ކޔވމކ އޅކމކވ. އދ ކޔވއދނމކވސ އޅކމކވ. ޤރއނގ ޢލމ ރވ. އދ އގ ޢލމނ ލބއޖ މހ ދނނއވ. ފހ އނއށ ދދނޔ ބއޖވރވއޖކނ ކށވ

މޙރމ ވއޖ މހ ދނނއވ. ފހ އތއ ހވކނ އނ މޙރމވއޖކނ ކށވރވ.رسول اهلل ރއސނލއވ ޢޘމނގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ.هللا މތ

كمر))އވ. ފޅކރއވ صلى اهلل عليه وسلم، حديث آنتعلممنرخير މނއ: ((وعلمهالرقررތޔބއމހނގ ތރއނ އނމ ހޔވގނވ މހކ ޤރއނ އނގނ އޤރއނ އނގނނއދ "

ل اهلل صلى اهلل رسو ފޚރވރވމއ ނތ ޤރއނ ރތކށ ކޔވމށއ ތޖވދށ ކޔވމށ (1)"މހއވ.އކ ޞޙބނގ ތރގއ بن كعب أبي ރއސނލއވ هللا ވރށ ބރ އޅއވފއވއވ. މތ عليه وسلم

رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم، ކ އކލގފނށ ހހނނވ އނމ މޝހރ ޤރއވ. އއދވތބގ ކރމތގއ ޤރއނ ކޔވއ ވދޅވމށ ،اهلل تعاىل ހމކށވރނ "ފޅ ކރއވއވ. حديث

ހމ އހރނގ اهلل تعاىل" ވދޅވއވ. أب بن كعب "ތމނކލގފނށ އމރކރއވއފއވ.ގ ޢލމތކ"ވދޅވއވ. أب بن كعب "އއކވ."ފޅކރއވއވ. حديث "ނނގނނވތއވ؟

ފޅކރއވއވ. حديث "ވރރސކލނގ ޙޟރތގއ އހރނގ ނނ ހމ ޛކރކރވއޖތއވ؟އހނ ރވޔތއގއ "އކމށ އފފޅ ކރއވ ދލފޅނ ކރނ އޅއވއވ. أب އހނދ "އއކވ."

)متفق ރއވ ކރތކރއވނ ފއޓވއވ.އހނދ އކލގފނ އކމށ އފފޅ ކ "ވއވ.އސވދޔ ޙދޘފޅ، ރތކށ ޤރއނ ކޔވމގ މތކމގ މއޗށ އޝރތ ކރއވ. ފހ عليه(

ޤރއނ ކޔވމގ މހރކނ ޙޞލކރނ މސތޙއބ ވގނވއވ. ނމވސ ދއކނތރކމއ ފޅ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم، حديث ރވރވމއ އކމގއ ނވނމއވ.އދ ފޚ

آناملاهر)) ކރއވފއވއވ. فرةمعبالرقرر رةالركرامالس ޤރއނ ކޔވމގއ "މނއ: عليه()متفق((الربރގގއ ޤރއނ ކޔވމކ ،ރތކށ (2)"ތނނ އކގއވ.މހރމހ ވހށ ވޙ ލޔއވ މތ މލއކ

ޤރއނގ އޘރ އތރ ކށދ ކމކވ. ނމވސ ރގގއ ކޔވއރ ނފސށ ތކލފ ދގނ ށ، ގ ކލމފޅވ. އކލނގ ކލމފޅ ރވތކهللا ކރތ ޤރއނކ ކޔވނ ރނގޅވގނ ނވއވ.

.(7117) البخاري: صحيح (1)

.(717) ومسلم: ،(7734) البخاري: صحيح (2)



رسول اهلل ތޖވދގ މގނ، ތރތލކށ ކޔވނކށ އޑއއސވމށ އކލނގ ލބވވޑގނނވއވ.ذنام))ފޅކރއވފއވއވ. صلى اهلل عليه وسلم، حديث

ء اللأ ذنمالشر

أ آنيتغنلب )متفق((بالرقرر

އކލނގ ނބއޔ ރގގއ ޤރއނ ކޔވއ ވދޅވނކށ ،اهلل تعاىل"އ: މނ عليه(ޝއޤވރކމއކ އއސވއވޑގނވވރކށ އހނއއޗކށ ޝއޤވރކމއކ

ގ ޤރއނ ކޔވއރ ރގއނތއޖނމ ޤރއނނ، މސތކނ (1)"އއސވއވޑނގނނވއވ.ހތތކށ ކރނޖހ ފރހމ އޘރއ ނކރނއވ. އއޚލފށ ތޖވދގ މގނ ތރތލކށ ރތ ރގއގއ ޤރއނ ކޔވއފނމ މސތކނގ ހތތކށ ފރހމއށ އޘރކރނއވ. ޤރއނ،

ވރށ ބރއޅއވފއ ވއވ. އކލގފނ عليه وسلمرسول اهلل صلى اهلل ރވތކށ ރގގއ ކޔވމށآنيتغنلمرمنرمناليرس)) ޙދޘފޅކރއވއވ. ރވތކށ ރގގއ "މނއ: ابلخاري()رواه((بالرقرر

ވތކށ ކޔވއރ ފހ ޤރއނ ރ (2)"ޤރއނ ނކޔވ މހ ފހ އހރމނގ ތރއނ ނވއވ.أبو سعيد ރއސނލއވ هللا ޤރއނ އޑއއސވމށޓކއ މލއކތބކލނ ވޑއގނތވ. މތ

ވދޅވއވ. އއރއކ އކލގފނ ބޤރ بن حضي اأسيد ހމކށވރނ "ރވކރއވއވ. اخلدريއވ. އދ އވގތ އކލގފނގ އސވސ ވނ އކލގފނގ ސރތ ކޔވވދޅވނ ފއޓވ

ކއރގއ ބނދފއވ. ހމ އހނދ އސ ތޅފޅނ ފށއފއވ. ދނ އކލގފނ ކޔވނ ހއޓއލއވއވ. ދނ އސވސ މޑމއތރ ވއޖއވ. ދނ އކލގފނ އލނ ކޔވނ

ޓވއފއވ. ހމ އހނދ އނއކ އސ ތޅފޅނ ފށއފއވ. ދނ އކލގފނ އނއކ ފއކޔވނ ހއޓއލއވއވ. ދނ އސވސ އލނ މޑމއތރ ވއޖއވ. ދނ އނއކ ކޔވނ

ދނ އކލގފނ އހގ ގތށ ފއޓވއވ. ހމ އހނދ އނއކ އސ ތޅފޅނ ފށއފއވ.ވޑއގނ ބއލވއލއވއރ އކލގފނގ ދރފޅ، ޔޙޔ ވނ އއހގ ކއރގއ ނދފއވ.

ބރފޅގތވ. ދނ ހމ އވގތ އކލގފނ، އހގ أسيد ދރފޅގ ގއމއޗށ އސ އރއފނތ ދރކރއވމށ ފހ އސތށފޅ އފއލވ އޑ ދމލށ ބއލވއލއވއވ. ކއރނ ދރފޅ

އހނދ އކލގފނށ ފނވޑއގތ ކޑ ވލކޅއ ފދ އއޗކވ. އވލކޅގއ ބއތތކއ ގ ل اهلل صلى اهلل عليه وسلمرسو ވމނ އކލގފނ ފދއނވ އއޗހތކއވސ ވއވ. ދނ ހނދނ

رسول اهلل އރހށ ވޑއގނ އރ އކލގފނށ ފނވޑއގތ ކނތއތކގ ވހކ ކޔއދއވއވ.އވ! ކލގފނ ކޔވއވދޅވނމއވ. ابن حضي ފޅކރއވއވ. އ صلى اهلل عليه وسلم، حديث

ވދޅވއވ. އއސ އހރނގ ދރފޅ، أسيد ! ކލގފނ ކޔވއވދޅވ ނމއވ.އވ ابن حضي އޔޙޔގ ގއމއޗށ އރއފނތ އހރނ ބރގތއވ. އކއޖ އތ އހގ ކއރގއ ނދފއވ. އދ

ޔއމވ. އދ އހރނ މއޗށ ބލއލމވ. އހރނ އކއޖ ދރކރމށޓކއ އކއޖގ ކއރއށ ދ

.(711) ومسلم: ،(7113،7371) البخاري: صحيح (1)




އހނދ އހރނނށ ފނނ ވލކޅއފދއނވ އއޗކވ. އގއ ބއތތކއ ފދއނވ رسول އއޗހތކއވސ ހއޓވ. ދނ ލލކޅށ އބނދނ އހރނ ބލހއޓއގނ ހރމވ. ދނ

ފޅކރއވއވ. އއ ކނއއޗއކނ ކލގފނށ އނގވޑއގނނވ عليه وسلم، حديث اهلل صلى اهللފޅކރއވއވ. އއ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم، حديث ދނނވއވ. ނނކވ. أسيد ހއޔވ؟

އނ ކޔވމގ އޑ އއސވމށވ. މލއކތނނވ. އބކލނ ކއރވމނ އއއ ކލގފނގ ޤރކލގފނ ހޓއ ނލއވ ކޔވއވދޅވނމ ހނދނ އއވސ ހރހކ ނލއ މސތކނނށވސ

(1) )متفق عليه( ."އމލއކތބކލނ ފނނހވ

ތށ މޑމއތރކނ ގނސދ ކރތ ޤރއނކ މޢޖޒތކވ. ހތގ ބލތކށވ ޝފއކވ. ހގ ކބއނ ރވވގނވއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. براء بن عازب ރއސނލއވ هللا އއޗކވ. މތ

މހކ ކހފ ސރތ ކޔވނ ފށއވ. އވގތ އނގ ކއރގއ ދ ވގނޑނ ބނދފއ އތ ނޑ ފހރއ ފހރކށވރ ކއރވނ އހއވސ އތވ. ދނފހ ވލގނޑއ މތކށފއވ. އވލގ

ވމނ ފށއވ. ދނ އއސ ތޅނ ފށއފއވ. )އކނ އގތށ ހނގފއވނކށ( ހނދނހކ ގ އރހށ އއވ. އދ އހނގ ކނތއތކގ ވرسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم އމހ

ފޅ ކރއވއވ. އއ ޤރއނގ ސބބނ ފބ صلى اهلل عليه وسلم، حديث رسول اهلل ކޔއދނމނ ހތހމޖހމވ.

____________________ މޙއމދ އބރހމ، ޅ.ނއފރ އއޝއޚ / މޞދރ: ނބއޔނގ ތރކ

***

.(671) ومسلم: ،(2771) اري:البخ صحيح (1)



ޤރއނގ ގނޖހނ

މޙއމދ ޙރޘ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 12، 2341ޝއވލ 14ތރޚ:

މކށ ނޒރ ހނގލޔސ ނވތ ކނމ ބޔއގ އދކދޔށ ޤއދބއޔތކ ދނޔގ ކނމ އވރށ ވސ މހއމ ބލޔސ ޝޢރ ފޅކރމށއ އފއދނތރކނ ދއކވއދނމށ ބނނކރވ

ތކވ. މޒމނގއ އނސނނ ސއނސއ ޓކނލޖއށ ލބކށ އދ އހމ ބނނތރ އލދބއޔތގ ވސ ރނ ޒމނއ މ ދނޔވނ ދކފއވ. އގތނ އކރއރއގނ ދފދއނ ބހގ

ދބއޔތގ ރނޒމނގއވސ، އނޒރކނ ބލއރ ދބއޔތގއކރތ ޤރއނކ ބހގ .މހރވސ އދ ކރޔށ އތތނގއވސ އފދ ދވނއއ ނތ އދ ނވސ ގނވނ ފދ ފތކވ

ހމއހނމ ޣއރ މސލމނ ވސ ގބލކރ ގތގއ ކރތ ،ދބއޔތށ ލބކރ މސލމނއތބރކ ވތޢލ ކރތ هللا ފނތގ ފތވ. ދބއޔތގ އނމ މތ އރއނކ ޢރބ ބހގ ޤ

ވނ އޔތގއ ވޙ 13އދ 14ގ سورة البقرة ،ގނޖއސވއ ށޤރއނގއ މޅ އނސނއޔތ .ކރއވފއ ވނ މފދއނނވ

ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ۉ ۉ ې ې ې ې ى ى ائ چ

٣٢ - ٣٢البقرة: چېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی ی ی ی جئ حئمئ ىئ يئ جب ބވއލއވ ތމނރސކލނގ ގފނށ(މޙއމދ )އބހ: އޅއށ ތމނރސކލނގ" އ:މނ

ތޔބއމހނ ފހ ވނނމ، ކމއގއޝއކ މހނތޔބއ މދ(ޤރއނ )އބހ: އއޗކމދ هللا ވނނމ، ކމގއ ތދވރނ ތޔބއމހނ އދ ގނސބލށވ! ނކނ އސރތ އގއވފދ

)އފދ ގވއ، ނކނ އއރނ(ނށ )ތބނމ، އހތރނ ދނ ނޞރ ތޔބއމހނނށ ފޔވއ ތޔބއމހނނކށ އދ – ނކރވނނމ އކނ ތޔބއމހނނށ ފހ، !ގނސބލށވ އ(ސރތ ނރކޔށ ތޔބއމހނ ފހ، ނކރވނނމ( )އކނ – ކރވނއވ. ނމ އކނތކއ ހލ ހމ

ނރކ އ ނރކއވ. ދރކމގއވ އގ ހލ، މހނނއ އނރކޔކ، ރއކތރވށވ! ބރވތވ، ."ނނށޓކއވކފރ ކރއވފއވނ، ތއޔރ

ތބރކ ވތޢލ އނމހއ އނސނނނއ އދ ޖނނނ ހމނގތށ هللا ކރތ ޤރއނގއ ވތ އޔތއނމވސ ގނޖއސވފއވނ އފތގއވ ސރތތކ އއފދ އނމ ސރތއ ނ

ތބރކ ވތޢލ ވނ ކރތ ޤރއނގ އތއ ތނއގއ ބސ ވޙ هللا ގނއމށވ. މފދއނ އ، އގ ރތކމ އކރއވފއވ. ޤރއނގއ ބސ އތރލވފއވ ތރތބއ، އގއވ ފނ މނ

އކލވގނވ ޖމލއއގ އސ ވރކށ އއގތކމއދ އސރ އއފދ ނވތ ކނމވ



އށ ވރ ގނ އހރ ވއރވސ އއވސ ބޔކށ 2311މނވރވސ އފތ ބވލއވނތ .ފއވ މހނވސ ވނ ނކމޔބއ ކރމތލނ ޖހފއވ ށ ނވއވ. އދ މމސއކތ ކއ ގނވފއ

***



(2ތފސރ ޢލމށ މގއ )

މޙއމދ ޝމޢނ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ޝއވލ 17ތރޚ:

މނ ތފސރގ

އއޗއ ގ މނއކ "فسر الشيء"ވ ގތނ ތފސރކ ބޔނކށދނނ ނވތ ފޅވމވ. ޣ ލ ބޔނކށދފއވ.

އލއހވސއލމގ މއޗށ ބވއލއވނ هللا ޙގތނ ތފސރކ ނބއޔ ޞއލއޞޠލތޢލގ ފތ ވސނއދ އގ މނ ބޔނކށ، އއނ ޙކމތތކއ ޙކމތއ ނރދ ޢލމށ هللا

ކޔނމކވ.

ޙކމ އނގނމގ ޢލމ ތފސރ

މކ ފރޟކފޔތއކމށއ އއ ޝރޢ ޢލމތކގ ތރއނ އނމ ގނނނގ ތފސރ އއޤރ ވޑއގނފއވ.ޢލމ ކމށ ޢލމވރނވނ އޖމޢވ އއ މހނމ

އއގތ ފށގނ ޢލމ ތފސރ

މލކރމށ ޢލއހވސއލމގ އރހނ ޤރއނގ މނ އނގނ އއށ ޢهللا ޞއލهللا ރސލاكن)) ޢނހ ވދޅވއވ.هللا ޞޙބނ ވރށބޑށ ސމލކނ ދއވއވ. އބނ މސޢދ ރޟޔ

تعلمإذامناالرجل عشر ياوزرهنلمآيات ތމނބކލނގ " މނއ: ((بهنوالعملمعانيهنيعررفحت އއށ ދސކށ މނ އގ ދސކރއވއފނމ، އޔތ ދހ ހކވސ،މ ކނމ ތރއނ

އހނކމނ އބކލނގ ތރއނ (1)"ދސނކރއވއވ. އޔތތކއ އތރ ދނދނ ޢމލކށފމށމ ފހގ ކށލވ ވރށގނ ބކލނވނ ތފސރ ޢލމގއ މޝހރވފއވ. އގ ތރއނ އނ

މނލ ޤރއނ ތރޖ'ޢނހމއވ. އކލގފނކ هللا ބނ ޢއބސ ރޟޔهللا އއބކލކ އބދގ ލޤބނ މޝހރވފއވ ޞޙބއވ. މ ލޤބ އކލގފނށ ދވނ، ')ގރއނ ތރޖމކރމހ(

ކލގފނށ އނގލއވ މނވރނނވ. އހނނވނވ ޤރޢނގ މނއއ އގ ޞއޙ ޢލމ އޢލއހވސއލމވނ އކލގފނ ފޤހވރކށދއވއ ތފސރ هللا ކއވތއވ؟ ނބއޔ ޞއލ

ތޢލގ ޙޟރތގއ ދޢކރއވފއވ.هللاޢލމ އނގނނވއ ދއވނ އދ

.(2/7) كثي: ابن تفسي مقدمة (1)



ޢނހކވސ ތފސރ ޢލމގއ هللا ބނ މސޢދ ރޟޔهللا ބދޢ އދ ހމއފދއނ ކނތނއގއ " މޝހރވފއވ ޞޙބއކވ. އކލގފނ ވދޅވކމގއ ވރދވފއވއވ.

ތމނކލގފނށ އޔތއކނ ބވއލއވނ ބހގތނ ކނބޔކ ،އޔތއކމއ ބވއލއވނ ތމނކލގފނށވރ އދ ބވއލއވފއނވއވ. ޤރއނގއ އޔތއ އއވސ އނގނލއވ

އނގލއވނމ، ވކނ ދވހސބއގއ ސވރއއގއ ބކލކ އނގލއވ ފތ ގهللا ބޑށ، (1)"ވޑއގނނވމހވ. ތމނކލގފނ އރހށ އބކލއގ

ޢނހމ އޖމޢނ( ފދ ޞޙބނގ هللا ބނ މސޢދ )ރޟޔهللا ބނ ޢއބސއ، ޢބދهللا ޢބދފރތނ ތބޢނގ އތއ ބކލނނއވނ ތފސރ ޢލމ އނގނވޑއގނފއވ. އގ ތރގއ

ޢނހމގ އޅ( ފދ هللا ބސ ރޟޔޙސނލ ބޞރ، ސޢދ ބނ ޖބއރ، ޢކރމ )އބނ އއބކލނ ހމނއވ. އދ އބކލނ ވނ ޖހގނއއ ޖލގ މހނނށ އ ޢލމ ނޤލކށދއވފއވ. ދނ އބކލނގ ފރތނ އގނވޑއގނނވ ޢލމވރނތއ ތފސރފތތއ

ތފސރ ޢލމ އނގފއވނ މފތތކނނވ. ލޔއވވއވ. އޅގނޑމނނށ

***

.(2/7) كثي: ابن تفسي مقدمة (1)



(1ތފސރ ޢލމށ މގއ )


ފތތއ ތފސރ މޝހރ ބއއ

އވ. 'ބޔނ ޢނ ތއވލ އޔލޤރއނޖމޢލ'މފތގ ފރހމ ނމކ ތފސރއޠބރ: .2އވ. އކލގފނކ هللاލޔއވ އލ އމމލ މފއސރ މޙއމދ ބނ ޖރރ އއޠބރ ރޙމހ

421އނމފރތމ ތފސރ ޢލމގއ ފތއ ލޔއވ ޢލމވރޔއވ. އވހރވފއވނ ހޖރއނ ބޢއތބޢނގ ބކލނގ ޤއލތއ މފތގއ އތ ،ތބޢނނއ ،އވ. ޞޙބނނއ ވނ އހރގ

ޖމޢކރއވފއވއވ. އކލގފނށފހ ވޑއގނނވ ހރހ ތފސރ ޢލމވރނވސ އނމ ބއލވ ފތކ މއވ.މރޖޢއކށ އސ

އވ. ލޔއވ 'އލ ޖމޢ ލއޙކމލ ޤރއނ'ފތގ ފރހމ ނމކ މ ތފސރލ ޤރޠބ: .1އވ. އކލގފނ هللاމޙއމދ ބނ އޙމދ އލއނޞރ އލޤރޠބ ރޙމހهللا އބ ޢބދ

ހ، ޙދޘއ ވނ އހރގއވ. މފތގއ އޔތ ޒކރކރއވމށފ 672އވހރވފއވނ ހޖރއނ ސލފނގ ބސފޅތކއ ރއޔނ އ އޔތތއ ތފސރކރއވފއވއވ. އއށފހ އ އޔތތކނ ނރވ ފޤހ މއސލތއ ބޔނކރއވފއވއވ. އދ ހމއއއކ ޤރއތތކއ ޢރބބހގ

މ ތފސރ ހމނނ ބޑތ ތފސރފތތކގ ތރގއވ.ޤވޢދވސ ބޔނކރއވފއވއވ.

އވ. ލޔއވ 'ތފސރލ ޤރއނލ ޢޡމ'މފތގ ފރހމ ނމކ ތފސރ އބނ ކޘރ: .4އވ. هللاއލޙފޡ އލމޙއދޘ އލމވއރޚ އސމޢލ ބނ ކޘރ އއދމޝޤ ރޙމހ

'ތފސރ ބލ މއޘރ'ވނ އހރގއވ. މފތކ 773ނ އވހރވފއވނ ހޖރއނ އކލގފ)ޙދޘތކއ ސލފނގ ބސފޅތކށ ބނކށ ކރވ ތފސރ(ގއ އނމ މޝހރ ފތވ.

މފތވ. ޤރއނގ އހނ އކމރޖޢތފސރއޠބރ އށފހ، ތފސރޢލމގ އނމ މހނމ އޔތތކނނއ، ޙދޘއ، ޞޙބނނއ ސލފނގ އހނބކލނގ ޤއލތކނ ޤރއނ

ތފސރކރވފއވ ފތކށ ބލނ ބނނނމ އނމ މހނމފތކވސ މފތވ.

މމ އއނޙވ އލމފއސރ މޙއމދ މފތ ލޔއވ އލ އ ތފސރ އލބޙރލ މޙޠ: .3އވ. އކލގފނ އވހރވފއވނ هللا ބނ ޔސފ ބނ ޢލ ބނ ޙއޔނ އލއނދލސ ރޙމހ

ޤވޢދއ، ޤރއތތކއ އޔތތއ ބވއލއވނ ގރބ ބހޢވނ އހރގއވ. 737ހޖރއނ ކ މފތވ.މރޖޢއނމ މހނމ ސބބތކގ



ކނ ވލޔއވ އލއމމލ މޙއދޘލ ފޤހ މހއމދ ބނ ޢލ އއޝ ފތޙލ ޤދރ: .7ވނ އހރގއވ. މފތކ 2171އވ. އކލގފނ އވހރވފއވނ ހޖރއނ هللاރޙމހ

އނ އޞލކވ. ކރގ އހނ ތފސރ ފތތކގއވ އޞލއތފސރގ އޞލތކގ ތރމޢލމތގ އތރށވސ އކލގފނ މފތގއ ލޔއވފއވއވ. އޔތތކއ އގ މނ އދ ތފތ

އ ޤރއތތއ ބޔނކރއވމށފހ، އ އޔތތކނ ނރވ ޙކމމދ ޢލމވރނގ ބސފޅތ މފތގއވއވ.

އދ މނނވސ ތފތ އތއ ފތތކއ ތފސރ ޢލމގއ ލޔވފއވއވ.

***

ޙދޘ

ޙދޘ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ތމނކލގފނށފހ އއނބއޔކނވއވ.

އއޝއޚ އޙމދ ސމރ ބނ އބރހމ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 27، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

عة حت اال تقوم الس )): م عليهه وسل الل صل قال رسول الله قال: ،ثوبان عن ن ه اه ته ل

كهني، وحت وثان، وه بهالمشه وا ا

ابون كل ته ثلثون كذ ه سيكون فه

ي هم يزعم أ ا ه به

خاتم ، و

ني بهي ال ي ، ال به ه قال الشيخ ابلاين : صيح ،هذا حيث حسن صيح :عيىسبو قال ((. ب

ރއސނލއވ ޘއބނގ ކބއނ ރވވގނ ވއވ. ސލމއ ޞލވތލއވ ކރތ ރސލ هللا މތ މތނ ބއއ ޤބލތއ ޝރކއ ބއދލކށ، ބދށ އތމނކލގފނނގ އ. "ޙދޘކރއވއވ

ނ ކށފމށ ދނދނ ޤޔމތ ޤއމ ނވނތވ. އދ ހމކށވރނ ތމނކލގފނގ އޅކއނމތގއ ތރސ )ބއއ ރވޔތތކގއ ތރހ ގތކރ ޢދދކށ( ދގވރ ދއޖލނ

ތމނކލގފނ ނބކނ ފޅފނތވ. އއނ ކނމ މހކވސ އއ ނބއޔއކމށ ދކނތވ. (1)"ޚތމކރއވ ސހބއވ. ތމނކލގފނށފހ އއ ނބއޔކ ނވއވ.

***

األحاديث سلسلة ،(1121): صحيح وضعيف سنن الرتمذي}وصححه شيخ األلباين ،(1121) :الرتمذي اجلامع (1) {.(2864) الصحيحة:



ޢލއހވސއލމއށ ތބވމގ މތވރކނ هللا ރސލ ޞއލ

އބރހމ މމދޙ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

به هريرة ر عن ن رسول الله ،ه ن ع اهلل ضه

ب : ))قال م ل س و هه ي ل ع الل ل ص

ن خلون النة إهال ته ي ((كل

ب :قالوان يأ النة )) :قال ؟يا رسول اهلله و طاعنه دخ

ن ب ،

ن عصاينه فق ابلخاري، باب االعتصام ((. و

بالكتاب والسنة

ޢލއހ ވސއލމ هللا ޢނހގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ރސލ ޞއލ هللا އބ ހރއރ ރޟޔ ކޅހދއފ ދ )ސވރގ ވނމށ( ތމނކލގފނގ އއމތގ މހނގ ތރއނ"ޙދޘކރއވއވ.

هللا އހނދ ޞހބ ބކލނ ދނނވއވ. އ "މހކ މނވ އނމނވސ ސވރގ ވނނހއޓވ.ގ ރސލއވ. ސވރގ ވނނނ ދކޅހދނ ކކތއވ؟ ޙދޘ ކރއވއވ. ތމނކލގފނށ

ޖއވ. އދ ތމނކލގފނށ ނކޔމނތރވއޖ މހ ކޔމނވއޖ )ތބވއޖ( މހ ސވރގ ވދއ (1)."ސވރގ ވނނނ ދކޅ ހދއފއވ

***




ދރނގ މދގއ ޢދލވރވނ


ري مانه بنه بشه :قال –رض اهلل عنه –عنه ال ص به ق عه اله ضه م ،به

ال :عمرة بهنت رواحة فقالت

رض حت رسول الله به -م اهلل عليه وسل صل - شهه

ه لع -م اهلل عليه وسل صل - به إهل ال . فانطل لهيشهه

قته ص ك ك )) :-م اهلل عليه وسل صل - فقال ل رسول الله ، لت هذا بهوله فم قوا الل ات )) :ال. قال :. قال ((هه

لوا فه ه كم واع والدهبه ((

قة. )رواه ابلخاري ف اهلة باب هلك الص فرد . فرجع ف اهلات باب ، ومسلم 21

كراهة فضي بض اوالد ف اهلة، واللفظ ل(.

ގ މނ ޘ ޙދ ބއއ، މދލނ ބއޕގ ރވވގނވއވ. ކބއނ ބޝރގ ބނ ނޢމނ ރއސނލއވ ތޢލ هللا

ބނތ ޢމރތ މނމ ތމނކލގފނގ އހނދ ޞދޤތކރއވއވ. ތމނކލގފނށ ބއޕ ނކރހހނދކ، ހކ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ هللاރސލ މއޗށ( )ތކމގ ދނނވއވ. ރވޙ

ހކކރއވމށޓކ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ ނބއޔ ބއޕ ދނ، ނރހމވ. ތކމކށ ތމނނ ކރނހއޔވ؟ ކނތއ ތފދއނ ހރހދރނނމދ ތބގ " ވ.ޙދޘކރއވއ އކލގފނ ދޔމނ، ބނމނ ނނކ ބއޕ ދނ "ހއޔވ؟( ޞދޤތކރނ ތފދއނ ދރނނށވސ )ހރހ

"!ޢދލވރވށވ މދގއ ދރނގ ތޔބއމހނގ އދ ބރވތވށވ! އށ هللا" ޙދޘކރއވއވ. (1)ގނދވއވ. އނބރ ޞދޤތ އ އއސ ބއޕ ދނފހ،

ތފޞލ މނ

ދރނނށ އއޗހ ދނމގއވސ އދ އހނ ހރހ ކމއގއވސ ޢދލވރވ، ހރހ ދރނގ އއ هللا ކވ. އއ މދގއ ހމހމ ގތކށ ކނތއ ކރމކ މއނބފއނގ މއޗށވ ވޖބ

ތޢލ ވޙ هللا ޢލއހވސއލމ އމރ ކރއވފއވ ކމކވ. هللا އއލހގ ރސލ ޞއލ

ތޔބއމހނ އދ" މނއ: ٩احلجرات: چڭڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ چ ކރއވފއވއވ.هللا އދ ރސލ ޞއލ "ގނވއވ.ލބވވޑ هللا ޢދލވރނދކ ހމކށވރނ، ޢދލވރވށވ!

نيه إهن )) ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވ. ن ور عن يمه ه نابهر ةه لع يا اهلله يوم القه ن ني عه طه المقسه، اله الر ني يهه يمه تا ي نه وكه

هه ح حكمه لون فه ه ن ا ول م و هلهيهه މނއ: )رواه مسلم وغريه( ((وام و

ނރނ ފރތޕޅގއ ކނއތ އލހގ ރޙމނވނތ ކށވރ، ވނކނ ޢދލވރނ ޤޔމތދވހ،"

.له واللفظ (2814) ومسلم: ،(1868) البخاري: صحيح (1)



އމހނ އބއމހނނކ (1)ކނއތވ. ދއތޕޅކވސ އއލހގ މނބރތކއގއވ. ހދފއވ މދގއ މހނގ ދށގއވ ބލމގ އމހނގ މދގއޔއ، އހލނގ އމހނގ ޙކމކރއރއ،

(2)"ޢދލވރވމހނނވ.

هللا ޞއލ هللا ޢލމވރނގ ރއޔތކގތރއނ، ޞއޙ ވރގދ ރއޔގއވނ، ރސލلوا فه قوا الل ات )) ޢލއހވސއލމގ ބސފޅ ه كم واع والده

އދ ބރވތވށވ! އށ هللا" ((

ގއ އއސފއވ އމރކ ވޖބގ ދރޖއށދ "ޢދލވރވށވ! މދގއ ދރނގ ތޔބއމހނގ އއ هللا( އ ޘއރ )ރޙމހމ އމރއކމގއވ. މއ އމމލ ބޚރ އއ އމމ އޙމދއ އސޙޤ

އދ މނނ އހނ އތއ ބކލއގ ރއޔވ. މކމގ ސބބއކމގއ ބޔނވފއވނ މއނބފއނ، އމހނނށ ކޔމނތރވމގއ ހރހ ދރނވސ ހމހމވމށ އދފދއނ،

ހމހމ ވނޖހނކމށވ. އއ މ ޙދޘގއ ހމހމ އދރނނށ ކނތއ ކށދނމގއވސ ކރމށ އއސފއވތއވ.

މ ތއބވނޖހއވ. އދ އހނދރނނށ ނދ އއޗއ ޚލފށ ޢމލކށފއވނއމއ ،އހނވމ هللا ވ. ނބއޔ ޞއލ އއވސ ދރއކށ ދފއވނމ އއއޗއ އނބރގނދނވނއ

)) މސލމގއ އއސފއވއވ. ޙޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވ ކމށ ޞޙ فليس يصلح هذا وهين إهال شه

ال ده (( لع ح رده

ޙއޤގތގއ ހމކށވރނ ނނވ. ގތއ ރނގޅ ތއ" މނއ: .فأ

އ ފހ ވޑއއނގނނވނމވ. )އއބސވ( ހކވ ތމނކލގފނ މނވ ކމކށކރވ މތ އ ކރއވމއކ، ޙދޘ މފދއނ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ هللاރސލ "އނބރގނދށވ.

(3)އނބރގނދވއވ. އ ޞޙބ

هللا އއ އއލހގ ރސލ ޞއލ هللا ނވނ މފދއނނވ. ހރހ މސލމނގ ޢމލވސ ހނނ ފޒ ކރމގއ ޢލއހވސއލމގ އމރއ އއމއކ އއށ ބލނބއ، އ އމރ ތނ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ چ ތޢލ ވޙ ކރއވފއވއވ.هللا އވސވގނނނވނއވ.

هللا)ޞއލ ރސލ އއލހގ އއهللا އދ" މނއ: ٦٣األحزاب: چ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺٺ ٺٺ މއމނ އދ ފރހނކށވސ، މއމނ ނޔކރއވއފހނދ، ކމކށ ޢލއހވސއލމ( "ލބގނއނވއވ. އޚތޔރއ ޢމލކރމގ( ޚލފށ )އއއ އނހނކށވސ،

ނ ޘބތވއޖނމ، އއއސފއ އތ ގތށ، އމނވނ އއ ތޢލގ ސފފޅތއ، ޤރއނއ ޙދޘهللا (1)ނޑމނނކށ ނނގނއވ. އހނކމނ އހލއސނނތ ވލ ޖމޢތގ ޢޤދއވ. އ ސފފޅތކގ ވއތރއ އޅގ

ނޑމނ ވސނއގނ ނވނއވ. އއލހގ ދއތޕޅ ބނވމނ އއ އނސނނގ އތ ކހލ އތޕޅއ ކމށ އޅގ

.(6172) مسلم: صحيح (2)

.(2813) مسلم: صحيح (3)



ބއއ ފއދތއ މ ޙދޘނލބ

ދރނ މއނބފއނނށ ރޅވރކނ އފދ، ވތތރކނ ގއލ އއޚ .2 .ނކޔމނތރވމގ ސބބއކމގއ ވދނ ކނތއތކނ ދރހލވ ރއކތރވމގ މހނމކނ

.ނ ހބއނ އއޗހ ދއރ ބޔކ ހކ ކރމކ ހއދ ކމއކ .1

.ހއދ ނނކމއގއ މހކ އދނސ، ހކވނ ހއދ ނވނކނ .4

ދރނގ ތރއނ ވކ ކއޖއދކ އހނ ކދނނށވރ ބޑށ ލބވޔސ، ހރހ .3 .ކމއގއވސ އމހނގ މދގއ ހމހމ ކރނ ޖހނކނ

.މގ ތފޞލ އހމކ ހއދކމއކނ ސވލކރމހގތ ދމވގނ އޅ ކ .8

.ޙއޤ އނގމއކ އއށ ތބޢވމގ މހނމކނ .8

.ދނއ ޚލފށ ދވފއވ އއޗހ އނބރ ނގނ ޖހނކނ .7

***



މއނބފއނނށ ލޢނތދނމނ ރއކތރވލއވ!


اهلل عنهما قال: قال رسول اهلله صل ه اهلله بهن عمرو رضه ن إهن : ))م اهلل عليهه وسل عن عكبه الكاهره

ن ه

ن الر يهه يل واله : يا رسول ((ج ي ه ن الر . ؟ قال:)اهلله، وكيف يل يهه واله با الر الر يسبل )ج ، في ج ه سبل ج

باه، ويسبل

ه فيسبل

دب: باب ال يسب الرج واليه(( ه .صيح ابلخاري:كتاب ا

ޢލއހ هللاޞއލ ރސލ އވ.ރވވގނވ އރހނ ޢނހގ هللا ރޟޔ ޢމރ ބނ هللاޢބދ ބޑ އނމ ލޢނތދނމކ މއނބފއނނށ އނގ މހކ" ކރއވއވ. ޙދޘފޅ ވސއލމ

މއނބފއނނށ އނގ މހކ ދނނވއވ. ބކލނ އޞޙބ "ކމކވ. ތރއނވ ތކގ ފފ ވސއލމ ޢލއހ هللا ޞއލ ރސލ ކހނކނތއވ؟ ޔނކ އއޗހ ހތރ ލޢނތދ

ބއޕއށ އނގ އމހ ބނމނ ހތރއއޗއ ބއޕއށ އހނމހއގ މހކ" ޙދޘފޅކރއވއވ. މނމއށ ގއނ އމހ ބނމނ ހތރއއޗއ މނމއށ އހނމހއގ އދ ބނމވ. ހތރއއޗއ

(1)"ބނމވ. އއޗއ ހތރ

***




ސވރގއށ ވނމގ ސބބތކގ ތރއނ


اهلل عنه قال: قال رسول اهلله صل هريرة رضه بهخلون الن واله ))م : اهلل عليهه وسل عن هه ال ه بهي ة ي نفيهنواحت ه نوا حت ، ه ابل وال فشوا الس ،وا

اببتم؟ لتموه ء إهذا ف دلكم لع ش

وال

. ((لم بينكم

يمان، باب بيان ه ال يخ النة إال املنون(. 53/ 12لم )رواه مس الووي، كتاب اله

މނ ގ ޙދޘ

ރސލ ވދޅވއވ. އކލގފނ ރވވގނވއވ. ކބއނ ހރއރގ އބ ރއސނލއވ ތޢލ هللا އތޕޅގއވ އފރތއގ ނފސ ތމނކލގފނގ" ޙދޘކރއވއވ. ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ ސވރގ ތޔބއމހނ ދނއމށދނވއޖ ފރހމ އމނކނ ވދޅވމވ. ގނދއވއ ފރތ

އމނކނ ތޔބއމހނގ ކށފމށދނދނ ލބ އނއބޔކށ އއބޔކ އދ ނވނނހއޓވ. އފދގނދނކމއ ލބ މދގއ ތޔބއމހނގ ކރމނ އކމއ ވ.ނވހއޓ ފރހމ

(1)"ފތރށވ. ސލމ މދގއ ތޔބއމހނގ ދއވމތއވ؟ ބޔނކށ ތމނކލގފނ

މނ ތފޞލ

ނނވފއވނ ވރށ ޢލއހވސއލމ، ޞޙބނގ ސމލކމށ ގ هللا މ ޙދޘގއ ރސލ ޞއލސބޙނހ هللا ވ އލހ، ފޅމހނމ ކމކވ. ފހ އފރތއގ އތޕޅގއ އކލގފނގ ނފސ

ގނދއވއ އކލގފނ ޙދޘ ކރއވނ، އމނވނޖހ ގތށ އމނވއޖއމށ ދނދނ ،ވތޢލ ޞލޙ ޢމލކރނ ،ނނ ކމގއވ. އއށފހ އމނކނއއވސ މހކ ސވރގ ނވނ

ލޒމކރކމގއ ބޔނކރއވއވ. އއތރވމނ އމނކނވސ އތރވގނދއވ. އ މދވމނ ނޑމނނށ އރޝދ ދއ ވނ އމނކނވސ ބލކށވގނދއވ. އއށފހ އކލގފނ އޅގ. ގއވމސލމނ އކކ އނކކށ ހޔކށ ހތއ ލބކރމކވސ އމނކމގ ތރއނވކމއ ކމ

އދ އކނތއ ޙޞލ ކރނގތ ބޔނކށދއވއ ޙދޘކރއވނ މޖތމޢގއ ސލމ هللا ޞއލهللا ސލމގވއ ހދމށވ. ރސލ ފތރމށވ. ދނނ މހނނއ ނދނނ މހނނށވސ

ޢލއހވސއލމއށ ސވލ ދނނވނވ. އސލމކމގ )ޢމލތކގ( ތރއނ އނމ م الط )) ހޔވގނވކމކ ކބއތއވ؟ ޙދޘކރއވއވ. ه الس تط

ام وتقر ن ن عرفت و لم لم لع

رهف އމހނނށ ކނދ)ޞދޤތކށ( މހނނށ ނދނނ ދނނމހނނއ" މނއ: )رواه مسلم(. ((ت

.(83) :مسلم صحيح (1)



އދ ޞއޙ ސނދކނ ޠބރނ ރވކރއވފއވ ޙދޘއގއ (1)"ގވއހދމވ. ސލމموا الط )) އއސފއވއވ. ه ط

ام فشوا ،

نان لم ور الس و )މސތކނނށ " މނއ: ((ثوا اله

(2)"ލބހއޓވ. ސވރގ އރނ ފތރށވ. ސލމ އދ ކނދށވ. ޞދޤތކށ(

މގތށ ޢމލކށފނމ މޅ އސލމ މޖތމޢގއ އޚވނތކމއ ލތބއ އކވރކނ .ފތރގނދނއވ

ފއދތއ ބއއ ޙދޘނލބ މ

.ބޑތ ކނތއތކއގ ވހކ ދއކއރ ހވކރމކ ހއދ ކމއކނ .2

.މއމނކ ނނ ސވރގ ނވނނނކނ .1

.މއމނނގ މދގއ ލތބއ އކވރކނ އފދ ކނތއކރމކ ވޖބ ކމއކނ .4

ދދ ފރދނގ މދގއއ މޖތމއގއވސ ލތބއ އކވރކނ އފދގނ ދއމގ .3 .އނމބޑ ސބބތކގ ތރގއ އއބޔކ އނއބޔކށ ސލމކރނ ހމނކނ

***

.(41) ومسلم: ،(21،16) البخاري: صحيح (1)

}سلسلة األلباين شيخ وصححه اث،،احل بن عبداهلل مسند يف (111) :املقدسي للضياء املختارة األحاديثو الطرباين، (2) {.(2388) الصحيحة: األحاديث



ނނށ ހޔކށހތމއ ރވތ އޚލޤގ މތވރކނ އނބ


هريرة به اهلل عنه -عن حسنهم ))م: اهلل عليهه وسل قال: قال رسول اهلله صل -رضه

ماا نهني إه ه الم كم

ياركم ياركم خه م خلقا خلقا، وخه ، واللفظ ل. 22. )رواه الرتذي ف جاه، ف الرضاع، باب ((لهنهساههه (.21وقال: حيث حسن صيح، وبو داود ف سننه، ف كتاب السنة، باب

މނ ގ ޙދޘ

ލ ރސ ވދޅވއވ. އކލގފނ ރވވގނވއވ. ކބއނ ހރއރގ އބ ރއސނލއވ ތޢލ هللا އނމފރހމ އމނކނ މއމނނގތރއނ" ޙދޘކރއވއވ. ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ

،މތވ އނމ ތރއނ ތޔބއމހނގ އދ ރނގޅމހނނވ. އޚލޤ އނމ ވގނވނ، (1)"ވ.ހޔމހނނ އނމ އނބނނށ ޚލޤގގތނ މތވރވގނވނ،

މނ ތފޞލ

ވރ ދއވނ އނމ ތ ޢލއހވސއލމ، އކލގފނގ އއމތށ ހهللا މ ޙދޘގއ ރސލ ޞއލމތ ޞފތކނ ޞފލބގތމށވ. ފހ މއމނނގ އނމ މތ ޞފއކ ރވތ އޚލޤވ. ހރހ

މޢމލތކށ ރވތ އޚލޤއ ދއކމކ އމނކނ ފރހމވމގ އނސނނނވސ ރވތގތގއ ތރއނވކމކވ. ޚއޞކށ އމހނގ ތރއނވ މއމނނނ މޢމލތކރ ހނދގއވ. އދ

އ އސކނދނޖހ ހމއހނމ ގތތމގ މހނނކވސ ރވތގތގއ މޢމލތކރމއ ހޔފރވމގ ބޔކވ. އމހނގ ތރއނވސ ޚއޞކށ އބނނށވ. އހނ އކނބލނނކ ބލކށ ބޔކވ.

ރވތ އޚލޤކ، އހނ ޢމލކނ އނސނއށ ވޞލނވވނފދ މތވރ ދރޖތކށ އނ ވޞލކށދ އއޗކވ.

الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(3863) داود: أيب وسنن ،له واللفظ (2281) :الرتمذي جامع (1)(163).}



ފއދތއ ބއއ ބ ޙދޘނލ މ

.ރވތ އޚލޤގ މތކމއ މތވރކނ .2

.އމނކނ ފރހމވނ ވނ ރވތ އޚލޤއ ލބމނކނ .1

.އނމ ރނގޅބޔކ އބއމހނގ އނބނނށ އނމހޔ މހނކނ .4

***



ވ.ވރވގތމގ އޚތޔރ އނބމހއށވސ ލބގނވއ


ة ثابهته بهن قيسه بهن شم م اهلل عليهه وسل صل به اس إهل ال عن ابن عاس رض اهلل عنهما قال: جاءت امر

،فقالت: يا رسول الله ا ، إهال

ين وال خل ده ثابهت فهم لع قه ين

خاف الكفر، فقال رسول اهلله صل أ

اهلل

قته؟فرتد ))م: عليهه وسل ه م. فرد ((ن عليهه ح ها. )رواه ابلفقالت: ن مره ففار، و خاري ف الطلق ت عليهه

(.21باب

މނ ޙދޘގ

ޤއސ ބނ ޘބތ ރވވގނވއވ. ކބއނ ޢއބސގ ބނ هللاޢބދ ރއސނލއވ ތޢލ هللا ދނނވއވ. އއސ އރހށ ޢލއހވސއލމގ هللاޞއލ ނބއޔ އނބމހ، ޝއމސގ ބނ އހރނ އޚލޤކށ، ދނވރކމއ ޘބތގ އވ! ހވސއލމ(ޢލއ هللا)ޞއލ ރސލ ގهللا އ

ނޑ ގތގއ އނބއގ )އނގ ނމވސ ނބނމވ. ޢއބ ދކޅހދއ ފރމހގ ހރފނމ(، އޅގ هللاޞއލ ރސލ ދނފހ ބރވތވމވ. ތރއނވދނކމށ އދނކރމހނގ ޙއޤ

ނޑ އނގ އނއށ، ކނބލގ " ޙދޘކރއވއވ. ޢލއހވސއލމ އނބރ ދނޑ އނ އދ އދހވ. ދނނވއވ. ކމނއ "ރއދކރނމތއވ؟ ރއދކރއވ. އނބރ ދ

ކމނ އ ޢނހ( هللا)ރޟޔ ޘބތ އމރކރއވމނ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ ރސލ އއށފހ (1)ވރކރއވ.

މނ ތފޞލ

އސލމދނގއ އއސފއވ ލއފސހތކކ އގއ ޙޔތގ ހރހ ދއރއއ ޝމލވއއޗކވ. އޅކނތއ ކމގއވޔސ އދ މޢމލތތއ ކމގއވޔސމއވ.

ބޔނވގނދނ ފރމހއއކ ނއޅވވރގ، ޝރޢގއ މ ޙދޘނ އޅގނޑމނނށ އނގޤބލކރވ ވރގ ޢޛރއ އވއޖނމ، އވނގއ ދމހރމކ އނހނމހއށ މޖބރކމއ ނނކމވ. ފރމހއށ، އދމހނ އއބސވ އއޗއ ދނމށފހ ވރވމގ ފރސތ

އނގވފއވގތގއ ދނޔވޙޔތ هللاނމހއށ އފދ ޙލތއގއ އތކމވ. އއ އމހކއކ، އނހތޢލ ދއވތއވ. މފދ ޙލތއގއ هللا ވތކރނ ފސހވނފދ ބއވރއކ، އދމހނނށވސ

ތޔރއ ފރމހއކށ ނނނނއވ. އނއށ އތ ވރނކށ އއނހނމހ ގދކމނ ބހއޓމގ އޚ ޢލއހވސއލމ އނގވފއވގތށ ޢމލކރމވ.هللا އއ އއލހގ ރސލ ޞއލهللا




މފދއނ އކމނ "ނމވސ ފރމހގ ޙއޤ އދނކރމހނގ ތރއނވދނކމށ ބރވތވމވ."ޢނހގ ބރސރ ހތރވމއކވސ هللا ނ އނގގނދނ، ޘބތ ބނ ޤއސ ރޟޔވދޅވމ

އކމނ ކތކރވތ މސއކތ ކރއވކމވ. ނމވސ އކމނ ވރއށ އދލއވ، ފރމހއށ ނތރވ މހނގތރއނ ހޔކށހތއ ކޔމނތރވމގއ ފރވކޑކރވ، ފރނނށ ނކޔމ

ވދނކމށ ބރހވމނކމވ.

ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވއވ. هللا ނގ ވހކ އޑއއސވމށފހ، ނބއޔ ޞއލއކމނޑ އނބރ ރއދކރނމތއވ؟" ނޑކ އ "ކނބލގ އނއށ، އނގ ދ هللا ޘބތ ރޟޔ ދ

ނޑކވ.އގ ގތގއ އކމނއށ ދއވފއވ ޢނހ ރނ ދނ އކމނ އ ދނޑ ދهللا ޢލއހވސއލމގ އމރށ ތބޢވ، ޘބތ ރޟޔهللا ޞއލهللا ރއދކރއވމނ، ރސލ ޢނހ އކމނ ވރކރއވ.

ބއނ ވރއށ އދ އނހނނނ މއއ ޚލފށ، އއވސ މޤބލ ޢޛރއނތ ފރމހގ ކ ل )) ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވއވ.هللا ބހގތނ ރސލ ޞއލ

لت زوجها الط أ

ة سأ

ن ل ما امر ه ق

ة الن رام عليها رائه س فا بأ ފރމހގ އނގ ޢޛރއނތ )މޤބލ( އއވސ" މނއ: ((ةه غريه (1)"ނލބހއޓވ.( )އބހ ޙރމވހއޓވ. ވސވސ ސވރގގ އނހނކށ ވރއށއދ ކބއނ


ލޢކރނ ޚހ ވރވނ ބނނވއޖނމ ފރމހ، އކގއ އޅނ ބނނވޔސ، އނބމ .2ޚލޢވރޔކ ޙދޘގއވ ފދއނ، އނބމހ ފރމހއށ އއޗއ ދގނ، ) .ހއދވގނވކނ

ކއވނޏއ އލނ ގޅނ ބނނނމ ޖހނ އދމހނ އވ. ކއވރވވ ޖޢނކރވގތށރ (ކރށވ.

އނބމހ ވރއށ އދއޖހނދ، ބދލއގ ގތގއ އއޗއ ނގނ ފރމހއށ .1 .ހއދވނކނ

އޅމކ އނބމހ ނރހގނ )ޚލޢ(ވރއށ އދމނވސ އނ ވރނކށ ހފހއޓނ .4 .ތ ޚލފކމއކނ ވމރ

.އނބމހ މޤބލ ޢޛރއ ހށހޅއފނމ، ވރކށދނނ ފރމހއށ މޖބރވނކނ .3

***

:الغليل إرواء} األلباين شيخ وصححه ،(1188) :اجهم ابن وسنن ،(2267) الرتمذي: جامعو ،(1116) داود: أيب سنن (1) {.(1718) :اجلامع صحيح ،(1148)



ހތހމޖހނ ޙޞލވމގ ސބބތއ


وق بهه بهن اهلل عنه -اص عن س ن الس ))م: اهلل عليهه وسل قال: قال رسول اهلله صل -رضه ه ربع

ة

ادةه: المر

ع، والار الص الص ة، والمسكن الواسه رب الهء. و ن الش الهح، والمركب الهنه ه : الار السل ع ة السل قاءه

وء، وء، والمر

صيح لع رشط الشيخني(.(( ي وء، والمسكن الض والمركب السل . )رواه ابن حان ف صيه بسن

މނ ޙދޘގ

އކލގފނ ވއވ.ރވވގނ ކބއނ ވއޤޞގ އބ ބނ ސޢދ ރއސނލއވ ތޢލ هللا ހތރ ތރއނ އފވރކމގ" ޙދޘކރއވއވ. ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ ރސލ ވދޅވއވ. ސވރއކވ. ފސހ ،އވށޓރއކއ ޞލޙ ގއކއ، ތނވސ އނބކއ، ޞލޙ ކމއވއވ:

އނބކއ، ނރގޅ އވށޓރއކއ، ގސ ކމއވއވ: ހތރ ތރއނ ބދނސބކމގ އދ (1)"ގއކވ. ދތ ،ސވރއކއ އނދގ

މނ ތފޞލ

ހރހ އނސނނވސ އރމއ އފލށ ލބކރއވ. އދ ދތ އނދގ ގތތކނ ސލމތވނ ބނނވއވ. މއ އނސނ ޠބޢތވ.

،ޢލއހވސއލމ ބޔނކރއވފއވނ އނސނއށ އފލއ هللا ޞއލهللا ހދޘގއ ރސލ މ ހތހމޖހނ ލބގނދނ ބއއ ކނތކވ. އގ ތރއނ އނމ ފރތމ ކމކށ ،އރމއ

އކލގފނ ޙދޘކރއވނ ޞލޙ އނބކވ.

ލބއޖމހއށ އއތ ދދނޔގ ބއޖވރކނވސ ޙޞލކރމގ މގ އދ ޞލޙ އނބތފސހވފއވ. އނއށ އފލއ ލބހނދ އއފލގއ އ އނބމހ ބއވރވނއވ. އދ އނއށ

އގއވސ އ އނބމހ ހތމއއ ކރމތވ ހނދ ހތވރދ ކތތރވމށ ނޞޙތތރވ އ ހތމނހކރއވފއވ ކމކ ދމލށ ދހނދ އނއށ ނޞޙތތރވ ހޔމގށ هللا ބއވރވނއވ.

ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللا އޅވނ މސއކތކރނއވ.

މނއ: ١٢الروم: چک ک گ گ گ گ ڳڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں އއލހގ ހއދވކމ، އނބނ ނފސތކނ ހމތޔބއމހނގ ތޔބއމހނނށޓކއ"

ފރތނ އކނބލނގ ތޔބއމހނ އއ ތރއނވކމކވ. ހކތކގ ކޅދނވނތކމގ

{.(161) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(1863) واحلاكم: ،(3141) :حبان ابن صحيح (1)



އގވރކނ ލތބއ މދގއ ތޔބއމހނގ ހއއލ އދ ލބގތމށޓކއވ. ހމހމނކނ "ކށވރވ. ހކތކއވކނ އކމގއ ބޔކށ ފކރހނގ ލއވއވ.

ގއށ ޒޔރތކރ މހމނނނށ ފދވރގ ތނވސ ގއއ ،ހމ އފދއނ ގގ އހލނނއهللا އއރމ ލއބއދ ކމއކމގއ ރސލ ޞއލ ހރމކވސ، އނސނއށ އފލ

ޢލއހވސއލމ މޙދޘގއ ބޔނކރއވފއވއވ.

ދނ އއށފހ އކލގފނ ބޔނކރއވފއވނ ޞލހ އވށޓރއއގ ވހކއވ. އދ، ހޔލފ މޖހގނ އފލގއ އޅވމގ ސބބއކމގއ އވށޓރއއ ލބމކ އނސނއށ ހ ޙޞލ

ނވނދނކމ ޝއކއވސ އތކމއ ނނވ. އހނ އފދ އވށޓރއއގ ފރތނ އނއށ އއވސ އނދގލއ ކރމތނވނއވ. އގ ބދލގއ އމއލ ނފސށ ހޔގތ މނވރވމށ

މނވރވމށ އއވށޓރއ އދނއވ. އދ ބލވމނ އނއށ ހޔގތ ނ އނއށވސ އދފދއ ޒޔރތކރނއވ. އނގ ހލބލއ ހޔފރވއ އޅނއވ. އނއށ އފލއ ލބ ހނދ

ހޔލފ އވށޓރއކ ލބމކ އފކރނއވ. އދ ހތމއއ ކރމތވ ހނދ ހތމކރނއވ. މފދ ތޢލ އނސނކށ ދއވނ އނމ ބޑތ ނޢމތތކގ ތރއނ އއކމވ.هللا

ޢލއހވސއލމ ބޔނކރއވނ هللا ދނ ހތރވނ އދ އނމފހ ކމއގ ގތގއ ރސލ ޞއލ ފސހ ސވރއއ ލބމވ.

ރކނތކ ޚލފށ ކނތއވމ ބދނސބގތރއނވ ކމކވ.އދ މ ހތ


.ޞލޙއނބމހއ ދނޔގއ އނސނއށލބ އފވރކމގ ތރއނވކމކވ .2

.ގދރތނވސވމކ އފވރކނ އތރކށދކމކވ .1

.ނގޅ، ޞލޙ އވށޓރނނށ އސކނދނވނއވ ގއއ ހދއރ ރ .4

.ފސހ )އރމ( ސވރއއލބމކ އފވރކނ އތރކށދކމކވ .3

ނލފއނބނ، ނލފ -އނސނ އބއޖވރއކށވމގ ސބބތކގ ތރގއ: .3 .ނ ހމނއވ ދގކ ނދތއ އވށޓރނ، އނދގ ސވރ، ގދރގ

***

ފޤހ

ހ ޤފ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ކއވނ ރޖޢކރނ

އލއޚ އދމ ނޝނ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 27، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

ސވލ:ފރތމ ފހރ ވރކށފއ ޢއދއގ އނދ ރޖޢ ކރއވ. ޢއދ ހމނވނސ ރޖޢކށފއ

ހމ ނވއވ. ސވލކ ރވސ ފރތމ ވރގ ޢއދ އނއކ ދމވ ކމކ ގޅގނ ވރކރއވ. އ މމއދތގ ތރ ގއ އލނ ރޖޢ ކރވދނތއވ؟

نا حممد وىلع آهل وأصحابه أمجعني.ي احلمد هلل والصالة والسالم ىلع نب

اهلل ހގކށލނމވ. ކނމއކސ މސވލގ ޖވބށ ދއމގ ކރގއ މހއމ ދތނ ނކތއއ ފ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک چ . ކރތ ޤރއނގއ ވޙ ކރއވފއވއވ سبحانه وتعاىل

ފހ ފރހނނގ ތރއނ ވޔސ އދ އނހނނގ މނއ: " ٧٩النحل: چگ گ گگ މއމނއކމގއ ވނމ އމހކށ ތރއނ ވޔސ ޞލޙ ހޔ ޢމލތއ ކށއޅ މހނ، އއ

"ދއކވ ހށމވ. هللاރނގޅ ބއޖވރ ދރއޅމއ ތމނ

އބދށ ގކއވނޏކ އނހނކއ ފރހނކ ދމދ ޝރޢ ގތނ ގޅލވ ގޅލމކވ. އއ އބދސނނނކ ބލކށ ބއއގ ގތގއ ޚލޤ ދމހނގ ޙޔތ ވ ތކރމގ މޤޞދގއވ. އނ އނނ ،ނވތ ގތ ތމގ މހނނއ ،ކރވފއވ ބއއކމނ ދމފރނ ކމގއ ވޔސ

އދ މސމހނގ ދމދގއވސ، އކއކ މއސލތއ ޖހމކ އއ ނވ ނދނ ކމކވ. ޤނނވސ މއވ. ކއއހއޔވ. އއ އލހ

މގތނ ދމފރނ ރޅ އއސ ނވތ މއސލޖހ ކނމ ވޤތއގއ ވރފށށ އރމކ އކމގއ އތ ޙއލއ ނނވ. އފދ ޙލތއ ކރމތވއޖނމ ދފރތނވސ ވހވސ ބޑށ ރޅ

ކރނއވ. އގތށ ޙއލނވއޖނމ ދފރތގ މއތރކށ ޞލޙވރ ވވ ތ މސއކތޢއލއނވސ މހނ ބއދލވ މޝވރކށ އކމއ ޙއލ ކރވ ތ ބލނއވ. އގތނވސ

އދ އކގއ އޅމކ ނދރ ކމއކމށ ދފރތއ ފނއޖ ޙލތއގއނމ، ،ޙއލނވ އކ ދމހނ ވކވނއވ. ޞލޙވރކމ

ސވލގ ޖވބގއ ދނނވމވ. ފރތމ ފހރ ވރ ކރމށފހ ޢއދއގ މއދތގ ތރ ގއ ޢއދ ކނޑނއވ. ، މ ތނ ޙއޟ ނމމގ ކރނ( ކއވނ ރޖޢކށފކމގއވނ ،)އބހ

ދއގ މއދތއ )އޢއދއގއއ( ބކއއ ނނނނއވ. އގތނ އއށފހ އތރށ ގނކށ ޢއ



ދނ ހނގނ އނއކވސ ކއވނވފއވ މހއގ ޙކމވ. އދ ހމއހނމ ދނ ބކ އނނނ ނ ދނ ޖހ ނ ދވރއވ. )ޢއދއގ މއދތ ހމވމށފހ ކއވނ ރޖޢއއ ނކރވ ނއވ. އ ރ

އކ އ ކއވނޏއ ކރށވ.(އއލނ އ ޢޤދކ

ފރތމ ފހރ ރޖޢކރމށފހ އނއކވސ ވރކށފ ކމގއވނމ، މވރ ކރ ހސބނ ތގ ތނ ޙއޟ( އލނ ގނނ ފށނއވ. މމއދ ،އނހނމހގ ޢއދއގ ދވސތއ )އބހ

ތރ ގއ ކއވނ އލނ ރޖޢ ކރމގއ އއވސ މއސލއއ ނތވ. މގތނ މމއދތ ނމމގ ކރނ ރޖޢކށފކމގއވނމ އބލވ ނ ދވނ ރޖޢ ކމށވ. އ ރނ ދނ ބކ އނނނ

ފނމ ދނ ރޖޢއއ ނކރވ ނއވ. އއށފހ އއވރއވ. އހނނމވސ ތނވނ ފހރށ ވރކށ އދ ،ވރ ކރ ފރހނއށ އއނހނނއ ކއވނ ކރވ ނ، އއނހނ އ ނގ ޢއދ ހމކށ

އއށފހ އހނ ފރހނކ ޞއޙ ކއވނޏއކށ ޖމޢވފއ ވނމއވ. )މފދ ޙލތއގއ ނޑމށޓކއ އނދއޅމކ އސލމދނގއ ޙރމ ކރއވފއވ ކމކވ.( ހމއކނ واهلل ފށކ

.أعلم

***



ނމދގއ އޑހރކށ ބސމކޔމކ ސނނތ ދރގތ

އއޝއޚ އބބކރ އބރހމ ޢލ : ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ول مع يت ))صل ގ އރހނ ރވވގނވއވ. އކލ ގފނ ވދޅވއވ.أنس رضي اهلل عنه (2) الل رس ب م وسل عليه اهلل صل

مر بكر وأ ثمان وع سمع فلم وع

حدا أ

م أ نه م

((الر حن الر الل مسب يقرأ يم يح ) ح صح

سل م: އރހގއ ގرسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم އހރނ ވދޅވއވ. ގފނأنس" މނއ: (506 م އހރނ އރހގއ މބ ބ ކލނގ عثمان رضي اهلل عن هم އދ عمر ،أبو بكر އދ ކރމވ. ނމދ "ނއހމވ. އހރނ ވދޅވއޑ حيم حن الر ه الر بسم الل އއބ ކލކވސ މއނ ކރމވ. ނމދ މއވ.

ގފނގ އނއ ރވޔތ: أنس( 1)

ي ال خلف يت صل :))قال ب م وسل عليه اهلل صل ب مر بكر وأ ثمان وع ون يستف فكن وا وع ربي لل ب احلمد ت ح

ني ون ل ،العالم ر يم الر حن الر الل مسب يذك و ف ح ر ها(( ف ول ق راءة ل أ يح ) آخ سل م: صح މނއ: (505 م

أبو އދ ކރމވ. ނމދ ރނއހ ފހތޕޅގއ ގصلى اهلل عليه وسلم اهلل نبي ވދޅވއވ. ގފނأنس"هم رضي اهلل ) ގފނ عثمان އދ ގފނނގعمر އދ ގފނނގبكر ފހތޕޅގއ މބ ބ ކލނގ (عن

.އނނވ العالمي ه رب لمد لل ا ފއޓވނ ވދޅވނ ކޔވ މބ ބ ކލނ ކރމވ. ނމދ އހރނ ކޔވ حيم حن الر ه الر بسم الل އރވސ ނނމވ އދ ފއޓވއރވސ ވދޅވނ ކޔވ މބ ބ ކލނ

މއވ. "ނއވއވ( )އއޑ ނވއވ. ކމގއ ވދޅވ

غف بن الل عبد ابن ))عن (4) يد ل م عن :قال الل عبد بن يز ب سم نا أ

ق ول وأ

يم الر حن الر الل مسب أ :فقال ح

ي ر ولم :قال ،واحلدث اك إ ي ب ن أ

حدا أ

ن أ صحاب م

ول أ بغض كن م وسل عليه اهلل صل الل رس

ف حدثا إ له أ

ن ال سالم ول مع يت صل قد فإ ني ه م ب ومع م وسل عليه اهلل صل الل رس مر بكر أ ثمان ومع وع سمع فلم ع

أ

حدام أ نه ول ها م لها فال ،يق نت إ ذا تق

ت أ

ل قرأ ني(( ربي لل احلمد فق سند ) العالم حد م

(15161 : أ

އކލ ގފނ ވއވ. ރވވގނ އރހނ ގ-الل ه عبد بن يزيد - ل مغف بن اهلل عبد ابن މނއ: ޕއށ ބއ އހރނގ ކޔވއޑ އޑހރކށ حيم حن الر ه الر بسم الل )ނމދގއ( އހރނ ވދޅވއވ.

ނތކމއ ދނގއ ދރފޅއވ. އހރނގ އ ވދޅވއވ. ބއޕ ފހ ދނ އވވޑއގނނވއވ. ވދޅވއވ. އދ ހޝޔރވށވ. ބރވތވ ކލ ހދމއމދ( بدعة) އފއދމއމދ އލށ

ތރއށ ދނގ އފއދ ނތކނކނ ނގއދ )އބހ ހދމށވރ بدعة އސލމދނގއرسول ބ ކލކ އއވސ ކމގއނވ ކމއނތ ކފވވޑއގނނވ އބ ކލނ ބޑށ ވއދމށވރ(

އބ ކލނ )އބހ ނދކމވ. އހރނ ބ ކލނގތރއނ أصحاب ގصلى اهلل عليه وسلم اهلل



بدعة ވއދމވ. ތރއށ ދނގ ނތކމއ އސލމދނގއ ވޑއގނނވނ ފވކ އއމބޑށ އރހގއ އކލ ގފނނގ ފހތޕޅގއ ގرسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم ހމކށވރނ ފހ ހދމވ.(

هم) އރހގއ ގعثمان އދ އރހގއ ގފނނގعمر އދ އރހގއ ގأبو بكر އދ (رضى اهلل عن بسم އޑހރކށ އއބ ކލކވސ އއނ ފހ ކރމވ. ނމދ އހރނ އރހގއ ބ ކލނގ މއނމ ل ه رب لمد ل ا ކޔވނޏ ކލ ނކޔށވ. بسم އޑހރކށ ފހކލ ވސ ނއހމވ. އހރނ ކޔއޑ މއވ. ފށށވ. ކޔވނ މތނނ العالمي

ކޔވއރ އޑހރކށ المدއށ ބލއރ އޑހރކށ ކޔވ ނމދތކގއ حديثއސވދޔ ދތނ ބގއ ވރދވފއވ ގ އރހނ ސބތވކމއ ނނވ. މބصلى اهلل عليه وسلم رسول اهلل ކއމކ بسم

އވ. އދ ދނއވ حديثގ ދصحيح مسلمއކ ކރގއ ބޔނކށފއ އވ حديثދ صح އއމ ނ އޅމއ ނތ ބޔނކށދނ حديثއކވ. މތނ حديث صح އކ ވސ حديثގ ل اهلل بن مغف عبد

ބރށ بسم ، رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلمވދޅވއރ لمداޔވ ނމދތކގއވސ އޑހރކށ ކ بسم ނވސ އޑހރކށ اشدخلفاء الر ވދޅނވކމވ. އދ އކލ ގފނށފހ އކލ ގފނނގ

ކޔ أسودނ ރގޅށ ސބތވއވ. އދ ثحدي ކށ އސވދޔ ދތނ صريحވދޅނވކނ ނހނ ގފނނގ ފހތޕޅގއ ހތދހ ނމދ އހރނ ކރމވ. އކލ ގފނ عمرބ ކލކ ވދޅވއވ.

ކޔފތގއވސ އބއތވ. އއ طارو ن يل ال ވދޅނވއވ. )މވހކތއ بسم އޑހރކށ ޔއށ މޝހރ ފތކވ.(މޅދނ

ވރނގ މދގއ ވހކދކވފއ علمއޑހރކރމއ ސއރނ ކއމއމދ ވރށ ގނ بسم މވރ ކރދހއގއ حديثވސ ގނވފއވއވ. އހރހ حديثއބހއޓވ. އކފނވރގ

ނޑ މބލއލނ ޖމނކރވ ނއވ. ވމ ދނ އ އޑހރކށ ކއމށ ވދޅވ ބ ކލނ بسم ޅގ އކމށ ގނނވ ބއއ ދލލވ. އ ގތރއނ ފރތމއ:

އވ. އއ: حديثވނ 6135ގ يصحيح البخار ( 3)

ئ ل نس ))س ي ال ق راءة كنت كيف أ ث م امد كنت :فقال م وسل ه علي اهلل صل ب

يم الر حن الر الل مسب قرأ يم د ح

د الل مسب د حن ب الر ويم ((ب الر ويم يم ވދޅވނ ކޔވ ގرسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم" މނއ: ح ކޔވ އކލ ގފނނގ ވދޅވއވ. ގފނأنس ފހ ވވނވ.ސވލ ގފނ أنس ހނނގތއމދ

حيم حن الر ه الر بسم الل ގފނ أنس ދނ )ދނމވލއފއވ.( ކށވ. مدي ހނނނ ވދޅވނ މކލމ حن الر އދ ލއވއވ. ދއމވ كلمةމ ه بسم الل ވދޅވއވ. އދ ވދޅވއވ.

މއވ. ދއވލއވއވ. މކލމ حيم الر އދ ދއމވލއވއވ.



ގ ކޔވވދޅވނ ސފކރއވމށ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلمއކ حديثނމވސ ދނނވމވ. މ އއމދ حديثގއ މ يف تح البار އވހކ رابن حج ގފނ ވދޅވ މސލކވ. އހނވ أنس

ގ ވހކކޅ ތރޖމ މލޔލނ އވ. ޝއކވ ابن حجرއވފއ ވއވ. ޔވހކދއކވމނ ލވދޅވއވ. ابن حجرބއލވށވ. صفحةވނ 12ގ جلدވނ 6ގ يف تح البار މހކވއޔ

ވދޅވނޏ ދއމވލއވ ކމގ ސފ بسم އކ ހމކށވރނ އކލ ގފނ حاصلގ އވހކއއޑހރކށ ވދޅވނ ލޒމކރކމއ بسم ވދޅވއރ لمداއއގއ ركعةކރއވމކނ ކނމ

އކމގ ސރއގއވ. ފހ އހނ ނނވ. އދހމކށވރނ އވހކ އއސފއވނ މސލ ދ އޑހރކށ ކއނ بسم ބޔނކރއވމކނ ކނމ ފހރކ ވގނ ނވއވ. އދ މކމގ عي

ގ ވހކކޅގ ތރޖމއވ.ابن حجرގއވ. މއވ. މއ حضرةގ هللاއގނވނ

ދލލއނނވ. އދ صريحއޑހރކށ ކޔނވނކމގ بسم އކ حديثވމ އސވދޔ މ އޑހރކށ ކޔނ بسم ކއއތއވ. މއ ހމއކނ ކޔވ ވދޅވނ ސފކށދއވމކވ. ދނ

އކ، حديثވނކމގ މއޗށ ވހކދއކ މހނގ އނއ

ريج ابن ))روى (6) ب بن الل عبد عن ج ليكة أ مي عن م

ن سلمة أ

و ذكرت هاأ

ول ق راءة غيها ك مة أ الل رس

يم الر حن الر الل مسب م وسل عليه اهلل صل ني ربي لل احلمد ح يم الر حن الر العالم قطي ين الي يوم مل ك ح ع ي އރހނ ގ اهلل عبد އރހނ ގأب مليكة އރހނ ގسلمة أمي " މނއ: (7163 ب وداود:)أ (( آية آية ق راءته

ހނނނ ވދޅވނ ކޔވ ގرسول اهلل صلى اهلل عليه وسلم ހމކށވރނ ރވކރއވއވ. ابن جريج ވދޅވނ ކޔވ އކލ ގފނނގ ވދޅވއވ. އކމނ ވވނވ. ސވލ އسلمة أمي ކހނއތ آية قراءته ع ي قط ،ين الد ي وم ملك ،حيم الر حن الر ،العالمي رب ه لل المد ،حيم الر حن الر ه الل بسم )) ހނނނ

އޔތކނ ވކވކނނވ. ހނނނ ވދޅވނ ކޔވ އކލ ގފނނގ މފދއނނވ. آية (( العالمي رب ه لل المد ދރކއލއވ ދ ތރ ވދޅވފ حيم الر حن الر ه الل بسم ) އޔތކނނވ.

މއވ. ވދޅވއވ." ين الد ي وم ملك ދނ ވދޅވއވ. حيم الر حن الر ދރކއލއވ ދނ ދޅވއވ.ވ

بسم އކވ. حديثއކވސ އކލ ގފނނގ ކޔވ ވދޅވމގ ސފ ބޔނކރއވފއވ حديثމ ނނ ސނދއކމށ ބއއ صح ގ އސވދޔ ސނދކ حديثދ މބރށ ކޔމގ ބބއނނވ. އ

ރވ قطن ار الد ކށ صح ގ ސނދ ސދކށ ސނދ حديثނ ވހކ ދއކފއވއވ. މعال الت އފދއނ ވދޅވފއނތވ. ހމ حيم الر حن الر ه الل بسم ކރއވފއވއރ ފރތމ ރވކރއވ يم

حديثވދޅވފއނތވ. މހރހގތކނ ބލމވސ ސބތވނ މ حيم الر حن الر ه الل بسم އރވސ އއކމވ. މވހކތއ ވރށ حديثއކ އކލ ގފނނގ ކޔވ ވދޅވމގ ސފ ބޔނކށދ

ކޔފތގއ ބޔނ ކރއވފއވއވ. الوطار ن يل ށލކތފސ



ކޔ ނކމށ بسم އކވ. އއވސ އޑހރކއ حديثގ هري رة أبو އކ حديثދނއތ އނއ އކވ. دليلވހކދއކ މހނގ

المجمر ن عيم ދނ ލޔނ މނއވ. އއ ދގކމނ ބއއ ލޔލމވ. نصي ގ حديثއ( 5)ب وراء يت ))صل އކވ. އކލ ގފނ ވދޅވއވ. حديثރވކރއވފއވ

ريرة أ ه

حن الر الل مسب فقرأ

يم الر ث م ح مي قرأ

رآن ب أ وب الم غي بلغ إ ذا حت الق م غض ،آم ني :اس ال فقال ،آم ني :فقال ،ني الي الض ول عليه

ول .......احلديث(( اهلل سجد ماك :ويق كب ވދޅވއވ. المجمر ن عيم " އކށ: މނ ގحديث .(النساىئ) أ

حيم الر حن الر ه الل بسم އކލ ގފނ ފހ ނމދކރމވ. ހރނއ ފހތޕޅގއ ގعنه اهلل رضي هري رة أبو އދ ވދޅވއވ. آمي ކޔވވދޅވފއ ހމއށ އއ الض ال ي ول ،المد ދނ ކޔވވދޅވއވ. اهلل ހނދއގއ ކނމ ވވޑއގނނވތދ އށނދވޑއގނފ ހނދއގއޔއ ކނމ ސޖދކރއވ

އކލނގ ނފސފޅ ތމނކލ ގފނނގ ވދޅވއވ. ސލމދއވފއ ދނ ވދޅވއވ. أكب ر ކށދނ މނމދ ކލ މނށ ތމނކލ ގފނ ވދޅވމވ. ގނދއވ ކލނގ އތޕޅގއވ

މއވ. "ގތށވ. ކރއވ ނމދފޅ وسلم عليه اهلل صلى اهلل رسول ހމކށވރނވސ

ވރނ ބޔނ ކރއވފއ علم އއ ކމށ حديثއކވސ އތކއ ވހކވ حديثދނނއވ. މގ عنه اهلل رضي هري رة أبو"ވނ ވދޅވފއ الش وكان العال مةއވ، ކއނފތގއ الوطار ن يل ވއވ.

އކވ. حديثކރވ تأويلއކ حديثނ ބޔނކށދއވނ ނމދގ ބއއކނތކވ. ވމ حديثއހނ ރވޔތކނ حديثމ المجمر ن عيم ވސވއވ. އދ ت عارض އއ حديثގ مسلم صحيح "ގނނވފއ ނވކމށވއވ. بسم ވއރ ގނނ

ބރށ ކޔވކމށ ވރދވފއވ ހރހ ބސފޅތކކ بسم ކޔވއރ المد ކނމއކސ ނމދގއ تقيق ކރއވ ދގ بث މކމމދ ވރށދގ ت يمي ة ابن ނނ ބސފޅތކކވ. އވހކ صريح

ނނ ބސފޅ صريحބރށ ކއމށ އއސފއހރ ހރހ ބސފޅތކކ بسم ތކއފހ ވދޅވ ނޑގ މކރ ވހކކޅގއ ހމނއ بث ގ އދގ ت يمي ة ابن اإلسالم شيخ ކމށވ. އޅގ

އޅގޑ ތޔބ ފޅނނށ ދނނވނމވ. عبارةއއ ނގނވ ނއވ. އހނވ އކލ ގފނނގ

فق ات وقد)) އއفة هل أ يث المعر ىلع ب احلد

ب ها ف ليس هن أ يث اجلهر يح حد ن الس أهل يرو ولم ص

ور ب المشه ذ والتي داو د كأ ن شيئا سائ والن يم ވރކމގ معرفة ގالديث علم " : މނއ ((ذال ك م ނމދގއ ވފއވނ ات فاق -އހލވރނ ދނގތމގ علم ބހ އحديث އބހ – އހލވރނ ވގނވ مشهور އދ ވ.މއޗށ ނތކމގ ކށصريح އއحديث އއވސ ކއމމދ بسم އޑހރކށ

ي ފދ أبوداود އއ ނވކމށވ. ރވކރއވފއ ފތތކގއ ގسنن م ފދ الن سائي ފދ الت مل الن މއވ. )މގ ތރއނ ނތވ. ބސފޅއ އއވސ صريح ފތއގއ އއވސ އއނ ފތފތވ.



ސވނ އޔތ އސތސނވނއވ. އސރތގ އހނ އޔތތއ ނމދގއ ބރށ ގ ތރسورة ކޔވނޏ އއޔތވސ ބރށ ކޔވނވނއވ.(

ނޑއޅގނ އތ ހރހ ބސފޅތކށ ރއދ ކރއވފއ، بسم ކނމއކސ އޑހރކށ ކއނ ކވދޅވކމގއ އތރ بسم ގތގއ އޑހރކށ صح ވދޅވނ ت يمي ة شيخ اإلسالم ابن

شيخ އދ މހކވއޔ ت فصيل އކލ ގފނނގ ފރތޕޅނ ސބތ ނވކމށވ. ދނ މވހކތކގ العال مة ބއލވށވ. އދ ހމއޔއކ جلد )ބވސ( ވނ 11 ގ مموع ف تاوىގ اإلسالم ابن ت يمي ة

ކއއވށވ. بث ކއމގ بسم ގ ن يل الوطارވފއވ ލޔއمم د علي الش وكان

އވ. صح حديثގއވ موضوعއކ މ حديثގފނނގ أنس ގއ އވ صحيح مسلمދނފހ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلمރވކރއވ އވދޅވނ حديثކލ ގފނ ފށފށނ އކރވޔތނ އއ

ބރށ ވދޅވ އޑ އކލ ގފނ ނއސވ ކމގއވ. بسم ނވސ އޑހރކށ خلفاء الر اشد ވސ އދ ނޑމނ ދأنس ގ އރހގއ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلمނނނވނއވ. އއ ގފނކ ކކކނ އޅގ

އއގ ގތގއ ދގ މއދތކ ހނނވ އދ އރހގއ އބދ ކހލއނ އޅއވ މތބ ކލކވ. خادمގއވސ ހނނވ އމރފޅ ނގ ޒމނ خلفاء الر اشد އވހރވމނ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلمދނ

އ އއ رسولދގ ބ ކލކވ. މކލ ގފނ ނހނ ސފކށ ގޑބޑއނތ އވދޅވނ މތވގނވ ވދޅވއޑ ނއވ ކމށވ. ދނފހ بسم ވދޅވއރ އޑހރކށ المد ނގ ނމދގއ خلفاء الر اشد

م )) ގއވ: حديثގ العرباض بن ساريةކމގއވ حديثވނ 3654ގ أبوداود ن ت فعليك ن ة ب س وس ني ال لفاء يي ين المهد د اش وا الر ك وا ب ها تمس ذ عليها وعض م ب ال واج دثات وإ ي اك ور وحم م

دثة ك فإ ن األ حم

(( ب دعة وك ب دعة މނއ: ގعبارةމ ސމލވނހއޓވ. އޅގނޑމނ ށ މބސފޅ ضاللة ނގ خلفاء الر اشد އދ ހދމވ. ވގތށ ގއسن ة ތމނކލ ގފނނގ ވޖބވގނވނ ކލ މނނށ"

ވރށ ދނވ ދތއޅއ ދތތކނ ކލ އ ގއ އދ ނދއމވ.( ދރށ ރ)އއއވ ހފމވ. ގތގއ ހނދނކށ އދ ހފހއޓށވ.( ވރށ މދއކވ ނހދ ގތގތ އހނ )އބހ ހފހއޓށވ.

ކނމ އފދ ށއލ ހކށވރނ ވށވ. ހޝޔރ ބރވތވ ކނކމމދ އފދ އލށ ދނގއ މއވ. "މގފރދމކވ. އކ بدعة ކނމ އދ އކވ. بدعة ކމކ

رسول اهلل صلى اهلل عليه ކށ صح މހނ މކނހރއރ މމއސލގއ އޅގޑމނނށ މވނ ނހނ އވ. އހނވ އޅގޑމނގ މއޗށ ވޖބވނ ނގ ސނނތ ފނފ خلفاء الر اشد ގ ސނނތއ وسلم

بسم އޑހރކށ ނކއމވ. އދ بسم އޑހރކށ ކޔސ المد އ ގއ ހފމވ. ނމދގއ بد ع ކމގއވ حديثއކށ ވދނކމށވ. އހނވ މލއމގއވ ތނވނ بدعةއޑހރކށ ކއނ

ގއ އކމށ އޝރތ ވގނ އވނއވ. އކލ ގފނ އކލ ގފނނގ ދރކލނ حديثގ اهلل بن مغف ل



ދރފޅށ ވސނއ عبارةމ( ياب ن إي اك والدثއޑހރކށ ވދޅވމ އވނ އކމ ކފވގނ ) بسم އ ދރފޅއވ. ދނގއ އލށ ކނތއ އފއދމއމދ ބރވތވށވ. މއވ. ދއވފއވ. އބހ

އކ ވދޅވނނނ ދނ بدعةއޑހރކށ ކއނއއ بسم ކޔއރ المدމބސފޅނ މރދވނ އއ حديثގފނނގ أنسނ އހނކނކމއ ހއޔވ؟ ދނ އ ގފހގއ އކލ ގފނވސ އވ

بسم ނވސ އޑހރކށ خلفاء الر اشد ވސ رسول اهلل صلى اهلل عليه وسلمހމއއގތށ ވދޅވފއވ. ވދޅވ އޑ ނއސވ ކމށވ. ދނ މހސފކށ އގނއތ ކމއގއ އޅވލމއ އޅވލއ

އއ އދކޅށ އނމހ އމމނނށ އމރ ކރއވމކ ހތމހރކމކވ. يح معلوماتصر އސވދޔ ކށ ސނނތނ صريحއމމނނށ އމރ ކރއވމކ އނމނށ އމރ ކރއވމކވ. ހމސދ

ނޑކށ ދރކށ ސބތވ ރގނގޅ ގތ ދކށ ރގނގޅށ ސބތނވ ނވތ އއށވރ ފފނނނ އތ ކމއކރމށ އމރ ކރއވނ ނނތއވ. ސނނތ ދރށ މސތކނނށ

އމރކރއވމކވ. ހތމހރކމކވ.

ފޅލ ކއނ އދމގފނ އ ކއމކمصلحة ގ އމރ حاكمކރއވމ حاكمއދ މބވތގ އމރ ނތ އކމއގ ޚބރ ދނމވ.( އދ އފދ ނކއސރ معلوماتކހލ ކމކވ. )އއ ކމއގ

ވރނނ ކޔސ އއ ދނގ علمއމރތކށ ތއދކށ އގތ ގދކރމށ މސއކތކރ މހނނކ ނވ. މހނ އޅކމކ މނވނ އއޗކވ. އޅކމގ އވލނ މސއކތ ކރމހނ معال

اختيارއށ ފނނގތކށ ހދނ ހއދވނ ބސފޅއ ނފނއވ. އ ނއށ حاكمއއވސކމއ ރ ހ ختياراއށ حاكمހރކނކމގއ އމރކރއވމ އ ނއށ ކޔމނވނ ވޖބ ވނއވ.

ހނގރމއގ ،ސޔސ ކނކމއ ،ތކއ مدن مصلحةވރނ ވދޅވނ علمކނތއކމގއ ކނކނފދ ކނކމވ. މކނކނ އ ނއށ ފނނ ގތކށ އސފސ ކރވދނއވ. ޒތޒތގ

އ ގތނނވ. މބވތގ ކނކމކ ޒމނ އ ތފތ ނވ أصل ގ މޅ دينބދލވސ ގނވދނއވ. ގ ކނކމށ ގތގތ عقيدةތފތ ވމނ ތފތ ކރވދނ ކނކމވ. ނމވސ އޅކމއ ތނ

ގ عقيدةވދޅވފއއ ނތވ. މހނ އކعال އށ އވއކ އއވސ حاكم إختيارހދމގ واضحކށ ނހނ ت فصيلގ ކނކނ، އބހ އޅކމގ ކނކނ އއސފއ ވނ عبادة ކނކމއ حاكمއކ ނލއވ. ختياراއއވސ މހކށ އއނ ކމއ އނއތރމގ ކނނވ.

ނވ އބވތގ ކނކމގއ އކނ މختياراދއވ هللا އށވސ އرسولކއއކރނތއވ. ޚދ އނވސ ބއލވށވ.( فقه السين ةގ سي د سابق ގތގތ ނހދ ނއވ. )

އގ ފރތނ رسولއމރ ކރއވމ ކރނ ވޖބވނ حاكمގ ކނކމގއ عبادة އއ عقيدةޅށ ފނނނ އއވ އޔއ ނގ ރ هدايةއގ رسولދ ނވ ކނކމގއވ. އ خالف ފނނގތއ

އމރ ކރއވޔސ އއމރށ ކޔމނވނ ޖހ ނކނ އނގއދ އޔތއ حاكمވގތށ خالف



އއގ ބ ނމއ ނތވ. ދނ رسولއއ އނނނއކ ހއއނވއވ. އތނމ ފތއ އދ حديثނވތ ދނގ ކނތއތއ ބދލވގނ إسالمއ ރނ އމރކގ ކނޑލޒ ރއސށ ފނނގތއ އއގތށ

ގ ބސފޅނ خطبةގ أبوبكر الص د يق، قواعدގ އމރށ ކޔމނވމގ حاكمހނގއދނއވ. )) ދސކރއވށވ.

أ ون يع طع ما ط

وهل اهلل ت أ وهل اهلل ت عصي إ ن ورس طاعة فال ورس ل

م فةމބސފޅކ އކލ ގފނ ((عليك ކރއވ ماطب އށ أم ةކމށ އސވވޑއގނފ خلي އށ އرسول އކލނގ އށއ هللا އހރނ " ކޅގ މނއ:عبارةއވ. މ عبارةގ خطبةފރތމ

އދ ކޔމނވށވ. އހރނނށ ކލ މނ ކޔމނވގނވނޏ( )އދ ކނކމގއ ކޔމނވގނވ ކލ މނގ ކޔމނވމއ އހރނނށ ދނ އރދއޖއޔ އށ އرسول އކލނގ އށއ هللا އހރނ

.މއވ "މއޗކށނތވ.

ކނމފދ އމރއ ކރއވޔސ އއށ ކޔމނވނ މޖބރވނކމށ ވހކ ދއކ حاكمވމ ތ ގއލ ނ ޙ ލޞ ވރކމށ ނސބތވޔސ ޖހލ މހނނވ. އދ މعلمގދކރމނދ މހނނކ

ރމވ. އއކ މސލހތއ ނނނނއވ. އއ ފސދކ ق ومއއ دينބސ ފޅނކރމ حقي ކޔއ ނގ އޅވލމވ.ޠޝއ

ކއކރނތއވ. أغلبي ةވރނގ علمސއރނ ކޔވމކ بسم ކޔއރ المدދނއދ މކމކ އބހ ކއނ ސބތނވކމށ بسم ކޔއރ ބރށ المدއއށވރ މމއޗށ ސބތވ ކމކވ. އދ

ބ ކލނގ ފރތޕޅނ ނވތ أصحاب ވރނ އވދޅވނ ނނތއވ. ދނ އދ علمދނގ ބޑތ އޑހރކށ بسم ވރ ބ ކލނގ ފރތޕޅނ އބ ކލނ إمامނގ ފރތޕޅނ ނވތ تابعي

އއ އބ ކލނނށ ފނވޑއގނނވ ގތވ. اجتهادޏވސ އއ އބ ކލނގ ވދޅވކނ ސބތވނނގ ބސފޅއ ނވތ خلفاء الر اشد އ އއ ދނرسولއބ ކލނގ ބސ އޅގޑމނ އސކރނޖހ ނ

އ مقامޖ އޅވއ ނލއވށވ. އއއ ދރ مقامކމގ رسولފޅއ ފނނނ ނތއޔއވ. عمل صح އއ ނވއވ. އދ ޒމނއސރ ތނކ ބޔކ ކމއކރމކ އކމއ مقامހމހމވނ އހނ

ކމގ ދލލއ ނނވ.

حديث، يه وسلمرسول اهلل صلى اهلل علދނ އދ ވސނނޖހ އހނކމއވސ އބއތވ. މތވގނވ دي نة ދނ އސލމ ދމ ގތށ ހރށ އ ގ ހރފ " އއގ މނއގ ވއވ. حديثކރއވފއވ

ގ امل

ގއ ރނކލއގ އކރކނ ލޔވފއ ވނކށ مسجد النبوي، حديثއ "ދމ ނއވ. ތރއށގއ ނކރ، މބވތގ ކމއކރއރ ކނމވސ ي نةمد އހރނވސ ކމވ. ވމ މދވސވރ

ގއ އވނ ޔރޕ ވހކއއ އދ އފރކ ވހކއއ ނވތ އމރކ حديثވރކށ ވސނނވނއވ. ނމ ކޔ بسم ގއ އޑހރކށ حرمގ ވހކއވ. އހނވ މދނގ مدي نةވހކއއ ނނވ.



އއގ އލގއ ކރކމކ حديثކޔނމ އއވސ بسم ރނގޅވ. އ ރނ އޑހރކށ ބނވދނވވ.

أخت ނނއ أخ ދނފހ މކމބހ ގނވހކ ހރމއ އކވސ ދނއހށ ކރކރއވ. އއމހއ ކރމވ. وصي ةގނނވ ތދމގގއ ތއބވމށ عليه وسلم رسول اهلل صلى اهللނށ މތވގނވ ނ

***



ކފރޤއމތކށ ކޔވނ ދޔމކ ކނކހލކމއ؟

މސ އއޔބ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 15، 2341ޝއވލ 15ތރޚ:

ޝރޢ ޢލމށވ. ޝރޢ ޢލމގ ތރއނ އސލމދނގއ އނމ ބޑ އސކމއ ދވފއވނ މނވރ ދނގތމކ ކނމ މސލމއގ މއޗށވސ ވޖބކވ. ދނޔވ ހ ކނމހނ އނގނ ޖ

ގތނ ފއދހރ އހނހނ ޢލމތއ އގނގތމކވސ އސލމދނ ނހނ ހތވރދ ކމކވ. ކ ދނދކ ލބވ ކދނ ދނޔވ ޢލމ އނގނގތމށ ގވއލވ ގވއލނތކގ މދވސކޅ

ނޢރގ އޑ ގދވފއވ ދވސކޅކވ. މގވއލމގއ ހތއރޙނ އޅގނޑވސ ބއވރވމވ. ކނވސ ކރއރފއ އތ އހނ މސލމނނކ އބއމހނގ ރނޒމނގއ ހރހއ ރނގ

ޙޟރތއގ ވރބޔކވ. ހޅނގގ ޤއމތއ މއދ ފޚރވރވ ތރއޤގ ބނގލކވސ .އބއމހނ އހރމނ މސލމނގ ކބއނ ލބގތ ޢލމވ

ސބބނ އހރމނ މވނ އހނ ނމވސ މއދ އހރމނ މސލމނ، ދނށ ފރގސދނމގ ބޑ އނދވޅކށ ވއޓފއވ. މސލމނގ އތނ ލބގތ ޢލމ ހޅނގގ ޤއމތއ މއދ އވނ އ ހރފތކށ ގނގސފއވ. އބއމހނގ ގތނ ފއދހރ ޢލމ ލބގތނ ދނ

މތކށ މސލމނ ކޔވނ ދޔމކ ކނ ކހލ ކމއތ ހޅނގގ ކފރ ޤއ ،މނނކރހނދނޑއޅއވފއވއވ. އއޠބލއލމތ އވ. ދނގ ޢލމވރނ މކމގއ ޝރ : ތކއ ކ

ނޑ އސސތއ ރނގޅށ ރފލފއ ހރ .2 ކޔވނދ ކއޖ އކ އސލމދނގ މއގވނ ޖހއވ. އނނކމގއވނމ ދނ މދ ޝއކއވހމ އފއދނ މސއކތ ކއޖއ ކމގއ

.ކރ މހނގ ޝކރޔކށ އކއޖ ވމކ އކށގނވ ކމކވ

ޤދއއގ ވރ އމނކނ ހރދނ ކއޖކށ ވނޖހއވ. އނނ ޢ އކއޖކ ނގޑ ފދ .1ޖނމ ހވނފސގ އދނތކށ ދލލވމކ އފދ ފޙޝ ކނތއތއ ފތރފއވ ކމގއ ވއ

.މޖތމޢތކގއ ގތ ކމކވ

ޤއމއގއ ކރވނ ނތމވ. މސލމ ލ ޙޞއއވސ ޤއމކނ އފދ ޢލމއ މސލމ .4 . ކފރ ޤއމކށ އސކނދގނ ނވނއވ ކރވނ އއވޙޞލ އދއރއނ ތޢލމ

ތއ ފރހމނވނމ ކފރ ޤއމތކށ ކޔވނ ދޔނ ހއދނވނ ޠމތގއ މދނނވ ޝރ އހނ މސލމކށ އނމ މހއމ ކމއކމގއ ވނޖހ ނ އ ނގ . ކމގއ ޢލމވރނ ވދޅވއވ

ލ ބ ނނފޅވ ބ ފޅނ ޝއޚ އބނ ޢޘއމނގ މޖމޢލ ޞ)އތރ ތފ އކތރކރމވ.ދނ ރ (.( ބއލވ15/4ފތވ )



ޞފޙ 233ގ "ކތބލ ޢލމ" މލޔމކ ޝއޚ މޙއމދ އބނ ޢޘއމނ ލޔއވފއވ } .{ވއޞލކށ ބލއގނ ލޔފއވ ލޔމކ

***



(2ޝރޢ ބއޕއއނވ ދރނ ސވރގ ވނނނބ؟ )


ނޑމނގ މޖތމޢގއ ޒމނއސރ ފތރފއވ ގސ ޢޤދތކއ ޤބލކރނތއ ހރއވ. އޅގތނ ޝރޢގތނ ބއޕއކ ނވ ކދނ ކތނމ ރނގޅށ އޅނސ ސވރގ ނވނނނ މގ

އފދ ،ކމގއ ބނމއ، އފދ ކއޖކ ކއވނ ޞއޙ ނވނ ކމގއ ބނމގ އތރނހމނއވ. އދ ކއޖއގ ފހތގއ ނމދ ކރނ ހއދ ނނ ކމގއ ބނވ ބނނތއ

ޤޔމތދވހ އފދ ކދނތބ ނ ސވރގއއ ނރކއ ދމދގއވ ފރބދއއގ މތގއ ކމގއ ބނތވސ އޑއވއވ. ސވލކ މއ ތދއތއއ، މގ ޙޤޤތކ ކބއތއވ! ތރގއ މލޔލނ

ކޅކވ.ފއވ ވހކއވ ރ މކމމދ ލޔއބދލ މޖދ އބދލ ބ .ޑރ

އނމ ފރތމއށ ވސ ޤބލކރނޖހ "ފއވއވ. އވ ޑރ. އބދލ މޖދ އބދލ ބރ ލޔޙޤޤތކ، އސލމދނގއ އއސފއވ އއވސ ކމއ ދނގ އހނ ކމކ ނވތ އޞލކ

ނޑ އޞލކ ފށއރ އއވސ ވހކއއ ފށއރމއ ނވނ ކމވ. ދނގ މއގގ ޙޟރތނ އއސފއވ ދނކށވއރ ދނގއ هللا ޤބލކރވގނނވނކމވ. އހނ މދނކ

چ چ چڇ چ ވޙކރއވފއވއވ.هللا ފށއރމއ ނނނނ ތއވ. މކނ ބޔނކރއވމނ

އނމދ ޤރ އބއމހނ" : މނއ ٢٨النساء: چڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ބޑތ އފތގއ ފތއނނނމ ބވއލއވނ ޙޟރތނ ގهللا ހއޔވ؟ ފކރނކރނ ވސނ

"ފނނހވ. އބއމހނނށ ވތ އރއރނތކއ

ނޑ އޞލތކގ ތރއނ އއ މ އސސގ އލ ގއ ބލއރ ދނގއ އއސފއވ މއގއޞލކ، އއވސ މހކ އހނ މހކ ކރ ކށއގ ޒނމ އފލނ ނޖހ ކމގ އޞލވ. އދ

ތޢލ ވޙ هللا ކނމ މހކށވސ ޖޒލބ ނ އމހކ ކޅ ޢމލކށވ. މއޞލ ކނޑއޅއވމނ

ފފއގ އހނމހއގ މހކ އއވސ" މނއ: ٥١اإلسراء: چۉ ۉ ې ې ېې چ ކރއވފއވއވ.އހނކމނ މމއގނޑ އޞލށ ބލއރ ޝރޢ ބއޕއއނވ ކދނގ "ނއފލނއވ. ޒނމ

އކމގ ޒނމ އ ނ އފލނ ނޖހ ނކނ ،އ ނ ޅ ނކމއމއނބފއނ ކޅފފ އކއޖގ ބލގ -ނނމ - ސބތވއވ.

***



(1ޝރޢ ބއޕއއނވ ދރނ ސވރގ ވނނނބ؟ )


)ފރތމ ބޔ ގޅ (

ސލއކ )އބހ: ޝރޢ ބއޕއއނވ ދރނ ސވރގ ވނނނތ؟( މއ އޞޙބ ބ ކލނގ މމއޒމނގއވސ ބހޘ ކރވފއވ މއސލއކވ. މކމމދ ބހޘކރވނ މދވރވ މއގނޑ

ވސ މރވޔތތކށ އކށގނވ ޖވބ ސބބކ، މކމބހ ގތނ ރވޔތތކއ އއސފއވމވ. ނމއއމތގ ބޑތ ޢލމވރނ ވނ ދއވފއވ. މގތނ މމއސލގއ ފހގކށލވ އއރވޔތކ

ދ އއ އމމ އބދވهللا ޢނހގ އރހނ އމމ މސލމ ރޙމހهللا އބހރއރ ރޟޔ ވފއވ ރވޔތވ. އ ގއވނ:ރވކރއهللا ރޙމހ

ش ان الزي ول )) :ال ق م ل س و ه ي ل ع اهلل ل ص ب ال ن أ

ޒނ ގ " ޙދޘކރއވއވ. ވސއލމ ޢލއހ هللاޞއލ ނބއޔ ހމކށވރނ : މނއ ((ثة ال ال މޙދޘގ މފހމމދ ބއއ އޞޙބބ ކލނނއ (1)"ހއވ.މ ނބއ އނމ ތނމހނކރ ދރއކ

އކއކ ޢލމވރނ ވދޅވފއވ އއޗކށ ބލލނމވ.

މހނކރ ތނ " ޢނހގ އރހނ ވރދވފއވއވ.هللا ބނ ޢއބސ ރޟޔ هللا މޙދޘމދ ޢބދ ރޖމނކށ ވހނދނ އނހނ ބލވއނ އ ނއށ ދރނމ، ލށވހނހލ ނބއވގނވނ އނމ

ބނ هللا ތނމހނކރ އނމނބއ މހކ ނހލލ ދރއ ޢބދ "ނވހވ. އއސފއ ފސކރމށ އނމ ނކރ މހ ތނ ނވނއވ. ތޔހނއ"ޢމރގ އރހގއ މހކ ބނފނމ ވދޅވއވ.

ގ އނމ މޝހރ އދ ޖމހރ ޢލމވރނ ބރވލއވ އ މމއސލ "އ ނއވ. މހކ ރނގޅ ކޅ މއނބފއނ އ ނގ ކއޖކ އފދ" ގ ޤޥލވ. އއهللا ބސފޅކ ސފޔނއޘޥރ ރޙމހ

"ކމގއވ. ނބއމހ އނމ ތނމހނކރ ވނ ޢމލކށފނމ،

އމނވ ދރއކވސ ނޙލލ"ވދޅވފއވއވ. اهلل رحه تيمية ابن اإلسالم شيخ އހނ އ ނއށވސ އޅގނފނމ، މއޚލފށ ސވރގއށވ. ވނނނ ޢމލކށފނމޙ ޞލ

ޢމލށވ. އޅތކނގ ދއވނ ޖޒ هللا ބ ނއވ.ޖޒލ ކރކނތއތކގ އއފދއނ މހނނކ ވހކ މފދގތކށ ދރނނމދ ބއޕއއނތ ޝރޢ އހނސ .ނނވ ނސބކށ އބއމހނގ

ރނގޅށ ގނފހރށ ކދނ އއސފއވ ތގއރނގޅގ ނސބކނ ޞއޙ ސބބކ، ދކވ ގނފހރށ ފށނ ކދނގ އއސފއވ ބތކނ ސ ނ ޞއޙނނ އދ ބލވ ތއވ. ގއ ކމ އޅ ނ

އޚރތދވހ ކނހނގކމގއވޔސ މގތށ ގނފހރށ ބލއވ. އއށ ހނގތވ ނބއޢމލތއ

{.(571) :الصحيحة الحاديث }سلسلةوصححه شيخ اللبان ،(4156) :داود أب سنن (1)



އނމ ޙޟރތގއ ގ هللا ޢމލކށވ. ކރ އމހކ ދއވނ ޖޒ މހކށވސ ކނމ ."މހއވ ތޤވވރ އނމ ތރއނ އބއމހނގ މތމހކށވނ

ޙދޘ މ ޒކނލފ ދ ހވފދ ޢއމމނ"ވދޅވފއވއވ. اهلل رحه اللبان الدين ناصر ممد الشيخ ޙދޘކރއވ މހނ އކލ ގފނ އތރ ވ.ވހކއ ވކމހއގ މގއވނ އއސފއވނމވސ،

އ ނވނ އތރނ، ދރއކށވމގ ނހލލ ގތނނވ. މހކބހ އޅނ އދނގކށ އކލ ގފނށ އދރ މނމއއ އ ނގ ،ކފރކށވ ސބބނ ހދމގ އނދގކށ އކލ ގފނށ އތރ

–ނނމ - ."ވފއވ މހކށ ނބއ ދމހނނށވރ މހއއ އމހކށވހއ

(إن شاء اهلل)މލޔމގ ބކ ބއތށ ޛލޤޢދ މހގ މޖއލގއ ގނސދވ ނއވ.

***



ދރނގ ޙއޤތއ

މޙއމދ ޝފޢ ބނ ޢބދލޣފރ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 15، 2341ޝއވލ 41ތރޚ:

()ކއޖ އފނވމގ ކރނ. މނމއއ ކއޖއށ ހދއދނނ ހޔލފ ޞލޙ .2 ()ސނނތއ .ކއޖ އފނވމއކ ކދރ ފދ ފނ އއޗކނ ތޙނކކރނ .1 .ޢބދއރޙމނ ނވތ هللا ކއޖއށ އސލމ ރވތ ނމއ ކޔނ، މސލކށ: ޢބދ .4ވނ ދވހ އކއޖގ ބ ބ ލމއ ބލގ އސތށގ ބރދނށ 7ކއޖގ ޢމރނ .3

()ސނނތއ .ޞދޤތކރނ ()މސތޙއބކމއ .ޢޤޤ ކތލނ .6 .ޚތނކރނ .5 .ކއޖއށ އސލމ ތޢލމ ދނމއ އސލމ ތރބއޔތ ދނނ .7 .ތ އޚލޤގ ފ ރމނ އކއޖ ޒނތތރކރނރވ .5ބލވމނ ،ކނދނމއ ،އކއޖގ މއޗށ ޚރދކރނ، އނނއނ ހދއދނމއ .1

)ބއޕގ .އދވސ އކއޖއށޓކއ ކރނޖހ އހނހނ ޚރދތއ ކރނ ،ބ ސފރވކރމއ (މއޗށ

***

ތރޚ

ތރޚ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ޢލއހވސއލމ އފނވވޑއގތމގ ކރގއ ރމނގ ޙލތ هللا ޞއލهللا ރސލ

މޙއމދ ޝފޢ ބނ ޢބދލޣފރ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 21، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

:ސޔސ ޙލތ

ނޑގ ވޔފރގ މޞރއ ސރޔގ މއޗށ ރމނގ ވރކމގ ބރއ ނފޒ ފރވއވ. އދ ކމގތއވސ ރމނގ ބރގ ދށށ ގނދޔއވ. ރމނ ޢދނށ ވރވ، ރމނގ އހގއ މލދނ

ފރތމ ފހރށ ޙބޝނ ޔމނށ ވރވއވ. ވނ އހރ 431

ޗށ ޔހދ ޛ ނވސގ ކމނޑރކމގ ގއ ނޖރނ މސޙނގ މއ 314މލދ ސނތނ ދށގއ ގދފދ ހމލއއ ދނވ. އދ ގދކމނ މސޙދނނ އމހނ އނބރލމށ މސއކތކރއވ. އދ އމހނ ދނ ދކށލމށ އނކރ ކރ ހނދ ކނޒއ ކނ ދރއޅއ

އލބރޖ هللا ރއށ ދނދކށ ކފރނވ އނމނ އޅއލއވ. ކރތ ރކށ އ އލފނގނޑގ ތ

ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ چ ސރތގއ މވހކ ބޔނކރއވ ވޙކރއވފއވއވ.

ނޑގ އހލވރނނ ": އމނ ٧ - ٤الربوج: چٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ށ ވޅގނޑކވ. އއރނ އގ ކއރގއ ނޑކ( ދރއޅއ ރކށފއވ އލފނގ ލޢނތ ލއވއވ. )އވޅގ

." ނދ ތބ ހނދވ. މއމނނނށ، އއރނ ކނތއކރގތ އއރނ ދކނ ތބ ޙލގއވއށރމ އނބރޠރ ޢރބ ރށތއ ،ނޞރނނނށ މ ބޑއނޔއއ ޢޛބ ދނ ހނދ

ނޑގ ލޝކރއ ތއޔރކރއވ. ފތޙކރއވ. އދ ޙބޝނ ހނގރމއށ ލނބއވ. އދ ކފރސނގ ބރގ ދށގއވ ،ރމ ރސރސކލނގ ޙމލތއ ދތރދތރއނ ފރސނނއ

އވ. ފރސނގ މއޗށ ރމނ ހދ ކމޔބގ ވހކ ކރތ ރށރށށވސ އނނމނދޔސބޙނހ ވތޢލ ބޔނކރއވފއވއވ. އދ މއކގއ ތބ މސލމނ هللا ޤރއނގއވސ

. ވނ އހރއވ 3އ ދމދއވ. ހޖރއނ 216އއ 211މކމ އފކށ އޅނވ. އއ މލދނ އހރ ފހނނވ. 21ޢލއހ ވސއލމ ރސލކމއގނ ފނއވމގ هللا ޞއލهللا ނވތ ރސލ

:އޤތޞދ ޙލތ

ރމނގ އޤތޞދ ބނވފއއތ އމހނ ހފފއވ ތނތނނ ނގ ޓކސގ މއޗށވ. މގ ނޑވރކނ ފ ،އތރނ ވޔފރކރމއ ދ ބއއ މސއކތތއ ކރމނ ދޔއވ. ރބގ ދ

ނޑބނތކނ މޢމލތތއވސ ވރށ ގނއނ ހނގމނ ދޔއވ. ޚއޞކށ މޞރގ ދ ޓކސގ ގތގއ ވރށ ބޑ ޢދދއ ނގމނ ދޔއވ.

ތރޚ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


:ދނ ޙލތ

ގ ނބއޔ ޢސ ޢލއހއސލމ هللا ރމނގ މދގއ އތ ނޞރ ދނވ. އހނނމވސ އއ ނޞރދނއ ނނވ. އމހނ ގޑބޑކށފއވ ދނކވ. އދނއގނ ވޑއގނނވ ޞއޙ ޞރޙ

ބނނކރނ )މސލކށ މގތނ ދނގ ތރއށ ފލސފއއ ވސލތގ ގތގއ ބދއތއކމއ ވއދއ މހނގ ވސނމއ އދ ބދޢވރ ބޠލ ،މރޔމގފނގ ބދ( ފދ ޚރފ

އދ ހތޔރއގ ގތގއ ފއޅތއ )ކނސތއ( ،ފކރ ބދލކރމގ ވސލތއގ ގތގއ ޢޤދ އ ދނގ ޢލމ އނގނނއދނމށއ އ ބޠލ ބނނކރއވ. އދ އމހނގ

ފތރމށޓކއ މ ކނސތކނ ވރށ ގނ މސއކތތކއ ކރއވ. ޚއޞކށ ރމ އސތޢމރގ ދށށ ގނދ ޤއމތކގއ ނވތ އމހނ ހފ ޤއމތކގއ ނޞރ ފއޅތއ

ހދއވ. އދ މދވސވރ އބއމހނގ މދގއ ވރގދ ދ މޛހބ އނ ލރބނކށ ފދއދ އލހއ ކމށ ޤބލކރ މޛހބވ. ،ބހކ ޢސގފނކ އނސނއކމށއއފދނވ. އއމޛ

. ރމނގ ތރއނ ގނ މހނ ރ މޛހބވކއނއ މޛހބކ އއ ހމއކނ އލހއކމށ ޤބލ ގފނކ އލހއކމށ ބނ މޛހބވ.ސ ޤބލކރ މގ ތރއނ ފހނ މ ބނވނ މޛހބވ. ޢ

:އޖތމޢ ޙލތ

އމހނގ އޖތމޢ ޙލތ އތ ވރށ ދށ ދރޖއއގއވ. ތފތކރނ ވނ އނތހއށވ. ނ އމހނގ މޖތމޢ ފނތތކކށ ބހފއވއވ. އނމ މތ ފނތގއ ހމނނ މގތ

ކނސތކގ ފދރނ ނވތ ނޞރ ދނގ ،ރސރސކލނނއ، ވރކމގ ޢއލއއނޑތކގއ ބރ މސއކތކރވމނ ދޔއވ. އދ ޢލމވރނނވ. ޢއމރއޔތނ ލއވ ދ

ދޔއވ. ރއޔތނ ތބ ވރނގ އޅނގ ގނ ފރމނ އމހނ ކރ މސއކތގ މވ ބޑތމހނ އދ ،ގތގއވ. ރމނ ހފ ބއއ ރށރށނ އޅނ ގނގސ އމހނ ލއވ ބރ މސއކތކރވ

ޅއ މރ ހދއވ. އދ ރމނގ ތކތ އފއދ ކރޚނތކގއ ވ އނޔކށ، ތއމހނނށ ވނދނ މހނނށ މޖބރކށގނ މސއކތކރވމނ ދޔއވ.

***

އޚލޤ

އޚލޤ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ޣބބނމނ ސލމތވ ތބށވ.

އލއޚ މޙއމދ ނހދ ޖމލ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 12، 2341ޝއވލ 14ތރޚ:

والصالة والسالم ىلع حممد بن عبد اهلل وىلع آهل وأصحابه أمجعني. ،احلمد لله

ނވނކވ. އއވސ އރއ ބރއ ނތ ތޢލ ދއވ ވރށ އގހރ ގ هللاދލކ އނސނނނށ ނކމތ މސކޅކވ. އދ އހމ ބރގދ ގނވނއވސމއވ. ދލނ ބރވގނދ ކނމ ބހކ

ވނ މލއކތނތކއ ޢއޔނ هللا ލޔ ރއކ ކރވގނވ އއޗކވ. މކނ ކރމށޓކއ މތ

ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ چ ވޙ ކރއވނ:هللا މރ ކރއވފއވ. މގތނ މތ އށ ކރއވއ އކމ

ވ ޙޟރ ކއރގއ އނގ ބލހއޓވނ (ތއ ޢމލ ކރ") :މނއ ٨١ق: چڦ ڄ ނޑމ "ނބނވތވ. ބހއ އއވސ އނޔކށ ނތ،މލއކތކ ނ ސމލވ ވމ މދލ ދތރ އޅގ

ރއކތރވނ ޖހއވ.

ނޑމނނށ ދލނ ކރވ ނބއ ކނތއތކގ ތރގއ ޣބ ބނނ ހމނއވ. ޣބ ބނމކ އޅގއނގގނނމވސ އދ ނނގނމވސ ކރވ ވރށ ނބއ ކމކވ. އދ މއ އހމ ނރއކތރ

ٺ ٺ ٺ چ ޥޙ ކރއވނ:هللا ބ ބނމގ ނރއކތރކމ ބހގތނ މތ ކމއވސ މއވ. ޣ

އއބޔކ އދ" މނއ: ٨١احلجرات: چٿٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤڤ ކއމށ މޅކށ މސ ގއޚ އނގ އކކވސ ތޔބއމހނކރ ނބނށވ! ޣބ އނއބޔކށ

"އވ.ނރހނ އކމކށ ތޔބއމހނ ފހ، އޔވ؟ހ ލބކރނ

ނޑމނގ ތރގއ ބބނ ހދމކ ޣކމކ މހ ނރއކތރ ކމކވ. އހނނމވސ އޅގގ ޣބ ބނހދ އއފލއކމގއ ދކ މހނ މދއ ނނވ. އއވސ މސލމކ އނއ މސލމ

ވގނ ނވނއވ. އމހކމދ ދކވ ވހކއކ ތދއ ކމގއވޔސ ނވތ ދގއ މހކށ ކމގއވޔސ އވހކއއ ދއކމކ ތމގ އޚ ނރހ ކމއ ކމގއވނނމ އކމކނ ތމ މނ

ޣބ " އގ މނއގއވއވ.ގ ޙދޘފޅ ه وسلميصلى اهلل علވގނނނ ޖހއވ. ކރތ ރސލ އއސވއވ. ޞޙބއކ ދނ ދއކމވ." އނނރހފދއނ ވހކ އޚގ މސލ މ ތމގ ބނމކ "ތބބނ ކރއވއވ. ޙދޘ ޖވބގއ ވނނމވސތއވ؟ ތދކމގއ ހދނ ތމނމނ އކމކ ގއގއ އނގ ކނތއ ތބބނ ބނފއވ. ޣބ އނގ ތބ ހރއޖނމ، ގއގއ އނގ ކނތއ

(1)".ހދއފއވ ބހތނދގއ އނއށ ތބ ނތއޖނމ،

.(1852) :مسلم صحيح (1)



ނޑމނގ ދލނ ބރ ކރވ ކނމ ބހއވސ ވނޖހ ނ ވރށ ވސނނތރކމއއކ ބރ އޅގނޑމނ ހތމ ކރނ ޖހދނއވ. ދލނ ކރވ ކޑކޑ ކރވ ބހކށވ. އހނނނ ފހނ އޅގ

ނޑމނނ ނރކއގ އހލވރނ ކމގއ ވގނ ހނގއދނއވ. އ ޝރތކނނމވސ އޅގރއވ ޙދޘފޅއގ ޙދޘކ ه وسلميصلى اهلل علމކމގ ނރއކތރކމ ބހގތނ ކރތ ރސލ

އރމތ ސބބނ ބސތކއގ ބރކރ ދލނ މހއގ ނލ ވސނމކ އއވސ " މނއގއ ވއވ. (1)"އއލއލވނތވ. ތރއށ ނރކއގ އނ ދރމނށ ދމދގއހރ ފރތ ގހޅނ ފރތއ

ޝރތކނ އބހއ ނނވ. ތމއށ ކރވ ކތނމ ކޑ ޣބ އކ ހމއކނ ދލނ ބނވޢނހގ ގއށ އނހނކ هللا ނމވސ ޣބ ބނވދނއވ. މގތނ އއދވހކ ޢއޝ ރޟޔ

އއ ކރ އނހނކ ބނމގ ނޔތގއ އކމނ ޒޔރތކރއވ. އ އނހނމހ އނބރ ދއމނ ޙދޘ صلى اهلل عليه وسلمތނ ޢޝރތ ކރއވއވ. އތނ ދކވޑއގނ ރސލ އ

(2)"ބނފއވ. ޣބ ކމނ" ކރއވއވ.

ނޑގ ވމ މކމނ ސލމތވ ތބމށ އޅގނޑގ އމއލ ނފސށ ނޞޙތތރވޙލ އޅގ ނޞޙތތރވ ވޞއޔތ ކރމވ. އނމހއ އޚނނއ އޚތނނށ

***

.(1255) ومسلم: ،(7366) :البخاري صحيح (1)

املشكاة ،(1747،1746) الرتمذي صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(1811) الرتمذي: وجامع ،(3566) :أبوداود سنن (2) .{(163) املرام غاية ،(3584،3586)



މގދޔށ ހނހދށވ.


احلمد هلل والصالة والسالم ىلع حممد بن عبد اهلل وىلع آهل وأصحابه أمجعني.

ތރކމއކ އކލނގއށ ޞ ނސނނ ހއދވ ހމއކނ ބނމކ އޚލއهللا ނތމގ ތރއނ މތ ވނ 87ސރތގ الذارياتދ ބޔނކރއވއ ޞ އނސނނ ހއދވ މޤهللا އޅކނކރމވ. މތ

މނއ: ٦٥الذاريات: چڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ އޔތގއ ވޙ ކރއވފއވއވ. އނސނ ޖނނނނއ، ތމނރސކލނގ މނވ، އޅކނކރމށ މނރސކލނގއށ ތ"

"ނހއދވމވ.

ނޑމނގ ތރއނ ގނ އޚނނއ އޚތނ މކނ ހދނނއތލއ ،އހނނމވސ ހތމއކ އޅގއޑއ ބނ ޚލޤ هللا މތ ދނނވމވ!ވ. އދ ކމގނ ވގތ ކޅވރ މޖލގތރގއ އޅމނދ

األنبياءކރއވ އޅގޑމނ ކޅވރކޅ ހ، ސމސކށ މޖ ކރކށ ނނވ. ކރތ ޤރއނގ

ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ چ . ވޙ ކރއވފއވއވهللا ވނ އޔތގއ މތ 27ސރތގ

ތކތ، ވހއ ދމދގއ އ ބމއ، އޑއ، ތމނރސކލނގ " މނއ: ٨٥األنبياء: چڌ މވ."ނހއދވ ގތގއއ ކޅވރއގ

ދ ހނދނ ޞކނއތ މހނކމގއވއރ އޑއބމ އދމދގއ ވހއތކއޗއ ހއދވ ޙޤޤ މޤސކށ ހދއއޅމކ ޖހލކނ ނނ ދނ ކނ ނއތލއ، ބކރގތގއ ކޅވރކޅ ހ ސމ

އއޗއތއވ؟

ކލގފނށ ތމނ" ގ ޙދޘ ފޅއގ މނއގއވއވ. مه وسل يى اهلل علصل ކރތ ރސލ އދ މދނނވ. އޅނހހ ތޔބއމހނ އނގކމގއވނނމ ތޔބއމހނނށ އނގލއވއއޗހ

(1)އހވ."ރ އމހނތޔބ ގނއނ ވރށ

އދ އހމ އޅވރ ބކލއގ ، މގ ޒމނތކއ ކރނ އޅއވ ޢލމވރ ރ އކ ޞޙސނ އލބމހނގ އޙތރމއ ލބ އނމ ފރހމގތގއ ލބލއވ ބކލއވސމއވ. ،އތރނ

އދ ނރކއގ ވނދނވ ޢޒބގ މތނ ގނގނއނ ހނދމކށ އޅއވމކ ،އމރމތނނއދ ،ގޔވވޑއގނނވ އކލގފނގ އދއވ. އހނކމނ ހ ސމސ ކރމކ އކލގފނ މ

އ ހރ ޒވނކ މގދޔށ ހ ކމއނނވ. މގތނ އއދވހކ މގމތގ ޕޅވއހ ކރއވހތ

.(317،1482) ومسلم: ،(2133،3712،8112) :البخاري صحيح (1)



ސމސކށ ހދތނ ފނވޑއގނ އތނގއ މޑ ކރއވއވ. އދ އމނޒރ ބއލވނ ޞރތމގ ކލ !ޒވނއވ އ" ސވލ ކރއވއވ. ވޑއގނހނނވފއ އޒވނގ ކއރއށ

ޖވބގއ ޒވނ "އނގނތއވ؟ ކލއށ ފހ ސވރގކނ ނކތ ވނނނ ކލ ހރސކރތއވ؟ އޅފހ ސމސކށތހދނ ހ މގނއނ ކލ ކމގއވނނމ އހނ " ދނނވއވ. ބނމނ ނނކ "ޙޞލވގނތއވ؟ ކލއށ އފލއ ކނ

ތކޅކ ޤ ތކޅކވ. އވޤތކ ދދ ކޑ ވޤ ގ ވ ދނޔގ ދރއޅމ !އޚނނއ އޚތނނވނޑމނގ ކޅވރ ،ލއޒތއ ،މޖލގ ވގތކޅކށ ނހދމތއވ. ޙޤޤ އރމއ އ އޅގމތވރވގނވ ސވރގއވ. ޙޤޤ މއމނނ ހނފށނ ކމޔބ ނކހނމގއ އޅނ އތތ

އވ.ގޙލ ޞރތމގ ހރސކރމށފހ ލބގނވ

***



(2ދރނ ތރބއޔތކރނ )


:އނބކ ޚޔރކރނ ޞލޙ .2

ހތގ ފނކމވ. ރ އމނތކވ. ލލގއޅގނޑމނނށ ދއވފއވ އގހهللا ދރނނކ މތ ނޑމނނށ އމރ هللا މތ މވއވ. ވނ ދރނ ރނގޅގތގއ ތރބއޔތ ކރމށ އޅގ

التحرمي: چۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ چ ޙ ކރއވފއވއވ.ވهللا ކރއވފއވ. އގތނ މތ ތޔބއމހނގ ތކއ،ނފސ އމއލ ތޔބއމހނގ ތކނނވ!މސ ވއޖ އމނ އ" މނއ: ٥

"ސލމތކރށވ! ނރކއނ ވރނ،އހލ

ނޑމނގ ދރނ އޞލޙކރމކ އޅގނޑމނގ އތ ވޖބކވ. މއޗށ އހނކމނ އޅގތރބއޔތ ކރވގނނވ. ދރނ ތރބއޔތ ށ ރނގޅ ދރނ ރނގޅ ޖލއ ބނ ކރވނ

އމ ދއރއ އދކރ އއޗކވ. އހނ ދރނ ތރބއޔތ ހފރނގ ރލކ ވރށ މދމ ކރމގއ ދރޔކ !ކއވނ ކރމގވސ ކރނނވ. ދނނވނތއވ ލ ފށނޙކރމގ ފރތމ މރ

،ބކއ ފރއކ ގޅގނނވ. އހނކމނ ކއވނގކރނއނ ޔތ ކރވނ ރނގޅ ޞލޙތރބއ ދރނ ތރބއޔތ ކރމގ މސއކތ ފށއގނނނޖހއވ.

ދނވރ އނހނ ޚޔރކރމއބހގތނ އޅގނޑމނގ މތ ނބއޔ ޙދޘ ކރއވފއވނ بت يداك )) މފދއނނވ. އތރ އކލގފނނ ހދޘކރއވފއވއވ. ينه تره ((فاظفر بهذاته ادل

ކމޔބ ހދމނ އނހނކ ދނވރ ކރމށޓކއ ކއވނ "ފހ، މނއ: (ومسلم ابلخاري)މނއ ބދ ނސބވރވދ (1)"މޑވއޖއވ. ވއޔ ދއތ ގތބ އހނނނނމ ލބގނނށވ.

ހއޓވ.

ة ) އދވސ އކލގފނ ޙދޘ ކރއވފއވއވ.ربع )تنكح المرأ

هها :له همال سبهها ،ل هها ،وحله ينهها ،ومجال ه ،ودله

) ينه މދވރކމއ، އނގ .އވކއވނކރ އނހނނނ ތރކމކށހ" :އމނ (فاظفر بهذاته ادل ދނވރ ކރމށޓކއ ކއވނ ފހ، ދނވރކމށވ. ރވތކމއ، މތވރކމއ، ހސބއނސބގ

(2)"ލބގނނށވ. ކމޔބ ހދމނ އނހނކ

ނޑ ފހގކށ ނޑމނގ ތރއނ ބއއ އޚނ އ ޙދޘގ މނ މ ފރޞތގއ އޅގ ލމވ. އޅގނޑމނނށ އރޝދ ދވގނވނ ދނވރކމށ އޅވލއގނ އޅއވ. ޙދޘގއ ވ ފދއނ އޅގ

.(2377) ومسلم: ،(8121) :البخاري صحيح (1)



މށ ލމކވސ އނނ ކމކވ. އނހނގ ރތކއސކނދނމށވ. އނހނގ ރތކމށ ބ ه إهذا نظر ) ބލމބހގތނ އތރ އކލގފނ ޙދޘ ކރއވފއވއވ. مر ،)الته تس

يعه إهذا أ ول ،وتطه

هها بهما يكره( ها ومال ބލއލމނ އނއށ ފރމހ (އނހނކ ހޔ އނމ ") :އމނ (تالهفه فه نفسه ނފސއމދލނ އކނބލގ އދ ކޔމނތރވ، ނމކށފއމރ ކމކށ އދ އފވރކނލބ،

(1)."އނހނނނވ ދރހލވގނތބ ކނތކނ ނރހފދ ފރމހ

ن ي )) އދވސ ޙދޘ ކރއވނ މފދއނނވ.حرى أ

ކއވނ " :އމނ ((ؤدم بينكماانظر إهلها فإهنه أ

(2)."ބރކވ އޅ ދމއތމށ ކއވނ ދމހނގ ތޔ އއ .ބލށވ އށ އނހނކއޖ އޅ ކރނ )ކއވނގ ކރނ އނހނނނށ ބލނ ހއދއ ހމއކނ މނއ ދއތތލއށވ.(

ވދޔ ޙދޘގއ ބޔނވދޔ ހރހ ޝރޠއ ހމވނދނ މހކ އހނނމވސ ކރނ އސރއ ނނއވ. އހނކމނ މކމމދ ޛކއވނނކށ ލސކރމކ ކއވނ ނކރނއތ މޤބލ ޢ

ނޑމނ ވރށ ފނކށ ވސނނ ޖހއވ. އދ ތމގ ފލޙއ ކމޔބ އހނމ ތމގ އދ އ،އޅގ- ޤވވރ އނހނއ ކއވނކރމކ ދނގއ އނމ އދވގނވ ގތވ.ތ ދރނނށޓކއ އނމ

-ނމ ނ

***

{.(2545) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وحسنه ،(2856) أمحد: ومسند ،(4142) :النسائي سنن (1)

{.(27) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين يخش وصححه ،(2578) ماجه: ابن وسنن ،(2156) :الرتمذي جامع (2)





:އކ އއދނ ކރނ ޔ . އނބމހ 1

ނޑ އޝރތކރ ފދއނ، ދރނ ތރބއޔތކރމގ މރޙލ ފށނ އސވދޔ ލޔމގއ އޅގ އނބމހއ ކއވނޏށފހ މގތނ ގނނވ.ޒވޖ ޙޔތއ ފށނ މހކ ޚޔރ ކރ ހސބނފށ

ރނގޅ ދރނ ތމއށ ލބމށޓކއ މދވރވ ރނ ދޢ ކރމކވސ ޚލޤއއދނކރމގ ކސބބތކގ ތރއނ އއ ސބބކވ. އތރ އކލގފނ ޙދޘ ކރއވފއވ ޙދޘއއގ

ނޔތގނފ އއދނކރނ އނބމހއއކ މހކ ތޔބއމހނގތރއނ" މނއގއވއވ. އ އދ ކޔށވ. މފދއނ بهاسمه اهلله اللهم جنبنا الشيطان وجنبه الشيطان ما رزقتنا ކމގއވނނމ

ޝއޠނއށ އރދކރއވނމ هللاމތ ލބމށ ދރޔކ އދމފރނނށ ސބބނ ގޅމގ (1)".ކއރނވވހއޓވ ރފޅދ އ ދވހކވސ

:ތޙނކ ކރނ . 4

ކރމކ ފއތފއވ ކދރކޅއ އނގލނ ފތލމށފހ މތތލގ ދފރތގއ ހކލމވ. ތޙނކ ކދރކޅއ ނތނމ އހނ ފނ ކނމ އއޗއވސ އނމ ރނގޅވނކމގއ އއމތގ ބޑތ

.ޢލމވރނ ދކވޑއގނނވއވ

ތމނކލގފނށ " .އކލގފނ ވދޅވއވ .ޢނހގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އބ މސ ރޟޔ ގ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ ރސލ ގވއގނ( )އކއޖ ތމނ ފހ، ވ.ލބނ ކއޖކ ފރހނ އދ ނނދއވއވ. ވދޅވ އބރހމއ އކއޖއށ އކލގފނ އތރ ހނދ އ .އމވއ އރހށ އދ ލއވމށ ރޙމތ އކއޖއށ ހކލއވއ ތލގއ އކއޖގ ކރއވފއ މޑ ކޅއ ކދރ (2)."ކރއވއވ ދޢ

ކރމގއ ކއޖ އށ ލބގނދ ޞއޙ . ތޙނކމ ފރޞތގއ އޅގނޑ ފހގ ކށލމވފއދތކގ ތރއނ ކއޖގ ބރދނ ލއވޔނދ ހފހއޓމށ އކނ އހވދކމގއ ޒމނ

ނ ވދޅވއވ.ސއނސވރ

.(2343) ومسلم: ،(232،4162،7455،6427) :البخاري صحيح (1)

.(1238) ومسلم: ،(7225 ،8376) :البخاري صحيح (2)



ތއގއ ކއޖގ އދ އހނމ ދޅހޔ ޞއޙ ،ވމ މތ ނބއޔ ގ ސނނތށ ތބވމށއهللا ކށދނމގ ގތނ މގތށ ޢމލކރމކ ވރށ އދވގނވ ކމކވ. އނޝ ހދބޑވނ މގފހ - ނނމ- ފއދ ކރނއވ.

***





. ރނގޅ އސލމ ނމއކޔނ.3

ރނގޅ އސލމ ނމއ ކޔމގއ ކނމހނ އނމ ކރ ނނ ނވތ މޖތމޢގއ އނމ މދ ށ ނޒރއ ހނގލއފ ޢނނ ކޔމކ އދވގނވކމއ ނނވ. އޅގނޑމނގ މޖތމ

ނޑމނނށ ފނގނދނ ނނ ކޔމގއ ތފތ އޞލތއ އކ ބފޅނ ކމގއވނ ނމ އޅގގނގޅއވތނވ. ނނ ދނމގ ޝރޠތކގ ތރގއ ދ އކރނ ކޔ ނމއ، ނވތ މނމގ

ކރއ، ނވތ ކނމވސ އހނ ނމކނ އ ،ބއޕގ ނމނ އކރކއ ،ނމނ އކރކއނޑމނނށ މޖތމޢގއ ނތ ނމއ ކޔނފދ ޝރޠތކކ އދގ މޖތމޢއނ އޅގފނނމނދ ކނކމވ. އހނނމވސ ނނ ކޔމގއ އނމ ސމލވނވ ކނތއތކށ

ނޑމނނށ މވނ ފރވކޑކ ނ ކޔމގއ އނމ ސމލކނދނވނ ރވފއވ. އހނ ނ އޅގ މނއށވ.

ނނ ކށގނ ގ ނނފޅތކގ ތރއނ ނމއ ބهللا ރނ ނނ ކޔ އރ މތ މގ އތޢލއހ ވސއލމގ هللا ނނކޔމކވސ މޅ އތރ ގތކވ. ކރތ ރސލ ޞއލ

هللاޢބދ ނމކ ލބވވޑގނވ އނމ هللا ނނތކގތރއނ ގތޔބއމނ" ޙދޘފޅއގއވއވ. (1)"ވ.ޢބދއރޙމނ އދ

ދވހ ނނ ކޔމވ. އހނނމވސ ވހ ދވހ ހތނނ ކޔމގއ އނމ ސނނތގތ ވހތ ވރ ފހނ ނނކޔމ މއނ ކނމ ވނ ދވހށ ހތ ވނ ދވހ ނނކޔމއ، އދ ތނ ނނކޔމއ،

ދވހއވސ ނނ ކޔމގއ އނމ ރނގޅވ.

. ބބލނ.8

ބފޅނނށ ދ ނގފނއޙސ ޙސނގފނއ"ކރއވއވ. ރވ ޢނހهللا ރޟޔ އނސބނ މލކ ވސއލމ ޢލއހ هللاޞއލ ސލރ ބލމށ ފޅއސތށ ދބފޅނގ އ ވދވހ ދވސ ހތ

.(3663) أمحد: ومسند ،(1241) مسلم: صحيح (1)



ރހނ ބރދނށ އސތށގ އ ،ބލއވ އސތށފޅ ބފޅނގދ އ ،ފހ ކރއވއވ. އމރ (1)"ކރއވއވ. ޞދޤތ

.ބބލމގއ އނމ ސނނތގތ ފރތމ ކނތފރތނ ބބލނ ފށމވ

. ޢޤޤ ކތލނ.7

ގ ޢލއހ ވސއލމ هللا ރތ ރސލ ޞއލ ކ ،ޢނހ ގ ކބއނ ރވވގނވ هللا އޝ ރޟޔޢ އގ ކއޖ އނހނ އދ އވ.ބކރ ދ ކބއނ އގކއޖ ފރހނ " މނއގއވއވ. ޙދޘފޅއގ

-ނނމ – (2)އވ."އއބކރ ކބއނ

(إن شاء اهلل. ގނސދވނއވ މޖއލގއ މހގ ޤޢދޛލ ފހބއ މލޔމގ)

***

يف اهليثمي قال ،(216) للطرباين: األوسط عجمامل ،(1868) للطرباين: لكبريا املعجم ،(22635) الكربى: البيهقي سنن (1) شيخ وقال .((الصحيح رجال رجاله وبقية حسن وإسناده ،هليعة ابن الكبري إسناد ويف)) (:7251 احلديث: )رقم الزوائد جممع

الودود حتفة ) يف القيم ابن وذكره عنه اخلالل رواه كما أمحد ماماإل ذلك باستحباب صرح وقد)) (:2267) اإلرواء يف األلباين ((.عباس ابن وحديث أنس حديث مبجموع يتقوى احلكم هذا فلعل ( هند 42 ص ) ( املولود حكامأب

وضعيف صحيح} األلباين شيخ وصححه (،3127) النسائي: سنن (،2823) الرتمذي: سنن (،1547) أبوداود: سنن (2) ({.2277) :الغليل إرواء ،(1543) :داود أيب سنن

ޢރބބސ

ޢރބބސ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


(2ޢރބ ފލވޅ )

ޢބދއރޙމ މޙއމދ ޅހ ލއޚއ: ލޔއވ .1022ސޕޓމބރ 10، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

من ،إن احلمد هلل حنمده ونستعينه ونستغفره ونعوذ باهلل من رشور أنفسنا ومن سيئات أعمانلاال هلإ إال اهلل وحده ال رشيك هل وأشهد أن ،ومن يضلل فال هادي هل ،هلده اهلل فال مضل هل

وأشهد أن حممدا عبده ورسوهل صىل اهلل عليه وىلع آهل وأصحابه ومن تبعهم بإحسان إىل يوم .ادلين وسلم تسليما كثريا

ކދނނށ ޢރބބސ ނ ނދނނ ދއކ މއ މދނގ އސލމ ޔނވރސޓގއ ޢރބ ބހނ ވހކ . މ ޓކއ ފ. ޢބދއރހމ ލޔއވފއވ ޢރބ ބހގ ފލވޅތއ ހމނ ފތބޔކވކޔވއދނމށ

ފތބއގއ ހތރފތ ހމނއވ. މއ މސއކތކށލއވއފނމ ވރށ ފސހއނ ޢރބބސ ލއނ ބއއ ފތފހރތކނ ދސކރއވދނ ފތބޔކވ. މ ފތބއ އނގރސ ބހނވސ މ

( ތނ ފތގ ގތގއ Arabic course 1, 2, 3ލބވޑއގނނވނއވ. ) އނގރސ ނމކ ގ ހޔ ރޙމތފޅއކ މ ގނ ދވސތކއ ނކށ ދވނ ފލވޅވސ هللا މތ ލބނ ހރއވ.

ގ هللا ޅލވނ ވހކ ދނނވމވ. އއމދކ ތޔބފޅނނށ ދވހ ބހނ ހށއސބޙނހ هللا ހޔރޙމތފޅއކގއ މޑމޑނ ގސ ފރތމ ފތ އއކށ ނނމލމވ. މތ

ނޑމނނށ ތއފޤ ދއވށއވ. އމނ ވތޢލ އޅގ

ފރތމ ފލވޅ

ނ މނވރ މ ފލވޅ ކޔވ ނމއރ އނގނ ޖހ

މފލވޅ ނމ އރ ގތގއ ހނނ އއޗއސށ އޝރތކށފއ އއ ކނއއޗއކނ - މޘލ: މއ ފތއ. މއ ޤލމއ.. ބނދނ އނގނ

އއޗއސ ބހގތނ އއ ކނއއޗއކނ ހދމށ ސވލކރނ އނގމ އއޗއސ މދ އ -މޘލ: މއ ކނއއޗއ؟ މއ . އ އއ ކއޗއކނ ޔޤނކރނ ސވލކރނ އނގނއއއޗ

ޤލމއތ؟ފލ ނޖހއ ދސކރ އކރތއ އކރގއ ޖހ ފލ ބނނކށގނ ކޔނ އނގމއ -

.ފލވޅގއ ހރ ހރހ ބސތކއގ މނއނގނ



ފރތމ ފލވޅ ( 2) الدرس األول

ނޑ: މނ. މއ هـذاފރތމ ފލވޅގ ތޅދ

މއ ގޔއ ت هذا بـي جد މއ މސކތއ هذا مس މއ ދރއ هذا باب

މއ ފތއ هذا كتاب އމއ ޤލމ هذا قـلم تاح ނޑއއ هذا مف މއ ތޅދ

ت هذ މއ މޒއ ب ا مك މއ އނދއ ا سريـ ر هذ ނޑއއ ا كر سي هذ މއ ގ



:ދވނ ބއ

:މބއ ކޔވމނ އނގނ ޖހނ މނވރ

މބއ ނމމނ އއޗއސއ މދގއ އއ ކނއއޗއތ އހނ އނގނވނއވ. މޘލ: މއ - ޗއ؟ ކނއއ

އދ އއ އ އއޗއކނ ޤއމކރނ ސވލ ކރނ އނގނ ޖހނއވ؟ މޘލ: މއ - ގޔއތ؟ މއ ރކއތ؟

މނ: މއ ކނއއޗއ؟ مـا هــذا ؟

ނޑ: ކނއއޗއ؟: ގ މނ مـا ތޅދމފހރ މކޔވނ ސވލކރނ )ނޓ:އރބ ބހގއ މގ ބއވރ މނ ހރއވ. ނމވސ

އވ.( ބނނކރ މ

)މއ ކނ އއޗއ؟( ؟ اا هذ م

މއ ގޔއ() ا بـي ت هذ

؟هذ أ މއ ގއއ ހއޔވ؟() ا بـي ت

)އނ. މއ ގއއ( ا بـي ت نـعم ، هذ

ލއއގ ކރއށ އތވއޖނމ އ ސވލގ ޖވބކށ ބނނ ޖހނ ޖމ أ)ނޓ: ޢރބ ބހގއ

އނއކ ނވތ ނނކއވ. (

---------------------------------------------------------------------------------------

މއ ކނއއޗއ؟ ا ؟ا هذ م

މއ ގމހއ ا قمي ص ذ ه

----------------------------------------------------------------------------------------



މއ އނދއ ހއޔވ؟ يـ ر ؟ا سر ذ ه أ

ނޑއއ ي ا كر س ذ ، ه ل ނނ. މއ ގ

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

މއ ތޅދނޑއއތ؟ اح ت ا مف ذ أه

ނނ. މއ ޤލމއ ا قـلم ذ ، ه ل

މއ ކނއއޗއ؟ ما هذا ؟

މއ ތރއއ هذا ن م

-----------------------------------------------------------------------------------------

ތމރނތއ

2ތމރނ

ކރވފއވ ސވލށ ތސވރ ބނނކށގނ ޖވބ ދށވ.

--------------------- ما هذا؟



--------------------- ما هذا؟

------------------- ما هذا؟

------------------ ما هذا؟

------------------ ما هذا؟

------------------ ما هذا؟



1ތމރނ

أهذا بـي ت ؟

تاح ؟ أهذا مف

أهذا قمي ص ؟

أهذا ن م



4ތމރނ

ކޔމށފހގއ ލޔށވ. : ب ت اك و أ ر اقـ

هذا مكتب .1

هذا مسجد .2

هذا قلم .3

هذا سرير .4

هذا كرسي ؟ ما هذا .5

ل هذا مسجد أهذا بيت؟ .6

ތނވނ ބއ

މބއނ އނގނޖހނ މހނނއ ބހގތނ އއ ކކތ ސވލ ކރމވ.

ނޑ: މނ: ކކ؟: من މބއގ ތޅދ

މނ: މއ ކކހއޔވ؟ ا ؟هذ ن م

މއ ކކ ހއޔވ؟ ا ؟هذ ن م .1

ކއޖއ )ފރހނކދނނށ(މއ ކޑ د هذا ول



މއ ކކ ހއޔވ؟ ا ؟هذ ن م . 2

މއ ޑކޓރއ ا طبيب هذ

މއ ކކ ހއޔވ؟ هذا ؟ ن م . 3

މއ ކޔވކއޖއ هذا طالب

މއ ކޑކއޖއތ؟ ا ولد ؟أهذ .4

ޑމހއނނ މއ ބ ا ، رجل هذ ل



މއ ކނއއޗއ؟ ما هذا ؟ .5

މއ މސކތއ هذا مسجدا

މއ ކކ ހއޔވ؟ من هذا ؟ .6

މއ ވޔފރވރއއ هذا تاجر

މއ ކއތއއ هذا كل ب .7

މއ ކއތއއތ؟ أهذا كل ب ؟ .8

އ ނނ. މއ ބޅލ .ل ، هذا قط

ހމރއ މއ هذا حار .9

މއ ހމރއތ؟ أهذا حار ؟ .11 ނނ މއ އހއ ل ، هذا حصان



އދ މއ ކނއއޗއ؟ هذا ؟ وما .11 މއ ޖމލއ هذا جل

ގ މނއކ އދ ) ނވތ( و ނޓ:

މއ ކނއއޗއ؟ ما هذا ؟ .21

މއ ހލއ هذا دي ك

މއ ކކހއޔވ؟ من هذا ؟ .24 މއ މދއރސއ هذا مدرس

އތ؟ހ މއ ގމ أهذا قمي ص ؟ .14 ނނ މއ ރމލއ )ސކރފއ( هذا من ديل ل



3ތމރނ

تب اقرأ ()ކޔމށފހ ލޔށވ. واك

ނހރއވ. ތރގއ އހރ މތގއ ފރތކށފއވ އއއސލ ލޔއރގއ ފލޖހފޢރބ ބހގއ ބސތކވ. މހރ މތގއ އހރ ބސތއ ދސވފއ ވނމ ފލނޖހއ ކޔމކ އއވސ ދތކމއ ނނވ. ތމރނ ހދމގ ކރނ މތގއވ ހރހ ލފޒތކއ ދސކރމކ މހނމކމކވ.

ما هذا ؟ هذا قلم .1 هذا كلب .2 من هذا ؟ هذا طبييب .3 هذا جل .4 أهذ كلب ؟ ل هذا قط .5 أهذا ديك ؟ نعم .6 أهذا حصان ؟ ل هذا حار .7 هذا منديل .8 أهذا ولد ؟ نعم .9

من هذا ؟ هذا رجل .11

ފރތމ ފލވޅ ނމނ

ތ މސއކތ ކރނމވ. ގ އރދފޅއކގއ ދވނ ފލވޅ ވހވސ އވހކށ ގނސދވ هللا މތ ދޢއކ ވހވސ ގނ ބފޅނނށ މ ފލވޅތކނ ފއދކރ އއޗއކމގއ ލއވމވ.

وصىل اهلل وسلم ىلع حممد و يلع آهل وصحبه وسلم. واحلمد هلل رب العاملني. آمني

***



(1ޢރބ ފލވޅ )

ޙމ މޙއމދ ޅހ ޢބދއރ އލއޚ: ލޔއވ .1022ސޕޓމބރ 18، 2341ޝއވލ 40ތރޚ:

من ،إن احلمد هلل حنمده ونستعينه ونستغفره ونعوذ باهلل من رشور أنفسنا ومن سيئات أعمانلاوأشهد أن ال هلإ إال اهلل وحده ال رشيك هل ،ومن يضلل فال هادي هل ،هلده اهلل فال مضل هل

بده ورسوهل صىل اهلل عليه وىلع آهل وأصحابه ومن تبعهم بإحسان إىل يوم وأشهد أن حممدا ع .ادلين وسلم تسليما كثريا

ދވނ ފލވޅށ މރޙބ

ފރތމ ފލވޅ ރނގޅށ ދސކރމށފހ، ހރހ ތމރނއ ހދއފއ ވނމ ދވނ ފލވޅ ށ ފސހވގނ ދނއވ. މ ފތގއ ހރހ ފލވޅތއ ދނ އއފލވޅ އނއފލވޅއ ހދމށ ވރ

ގޅމނނވ. ވމ ބރބރށ ފރތކމއކ ބސ ދސކރނ ބނނނމ ވހވސ ބޑށ ފލވޅ ހ އއގތކ ފލވޅތއ ފރތކށ ބސތކގ މނތއ ދސކރށވ. ދސކރނ އނމ ފސ

ވހވސ ގނއނ ފރތކމއކގއ ކޔމވ.

މ ފލވޅ ކޔވ ނމއރ އނގނ ޖހނ މނވރ

ފރތމ ފލވޅގއ ދސކރ ކއރގއ ހރ އއޗއސށ އޝރތކށފއ ބނނ ގތވ. ޅގއ ދސކރނ ޖހނ ދރގއ ހނނ އއޗއސށ އޝރތކށފއ ބނނގތވ. މފލވ

މފލވޅ ނމ އރ ދރގއ ހނނ އއޗއސށ އޝރތކށފއ އއ ކނއއޗއކނ - ބނދނ އނގނ. މޘލ: އއ ފތއ. އއ ޤލމއ.

ބހގތނ އއ ކނއއޗއކނ ހދމށ ސވލކރނ އނގމއ، ދރގއ ހނނ އއޗއސ - އއ ކއޗއތ ޔޤނކރނ ސވލކރނ އނގނ. މޘލ: އއ ކނއއޗއ؟ އއ މސކތއތ؟

އލށ ދސކރ ބސތކގ މނ އނގމއ ފލނޖހއ ދސކރ ބސތއ ކޔނ އނގނ. -



ފލވޅ ދވނ ( 1) الدر س الثاني އއ މނ. ذلـــك ފލވޅގ ތޅދނޑ: ދވނ

ޛލކ -ނޓ: ކޔނ ގތ

-------------------------------------------------------------------------------

ك؟ل ا ذ م

؟އއ ކނއއޗއ

لك ن ـم ذ

އއ ތރއއ

-------------------------------------------------------------------------------

جـد ـذ ه ا مس

އމސކތމއ

. ت ـ بي ك ل ذ و

އދ އއ ގޔއ

-----------------------------------------------------------------------------

ا حصـان ذ ه

މއ އހއ

.ـار ح ك ل ذ و

އދ އއ ހމރއ-------------------------------------------------------------------------------



ذلك كل ـب ؟أ

އއ ކއތއއތ؟

. ، ذلك قـط ل

ނނ، އއ ބޅލއ-------------------------------------------------------------------------------

؟ذلـك ما

އއ ކނއއޗއ؟

. سـرير ذلك

އއ އނދއ

-------------------------------------------------------------------------------

؟ك ل ذ ا ومـن ـذ من ه

ކކހއޔވ؟މއ ކކހއޔވ؟ އދ އއ

هـذا مـدرس

މއ މދއރސއ

.وذلك إمـام

އދ އއ އމމއ

-------------------------------------------------------------------------------



مـا ذلـك؟

އއ ކނއއޗއ؟

. ذلـك حجـر

ނޑއ އއ ހލގ

-------------------------------------------------------------------------------

هـذا سكـر

މއ ހކރ

.وذلك لـب

ވ.އދ އއ ކރ

---------------------------------------------------------

رين ت ތމރނ

تـب .ކޔމށފހގއ ލޔށވ :اق ـرأ واك

.هذا سكر وذلك لب .1

.ممن ذلك؟ ذلك إما .2

.أذلك قط؟ ل، ذلك كلب .3

.ما هذا؟ هذا حجـر .4



އ ބސތއ :الكلمات ال جدي دة

އމމ إمـام

ހލ حجـر

ހކރ سكـر

ކރ لـب

ފލވޅ ނމނ ދވނ

ސދވތ މސއކތ ކރނމވ. ގ އރދފޅއކގއ ތނވނ ފލވޅ ވހވސ އވހކށ ގނهللا މތ ދޢއކ ވހވސ ގނ ބފޅނނށ މ ފލވޅތކނ ފއދކރ އއޗއކމގއ ލއވމވ.

وصىل اهلل وسلم ىلع حممد و يلع آهل وصحبه وسلم. واحلمد هلل رب العاملني. آمني

(إن شاء اهلل ނސދވނއވ.އހނ މޖއލތކގއ ގ )މފލވޅގ ބކ ބއތއ

***

ދނ އހނހނ

ލޔނ

ދނ އހނހނ ލޔނތއ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ސވރގއށ އދނވރވމހނ

އލއޚ އޙމދ ނޒޙ : ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 27، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

މތވރވގނވ ސވރގއށ ވނނނ އދ ކނމމހކށ ދނނވމވ. ޙރލޢނނ ޙޞލކރމށ ނހ ވތޢލގ ވޖހފޅ ދށމށ އދ ކނމ މހކށ ސބޙهللا އދ ކނމމހކށ ދނނވމވ.

ދނނވމވ. ސލމތގ ގވއޗށ އދ ކނމ މހކށ ދނނވމވ.

ސބޙނހ ވތޢލގ އމރފޅތކށ ކޔމނތރވ އޅނނށޓކއ، ދވހކވސ هللا ސވރގއކ ފތކށ އވފއނވ އދ ހތކށވސ ނގނވފދ ފރހމ ގތކށ ލލކށ ފނފއނވ، ކނ

ތއޔރ ކރއވފއވ ތނކވ. ހރހ ހތހމޖހމކއ ނފސ އދ އނމހ ރވތ އދނތއ ނނވ. އތނނ ފދ ގތށވ. އތނށ ވދއޖ މހކ ދވހކވސ އތނނ ބރ ވނ މހއ

ސބޙނހ ވތޢލ هللا އމހކ އފލއ ހތހމޖހމގއ އބދގ އބދށ އތގއ ދމހނނނއވ.

٧١السجدة: چڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ھ ھ چ ވޙ ކރއވފއވއވ.ރނނށޓކއ( ފރއވފއވ ލލގފނކނ )އބހ ލލށ ފހ އމހނނށޓކއ )ސވރގވމނއ: "

ފނކނދނވ، ސވރގގ ނޢމތތށ( އއވސ ނފސކށ ނގނއވ. )އއ( އމހނ ކށއޅނ "ޢމލތކގ ޖޒއއގ ގތނނވ.

ސބޙނހ هللا އތނގ ފނގފލ އކ އސވރގގ ބނ ތއޔރވވގނވނ ގމކސތރނނވ.ވތޢލގ ޢރޝކޅވ. އތނގ ބމގއވ ވލފއތށ ހދފއވނ މތއ ޖއހރނނވ. އތނ ބނވގނވނ ރނއ ރހނނވ. ސވރގގއ ސތކ ދރޖ ވއވ. ކނމ ދ ދރޖއއގ

މދގއވ ދރމނވއވ. އނމ މތ ދރޖއކ ފރދއސވ. އތނނ، ދމދގއ އޑއ ބމއ ދ ސވރގގ ކރތއ ދމގނވއވ. ސވރގގއ ހތރ ވއތރއގ ކރތއވއވ. އއ، ރހއށ

ނނށ ލއޛތ ބދލއ ނނނ ފނކރތކއ، ރހއށ ބދލއ ނނނ ކރގ ކރތކއ، ބމހ ލއބއދ މސތވމއނތ ރލގ ކރތކއ، ސފ މމއގ ކރތކވ.

އތނގ އހލވރނގ ކނއކ އމހނ ޚޔރކރ މވއވ. އދ އމހނ އދ ކނމ ދނޏއގ ކއނބއމށފހ ފޚނ ކރމގ ނޖބލ އއކއފއވ ރލވ. ޒމހވ. އމހނ ބހށ ކފރއ

ގ ވސފދއވ. އމހނ ލނ ބދލގއ އމހނގއނ ހއލނ ދލކވ. އ ދލގވސ ގމކސތރވއރ، އ އނދތކގ ފށއ ފރނތކވ. އމހނގ އނދތކގ ދށފށ ހދފއވނ ފށއނނވ.

އމހނ ބނނކރ ތށތއ ހދފއވނ ވނގތ ތޞއވރކށލއވށވ.މތފށ ހދފއއތރފނނ ރނއ ރހނނވ. އތނގ އހލވރނގ ރތކނ ސދވލރގ ހނދފދ ވނއވ.

ގ އނބނނކ އމހނގ ޢމރކ، ޒވނކމގ ކނނ ކމގއވ ތއތރސ އހރވ. އމހނ



ރތކމގ ދވނއއ ނވ ޙރލޢނނނވ. ސވރގވރނނށ ލބނ އނމ ބޑ ނޢމތކ ޖއބރވނތ އލހގ ވޖހފޅ ފނމގ ނޢމތވ.

ދޡ ޢލއހ ވސއލމ ޙ هللا ޞއލهللا ރސލ، ސވރގއނ އނމ ދށ މނޒލ ލބމހގ ދރޖدخل أهل اجلنة ކރއވފއވއވ.

لة ؟ قال: هو رجل يجء بعد ما أ ))سأل موس ربه : ما أدن أهل اجلنة من

، كيف وقد نزل انلاس منازل خذاتهم ؟ فيقال ل: اجلنة، فيقال ل: ادخل اجلنة. فيقول: أي ربهم، وأخذوا أ

، فيقول: لك ذلك وم نيا؟ فيقول: رضيت رب ن يكون لك مثل ملك ملك من ملوك ادلترض أ

ثله ومثله أ

، ف ت ومثله ومثله، فيقول يف اخلامسة. رضيت رب مثال، ولك ما اشتهت نفسك، ولة أ يقول: هذا لك وعش

އކލގފނގ ވރ ރސކލނގއށ ގފނ މސމނއ: " )رواه مسلم( .((عينك. فيقول: رضيت رب ކބހއޔވ؟ އއލހ ދނނވއވ. ސވރގއނ އނމ ދށދރޖ ލބ މހގ މނޒލކ

ވޙކރއވއވ. އއ ސވރގގ އހލވރނ ސވރގއށ ވނމށފހ އނނމހކވ. ފހ އނއށ ދނނވނއވ. ސވރގއށ ވނނށވ. ފހ އނ ބނނއވ. އއޅ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ!

ނ އބއމހނގ މނޒލތކށ ވދއޖއވ. އދ އބއމހނނށ ކހނކނތއވ؟ މސތކ ނޑއޅފއވ ނޢމތތއ ޙޞލކށފއވ. އހނދ އނއށ ދނނވނއވ. ދނޔގ ކރސރސކލނގ ތރއނ ރސކލއގ ރސކނފދ ރސކމއ ތބއށ ލބމށ ތބ

ވ؟ އހނދ އނ ބނނއވ. އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! އޅ ރހއޖއމވ. ރހނހއޔވޙކރއވނއވ. ތބއށ އފދ ރސކމކވ. އދ އފދ ރސކމކވ. އދ އފދ هللا އހނދ

އވ. އ ހއދވބޑކރއވ ރސކމކވ. އދ އފދ ރސކމކވ. އދ ފސވނ ފހރ އނ ބނނވޙކރއވނއވ. ތބއށ އއއ އގ ދހގނ ވއވ. هللا ރސކލކ! އޅ ރހއޖއމވ. އހނދ

އދ ތބގ ނފސ އދ ކނމ އއޗއ ތބއށ ވއވ. އދ ތބގ ލލށ އރމކނދ ކނމ (1)"އހނދ އނ ބނނއވ. އޅ ރހއޖއމވ. އއޗއވސ ތބއށ ވއވ.

ސވރގއށ ވދވނ ސބބތއ:

.އސލމ ދނގ ރކނތކށ ރއކތރވނ

ސބޙނހ ވތޢލ އހރމނ ކރމށ އނގވ ކނމ ކމއ ކރނهللا.

ށ އނގވ ކނމ ކމކނ ސބޙނހ ވތޢލ އހރމނ އކމކ ދރހލވމ هللا .ދރހލވނ

އބހ، ޢލއހ ވސއލމގ ސނނތގއ ކލދތތކނ ހފނهللا މޙއމދ ޞއލ( . އސނނތގއ ވރގދއށ ހފހއޓނ(

.(281) مسلم: صحيح (1)



.ތދވރކނ

ގ މގގއ ހދކރނ.هللا

.ސލމކރނ ގނކރނ

ނ.މސކތތއ ބނކރ

.ގތތމގ ކމގ ގޅނ ދމހއޓނ

.ޔތމނ ބލއބޑކރނ

.ރވތ އޚލޤ

.ފތސ ނމދއ ޢޞރ ނމދށ ރއކތރވނ

.ސނނތ ނމދތކށ ރއކތރވނ

.ފރޟ ނމދތކށ، ޖމޢތށ މސކތށ ދއނ

ތގއ ހނނ އއޗހ އއކއރ ކރނ.މހނނށ އދގވގތށ މގމ

.ބލމހނނށ ޒޔރތ ކރނ

.ރޅ އނނހނދ، އރޅ މއތރ ކރނ

.މސތކނނށ މފކރނ

.އމނތތރވނ

.ދލއ ލދވތ ގނވނށ ރއކތރވނ

ވނ.ކނމ ފރޟ ނމދއގފހގއ އޔތލ ކރސ ކޔ

.ސރތލ އޚލޞ ކޔވނ ގނކރނ

.ދމނމދކރނ

.ޙސދވރކމނ ދރހލވނ

.އނބމހ އނގ ފރމހއށ ކޔމނތރވނ



މމތވރ ބގޗތކއ ގނޑވރތއ ޙޞލކރމށ ގދއޅ ! މސލމ އޚތއވ! މސލމ އޚއވކރށވ. މމތވރ ވގނވ ސވރގ ލބއޖ މހކ ކމޔބ ލބއޖ މހކވ. މސއކތ

މސވރގ ޙޞލކރމށޓކއ މއއމތގ ސލފނ ވނ ވރށ ގދއޅއ މސއކތ ނވ މގވ.ކރއވފއވ. އބކލނ ހނގވ މގކ ކމޔބ ބނނނމ އޅގނޑމނވސ ހނގ

.امهلل إنا نسألك اجلنة وما يقرب إيلها من قول وعمل وصىل اهلل وسلم ىلع نبينا حممد وآل وصحبه أمجعني

***



ސވކ

އއޝއޚ ޙސނ މސ ފކރ :ލޔއވ

.1122ސޕޓމބރ 27، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

ޢލއހ هللا ޞއލهللا ވގނވއވ. ރސލޢނހމގ އރހނ ރވهللا އބނ ޢމރ ރޟޔهللا އދ ޠހރކމކވ.އނގޔށހރ މކދތ އނގޅ "ވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވ.

(1)."ސބޙނހ ވތޢލގ ރހވޑގތނ އކމގއވ ކމކވ

ނޑކޅކވ ސވކކ އރކ ގހގ މލނ ނވތ ގފކޅކނ ތއޔރކ .ރވފއވ ދ

ނޑކޅއ "ސވކ"ޢރބ ބހގއ ގ މނއކ ދތ އނގޅމވ. އދ އއ ސވކގހގ ދ .ބނނ ކރމށވސ ބނވ ބހކވ

ގނގނއނ ސވކ ބނނ ކރނ "ވދޅވފއވއވ. هللا އލއމމއ ނވވ ރޙމހއގޅމކ ދނގއ ވރށ އދވގނވ ކމކވ. އދ ސވކނ ދތ އނގޅމކވސ ނވތ ދތ އނ

".އގ ޒތގއ ސނނތކވ

:ސވކ ބނނކރނ އދވގނވ ވގތތކގ ތރގއ

ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލهللا ރސލ .ވޟ ކރމގ ކރގއޔއ ނމދ ކރމގ ކރނމތގ މސތކނނށ އނދގލއކމގއ ނވނމ، އތމނކލގފނގ އ"ޙދޘކރއވފއވއވ.

(2)".ވމހވ އ ކނމ ނމދކށ ސވކ ބނނކރމށ )ދތ އނގޅމށ( އމރ ކރ

ގފނ ގއށ هللا ރސލ ،ޢއލއއއކގއ ވގތ ހދކރމށޓކއ ގއށވނނ ހނދގއޢނހގ އރހނ هللا އނމފރތމ ކރއވ ކމކ ކބއތ ޢއޝ ރޟޔ ،ވދވޑއގނފނމ

ގއށ ވދވޑއގނ އނމ ފރތމ ކރއވ ކމކ ސވކ "ސވލ ކރވނ ހނދ ވދޅވއވ. (3).("ޅއވއވބނނ ކރއވމވ. )އބހ: ދތ އނގ

وصحيح ،(13115 ،13114 ،21 ،7) أمحد: ومسند ،(5) النسائي: وسنن جمزوما، تعليقا (2144) البخاري: صحيح (1) {.(2118) :اجلامع صحيحو ،(22) :الغليل إرواء} األلباين شيخ وصححه ،(2123) حبان: ابن

.(187) ماجه ابن وسنن ،(11) الرتمذي: جامع ،(37) اود:د أيب سننو ،(887) البخاري: صحيح (2)

.(154) مسلم: صحيح (3)



هللا ޞއލއ هللا ރސލ"ޙޛއފ ބނލ ޔމނގ އރހނ ރވވގނވއވ. ، ނދ ހލއގނ (1)".ޢލއހ ވސއލމ ނދނ ހފޅއލއވމށފހ، ސވކނ ރނގޅށ ދތޕޅ އނގޅއވއވ

ނމވސ އނގއގ ވސ ކއނބއމގ ސބބނ ނވތ އނނ ސބބކހރ މކ ދތ އނގޅ "ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވ. هللا ޞއލهللا ރސލ ، ތޣއޔރވމނ (2)."ސބޙނހ ވތޢލގ ރހވޑގތނ އކމގއވ ކމކވهللا އދ ޠހރކމކވ.އނގޔށހރ

މސކތތށ ދޔމގ ކރނ ނވތ ނމދކރމގއ ،ދޔމގ ކރގއ ށމސކތވނ އޔތގއ 42ސބޙނހ ވތޢލވނ އލ އޢރފ ސރތގ هللا ޒނތތރވމށ

އނގވފއވ. އ ޒނތތރކމގ ތރގއ ސވކ ބނނކރނ ނވތ ދތ އނގޅނވސ .ހމނއވ

އހނ ޛކރގ މޖލސތކށ މލއކތނ ، މއ ޛކރ ކރމގ ކރނއނ ކޔވ ޤރ .ޙޟރވވޑއގނނވއވ. މލއކތނނށ ނބއ ވހގ ސބބނ އނދގވލއވއވ

:ސވކ ބނނކރމގ އދބ ތކގ ތރގއ

ނ ފކރ ނގނނނހނ ބނނ ކރމއ ޢއމ ތނތނގއ ސވކ ބނނ ކރމގއ، މހ ، .ބއވމގ ކރނ ނވތ ރއކކރމގ ކރނ ސވކ ދވލނ ނވތ ތހރކށލނ

ތހރ ތނއގއ ސވކ ރއކ ކރނ.

:ޙކމ ގތނނއ ޠބޢ ގތނ ބލއރ ސވކކ

ނޑވއދ އއޗއ ސވކގ ޢރޤކ ޖރސމ މރއލއ .އނގއގ ހތވސ ކ

ސވކ ދނޑގއ ހނނ ނރވތކކ ދތ އނގޅ ބރހއފދ އއޗއ، ވމ ސވކނޑކޅކ ދތއނގޅ ބރހކއ ބހގ ބދލގއ ބނނ ކރވދނ ރނގޅ އއޗއ .ދ

ދތފނކއމނ ރއކތރކށ ،ކކ ޖރސމ މރއލދސވކގއ އކލވ މޢދނގ ބވތތދނމގއ އހތރވދ އއޗއ. މޒމނ ދތ އނގޅބހގއ އކލވގނވ ބރގދ ކމކލތކށވރ،

ތކކނ ޠބޢ މއދތކއ އކލވގނވ ސވކގ ފއދ މބޑކނ އތކއ ސއނޓފކ ރސޗ .ދއކއވ


وصحيح ،(13115 ،13114 ،21 ،7) أمحد: ومسند ،(5) النسائي: وسنن جمزوما، تعليقا (2144) البخاري: صحيح (2) {.(2118) :اجلامع صحيحو ،(22) :الغليل اءإرو } األلباين شيخ وصححه ،(2123) حبان: ابن



އދ ދނޔގ ޞއޙ ޖމޢއޔއއ ކމގއވ ،ސވކކ ބއވރ ޑކޓރނނއ .ޑބލއއޗއގ އތބރ ދފއވ، ބނނ ކރމށ ހތވރދ އއޗއ

***



ނފސ މޙސބކރމ ހނގވށވ.

މޙއމދ ޝމޢނ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 11ރޚ: ތ

نبياء والمرسلني لة والس والص ،العالمني رب المد للشف ال

وىلع آل د نا وحبيبنا وقدوتنا حمم نبي ،لم ىلع أ

صحابه م تبعه ومن وأ م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ދވސތއ މހރ ފއތވނއވ. އކމހނގ އޖލތއ އއސ އބއމހނނ ބއދލކރނއވ. ގނ ނއތއހސ ބއއގ މއޗށ ކށނމދ ނކރވ ދވހކށ އރއރއ ނއއސއވ. މނމގ އ

ޢ ށވޅށ މސތކނ ދތރ ކރނއވ. ދނޔވ ލއޒތތކއ މލއޒތތކށ އބއމހނ އލވދ ކކށގނ، ޣފލކމގ ނދނ ނދފއ ތއބ ނރކއގ އހރވމނ ތއބވމށ ޢޒމ 31ކޔނއވ.

ކށ، އމއލ ނއވ. ނމވސ މއނ ޢބރތ ޙޞލއނދވޅތކގ ތރއނ އނދވޅކށ ދނޖހ ބވމށ އވސވގނނނ ފހ ކނބއއތއވ؟އސބކށ ތޙނފސ މ

ތ އއސޖހނ ކނއރކކމއ ނނގއވ. ޤއ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! އޅގނޑމނގ ވ

ڀ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللا މށ އވސވމ ހނގވށވ. ސބކރޙބވ ނފސ މ އތ

މނއ: ٧١احلشر: چٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹٹ ٹ ٹڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ އދ ވވރވށވ.ތޤ )ބރވތވ( އށ هللا ތޔބއމހނ މސތކނނވ! އމނވއޖ އ"

އދ ބލށވ. ކނކމއތ ކށފއވނ ނފސއވސ ކނމ ވހށ(ޓކއދ މދމއށ)ޤޔމތ މޅށ ކރކނތއ ތޔބއމހނ އ، هللا ހމކށވރނ، ވވރވށވ.ތޤ އށهللا ތޔބއމހނن حاسبوا)) ޢނހ ވދޅވފއވއވ.هللا ޢމރ ރޟޔ "އލހވ. ދނވޑގނވ

ن قبل فسكم أ

أ

."ހސބކރށވ ނފސ އމއލ ކރނ، ބއލވމގ ތޢލ( )هللا ހސބ ތބއމހނގ" ((تاسبوا

ނޑމނގ އމއލ ނފސތކ ސވލ ކރމ ހނގވށވ. އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! އޅގނޑމނގ އޚރވ ޙޔތ ބއޖވރކރމ ނޑމނ ކށފއވނ ކނކމއތއވ؟ އޅގ ށޓކ އޅގ

ނޑމނ ޢމލގ ފތގއ ގނވނ ހޔޢމލތއ ތއވ؟ ޤބރގ އކނވރކމށޓކ އޅގކތއވ؟ ތއޔރކށފއވނ ކނކމއތއވ؟ އޅގނޑމނ އނމފހނ މޞޙފ ހޅވލ ކނދވހ

ނޑމނނށ ކރވފއވނ ނޑމނގ ނމދތއ އޅގ ތޢލ ޤބލކރއވފދ ގތކށ، هللاއޅގނޑމނ ގ ޙޟރތގއ، ފފފއސވއ ނރކއނ هللاޚޝޢތތރކމއކގއތއވ؟ އޅގ

ނ ރހވޑގނނވ هللا ޑމނ މ ހނގމނދނ ސލމތކށދއވމށ އދނ ކތއ ފހރތއވ؟ އޅގވޑގނނވ މގނ ހރ هللا މގގއތއވ؟ އޅގނޑމނ އޚތޔރކށފއވ ރޙމތތރނނކ

ނޑ ؟…؟ …؟ …މނނށ އހތރވދ ބޔއތއވ؟ ހނގމށ އޅގ



ރއ ފޅގއ ބރވތވމ ހނގވށވ. ތޢލއށ ސއهللا އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ނޑމނ ކޑކމއގ ގތގއ ދކގނ ކރމނދ އނމކމއވސ އޅގނޑމނ އޅގނޑމނގ ސލފނ މފދކނތއތކށ ނރކވނތވރނ ކމގއ ހދފނއވ. އހނކމނ އޅގ

ޚރސނނ هللا ބނ މބރކ ރޙމހهللا ވއވ. އއފހރކ، ޢބދވރށބޑށ ސމލވލއވ މއ އމހއށ އނބރ ގލބޣދދށ ވޑއގނނވއރ، ޚރސނގ މހއގ އތނ ހއދވ

އ هللا’ ސބޙނ ‘ފނވޑއގނނވމއކ ނލގ ނދއވވ ވޑއގނނވނވ. އކލގފނށ އ އމހއށ ރއދ ކރއވވމށޓކ ހމ ވގތނ ޚރސނށ ދތރފއޓވއވ. ނވދޅވ، އ ގލ

ނޑމނ އމނތތކމދ ކނތއކރނ މފދ ގތކށތއވ؟ ޢބދهللا.. ސބޙނ ނ ބ هللا އޅގމށޓކ ބޣދދނ ޚރސނށ ލމއ ރއދކރއވވ ގއނމ ކޑކޑ هللا މބރކ ރޙމހ

އތއދރރސތތކއ ކޑއތކރއވވމށފހ، ވޑއގނނވއވ. އބކލނނށ މސތކނގ ޙއޤތކގ އގ ވޒނކރއވތއވ. ކތނމ ކޑކމއގ ސބބނވސ ނކމޔބގ އހލވރނގ

ކލނނށ އނގވޑއގނނވތއވ.ތރއނވދނކނ އބ

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ވގތފއތވމގ ކރނ، ތދވރ ތއބއކނ ތއބވ އޚރވޙޔތ ބއޖވރ ކރމށޓކ މސއކތކރމ ހނގވށވ. ޢރބ ޅނވރޔކ ވދޅވފއ

ވއވ.

تك م ودلورا يضحكون حولك اس ***وانل باكيا آدم يابن ك أ س

)ތބގ އވގތ ހލގއވ. )ވނއކ(ރއރއވ ވހއ ތބ މނމ ތބގ ދރޔއވ. އދމގ އ ހމނދޔއވ. އފލގއ( އފނވމގ )ތބ ޢއލގ(މސތކނ،

ن فسك نل فاعمل ورا ضاحك موتك يوم يف بكوا*** إذا تكون أ مس

)ހޔ( ވމށޓކ އފލގއ ތބ ހތމކރއރ، ރއ އބއމހނ އލވދޢކޔދވހ މދނޔއށ ތބ .ކރށވ ޢމލ

***



ޢބރތ ޙޞލކރމތއވ!

މޙއމދ ޝމޢނޚ : އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:


نا وحبيبنا وقدوتنا نبي ،لم ىلع أ

ص وىلع آل د حمم تبعه ومن حابه وأ م م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ތޢލ ދއވ މހނގ ތރއނ هللاޢމރނ ބނ ޙއޠނކ ޞޙބނނ ބއދލވމގ ނޢމތ ކބއނ (ގرضي اهلل عنهمމހކވ. އނ ވނ ޢއޝ، އބމސލޢޝޢރ އދ އބނ ޢއބސ )

( رمحهم اهللރވކށފއވ. އދ އނގ ކބއނ އބނ ސރނ، ޤތދ އދ ޔޙޔ ބނ އބކޘރ ) ފދ މޝހރ ބކލނވނ ރވކރއވފއވ.

ނމވސ، މފދ މތ މތވރ ޝރފތކއ ލބފއވމއކވސ، އނވނ އހލއސނތގ ޢޤދ ދކށ ޚވރޖނގ ގތގއ ހފއ، އމހނގ ތރއނ ބޑކށ ވފއވ. އމމ ސފސދ

އބނ "އކލގފނގ މޝހރ ފތ، ސޔރ އޢލމއނބލގއ ލޔއވފއވއވ. هللا ޛހބ ރޙމހޖ އނހނކ ކއވނ ކރއވ. އއ ވދޅވއވ. ޢމރނ ބނ ޙއޠނ، ޚވރهللا ސރނ ރޙމހ

ހގ ވސވހގއޖހ ޚވރޖ އނ އނބރ ސނނތށ ގނއމށޓކއވ. ނމވސ އއނހނމނޑމނނށ އނގގނދނ ޢމރނ "ފކރށ ބދލވ ޢމރނ ބނ ޙއޠނވ. މ ރވޔތނ އޅގ

ކށވ އނހނއގ ވސވހގއ ޖހގނކމވ.ބނ ޙއޠނ ޚވރޖ

އދ، މފދ ޢބރތނ ފރގނވ ޙދޘތކއ ވހކތކކ ހމއކނ އޅގނޑމނގ މޢލމތގ ޚޒނ މއސނދ ކރއއޗކށ ނހދއ، ފނވނވ މދނޔގ ޙޔތއގނ ކރއށދނގތވސ

ދޘތކނ އޅގނޑމނ ދސކރނޖހއވ.މފދ ޙ

އދ ރނގޅމގށ އޅވމގއވސ ،އނހނނނކ، ޝއޠނ ގތތކށ ފރހނނ ލނބމގއވސވރށބޑ ރލއ އދކރވދނ ބއކވ. އހނކމނ ޝއޠނގ އޢވނނތއދނ އނހނނގ

މގއ ވރށބޑށ ހފމނނވ. އނހނނގ ޙއޤ ހދއދނމގ ނމގއ އބއމހނދނ ބނނ މކތމޢތއ ފސދކރމނނވ. އނހނނގ ޙއޤތއ ހދއދނ އނހނނތއ ނރ މޖ

މނބރގ އޅއގނ ތބނ މސއކތކރ ބއއނމ، ވކބޔކ އސތޘނކރނވ ކއވތއވ؟ބނނވ އޚތނނށ އފރސތ ހދއދނ މސއކތނކރނ ކއވތއވ؟ އއޚތނނށ

ތނވސކށދނ މސއކތ ނކރނ ކއވތއވ؟ އތޢލމދއރގއ ކރއށދނ ފރސތތރހނނނށ ބދލވތއވ؟ މހރހ ކމކނވސ މނބރޤ އޅމއކ އއޚތނތއ ފ

ނޑމނނށ އނގ ބޔނވގނދނ، މޝއޠނނގ މޤޞދކ އނހނނތއ ބރހނކށ އޅގ



ގ ނޢމތތކށ هللاމގމއޗށނރ، ފރހނނތއ އމހނގ އވއގއ ޖއސއ، ގނމހނނކ އށ هللاނވ ނރކވނތވރނގ ތރއނ ބއއކމގއ ހދނކމވ. ޝއޠނވނ ޝކރވރ

ތޙއދކށ، އއގތނ ނވއޖއޔ އނއގތނ މސއކތކށގނވސ ގނމހނނކ އނއއކ

چ ڇ ڇ ڇ ڇ چ ވއވ.ވޙކރއވފއ هللا ނރކއށދނ ބއއކމގއ ހދނކމށ ބނފއވ.

األعراف: چڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک کک ک گ گ گ گ ފދއނ، އއކބކރއވ ތދމގނ ތމނނ އބއލހ ދނނވއވ. އކލގ" މނއ: ٧١ - ٧١

އއރނގ ދނ އޅހށމވ. ހރސ ވމށވޞލ ތދމގށ އބއލހގ އބއމހނ ހމކށވރނ، ގތށ އބއމހނގ )ވސވސދނމށ( ވތފރތނ ކނތފރތނނއ ފރގހނނއ ކރމތނނއ

އބއލހ ބއއކމގއ ޝކރކރ ގނމހނނކ އގތރއނ އދ އނނހށމވ. ތމނ "ވނތވ.ދކވޑނގނނ

ގ އމރފޅތކށ هللاއހނކމނ، ޝއޠނއއ އނގ އޢވނނނށ އހތރވމގބދލގއ، ގ هللاބލބއ ކޔމނތރކނ އދކރމއކ، ފރނނއ މޙރމނނއ އހނހނ އޚތނނށ

ޟރތނ ތއފޤއ މދދށ އދހލ، ލބވތ ސދވގނވމގށ ދޢވތ ދނމގއ، އއލހގ ޙ އޚތނ މސއކތކރނ އބޖހއވ. ކނމ އޚތއވސ އއޚތއގ ފނވރނނވ. ފރނނއ ގތތމގ މހނނށ އދކރނޖހ ޙއޤތއ އދކށ، އސލމ ރވތ އޚލޤ އބއމހނނށ

އދގނނވ. ފތތކއ ދރސތއ އހނހނ އޚތނނށ ހދޔކށގނނވ. އހނބސތކނ ދއކވލޔވފއވ އރޓކލތކއ ފތތށ ދވއސށ ތރޖމ ކރމގ ޤބލކނ ލބފއވނމ އކނވސ

ކރވނ ހރ ހރހ ކމއ ކށގނނވ. ކށގނނވ. އދވސ އކނބލނގ ދއރގ ތރގއ ކތނމ ކޑކމއގ ސބބނވސ މހކށ ހދޔތ ލބދނއވ.

އނގވފއވ ގތށ هللا އދ ލބވތ އޚނވސ މފދ ޝއޠނ ކހވރމޅތކށ ސމލވ، ނ އބޖހއވ. އނހނކ ރނގޅކރމށޓކ ދނޔވޙޔތ ވތކރމށ ޢޒމކށ މސއކތކރ

ކއވނކރމގ ބދލގއ، ކއވނކރނ ދނވރ ޞލޙ އނހނކ އޚތޔރކރނ ސމލވނ ޢލއހވސއލމ އރޝދ ދއވފއވނވސ މފދއނނވ.هللا އބޖހއވ. ނބއޔ ޞއލ

***



ސއވސ މރގރހ ދކނއވ.ކނމ ނފ



ا وقدوتنا نا وحبيبن نبي ،لم ىلع أ

صحابه وىلع آل د حمم تبعه ومن وأ م م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ތކއދމނނވ. ކނމ އއޗކށވސ ކނމ ދވހއގ އރ އރއއއސނ އނސނއށ މސޖ ނޑއޅފއވކމގ މ ސޖވ. އ އޖލ ޖހމއކ އނސނގ އރވސ އއސނ ކމގ އޖލއ ކ ތކނ ޢބރތ ލބގނނނ ފހ ކނބއއބވއވ!މސޖވ. ނމވސ މ މސޖ

ނޑމނ ފނއވވ ވކ މއދތކށވ. هللا އދ! ސބޙނހ ވތޢލ މދނޔއށ އޅގ

ނޑމނގ ތރއ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ چ ނ ހޔޢމލކރނ ކނބއއތ ބއލވމށޓކއވ.އޅގ

ތޔބއމހނގ އއ އލހވ. ލއވވ ދރނ މރއ އއލހކ" މނއ: ٢امللك: چٺ ٺ ٿٿ ނޑމނ މ އ މއދތ ހމވ "ބއލވމށޓކއވ. ކނބއއތ ކރނ ހޔޢމލ ތރއނ މއކ އޅގ

ڭ چ ދނޔއށ އލވދޢ ކޔނ ޖހނއވ. އއ ކތނމ ޢމރނ ހގ މހއ ކމގއ ވއސމއވ.

ފހ އޖލޖހހނދ، އބއމހނގ" މނއ: ٩٤يونس: چۇ ۇ ۆ ۆ ۈۈ ٴۇ ۋ ۋ ނމވސ މކމ މދ "ނމކރވނމއވ. ވހއވސއ އދ ލސނކރވހއޓވ. ހނދކޅއވސ

ވސނ ފކރކރނ ފހ ކނބއއތއވ؟

މސތކނ މވނ ޣފލކމގ ނދނ ނދފއވ. ދނޔގ ކހވރ މޅގއޖހފއވ. މރ މތނ ނދނނކހލއވ. އބއމހނ މދނޔގއ ހނދނނއތލފއވ. އހނ ޙޔތއ ވކނ އބއމހނ

ވތކރ ކނމ ސކނތކ އއ ބހގތނ ސވލވވނ ސކނތއކނ އބއމހނނށ ނނގކހލއވ. ކޔމނތރ އޅނނށ ސވރގ، އދ ނކޔމނތރ އޅނނށ ނރކ ވކނ

އވ. މއ އޅގނޑމނ ނހޔތށ ހތމ ކރނޖހ ކމކވ.އބއމހނ ނދނނކހލ

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މ ދނޔގ ޙޔތކ ދއމ ޙޔތއ ނނވ. މއ އމތޙނ ތ ޢމލގ ހލކވ. މއ ދއމ ޙޔތ )އޚރވ ޙޔތ( ބއޖވރ ކރމށޓކއ މސއކތކރމށ އ

ގވއޗވ. އހނވމ ދއމ ޙޔތ ބއޖވރކރމށޓކ މސއކތކރއވވށވ. އޙޔތށޓކ

ނޑމނ ތއޔރކށފއވނ ކނ އއޗއތ ބއލވށވ. ڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ چ އޅގ

އ އމނވއޖ " :މނއ ٧١احلشر: چٿ ٿ ٿ ٹٹ ٹ ٹڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ އށ ބރވތވށވ. އދ މދމއށޓކ ކނމނފސއވސ ތއޔރކށފއވނ هللا މސތކނނވ.



هللا އށ ބރވތވށވ. ހމކށވރނ ތޔބއމހނ ކރ ޢމލތއ هللا ކނ އއޗއތބލށވ. އދ ނޔގއ( އތ ޢމލވ. ޙސބއ ނތވ. މދމ )ޤޔމތދވހ( މއދ )ދ "މޅށދނވޑގނވއވ.

އތ ޙސބވ. ޢމލއނތވ. އހނކމނ ބއދވރނނކ )މއމނނނކ(، ދއމޙޔތށޓކ ގ ޢނހ هللا މފނވނވ ދނޔގއ ގދއޅ މސއކތ ކރ މހނނވ. އބނ މސޢދ ރޟޔ

لقاء دون راحة للمؤمن ليس )) ބސފޅއގއ އއސފއވއވ. ޙޟރތށ ތޢލގ هللا" ((اللهللا ޞއލ هللا އދ ރސލ "އރމއނވއވ. އޅއށ މއމނ ފޔވއ ދއނ)މރ(

يح المؤمن بد الع )) އހވސއލމގ ޙދޘފޅއގއ އއސފއވއވ.ޢލ ذاها نياادل نصب من يست إل وأ

رحة އރމލބނ ސލމތވ، ދތއނދގލނ ވރބލކމއ ދނޔގ މއމނއޅއށ،" މނއ: ((الل (1)"އނބރދއމނނވ. ރޙމތށ ގ هللا

ނވތ މގއ ހރސކރ ،! މދނޔގއ ދތރވރއއގ ގތގއ އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ ޢލއހވސއލމގ ޙދޘފޅއގއ هللا ޞއލهللا މހއގ ގތގއ އޅއވވށވ. ރސލ

ن نياادل يف كن )) އއސފއވއވ.و غريب ك كأ

ނވތ ،ފދއނ ރޔއދތރވ" މނއ: ((سبيل عبر أ

ކނމ ވގތއގއވސ މދނޔ ދކށ ދއމ (2)"އޅށވ. ދނޔގއ މހއފދއނ ހރސކރ މގއهللا ޙޔތށ ދނޖހދނކމށ ވސނވއ ތއޔރވލއވވއގނ ހނނވށވ. އބނ ޢމރ ރޟޔ

مسيت إذا)) ވއވ.ޢނހމގ ބސފޅއގއ صبحت وإذا باح،الص تنتظر فل أ

((المساء تنتظر فل أ

އދ ނކރށވ. އނތޒރ ހދނށ އއމދކށ( ހނނނކމށ )ހނދނވނދނ ހވރވއޖއޔ" (2)"ނކރށވ. އނތޒރ ހވރށ އމދކށ(އ ހނނނކމށ )ހވރވނދނ ހދނވއޖއޔ

ޢލއހ ވސއލމ ވނ މ ޙޔތގއ ލބ ކޑކޑ ވގތކޅގ هللا ޞއލهللا އހނކމނ ރސލޙދޘފޅއގއ ބނނ ހޔގތގއ ހފމށ އއމތށ ނޞޙތ ދއވވފއވ. އކލގފނގ

ކރނ ކރމތވމގ ތޔބއމހނނ ފސކމއ" މނއ: ((خس قبل خسا اغتنم )) .އއސފއވއވއގ ތރއނ އއ ކމކށ އކލގފނ "ލބގނނށވ. ހޔގތގއ ފއދ ފސކމއގ

ހޔގތގއ ފއދ ޙޔތގ ކރނ މރވމގ" މނއ: ((موتك قبل حياتك )) ޙދޘފޅކރއވވފއވނ (3)"ލބގނނށވ.

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މ ފނވނވ ދނޔގ ކޑކޑ އފލކށޓކ، ފނވމއނތ

ٹٹ ٿ ٹ ٹچ ތޢލގ ވޙ ބސފޅއގއ ވއވ.هللا ދއމޙޔތ ގއލނ ނކރއވވށވ.

ހއލނތރކރޔ ތޔބއމހނ ދނޔވޙޔތ، ފހ" މނއ: ٥فاطر: چڤ ڤ ڤ ڤ ڦ



{.(2177) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(21138) للبيهقي: اإلميان شعب ،(7832) احلاكم: مستدرك (3)



ހއލނތރކރޔ އއމދ هللا ތޔބއމހނ )ޝއޠނނ( ކހވރނ އދ ނދހށކމވ.

ނޑމނގ ޢދއވއކނ ހ "ނދހށކމވ. ނދމފޅ ބހއޓވށވ. އދ ޝއޠނއކ އޅގ

ނޑމނ ނކމޔބ އޅނތކއކމގއ ހދމކ އސރގ މޤޞދވ. چ ڇ ڇ ڇ ڇ چ އޅގ

األعراف: چڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک کک ک گ گ گ گ އއކބކރއވފދއނ، ދމގނތ އހރނ އބއލހ ބނޏވ. )އބލސ( އނ" މނއ: ٧١ - ٧١

އއށފހ އޅހށމވ. ހރސ ވޞލވމށ ސދވގނވމގށ އބއލހގ )އނސނނ( އބއމހނ ވތފރތނ ކނތފރތނނއ ފރގހނނއ ކރމތނނއ އބއމހނގ )ވސވސދނމށ(

އބއލހ ބއއކމގއ ޝކރކރ ގނމހނނކ އގތރއނ އދ އނނހށމވ. "ދކވޑނގނނވނތވ.

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ގނގނއނ މރމތނ ހނދމކރއވވށވ. އހނ މށޓކއ ވ މގކވ. އބ ގނގނއނ މރހދނކރމކ މ ދނޔގ ކހވރމޅތކނ ސލމތވ

ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލهللا ޢނހ ވދޅވއވ. ރސލهللا ރޟޔ ހރއރكثوا)) ޙދޘފޅކރއވއވ.

هادم ذكر أ ލއޒތއ ދނޔގ ތޔބއމހނ،" މނއ: ((ات الل

ނޑވލ މލއޒތ (1)"ހނދނކރށވ. ގނއނގނ މތނ )މރ( ކ

ނޑމނ ކނމ މހކވސ ބއދލކރނ އއޗކވ. އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މރކ އޅގ

މއދ "ދކނއވ. ރހ މރގ ނފސއވސ ކނމ" މނއ: ٧١٥آل عمران: چں ں ڻ ڻڻ چ ޖނޒ މދނ އފލނއވ. މއދ މއޔތ ވޅލމށފހ އނބރ ގއށ ޖނޒ އފލނތބ މހނގ

އއމހނ މދމ ވޅލވނއވ. އދ ތމނނއށވ އނމ ވހއހރ ނވތ ތރސއހރ ބނ ކތނމވރކށ އޒރއ ނދއކނއވ. އމހއގ އޖލ ހމވމއކ އނގ ފރނ ގނދވނއވ.

١اجلمعة: چى ىائ ۉ ې ې ېې ۉچ ފލނ މސއކތ ކރކމގއވޔސމއވ. މރ، މސއކތކރ ތޔބއމހނ ފލނ އކމކނ ހމކށވރނ ކލގފނވދޅވށވ." މނއ:

ކތނމވރކށ ގޑނނއ "ބއދލކރނތވ. ކނމމހކއވސ ތރއނ ތޔބއމހނގ

ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ چ ދރފރވރނ ބތއބކމގއވޔސ ސލމތ ނވވނއވ.

މރ ތޔބއމހނނ ކމގއވއސ ތބ ކނމތނއގއ" މނއ: ١١النساء: چېې "މއވ. ކމގއވނމވސ ތބ ތޔބއމހނ ކއގއ ކއލތ ވރގދ އސ އއ ބއދލކރނއވ.

ގ هللاއ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! އއވސ މޚލޤކށ މރނ މނޖނވވނއވ. އއ ޙޟރތގއ ކތނމ މތ މޚލޤއކމގއ ވނމވސމއވ. އއވސ މޚލގކށ މނޖވވނނމ،

{.(281) :الغليل رواءإ} األلباين شيخ وصححه ،(3158) ماجه: وابن ،(2813) النسائي: سنن (1)



ނޑމނގ މތ ނބއޔ މޙއމދ ޞއލ ޢލއހ ވސއލމއށ މނޖވވނހވ. هللا އޅގމ ދނޔއށ އލވދޢކޔއވނ ޖހވޑއގނނވއވ. ، ބއދލކރއވވއ އކލގފނށވސ މރ

މރށ ޙޟރވވޑއގނނވ ވގތ މރގ ސކރތ ކރމތލއވވނ ޖހވޑއގނނވއވ. إل إل ل )) އކލގފނގ ޠހރ ހށކޅގއ ފނލއވވމނ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވވއވ. الل

އއވސ އހނ އޅކނވވ ގތގއ ޙއޤ ފޔވއ هللا" މނއ: ((سكرات للموت إن ގ ޙބބ މރށ هللا އ މ (1)ސކރތތކއވއވ." ށމރ ހމކށވރނ ތއނވއވ.ފރ

ޙޟރވވޑއގނނވ އރ އކލގފނ ޙދޘފޅ ކރއވވ ބސފޅވ. އބކލއގ ހރހ ފފތކއ ޖހވޑއގނނވ ކނތކވ. ތޢލ ފއސވއ ދއވވފއވ ކލގފނ ކރމތލއވވނهللا

ނޑމނފދ، ޙރމކރއވވފއވ ކމއ އތނމ އކމއ ކރމނދ، هللا އހނވމ އޅގ ނކމތއޅނގ ޙލކ ފހ ކބއތއވ؟

އނގ ޖސމ އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މރކ ވނދނވ އއޗކވ. މއމނއޅގ ފރނ ވކވގނދ ދއމގ ފސހކމއކވސ އނ މރގ ސކރތއ ވނ ތޙއމލކރނޖހނއވ. މކނ

ނޑމނނށ ރސލ ޢލއހވސއލމ އވހރވވޑއގނނވ ވގތ هللا ޞއލهللا އޅގޙދޘފޅކރއވމނ ވރށ ރނގޅށ މހނ ސކރތތކއވއވ." ށމރ ހމކށވރނ "

އނގގނދއވ. ދނ އހނވމ ނކޔމނތރ އޅނ ކރމތލނ ޖހނ ވނ މދ ފކރކރއވވށވ.

هللا އދ! މއމނ އޅގ ފރނ އނގ ޖސމ ވކވގނދނގތ ބޔނކށ ދއވވއ ރސލ من انقطاع يف كن إذا المؤمن، العبد ))إن ސއލމ ޙދޘފޅ ކރއވވފއވއވ.ޢލއވ هللا ޞއލنيا، ماء، من ملئكة إيله نزل الخرة، من وإقبال ادل ن الوجوه بيض الس

مس، وجوههم كأ من كفن معهم الش

كفان ، مد منه يلسوا حت اجلنة حنوط من وحنوط اجلنة، أ لم عليه الموت ملك يجء ثم الص حت الس

سه، عند يلس تها فيقول: رأ ي

يبة، انلفس أ من مغفرة إل اخرج الط كما تسيل فتخرج قال: ورضوان، الل

قاء(( يف من القطرة تسيل ޙޔތށ އޚރވ ދކށ ދނޔ މ މއމނއޅ ހމކށވރނ" މނއ: الس ބކލނތކއ، އކތމލ އލވގނވ އރފދއނ މނ އބކލނގ ޖހމނ، ވގތ ކރމތލނޖހ

ކއރ އނސނގ އ ،ފއބއވޑއގނ އޑނ ހއޕވއގނ ހވދ ސވރގގކފނއ އބކލނގ ހސބށ ފނނ ކރޔ ކޅށ ލލގ އނގ އދ އށނދވޑއގނނވނއވ.

ކއރ ބލގ އނގ ވޑއގނ ހއސލމޢލއ މލކލމއތ އއށފހ ސފދމގނދނއވ. ގ هللا ފރނއއވ. )ހޔލފ( ރނގޅ އ ވދޅވނއވ. އދ އށނދވޑއގނނވނއވ.

ފނ އއޗކނ ފރނ، އނގ އހނދ ދނ އނނށވ. ނކމގނ ރހވޑގތމށ މޣފރތއ

.(2521 ،3331) البخاري: صحيح (1)



އދ ނކޔމނތރ އޅގ ފރނ (1)"ވކވގނދނއވ. ނފސއ އނގ ،އނނފދއނ އހރގނ العبد ))وإن އނގ ޖސމ ވކވގނދނގތ ބޔނކށ ދއވވއ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވވއވ.

نيا من انقطاع يف كن إذا ،الكفر ماء من إيله نزل الخرة من ل وإقبا ،ادل معهم ،الوجوه سود ملئكة السسه عند يلس حت الموت ملك يجء ثم ،الص مد منه فيجلسون المسوح

تها :فيقول ،رأ ي

،اخلبيثة انلفس أ

من سخط إل اخرج ق :قال ،وغضب الل عها جسده يف فتفر ود ينتع كما فينت ف وف من الس المبلول(( الص ޙޔތށ އޚރވ ދކށ ދނޔ މ ކފރއޅ )ނކޔމނތރ( ހމކށވރނ އދ " މނއ:

މލއކތބކލނތކއ، އނދރވގނވ މނތއ އބކލނގ ޖހމނ، ތވގ ކރމތލނޖހ ކއރ އނސނގ އ ފއބއވޑއގނ އޑނ ހއޕވއގނ ކފނ ނރކއގ

އބކލނގ ހސބށ ފނނ ކރޔ ކޅށ ލލގ އނގ އދ އށނދވޑއގނނވނއވ. ކއރ ބލގ އނގ ވޑއގނ މލކލމއތ އއށފހ ގނދނއވ.ސފދމ

ޢޒބއ ގ هللا ފރނއއވ. ކފރ( ) ނބއ އ ވދޅވނއވ. އދ އށނދވޑއގނނވނއވ. ރގނނނއވ.ފތ ފރނ އ އކތނތނށ ޖސމގ އނގ ހނދ އ އނނށވ. ނކމގނ ކފއށނޑއގތރއނ ދނ އނގ )ގދކމނ( ހށގނޑނ އނގ ފދއނ ނރ ދމ ކށއލއ ތތކފގ

(2)"ހއޓވ. ނރވ ދމ ފރނ

ނޑމނނ މރ މތނ ގނގނއނ ހނދމކރ މއމނ އޅނތކއކމގއ هللا ތޢލ، އޅގއދ ފރނ ފސހކމއކ ހށގނޑނ ވކވގނދ ޞލޙ އޅނތކއކމގއ ލއވށއވ.

…ލއވށއވ. އމނ

م ىلع نبينا وحبيبنا حممد وىلع آل وصحبه أمجعني. و المد هلل رب العاملني. اهلل وسل وصىل

***

.{(2272) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(28543) أمحد: مسند (1)

.{(2272) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(28543) أمحد: مسند (2)



ވޤތފއތވމގ ކރނ

ޢނމޙއމދ ޝމ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 12، 2341ޝއވލ 14ތރޚ:


نا وحبيبنا وقدوتنا نبي ،لم ىلع أ

صحابه وىلع آل د حمم عه تب ومن وأ م م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ތޢލގ ފތށ ބލއފމހކށ އއލހ ވގތތއ ގނދއވވއ ހވ ވޙ ކރއވވފއވތނ هللا

جر: الف چٱ ٻ چ ފތސވގތ ގނދއވވއ އއލހ ވޙކރއވވފއވއވ. ފނނނއވ.

މނދރވގތ ٧الضحى: چڄ ڄ چ ޟޙވގތ ގނދއވވއ އއލހ ވޙ ކރއވވފއވއވ. ٧

ގނދއވވއ ޒމނ ٢الليل: چڱ ڱ ڱ ڱچ ގނދއވވއ އ އލހ ވޙ ކރއވވފއވއވ.

ޑގ ވގތ ގނދއވވއ އދ ރގނ ٧العصر: چٱ ٻچ އއލހ ވޙ ކރއވވފއވއވ.

މއނ ދހވނ ކނ އއޗއތއވ؟ ٧الليل: چڳ ڳ ڳ ڳ چ އއލހ ވޙ ކރއވވފއވއވ.ތޢލ هللاއސލމދނގއ ވގތށ ދވފއވ އހނމއޔތކމވ. ވގތށ ދވފއވ ޤދރވ. އހނ

އ އލހގ ޙޟރތގއ އއށ ދވފއވ ޤދރއގ މތވރކނ ބޔނކށ އއޗއ ގނދއވވނ ދއވވމށޓކއވ.

އދ ! ވގތކ ވރށ އގހރ އއޗކވ. އއ އނސނގ ރއސލމލވ. އނގ ޙޔތވ. މދވގނދ ވގތކޅކވ. އޖލ މދނޔގއ އނ ވތކރ ކނމ ވގތކޅކ އނގ ޙޔތނ

ގ ބސފޅއގއ هللا ގތކރ ވގތކޅކވ. އލ އމމ ޙސނލބޞރ ރޙމހنت آدم ابن يا)) އއސފއވއވ.

ي أ

ن بعضك ذهب إذا ويوشك بعضك، ذهب منها يوم ذهب ماك ام،أ

أ

نت ك ك ذهب ي އދމގ އ" ((عمل ول حساب وغدا حساب، ول عمل فايلوم فاعمل، تعلم، ل وأ

މދވގނދ ޢމރނ ތބގ ދވހކ ކނމ ފއތވގނދ ދވސތކކވ. ތބއކ ދރޔއވ. ތބގ މދވމނގސ، މދވމނ ދވސތއ އއވ، ނދފއ ނދނ މގޣފލކ ތބ އދ ދވހކވ.

ޢމލކރށވ. ހޔ ހލއ( ނދނ )ޣފލކމގ އހނވމ ބއދލކށފނތވ. ތބއ އއސ ނމނ ޙސބވ. އތ ތގއ()އޚރ މދމ އދ ނތވ. ޙސބއ ޢމލވ. އތ )ދނޔގއ( މއދ އހނނމވސ މކމ މދ ވސނ ފކރ ކރނ ކނބއއތއވ؟ މއނ ޢބރތ "ނތވ. ޢމލއ

ޙޞލކރނ ފހ ކނބއއތއވ؟

މސތކނ މވނ ދނޔގ ކހވރމޅތކގއ ޖހފއވ. ޝއޠނގ ވސވހށ ތބވފއވ. ނޑށ ޣރޤ ވފއވ. ކޅވރއ މޖލށ ގއލފއވ. އބއމހނދނ އފ ޝހވ ތގ ކ



ފޅކރމނނވ. އފނދވހގ ޕރޓތއ ބއވމނނވ. ކއވނޏއ އހނހނ ކނތކށ ނ މދވ ދވސތކއކނ އހރފރމގ މނސބތތއ ފހގކރމނނވ. އއ އބއމހނގ ޢމރ

عن ابن އބއމހނނކށ އޙސސއނކރވއވ. އބއމހނނށ ވގތގ އގ ވޒނއނކރވއވ. :عباس قال ح )) :-صىل اهلل عليه وسلم-قال رسول الل ة نعمتان مغبون فيهما كثري من انلاس الص

ޢލއހ هللاޞއލ هللاރސލ ވދޅވއވ. ޢނހމ هللاރޟޔ އއބސ އބނ މނއ: ((.والفراغ ފރވކޑކށފއވ( )އއށ ވޒނނކރވ އގ އގ ބޔކށ ގނ" ޙދޘފޅކރއވވއވ. ވސއލމ

(1)".ހސވގތވ ޞއޙތއ އއ ނޢމތއވއވ. ދ

އދ! މދބޔކށ މނވ، ނޢމތތކގ އގ ވޒނކރވނ އ ނޢމތތކނ މޙރމވމނނވ. ލލގ ނޢމތގ އގ ވޒނކރވނ ލ ފނވމއވ. ސއޙތގ ނޢމތގ އގ ވޒނކރވނ

ރވނ އ ނޢމތނ މޙރމވމނނވ. އދ، ބލވމއވ. އދ ވގތގ ނޢމތގ އގވޒނ ކ ނޑމނނށ ވރށ މރވމނނވ. ޤބރތކގ އހލވރނގ ހޅކގ އޑ އވނމ، މކނ އޅގރނގޅށ އގނހވ. ދނޔގއ ބކރގތގއ ނގލ ވގތތކމދ އބއމހނދނ ހތމ

ۋ ۋ ۅ چ ދއއފހރ އވގތ ލބނނމ ކހ ރނގޅހ ބނމނނވ.ކރމނނވ. އ

އޅމނ އލހވ. ހއދވއގނގޅއވވ އޅމނ އ" މނއ: ٧١فاطر: چۅ ۉ ۉ ې ېې އނ()ނރކ އޅމނ ޢމލކރމށޓކއ،ޙ ޞލ ޚލފށ ޢމލތކ )ނބއ( ކރމނގނދޔ

"ފނއވވފނދވ.( ދނޔއށ )އދއއފހރ ނރއވވފނދވ.

ނޢމތތކގ އގ ވޒނކރއވވ ބކލނ، އބކލނގ ވގތނ އނމ ސކނތއވސ ބކރ އލއމމ ގތގއ ހދވގނދޔނދއވވމށ ވރށ ބޑ އހނމއޔތކމއ ދއވވއވ.

دركت لقد )) ވދޅވއވ.هللا ޙސނލބޞރ ރޙމހقواما أ

وقاتهم ىلع كنوا أ

شد أ

ىلع منكم حرصا أ

موالكم( ވގތތކށ އބއމހނގ ބޑށ ރއކތރވވރށވރ މދލށ ތޔބއމހނ" (أ

ބކލނ އ ، ވގތތއ އބކލނގ "ބއދލވއވ. ތމނކލގފނށ ބކލނތކކ ވރއކތރވލއ ހދކރއވވ ޢލމ އނގނވޑއގތމގއވ. ނވތ ޢލމ އގނނވއ ދއވވމގއވ. ނވތ

ލވށވ. އކލގފނ މގމތނ ހނގވ އށ ބއهللا އޅކނކރއވވމގއވ. ޚޠބލބޣދދ ރޙމހ އދ އބނރޖބ އލހނބލ .ވޑއގނނވއރވސ ވޑއގނނވނ ފތއ މޠލޢ ކރއވވމނނވ

އށ ބއލވށވ. އކލގފނ އވހރވމށފހ އކލގފނ ލޔއވވފއވ ފތތއ هللا ރޙމހގފނގ މޅ ޢމރށ ބހލވނ އރ ކނމ ދވހކށ ނވފތ ވއވ. އދ ޖޢފރ ބނ ޢލ އކލ

بن جعفر ىلع دخلت ما)) ވދޅވއވ.هللا އށ ބއލވށވ. އމމ މލކ ރޙމހهللا ރޙމހ إل عو ،يصل قائما اإم ثلث: إحدى ىلع وجدته

جالسا أ

و القرآن، يقرأ

ޢލ ޖޢފރބނ" ((اهلل يذكر جالسا أ




ނހނނވ ޒކރކރއވވނ ނވތ ވދޅވނ ކޔވ ޤރއނ ނވތ ކރއވވނ ނމދ هللاރޙމހ "ދވއވ.ނ އރހށ އކލގފނގ ށ،އތމނ ވގތއގއ

، ނމ އއނބކލއގ ވގތނ އނމ ހނދކޅއވސ ފއދއއނތ ގތގއ ހދ ކރވއޖއޢނހ هللا ހތމކރއވވއވ. އބނ މސޢދ ރޟޔ ކރތކރއވއ،އބކލނ އކމ

ء ىلع ندمت ما)) ވދޅވއވ. جل فيه نقص شمسه، غربت م يو ىلع ندم ش ((عمل فيه يزد ولم أ

ތމނކލގފނ މއޗށ ދވހއގ ފއތވ ޢމރނ އތރނވ، ޢމލ )ހޔ( ތމނކލގފނގ" "ވ.ނކރއވމ ހތމ ތމނކލގފނ ކމކ އއވސ ވރށ، ކރއވ ހތމ

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މ ކނތއތކނ ޢބރތލބގނ، ވގތގބނނ ހޔގތގއ ގ هللا ހއޕވށވ. ގއލއޖ ވގތއ އނބރ ނލބނއވ. އލއމމ ޙސނލބޞރ ރޙމހ

نا أدم ابن يا وينادي: إل فجره شق ين يوم من ما)) ބސފޅއގއ އއސފއވއވ. عملك وىلع جديد يوم أ

د وتزو فاغتنمن شهيد نا ،منعود ل فأ

ދރޔއވ. އދމގ އ ' ދލނ، ހލގ" ((القيامة يوم إل أ

ބނނ އހރނގ ހކވރޔކމވ. މއޗށވ ޢމލގ ތބގ ދއ ދވހކމވ. އ އހނނކ ދނ އހރނ ޖހނދނ ޤޔމތއ ފހ އތރކރށވ. ކއތ )އޚރތށޓކއ( ހފއ ހޔގތގއهللا ޞއލ هللا އހނކމނ ރސލ "ނލއވ. ފޖރ ދވހކށ ނބނ .'ނނނނމވ އނބރ

ޢލއހވސއލމ ވނ ވގތގ ބނނ ހޔގތގއ ހފމށ އއމތށ ނޞޙތދއވވ ވޞއޔތ ކރއވވފއވ. އއ ޢމރގ އނމ ފހ ސކނތކޅކމގއ ވއސމއވ. އކލގފނގ

حدكم وبيد ة اع الس قامت إن )) ޙދޘފޅއގއ އއސފއވއވ.ل استطاع فإن فسيلة، أ

حت يقوم أ

އއވ ރކއ ކދރ ކޑ އތގއ މހއގ ތރއނ ތޔބއމހނގ" މނއ: ((فليفعل يغرسها (1)"ނތދވށވ. ނނ ފއއނދ އ ލބގނވނމ ކޅދނކނ އނއށ ޖހނސ، ވގތ ޤޔމތގ

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ދއމ ދނޔ ބއޖވރ ކރމށޓކއ، މ ފނވނވ ދނޔގއ

ڭ ڭ ۇ ۇ چ ލބފއމވ ކޑ ވގތކޅގ ބނނ އގ އނމ ފރހމގތގއ ހއޕވށވ.

ދވސތކގއ ހދކރ ތޔބއމހނ ދނޔގއ" މނއ: ٢٩احلاقة: چۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ މފދއނ ބނވ "އޅށވ. ކއބއ އރމގއ ގތނ ޖޒއއގ ޢމލތކގ ހޔ ކރ ތޔބއމހނ

އ މހނގ ތރއނ ވމށ މސއކތ ކރއވށވ. އނމ ސކނތއވސ ފއދއއނތ ގތގ ހދނކރއވށވ.

ގ އމރފޅތކއ ޚލފވ، ފނވނވ هللا އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ދނޔގއ، ދނޔއށޓކ އޚރތ ވއކލ މހނ ދނއތ ތނކ ނރކއވ. އހނދ، ހޔޢމލކރމށ

.{(1) :الصحيحة األحاديث لسلة}س األلباين شيخ وصححه ،(21182) أمحد: مسند (1)



هللا ވވއ ދއވވނ އދ އބއމހނ ރނއވ. ދނފހ ވޢދވ، އދ އއފހރ ދނޔއށ ފނއ

ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئۇئ چ ތޢލ އބއމހނނށ ޖވބގއ ވޙކރއވނތވ.

ޢމރއ ހނދމކރހ މހކ ހނދމކރނ" މނއ: ٧١فاطر: چۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ތޔބއމހނގ ބކލކ އނޒރކރއވވނ އދ ނދނމވނތއވ؟ ހތމނއލ ނށހނތޔބއމ

ނ ނޞރދ އނޔވރނނށ ރހލބގނނށވ. ޢޒބގ ތޔބއމހނ ފހ ވޑއގތވ. ގތށ "ފރތއނވއވ.

ރވނދނ ދނޔގއ އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ސޅސ ނވތ ފނސސ އހމޖމލ ކޔ ނނމނސވސ މރ ބއދލކރނޖހދނކމށ ނކމށ އއމދނކރއވށވ.ވހނނ

ޤ ވދޅވފއވއވ.ޥވސނވށވ. މޝހރ ޅނވރޔ އޙމދ ޝ

وثوان دقائق الياة إن *** ل قائلة المرء قلب ات دق ސކނތތކކވ. މނޓތކކއ ޙޔތކ ހމކށވރނ ބނމނދއވ. އނސނކއރ ވނދ ހތގ

ހވރ ވނދނ ދނޔގއ ހނނވނކމށ އއމދނކރއވށވ. އދ ނމ،ހދނވއޖޔގއ ހނނވނކމށވސ އއމދނކރއވށވ. ހޔ ދނ ވނދނ ދނނހ ނމ،ހވރވއޖ

! ޙއޖދވހ ނވތ އހރފށ ޢމލތއ، ފހނކރމށ ލސނކރއވށވ. އ ލބވތ އޚތނނވޔ ދނ ދވހ ބރޤ އޅއވމށ ނތއބވށވ. އދވސ ޖހމގ ކރނ މރ އއސ ބއދލކށފއ

اك إي )) ވދޅވއވ.هللا ކރނ ހމ އއކމއވސ ނނނނއވ. އލއމމ ޙސނލބޞރ ރޙމހ ބހނ މ ކރނނ( ނވތ )ފހނކރނނ 'ފޥ"'ސ (بغدك( ولست يومك يف ك فإن سويف والت

އދ "މދމއއގނނވ. މއދގއވ. ތހރ ތބ ހމކށވރނ ފހ ރއކތރވށވ. ހށޔރވ جنود من هافإن سوف احذروا)) ސލފނގ އހނބކލއގ ކބއނ ރވވގނ އއސފއވއވ.

ފހ ރއކތރވށވ. ހށޔރވ ބހނ މ ކރނނ( ނވތ )ފހނކރނނ 'ފޥ ސ'" ((إبليس "މހކވ. ލޝކރގ ޝއޠނގ އއ ހމކށވރނ

الفجر إل تعيش هل يلل جن إذا *** تدري ل ك فإن قوىال من د تزو ނޑވއޖއޔ އތރކރށވ. ހޔޢމލ ތޤވވރކމއ ދރހނނނކމއ ފތސވނދނ ރގ

ނނގއވ.

***



ތބ ވސނވނ ހއޓވ!

އޙމދ ލޠފ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 12، 2341ޝއވލ 14ތރޚ:

.المد هلل والصلة والسلم ىلع نبينا حممد وىلع آل وأصحابه ومن تبعهم بإحسان إل يوم ادلين

،ޚތއށ ވތ އޚ / އލބ

.ވބރކތހهللا ޢއސލމ ޢލއކމ ވރޙމތ

ޒމނތއ ބދލވނއވ. ޢމރގ ދވސތއ ގނމނދއވ. ކނމ އފނދވހކ އހރމނ .އފކރނވ ދވހއކމގއ ހދމއވ

:މރވނ ޒވނކ އހރގ 25

ނގ ކނމ އފނދވހއވސ ފހގ ކށފއވނ އފލއކގއވ. އހރވ. އ 15އނގ ޢމރކ ގ ވނ އފނދވސ ފހ 15އއފލގއ އހނމހނވސ ބއވރކށގނނވ. އޑއހށވ. އނގ

ސ އނ ވ. ލބވރނނއ އކވރނނއކ ރސޓރނޓގއވ. ނމވކރ ވރށ ކލގދކށނޑވ. އސހތކ އއފނދވސ ފހގ ކށނމމށފހ ގއށގނދވނ އނގ ފރނ ނތ ހށގބޔކ މހނ އނ ސނދކގ ތރއށލމށފހ މދރ ހސބއގއ ސހރގއ ވޅއކނފއ ފސލ

.ވޅލއވ

ބއއކނތއތއ ބލވ ކމށ ކށފއވ ދނޔމތގއ މޒވނ

ނކރނ ނމދއ ޢނމކށ:

ފރޟކރއވފއވ ފރޟކވ. އދ މއ އއވސ މސލމކ هللا މކމކ ކނމ މސލމކށ ކ ބނހ ހނދކ ހތއއރމ ކށލފއ ހތށ އރމ ނކށ ދކށލވނ ކމއނނނވ.މސލމلة )) : ދލލ ك والكفر ترك الص ކފރ ޝރކއ މހއ،" :މނއ ((بني الرجل وبني الش

ގ މޙކމށ އނކރ ކށފއ هللا މނ ވނ ،އހނވމ (1)".އޅމވ ނމދ ދމދގއވނ .ގ ޢޒބ އނގ މއޗށ ޙއޤވއޖއވ هللا ނތ އނކރ ކށފއވނމ ޝއކތ ؟ބނވދނހއޔވ

.(81) مسلم: صحيح (1)



ކރނ ބނނ މސތވތކތ:

ނޑއޅގނ ޙރމ ކރއވފއވ ކމކވ. ދލލ: އލމއދ ސރތގ 11މއ އސލމ ދނގއ ކ

ٺ ٺ ڀ ڀ ڀ پ پ پ ڀ ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پچ ،ވނ އޔތ

ޖވކޅމއ، ،ބނގރލއ ހމކށވރނ، މސތކނނވ! ވއޖއމނ އ" މނއ: ٤٩املائدة: چٺ ނޑތކކ، ގނގޅ ބލނ ހރގތ ނޞބ ،ބދތކއ ހނނ ހދފއ އޅކނކރނ ދނދ

އކނތކ ތޔބއމހނ ފހ، ތކއޗވ. މޑދރ ތރއނވ ތކގ ޢމލ ގ ޝއޠނهللا މނ ވނ ،އހނވމ ވ."ލބމށޓކއނޞބ ދނނވއ ތޔބއމހނ )އއ( ދރވގނނށވ!

ގ ޢޒބ هللا އނކރ ކށފއވނމ ޝއކތނތ ؟ގ މޙކމށ އނކރ ކށފއ ބނވދނހއޔވ .ވއޖއވއނގ މއޗށ ޙއޤ

ޒނކރނ / ހނގނ ޢމލ ބދއޚލޤ ތނތނށގސ އކހރ އނހނނނއކ ހލ:

.އވ އވވޙ ކރهللا މއ އސލމ ދނގއ ކނޑއޅގނ ޙރމ ކރއވފއވ ކމކވ. ދލލ:

جب حب خب ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی ی ی ی جئ حئمئ ىئ يئ چ

ދޔމށ ފތރގނ ކނތއޝފޙ މދގއ މއމނނގ ހމކށވރނ" މނއ: ٧٤النور: چمب هللا ދނވޑގނވނ ކނތއތއ ހއޓވ. ޢޒބ ވނދނވ އޚރތގއ ދނޔއއ މހނނށ ރކލބގ މޙކމށ އނކރ ކށފއ هللا މނ ވނ ،ހނވމއ ".ނގއވ ތޔބއމހނނކށ އވ.

.ގ ޢޒބ އނގ މއޗށ ޙއޤވއޖއވ هللا އނކރ ކށފއވނމ ޝއކތނތ ؟ބނވދނހއޔވ

ކރނ ޤބލ ކމގއ ހމޖހނ ތ ހ އއ ،ލބކށ ލވއށ މއޒކއ:

:ވޙކރއވފއވނ هللا ނޑއޅގނ ޙރމ ކރއވފއވ ކމކވ. ދލލ: މއ އސލމ ދނގއ ކ

چڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ چ

އއވސ އއ ފތރބޔކވއވ. ގނ ވހކތއ ވޔނދ ތރގއ މސތކނގ އދ " :މނއ ١لقمان: ޢޛބ ވނދނވ ބއމހނނށއ ދރކރމށޓކއވ. މސތކނ މގނ ގ هللا މތ ނލއ ކޢލމ

."ހއޓވއނކރ ކށފއވނމ ؟ގ މޙކމށ އނކރ ކށފއ ބނވދނހއޔވ هللا މނ ވނ ،އހނވމ

.ޖއވ ގ ޢޒބ އނގ މއޗށ ޙއޤވއ هللا ޝއކތނތ



ކރ މސއކތ އޓތ ބހ ޢމލތއ ފދއނ ދނގއވ އޅއގނ ހދނ ވގތށ ދނގއ :ކރނ ފރއސރ މލމތކށ އނހނނށ ފރހނނނއ ޒވނ

ۆئ ۆئ ۇئ ۇئ چ މއ އސލމ ދނގއ ކނޑއޅގނ ޙރމ ކރއވފއވ ކމކވ. ދލލކ

)ދނޔގއ( ފފވރނ ކށވރ، ހމކށވރނ، މނއ: ٢٤املطففني: چۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ގ هللا މނ ވނ ،އހނވމ ."އވކމގއވ ހއޅ )މލމތގގތނ( ދމޔށ މހނނ ވއމނ

ގ ޢޒބ هللا ފއވނމ ޝއކތނތ އނކރ ކށ ؟މޙކމށ އނކރ ކށފއ ބނވދނހއޔވ .އނގ މއޗށ ޙއޤވއޖއވ

ތއބވމގ ފރޞތއވސ ،މނނ ވސ މބވތގ ވޔނދ ކނތއތއ ކރނމތ ދމހރހލ ؟އވ ނލބނ ޙލ މރވއޖނމ އމހއގ މޤމކ ނރކކމގއ ނވތ

.ހއޓވ ނ ވސނވ ތބ

މދ ތބ އމ ޒވނ ،އހނވމ؟ ނތއވމރވމށފހ އލނ ދރނކނ ޤބލކރވސނލނނހއޔވ؟ މޒވނ އށ ތއބވމގ ފރޞތއ ނލބ މރވއޖނމ އނގ އކވރނ

އޑވސ އމއޔތއށ އވގނދހނދ އނ ވޅލމށވހ އނބރ ދއރ އމހނގ ފއވނގރޑ ސފކރމށފހ، އނގ ދނޔވ ،އނގ ކއރއށ މލއކތނ ވޑއގނ އނގ ދނޔވ ރކ

ވޅގ ހނކނ ނވތ ށ ރކޑކ ކށގ ރކޑއކމގއ ވއޖނމ ނރކއގ ހނވޔއ ހސކމއ، ކ !هللاކނ ހމ ވގތނ އނއށ ކރމތވނއވ. ސބހނ ނތނވސ

***



އމނކނ ބލކށވނ ދމވ ބއއ ސބބތއ


ނޑމ ޙއމނކނ ބލކށވމނދކމގ އ ނގ ތރއނ ފހ ކކށ ހއޔވ؟ ސސނކރވނ އޅގޣފލކމގ ސބބނ ބލކށވފއވ އމނކމށ ރޝނކނ ގނނނ ބނނވ މހކށ އތ އނމ

އއލހ ބވއލއވ މތނ ހނދމކރމވ. ގނގނއނ އސތޣފރމވ.هللا މޅ ފރވއކ ތ ޤރއނގ އޔތތކށ ވސނއ ފކރކރމއކ ތލވތކރމވ. އގ މތވރ ކލމފޅ ކރ

ނޑމނގ ނފސތއ ހލއވ. އމނކނ އތރށ ސބބނ ޣފލކމގ ނދނ ނދފއވ އޅގވސ އހމ މހއމ ބލކށވޔނދނމށޓކއ ވހވސ ގނ ހޔ ޢމލތއކރނ މތ ދމހރމކ

.ކމކވ

.އމނކނ ބލކށވމށ ދމވ ސބބތކށ ބލއލމތއވ

ސސކރވނ އއލހގ އސމފޅތކއ ޙ ތމގ ވރ އލހގ ހއބވނތކނ އ .2މގއ ވނމ ފފޅތއ ނނގކ ޞފފޅތއ އނގނ ދސކށގނނވ. އއސމފޅތކއ ޞ

ނޑމނގ ހތގއ އނނ އމނކމކ ބލކށ އމނކމއ ކމގއ ނނ އއލހ މދ އޅގ .ނވނއވ

ނހތކ މދގއ ،އއލހގ އމރފޅތކއ ،ލއވފއވ ހކތކއ هللا މކއނތގއ .1 .ނނނކމ ދމހކ ދބސވނކމއ ނނވނވސނ ބޔއގ އމނކމށ ރޝނކމއ ނ

ނޑމނގ .4 ފފތކކ އޅގނޑމނ ހވސ ނކރފދ ނބއ އސރތކއ އޅގނފސތކށ ކރވއ އމނކނ އނތހއށ ބލކށކށލ ކމކވ. މކމށ ބރލބ އތކއ

ވރދވފއވއވ.ދޘތކއ ޙ

އޅކނތއ އދކރމގއ ފރވތރނވއޖ ކމގއ ވނމ އމނކނ ދވހކށފހ .3ވޖބއ އޒރކނލއ ދކށލއފނމ އމހކ އކމގ ހތ ދކނކނ ދވހއ ދނ ދށށވ.

.ކށވރވ

***



ޒވނ ޢމރ –ނޢމތތކގ ތރއނ

މޙއމދ ޝމޢނލއޚ : އލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 13ތރޚ:


وىلع آل د نا وحبيبنا وقدوتنا حمم نبي ،لم ىلع أ

صحابه و تبعه ومن أ م م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ދދނކރވހ ގނގނ ނޢމތތކއ އނއށ ޢތޢލވނ هللاއދ! އނސނ ޚލޤ ކރއވވމށފހ އނގވ ގތށ هللا ބނނ ދއވވފއވ. އ ނޢމތތކމދ ވސނއ، އގ އގވޒނކށ، އގ

ހފއ، އ ނޢމތ ދއވކމށޓކ އއލހށ ޝކރ އދކރނ ކނބއއތބއލވމށޓކއވ. އހނވމ ނޢމތތކއމދ ވސނއ އއށ ޝކރ އދކރ އޅނތކއކމގއވވތ ގދއޅ

މސއކތކރމތއވ!

ނޑމނނށ ދއވވ ނޢމތތކގ ތރއނ ޒވނކމގ ނޢމތކ ވރށ ބޑ هللا އދ! ތޢލ އޅގނޑމނނށ ރސލ هللا އހއމއޔތކމއ އސލމދނގއ ދވފއވ ނޢމތކވ. މކނ އޅގ

ވގނދއވ. އކލގފނގ ޢލއހވސއލމގ ޙދޘފޅތކނ ވރށ ރނގޅށ ހމهللا ޞއލ رسول قال قال: جبل، بن معاذ عن ޙދޘފޅއގއ އއސފއވއވ. صىل الل ل و ز ت ل )) وسلم: عليه الل

ت ح ة ام ي الق م و ي د ب الع ام د ق س ي ن ع ل أ

ايم ف ه ر م ع ن ع :ال ص خ ع ب ر أ

ايم ف ه اب ب ش ن ع و ،اه ن ف أ

ال م ن ع و ،ه ل ب أ

ن م ام ي ف و ه ب س ت اك ن ي أ

ޢނހ هللاރޟޔ ޖބލ ބނ މޢޛ މނއ: ((ه ي ف ل م ع ااذ م ه م ل ع ن ع و ،ه ق ف ن أ

ކމކ ހތރ" ކރއވވއވ. ޅޙދޘފ ވސއލމ ޢލއހ هللاޞއލ هللاރސލ ވދޅވއވ. އނގ ހއޓވ. ހރކތނކރވ އޅގފއ ޤޔމތދވހ މނވ، ކރވމށފހ ސވލ ބހގތނ

އދ ބހގތނނވ. ގތ ހދކރ ޒވނދވސވރ އނގ އދ ބހގތނނވ. ގތ ހދކރ ޢމރ ގތ ޢމލކރ ޢލމށ އނ އދ ބހގތނނވ. ގތ ހދކރ އ،ގތ ހދ މދ އނ

ޢލއހ ވސއލމ ބޔނކށދއވވފއވނ هللا ޞއލهللا މ ޙދޘފޅގއ ރސލ (1)"ބހގތނނވ.އނގ ޢމރ ޤޔމތ ދވހ އޅއއ ކރވނ ސވލތކގ ތރއނ ބއއ ސވލތކވ. ފރތމ

ތޢލ ރހވޑގނނވ ގތގއތއވ. ނވތ ޝއޠނ ރހ هللا ހދކރ ގތއ ބހ ގތނނވ. ގތށތއވ. އއށފހ އނގ ޒވނދވސވރ އނ ހދކރ ގތއ ބހ ގތނނވ.

މރއ ބހގތނ ސވލ ކރވނމ، އދ! ޒވނދވސވރކ ޢމރގ ބއކވ. އހނކމނ ޢ އގތރގއ ޒވނދވސވރވސ ހމނނއވ. އހނކމށ ވމ އކވސ ދވނފހރށ

صحيح قال شيخ األلباين عن هذا احلديث: ))صحيح لغريه(( } ،(2785) للبيهقي: اإلميان شعب ،(222) الطرباين: (1) {.(4514): الرتغيب والرتهيب



ޒވނދވސވރއ ބހގތނ ސވލ ވވމނ، އސލމދނގއ ޒވނދވސވރށ ދވފއވ ޢލއހ ވސއލމ ވނ هللا ޞއލ هللا . އހނކމނ ރސލއހއމއޔތކނ އނގގނދއވ

قال قال: عباس ابن عن ދއވވފއވ. ޒވނދވސވރގ ބނނ ރނގޅގތގއ ހފމށ ނޞޙތ صىل اهلل رسول تك هرمك، قبل شبابك خس، قبل اخس ))اغتنم يعظه: وهو لرجل وسلم عليه الل وصح

ޢއބސ އބނ މނއ: موتك(( قبل وحياتك شغلك، قبل وفراغك فقرك، قبل وغناك سقمك، قبل ނޞޙތ މހކށ ވސއލމ ޢލއހ هللاޞއލ هللاރސލ ވދޅވއވ. ޢނހ هللاރޟޔ

ފއދ ފސކމއގ ކރނ ކރމތވމގ ތބއ ފސކމއ" ޙދޘފޅކރއވވއވ. ދއވވމނ ލބގނނށވ. ހޔގތގއ ޒވނކމގފއދ ކރނ މސކޅވމގ ލބގނނށވ. ހޔގތގއ މއސނދކމގ ކރނ ފޤރވމގ ލބގނނށވ. ތގއހޔގ ފއދ ދޅހޔކމގ ކރނ ބލވމގ

ހޔގތގއ ފއދ ހސވގތގ ކރނ މޝޣލވމގ ލބގނނށވ. ހޔގތގއ ފއދ (1)"ލބގނނށވ. ހޔގތގއ ފއދ ޙޔތގ ކރނ މރވމގ އދ ލބގނނށވ.

އމރ ކރއވވ هللا ވސވރގ ބނނ ހޔގތގއ ހފމތއވ! އހނވމ ޒވނދ ކނތއކރމގއވ. އއލހގ ރހވޑގތނ ހދމގއވ. ސލމތ ހތކއގނ އނނ މހކށ

ފޔވއ، ސލމތކމއނވ ދވހ ކރވނ ސވލތކށ ޖވބ ތއޔރކރމގއވ.

ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ސޅސ ނވތ ފނސސ އހރވމ އޅކނކރމށ އ އހނ ސޅސ ނވތ ފނސސ އހރވނދނ ދނޔގއ ހނނނ ކމގ ޔޤނކނ ނތއބވށވ.

ކޔނ ޖހނއވ. މ އތ ފހ ކކށތއވ؟ މރ އއސ ޖހމއކ މ ދނޔއށ އލވދޢ ދނޔގއ ހދކރ ކނމ ދވހކ އޅގނޑމނ މރ ގތ ކރ ދވހކވ. އދވހކ ބހގތނ ސވލވވނ ދވހކވ. ވގތ ފއތވމށފހ ކރނ އއވސކމއ ނނނނއވ. ޤޔމތދވހ

ބނ މހނގ ތރއނ ނވމށ މސއކތކރމގއ 'ޅހތމނނ ވއޔށވނމ ކހ ރނގ'ނޑމނ އކކ އނކކށ އހތރވމ ހނގވށވ. އޅގނޑމނގ ޒވނދވސވރއސރ އޅގ

هللا ކތކރމ ހނގވށވ. އރނ އއނގވގތށ އޅމގއ ދމތބނ މސهللا މރވނދނ ނޑމނ ވގނދނ ކމޔބ ލބމހނގ ތރއނނވ. އހނ އބއރދކ ހރއރ ރއވއޔ އޅގ يظلهم ))سبعة ޢނހގ އރހނ ރވވގނ އއސފއވ ޙދޘފޅއގއވއވ.هللا ރޟޔ ظله ف الل

ނވދވހ ހޔވހކމއ އއވސ އހނ ފޔވ ހޔވހކނ ގ هللا" މނއ: ظله(( إل ظل ل يوم އގ "ދއވވއވ. ހޔވހކނ ހޔވހކމނ އއލހގ ބޔކށ ހތ ތޢލ هللا )ޤޔމތދވހ(،

:والرتهيب الرتغيب صحيح ،(7217) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(1728 ،1727) للبيهقي: اإلميان شعب (1)(4455).}



))وشاب ތރއނ ދވނ މހކށ އއސފއ ވނ އށ هللا" މނއ: ربه(( عبادة يف نشأ

(1)"ޒވނއވ. އއ ބޑވގނ ދމހރ އޅކނކރނމތ

***




ހތ ރނގޅވނ


ލހށ ތވއކލކރނ ހތ ރނގޅ ކރވނ ތދވރ ތއބއކނ ތއބވ، ހރހކމއގއވސ އއގ އމރފޅތކށ ބލނބއ ކޔމނގނ، ނހތކނ هللاޙއޤގތގއ ތވއކލކށގނނވ.

ތޢލގ هللا ދރހލވ ރއކތރވގނނވ. އދ ހރހ ޢމލއވސ ޢޚލޞތރކމއކ ށވސ ހޔގތ މނވރވމށ އދގނނވ.ވޖހފޅއދއ ކރމއކ، އހނ މސތކނނ

هللا ހތ ފސދވ ނކމތވ ބލކށވގނދނ މއ ޚލފށ ޢމލކރމނނވ. ނބއޔ ޞއލ ل ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވ.

وإذا كه، اجلسد صلح صلحت إذا مضغة اجلسد يف وإن ))أ

ل كه، اجلسد فسد فسدت ޑގއ ނހށގ ހމކށވރނ ދނނށވ!" މނއ: (القلب( وه أ

ފސދވއޖނމ އ އދ ރނގޅވދއވ. ހށގނޑ މޅ ރނގޅވއޖނމ، އ މސކޅއވއވ.ނޑ މޅ (1)"ހތވ. އއ ދނނށވ! ދއވ. (ފސދވ)ހލކވ ހށގ

ތޢލ، އއޅއގ ހތގއ އމނކނ ޒނތތރކއދއވވއ، އމނކމށ هللا ހތ ރނގޅވމނ ފފތއ އނ ނރހ ،އ ފސޤކމ، ލބކރ މހއކމގއ އނ ލއވތވ. އދ ކފރއ

. ދނފހ އތރފށއ ބރފށ ރނގޅވގނވ، ޞލޙ އޅނގތރއނ އއޗއކމގއ ލއވތވ އނ ވދއވ.

***




ޢނހގ އގހރ ބސކޅއ هللا ސލމނލ ފރސ ރޟޔ


ރވވގނވއވ. އކލގފނ ޢނހގ ކބއނ هللا ޔސލމނލ ފރސ ރޟނޑވމނ " ވދޅވއވ. ދކޅށ އބޔކ ރގނޑ އ ބހގނދއވ. ބޔކށ 4 މސތކނ ރގ އބޔކ ބދލގއ ހކދނމގ އބޔކށޓކ ބޔކއ، ހކދނ އބޔކށޓކ ބދލގއ ހކދނމގ

ނޑ އ ދކޅށވސ އބޔކށޓކވސ، އދ ބޔކވ. ހކދނ ދކޅށ ބޔކވ. ހކނދނ ރގ

ނޑގ އމހނނކ ދނނއވ. މހނ ހކދނ ރގނޑ އބޔކށޓކ ،ފހ އނދރކނވރވ، ރގ ޒކރކށ ނމދކށ ވމށޓކކއތނ ތޢލއށهللا ބނނ އވގތގ ނދމނ، މސތކނ

ޙރމކރއވފއވ ތޢލ هللا ބނނ އވގތގ އދ ހފމހނނވ. ސތޣފރކރމގއއނޑ އ ދކޅށ އބއމހނނ ފހ ދނނއވ. ހފމހނ ކނތއކރމގއ ހކދނއވ. ރގ

ބދލގއ، ހދކރމގ ވގތ އރދމގއ އއލހށ ނވތ އޅކނކރމގއ އށهللا އއށފހ، ދކޅށވސ އދ އބއމހނނށޓކވސ ދނނއވ. މހނ ނދފއތބ ވނދނ ފތސވގތ

ނޑ "ހކނދނއވ. ރގ

ނޑ ހކދ މހނ ގތރއނވމށ ޢޒމކށ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! އބޔކށޓކ، ރގ މސއކތކރމ ހނގވށވ.

***



ފތސނމދކރކމށ މލއކތނ ހކވނ

އޙމދ ލޠފ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 13ތރޚ:

އ އދކރމށ ރއކތރވމކ ގނއ ޚއޞކށ ޖމޢތގ ،ފތސނމދ އގ ވގތގއ އދކރމކގ ޙޟރތނ ދއވނކމކވ. هللا އދދވސ ނކރވހއ ގނގނ ދރމއއ ޘވބ އމހކށ

ވޙކރއވއވ.هللا ރތ ޤރއނގއ މތ ކ

١١اإلسراء: چڤ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ނޑގ ފލމނ އރމދނ" :އ މނ ނމދ ކލގފނ ހމއށ ވގތ އނނ އނދރކނ ރގ

އދ ޢޝނމދވ.( ،މޣރބނމދއ ،ޢޞރނމދއ ،ނމދއ މނދރ )އބހ ކރއވށވ.ނޑ ފތސނމދކ ހމކށވރނ ކރއވށވ. ފތސނމދ ޓވ އބލހ ނއނސ )ރގ

ލބގނވ ހކ ޕޅނ( ފރތ ބކލނގ މލއކތ ޓވއއނބލހ ދވލ ،މލއކތނނއ "ނމދކވ.

ގ ނމނނވ. އނމނ "ޤރއނލ ފޖރ"މއޔތގއ ފތސނމދށ ނނދވފއ އވނ ލފށ ފތސނމދގއ ތނކޅއ ދގކށ ޤރއނ ކޔވނ ނނދވފއވނ އހނހނ ނމދތކ ޚ

ގ هللا މސތޙއބ ވފއވތއވ. މއޔތނ އނގ ގތގއ ފތސ ނމދ ކރމހއށ އކލނގ މލއކތނ އނ ފތސނމދ ކރކމށ ހކވ ވޑއގނނވނތވ. ،ޙޟރތގއ އނސނކށ ލބނތއވ؟ ކރތ ރސލގ ނބވ އވކ މތވރ ފޚރކއ ޝރފމއށވރ

ހރއރތގފނގ ކބއނ ރއސނ ލއވ އބهللا ބސފޅކނވސ މކނ ސބތވނ އބއތވ. ن ރވވގނވއވ.

وملئكة بالليل ملئكة فيكم اقبون ))يتع قال: وسلم عليه اهلل صىل اهلل رسول أ

ين يعرج ثم ،العص وصلة الفجر صلة يف ويتمعون بانلهار لهم ،فيكم باتوا العلم وهو ربهم فيسأ

،بهم أ

تيناهم يصلون وهم تركناهم :فيقولون عبادي تركتم كيف ސލމއ ހމކށވރނ :މނއ يصلون(( وهم وأ

ފހތނ އއބއއގ ތރގއ ތޔބއމހނގ" ޙދޘކރއވއވ. ރސލ ގ هللا ޞލވތލއވނޑ ތބގތގއ ވބދލވ އނއބޔކ هللا މތ މލއކތނ ދވލގ ނއމލއކތނ ރގ

ނމދގއވ. ޢޞރ ފތސނމދއ ވނލބއދ އނއބޔކ އއބޔކ އބކލނ ލއވފއވއވ. ވޑއގނނވނތވ. ޙޟރތށ ގ هللا މލއކތނ ތއބވ ގތގއ މހނގ ތޔބއ ރގނޑ ދނ ވރރސކލނގ އބކލނގ ޙލ، ޑގނވދނވ މޅށ ހރހއކމއ ގމހނ އބއ އކލނގ ދނ

ވކވވޑއގތ އޅތކނނ ތމނރސކލނގ ތޔބކލނ ކރއވނތވ. ސވލ އބކލނނއ ބކލނ ތމނ ވ.ދނނވނތ އބކލނ ފހ ހއޔވ؟ ވނކށ އމހނ ޙލއގއ ކނފދ



ކރނ ނމދ އމހނ ދޔއ އމހނގތށ އދ ތއބއވ. ކރނ ނމދ އމހނ ވކވ އމހނނ (1)"ތއބއވ.

من )) ކބއނ ރވވގނވއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢނހގهللا ރޟޔ ޢޘމނ ބނ ޢއފނبح صىل ومن الليل، نصف قام فكأنما مجاعة، يف العشاء صىل ما مجاعة، يف الص :މނއ ((كه الليل صىل فكأن

ޖމޢތގއ " މވ.އޑއހ ތމނ ޙދޘކރއވނކށ ގފނهللاރސލ ލވތލއވ ޞ ސލމއ ފތސނމދ ޖމޢތގއ އދ އޅކނކރފދއވ. އއބއގއ ނޑނރގ ޢޝނމދކށފމހ

ނޑ މޅ ކށފމހ (2)"ކރފދއވ. އޅކނ ރގ

ކބއނ ރވވގނވ އހނ ބސފޅއގއ އއސފއވއވ. ޢނހގهللا ރޟޔ ހރއރ އބث إن )). އކލގފނ ވދޅވއވ

لة قل أ ما يعلمون ولو الفجر، وصلة العشاء، صلة المنافقني ىلع الص

توهما فيهما ނގ ޤ ފމނ ޙދޘކރއވއވ. ނބއޔ ޞލވތލއވ ސލމއ" :މނއ ((حبوا ولو ل އދނމދގއ ފތސނމދވ. ޢޝނމދއ ނމދކ އނދގ ބރހލކނބޑ އނމ މއޗށ

އދނމދށ ފރކފއވސ އނގނމ އބއމހނނށ މތވރކނ ޘވބގ ދރމއއ އކލވފއވ (3)"އއހވ. އބއމހނ

***

.(241) ومسلم: ،(7311 ،555) البخاري: صحيح (1)

.(252) مسلم: صحيح (2)

لفظه. هذا (522) ومسلم: ،(257) البخاري: صحيح (3)



އޙތ ފރހމ ޞ -މތތކގ ތރއނ ނޢ

މދ ޝމޢނމޙއ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 13ތރޚ:


آل وىلع د نا وحبيبنا وقدوتنا حمم نبي ،لم ىلع أ

صحابه تبعه ومن وأ م م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ތޢލ އނސނނނށ ދއވވ ނޢމތތކގ ތރއނ ވރށ އގބޑ هللا އދ! ދޅހޔ ޞއޙތކ، ގ هللا މކނ ނޢމތކވ. އސލމދނގއ ވރށބޑ އހނމއޔތކމއ ދވފއވ ނޢމތކވ.

ޢލއހ ވސއލމގ ސނނތށ ބލއފމހކށ ވރށ ރނގޅށ هللا ފތއ ރސލ ޞއލރއކތރވ ،ތޢލވނ ޞއޙތށ ގއލނވފދ އނމހއ ކނތކނ ދރވهللا އނގގނދނއވ.

ތޔބއމހނގ އދ" މނއ: ٧٤٥البقرة: چ ۀ ۀ ہ ہ ہچ ތބމށ އމރކރއވފއވ.ޢލއހވސއލމ هللا އދ ރސލ ޞއލ "ނލށވ. އއލ ހލކގތރއށ ނފސ އތތކނ އމއލ

މތށ އރޝދ އތޢލގ ހޟރތގއ ދނނވމށ އهللا ވނ ދޅހޔ ޞއޙތއދއވނ އދ ها ا))ي ދއވފއވ. ي

، لقاء تتمنوا ل انلاس أ وسلوا العدو މސތކނނވ. އ" މނއ: العافية(( الل

ގ هللا އދ ޞއޙތކށ ދޅހޔ ނއދށވ. )ހނގރމއށ( ބއދލކރމށ އދއވނނއ (1)"ދނނވށވ. ޙޟރތގއ

ވހ އނމފރތމ ސވލ ވވ ނޢމތތކގތރގއ ދޅހޔ ޞއޙތގ ނޢމތ އދ! ޤޔމތދ ތޢލ هللا ޞއޙތއ ޢލއހވސއލމ ވނ ދޅހޔهللا ޞއލهللا ހމނއވ. އހނކމނ ރސލ

هللا ޔތކރއވފއވ. ދއވފއވ މހނނށ، މ ނޢމތގ ބނނ ރނގޅގތގއ ހފމށ ވޞއ ))اغتنم ތޢލ އމރކރއވވފއވ ކނތއކރމގއވ. އއލހގ ރހވޑގތނ ޙޞލކރމގއވ.

ހޔގތގއ ފއދ ފސކމއގ ކރނ ކރމތވމގ ތބއ ފސކމއ" މނއ: خس(( قبل خساتك ގ ތރއނ އއކމކށ އކލގފނ ޙދޘފޅ ކރއވފއވނ އ "ލބގނނށވ. قبل ))وصح

ނމވސ (2)"ލބގނނށވ ހޔގތގއ ފއދ ދޅހޔކމގ ކރނ ބލވމގ" މނއ: سقمك(( نعمتان )) ވޒނއ ނކރއވ. މދބޔކ މނވ މ ނޢމތގ ބނނ ހޔގތގއ ނހފއވ. އގ

.(2731) ومسلم: لفظه، ذاه (1122) البخاري: صحيح (1)

:والرتهيب الرتغيب صحيح ،(2177) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(1728 ،1727) للبيهقي: اإلميان شعب (2)(4455).}



ة انلاس من كثري فيهما مغبون ح )އއށ ވޒނނކރވ އގ އގ ބޔކށ ގނ" މނއ: ((والفراغ الص (1)"ހސވގތވ. ޞއޙތއ އއ ނޢމތއވއވ. ދ ފރވކޑކށފއވ(

އޖތކވ. އދ އއލހ ޙގ އމރފޅތކއ ޚލފށ އޅމހނގ މއޗށވ هللاއދ! މ ނޢމތކ މ ނޢމތނ ފއދލބނ އއލހ ،އޖތކވ. އހނކމނޙއނގވ ގތށ އޅ މހނނށޓކއވ

ކށ ވރ އބއމހނނށ މ އނގވ ގތށ އޅ މހނނށވ. ދނޔއއ ދނޔގއ ވހއ އއޗޢލއހވސއލމ ޙދޘފޅއގއ هللا ޞއލهللا ނޢމތގ ފއދ ބޑވ. ރސލ

ة لمن اتق خري من الغن )) އއސފއވއވ. ح ތޤވވރނނށ، ޞއޙތކ އދ" މނއ: ((والصމއމނނ ،އހނކމނ (2)"އއޗކވ. އގބޑ (ވރނވސ )މއސނދކމށ ވރނވސމދލށ

هللا އބދވސ ދޅހޔ ޞއޙތއ ދއވވނ އދ ދޢ ކރއވ. އއމލ މއމނނ ޢއޝ ރޟޔ لت ما القدر يللة علمت لو )) ޢނހ ވދޅވއވ.

سأ صبح حت العافية إل افيه وجل عز رب

((أ

ގ هللا ދނދނ ފތސވއޖއމށ އނގވޑއގނފނމ، ލއލތލޤދރ ތމނކމނއށ" "ހށމވ. ނދނނވ އދ ދއވވނ އއޗއ އހނ ސއޙތއނނ ދޅހޔ ޙޟރތގއ

ޙރމ ކރއވވ ތނތނށއ އއޗއސށ هللا ޢމތގ ބނނ ފނމގ ނޢމތ ދއވމނ އ ނ ތ ނޢމތނ މޙރމ ވފއވ މހނނށ ބލއ ޢބރތ ބލމގއ ހފމނދ މހނނވ!

ގނދވއފނމ ދނ އނބރ ގނސދނ ކކތއވ؟هللا ލބގނނށވ. ފނމގ ބރ

هللا އދވސ ،މއޒކއ ،ދއވވމނ އ ނޢމތގ ބނނ ލވޔއهللا ޢމތ އޑއވމގ ނޙރމކރއވވ އއޗހ އޑއހމގއ ހފމނދ މހނނވ! ތ ނޢމތނ މޙރމ ވފއވ

އނބރ ގނދވއފނމ ދނهللا މހނނށ ބލއ ޢބރތ ލބގނނށވ. އޑއވމގ ބރ ގނސދނ ކކތއވ؟

އ ދނށ ،ގ ދނށއ هللا ،އތ ދއވމނ އ ނޢމތގ ބނނ މހނނށ އނޔކރމގއޔއތބވނ މސއކތކރ މހނނށ މލމތކށ އއޗހ ލޔމގއ ހފމނދ މހނނވ! ތ ނޢމތނ

ތއތގ ބރ ގނދވއފނމ ދނ އ هللا ށ ބލއ ޢބރތ ލބގނނށވ. މޙރމ ވފއވ މހނނ ބރ އނބރ ގނސދނ ކކތއވ؟

ޙރމކރއވވފއވ ކނތއތއ ކރމގއ ހފމނދ هللا ފއ ދއވމނ އ ނޢމތގ ބނނ ތފއގ ބރ هللا ހނނށ ބލއ ޢބރތ ލބގނނށވ. މހނނވ! ތ ނޢމތނ މޙރމ ވފއވ މ

ގނދވއ ތބއކ ނކޅދ މހކށ ހއދވއފނމ ދނ ތބއށ އ ނޢމތ އނބރ ގނސދނ ފހ ކކތއވ؟


{.(273) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(1232) ماجه: ابن سنن (2)



ނދ މހނނވ! ދޅހޔ ޞއޙތއ ދއވމނ އއލހށ އރދމގއ އ ނޢމތގ ބނނ ހފމ ނޢމތ ގނދވއފނމ ދނ އނބރ އށ ބރވތވކށ ނވތއވ؟ އ އލހ ތهللا އދވސ

ގނސދނ ކކ ތއވ؟

ނޑމނ އނމނނށ ވސ ހދޔތ ދއކވފނދވ. އދ ބލވމގ ކރނ هللا ތޢލ އޅގނޑމނ އނމނވސ ލއވވށއވ. ޞއޙތގ ބނނ ހޔގތގއ ހފ ބއއކމގއ އޅގ

***



އނސނއގ ޙޔތގއ ވޤތގ މހއމކނ

އޙމދ ނޒޙ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 13ތރޚ:

المد هلل وصىل اهلل ىلع نبينا حممد وىلع آل وصحبه وبعد:

ނނ ފރތކށ هللا ތކ ގގއ އނގ އމރވ. އދ އނގ ވ ތ ޤޤތކ ހގއނސނއގ ޙޔތގއ ވ ތ ބކރ ގތގއ ހދކރ މހއށ މދނޔގ ޙޔތށވރ މރ ގ ދވގނވނ އއޗއ ނނވ. ވ

ބކރގތގއ ނގލތއވ.ގޅވ. ސބބކ، ޙޔތގ މހ މހއމ ބއއ ނމރ

نعمتان مغبون فيهما كثري من )) ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވއވ.هللا ޞއލއ هللا ރސލة والفراغ ح ފރވކޑކށފއވ( )އއށ ވޒނނކރވ އގ އގ ބޔކށ ގނ" މނއ: ((انلاس الص

(1)"ހސވގތވ. ޞއޙތއ އއ ނޢމތއވއވ. ދ

كره إن )) ޢނހ ވދޅވފއ ވއވ.هللا އދ ޢމރ ރޟޔن ل

رى أ

حدكم أ

دنيا عمل يف ل سبهلل أ

ޢމލ އޚރތގ އއ ދނޔ މހކ ތރއނ ތޔބއމހނގ ހމކށވރނ" ((آخرة عمل يف ول "ނރހމވ. ތމނ ފނމށ ހނނތނ ބކރގތގއ ނކށ،

ޢނހގ މބސފޅނ ދނޔމތގއ ކރވ ޢމލތއ ދބޔކށ ބހގނ ވކނ هللا ޢމރ ރޟޔތއ ކރމގއ ހސވގތމއ އނގއޖއވ. މގތނ ޢމލތއ ކރމގއ ހމއކނ ދނޔގ ޢމލ

ނތވ. އދ ހމއހނމ، ދނޔވ ޢމލތއ ދކށ އޚރވ ޢމލތކށ ގސ ހސވމއވސ ނޑމނނށ އމރ ކރނ މދމދވ. ނތވ. މތ ވގނވ އސލމދނ އޅގ

ނގނ އގ ބނނ ފރހމ ގތގއ ދ ހއމކނ އނސނނގ ތރއނ ބއދވރނނކ ވގތގ މދނޔވ ،މލއ ކރމއޢ ހޔ ،ގނމއ ނހފމހނނވ. މގތނ ތމއށ ފއދކރނވ އއޗއ އ

ކމއ ކރމގއވސ ވގތގ ބނނހފދނއވ. މއނ ކނމ ކމއގއވސ ތމގ ނޔތ އޖނމ އކމއގ ސބބނ ދރމއއ ޘވބ ލބނއވ.ރނގޅވ

މއއމތގ ސލފއޞލހނ ވނ ވގތގ ބނނ ފރހމ ގތގއ ހފމށ ވރށ ބޑށ މސކތކރއވފއވ. މގތނ ޢބދއރޙމނ ބނ އބ ޙތމ އއރޒ ކނބއލވއރއ،

އދ ގތރގ އހނ ކނތއ ކރއވ އރ، ދރފޅކއރ ބނއވއގނ ،ށ ވނނވއރއފޚނއއކލގފނށ އޑއވވރށ ފތ ކއއވއވ. އދ އލއމމ ސލއމ ބނ އއޔބ އއރޒ އކ

ކތނމކޑ ވގތކޅއވޔސ ބކރގތގއ ވގތގބނނ ހފމގއ މޝހރ ބކލކވ. އކލގފނ

.(2321) :البخاري صحيح (1)



އދވސ މފދ ،ކޔވދނމގއޔއ ،ނގނލއވ. އކލގފނގ ވގތތއ ހދކރނ ކޔވމގއޔއއގހރ ކނކމގއވ. އކލގފނ ވނ ވރށގނ ފތތއ ލޔއވފއވ. އދ ލޔމނދއރ

ސރ ރނގޅކރނ ލޔނ ހއޓލނ ވއޖނމ ޤރއނ ކޔވނ ފއޓވއވ. އހނނނ ފނ ކނމވސ ޛކރއކރއވއވ. ކތނމ ކޑވގތކޅއ ވޔސ ބކރކށނލމށވ.

ވ؟ އހނނނ މއ އޅގޑމނގ ވގތތއ އޅގޑމނނށ ހދ ކރވނ މފދ ގތކށތއއދކޅށތއވ؟ އޅގނޑމނ އނމނވސ ވގތނވގނ އކމ ވހކދއކ އޑ ވރށގނއނ ނޑމނގ ޙޔތ އވއވ. ކރނބނނވ އތއކނތކއ ނކރވތއބ ކނމ ދވހއވސ އޅގ

ނޑމނނށ އޅ ނޑމނގ ވގތތއ ހދކރވނ ކހނތތ ވސނލމހއޔވ.ވކވނއވ. އޅގ ގ

ނޑކ ކޅވރކޅމށ އނނ ވގތކށ ދވލގ ގނވގތތއ ނދމގއ ހދކރމށފހ ރގނޑމނ ހދއފމއވ. އއބޔކ އމހނގ ރތއ ހދކއލނ ޓވ ދށގއވ. އނ އބޔކ އޅގ

ގރޕ ހދލއގނތބ ބކރވހކ ދއކމއ ޣބބނމގއވ. އހނނނ ކނމވސ ޙރމކމއ ނޑމނ ގއލފއވ މނވރކ، ޓވ ޑރމތކގއ އޅމހނގ ކރމގއވ. ޓވއށ އޅގ

ނޑމނނށ އގއވ. އނއބޔކށ ނނގ ދނޔގތކ ފޓބޅ މޗއ އއލތކށ ދނދނ އޅގނޑމނ ދނޔއށ ފނއވފއވ މ ދ ތއވ؟ޤޞ ނކޅވއވ. މއ އޅގ

ނޑމނގ ތރއނ އއވސ މހކށ ނޑމނގ އމއލ ނފސ ހސބ ކރނވއޖއވ. އޅގ އޅގގހއޔވ؟ ކޅވރއ މޖލގއ ޣފލވފއ ތއބ މރވގނދޔއ އމހކ މރވނ ވގތއ އނ

ދޘތކނ ފލވޅލބގނނނ ވއޖކނ ކށވރވ.ޙކތއ މހނތއވ؟ އފދ

ނޑމނ އނމނނކވސ ދނޔވ ޣފލކމނ ސލމތވ، އޚރވ ޙޔތ ބއޖވރ ދޢއކ އޅގ ކރމށ މސކތކރ ބއއގގތގއ ލއވމވ.

وصىل اهلل تعال وسلم ىلع نبيه حممد وآل وصحبه أمجعني.

***



ނއސނދނ ދވސ

އޙމދ ރމޒ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 13ތރޚ:

ނޔގ ޙޔތ ލއވފއވނ އބދށ ދއމށ ދމގނވ ސބޙނހ ވތޢލ މދ هللا ހމކށވރނ އއޗއގ ގތގއއ ނނވ. އހނއކމކ މ ޙޔތ ލއވފއވނ ނތވ ފނވގނދނ އއޗއގ

ސބޙނހ ވތޢލގ މ އލހ ޤނނނ ބރވމގ ބރއ ހމހލ އއވސ هللا ގތގއވ.

چں ں ڻ ڻڻ چ ސބޙނހ ވތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللا ލޤކށ ލބގނއނވއވ. މޚ

هللا އދވސ "ކނމ ނފސކވސ މރގ ރހ ދކނ ނފސކވ.މނއ: " ٧١٥آل عمران:

މނއ: ٢١ - ٢١الرمحن: چڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ چ ވޙކރއވފއވއވ. އ ބނމތގއވ ކނމ އއޗކ ފނވދނވ އއޗކވ. އދ ކލގފނގ ވރ، ކރތވނތކމއ "

."ދމވޑގނވއވ (ޛތފޅވޖހފޅ )އބހ އއލހގ މތވނތކމގ ވރ

މލކވރ އލހ ވނ އއލހގ މ ފނވދނވ ޙޔތ ހއދވ ދރދމގނވ، ކއނތގޙކމތވނތކމނ މ ޙޔތގއ އހރމނ ހދކރނ ވޤތ ކނޑއޅއވ ނނމވފއވ. އވޤތ އވސކރމގ އދ ލސކރމގ ބރއ އއވސ ފރތކށ ލބގނއ ނވއވ. އވޤތ

ސބޙނހ ވތޢލ هللا ލވދޢ ކޔނޖހނއވ. މކނ ބޔނކރއވ ހމޖހއރށ މ ޙޔތ އ

ފހ މނއ: " ١٧النحل: چۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭۇ ۇ ۆ ۆ چ ވޙކރއވފއވނ. އބއމހނގ އޖލ އއސ ޖހއޖނމ އނމ ހނދކޅއގ މނވރވސ ލސނކރވހއޓވ. އދ

"މ ހނދކޅއގ މނވރ އވސވސ ނކރވހއޓވ.އނ

އދ ދނޔގ މ ކޑވޤތކޅގ ޙޔތށ ނމމއ އއމށ ފހ އހހސބނ އދ ބއއމހނ ސބޙނހ ވތޢލ ވނ هللا ހކރގތށ ހރހކމއ ނމނއއނނވ. އފދމހނ ބނ ބނނ

ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ چ ތޢލ ވޙކރއވފއވނ. هللا ހގ ފތގއ ބޔނކރއވފއވ. އއލ

އ ދރއޅމކ، ތމނމނގ ދނޔގ ދރއޅނ މނއ: " ٧١املؤمنون: چۉ ۉ ې ې ې . އދ އލނ ދރއވއ ފޔވއ އހނ އއޗއ ނނވ. ތމނމނ މރވމވ. އދ ދރއޅމއވ

ސބޙނހ ވތޢލގ هللا ކނމއކސ މއ "ފނއވނ ބޔކކމގއ ތމނމނ ނވމއވ.ޢލއހ ވސއލމގ ރސލކމގ ތދކނ ޤބލކރ هللا އމދ ޞއލޙއއކއވނތކމއ މ

ދނޔގ ޙޔތށ ފހ އދ އޚރވ ޙޔތއ ވކނ ހތނ އހރމނނކ މ މހނގ ޢޤދއއނނވ.ތދކށ ކށވރކށގނ ތބ ބޔކމއވ. އދ ހމއއއކ އހރމނނކ، ޤޔމތ ދވހކ

ސބޙނހ ވތޢލ هللا ނއސނދނ ދވހއކނ ހތނ ތދކށ ޤބލކށގނ ތބ ބޔކމއވ. އދވހގއ އހރމނ އއއޗއގ ބރކށމތގއ ހނގބނގވ މ އޅ ބމއ، އހރމނގ



އދ ޚދ އނސނނނށ އދވހނ ،ބމތގއމވ އޑއ، ފނނނ މހރ ބޑ ބޔ ފރބދތކއޔނކރއވފއވ. އއލހ ވގނދނގތ އއލހގ ފތގއ ވނ ވރށ ޞރޙކށ ބ

٩الواقعة: چڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ چ ވޙކރއވފއވވއވ. ނޑވ، މނއ: " ١ - ނޑފ ނޑ ގދފދއށ ހލގނފ ހނދވ. އދ ފރބދތއ ފ ބނގ

ނޑތކއ "ކމގއ އ ފރބދތއ ވއޖ ހނދވ.ހމނވއޖ ހނދވ. ފހ، ވޔ ބރއގނދ ކ

އދ އޑ ފޅފޅއގނ ދނތވ. ފހ މނއ: " ٧١احلاقة: چڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ چ

ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ چ "އދވހނ އ އޑވހށ، ބލކށވގނނވ

ކތކއ ފދއނ ވއސވހލވގނދ ކމނއ: " ٥ - ٩القارعة: چڤ ڦ ڦ ڦ މއ " މސތކނ ވނ ދވހވ. އދ ބރވއލވ ކހރތކއ ފދއނ ފރބދތއ ވނ ދވހވ.

އދވހނ މކއނށ އނނނ ބޑ އނޤލބގ ސފތކވ.

ވގނވ ދވހއގއ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ވސނލށވ. މފދ ނރއކތރކނ ބޑ އހރމނ މ ނކމތ އނސނނގ ޙލ ހނނނ ކހނއހއޔވ؟ އދވހނ އނސނނގ ޙލ

ތޢލ ވޙކރއވފއ هللا ހނނނ ގތ ތޞއވރކރއވމށ ކރތ ޤރއނށ ރޖޢވމހނގށވ.

ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ ٱ ٻ ٻ ٻٻ پ پ پ پ چ ވއވ:

ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ ڦ ڦ

އ މސތކނނވ! ތޔބއމހނގ ވރރސކލނގއށ ތޔބއމހނ މނއ: " ٢ - ٧احلج: چڄ ވ. ތޔބއމހނނށ އ ތޤވވރވށވ! ހމކށވރނ ޤޔމތވމގ ބނހލމކ ބޑވގނވ ކމކ

ޒލޒލ ފނނދވހ، ކރމއނ އއރނ ކރދ ދރނގ މތނ ހނދނނތ، އދ މބނޑ އނހނނ އއރނގ ބނޑގއ އތ ދރ ވހއ، އދ މސތކނ މސތވފއތބ ބޔކފދއނ

ގ ޢޛބ هللا ސތވފއއ ނނވ. އހނއކމކ ތބ ދކނއވ. ނމވސ އއރނވނ މއދވހނ އރ މސތކނނ މލއގ ދރމނށ ގތ ކރވގނވނއވ. އދ "ގދފދއއވ.

މސތކނ އބއމހނގ ޢމލތކ އއވރށ ދލގ ތރގއ ވނއވ. އއބއއގ ފއގ ކޑ ނޑ ހޅހމޔށ ދ ހނނއރ އނއބއއގ ކކލހމއށ ދހނނނއވ. އދ އނއބއއގ އނގ

ވފއ ވނއވ. އދ އދވހނ ކށވރ ޤހމއށވ. އދ އނއބޔކ އކ ދލގ ތރގއ ޣރކކނ ނވތ ފށވ ޢބރތތކކނ އޅނތއ ކސތޅ އޅވފއފއވނއވ. އދވހނ ފނ ބސތ

ސބޙނހ ވތޢލގ ޢދލވރ ހސބބއލވމގ ދރބރގއ ޢޒރއ ނދއކނއވ. އދވހނ هللا هللا ސބޙނހ ވތޢލ ޙއޖތ ޤއމކރއވނ ޚދ އހރމނގ ގނވނތކނނވ. އދވހނ هللا

ލ އހރމނގ ދތއ ބނދކރއވނއވ. އދ އހރމނގ ގނވނތކށ ހކދ ސބޙނހ ވތޢ

ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ چ ވހކ ދއކމށ އމރކރއވނއވ.



ވއ އސޖމއދ ތމނރސކލނގ އއރނގ އނގތކގއ ސއކމނއ: " ١٥يس: چھ ھ ބނދކރއވ ހށމވ. އދ އއރނގ އތތއ ތމނރސކލނގއށ ބސދނނވނތވ. އދ

"އއރނ ހދއއޅނ ޢމލތކމދ އއރނގ ފއތއ ހކދނއވ.

ރ ދވހށ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ސވލކ ޔޤނނވސ ނއސ ނދނ މ ނރއކތއހރމނ ތއޔރވފއވނ ކހވރކށ ބވއވ؟ އދވހށ އހރމނ ތއޔރކށފއވނ ނމދއ، ރދއއ، ޒކތއ، މއނބފއނނށ ކޔމނތރކނ އދކރމއ، މހނނށ ހޔފރކށދނމއ،

މލތއބވއވ؟ ނނ އހރމނގ އތގއވނ ފފތކގ ބޑ ޢ އދ މނނވސ ހޔލފ ޞލޙފނވރއ ބވއވ؟ ރބއއ، ޒނއއ، ދގހދމއ، ޣބބނމއ، މހނގ ޙއޤތކށ

އރއގތމއ، މނނވސ ހތރކނބޑ ފފތއބވއވ؟

ޢމލތކއގނ އދވހނ އއލހ ޔލފ ޞލޙސބޙނހ ވތޢލ ރހވޑގނނވ ހهللا ބއދލކށފނމ އމހކ އޑތކއ ބނތކގ ތނވސކނހރ ސވރގ ޙޞލކށފއވ. މއޚލފށ ފޙޝޢމލތކއ މނކރތތކ އކ އއލހ ބއދލކށފނމ އތ ގއލމއ ހލކވ.

ނޑރނ ކމގއ ނރ هللا ކއގ ގދފދވގނވ ވނދނވގނވ އލފނގ ޢޛބވ. ނރކއގ ބއމރފޅށ هللا ލއވފއވ ހރކށ ގދފދ މލއކތނ އދވހނ އއވސ ރޙމއ ނކރނއވ.

. ނރކއގ އހލވރނގ އލފނގއ އބކލނ ނރކއގ އހލވރނގ ގއގއ ތޅއވނއވއދއ ރފލއޖ ކނމ ހނދކ އބއމހނގ ހނތއ ބދލކރވނތވ. އއ ޢޒބގ ރހ

ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک چ ތޢލ ވޙކރއވފއ ވއވ. هللا ލބގތމށ ޓކއވ.

މނއ: ٥١النساء: چڱ ڱ ڱ ں ں گ گ گ گ ڳ ڳ ڳڳ ڱ ހމކށވރނ ތމނރސކލނގ އޔތތކށ ކފރވ މހނ ނކނހރ ތމނރސކލނގ އއރނ "

އއރނގ ހނތއ ރފލއޖ ކނމ ހނދކ، އއރނގ ހނތއ ނރކޔށ ވއދވހށމވ.هللا ދލކރވނއވ. އއ އއރނ ޢޒބގ ރހ ލބގތމށތކއވ. ހމކށވރނ އނނހނތކކށ ބ

އތގ އހލވރނގ ކނއކ ޒއޤމވ. "އ ޢޒޒވނތ ހކމވނތ ރސކލނގ ކމގއ ވއވ.ދވގނވ ފނވ. އގ ސބބނ އމހނގ ބއމކ ލއއ އކވފއވ ދހއ، ހނކނ ނހޔތށ ގ

އހނދ ،ޛބފނމނ ޢ އބއމހނގ ގހރތއ ބރބރވގނދނއވ. އ ނރކއގ ގދފދވގނވ ސބޙނހ ވތޢލ އނގވ ގތށ އޅވނ ނމއ هللا މ އނސނ އދވހނ ހތމކރނއވ.

ޔގ އގހރ ވޤތތއ ބކރ ގތގއ ނގނލވނ ނމއ ހތށ އރނއވ. ހތށ އރނއވ. ދނއށ ބރވތ ވވނ ނމއ ހތށ އރނއވ. އދ އނ هللا ނމދ ކރވނ ނމއ ހތށ އރނއވ.

ވނކމށ ޓކއވ. ގ ސނނތށ ތބނވޢލއހ ވސއލމهللا ދރވނއވ. މތ ރސލ ޞއލ

ڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ چ މވނ އވނ ބޔކ އއ މތރނކމގއ ހދނކމށޓކއވ.

އ ހރ މނއ: " ٢٤ - ٢١الفرقان: چھ ھ ھ ے ے ۓۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ



މތރކ ކމގއ ނހފނމ ކހ ހލކއގ ބޑކމއވ! ސހރއވ! ތމނ އވނ މހކރނގޅވސ ހއޔވ! ހމކށވރނ ތމނނއ ހމއށ އ ޤރއނ އއމށފހ އނ ތމނ އއނ އއކބކށ މގފރއދއފއވ. އނސނއށ އނ ދރކށ ނކމތކށލ އއޗއކމގއ ޝއޠނ

ޟރތގއ ރއ ހރމނ އމހނ ޙ ގهللاވހނ ފސޤ، ފޖރ، ކފރ އޅނ އދ އދ "ވއވ.އނބރ ދނޔއށ ފނވމށ އދ އދސކރނއވ. އއ ކއކރނތއވ؟ އއ އމހނނށ

އގނވނ އދނކރވނ ނމދތއ އދކރމށވ. ނހފދޔ ރދތއ ހފމށޓކއވ. އރމސތކނގ ޙއޤތއ އދކރމށޓކއވ. މއނބފއނނށ ކމހތމށޓކއވ. ކރވނ

އބއމހނނށ ވޙކރއވނތއވ. هللا ޝޢމލތކގ ފފއނ ތއބވމށޓކއވ. ޙބޑވގނވ ފތމނ އލހ ތޔބއމހނނށ ނދއވމހއޔވ؟ ހޔ ވސނނ މހކށ ހޔ ވސނނހ ޢމރ

އދ އނޛރކށ ޙއޤގތ ބޔނކރއވމށޓކއ ރސލނނއ ނބއޔނ ނފނއވމހއޔވ؟ އދ ނވ ހއޤއ ބޠލ ވކކށދއވމށޓކއ ފތތއ ބވއނލއވމހއޔވ؟ އދ ލޢނތ ލއވގ

ޝއޠނއކ ތޔބއމހނގ ޢދއވއކނ ބޔނކށނދއވމހއޔވ؟ ނމވސ ތޔބއމހނ ވނ ތމނއލހ ދއވ ޢމރގ ދވސތއ ނކޔމނތރގތގއ ހދކށލފއވ. އދ ތމނއލހގ

ތމނ އލހ ބވއލއވ ފތތއ ތޔބއމހނ ވނ ރސލނނއ ނބއޔނ ދގކށފއވ. އދ އއކބކށލފއވ. އދ ތޔބއމހނވނ ޝއޠނއކ މތރކ ކމގއ ހދފއވ. އހނވމ،

ކ ސބޙނހ ވތޢލ މބއމހނގ ވހهللا މއދ ތޔބއމހނގ ޢމލތކގ ހތ ނތޖ ދކށވ.

ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ېې چ ބޔނކރއވ ވޙކރއވފއވއވ.

މނއ: ٧١فاطر: چې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ އއރނ އ ނރކގއ ރއހރ ދނނވނތވ. އޅމނގ ވރ ރސކލކ! އޅމނ ކރމނ "

އ( ޢމލނނ ޞލޙ ޢމލކރމށ އޅމނ ނރއވއފނދވ! ހނދމކރނ މހކ ގނދޔ )ނބއދވސތކގއ ހނދމކރހ ދވހ، ތމނރސކލނގ ތޔބއމހނގ ޢމރ ނދނމވނ

ވ. ފހ، ތޔބއމހނ ހއޔވ؟ އދ އނޛރކރއވ ބކލކ ތޔބއމހނގ ގތށ ވޑއގތ " )ޢޛބގ( ރހ ލބގނނށވ! ފހ އނޔވރނނށ ނޞރދނ އއވސ މހކ ނވއވ.

ސބޙނހ ވތޢލގ ގދފދވގނވ ޢޛބނ އއވސ މހކށ ސލމތކމއ هللا އދވހނ ށ، ދރއކށ، ބބއކށ، ދއތއކށ، އނބކށ، ހދއއނދވނއވ. މނމއކށ، ބއޕއކ

ފރއކށ އދ އއވސ މހކށ އނކކށ ނޞރއ ނދވނއވ. އނމނވސ އޅނ އމހއގ އމއލ ނފސ ސލމތނވގނނވ.

ކޑ ޚލޞއކވ. އހރމނ ކނމ އދ މއ ޤޔމތދވހ މސތކނގ ޙލތ ހނނނ ގތގ ކޑމހކވސ އދވހ ބއދލކރނޖހނ މހކވ. އހރމނ އނމނވސ ދތރކރމނ މދނ އދވހ ދމލށވ. މދތރގއ އނމ ފރތމ އހރމނނ ބއދލކރނ އކއޗކ މރވ. މ

އއނ ބރއވ ސލމތވގނވނ އއޗއ ނނވ. ސލފއޞލޙނގ މރކ އކކށ ވސ



އއދވހކ މސވރއކ އނގ އދއގ "ވދޅވއވ. هللا ބކލއކމގއވ އބނ ސއމކ ރޙމހގއ ބޅގއ މތނ މސބނމށޓކއ އތރމއޗށ ނކމ ކނވރ މދށ އއލއވ. އހނދ

ނޑކވ. އހނދ އމސވރޔ އއޗއ އޅއގތވ. ދމ ނގ ބލއރ އއ ޤބރއގ ބލގ ކށގނޑ މޚޠބކށފއ ރމނ ރމނ ބނޏވ. ނޑށ ބލލފއ އކށގ އކށގ

ށ ސލމތއ ނވވނވ.ޢއޒއތރއކ ކމގއ ތބ ވއވ. އކމކ މ މރނ ތބއ މއސނޖކ ކމގއ ތބ ވއވ. އކމކ މ މރނ ތބއށ ސލމތއ ނވވނވ.

ފޤރކ ކމގއ ތބ ވއވ. އކމކ މ މރނ ތބއށ ސލމތއ ނވވނވ. ށ ސލމތއ ނވވނވ.ދލތ މހކ ކމގއ ތބ ވއވ. އކމކ މ މރނ ތބއ

ޖއބރ މހކކމގއ ތބ ވއވ. އކމކ މ މރނ ތބއށ ސލމތއ ނވވނވ. "ޢލމވރއކ ކމގއ ތބ ވއވ. އކމކ މ މރނ ތބއށ ސލމތއ ނވވނވ.

ވތޢލގ ހޟރތގއ އނމ މތ ސބޙނހهللا މމރނ މހކށ ސލމތކނ ލބނނމ هللا ވގނވ އނސނ އޅގނޑމނގ މތ ނބއޔ މހނމދނ ސއލ ބވތވގނވ އނމ ލ

ސބހނހ ވތޢލގ هللا އލއހ ވސއލމށ ސލމތކނ ލބނހވ. ނމވސ އކލގފނށ ވސ ލމތއ ނވއވ.މ އލހ ސނނތކނ ސ

هللا މރ އނނނ ވޤތކ އކކށވސ އނގގނވ ކމއނނވ. އކމގ ޢލމވނ ހމއކނ ޟރތގއވ. މރ އނސނއ ބއދލކރކށ ވކ ޢމރއ، ވކ ބއޔއ ޙ ސބޙނހ ވތޢލގ އދ ވކ ތނއނވއވ.

އ އޚތނނވ! މމރއ މރގ ސކރތށ އހރމނ ތއޔރވފއ މވނ ލބވތ އޚނނވޅއ އތނގ އނދރކމށ އހރމނ ތއޔރވފއ މވނ ކހވރކށ ށ ކހވރކށ ބވއވ؟ ކ

ރވފއ މވނ ކހވރކށ ބވއވ؟ ނކރއ މނކރ ދ މލއކތނގ ސވލތކށ އހރމނ ތއޔބވއވ؟ ކއނތގ ވރ ޖއބރވނތ ޤއހރވނތ އލހ ބއދލކރމށ އހރމނ ތއޔރވފއ މވނ ކހވރކށ ބވއވ؟ އ ބޑވގނވ ދވހގ ބޑކމމދ އޅގނޑމނގ ވސނނ

އވ؟ބޑކރކށ އދވސ ނވބ

***



ސވރގގ އފވރކމގ ޚބރ ދއވނ ދހ ބކލނ


هللا އލޞގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ކރތ ރސލ ޢނހهللا ރޟޔ ފ ޥ ޢ ބނޢބދއރޙމނ އބބކރ ވހށ ސވރގގއވ. ޢމރ ވހށ "ލމ ޙދޘ ކރއވއވ. ޢލއހ ވސއ

ސވރގގއވ. ޢޘމނ ވހށ ސވރގގއވ. ޢލ ވހށ ސވރގގއވ. ޠލޙ ވހށ ވރގގއވ.ފ ވހށ ސ ޥސވރގގއވ. އއޒބއރ ވހށ ސވރގގއވ. ޢބދއރޙމނ ބނ ޢ

ސޢދ)ބނ އބ ވއޤޞ( ވހށ ސވރގގއވ. ސޢދ )ބނ ޒއދ( ވހށ ސވރގގއވ. އދ (ތރމޛ) (1)"އބ ޢބއދ ބނ އލޖއރޙ ވހށ ސވރގގއވ.

އތރނ އހނ ބއއ ބކލނގ 21މތގއ ބޔނވގނދޔ ހދޘފޅގއ ނނގނވގނދޔ ބކލނނށ ވސ ސވރގގ އފވރކމގ ޚބރ މދނޔ މތގއ ވނ ލބވޑއގނފއވ )ޚދޖ

އ ،އހނނމވސ (ހމނވޑއގނނވއވ. ބނ ސލމ ފދ ބކލނهللا ބނތ ޚވއލދ، ޢބދގ ގތގއ "ބކލނ 21ރކމގ ޚބރ ދއވނ ސވރގގ އފވ"ބކލނ 21

.ބކލނގ ނނގނވގނ ދޔމގ ސބބނނވ 21މޝޙރވވޑއގތ އއ ހދޘއގއ އ

***

.{(51) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(4737) الرتمذي: جامع (1)



އފވރ، ހތހމޖހ، ބއޖވރ ދރއޅމއ ލބނ ކހނއ؟

އޙމދ ރމޒ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 14، 2341ޝއވލ 15 ތރޚ:

وقدوة ،ول عدوان إل عل الظاملني والصلة والسلم ىلع إمام املتقني ،ويل الصالني ،المد اهلل رب العاملني وىلع آل وصحبه و الابعني. أما بعد: ،انلاس أمجعني

ޙޔތއ ބނނވނ މހކވ. ހމ ޔޤނނވސ ކނމ އނސނކ އމނ، އމނ، ބއޖވރމސލމކށ ވޔސ ކފރކށ ވޔސ، ފޤރކށވޔސ މއސނޖކށ ވޔސމއވ. އނމނވސ އބޔކށ ލބފއވ އނމހ ވޞލތތއ ބނނކށގނ މސއކތކރމނ ދނ އފވރ،

އއބޔކ ދކގތގއ ބއޖވރ ޙޔތއ ލބނ ގނ މދލއ ފއސ ހތހމޖހ ޙޔތއ ހދމށވ. މތ މޤމނ ޙޞލކރވދނ ،މނސބއ ،ހރގނނވ. އނއބޔކ ދކގތގއ އއ ޖހއ

ނޑއކ މތ ތ ޢލމއ އއޗކވ. އދ އނއބޔކ ދކގތގއ އފވރ ދރއޅމއގ ތޅދ ފސތކވ.

ނވވނ ކމވ. ދމވ ޙޤޤތކ ހމއކނ މކނކމނ ބއޖވރކމގ އއސރއ ހމއށ ވޞލ ،މނސބއ ،ގތކނ މދލގ ވރޔގ މދ ގއލ ބނގރޓ ވދނއވ. އދ ދމވ ގތކނ ޖހއ

އރދކރއވ هللا ވއޓދނއވ. މދލއ ފއސގ ތނވސކމކ މތ މޤމގ އހލވރނގ ޤދރ އޅކށ އއލހ އނ އމތޙނ ކރއވމށޓކއ ދއވ އމތޙނކވ. އ އމތޙނނ

ކމނ ފސވމށޓކއ މދ ހދކރނވ ކހނއކނ އއލހ ވނ ބޔނކށދއވ ފއވ. އހނނހ ވތޢލއށ ޙ ސބهللا މނސބގ ސބބނ ،ޖހއ ،މޤމއ ،މދލއ، ފއސއއއ ގއލމކށވ. އމހކށ ހރ ހލކ ވނދކރމށ ހރސ އޅނމ އކޔމނތރކނ އ

ٱ ٻ چ ސބހނހ ވތޢލ ކރތ ޤރއނގއ ވޙކރއވފއ ވއވ. هللا ކށވ.މގފރދމ

٥٥التوبة: چٻ ٻ ٻپ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ތކއ، ދރނތއ، ކލގފނ ޢޖއބކރވޔ ނދ ހށކމވ. އބއމހނގ މދ ،ފހމނއ: "

އރދކރއވނ ދނޔގ ދރއޅމގއ އތކތނ އބއމހނނށ ޢޛބ هللا މތ ހމކށވރނޝނއ " ދއވމށވ. އދ އއރނ ކފރނކމގއ ވޙލ އއރނގ ފރނ ދޔމށވ.

ލބނހވ. ނމވސ ޝއކތހރ ބޑ ވރކމކނ މހކށ ބއޖވރކމއ ލބނ ނމ ފރޢއނށ ފރޢއނގ ވރކމކ އމނކމގ ނރނ އލވފއވ ވރކމއ ނނވ. ބޑކމއ ކބރވރކމގ

އށ ކޔމނތރކނ އދކރމނ އއކބވފއވ، އދ هللا މތގއ ބނގ އޅފއވ، އއކއވނތ ސބޙނހ ވތޢލ ދއވ ވރކމށ هللا އޅފއވ ވރކމކވ. އނ އނޔވރކނ ޙއދފހނ

ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ ވޙކރއވފއވއވ. هللا ބޑވ، ކބރވރވގތވ. މތ



އދ ފރޢއނ އނގ މނއ: " ٥٧الزخرف: چچ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍڍ ڌ ڌ ڎ ރގއ ހރ ގވލއވ. އނ ބނޏވ. އ އހރނގ ޤއމގ މހނނވ! މޞރގ ޤއމގ މހނގ ތ

ވރކމއ އހރނގ ދށނ ހނގ ހނގ މހރ ކރތކގ މލކވރކނ ލބގނވނ ތމނނއކށ هللا ޢއނ އނއށ ތކށ ފރމފދ ގ "ނނ ހއޔވ؟ ފހ ތޔބއމހނނށ ނފނނނ ހއޔވ؟

އނމ ފހނ ޙއދ ފހނއޅއ ގސ އނ އކ ،ބޑވ ،ދއވ މދލއ ވރކމށ ކބރވރވ

އހރނ ފޔވއ މނއ: " ٧١القصص: چچ چ چ ڇ ڇ ڇ چ އލހކމށ ދޢވކރއވ. "އ، އހރނނށ އނގފއއ ނވއވ.އހނ އލހކ ތޔބއމހނނށ ވކމ

ފރޢއނގ މ ކބރވރކމއ ބޑކމގ ސބބނ އނގ އ ވރކމނ، ބއޖވރކމއ ،އދލގ ކފއއ ޢނހ ވތ ޙ ސބهللا އފވރކމއ ނލބނވ. އގ ބދލގއ އނއށ ކރމތލނޖހނ

چ ڇ ڇ ڇ چ ސބޙނހ ވތޢލ ކރތ ޤރއނގއ ވޙ ކރއވފއވއވ. هللا ލޢނތއވ.

އނ هللا ދނ ދނޔއއ އޚރތގ ޢޤބތއގ ގތނ މތ މނއ: " ٢٥النازعات: چڇ ڍ ހގތނ ސބޙނހ ވތޢލ ފރޢއނއ އނގ އޢވނނނ ބهللا އދވސ "ހއޕވއވ.

ں ں ڻ ڻ ڻڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ چ ވޙކރއވފއވއވ.

އއރނ ހނދނއ ހވރ އލފނށ )އބހ: ކށވޅގ ޢޛބށ( މނއ: " ٩١غافر: چھ ( ފރޢއނގ .ހށހޅއވނތވ. އދ ޤޔމތގ ވޤތ އނނ ދވހ )މލއކތނނށ އނގވނތވ

."މހނ އނމ ގދފދ ވގނވ ޢޛބށ )އބހ: ނރކއށ( ވއދށވ

هللا ބއޖވރކމކ ގނމދލއ ފއސއނ ލބނ އއޗއނމ ޤރނށވސ ލބނހވ. އނއށ ރކނ ނވތ ވސނނތނކމއ ހނ އދއވ މދލކ އއގތކށވސ އނއށ ލބފއވ ޢލމކ

އނއށ އއލހގ ފޟލވނތވރކމނ هللا ބރމސއކތނ ލބނ އއޗއނނވ. އއ މތ ސބޙނހ ވތޢލ އނއށ ދއވ ނޢމތތކށ އނ ބޑވ هللا ދއވ ތނވސކމކވ. ނމވސ

ދޅތކށ ހއލގނވ ޙލ އނ އފކށ މޖކރމނ ދޔއވ. ކފރވރވގތވ. ދނޔގ ފސދކށ އނޔވރކނ މސތކނގ ޙއޤތއ އދކރމނ އއކބވގތވ. އދ ބނމތ

ڳ چ : ޢއމކރއވ. ފޅވގނވ މގފރދމކނ މގފރދ ގތވ. މ މގފރދމގ ޖޒއކށވ

އނއއ އނގ )ޚޒނތކއ( ގއއކގއ هللا ފހ ތމނ މނއ: " ١٧القصص: چڳ ڳ ڱ ނޑ ގނބވއގތމވ. "ބނގ

ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ފރޢއނށއ ޤރނށ އމހނގ ވރކމނ އދ މއސދކމނ . އގ ބދލގއ އކނތއތއ ވގނދޔއ އމހނނށ ޢޒބއ ހލކ ބއޖވރކމއ ނލބނވ

ނޑމނ މއދ މވނ ޙޤޤ ބއޖވރކނ ލބނ މގ ޙއޤވމށ މދވރވ ސބބކށވ. އޅގގތގއ ކޔމނ ސބޙނހ ވތޢލއށ ފރހމގތގއ އމނވ އއލހށ ފރހމهللا ކމގއވ



ނޑމނ މވނ ދނޔގ މ ކހވރ ދރއޅމގ ބދލގއ އޚރތ ތރވމނ އއކބވފއވ. އޅގނޑމނ ދނޔގ ކނތއތކއ މޝޣލވމގ ސބބނ ސބޙނހ ވތޢލ هللا ވއކލފއވ. އޅގ

ތއ ނވއވ. މސކތތއ އބދ ކށލނ ފރޞތއ ނތވ. ގ ޙޟރތށ ކއތނވލނ ވޤކރތ ޤރއނ ކޔވލނ ވޤތއ ނތވ. އނބދރނނ އކ ހދކށލނ ވޤތއ ނވއވ. އފދ

ނޑމނނށ ތޞއވރ ވކމގ އ ވޔސ މހނ ކތއމ ހތހމޖހ ދރއޅމއގއ އޅހނ އޅގގނދ ބނމވ. އއނ ގއއގ ތރގއ އއވސ ހތހމޖހމއ ނވއވ. އނބމހއއ هللا

ދރނނ ،ހތހމޖހމއ ނތވ. މއނބފއނނއ ،ކލނއ ،ފރމހ އ ދމދ ލބވރކމއރމގއ ހތހމޖހގނ ނދއނލވއވ. ދމދ އއވސ އޅލމއ އގތރކމއ ނތވ. އ

ނދލނވސ މ ޖހނ ބސގޅއއ ކލއގނނވ. ކއޖކށ ދމވ ޙދޘއކވ. ވޔފރއއގނ ހބނރ މސއކތކރމނ ދޔ ބއޕއއގ ދރއކވ. އއދވހކ މ ބއޕ ގއށ އއސ ގގއ

އކތއގނ މޝޣލވ އޅނކށ ދރފޅ އއސ ބއޕކއރނ އއޗއ އހލވދނތ ވސ މސއހރނ މހރ ބރ މސއކތއގއކނ ނނގހއޔވ؟ އހރނ މހރ "އހއވ. ބއޕ ބނޏވ.

އބޖހއވ. އދވސ ބއވރ ބލތއ ޗކކރނ އބޖހއވ. އހރ ޗކތކގއ ސއކރނ ބއޕގ ތޔ ވޔފރނ "ދރފޅ ބނޏވ. "މސއކތތއ ކރނ އބޖހއވ. އވހށ ބނށވ!

އއ ކއކރނ ބލކމއ ހއޔވ؟ "ބއޕ ބނޏވ. "ގޑއކށ ލބނ ކހ ފއސއއ ހއޔވ؟ހ އއޗއ ހމއށ ވނ ހދދފއވ. އހރނނށ ލބނ ގޑއކށ ވހ ބނނވ ހރ ދރފޅށ

އދ އތރ އއ "ދރފޅ ބނޏވ. "ޑލރވ. ދނ އނދގ ނކށ މތނނ އވހށ ދނ އޅށވ.ބއޕ "ނތއވ؟ސވލ ކށލނ އހރނ ބނމވ. ބއޕއވ! އހރނނށ ދހ ދލރ ދވދ

އއ ކއކރ ދހ ޑލރއ ހއޔވ؟ މ ދޔ ހފތގ ދހ ޑލރ ދނމ ނނހއޔވ؟ "ބނޏވ. އދރފޅ ބއޕގ ހރކށ ބހރވއގ ސބބނ "ދނ އނދގ ނކށ މތނނ ދނ އޅށވ.

އނގ މސއކތ ނނމލމށ ފހ ހމޖހލއވ. މގ ދރވ، އނމފހނ ނދނ އށތވ. ބއޕކޑއރކޅއ ކރނ އނއއ އނގ ދރފޅ ދމދ ހނގ ހނ ވހކތއ ޚޔލތކއގ ސފގއ

ވމނ ދޔއވ. އނގ ނނޖށ ހރސއޅމނނވ. ދރފޅ އނގ ލލގ ކރމތގއ ތމސލ ދމދ ހނގ ކނތކއ ފނކށ އނ ވސނލއވ. ދރފޅ މދ ކނތއ ކރވނ ރނގޅށ ނނކނ އޙސސކރވ ދރފޅގ ކބއނ މޢފށ އދމގ ޝޢރ އނގ ހތގ ތރގއ

ރބޖހއވ. ބއޕ ބނޏވ. ސއތރގތވ. އރކޅކނ އ ދނމތ ދކށފއ ދރފޅ ދމއށ މފކރށވ. ދރފޅ ބނމ ދހ ޑލރ ނނހއޔވ؟ މ އތ ދހ ޢ ދރފޅއވ! ބއޕއށ މ"

ބއޕ ދހ ޑލރ ދނމނ ދރފޅ އ ދހޑލރ ބލސ ދށށލއ ."ޑލރވ. ހފށވބލސ ހއލލ ވޤތ އގ ދށގއ އތރ ދހ ޑލރ އއވ ރއކކރއވ. އ ދހ ޑލރ ލނ ދރފޅ އތގއ މހރވސ ދހ ޑލރ އބއތ ނނހއޔވ؟ "ބއޕއށ ފނނވ. ބއޕ ބނޏވ.

ބއޕއވ! އހރނ މ"ދރފޅ ބނޏވ. "ދނ އނއކ ކއކރ ދހ ޑލރއ ހއޔވ؟ފއތވދޔ ދވސތކގއ މއނނނ ފއސ އއކރމނނވ. މހރ އހރނގ އތގއ ވހ ޑލރ



. އހރނ ބނމ މ ވހ ޑލރ ބއޕއށ ދފއ ބއޕގ އތނ މދމ އއގޑއރ ބއތވއހދކށލނ ވޤތކޅއގ އނތޒރގއ ގނނށވ. ބއޕގ ބރ މސއކތ ހދ ބއޕޔ އކ

އހރނ ހނނތ ފސ މސދވސ ފއތވ ހނގއޖއވ. ބއޕގ ހރހ ވޤތއ ތޔ ހދކށލނ ވޔފރގއވ. ބއޕވނ މނމއށވސ އޅނލވ މނމވސ ދކށލފއވ. ތޔ ވޔފރގ

އށ އދކރނޖހ هللا ރމވފއވ. ބއޕ ތޔވނ ޙނ މވނ މނމގ ލބނ މ ސބބނ އހރއޅކނތއވސ ދކށލފއވ. ޢއލގ އތއބޔކ ގޅނ ކނޑފއވ. މ އތ ވހ ޑލރވ.

އރ ހސކށދވދނ ޑ އދސކށފއ ބނމވ. އހރނނށޓކއ ބއޕގ ވޤތނ މދމ އއގއވޤތ މ ބއޕއށ ކރނ އސރ ތބ އޙސސކށލށވ. މއދ ތބއކ މފދ މހއ "ހއޔވ؟

ހއޔވ؟ ތބގ އތނ ފއސދފއ މގތށ ވޤތ ގނނނޖހފއ ތބ ކތއމހނ އބތބ ކރނޖހ ޙއޤތއ ބރބރށ އދކރމ ހއޔވ؟ އނބނނއ ހއޔވ؟ ތބ އމހނނށ އދ

ދރނނށ ލބ ދނ ހއޔވ؟ އމހނނއކ ވޤތ ހދކރނ ހއޔވ؟ ބއޖވރ އފވރ ޙޔތއގ ނޑއކ ލބވތކމނ ފރފއވ ޢއލއއ ނނހއޔވ؟ އފދ ލބވތކމއ ޢއލގއ ތޅދ

ކރވނ ހމއކނ ގތކ އހރމނގ ލބވތ ރސލގ ސނނތށ ތބވނ ނނ ދނ ކނ ޤއމ ގތއ ހއޔވ؟ މއ ތބގ ޙޔތގ ބދލކރމގ ވޤތވ.

ފރގނވ ރތނވ އވ ކރކރ ޙދޘއކ ޢބއލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މތގއޙދޘއކވ. މއ އޅގނޑމނގ ނޒރގއ ފއސގ ގނކމ ހރ ބއޖވރ ކމގއ އޅމނދ މހނގ ޙލ ހރގތވ. މފދ އތއ މސލތކއ އހރމނގ މޖތމޢނ ފނނނއވ.

ކރވނ ކމއ ކމގއ ހނކރށވ. ޙޞލއނ ދރއޅމގ ބއޖވރކމއ އފވރކމކ ފއސގ ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލ هللا ކރވނ މގކ ތބގ ޙޔތ ރސލއދ ކޔއތ އކނ ޙޞލ

ސނނތގ މގށ ފރޅލމވ. އއ އފވރކމގ މގވ.

ބއތއވ؟ ބއޖވރކނ ލބނ ކނބޔކށތއވ؟ އހނވމ ދނ އފދ ސވލކ ބއޖވރކމކ ކ ސބޙނހ ވތޢލ އނނނވ އޔތގއ ވނ هللا މސވލގ ޖވބ ކރތ ޤރއނގއ

ސބޙނހ ވތޢލ އއލހށ އމނވ ޞލޙ ޢމލތއ هللا ބޔނކރއވފއވ. ބއޖވރ ކމކ ނހ ވތޢލ ޙސބ هللا މތބ ކޔމނތރ އޅނނށ އއލހ ދއވ ނޢމތކވ. ކރނ މތ ދ

ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک گ گ چ ކރއވފއ ވއވ. ޙކރތ ޤރއނގއ ވ

ނގ މއމނއކމގއ ވޙލ ފރހނނގ ތރއނ ވޔސ ނވތ އނހނމނއ: " ٤١النحل: چگ( ފހ ހމކށވރނ އމހކށ ރނގޅ !ތރއނވޔސ ޞލޙ ޢމލއ ކށފމހ )ދނނށވ

ސބޙނހ ވތޢލ އވނ އއލހގ هللا "ދއވހށމވ.هللا ބއޖވރ ދރއޅމއ ތމނ ށ ވޢދވވޑގނފއވ. އއލހގ ކޔމނތރ އޅނނށ އމނ އމނ ރނގޅ ޙޔތއ ދއވނކމ

ވޢދކ އއ ޚލފވމއނތ ހމކށވރނވސ ތދ ވޢދކވ. އކމގ މސލތއ އހރމނނށ



ސބޙނހ ވތޢލގ މތ ނބއޔ ޔސފ ޢލއހއސލމ އތއ هللا ފނނނ އބހއޓވ. ލގއ އޅއވ އރވސ އޅއވ އލހ ޙޟރތނ ދއވ ހތހމޖހނ އހރތކއ ވނދނ ޖ

ގ هللا މތގއވ. އއގތކށވސ ދރއޅނ މތނ ފހވ މޔސ ވނލއވއވ. ޖލގއވސ ލއހ ޢهللا ދނށ ގވލމގ މސއކތ ކރއށ ގނދވއވ. މތ ނބއޔ މޙއމދ ޞއލ

އބކލނނށ މއދ ގތނ ދމވ ދތތކއ އކވސ ،ވސއލމގ ޞޙބނ ދރއޅއވއކލގފނ ކސތޅ هللا ހތހމޖހގނވ ދރއޅމކވ. ޝއޚލ އސލމ އބނ ތއމއޔ ރޙމހ

މބއމހނ އހރނ ކޑގޅއކށ "ކކތއވ؟ އޅވއ ކޑގޅއށ ލއ ބނދކރ ހނދ ވދޅވ ލއ ބނދކރމނ އމހނނށ އހރނނށ އކރވނ ކނ ކމއ ހއޔވ؟ )މރދކ އއވސ ހތދތކމއ ނކރވއވ.( އހރނގ ހރހ އފލކއ ހތހމޖހމއ ވނ އހރނގ ހތގއވ.

ޙޤޤ ބއޖވރކމކ "ކއ ނކރވނއވ.ތއމހނނށ އހރނނއ އހރނގ ހތކ ވ އބމއއވ. ދތ އނދގތކ އކވސ އބއމހނ ވނ އލހ ހތހމޖހމނ އފވރކނ

ޙޞލކށފއވ.

މ ހތ ހމޖހނ، މ އފވރކނ، މ ފނކނ، ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! މ ބއޖވރކނ، އށ ސޖދއއ ޖހލނ ފރޞތއ ނލބ، ޤރއނ ކޔވލނ ފރޞތއ ނލބ هللا މ ލއޒތ،

ބޔކށ ލބނ ހއޔވ؟ އބއމހނގ މއސދކމކނ މފދ ރޙނ އރމއ ނލބނއވ. މ ޤރއނ މދ ކނތއ މކރ އހނތ ،މ މސކތތކއ ،މތ ވގނވ ދނއ އހރމނގ މ

ގތމދ މ ދނއ މ ޤރއނއ މ މސކތތއ ރނ ނމ އނޔލބފއވ ކޑކއޖކ ރ ފދއނ ޢމލތއ ކރމއ ނތ ޞލޙ ރނއވ. އމނކމގ ނރނ ހތތއ އޖލކރމއނތ އދ ހޔލފ

ނޑވރތކގއ އރމއ އފލގ ވޤތ ދނމތތކގއ މދނޔގ ކރ ދވސތއ ބކރ ގއދ އ އޅވނ ބއޖވރ ދރއޅމއ ނނވ. އމނކމއ ހޔލފ ޢމލކރނ ނތ ،ކރޔސ

ތކއ އއކށ އއނ އގބޑތ ތކތ ގނ އގބޑ ޚދމތތއ ކތނމ ގނ މދލއ ފއސهللا ބނނކރ ކމގއވޔސ ބއޖވރ ދރއޅމއ ނލބނއވ. އފދ މހނނށ ވނ މތ

ވއވ. ވޙކރއވފއهللا ޤރއނގއ ބޔނކރއވފއވ ފދއނ ދތ އނދގ ދރއޅމކވ. މތ

ފހ ހމ ކށވރނ އމހކށ ވނ ދތ އނދގ މނއ: " ٧٢٩طه: چېئ ېئ ىئ ىئ چ "ދރއޅމކވ.

ނޑމނ ބއޖވރ އފފގތ ބއޖވރކމއ އފ ފގތކމށ ފނބވއގނވ މސތކނނވ! އޅގގ ގކޅތއ އބދކރމނ ހތހމޖހނ هللاކމށ ވނޏ އމނ، އމނ ހތހމޖހ ހޔތއ ބނނ

ހދނވއވ. ޤރއނ ކޔވމނ ހތހމޖހނ ހދނވއވ. ދނޔއއ އޚރތގއ ބއޖވރވނ މގ ޙ ޢމލ ދއކވ މތ ނބއޔގ ސނނތށ ތބވމނ ހތހމޖހނ ހދނވއވ. ހޔލފ ޞލ

ރކރމނ ހތހމޖހނ ކޛސބޙނހ ވތޢލގ هللا ކށގނ ހތހމޖހނ ހދނވއވ.



چىت يت جث مث ىث يث چ ސބޙނހ ވތޢލ ވޙކރއވފއވއވ. هللا ހދނވއވ.

"ހނދމކރމނ ނނ ހއޔވ؟هللا ހތތއ ހމޖހނ މނއ: " ٢١الرعد:

***



މދހދނ މސއކތކރމގ މތވރކނ

އޙމދ މޙސނ މޙއމދ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 14، 2341ޝއވލ 15ތރޚ:

ވނ މދހދމށޓކއ ވރށބޑށ ބރ އޅއވފއވ. އދ މދ ހދނ ޙލލ ގއއސލމދނ ނޑމނނކ މސލމނ ކމގއ ވމނ ހތށއރ ކނމ ގތކށ މދ މގތއ ދއ ކވފއވ. އޅގ

ހދމކ އޅގނޑމނނށ ހއދ ވގނވ ކމއނނވ.

ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ چ އނގއ ވޙ ކރއވފއ ވއވ.ތޢލ ކރތ ޤރهللا

ބމގއވ މސތކނނވ! "އ މނއ: ٧١١البقرة: چېئ ېئ ۇئ ۇئ ۆئۆئ ۈئ ۈئ ېئ ފޔވޅތކށ ގޝއޠނ އދ ކއއޅށވ! ތޔބއމހނ ތކތ ރނގޅ ޙލލ ތރއނ ތކތގ

ނޑ ތޔބއމހނނށހރ ޝއޠނއ، އ ހމކށވރނ )އހނ( ނވށވ!ތބޢ ތޔބއމހނ އޅކ

ٿ ٿ ٹ ٹ چ އދވސ އއލހ ވޙ ކރއވފއ ވއވ. "ތރޔކވ.ޢދވތ ބޔނވގނވ

އކލނގއ،" މނއ: ٧٥امللك: چٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦڦ ڦ ڄ ڄ އތނގ ،ފހ ރސކލނގއވ. ލއވ ބނގނޑ ކމގއ ފސހތނއ ތޔބއމހނނށޓކއ،

އދ ކށވ! ރޒޤނ ދއވ އކލނގ އދ ދތރކރށވ! ހނގއ ތޔބއމހނ ކނކޅތކގއ "ށވ.ޙޟރތ އކލނގ ފނއވނވނ، ދރއވއ އލނ

އވ.ލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވޢهللا ޞއލ هللا މދ ހދމށ ބރ އޅއވއ ރސލحدكم حزمة ىلع ظهره ))

ن يتطب أ

و يمنعه ل

حدا فيعطيه أ

ل أ

ن يسأ

މނއ: ((خري ل من أ

އއނ އފލއގނ ބރކށމތ އނގ އދރބޑ ދރކށއގނ މހކ ތރއނ ތޔބއމހނގ" އނއށ އމހ ހޔކނބޑވގނވއވ. މށވރހ ސލނޖ ގސ ކއރޔށ ހއގ މ ،މނފހދނ

ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލهللا އދވސ ރސލ (1)"ވޔސމވ. ނދނކމގއ ނވތ ދނސ حدكم فيحتطب ىلع ظهره )) ޙދޘ ކރއވފއވއވ.

ن يغدو أ

ق به ويستغن به عن انلاس ،ل ،فيتصد

و منعه ذلك عطاه أ

ل رجل أ

ن يسأ

فىل ،خري من أ فضل من ايلد الس

ن ايلد العليا أ

بمن تعول ،بأ

މނއ: ((وابدأ

ވއކއގނ އ އފލއގނ މތގއ ބރކށ މހގއ އދރ ،ދރކށއގނ ގސ ހނދނ" ހޔކނ ނދނސ، އދ ދނސ އނ ސލނޖހމނ ގސ މހއގގތށ ފދނތރވނ،

.(1473 ،1173) البخاري: صحيح (1)



އހނކމނ ބޑވގނވއވ. ހދމހއށވރ ހޔކނ ދމހގ ހމކށވރނ އދ ބޑވގނވއވ. (1)"އސކނދށވ. މހނނށ ގތ އނމ ފށއރ( ނ)ހދކރ

މ ދޙދޘނ ސފކށ ބޔނކށދނ މދހދނ އމއލޔށ މސއކތކރމގ މތވރކމވ. އދ ސލނޖހމގއ ހރ އހނތގތވސ ބޔނވގނދއވ. އދ ޞދގތދނނ ސލނޖހމށވރ

ވގނވކނ އނގގނދއވ. ހޔކނބޑ

***

.(2131) مسلم: صحيح (1)



ބލތކއ މޞބތތއ ކރމތވހނދ ....


رب المد لل ، المد لل العالمني نزل ادل المجعني سي لة والس واء، والص اء وادل ي أ

د لم ىلع خري ودل آدم أ

طب م ، ين الميامني وىلع من تبعهم ووالهم بإحسان إل يوم ادل اهرين وصحبه الغر اء، وىلع آل الط ال

:ا بعد أ

އށ އމނވގނވ މއމނއޅ އބދވސ އޅމނދނ އފވރ، ހތހމޖހ އރމ هللاއށ ޙމދކށ، އއލހށ هللاދރއޅމއގއވ. އނއށ ނޢމތއލބހނދ، އނ އކމ އފކށ

ށ ކތތރކމނ ޝކރކރމނދނއވ. އދ މޞބތއ ކރމތވހނދވސ އފކވގލބގނނމނދނއވ. އހނ ކރމތވ ކނމ މޞބތކއކ ފފތކއފހވގނދނކނ އނއށ

ما من مؤمن ول مؤمنة ول )) .ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވ هللا އނގއވ. ނބއޔ ޞއލ عنه خطاياه قص مة يمرض مرضا إل سل م مسلم ول އދ ކވޔސފރހނ މއމނ" މނއ: ((الل

ވޔސ އނހނކ މސލމ އދ ކވޔސ ފރހނ މސލމ އދ ،ވޔސ އނހނކ މއމނ (1)ނދއވ." އސވފނ هللا ފފތކއ އނގ ސބބނ އކމގ ބލވއޖނމ،

އދ، މޞބތތކއ ބލތއ ކރމތވހނދ ކތތރވމއކ، އކމނ ސލމތވމށޓކއ ނޑއޅފއވ ސބބތކގއހފމކވސ އސލމދނގއ ވރށބޑށ ބރއޅއވފއވ ކމކވ . ކ

، تداووايا )) رض داء إل فإ ،عباد الل عز وجل لم يضع يف ال قالوا: وما هو "، وضع ل شفاء غري داء واحد ن الل

عطي ال "الهرم "؟ ، قال : ما خري ما أ ގ هللا "އ :މނއ "((اخللق السن "قال: ،؟نسان . قالوا: يا رسول الل

އހނ ފޔވއ އނމބއޔއ ހމކށވރނ ،ފހ ބސކރށވ. )ބލވމނ( އޅތކނނވ! هللاޞއލ ގރސލهللا އ ދނނވނވ. "ބހއލއވފއވ. ތޢލވނ هللا ހރހބއޔކށ

އ ދނނވނވ. "މސކޅވމވ." ވ.ޙދޘކރއވއ ކނބއޔއތއވ؟ އއ ޢލއހވސއލމއވ. އއޗކ ގޅނއނމރ ލބފއވ އނސނކށ ޢލއހވސއލމއވ. هللاޞއލ ގރސލهللا

އހނ ރވޔތއގއވގތނ ފރވއއނވ (2)."އޚލޤވ ރވތ" ޙދޘކރއވއވ. ކބއތއވ؟ .ހމއކނކމކ މރވ

الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(25232) أمحد: ومسند ،(518) :املفرد" "األدب يف البخاري (1) {.(518) :فردامل األدب صحيحو ،(1514) شيخ وصححه ،(4342) ماجه ابن سنن ،(4857) داود: أيب سنن لفظه، وهذا (112) :املفرد" "األدب يف البخاري (2)

{.(114) :املفرد األدب صحيح} األلباين



މޙދޘނ އޅގނޑމނނށ އނގގނދނ ބއޔއކރމތވމނ ފރވހދމގ މހނމކމވ. ނޑމނ އބދވސ ހނދނ ކރނޖހ ނމވސ ފރވހދނ މސއކތކރމނދއރ އޅގ

މޅކމނ ލބއއޗއނނކމވ. ޙޤގތކ ފރވ ނވތ ޝފއކ ޑކޓރގ މޅކމނ ނވތ ބހގ ނޑމނނށ ޝފލބމށޓކއވ ސބބއކމވ. އދ ވސލތއކމވ. އހނސ އބހކ އޅގ

الشعراء: چۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ چ . ތޢލވޙކރއވފއވއވهللا ތޢލކމވ. هللاޝފދއވނ ޝފދއވނ ބލވމނ ތމނކލގފނ ވދޅވއވ.( ލމޢލއހއސ އބރހމ) މނއ: ١٩فإذا ،لك داء دواء )). ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވهللاޞއލهللا ރސލ ."ތޢލއވهللا

عز وجل بإذن اللاء برأ صيب دواء ادل

ފހ ފރވއއވއވ. ށވސކނމބއޔކ " މނއ: ((أ

(1)."ޝފލބހއޓވ އޒނފޅއކ ގهللا ދމވއޖނމ ފރވއކ އބއޔކށވ

***

.(1113) مسلم: صحيح (1)



ފސދވފއވ ޔހދނގ ޢޤދ

މޙއމދ ސނނ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 14، 2341ޝއވލ 15ތރޚ:

ނގ ޙއޤ ދނ ބދލކށ، އދނގ ތރއށ ތފތ އތއކމއ ގނސގތވ. ޔހދނ، މބއމހ މގތނ އނނނވ ކނތއތއ މބއމހނގ ޢޤދގއ ފހގކށލވއވ.

ވޙ ކރއވފއވއވ.هللا ފޔވއ އޅކނވވ ފރތއކމގއ ގރއއ ޚޔރކރނ:هللا .2

ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڦ ڦچ

ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک گ گ گ

گ ڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻۀ ۀ ہ ہ

މއދތއ މނއ: "އދ މސގފނށ، ތމނރސކލނގ ސޅސ ރގ ٥٩ - ٥٧البقرة: چہ ہ ނޑއޅއވހނދ، ހނދމކރށވ! ދނ އއށފހ )ތޔބއމހނގ އމއލ ނފސތކށ( ކތޔބއމހނ އނޔވރވ ޙލގއ ގރއކ އލހކ ކމގއ ހދއގނ އޅނމއވ. ދނ އކނތކށ

ކބއނ ތމނރސކލނގ ޢފކރއވމވ. )އއ( ފހގއ )އކމގ ކށ( ތޔބއމހނގ ތޔބއމހނ ޝކރވރވމށޓކއވ. އދ ތމނރސކލނގ މސގފނށ ޙއޤއ ބޠލ ވކކރނވ ފތ )އބހ: ތވރތ( ދއވހނދ، ހނދމކރށވ! )އއ( ތޔބއމހނ، އއނ

ތމށޓކއވ. އދ މސގފނ، އކލގފނގ ޤއމގމހނގ ގތގއ )މފދއނ( ތދމގ ލބގވދޅވހނދ )ހނދމކރށވ!( އ އހރނގ ޤއމގމހނނވ! ތޔބއމހނ، ގރއކ އލހކ

ހނ އނޔވރވއޖކނ ކށވރވ. ކމގއ ހދމނ، ތޔބއމހނގ އމއލ ނފސތކށ ތޔބއމފހ، ތޔބއމހނ އފއދވ ކލނގއށ ތވބވށވ! އދ ތޔބއމހނގ ނފސތއ ޤތލކރށވ! ތޔބއމހނ އފއދވ ކލނގ ޙޟރތގއ، އގތ ތޔބއމހނނށ ހޔކނ

ނ އކލނގއ، ބލއވއވ. ހމކށވރ ޥ ބއމހނގ މއޗށ ތތޔ ބޑވ. ދނ އކލނގ ބ ޤބލކރއވ ރޙމވނތ ރސކލނގއވ."ތޥ ގނގނއނ

ڱ ڱ ڱ چ ވޙ ކރއވފއވއވ.هللا އށ ދރކލކވކމށ ދޢވކރނ:هللا .1

ގ ދރކލނނވ."هللاވ. ޢޒއރގފނކ، މނއ: "ޔހދނ ބނޏ ٧٩التوبة: چں ں

پ پ پ ڀ چ އބއމހނ ބނ ކމގއވއވ. އމދ އކށގނނވ ބސތއ ބނނ:هللا .4

ې چ އ ފޤރކ، ތމނމނނ މއސނދނނވ." هللاމނއ: "ހމކށވރނ، ٧١٧آل عمران: چڀڀ

ގ އތޕޅވނ ބނދވގނނވ.""هللاމނއ: ١٩املائدة: چې ېى



ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ چ ވޙ ކރއވފއވއވ.هللا އމދ ބސބނނ:هللاޢލމކނލއ .3

މނއ: "އދ އބއމހނ ބނޏވ. ޢދދކރވގނވ )އބހ: މދ( ١٩البقرة: چڎ ڎڈ

ې ى ى چ ތމނމނ ގޔކ ނބހނއވ..."ދވސކޅއގއ މނވ، ނރކއގ އލފނ

މނއ: "އބއމހނ ބނއވ. ޔހދއކ ކމގއ ނވތ ٧٧٧البقرة: چائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئۇئ ނޞރއކ ކމގއވ މހކ މނވ، ސވރގޔކށ ނވނނނތވ."

هللا މބއމހނގ މބނމށ ލވޑގނކމށ ބނނ:ވރބ هللا އޑތކއ ބނ ހއދވމށފހ، .5

ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ چ ރއދ ދއވއ ވޙ ކރއވފއވއވ.

މނއ: "ހމކށވރނ، ތމނރސކލނގ އޑތކއ، ބމއ، ٧١ق: چڃ چ چ چ ހއދވމވ. އދ ތމނރސކލނގއށ ވރބލކމއ އދމދގއވހ ތކތ ހދވހގ ތރގއ

ލބވޑއއ ނގނނވތވ."

މބއމހނ ގ ވޙ ބސފޅއ، އއލހގ ފތތކމދ މބއމހނގ ޢޤދ ބޠލވނ:هللا .2ގ މބނމށ ނލއވއވ. މބއމހނ އއވސ އއޗއ ބވ هللا ތގއ އޢތޤދކށ، ބނގ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺٺ چ ވޙ ކރއވފއވއވ. هللا ރއދދއވމގ ގތނ

އށ ޤދރކރނ ޙއޤވގނވ ގތގއ هللاމނއ: " ٤٧األنعام: چٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ٹ ٹ ދރއ ނކރއވ. އހނ، އބއމހނ ބނ، އދމގ އބއމހނ )އބހ: ޔހދނ( އކލނގއށ ޤ

އއވސ އއޗއ ބވއއ ނލއވއވ. ކލގފނ ވދޅވށވ! )ތޔހނވއޔ( هللا ދރޔކށ މސގފނ އ ގނނވ ފތ ބވއލއވ ކކހއޔވ؟"

މގތނ މބއމހނ ދވނ:ނބކމއ ނބނނމދ މބއމހނގ ޢޤދ ފސ .7ޤބލކރގތގއ، މބއމހނގ ތރއނވ މހކށ މނވ ނބކނ ޙއޤވގނ ނވއވ. އހނކމނ، މބއމހނ ހތނދ ބކލކ ނބކމއކ ވޑއގނފކމގއވނމ، އބކލނގ

ށ، އނއބއބކލނ ޤތލކށ ހދއވ.ތރއނ އއބއބކލނ ދގކ

ހމމފދއނ، މބއމހނ ނބކމއ، ނބނނމދ ގނގޅ ޢޤދގ ބޠލކނ ޘބތވ އނއކމކ، މބއމހނ އބކލނނމދ ދއކ ދގ ބހތނ ވހކތކވ. މގތނ އނނނވ ދގ ވހކތއ

މހނގ ފތތކގއ އއސފއވއވ.މބއ



މބއމހނގ ފތތކގއވގތނ، ހރނގފނ ގރ ހއދވއ، ބނކރތ هللا މބއމހނގ މބސ ދގކރއވއ، (1)އސރއލނނއކ އގރއށ އޅކނ ކރއވއވ.

ޔ މހއކނ އނގވފއވއވ.ޤރއނގއ އކނކރ މހކ ސމރ ކ

އބރހމގފނ، އކލގފނގ އނބކނބލނ ސރ ކބއނ ހޔކނ ހދމށޓކއ (2)ފރޢވނށ ވދމށ އރއވކމށ މބއމހނ ދއވ ކރއވ.

ވއ، އކލގފނގ އބއމހނ ބނގތގއ، ލޠގފނ މސތފޅވނދނ ރ ހއޕއށ هللاލޠގފނކ އކލގފނގ މޅ ޢމރ هللا! ސބޙނ (3)ދދރކނބލނނ ޒނ ކރއވއވ.

ކޔމނތރވމގއ ހދކށފއވ ބކލކވ.

ޔޢޤބގފނގ ދރކލއކމގއވ ރވބނ، ބއޕފޅގ އއއނބކނބލނނ ޒނރކމށ މބއމހނގ ފތތކގއ އއސފއވއވ. އދ ޔޢޤބގފނށ މފޙޝ ހޑ ކ

(4)ޢމލކރއވކނ އނގވޑއގނނވ އރވސ އކލގފނ މޑނ ހނނވކމގއވއވ.

ވކމށއ، ދވދގފނ، އކލގފނގ ލޝކރގ މހއގ އނބމހއ ޒނކރއއއށފހ އކނބލގ ފރމހ ޤތލކށލވމށ ރއވއ، އނ ޤތލކށލއވކމށ މބއމހނގ ފތތކގއވއވ. އދ އއށފހ، އކނބލގ ދވދގފނގ އނބކނބލނގ ތރއށ ލއވއ،

(5)ވޑއގނނވ ކމގއ ވއވ.އކނބލގ ފށނ ސލއމނގފނ ލބ

މބއމހނ ބނގތނ، ސލއމނގފނ، އކލގފނގ ޢމރފޅގ ފހދވސކޅ (6)މރތއދވ، ބދށ އޅކނކށ، ބދ ފއޅ ހއދވއވ.

ނނށ މޙއމދގފނ މގތނ މބއމހ އނގހރ މޙއމދގފނގ ނބކމ ދކޅހދނ: .8ސބޙނހ ވތޢލ ވޙ هللا ޙއޤ ނބއޔކނ އނގހރ ފޅގއ އނކރކށ ދކޅހދއވ.

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پپ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ چ ކރއވފއވއވ.

ހނ، އބއމހނގ ދރނ މނއ: "ތމނރސކލނގ އބޔކށ ފތ ދއވ މ ٧٩١البقرة: چٺ ދނއވ." (އބހ: މޙއމދގފނ)އބއމހނ އކލގފނ ،ދނނ ފދއނ

.2ޢދދ: ، 41ސފރލ ޚރޖ، އޞޙހ: (1)

.23ޢދދ: ، 21ސފރއ ތކވނ، އޞޙހ: (2)



.2ޢދދ: ، 22ސފރއ ޞމއލ އއޘނ، އޞޙހ: (5)

.5ޢދދ: ، 22ސފރލ މލކ، އޞޙހ: (6)



މބއމހނ ޤބލކރގތގއ މލއކތނނމދ މބއމހނގ ޢޤދ ފސދވނ: .1. މބއމހނގ މވހކ ބޔނކރއވއ، ޖބރލގފނއ މކއލގފނކ މބއމހނގ ޢދއވނނވ

ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ چ ވޙ ކރއވފއވއވ. هللا މބއމހނނށ އނޒރއގ ގތނ

އއ އކލނގ މލއކތނނއ، "هللاމނއ: ٤١البقرة: چڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ލގފނށ ޢދވތތރޔކ ކމގއވ މހ އކލނގ ރސލނނއ، ޖބރލގފނއ، މކއ

އ، ކފރނނށ ޢދވތތރވވޑގނވ ރސކލނގއވ." هللا)ދނނށވ!( ފހ، ހމކށވރނ،

މބއމހނ ދޢވކރގތގއ ޔހދއކ އޚރތދވހމދ މބއމހނގ ޢޤދ ފސދވނ: .21ނޑއޅގނވ މނވ ސވރގ ނ ވނނނއވ. އދ މބއމހނގ ތރއނ ފފކށފއވމހނ ކ

ވޙ هللا މއދތކށ މނވ ނރކއށ ނވނނނއވ. މބއމހނގ މޤބލކރނ ދގކރއވއ

ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئۇئ ۆئ ۆئۈئ ۈئ ېئ چ ކރއވފއވއވ.

މނއ: "އބއމހނ ބނޏވ. ޔހދއކ ކމގއ ٧٧٧البقرة: چىئ ىئ ىئ ېئ ېئ ނވތ ނޞރއކ ކމގއވ މހކ މނވ، ސވރގޔކށ ނވނނނއވ. އއ، އބއމހނގ ދގ

ގއވނނމ، އނމދ ތކވ. ކލގފނ ވދޅވށވ. ތޔބއމހނނ، ތދބނ ބޔކ ކމ

ڇ ڍ ڍ ڌ چ އވއވ. އދވސ ވޙ ކރއވފ ތޔބއމހނ )އކމށ( ދލލ ގނނށވ."

چڌ ڎ ڎڈ ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک کگ گ گ گ ڳ ڳ ڳ ڳ ڱ

ދ( ދވސކޅއގއ މނއ: "އދ އބއމހނ ބނޏވ. ޢދދކރވގނވ )އބހ: މ ١٩البقرة: މނވ، ނރކއގ އލފނ ތމނމނ ގޔކ ނބހނއވ. ކލގފނ ވދޅވށވ! ތޔބއމހނ

އކލނގ هللا ގ ޙޟރތނ )އކމށ( ޢހދއ ހފފއ އތހއޔވ؟ އހނކމށވނނމ، هللاވ. ނނނމ، ތޔބއމހނނށ އނގގނނވ އއޗއ، ޢހދފޅކ ޚލފވވޑއއ ނގނނވނއ

އމދ ތޔބއމހނ ބނނހއޔވ؟"هللا

މގތނ މބއމހނ އ އކށގނނވ ބސތއބނ، އއލހށ ދގހދނ:هللا .22 ޤބލކރ ކނކތއތކނ އނނނވ ކނތއތއ ފހގކށލވއވ.

ހނ ޤބލކރގތގއ ދވލގ މއދތކ ބރ ގޑއރވ. މބރ ގޑއރގ މބއމއށނދވޑގނ، ޝރޢތ މރޖޢކރއވއވ. އދ ދވނ ތނ هللا ތރއނ ފރތމ ތނ ގޑއރ

ވއވ. އދ ފހ ތނ ގޑއރ ޙކމކރއވއވ. އދ ތނވނ ތނގޑއރ ޢލމތކށ ކނދއ ގޑއރ އށނނވއ، ބޑމހއ އދ އހނ މސތކއކ ކޅއވއވ.

،މބއމހނ ޤބލކރގތގއ އތރފޅ ހއދވމއ، ކފ އސކރއވމއ ހސޠހރވގނ ނވއވ.هللا ބއދފލއ ދޔމނ



ގ ރޙފޅވ. އދ އހނ هللاގއ ޔހދނގ ރޙގ އސލކ މބއމހނ ޤބލކރގތ ދނތކގ މހނގ ރޙގ އސލކ ނޖސތކތގ ރޙވ.

މބއމހނ ޤބލކރގތގއ ޔހދނ ފޔވއ އހނ މސތކނ ޚލޤކރއވފއ ގއ ލއވވ ޔހދނނށ ޚދމތކށ ދނމށވ.ވނ އހގ ނޠފއނނވ. އދ އނސނނގ ސފ

ގ ޙޟރތގއ މލއކތނނށވރ ޔހދނ هللاމބއމހނ ޤބލކރގތގއ މތވރވގނވއވ.

ޔހދނ ޚލޤނކރއވނމ ބމގއ هللا މބއމހނ ޤބލކރގތގއ ޔއ އރ ޚލޤނކރއވހވ.ބރކތނލއވހވ. އދ ވރ

***



ޔހދނގ އސރ އސލމދނށ

މޙއމދ ސނނ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 14، 2341ޝއވލ 15ތރޚ:

ޔހދނގ މކރވރކމއ ޙލތގ އސރ ވރށ ބޑށ އސލމދނށ ކށފއވއވ. އނމފހގ ޢލއހވސއލމ ދނޔއށ ފޅވނ ދވސވރއ، އކލގފނގ هللا ނބއޔ މޙއމދ ޞއލ

ސފފޅތކއ، އކލގފނ އޅއވނ ތނގ ސފތއ ޔހދނނއ ނޞރއނގ ފތތކގއ އލއހވސއލމ هللا އ ނބއޔ ޞއލ ބޔނވގނވއވ. އބއމހނނށ ވރށ ފޅކނ ބޑގތއގ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ چ ވޙ ކރއވފއވއވ. هللا އނގގނވއވ. މކނ ބޔނކރއވއ

މނއ: "ތމނރސކލނގ އބޔކށ ފތ ދއވ މހނ، އބއމހނގ ٧٩١البقرة: چپ پپ ، ހމއހނމ ދނއވ." (އބހ: މޙއމދގފނ )އކލގފނ އބއމހނ ،ދރނ ދނނ ފދއނ

ރގ ޔޘރބ )މދނ( ކނ އބއމހނނށ އނގތ، އބމށ އބއމހނ ނބއޔ ފޅވނ ބމކ އދމދ ފތނ ތބ ހޖރކށގނނވ. ޔހދނ އބމގއވ ދޤބލކމގއވ އވސއއ ޚޒރޖއ

އފއދއ، އދޤބލ ދމދ ދތރޖއސއ ހދއއޅނވ. ޔހދނގ މޢމލތކގ ސބބނ ބއއ ފހރށ މދޤބލ ދމދގއ ހނގރމއގ އލފގނޑ ރވ، އތއ އހރކށ ހނގރމ ދމގނ

ޢލއހވސއލމ هللا ޞއލ هللا ރޖއއގއ ވނކށ ރސލދއވ. މދނގ ކނތއތއ މފދ ދމދނއށ ހޖރކރއވއވ. އކލގފނ މދޤބލގ މހނ މސލސކރއވއވ. އދ އދޤބލ

އސލމދނގ މތވރ ހދޔތށ ވދގނ ދޔއވ.

އލމއކ ޙއޤ ރސލއކނ އނގގނ ދޔއވ. ވސ ޢލއހهللا ޞއލهللا ޔހދނނށ، ރސލއބއމހނ އބއމހނ ހކށގނ ތބ ފހގ ރސލ ފޅވނ ޔހދނގ ތރއނ ކމށވ. ނމވސ

އއ އއމދކރނ ބކރވގނ ދޔއވ. ޢރބނގ ތރއނ ރސލފޅވތ އކމ އއމދކރމނހސދވރވ، ބޑވގނ، ދނތބ އކލގފނ ދގކށ ހދއވ. ފޅގއ ޙއޤށ އނކރކރއވ.

هللا ބނ ސލމ ރޟޔ هللا މގތނ އސލމވމގ ކރގއ ޔހދނގ ޢލމވރއއ ކމގއވ ޢބދ ބނ ސލމ، هللا ވ ޙދޘގއވއވ. ޢބދޢނހ އސލމވވޑއގނނވމގ ޙދޘ ބޔނވގނ

ގ ރސލއވ! ޔހދނނކ ދގހދ ބއކވ. ތމނ އސލމވމގ هللاރސލއށ ދނނވއވ. "އ ޚބރ އބއމހނނށ ދނމގ ކރނ ތމނނއ ބހގތނ އބއމހނނ ސވލކރއވށވ."

هللا ރސލ އބއމހނނށ ޙދޘ ކރއވއވ. "ތޔބއމހނގ މދގއ ޢބދ ، ޔހދނ އއމނ ބނ ސލމކ ކނފދ މހއ ހއޔވ؟" ޔހދނ ދނނވއވ. "އނއކ ތމނމނގ އނމ

އނވ އނމ ހޔމހއވ. އދ ތމނމނގ ހޔމހއގ ދރއކވ. އދ ތމނމނގ ތރމތވރމހއވ. އދ ތމނމނގ މތވރމހއގ ދރއކވ." ރސލ ޙދޘ ކރއވއވ. "އނ

އނ هللا އސލމވމމދ ތޔބއމހނ ދކގތކ ކބއ ހއޔވ؟" އބއމހނ ބނޏވ. "ތކމނ



ލ ތކރރކރއވމނވސ އބއމހނ ދނ ހމއޖވބވ. ސލމތކރއވށއވ!" ރސލ ހމއސވ ބނ ސލމ އބއމހނގ ތރއށ ނކމވޑއގނ އސލމކނ އޢލނ هللا އހނދ ޢބދ

ކރއވއވ. އހނދ އބއމހނ ބނޏވ. "އނއކ ތމނމނގ ތރއނވ އނމ ނބއމހއވ. (1)އދ ތމނމނގ ތރއނވ ނބއމހއގ ދރއކވ."

ގ ރސލއށ ދއތރކރމނނވ. ބހނނއ ޢމލނނވ. هللاމބއމހނ ދޔއ ތފތ ގތގތނ ވހ މގތނ އކލގފނ އވހރކށލމށ ރވއވ. އކލގފނށ ސޙރ ހދއވ. ކތކއޗށ

ލއފއ އކލގފނށ އރވއވ. އދ މސލމނގ ސފތއ ބއބއކރމށ ތފތ މސއކތތއކށ، މސލމނނ ދކޅށ މޝރކނނށ ވގވރވއވ.

ގފނގ މބއމހނގ މކރވރކނ މސލމނނދކޅށ އހތވރކއކ މސއކތ ފށ އޘމނބނ ސބގ ބލމގ ދށނނވ. ޢޘމނގފނގ ޚލފތމދ މސތކނގ هللا ޚލފތގއ ޢބދ

މދގއ ޝއކއ، ވހމ އފއދނ ވރށ ބޑތ މސއކތތކއކރއވ. މބއމހނގ ށލމވ. އއށފހ، އސލމ އއމތށ މމސއކތތކގ ނތޖއކށވ ޢޘމނގފނ ޝހދކ

ތފތ ފތނތއ ވރވގނ ދޔއވ. ތފތ ފރޤތއ އސލމދނގއ އފދގނ ދޔއވ. ޝޔޢނނއ، ޖހމނނއ، ބޠނނނއ، މޢތޒލނނއ، ސފނ ފދ ތފތ ފރޤތއ

ޔކ ޔހދނނވ.އފއދމގ އޑގއ ތބ ބ

ޝއކއނތގތގއ، މސލމނ ބއބއކރމށ މބއމހނނށ ކރވނ އނމހ މސއކތއ، ވސ އނނނ ކރމނނވ. މގތނ ޢޘމނ ޚލފތ ނ ފށނއސރ އދއދށއސލމދ

ނޑކށލމށ ރވއ، ތފތ ސއރ ޖމ ނޑފ ޢއޔތއ އފއދއވ. ނތޖއކށވގނ ދޔއ ފ'މޞޠފ ކމލ އތ ތރކ' ޢޘމނ ޚލފތގ މއޗށ ގދވގނ، އޚލފތ ނތކށލމވ. އދ މސލމނގ ބމއކމގއވ ފލސޠނގއ 'އޒރލ' ގ ނމގއ ދޢލތއ ޤއމކރއވ.

މއށ އއއރ ޔހދނ ވނ ފލސޠނގ އތއ މސލމނނއ މރއ، ޖލށލއ، މއދހ އބއމހނގ އތއ ގތކއ ފރގނފއވ.

ކރގތކށ ބނނނމ އސލމދނގއ އފދނ އނމހ ފތނތކގ އޑގއ މބއމހނ ތއބވ. އފއދމގއ އމހނ ބއވރނވނމވސ، ފހނ ފތނ ފތރމގއ އސރލއ ނވތ އފތނތއ

މބއމހނ އދކރއވ. މއ މބއމހނ އސލމދނމދ ޢދވތތރވ މނވރނ ކރ

ۓ ڭ ڭ ے ے ۓ چސބޙނހ ވތޢލ ވޙ ކރއވފއވއވ. هللا މސއކތތކވ.

މނއ: "އމނވ މހނނށ މސތކނކރ، ޢދވތތރކނ ١٢املائدة: چڭ ڭ ۇۇ

.(4148) البخاري: صحيح انظر: (1)



އނމބޑ ބޔކ ޔހދނނއ، ޝރކކޅ މހނ ކމގއ ހމކށވރނ، ކލގފނ ދކވޑއގނނވނއވ."

***



ވއހބނ؟ އއ ކނބއއ؟

މސ އއޔބ : އލއޚ އވލޔ .1122ސޕޓމބރ 13، 2341ޝއވލ 12ތރޚ:

އހގ މތ ޖލތއ ނވތ ސލފނ )ޞހބނނއ އބކލނނ ތބވ ޖލތއ( ދއކވ ނމނ އއ މކ ކނމ ޢލއހ ވސއލމއށ ތބވهللا މތ ނބއޔ ޞއލ ،އއގތވ ގތގ މތނ

ނ އކށ ބލއގނ މސލމއގ މއޗށވސ އތ ވޖބކވ. މދނނވ އހގ މތ ޖލތއ ނމ އޅމހނނށ ނސބތކށ ކޔނ ސލފނ ނވތ އހލއސނނ ވލޖމޢތވ. މތ ނބއޔ

ކނމ މހކމ ހފހއޓއފ ،އޤގތގއޙ ،ޢލއހ ވސއލމ ގނނވ ގތގއ هللا ޞއލޢލއހ ވސއލމ هللا އލޞނސބތވހށ އހލއސނނ ވލޖމޢތށވ. ނބއޔ

އއކއވނތކށ އއލހ ފޔވއ هللا ޙދގ ދޢވތވ. ޥގނ ވޑއގނނވ ދޢވތކ ތ އއދޢވތކ .ނހނފރތތކށ ކފރވމގ ދޢވތވ އޅކނކރވ އހ

ޢބދލވއހބ އބނ ނމލފޡ ބއއ މހނ ބނނކރނ ޝއޚ މޙއމދ ބ "ވއހބނ" ،އދއއ ނބލ ގނނވ ދޢވތ ގޅވއގނނވ. އބއމހނ ޝއޚޙ ސލއމނ އއތމމ އލ

މޙއމދ ޝއޚ ،ކޔއ އޅއވ. ދނފހ "ވއހބނނ"ތބވ މހނނށ ނސބތކށ އބފޅއށ ބހގތނ ކޑނމވސ މޢލމތއ ލބފއވ އބފޅގ ދޢވތއ ،އބނ ޢބދލވއހބގ ޙރކތއ

ޙދގ ދޢވތކމވ. ޥއވ ދޢވތކ ހމ ތ މހކށ އނގ ފޅވގނދނ ޙޤޤތކ އބފޅ ގވއލޝރކގ އނމހއ ވއތރތކނ ދރހލވގތމގ މއޗށ އނޒރކރއވ ދޢވތކމވ. އދ

އނސފގ ލލކނ ށ ފތވތކ ،އއ އބފޅއށ ތބވ ބފޅނގ ފތތކއ ހމއހނމ ޝއޚޤދ އވ. އދ އހލއސނނ ޢވސ ޖލތކގ ފ ކނމ މހކށމ ފނނހށ އހގ މތބލއ

ގ ފތއ އއލހގ هللا ގ ދޢވތ ބނކރއވވ ޚލޞއކ ޝއޚ ޤދ އވ.ޢވލޖމޢތގ .ނބއޔގ ސނނތގ މއޗށވ

އއ ދނގ ކނތއތކގ . ހބއ ވސ ނމ ނނމއވޛމ ވއހބޒމކ އ ދނއ ނނވ. އޤދއށ ގވއލވނ ގވއލމކވ. ޢޙދގ ޥ ތރއނ ވޅޖހފއވ ކނތއތއ ދރވއ އދ ތ

ނޑމނ ސމލ "ވއހބނނ"އހނކމނ ވނ ދރހލވމށ ގވއލ މހނނއ މދގއ އޅގބނ، ތބޢނ، ޙއބޖހއވ. އހނ އބއމހނ އގވއލނ މއނމތގ މތ ޖލތއ )ޞ

އޤގ މގ ދކށލމށވ.ޙތބޢތބޢނ( ގނސދއވ



ޤދގއ ހފހއޓއ ހޔ މގގއ ސބތވތ ގދއޅއ މސއކތކރ މހނނށ ޢޞއޙ މލފޡ ބނނކރ މހނނކ ޖހލ ތނދރނދނނ މހނކނވސ "ވއހބ "ބތކށ ނސ

.ދނގތނ ހއޓވ

***



ޢލމއ، ޢލމގ އހލވރނގ މތކނ


هلل الي أوضح نلا سبيل اهلداية، وأزاح عن بصائرنا ظلمة الغواية، والصلة والسلم ىلع انليب المد املصطىف والرسول املجتىب، املبعوث رحة للعاملني، وقدوة للسالكني، وىلع آل وصحبه ومن تبعهم بإحسان إل

.يوم ادلين

އށ ވވ ބރވތ ކމކވ. އއ ވތޢލ ސބޙނހهللا ހމކށވރނ ޢލމ އނގނމކ ޢލމ ހދ އ ޢލމ ލބގތމއޓކއ އޅކމކވ. އދ ޢލމ ދރސ ކރމކ ތސބޙއކވ.

އދ ދނމކ ޞދޤތކވ.އހނމހނށ އ ޢލމ އނގނނއ މސއކތކރމކ ޖހދކވ.ބއޖވރކމއ ކމޔބށ ފލވދ އކވރޔވސމވ. ކނހގ އކނޢލމކ އކނވ ވގތ މ

ނޢމތގ ގވތ ދތއނދގ ހލތއގއ ނމ އހތރޔއވ. ނރއއވސ މއވ. މގދއކދ ސވރގއށ މގދއކދ ޢލމތއވސ މއވ.

ނ މތވރކރއވއވ. ހޔކމށ މގ ދއކ އމމނކމގއ ތޢލ މސތކهللاޢލމގ ސބބނ ޢލމވރނ ވގނދއވ. އދ އއ މސތކނ އމހނގ ކބއނ ނމނ ލބގނނނތބ މހނނވ.

ކތނގ ތޢލގ މލއކތނ ލބކރއވއވ. އދ އ މލއ هللاޢލމވރނނ އކގއވމށ ޢލމގ އހލވރނނށޓކއ ކއނގއވހ ތކއޗއ އވ.އވތކނ ޢލމވރނ ވށލފޅ ފޔ

އސތޣފރކރއވ. ކނޑގއވ މސތކއ އއގމގއވ ނޢމސފތކއ އޑއ އ އޑގއވ

مب ىب يب جت حت خت مت چ ގއ ވއވ.ބސފޅ ތޢލ ގ ވޙهللا ތރތކށ ދނދނވ.

ތރއނ ތޔބއމހނގ ތޢލ "هللا :އމނ ٧٧اجملادلة: چىت يتجث مث ىث يث حج مج އފއލވނތވ." ދރޖތކށ އހލވރނ ޢލމގ އމނވމހނނއ

ނސދނ ޢލމވ. ބލކށވފވ ހތތކށ ދނނށވ. އނދރކމނ މސތކނގ ހތތކށ ދރނގ މގ ސބބނ މސތކނ މތވރވގނވ ދރޖތކށ އރކނ ގނސދނވސ ޢލމވ. ޢލ

ވނ ޢލމށވ. ބއޖވރކނ ގނސދ އފލގނދއވ. ޢމލތކގ އމމކ ޢލމވ. ޢމލތއ ތބ ކމނ މހ ދރކށދ އއޗކ ޢލމވ.ހތމވރ

ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލهللا ޢނހ ވދޅވއވ. ރސލهللا އބއދރދއ ރޟޔ ل طريقا إل )) ފޅކރއވނކށ ތމނނ އޑއހމވ.ޘހދ ل الل من سلك طريقا يلتمس فيه علما، سه

جنحتها رضا لطالب العلم، وإن طالب العلم يستغفر ل رض، اجلنة، وإن الملئكة لضع أ

ماء وال من يف الس

ىلع سائر الكواكب، إن العلماء هم ورثة حت اليتان يف الماء، وإن فضل العالم ىلع العابد كفضل القمر



خذه ثوا العلم، فمن أ ما ور ثوا دينارا ول درهما، إن نبياء لم يور

نبياء، إن ال

خذ بظ وافر ال

:އމނ ((أ

އ މގ ސވރގއށ ތޢލ هللا ގއފހކށފމހއށމ ކށޤޞދ ހދމށ ޢލމ ޝރޢ" މލއކތނ، ރހގނވހލ އނގނމމދ އނގނ އ އނގނމހ ޢލމ ފސހކށދއވއވ.

ހމކށވރނވސ ތރކށލއވއވ. ފޔފޅތއ މލއކތނގ އ ޢލމއނގނމހއށޓކއ ނޑގއވ އސތޣފރކރއވ. ތކތ ބމގއވހ އޑތކއ އށނމހއނގޢލމ މސތކށ ކ

އޑގއވ މތވރކމކ ޢލމވރޔގ މއޗށ ގ އޅވރޔ ހމކށވރނ އދ ދނދނވ. ހމކށވރނ ކމކވ.މތވރ ފދ އޖލވފވ މތވރވ ހނދ މއޗށ ތރތކގ އހނހނ

އއޗކ ވރތކރއވ ނބބކލނ ހމކށވރނ ވރތވރނނވ. ނބބކލނގ ޢލމވރނނކ ޢލމވ. ވރތކރއވ އބކލނ އހނއކމކ ނވއވ. ކމގއ ފއސ( )ރފޔ ދރޙމ ދނރއ

(1)"ލބގނފއވ. ނސބއ މތވރވގނވ ލބގނފމހ ޢލމ އ

ނތ ނމދއ ނމޝޣލވ އޅމކ ސ ގއޢލމ ދރސކށ ޢލމ އނގނ އނގނނދނމނތ ރދއއ ތސބޙއށވރ މތވރ ކމއކމގއ ވއވ. އހނ ޢލމގ ފއދ ނ ސ

ނތ ނމދ ނނތރދއއ ސނނނށވސ ޢއމވގނވއވ. ނމވސ ސ ޢލމވރޔއށއ އހނމހކމކވ. އދ ޢލމކ އހނހނ އޅކނތއ ފއދލބތކކ އކނކރމހއށ އކނ

ލމށ ވ. އޅކނ ރނގޅށ އދކރމށޓކއ ޢކ ކށދނ ވސލތޙލ ޞގސކށކރވނމ އޢލމނ ދނޔގއތބ މހނ ބނނވއވ. ޢލމވރޔ ދނޔދކރ ކމގއ ވޔސ އނ ދކރ

ނމދތކއ ރދތކކ އމހކ މރވދޔމނ އ ހސބނ ނތނފއދލބގނއވ. ނމވސ ސޢލމގ ސބބނ ޝރޢތ ދރވ ދނގ ދ އ ނމގނދ ކނތއތކވ. ޢލމވރޔ ދކށފ

ޝޢރތއ ރއކތރކރވގނ ދއވ.

ހޔކނބޑވގނވއވ. މ ވރ ށމދލ ޢލމ" ޢނހ ވދޅވއވ.هللا ލބ ރޟޔޠޢލ ބނ އބ ތބ ޢލމކ ތބއށވ. ނޖހ ހމޔތކށދނ މދ ނމވސ ކށދއވ.ތ ހމޔ ތބ ޢލމ އހނ

ހދކރމނ މދ ނމވސ އއޗކވ. ތޒވ އތރވ ފރކށދނވރކނ މސތކނނށ ހދކށ އ، ޢލމ "އއޗކވ. ކމކރވޙ އގމއޗށ މދލކ ނމވސ ކމވ.ޙ ޢލމކ މދވގނދއވ.

އދ މގދއކއވ.އދވގނގޅއވ އލހށ ކޔމނތރކނ އދކރމގ މގށ ޢލމވރޔ އނ ހޢލމވރޔ މރވގނ ދޔމށފހގއވސ އނ ދކށފއ ދޔ ޢލމއގ ސބބނ ދރމ ލބ ލބ

ހރއވ.

ވއވ. އ ޢލމގ ފއދ އނއށ ޢލމވރޔ މރވގނ ދޔމނ ވސ އނޔ ޢލމ ވކނލބމނދއވ. ނމވސ މދވރޔ މރވގނ ދޔމނ އނގ މދ އނޔ ވކވއވ. ޢލމކ އއށ ވރނނއ އދ އނނމސތކނވސ ބނނޖހފވ އއޗކވ. ނމވސ މދވރނގ ބނނޖހނ،

{.(71) :والرتهيب الرتغيب صحيح} األلباين شيخ وحسنه ،(114) ماجه: بنا سنن (1)



ރމވފއވމހނނވ. އދ ޢލމކ ތވޟޢވރކމށ މގދއކއއޗކވ. ޙ މ ލނ މދފޤރނނއ މއ ކބރވރކމށ މގދއކ ކމކވ. ޢލމގ ސބބނ ކ ނމވސ މދވރކމކ ބޑވރ

ޝރފވރކނ އތރކދއވ.ނކމތމހ ޝރފވރމހކށ ބދލކށލއވ. އދ ޝރފވރމހގ

އއފރއގއ ޚލފ ވ ބކލކވ.ރބޙ އކ މއކގ އނހނއގ އޅއކމގއ އބ ޢޠއ ބނ ސލއމނ ބނ ޢބދލމލކ އކލގފނގ ދ ދރކލނނއކ ވޑއގތވ. އދ އށނދ

ރބޙ ހނނވ ނމދ ކރއވށވ. ނމދ ކށ އބ ވޑއގތވ. އރ ޢޠއ ބނނނމވލއވމށފހ އބފޅނނ ދމއށ ޢޠއ ބނ ރބޙ އނބރވޑއގތވ. އ ހނދ ޚލފ

އޖގ އޅކނތކއ ބހގތނ ސވލކރއވމނ ޙސލއމނ ބނ ޢބދލމލކ އކލގފނ ބ ކރއވ ޠ ނދވއވ. އއށފހ ސލއމނ ބނ ޢބދލމލކ އކލގފނގ ދ ދރނނ މޚގ

ތދވށވ. ދނ އ ދކދނ ތދވއވ. ދނ ވދޅވއވ. އ ދ ދރކލނނވ. ޢލމ "ވދޅވއވ. ތމނނމނ މ އޅމހގ ކރމތގ އނގނމގ ފރވކޑކށ ވރބލ ނވށވ. އހނ "ނކމތވނޖހނ ޖހނ ތމނނ ހނދނއނނތނއވ.

من غدا إل )) ޢލއހ ވސއލމ ޙދސކރއވ ޞއޙ ބސފޅއގއ ވއވ.هللا ޞއލهللا ރސލو

ا أ ن يتعلم خري

ته المسجد ل يريد إل أ ا حج جر حاج تام

ޢލމ ދނގ" :އމނ ((يعلمه، كن ل كأ

ފރހމ އޖރކ ލބ މހއށ ގސއޅ ށމސކތ އދގނ އނގނނދނމށ ނވތ އނގނމށ (1)"އޖރވ. އދކރމހގ ޙއޖއ

وجل عز اهلل فمن صواب من كن وما – وسلم عليه اهلل صىل – وأصل ىلع انليب الكرم حممد بن عبد اهلل .الشيطان ومن فمن خطأ من كن وما

***

:والرتهيب الرتغيب صحيح} ((صحيح حسن)) احلديث: هذا عن األلباين شيخ قال ،(7432) للطرباين: الكبري املعجم (1)(82).}



(2) ޙޖމ – ތރއނ ބސވރކމގ ނބވ


العالم رب المد لل ، المد لل ني نزل ادل المجعني سي لة والس واء، والص اء وادل ي أ


طب م حسان إل يوم ادل الميامني وىلع من تبعهم ووالهم بإ اهرين وصحبه الغر اء، وىلع آل الط ال

:ا بعد ين. أ

ބރއޅއވފއވ ނހނ އދ ޝރޢކރވފއވކމކވ. އސލމދނގއ ބސކރމކ ބލވމނ

އހނ ކމއނނވ. ނފކރ ތވއކލކރނ އށ هللا ޙލއގއ އއވސ އއ ކމއވސމއވ. هللاޞއލ هللاރސލ އހނކމނ ތރއނވކމކވ. ތވއކލކރމގ ހފމކ އސބބތކގ

ނޑމނނށ ޝފހދމށޓކ އކބލތކނ ތފތ ސނނތގއ ޢލއހވސއލމގ ކރވދނ އޅގ )ކވ( ޖމޙ އއކމކ ކރވ ފހގ އނމ މގތނ ބޔނކރއވފއވއވ. ކނތއތއ ބއއ

فضل ما تداويتم به )) .ޙދޘކރއވފއވއވ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ هللاރސލ ޖހމވ.إن أ

مثل دوائكم و هو من أ

އނމމޅ ތރއނ ފރވތކގ ތޔބއމހނގ" މނއ: ((الجامة أ ތރއނ ބސތކގ ތޔބއމހނގ އއ ނވތ ޖހމވ. ޙޖމ)ކވ( ކށވރ އކނ ފރވއ

(1)."ބހވ އނމމޅ

ޢލއހ هللاޞއލ هللا އހނކމނ އސރއއ މޢރޖގ ދވހ މލއކތބކލނވނ ރސލމށ އވ ޖމޖހމށ އމރކރޙ މއއމތށ ، ވސއލމއށ ޙޖމޖއސވމށ އރޝދދއވމށފހ

ما مررت يللة )). ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވهللا ޞއލ هللا އރޝދދއވފއވ. ރސލد با سي ب، بمل من الملئكة، إل كهم يقول ل: عليك يا حمم

ތމނކލގފނއގނ " މނއ: ((لجامة أ

މލއކތބކލއ މހނވދޅނވ ."ޖމޖއސވށވޙ މޙއމދވ. އ" ކރވނރ، އސރسي ب بم )). އދވސ ޙދޘކރއވފއވއވ (2)."ބއދލއނވއވ ތމނކލގފނ

ل، ما مررت يللة أ

تك بالجامة مد، مر أ އ " ކރވނރ، އސރ ތމނކލގފނއގނ " މނއ: ((إل قالوا: يا حمم

މލއކތބކލއ މހނވދޅނވ ."އމރކރށވ ޙޖމޖހމށ އއމތށ ކލގފނގ މޙއމދވ. (3)."ލއނވއވބއދ ތމނކލގފނއ

عن ابن عباس رض اهلل )). ޢލއހވސއލމވނ ޙޖމޖއސވފއވهللا ޞއލهللا އދ ރސލن انليب صىل :عنهما

ސ ޢއބ އބނ" މނއ: ((واحتجم وهو صائم ،م احتجم وهو حمرم اهلل عليه وسل أ

.(2577) مسلم: صحيح (1) {.(1124) الصحيحة: حاديثاأل }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(4377) ماجه: ابن سنن (2) {.(1124) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(1437) ماجه: ابن سنن (3)



ވސއލމ ޢލއހ هللاޞއލ هللاރސލ އރހނރވވގނވއވ. ޢނހމގ هللاރޟޔ ހނނވއގނ ރދއށ އދ ޙޖމޖއސވއވ. ހނނވއ އޙރމބނނވއގނ

ما اشتك )) .އވއދ އކލގފނވނ އއމތށ ޙޖމޖހމށ އރޝދދއވފ( 1)."ޙޖމޖއސވއވسه إل قال

عليه وسلم وجعا يف رأ صىل الل حد إل رسول الل

ބލގއރއސތ މނއ: ((احتجم :أ

.ޙދޘކރއވއވ ވސއލމ ޢލއހ هللاޞއލ هللاރސލ ކނމމހކށ ޝކވކރ -ނނމ - (2)."ޙޖމޖހށވ"

***

.(2148) البخاري: صحيح (1) الصحيحة: األحاديث }سلسلة .((ثقات رجاله إسناد هذا)) احلديث: هذا عن األلباين شيخ قال ،(17227) أمحد: مسند (2)(1151).}



(1ޙޖމ ) –ނބވ ބސވރކމގ ތރއނ


رب المد لل ، المد لل العالمني نزل ادل المجعني سي والس لة واء، والص اء وادل ي أ


طب م الميامني وىلع من تبعهم ووالهم بإحسان إل يوم ادل اهرين وصحبه الغر اء، وىلع آل الط ال

:ا بعد ين. أ

ޙޖމއކ ކބ؟

ނޑގއވހނ ކޔނ ކވޖހމވ. އއ އނސނގ ޙޖމއށ ދ ވ ބކރ، ފސދ ލ ހށގނޑއޅފއވ ގތއގ މތނ ނރމށ ކޔނމކވ. އއ ސނނތނ ސބތ، ބސވރކމގގތނ ކ

.މހރގ ޑކޓރނވސ އއބސވ ފރވއކވ

:ތއ ޙޖމޖހމގ ބއއ ފއދ

ޢލއހވސއލމގ ސނނތށ ތބވނ هللا ޞއލ هللا ރސލ. ލ ސފވނ. ހތދސކރމގ ބރ ގދވނ. އނނނވ ކނތއތކނ ސލމތވނ.

މސގޅކއނ. ނވހއލމއ އތރހށގ އހނހނ ބލތއ. ޓއމރ އފދނފދ ކނތއ ،ދތގއ ރއސމއ ،ރއސމއ އބލގ. ރޙމގ އކބލތކއ ޙއޟގ މއސލތއ. ލމތވނ. މޔއ ބރކށޓއ ކނޑފދ ތނތގއ ރއސނ. ނދގނވމއ ކނނތކނ. ހމގ މއސލތއ. ޒޚމވފއވތނތނ ދސގތނ. އސލތއވއއފދމގ)ގސޓރކ( މ. ކއސނ. ނޑދޔވނ ނޑހރވމއ ބ .ބ ހތގ ބލތއ. ހކރބލ.



ލލގ ބލތއ. ވގނތބލ. ސޙރ.

އދވސ އތއ ފއދތކއ ޙޖމ ޖހމގއވއވ. އކކނކމނ ސލމތވމށޓކއ ޙޖމޖހނ ޖމޖހނގތ ކޔވއގނތއބވ ބފޅނނށ ޙ ވސ ޖހނވތނ އކތނތގއވ. ކނމކމކށ

.އނގލއވނއވ

ޢލއހވސއލމ ޙޖމޖއސވ ކނތނއގއ؟هللا ޞއލ هللا ރސލ

ޢލއހވސއލމ( ބލއ ބރކށބދއގ އނމ މތގއ ޙޖމޖއސވކމށ هللا އކލގފނ )ޞއލ ، وىلع )). ޞއހކށ ސބތވފއވއވ خدعني

ن انليب صىل اهلل عليه وسلم احتجم يف ال

نس، أ

عن أ

ކއރއއ ދކނފތ ބލގފހތނ ރވވގނވއވ. އރހނ ޢނހގ هللاރޟޔ އނސ" ((الكهل عن ابن )) (1)."ޙޖމޖއސވއވ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ ނބއޔ މތގއ އނމ ބރކށބދއގ

ن رسول اهلل صىل سه اهلل عليه وسل عباس رض اهلل عنهما أ

هللاރޟޔ ޢއބސ އބނ " ((م احتجم يف رأ

ގއ ބފޅ އކލގފނގ ޢލއހވސއލމ، هللاޞއލ هللاސލރ ރވވގނވއވ. އރހނ ޢނހމގ (2)."ޙޖމޖއސވއވ

***

{.(118) الصحيحة: األحاديث }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(4384) ماجه: ابن سنن (1) .(5211) البخاري: صحيح (2)



ވސއލމ ދއވ އއޗއވއޔ އގއ ހފށވ! ޢލއހ هللا ރސލ ޞއލ


الم نبياء والمرسلني لة والس والص ،العالمني رب د للشف ال

آل وىلع د نا وحبيبنا وقدوتنا حمم نبي ،لم ىلع أ

صحابه تبعه ومن وأ م م بإحسان إل يوم ادل

:ا بعد ين. أ

ڄ چ ސބޙނހ ވތޢލ އނސނނ ޚލޤކރއވވފއވނ އއލހށ އޅކނކރމށޓކއވ.هللا

އޅކނކރމށ ތމނއލހށ ހމއކނ އދ " މނއ: ٥١الذاريات: چڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ ނކމނ އޅކނކރނގތ އހ "ނހއދވމވ. ޖނނނ އނސނނއ ތމނއލހ މނވ،

ڇ چ މތކށވސ، އއލހވނ ރސލބކލނ ފނއވވފއވ.އބޔނކށދއވވމށޓކއ ހރހ އ

ބކލކ އނޒރކރއވވނ މތކށއއ އ އދ" މނއ: ٢٩فاطر: چڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ނޑމނގ އ "މތއނވއވ.އއ ސ އއވ ފއނވ ވޑއގނ އއލހ ފނއވވ ށމތ އމގތނ އޅގ

هللا ނބކމއ ރސލކނ ޚތމކރއވވ މތ ނބއޔ، މޙއމދ ޞއލ ، އއލހގ ލބވތ ޙބބ ޢލއހވސއލމއވ.

ނޑމ هللا އދ! ނނށ އއލހގ ދނ ބޔނކށ ތޢލ އކލގފނ ފނއވވ އޅގހލތގ އނދރކމނ ގނނވއ ދއވވމށޓކއވ. ޖ ނދއވވމށޓކއވ. އއލހގ ފތ އ

ނޑމނ ނރއވވމށޓކއވ. އހނކމނ އކލގފނގ އމރފޅތކށ އމނކމގ އލކމށ އޅގ

ނޑމނނށ އމރކރއވވފއވ.ތބވމށ އއލ ڻ ڻ ڻ ڻ ۀ ۀ چ ހ ވނ އޅގ

ހފށވ. އކމއގއ ދއވކމއވއޔ، ތޔބއމހނނށ ރސލ އދ" މނއ: ١احلشر: چہ ہہ ނ އޅގނޑމނނށ އހނ އކލގފ "ދރވގނނށވ. އކމކނ ކމއވއޔ ކރއވވ ނހ އދ

٩ - ٧النجم: چڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ ٿ ٿ چ ބޔނކށ ދއވވނ އއލހގ ވޙއވ. ބސފޅ( )އކލގފނގ ވދޅއނވއވ. އއޗއ އއވސ ނފސށ ހވ އކލގފނ އދ" މނއ: "ނވއވ. ނވމ ވޙކމގއ ބވއލއވވ އއ

އދ! އޅގނޑމނ ކމޔބ ބނނވ ކމގއ ވނނމ އޅގނޑމނނށ އތ އކލގފނށ

چٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ چ ތބވމވ. އހނ އކލގފނ މގދއކވނ ސވރގއށވ.

އބ "ތދމގށވ. ސދވގނވ ދއކވނމގ ކލގފނ ހމކށވރނ އދ " މނއ: ٥٢الشورى: ޢލއހ هللا ޞއލهللا ޢނހގ އރހނ ރވވގނ އއސފއވއވ. ރސލهللا ހރއރ ރޟޔ

ت ك )) ވސއލމ ޙދޘފޅކރއވވއވ. مب من إل اجلنة يدخلون أ

ހއމ އނކރކށފ" މނއ: ((أ



އހނދ ޞޙބނ "ވނނނތވ. ސވރގ އނމނ ހރހ އއމތގ ތމނކލގފނގ މނވ،ގ ރސލ އވ. ސވރގވނނނ އނކރކރނ ކކތއވ؟ ޖވބގއ هللاސވލ ދނނވއވ. އ

طاعن من )) އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވވއވ.ب فقد عصان ومن ،اجلنة خل د أ

މނއ: ((أ

އރދއޖމހ ތމނކލގފނށ އދ ވނނނތވ. ސވރގ ތބވއޖމހ ތމނކލގފނށ" (1)"އނކރކށފއވ. ވނނނ ސވރގ

ނޑމނގ ތރއނ ގނމހނ ވނ ރސލ ޞއ ވސއލމ ޢލއހهللا ލނމވސ އޅގނވ ކހލއވ. ގނސދއވ ސފސދމގ ދކށލފއވ. އބއމހނ އކލގފނށ އމނ

އކލގފނގ އމރފތކށ އބއމހނ ދމނގނދނ ބރކނފތތކކވ. އދ އއށ ދއކވށއވ.ތޢލ އބއމހނނށ ހދޔތهللا ތކކވ. ތބނވމށޓކއ އބއމހނ ދއކނ ބހނ

އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! އކލގފނގ އމރފޅތކއ ޚލފވ މހނގ ތރއނ

ڑ ک چ ވނލއވވށވ. ދނޔއއ އޚރތގއވސ އބއމހނނށ އތ ނކމތ ކމވ.

އކލގފނގ ފހ" މނއ: ١٧النور: چک گ گ گ گ ڳ ڳ ڳ ڳ ک ک އޒބ ވނދނވ )އޚރތގއ( ނވތ މޞބތއ )ދނޔގއ( ޚލފވމހނނށ، އމރފޅތކއ

"ހށކމވ. ބރވތވ އބއމހނ ކރމތވދނކމށ

ނޑމނ ބނނވނ އ ލބވތ އޚނނއ ގ ރހވޑގތމވ. އ އލހގ هللا އޚތނނވ! އޅގފއސވމވ. އހނކމށވނނމ އޅގނޑމނނށ އތ އކލގފނ ގނސދއވ ގތގއ ހފމވ.

چچ ڦ ڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃڃ چ چ چ چ އކލގފނށ ތބވމވ.

ވނނމ ލބކރކމށ އށ هللا ތޔބއމހނ ވދޅވށވ. ކލގފނ" މނއ: ٧٧آل عمران: އދ ލބވވޑގނނވނތވ. ތޔބއމހނދކ ތޢލ هللا އރނ ތބވށވ. ތމނކލގފނށ ،އހނ "އލހވ. ރޙމވނތ ފއސވ ފފ އ هللا ދއވނތވ. ފއސވއ ފފތށ ތޔބއމހނގ

މނއ: ١٩النساء: چٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پپ چ އށ ތބވމވ. هللا އކލގފނށ ތބވމކ އހނކމނ އޅގނޑމނގ ސލފނވނ "ތބވއޖއވ. އށهللا ފހ ތބވއޖމހ، ރސލއށ"

ޢނހމއށ هللا ލމޘލ ނމނތކއ ދއކވފއވ. އބނ ޢމރ ރޟޔ އކލގފނށ ތބވމގއهللا ޢނހށ ބއލވށވ. ރސލ ޞއލ هللا ބއލވށވ. އދ އކލގފނގ ބއޕފޅ ޢމރ ރޟޔ

އޑއހއ " "وأطعنا عناسم " ޢލއހވސއލމ ކމކށ އމރކރއވވއފނމ، އބކލނގ ބހކށ ވނ އބކލނ ހރހ ކމއގއވސ ނމނ އކށ ބއލވނ އކލގފނށވ. "ވއޖއމވ. ކޔމނ

މނއ: ٢٧األحزاب: چوئ ۇئ ۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی ی ی ی جئچ ދރމއއ ގهللا ހނދމކށ هللا ގނގނއނ ބއގއ،ކ ރސލގ ގ هللا ހމކށވރނ "




ބނ ސރޖސ هللا ޢބދ "ނމނއއވއވ. ރވތވގނވ އދމހކށޓކއ ކމޔބށ އޚރތދވހގޢނހ ޙޖރލއސވދށ هللا ގ އރހނ ރވވގނ އއސފއވއވ. ޢމރ ރޟޔهللا ރޙމހތބއކ ގއލމއވސ އދ ފއދއއވސ "ވވމށފހ އއ މޚޠބކރއވވ ދނނވއވ. ބސދއ

ހ އޢލهللا ޞއލهللا ދވނ އއޗއ ނނކނ ތމނ ކލގފނށ އނގވޑއގނނވއވ. ރސލ ވނމ، ތމނ ކލގފނ ތބ އކށ ވސއލމ ބސދއވވތނ ތމނކލގފނށ ފނވޑއނގނނ

މނނގ އމއ ސވރގގ އހލވރނގ ސފއވ. މއ މ. اهلل أكرب (1)"ބސ ނދއވވމހވ. …ތޢލ އޅގނޑމނނ އފދ ބއއކމގއ ލއވވށއވ. އމނ هللا ސފއވ.

***

.(2171) مسلم: صحيح (1)



(2... )ހދނބނނނމ ށ ދޢއކ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ


ނޑމނ ނތމގ هللا ރފއ ޘނ ޙއޤވގނވނ އނމހއ ޙމދ ތޢ ތޢލ އށވ. އއލހ އޅގވކކށ ދއވވ އލހވ. ޞލވތއ ސލމ ލއވނ ތރއނ ވޖދށ ގނނވއ ޙއޤއ ބޠލ

ވކކށދއވވމށޓކ މ އނމތށ ފނއވވ، ނބކމއ އދ ދޢ ކރނ ޙއޤއ ބޠލޢލއހވސއލމއށވ. އދ هللا ރސލކނ ޚތމކރއވވ މތ ނބއޔ މޙއމދ ޞއލ

އ އކލގފނގ އލނނއ، އޞޙބނނއ، ޤޔމތށ ދނދނ އކލގފނ މޞލވތގ ނއކށ ބލއގނ ދނޔވ ޙޔތ ވތކރމނދހ ބޔކ ޝމލކރމވ.ނމ

ލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއވ! ތބގ ދޢއކ މސތޖބ ދޢއކށ ހދނ -އވނނމ : ބނނކމގ

އށ ޚލޞކށ ދޢ ކރށވ. އއލހ ފޔވއ އހނ އއވސ ފރތކށ ދޢ هللاމތ .2ނކރށވ. އދ އއލހށ ދޢ ކރމގއ އހނ އއވސ ފރތއ ބއވރ ނކރށވ. އއ ކތނމ

ކށވރނ ދޢއކ އޅކމކވ. އދ ކއއތ ބޑ ވލ ވރއއކމގއ ވއސމއވ. ފހ ހމ އށ هللاއޅކމގ ތރއނވސ އނމ މތ އނމ ޝރފވރ އޅކމވ. އހނކމނ

ތޢލ ވޙ ކރއވވފއވއވ.هللا ޚލޞކށނކރހ ހނދކ، އއލހ ދޢ އޖބނކރއވނތވ.

މސކތތއވނ ހމކށވރނ އދ " މނއ: ٧١اجلن: چچ ڇ ڇ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چ ދޢ)އޅކނ( ފރތކށ އއވސ އހނ އއލހއކ ތޔބއމހނ ފހ ތޢލއށވ.هللا

ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ چ އދވސ އއލހ ވޙކރއވވފއވއވ. ނކރށވ.

ކތނމ ކފރނ ދޢކރށވ. ޚލޞކށ އށهللا ތޔބއމހނ ފހ" ނއ:މ ٧٩غافر: چۈ ޢނހގ ކބއނ ރވވގނވއވ. هللا އބސ ރޟޔޢއބނ "ކމގއވއސމއވ. ނރހނلت إذا)) ޢލއހވސއލމ އކލގފނށ ޙދޘކރއވވއވ.هللا ޞއލ هللا ރސލ

ل سأ

وإذا اهلل، فاسأ

އދށވ. ޙޟރތނ ގ هللا (،ޏ )ދޢކރނ ޏއދނ ކމކށ ތބ" މނއ: ((باهلل فاستعن استعنت (1)"އދށވ. ޙޟރތނ ގهللا ،ޏ އދނ އހތރކމކށ ތބ އދ

އ ބނ އވސއރއނގނނށވ. ކތތރވށވ. ތމނނގ ދޢ އދވސ އޖބ ނކރއވ .1ޢލއހވސއލމ هللا ޞއލهللا ޢނހގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ރސލهللا އބ ހރއރ ރޟޔ

حدكم يستجاب )) ޙދޘކރއވވއވ. الخاري )رواه ((ل يستجب فلم دعوت يقول يعجل لم ما ل

.{(7157) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(1522) الرتمذي: جامع (1)



ދޢ އހރނގ އދވސ ދޢކށފމވ. އހރނ ' ތޔބއމހނ" މނއ: ومسلم( ދޢ ތޔބއމހނގ ހނދކ، އވސއރއނގނނހ ބނ 'އޖބނކރއވވއވ.ޢނހގ ކބއނ ރވވގނވ އހނ هللا އބ ހރއރ ރޟޔ (1)"އޖބކރއވނއވ.

يستجاب يزال ل )) ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވވއވ.هللا ޞއލهللا އވއވ. ރސލ ޙދޘއގو ، بإثم يدع لم ما للعبد

رسول يا قيل: ((يستعجل لم ما رحم قطيعة أ قد )) يقول: :قال الستعجال؟ ما الل

عء ويدع ،ذلك عند فيستحس ،ل يستجب فلم ،دعوت وقد ،دعوت އޅ " މނއ: مسلم( )رواه ((ادل އވސއރއނގނނ އނ ހނދކ، ނކރހ ދޢ ގޅނކނޑމށ ރޙމގ ނވތ ފފއކށ

ރސލ ގهللا އ ސވލކރވނވ. އހނދ "ނއވ.ކރއވ އޖބ ދޢ އނގ ކމގއވނނމ ޙދޘކރއވވއވ. އކލގފނ ކބއތއވ؟ އވސއރއގތމކ ޢލއހވސއލމއވ. هللاޞއލ

އޖބކރއވތނއ ދޢ އހރނގ އދވސ ދޢކށފމވ. ދޢކށފމވ. އހރނ' ބނތވ. އނ"އބނލ (2)"ދކށލތވ. ދޢކރނ އނ ފހކށ ދޢކރމށ ދނފހ 'ނފނއވ. ހނނކށއ

ދޢކރނ ސބބނ އވސނވމގ އޖބ" ގ ބސފޅއގއ އއސފއވއވ.هللاޤއޔމ ރޙމހ ވއޅނ މ ބލހއޓމނއއސ، ފނދ އއށ އނދއ އށތކއ މސލކ، ހގމ ދކށލ

الكايف( )اجلواب "މސލވ. މހގ ދކށލ އ ލސވމނ

ގ ސދވގނވ މގށ ރޖޢވށވ. ފހ هللاހރހ ފފތކނ ތއބވށވ. އދ .4هللا ޢމރ ރޟޔ ހމކށވރނ، ގނމހނގ ދޢތއ އޖބވނ ލސކރނ އބއމހނގ ފފތކވ.

،އޅކނތއ ދޢއއ ދރވގނވމހގ ކނތއތކނ ޙރމކރއވވފއވ هللا" ޢނހ ވދޅވއވ. އޖބވނ ދޢ" އދ ސލފނގ ބއއ ބކލނ ވދޅވކމގއވއވ. "ޤބލކރއވވއވ. ތޢލهللا

"ބނދކށފއވ. މގ އވސވމގ( )އޖބވނ ފފތކނ، ތބވނ ނއޅށވ. ލސވގނ

ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ދޢކރ ފފވރޔގ މސލކ ދނޔގ ރސރސކލނގ ތރއނ އނގ ރސކލކ ހނގރމކށ، އނއއ ޢދވތތރކމގއ އތއ ދވސތކއ ވތކރމށފހ،

ނއއ އރސގފނ ދމދގއވ ގޅނ ރނގޅ އޙސނތރކމށ އދ ދމހގ މސލވ. އ -ނނމ - ނކރނސ، ރސގފނ އފދމހކށ އޙސނތރވނ ހއޔވ؟

***

.(1745) ومسلم: ،(2431) البخاري: صحيح (1) .(1745) مسلم: حيحص (2)



(1ތބގ ދޢއކ މސތޖބ ދޢއކށ ހދނބނނނމ... )

މޙއމދ ޝމޢނއޚ : އލލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއވ! ތބގ ދޢއކ މސތޖބ ދޢއކށ ހދނ -ބނނކމގއވނނމ :

هللاރޟޔ އރހރ އބ ސމލވށވ. ނކއމށ އއޗއ އހނ ފޔވއ ތކތ ޙލލ .3ها)) ޙދޘކރއވވއވ. ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ هللاރސލ ރވވގނވއވ. ކބއނ ޢނހގ ي

أ

إن انلاس وإن ،طيبا إل يقبل ل طيب الل مر اللمر بما المؤمنني أ

ڻ ڻ ڻ ۀ چ :فقال المرسلني به أ

((چچ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ چ :وقال ، چۀ ہ ہہ ہ ھ ھ ھ ސފތކނ އނ ހރހ ތޢލއކ هللا ހމކށވރނ މސތކނނވ! އ" މނއ:

ވތވ.ޤބލއނކރއ މނވ އއޗއ )ރނގޅ( ހޔ އއލހ އދ އލހވ. ހސޠހރވވޑގނވ ކރއވވ އމރ ބކލނނށ ރސލ އއލހގ އމރކރއވވނ މއމނނނށވސ އއލހ

އނމހއ އ" ކރއވވފއވއވ. ވޙ ކރއވވއ( މޚޠބ ބކލނނއ )ރސލ ކނތއތކވ. ޢމލ ޙޞލ އދ އޅއވށވ. ފރއކޅއވއ ތޔބކލނ ތކތނ ރނގޅ ޙލލ ރސލނނވ! "އލހވ. ދނވޑގނވ މޅށ ކނތއ ކރއވ ތޔބކލނ ތމނއލހ، ހމކށވރނ ކރއވށވ.

ނވ!މސތކނ އމނވއޖ އ " ވޙކރއވވފއވއވ. ކރއވވއ( މޚޠބ )މއމނނނއ އދ يطيل الرجل ذكر ثم )) "އޅށވ. ކއބއ ތޔބއމހނ ރޒޤނ ޙލލ ދއވވފއވ އލހ ތމނفر شعث الس

غب أ

ماء إل يديه يمد ثم أ به ،حرام ومطعمه ،رب يا رب يا الس ،حرام لبسه وم ،حرام ومش

ي ن ،بالرام وغذلك يستجاب فأ ބހވ ޙދޘކރއވވއވ. އކލގފނ އއށފހ" މނއ: ؟((ل

ގނގޅއވ ހއދވއ އ ނގމށފހ، މއޗށ ދއށ އނގ ދނ ،މހކ ހރފހނތތތޅފއވ ކއއޗއސކ އނގ ނމވސ ކރތވ. ދޢ ބނ އލހވ! ގނގޅއވ ދވއހއ އ އލހވ! ފރމކ ގނގޅ ލނ އނ އއޗއސވ. ޙރމ ބނގނގޅނ އނ އދ އއޗއސވ. ޙރމ

އއޗހ ރމޙ ހދބޑވފއވނ ޖސމ އނގ އދ އއޗއސވ. ހދފއވ ޙރމގތގއ ޞޙހ މސލމ() (1)"ކހނކނހއޔވ؟ އޖބކރވނ ދޢ މހއގ އފދ ކއގނނވ.

ތޢލ ވގތނ އޖބކރއވވ هللاޢނހކ އކލގފނގ ދޢ، هللا ސޢދ ބނ އބ ވއޤޞ ރޟޔގފނ ދޢއއ ކރއވވއފނމ، ލސތކއނވ ބކލކވ. އކލ ކމށ މޝހރވވޑއގނފއވ

ސވލ ވވމނ އކލގފނގ ދޢ އޖބވގނދއވ. މކމގ ސއރއ ބހގތނ އކލގފނ

.٥٧١ البقرة: و، ١٥ املؤمنون: آية ،(2125) مسلم: صحيح (1)



ތމނކލގފނ މނވ ބއލވމށފހ އއޗއތ ހދފއވ ކހނކނ" އކލގފނ ވދޅވއވ. "ފރއނކޅއވމވ. އއޗއ ވސއއ

އއ މދ ރނގޅށ ވސނށވ. ތމއމދ ކނތއވގނދނ އބދވސ ރނގޅށކމށ هللا .5ވސނށވ. ތމއށ ދރގތއ އއލހ މދވރ ނކރއވނކނ ޔޤނ ކރށވ. އބ ހރއރ

ޢލއހވސއލމ هللا ޞއލهللا ވގނވއވ. ރސލޢނހގ ކބއނ ރވهللا ރޟޔ ادعوا)) ޙދޘކރއވވއވ. و الل

واعلموا ،بالجابة قنون مو م ت ن أ

ن أ غفل ب ل ق ن م دعء يستجيب ل الل

ދޢކރށވ. ޔޤނކމއކ އވނކމގކރ އޖބ ތޢލ هللا ދޢ ތޔބއމހނގ " މނއ: ((ه ل ނކނ ނކރއވ އޖބ هللا ދޢ ކރ ހތކނ ފރގނވ ޝއކނ ޣފލ، ހމކށވރނ އދ

(1)ދނނށވ." ތޔބއމހނ

ތއވ؟ ތޢލ އޖބ ނކރއވވނވ ކއވهللاލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއވ! ތބގ ދޢ ތބއކ އއލހގ އމރށ ކޔމނވ، އއލހގ ނބއޔ ނމނއކށބލ، އއލހ އދނފޔވއ އހނދނއ އޅތކނގ ކބއނ ޤބލ ނކރއވނކމށ އނގވފއވ އސލމދނގ

ތޢލ އޖބ ނކރއވވނވ هللاވ! ތބގ ދޢ އހލވރއކވ. ލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއ ކއވތއވ؟ އއލހވނ އއލހގ އމރށ ނކޔމނތރވމގ ސބބނ ރޙމތނ ބރ

ތޢލ هللا ކރވގނވ މލޢނގ ދޢވސ އޖބކރއވފއވ. ލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއވ! ލ އއލހށ ދޢ ކރށވ.ޙއވނކނ ޔޤނކރ އޖބ ކރ

-ނނމ -

***

.{(2254) :والرتهيب الرتغيب صحيح} األلباين شيخ وحسنه ،(4371) الرتمذي: جامع (1)



(3... )ހދނބނނނމ ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ


ތބގ ދޢއކ މސތޖބ ދޢއކށ ހދނ ލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއވ! -ބނނކމގއވނނމ :

ދޢގ މނއމދ ވސނށވ. ތބ، ދޢކރއރ ތބގ ހތ ޙޟރކރށވ. އދ ތބ ކރ .2 ދޢ ތޔކރނ ޢލމތކގ ވރ އލހށކނ ހތމއޗށ ގނސގނނށވ.

هللا ހއދފހނޅއ ނދށވ. ތބއށ އކށގނނވ ކމކށ އދ ދނނވމއ، ދޢކރމގއ .7ކމކށ ތޢލ ދއވފއވ ޚބރކ ޚލފށ ކނތއވގނ ދއމށ އދ ދޢ ކރމއ، ޙރމ

ދއވވނ ފޤޥރމށ ތ މގފހކށދއވވނ އދ ދޢކރމއ، އއލހގ ޝރޢތ ޚލފކމއ ކތޢލ ވޙ هللا އދ ދޢކރނފދ ކނތއ، ދޢކރމގއ ހއދފހނޅއ ދއމގތރގއ ހމނއވ.

މނއ: ٥٥األعراف: چہ ہ ھ ھھ ھ ے ے ۓ ۓ چ ކރއވފއވއވ.ނގ ވރއލހށ ދޢކރށވ! ހމކށވރނ މޑމޅކމއ، ވނހނގތގއ ތޔބއމހ"

"ހއދފހނޅއދ މހނދކ އއލހ ލބވވޑނގނނވތވ.

ޢނހގ هللا ހޔ ކނތއތކށ އމރކށ ނބއކނތއ މނކރށވ! ޙޛއފ ރޟޔ .8ي نفيس އލމ ޙދޘކރއވވއވ.ވސ ޢލއހهللا ޞއލهللا ކބއނ ރވވގނވއވ. ރސލ ))وال

مرن بالو يلوشكن اهلل أن يبعث عليكم عقابا منه ،معروف، ولنهون عن المنكر بيده، لأ

ثم تدعونه فل ، أ

ތމނކލގފނގ ނފސ އފރތއގ ނއ: "މ )رواه التمذي يف الفنت( يستجاب لكم((އތޕޅގއވ އލހ ގނދއވއ ވދޅވމވ. ތޔބއމހނ ހޔކނތކށ އމރކރހށކމވ! އދ

ގ ޙޟރތނ ތޔބއމހނގ މއޗށ ކފއއ هللاނބއކނތއ މނކރހށކމވ! އހނނނނމ، ތޔބއމހނ ދޢކރކމގއވއސ އޖބއއ ފހއއށ އނ ގތވގނވއވ. ދނއ

(1)"ނކރއވހއޓވ.

އށ ޙމދކށ އއލހށ ރވތވގނވ ޘނއނ ޘނ هللاދޢކރނފށމގ ކރނ .1ތއ ސލމލއވނ އދ ދޢ ޢލއހވސއލމއށ ޞލވهللا ދނނވށވ! އދ ރސލ ޞއލ

ކރށވ! އއށފހ ދޢކރމގއ ކރޔށ ދށވ!

.{(1221) :الرتمذي سنن وضعيف صحيح} األلباين شيخ وحسنه ،(1221) الرتمذي: جامع (1)



ތތއ ޤބލއށ ކރމތލއގނހރ ދޢކރށވ. އދ ދޢކރމށޓކއ އނމ ފރހމ ޢބރ .21ރ ފރހމ، ޖމޢ މނޢ ބނނކރށވ. ޤރއނއ ޞއޙ ސނނތގއ ވރދވފއވ ދޢތކށވ

ދޢތކއނވއވ.

މހއކނ ބނނޖހގނވގ ރޙމތށ هللاތވޟޢވރކމއ މޑމޅކމއކ ދޢކރށވ! .22ހތމއޗށ ގނސގނ، އމއލ ފފތކށ އޢތރފވ ޙލގއވ. އމއލ ނފސށ އއވސ

ތޢލގ މނވރފޅނމނވ ނދވނކނ ޤބލކށ، އއށ هللاގއލމއވސ ފއދއއވސ އދޟރތގއ ނކމތވ، ގ ޙ ލތޢ هللاއޢތރފވ ޙލގއވ. ލބވތ އޚއވ! ލބވތ އޚތއވ!

ނވނކނ ދނ، މޙރމމޑމޅވ، ރއ އދސކރ ޙލ ދޢކށފނމ، އއލހގ ރޙމތނ އނ އކމށޓކއ އފކރށވ!

ތތއ އޚތޔރކށ އވޤތތކގއ ދޢކރނ ގނކރށވ! ޤތޢލ މތކރއވފއވ ވهللا .21ޢރފތ ދވހއ، ހކރދވހއ، ލއލތލޤދރއއ، ބނގއއ ޤމތއ ދމދއ، ވރވހއރއ،

ތޢލ ދނޔގ އޑށ ފއބއވޑގނނވ ވގތއ، ރދއށ ހނނއރއ، ސޖދއގއ هللاނޑ ރގ ތތކގއވ.ޤ ތ ފދ ވޤއނނ ވ

ތގއވސ ދޢކރނ ޤތއ، ދތރއމތވ ވ ޤތއ، އނޔއއލބމނދ ވޤބލވއޅ ވ .24هللا ޞއލ هللا ތޢލ އޖބކރއވކމގއ ރސލهللاކގއ ކރ ދޢ ތތޤ ގނކރށވ! އހނ އވ

ޢލއހވސއލމ އނގވފއވއވ.

-ނނމ -

(إن شاء اهلل)މލޔމގ އތރބއތށ އހނ މޖއލތކގއ ގނސދވނއވ.

***



ކނމ ޙލއގއވސ ތބގ ދނ ރއކތރކރށވ.

ޚތ އއމފޟއލ: އލއއވލޔ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ތކއ އރޝދކށ މހކ ޞޙއރހނ ނ (ގ هللا އލ ބޖލ )ރހމހهللا ޖނދބ ބނ އބދ .ބ ކށ ދނނވއވޠ އދނވ. އހނދ އކލގފނ އމހޔ މޚ

ޤރއނގއ އދ ތތރވމވ.ޞޙނ ތމނކލގފނ ތޤވވރވމށ އވމށ ވތ ބރ އށ هللا ތބ "ނޑގ ޤރއނކ ،އހނ ތތރވމވ.ޞޙނ ހފހއޓމށ ދވލގއ އދ ނރކވ. އނދރގއ ރގ

އމލކރނ ޙތ ފޤރކމއ އދ އދގލނއ ބޑ ކތނމ ތބޔށ އހނކމނ މގދއކމކވ. އއ ދނ ތބގ ކރމތވއޖނމ، ބތއޞމ ތބއށ ހފހއޓށވ. ގދޔށ އގއ ޖހނކމގއވޔސ

ތބގ މދލއކ ތބގ ދމގނދނމ ބތޞމ އ އދ ހދކރށވ. މދ ތބގ ކރމށޓކ މޔތޙ ،ފހ ކރށވ.( ރއކތރ ދނ ލއގއވސޙ )ކނމ ކރށވ. ޤރބނ ދނށޓކއ ސފރނވ ދނ އނގ މހއކ ބނގރޓވފއވ އދ މހއވ. ލށވރނކ ދނ އނގ މހކ ވގނވ ވރނ

ނރކޔށ އދ ނވއވ. ފޤރކމއ ށދމހއ ސވރގޔށ ދނނށވ. އދ މހއވ. ނގލވފއވ (سري أعالم النبالء) "ނވއވ. މއސނދކމއ ދމހއށ

***



ޙޤޤ ހތހމޖހނ ލބނ ކނބޔކށ؟

ޚތ އއމފޠމ : އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ލމއ ކމގއވއސ ކފރއކމގއ ވއސ، މސއކތކރމނދނ އނސނނގ ތރއނ މސހތހމޖހމއ އރމއ އފ ޙޞލކރމށވ. ނމވސ ޙޤޤ ހތހމޖހނ ޙޞލވނ

ތގއ ތބރކ ވތޢލ އނގވފއވ ގ هللاމދބޔކށވ. އދ، އބއމހނ ޚލޤކރއވ އލހ، އނގ އމއލ ނފސ ހސބކށ، ސދވގނވ ހތހމޖހނ ޙޞލކރނ އޅ މހނނށވ.

މގނ ހނގނ މސއކތކރ މހނނށވ.

ނޑމނ އނމނގ މޤޞދކށ ވފއވމއކވސ، ނމވސ ހތހމޖހނ ހދނ އއ އޅގއތކށ ބލއލމނ ފނގނދނ ފސހކމއކ ފފތކށ އރއގނވތނވ. ހޔތގ ކނތ

ނޑމނ ނމގނދނ ކހނތ ކނއރކ ކމއ އޅގނޑމނ މފފތކގ ތރގއ އޅގއޚރތ އކކށވސ އނގތއވ؟ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! އޅގޑމނގ ދނޔއއ

ނޑމނނށ އތ ގނގނއނ އސތޣފރކށ ބއޖވރކށ ހތހމޖހނ ހދނ އދނމ އޅގ هللا ގނގނއނ" ގއވއވ.އވނ އޔތގ މނ45ޒބ ސރތގ ޙއލއ ކރކރނމތ ދމތބމވ.ޛ

ފފފއސވމއ، هللا އއނމނނށޓކއ ނނ،އނހ ފރހނނނއ ޛކރކރ ހނދމކށ ތޔބއމހނ ފހ" ވނ އޔތގއ ވއވ.251އލބގރގ "ތއޔރކރއވއވ. ދރމ ބޑވގނވ

ހށމވ. ހނދމކރއވ ތޔބއމހނ ތމނރސކލނގ އރނ ހނދމކރށވ! ތމނރސކލނގ ތޔބއމހނ ތމނރސކލނގއށ އދ ޝކރކރށވ! އށ ތމނރސކލނގ ތޔބއމހނ އދ

"ނވށވ! ކފރ

يقول )) ޢލއހ ވސއލމ ހދޘކރއވއވ.هللا ކރތ ރސލ ޞއލ نا :تعال الل عبدي ظن عند أ

نا ،ب وإن ،منهم خري مل يف ذكرته مل يف ذكرن وإن ،نفيس يف ذكرته نفسه يف ذكرن فإن ،ذكرن اإذ معه وأبت بشب إل تقرب بت ذراع إل تقرب وإن ،ذراع إيله تقر تان وإن اع ب إيله تقر

تيته يمش أ

((هرولة أ

ތމނރސކލނގއމދ ވޙކރއވއވ. ޙދޘއގއ( )ޤދސ ވތޢލ ސބޙނހ هللا" މނއ: އނ އދ ވޑގނވމވ. ތމނރސކލނގ ގތއގއ ކރ މދއއ އޅ ތމނރސކލނގ އނ ވޑގނވމވ. ތމނރސކލނގ އނއއކ ،ހނދމކށފނމ މތނ ގތމނރސކލނ

އނގމތނ ތމނރސކލނގ ވނނމ، ކމގއ އކނހރ ހނދމކރ މތނ ތމނރސކލނގ ކމގއ ތއގއޖމއ ހނދމކރ މތނ ތމނރސކލނގ އނ އދ ހށމވ. ހނދމކރއވ

އނ ހށމވ. ހނދމކރއވ އނ ތއގއ ޢ ޖމ ހޔކނބޑ އއށވރ ވނނމ މށކށ އނއ ތމނރސކލނގ ކއތނވއޖނމ ކއވތކނ ތމނރސކލނގއ



ބޢކށ ތނވއޖނމ،އ ކ ށމށކ ތމނރސކލނގއ އނ އދ ހށމވ. ތނވވޑގނނވއކ ވޑގނނވހށމވ. ކއތނވ ދރމނށ( ހނނ ދމދގއ ދއތތލއގ ދމލމނ ދފރތށ)ދއތ އއށވރ ތމނރސކލނގ އތވއޖނމ ހނގފއ ކއތނވމށޓކއ ތމނރސކލނގއއ އނ

(1)."ވޑގނނވމވ ކއތނވ އނއ ނއވސވވޑގ

ކރވތއވ. ލޙޞދ ޞކނމ މހކވސ މސއކތ ކރނޖހނ ދނޔއށ ފނއވ މޤ ނޑމނ ކރ ކނމ ކމއގއ އކލނގ ހ ދމކރނ ޖހއވ. ދރއޅމގ ހޤޤ ނއޅގ

ކށ ޛކރކރ މހނނށވ.ހނދމهللا ހތހމޖހނ ލބނ

ކލގފނގ ހތޕޅނ ކލގފނގ އދ" ވނ އޔތގ މނގއ ވއވ. 115ސރތގ ރފއލއޢ ތރއނ ބސބނމގ ޙލގއވ. ބރވތވ މޑމޅވ ހނދމކރއވށވ. ވރރސކލނގ

ޣފލވގނވ އދ ވގތތކގއވ. ހވރގ ހނދނއ ވ.މޑނނ އޑހރކރއވމށވރ "ނގނނވށވ.ވވޑއ ކލގފނ ގތރއނމހނ

ނޑމނގ ޢމލ ޔތގ ދވސތއ ޙތކގ ހސބބއލވމގ ކރނ ޢމލތއ ސދކށ، އޅގ ގތގއ ހފމ ހނގށވ.ބކރގތގއ ނގއނލ ވގތގ ބނނ ހޔ

***




ފރތމ ބއ -ފތސނމދކރމގއ ދމތބ މހނ

އޚ އޙމދ ނޒޙ : އލލޔއވ


نا حممد وعلى آله وصحبه وبعد:احلمد هلل وصلى اهلل على نبي

ކވ. އއ މނތއ އލވގނވ ބއކވ. އމހނގ ނތކރތކގ ވދނ އއ ކމޔބ ލބގނވ ބއގދ ވގނވ ބއކވ. އއ އމހނގ ވގތތކގއ ބރކތ ލއވގނވ ބއކވ. ތބއކ އމހނގ

ތބއކ އމހނގ ތރއނވ އށ ޙމދ ކރށވ. އދهللاތރއނވ މހއނމ، އމތވރ ނޢމތށ ސބޙނހ ވތޢލ ތބ އމހނގ ތރއނ ލއވމވ. އއ هللا މހއ ނނނމ، ދޢއކ

ކނބއއކނ ތބއށ އނގހއޔވ؟

މތބ އއ ފތސ ނމދ ކރމގއ ދމތބ މހނނވ. މމތވރ ވގނވ ފރޟ އދކރމގއ ދ މހނނވ. އއ މ މތވރވގނވ އސލމ ޝރޢތގއ ވރގދއށ ހފހއޓއގނތބ މހނނވ. އމހނ ކނމ އދވހއ ފށއގނނނ މމތވރ ޢމލނނވ. މމތވރ ނމދ

ތނ ހކވވޑއގނނވއވ. އދ ރތގއ މލއކޟޙ ގهللا އދކރމގއ ދމތބމހނނށ ނޑ އއކށ ނމދކރ ފދއވ. ޖމޢތގއ މމތވރ އޅކނ އދކށފ މހ، މޅ ރގ

މމތވރ ނމދށ ރއކތރވމކ ސވރގ ވނމގ ސބބތކގ ތރއނ ސބބކވ. މނމދށ މކ ނހނ ޘވބ އކމކވ. އދ މއޅކނ އދކރމށ ހނގފއ ދ ވޟކރމކ އހމމތވރ

هللا ޞއލ هللا ހރކމކވ. މނމދގ ފހގއވ ވގތކ ބރކތ ބވއލއވ ވގތކވ. ރސލت ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވއވ. م

،داود وأبو ،أحد )أخرجه رها((ف بكو ))اللهم بارك ل

ބރކތ ހނދނގއ އއއމތގ އއމތށ ތމނކލގފނގ هللا! އ" މނއ: ماجه( وابن ،والتمذي (1)"ވ.ނދ ލއވ

އށ "على الفالح حي ، على الصالة ي ح"ތގ ބރކތގ އހލވރނނވ. އދ އމހނނކ ގ އއ މވބދ މހނނވ. އމހނނށ އމނކމއ ސލމތކނ ހއޓވ. އމހނނކ ފރހމގތގއ އޖ

ر ممن الن الص "އޅވތވމގ މނ އނގ، އށ ފރހމ ގތގއ އޖބދ މހނނވ. "ومم الة خي لم إل )) އވ.ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވهللا ޞއލ هللا ރސލ ائني ف الظ المش بش

شيخ وصححه ،(2411) أمحد: ومسند ،(1142) ماجه: ابن وسنن ،(2121) الرتمذي: وجامع ،(1218) داود: أيب سنن (1) .{(1435) :داود أيب صحيح} األلباين



އނދރގއ މސކތތކށ" މނއ: )أخرجه التمذي وأبو داوود( ((المساجد بانلور الام يوم القيامة (1)"ށވ.ދ ޚބރ އފވރ ވކމގ ނރއ ފރހމ ޤޔމތދވހގއ މހނނށ، ހނގފއދ

ބށވރ ޞސބޙނހ ވތޢލގ ވޖހފޅ ފނނނ މހނނށ އދވހނ އލބ ނهللا ސވރގގއ ބ ލބއޖ ޞބއ އއވސ އނސނކށ ދވހކވސ ނލބނއވ. އދވހނ އ ނޞބޑ ނ ނތ އފވރކނ ހއޓވ.ޙއދއ މހކށ

ون ربكم كما ترون )) ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވއވ.هللا ޞއލهللا ރސލ إنكم ستم ن ل تغلبوا ىلع صلة قبل طلوع الش

ون يف رؤيته، فإن استطعتم أ س وقبل غروبها هذا القمر، ل تضام

: ،علوافاف މހނދ " މނއ: )أخرجه مسلم( ((چڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈ چ ثم قرأ

ވރ ތޔބއމހނގ ތޔބއމހނ ދވހގއ( )ޤޔމތ ފދއނ ފނނ ހނދ( ވލރގ )ސދ އރ ފހ ނވނއވ. މއއނދގކ އއވސ ތޔބއމހނނށ ބލމގއ އއލހށ ދކނތވ. ރއބ

ފތސނމދއ ،)އބހ މއޗށ ނމދކރމގ އއސމގކރނ އރ ކރނނއ އރމގ ،ކޅދނވގނވނމ ތޔބއމހނނށ ފސނޖހމށ މއޗށ( ކރމގ ތގއގވ އގ ރނމދޢޞ ކލގފނ )) ވދޅވއވ. ކޔވ މއޔތ އކލގފނ ދނ ކމވ.ކރހށ އކނ ތޔބއމހނ ފހ

އކ ކރމ ޙމދ ކރނ އއސމގ އރ ކރނނއ އރމގ އރ ރއބށ، ވރ ކލގފނގ (2).(("ކޔހށކމވ ތސބޙ

ކރއވމގ މރދކ އހނ ނމދތއވސ ޙދޘ 'ކޅދނ ވގނވނމއ 'ފސނޖހމގ ގއ، ނމތ އދކރމއކ، އދނމދށ އތރށ ރއކތރވމވ. އހނ ނމދކރމގ ކޅދނކނ ލބގނ ނވ

ނޑމނގ ތރގއ ނވއވ. މހކ އޅގ

ނވ. ކނނތކމނ ހށގނޑ ސބޙނހ ވތޢލގ ރއކތރކމގއ ތބމހނهللا އމހނނކ ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވއވ.هللا ޞއލ هللا ސލމތ ވގނވ މހނނވ. ރސލ

(( ة الل بح فهو ف ذم ކށފމހ )ޖމޢތގއ( ނމދ ފތސ" މނއ: )أخرجه مسلم((( من صىل الص (3)"ދށގއވ. ބއލވމގ ގهللا ވހށ އނ ފހ ދނނއވ.

ކރއވފއވ ޙދޘއގ މނއގއ ވއވ.ޙދޘ ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލهللا އދވސ ރސލ ޝއޠނ )ދނ ގށޖހއވ. ތނ ޝއޠނ ކނދރގއ އނގ ނދހނދ މހކ ތޔބއމހނކރ"

އށهللا ހލއ އނ ،ފހ 'ނދށވ. ފހ ވއވ. ރއއ ދގ މއޗށ ބގތ ' ބނނއވ.( މހގނދއވ. ގށ އއ ކޔއފނމ( ދޢ ވރދވފއވ ކޔނ ހލ ނދނ )އބހ ފނމށޛކރކ

.{(571) :داود أيب صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(114) الرتمذي: وجامع ،(522) داود: أيب سنن (1) .٩٣ ق: اآلية ،(244) ومسلم: ،(553) خاري:الب صحيح (2) .(257) مسلم: صحيح (3)



ގށ ތނވނ ނމކށފ ނމދ އނ ދނ ދއވ. މހގނ ގށ އނއ ކށފނމ ވޟ އނ ދނ އނ ނނ އހނ ގތގއވ. މހއގ ހވގ މރލ ހނދނކރހށ އނ ފހ ދއވ. މހގނ

(1)"ގތގއވ. މހއގ ކނނތ ނތނވސ ހތ ހނދނކރހށ

هللا ގނ ވއވ. ރސލ ރޙމނވނތ އލހގ މލއކތނ އމހނނށ ހކވނ އމހނނށ ފދ ))يتعاقبون فيكم ملئكة بالليل وملئكة ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވއވ.هللا ޞއލ

ين باتوا فيكم ،بانلهار ويتمعون يف صلة الفجر وصلة العص علم بهم ف ،ثم يعرج اللهم ربهم وهو أ

،يسأ

تيناهم وهم يصلون(( ތޔބއމހނގ " :މނއ كيف تركتم عبادي فيقولون: تركناهم وهم يصلون وأ

ދވލގ ނއމލއކތނ ގރގނޑ ތބގތގއ ވބދލވ އނއބޔކ ފހތނ އއބއއގ ތރގއ ފތސނމދއ ވނލބއދ އނއބޔކ އއބޔކ އބކލނ ލއވފއވއވ. هللا މތ މލއކތނ

ޙޟރތށ ގ هللا މލއކތނ ތއބވ ގތގއ މހނގ ތޔބއ ރގނޑ ދނ ނމދގއވ. ޢޞރ ޙލ، ޑގނވދނވ މޅށ ހރހއކމއ ގއބއމހނ އކލނގ ދނ ވޑއގނނވނތވ.

ތމނރސކލނގ ތޔބކލނ ކރއވނތވ. ސވލ އބކލނނ ވރރސކލނގ ގއބކލނ ނ އބކލ ފހ ހއޔވ؟ ވނކށ އމހނ ޙލއގއ ކނފދ ވކވވޑއގތ އޅތކނނ

އމހނގތށ އދ ތއބއވ. ކރނ ނމދ އމހނ ވކވ އމހނނ ބކލނ ތމނ ދނނވނތވ. (2)"ތއބއވ. ކރނ ނމދ އމހނ ދޔއ

އމހނނކ ފރޟ ފސ ނމދގ ޖމޢތށ ފރހމއށ ރއކތރވ މހނނވ. އމހނ ކރ ކ އމހނގ ދރޖ އފލމގ ސބބކވ. އދ ނމދށ ހނގފއދ ދއމކ ނހނ ގނ ވޟއ

ސބޙނހ هللا ދރމއކލވގނވ ހޔކމކވ. އދ މސކތގއ އށނދގނ އނނ އނމކ ޙދޘ ކރއވފއވއވ. ވސއލމ ޢލއހهللا ރސލ ޞއލ ވތޢލގ ރޙމތ ލބނ ކމކވ.

(( عد اللو راح نزل اجلنة يف ل من غدا إل المسجد وراح أ

މސކތށ " މނއ: )متفق عليه((( كما غدا أ

އނ އއ ކށދއވނތވ. ތއޔރ މނދރއއމހ ސވރގގއ هللا މހއށ އނނ ގސފއ ނނމ() (3)"އވ. ފހރކ ކނމ އނނ ގސފއ

(إن شاء اهلل)މ ލޔމގ ފހބއ ޛލޤޢދމހގ މޖއލގއ ގނސދވނއވ.

***

.(772) ومسلم: ،(4121 ،2231) البخاري: صحيح (1) .(241) ومسلم: ،(7311 ،555) البخاري: صحيح (2)

لفظه. وهذا (221) ومسلم: ،(221) البخاري: صحيح (3)



ނޑވރތއ ހދމށ އވސވގނނށވ. ތބގ ގ

هللاޚތ ބނތ ޢބދ : އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 18، 2341ޝއވލ 41ތރޚ:

މގއކ ތބގ އމއލ މލކއ ކމށ ހއދވނ ތބ ބނނވ ތއވ؟

މގ ކހނއ ވނތއވ؟

މގ އދ މ ރތ ނނތ އވ؟



ނޑވރއ ނނތއވ؟ އސތ މ އދ މ ފރހމ ގ

ނޑވރތކގ އގމދގއ ތބ މބޑށ މ ބނ ތކށ ދހވތވމގ ކރނ މ ފރހމ ގތބއށ އއގ ކނމ ބނއއވސ މލއނށވރ މތވނއވ.. ޝއކއނތވ. .…ވސނލމތއވ

..އދ ކރވނ ހއޔވ؟

ވ؟ނވނ..ދއތއ

ނޑވރ އށވރ މފރހމއކމކ މ އ މލކ ކރވދނ، އގ އގ އދ ކރވދނ މގއ ގ .އބއތވ ނޑވރއ އމއލ މލކކށ އނއކވ. ނޑށވސ މއށވރ މފރހމ ގ ތބއށވސ އޅގ .ވ ގ މބސފޅ مي اهلل عليه وسل صل އކމގ ސއރކ އހރމނގ ލބވތ ރސލ .ހދދނއވ

م عن ))ب بنت حبيبة أ

ة ثنت لة ويل يوم يف صىل من وسلم: عليه اهلل صىل اهلل رسول قال قالت: سفيان، أ عش

ربعا اجلنة، يف بيت ل بن ركعة،هر، قبل أ العشاء، بعد وركعتني المغرب، بعد وركعتني ها،بعد وركعتني الظ

އބ ހބބބނތ ޢއމ މނއ: (صحيح حسن :وقال التمذي، رواه) فجر((ال صلة قبل وركعتني ނތ ނސ ލދވ ރއއ" .ކރއވއވ ހދޘ وسلم عليه هللا صلي ރސލ ވދޅވއވ. ސފޔނ

ނޑވރއ ގއ ސވރގ ތޢލهللا މހއށ އދކށފ ރކޢތ 21 .ބނކށދއވނއވ ގ :އއ .ތވ ރކޢ 1 ފހގ އދ ތޢ ރކ 3 ކރގ ނމދގ މނދރ * .ރކޢތވ 1 ފހގ ނމދގ މޢރބ * .ރކޢތވ 1 ފހގ ނމދގ ޢޝ * (1)".ރކޢތވ 1 ކރގ ނމދގ ތސފ އދ *

.{(2421) :معاجلا صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(325) الرتمذي: جامع (1)



ދމދގ ވގތ ކޅކވ.މނޓ 41މނޓއ 11 ކރމށ ތބ ހދ ކރނޖހނ ތރކޢ 21މ ކނމ އވ. هللاސބޙނ ތޢލ ތބއށ ސވރގއނ ގނޑވރއ ބނކށ ދއވއވ.هللا ބދލގއ

މދނޔގއވ ހރހ އއޗއ އއކރކމގއ ވޔސ އއ ނޑވރކވ.ދވހކ ސވރގއނ ގ ނޑވރވ .އއފދވގނ ނވނފދ ފރހމ ގ

ޚލފށ އކޑ ކޑ ބނއއ ފރހމ ކރމށވސ އހރމނ އތއ އހރއ ހދކރނ ޖހއވ. އއ 41މނޓއ 11 އ ބނކރމށ ތބ ހދ ކރނޖހނ އނމދނޔގއ ބޑ ގނޑވރ ޤހޤ

.ކހ ބޑ ނޢމތއތއވ ދމދގ ވގތ ކޅކވ.މނޓ

ވގތފއތނވނސ އހރމނ އނމނ އހރމނގ ! އޚތނނވ ލބވތ އޚނނއ އނޑވރތއ ބނކރނ އވސވ ގނނމ .ހނގށވ ގ

***

މޖތމޢ

މޖތމޢ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ދގއނހދޔސ ހޔކމށ ގވލވދނއވ.

އލއޚ މޙއމދ ސނނ : ލޔއވ


މދވސވރކ ތރއޤއއ ތހޒބގއ އނސނނ ކރއރފއވ ދވސވރކވ. މގކރނ ރއރނތކއ ފނނމނދ ދވސވރކވ. އމހކ ބނނ ކނމ ދވހކވސ ދނޔ ނދކފދ ކ

ޚބރއ ހލވކމއކ ދނޔގ އކ ކނކޅތކށ ފތރލމށޓކއ މކގނވގތތކއ ނނގއވ. ނބއއ، ތދއދގއ ފނތކވ. އނޓނޓވ. މގތށގސ ތފތ ވޞލތތކވ. ބއއފހރށ ހވއ

ވކނވވރވއވ. ބއއ ފހރށ ވހކތކގ ތދދގ ބލއލމއނތ ތމގ އކވރޔއށ މޚބރ ދވއވ. ބއއމހނ މފދ ޚބރތއ ފނވލނ ހޔކމއ ކށލމގ ބނމގއ ކމށވސ

ހއޓވ. ވދނއވ. ނމވސ ވސނލނ

މސއކތގ ހލބލވގތވ. ކއލއކށ އޑއ އވފއ ޖބނ އއޗއ ތޅގނފއވ. އދ ފނ ރނގވލއވ. އޑ ކނފތގޖހމއކ އއ މސޖއކނ އނގނވ. އވހށ ފނނގއ މސޖ

ތގ މސޖކވ. ވރށ ހޔކލމތކއ މސޖގއ ކޔލމވ. ދތރއކނ އބދވސ އނނ ޒނޑގ އކވރޔއށ ވރށ ބޑށ ޝކރއޔއވ. ހޔކމކށ ލޔފއވއވ. އފނވ އޅގނޑށ ހނދނކށލ ދނތއވ. ނމވސ މސޖގ ފހބޔށ އއއރ މއނނނ އކލމތއ އޅގ

ދކށ ކޔލމ ލބ ދރމތކއގ ވހކ ބޔނ ކށފއވ. ބއއ ފހރށ އނނ ވކ ޢދމސޖތކގއ އފވރ ޚބރއ ލބނކމގ ޚބރއ ދފއހރއވ. އނއބއ ފހރށ އމސޖ ވކ

ހކ ބޔނކށފއވއވ. ޢދދއގ ބޔކށ ފނވމނ ދރމއއ އފވރ ޚބރ ލބނވއނއބއފހރށ އމސޖގއވގތށ ކނތއ ނކށފނމ ލބނ ހތމއގ ވހކ ބޔނކށފއވއވ. ހމއފދއނ އމއލށ އއސފއވ މއލތކށ ބލލއރ، ފނށ އއނނ

ނވސ އހނތއވ. ފނށ ފނވ މސޖތކގއ ލޔވނ މސޖތކށވރ ވހކތއ ފނޏވ. ވ ވކވރކށ ވއޔއވ.

ސބޙނހ ވތޢލގ ފތގއ އދ އއލހ هللا މފދ މސޖތކގއވ ގނ ވހކތކކ هللا މސތކނނށ ހދޔތ ބޔނކށ ދއވމށޓކއ ފނއވ މތ ނބއޔ ޞއލ

ޢލއހވސއލމގ ސނނތނ، އދ ސލފއޞލޙނގ ބކލނގ ފރތނވސ އއވސ ދލލއ ނތ ވހކތކކވ. ހތށ އރއވ. މހޔކލމ ކޔލމނ ލބ މތވރ ދރމޔއ ޘވބގ ވހކ

ތކނ އއސފއވއރ މފދ ބޑތ ދގފތރނ ބޔނކށފއވ ގނގނ ޙދޘތކއ ޞއޙ ރވޔތ ކއކރނ ބވއވ؟



މސތކނ ހޔމގށ އޅވއ އބއމހނނށ ހޔކނތއތއ ކރވމށ ހތވރދނމށޓކއ ބއއ ރމއއ ޘވބލބނ މހނ ދޅދއކއވ. ވކހޔކމއ ނވތ ވކ ކލމއއ ކޔލމނ ވކ ދ

ވހކތކގ ދގ ޚބރތއ މސތކނގ ތރގއ ފތރއވ. ނރއކތރކމކ ބއއ މހނ މފދ ޢލއހވސއލމގ މއޗށ ނވތ އހނވސ ޞލޙ هللا ޞއލهللا ބހތނ ދގވހކތއ ރސލ

ޢލއހވސއލމގ މއޗށ هللا ޞއލهللا ހނނކމކވ. ރސލބކލއގ މއޗށ ރއދކށފއ ދގ ހދއފމހކ ވހށ ނރކއގއކމގ ވރގދ ވޢދގ ބސފޅ، އތއއތއ ޞޙބބކލނގ

އ ކބއނ ވނ އހރމނނ ހމއށ އއސފއވ. މފދ ދގވހކތއ މސތކނގ ތރގފތރއއޅނ މއދކ ނނވ. ޞޙބނގ ޒމނއސރ އފދ ވހކތއ ދނ ފތރމނނވ.

هللا ކޔނފތގއ، އދ އބނލ ޖވޒ ރޙމހ ’ އލކފޔ‘ގ هللا މގތނ ޚޠބލ ބޣދދ ރޙމހ ކއއ ދނނވލނމވ.އ ކޔނފތގއ ގނނވފއވ ވހ’ ޢތޟ ޥއލމ‘ގ

ބއނ ރވވފއވއވ. ކރގ ޙދޘ ޢލމވރއއކމގއވ( އލމއއމލ ބނ އސމޢލ ގ ކ )"ޢނހ( ކބއނ، ކރތ ޤރއނގ هللا ވރޔ ވދޅވއވ. އބއޔ ބނ ކޢބ )ރޟޔމ އޢލ

ވކމށބނ ޙދޘއ ތމނނއށ ޝއޚކ ކޔއ ދނވ. ފހ ތމނނ މތވރކމގޅގތނ ރވވފއއޝއޚ ވދޅވއވ. 'ތބއށ މޙދޘ ކޔއދނ ކކ ހއޔވ؟'އޝއޚށ ދނނވއފމވ.

ސ ދނޔގއ )ޢރޤގ ރށއ( ގ މހކވ. އނ އދވ ތމނނއށ މޙދޘ ކޔއދނ މދއނ'ހ ތމނނ މމހއށ ދނ ތމނ މމހގ ކއރއށ ދތރކށފއ ހނގއޖއމވ. ފ 'އބހއޓވ.

ތމނނއށ މޙދޘ ' މމހ ބނޏވ. 'ތބއށ މޙދޘ ކޔއދނ ކކ ހއޔވ؟'ދނނވއފމވ. ދނ '( ގ ޝއޚކވ. އނ އދވސ ދނޔގއ އބހއޓވ.ކޔއދނ ވސތ )ޢރޤގ ރށއ

ތމނނއށ މޙދޘ 'ތމނ މމހގ ކއރއށ ދތރކށފއ ހނގއޖއމވ. މމހ ބނޏވ. އ ދނ ތމނ މމހގ ކއރއށ ދތރކށފ 'ކޔއދނ ބޞރ )ޢރޤގ ރށއ( ގ ޝއޚކވ.

ތމނނއށ މޙދޘ ކޔއދނ ޢބދނ )އރނގ ރށއ( ގ 'ހނގއޖއމވ. މމހ ބނޏވ. ދނ ތމނ މމހގ ކއރއށ ދތރކށފއ ހނގއޖއމވ. މމހ ތމނގ އތގއ 'ޝއޚކވ.

ބޔކ އއވ ތއބވ. އމހނގ ތރގއ ހފއގނ ގނގސ ގއކށ ވއދއފއވ. އގގއތމނނއށ އޙދޘ ކޔއދނ މއނ 'ޝއޚކ އނވ. ތމނ ގވއގނ ދޔ މހ ބނޏވ.

އމހ ބނޏވ. 'ތބއށ މޙދޘ ކޔއދނ ކކ ހއޔވ؟'( ބނމވ. މހއށތމނ )އ 'ޝއޚވ.ށ އއވސ މހކ މޙދޘ ކޔއއ ނދއވ. ނމވސ ތމނމނށ މފނނނ ޤރއނ ތމނނއ'

މހނ ދރށ ދތނވ. އހނވ އބއމހނ ކރތ ޤރއނ ކއރކރމށޓކއ ތމނ ޙދޘ ال حول وال قوة إال باهلل. '"ހދއލއވ.

އނމ ކރނ ފށއގނވސ، މސތކނނށ ހޔކނތއތކށ މވހކއނ އނގގތގއ ގވލމށޓކއ މފދ ޝއޠނ ދގވހކތއ މސތކނގ ތރގއ ފތރ ބޔކ އޅއވ. ދނގ

ރވއވ. އމ މސލމނނށ ވރށ ފސހކމއކ މފދ ވހކތއ ޤބލކޢޢލމ ލބފއނވ



ނޑމނގ ރއޖގއވސ ތފތ ވއތ ނޑކޅއޅގ ލޔގނ ބއއމހނ ކޅގއ ރގ ދޢތއ ގގނގޅއވ. މފދ ދޢތކގ ތރގއ އއވސ އޞލއނތ ދޢތއ ހމނއވ. ވމއކ، މފދ

ދނ ޢލމ ޙޞލކށފއވ އތބރކރވ މހއގ ދޢއއ ކޔއ، އހނ މހކށ ދނމގ ކރނ ކބއނ އދޢގ ތދދގ ބލލނ ހއޓވ.

ށ ޝއޚ މސޖއގ ވހކއއ، މމސޖ ހމއފދއނ ދތރ ދތރއނ މއލގގތގއ އނނ ދނނވލނމވ. މމސޖކ އބދވސ ދއވފއވ ރއދއهللا ޢބދލ ޢޒޒ ބނ ބޒ ރޙމހ

މވޞއޔތކ "ހލވކމއކ އނޓނޓގއ ފތރމނދ މސޖކވ. މމސޖގއ ވއވ. ރބއޔއނ އއސފއވ، އނމހ މސލމނނ މޚޠބކށފއވ ވޞއޔތކވ. ޢސޢދ

ގ ތޅދނޑއ ޙވލވފއވ، ޝއޚ އޙމދގ ބސތކކވ. މވޞއޔތކ ރސލގ މސކތ ހކރ ދވހއގރ، ޝއޚ އޙމދ ޤރއނ ކޔވމށފހ ނދތނނ ހވފނގއ މފނނ

ނޑކށ 'ރސލއވ. ރސލ ޙދޘކރއވއވ. 0111އ ޝއޚ އޙމދވ. މހކރ ދވހ ގތގހނ މރވ، އއގ ތރއނ އކކށވސ ސވރގއކށ ނވދވއވ. އނހނވރނ އކނބލނގ މ

ފރނގ އމރތކކށ ކޔމނއ ނވއވ. މސލމނގ ތރއނ މދހރމހނ ފޤރނނކށ ކށ އބއމހނ ޙއޖއ ނވއވ. ނމދގއ އހއއނވއވ. މސތކނނށ އނގވ ދއވފއވގތ

ކޔނޖހ ތކއޗއ ނކޔއވ. ޝއޚ އޙމދވ. މސތކނގ ކއރ މވޞއޔތ އއ ތބގ ފށނނ ބނށވ. އދ މދނޔގ އނމހ މސލމނނށ މވޞއޔތ ފރކށދނމށޓކއ،

ގ ކޕތކއ ހދއގނ، އހނ މސލމނނށ ދހށކމވ. މގކޕތއ ހދއގނ އބއމހނ މއހނ މސލމނނށ ބހ އޅމހއށ އކމގ އޖރ ފނނނއވ. އދ ތމނކލގފނގ ޝފޢތ

މވޞއޔތށ ޘވބއ ލބނއވ. އދ އއލބ، އތއ އތއ ދރމއމހކށ އހއމއޔތކމއނދ، މވޞއޔތ އއލއލއފނމ އމހކ އކރ ބޑވގނވ ފފއކވ. އދ މ

ޝއޚ އޙމދ ބނޏވ. "ގ ރޙމތ ނލބހއޓވ.هللاނބހއފމހކށ ޤޔމތދވހ ރސލގ ޝފޢތ ލބނއވ. އދ ހވސނކރފދ ކޕ ބހށވ. އއރނ 11މވޞއޔތގ "

ދ މސޖގއ މވޞއޔތ ނބހ ބއއ މހނނށ ދމވ އ "ކނތއތއ މދވރވ ހއޓވ.ޙދޘތއވސ ބޔނކށފއވއވ. އދ މވޞއޔތ ބހމހނނށ ދމވ ހޔގތތއވސ

އދ މވޞއޔތ ތފތ އތއ ޢބރތތކނ ފތރފއވއވ. ވއވ.ބޔނކށފއ

ހއރނވ އނތރސވވރގ މސޖކވ. ހތމޔކ ކނމ މހކވސ ބލލމއނތ ތމގ ނ ބޒ އކވރނނށ މމސޖ ފނވލކމވ. މވޞއޔތ ބހގތނ ޝއޚ ޢބދލ ޢޒޒ ބ

ދއވވފއވ ރއދ ދނނވލނމވ.هللا ރޙމހ

ތމނމނ 'ވދޅވފއވއވ. هللا އށވ. ޝއޚ ޢބދލ ޢޒޒ ބނ ބޒ ރޙމހهللا ޙމދ ހރ " މދގ ވޞއޔތގ ޚބރ އތއފހރކ މގ އތއ އހރތކއ ކރނ އޑއހމވ. މސތކނގ



ތރގއ އކ ފހރފހރ މތނ މވޞއޔތވނ ފތރފއވ. ޚއޞކށ ޢއމނގ ތރގއވ. މގ ބރތތއ ތފތވފއވއވ. މވހކ ކޔއދނ މހކ ބނފއވނ އމހއށ ރސލ ޢބއއފހރށ

. އދ މމހއށ ރސލ މޚބރތއ ދއވވ ޢލއހ ވސއލމ( ފނނވހކއވهللا )ޞއލމވހކ ހދމހކ ވނ ބޔނވ ……ވހކއވ. އދ މވހކ ފތރނ ޙދޘކރއވ ވހކއވ

ފޅވގނވ އތއ ދގ ބޠލ ވހކތކއ ބޔނކށފއވ. މގ ކރ އހރތކގއވނ ތމނނއށ ފޅވގނވ ދގއކމށއ، ބޠލ ވހކއއކނ ތމނވނ މސތކނނށ ބރ ލބފއވ. މއ މގ ޚ

ބޔނކށދފއވ. ނމވސ އނމ ފހނ މވހކ ފތރނ އރ، އއށ ރއދ ދނމށ ތމނ ފޅކމނނވ. ތމނނއށ ހވގތނ ބއދ ތރއދދ ވއވ. އއ މވހކއގ ދގކމއ ބޠލކނ

ސލމތނ ހރ އކކވސ މވހކތއ ޤބލއ ނކރނއވ.

ނމވސ މވޞއޔތގ ސބބނ ވރށ ގނ ބޔކ މގފރދ، އބއމހނގ ތރގއ މވޞއޔތ ކށފކމގ ޚބރތއ ތމނގ ވރށގނ އޚނގ ބހއ، އދ ބއއ މހނ މވޞއޔތ ޤބލ

ފރތނ ތމނނއށވނ ލބފއވ. ވމއއކ، މވޞއޔތ ދކޅށ އއޗއ ދނނވލމކ ތމނފދ މހކ ކރނޖހފދކމއކމގއ ދކމވ. އއ އއވސ މހކ މވޞއޔތގ ސބބނ

ޢލއހވސއލމގ هللا ޞއލ هللا ފރދ ނދޔމށޓކއ، އވޞއޔތކ ބޠލ، އދ ރސލމގ މއޗށ ހދފއވ ބހތނ ދގއކނ ބޔނކރމށޓކއވ. ދނގ ޢލމލބފއވ، އމނކމގ،

ތކ ވރށ ގނ ގތގތނ ހދފއވ ނވތ ފޠރތ ސލމތނހރ ހޖހ ކނމ މހކށ މވޞއޔ ބޠލ އއޗއކނ އނގނއވ.

ޝއޚ އޙމދގ ބއއ އއލ މހނގ ކއރ ތމނ މވޞއޔތ ބހގތނ ސވލކރމވ. އޝއޚ ބނ އބއމހނ ބނފއވނ އއ ޝއޚ އޙމދގ މއޗށ ހދފއވ ދގއކމށވ. އއ

އ ކރނ ނޔވފއވ. ކޅވހކއއވސ ނނވ. މވހކއގއވ ޝއޚ އޙމދވނ މގ ދވސޝއޚ އޙމދ ވޔސ އދ އހނ އއށވރ ބޑ ޢލމވރއއވޔސ، ހވފނގއ ނވތ

ފނ، މފދ ވޞއޔތއ ކށފކމގއވނމ، ޢލއހވސއލމ هللا ޞއލهللا ހލހއޓއ ރސލއހރމނނށ އނގނކމކ ހމޔޤނނވސ އމހކ އހދނ ދގކމވ. ނވތ އމހކށ މފދ ވޞއޔތއ ކރ ޝއޠނކމވ. ރސލއއ ނނކމވ. އއ ބއވރ ސބބތކކށޓކއވ. އގ

އނނނވ ސބބތއވއވ. ތރގއ

ޢލއހވސއލމ، އކލގފނގ ޙޔތގއވސ އދ އވހރވމށފހވސ هللا ޞއލهللا ރސލޙއޤބހއ ފޔވއ ޙދޘއ ނކރއވނއވ. ތރގއ ބޔނވގނވ ފދއނ، މވޞއޔތކ

ޢލއހވސއލމ هللا ޞއލهللا ޚލފ ވޞއޔތކވ. ރސލ އކލގފނ ގނސދއވ ޝރޢތހވފނގއ ފނދނއވ. އކލގފނގ ޞރގއ ހވފނގއ ފނއޖނމ ފހ އމހކށ އކލގފނ ފނއޖއވ. އހނ ޞއޙ ޙދޘތކގއ ވފދއނ ޝއޠނއށ އކލގފނގ



ފޅނވވ ހއޓވ. ނމވސ މހރހ ކމއ ބނވފއވނ ފނނ މހގ އމނތރކމށއ، ސފގއތދވރކމށއ، ޢދލވރކމށއ، ހނދނހރމއ، ދނވރކމށއ، އމނތތރކމށވ. އދ

ވސއލމ އކލގފނގ ޢލއހهللا ޞއލهللا ހމޔޤނނވސ އމހކށ އފނނ ރސލޞރއގއތ ނވތ ނނތ ބލނޖހއވ. އކލގފނ ދނޔގއ ހނނވއ ޙދޘކރއވކމށބނ ޙދޘއ އތބރކރވ ރވނގ ކބއނ ރވވފއ ނވނމ އއ އޢތމދކރވނ ޙދޘއ ނނވ.

ނނވ. ނވތ އތބރކރވ ރވނތކއ، އއށވރ ބޑށ އތބރކރވ އދ އއ ޙއޖތއވސރވނގ ކބއނ އއސފއވ ޙދޘކ ޚލފވކމގއވފއ، އދޙދޘގ ތރއނ ހދޘއ

ނއވ. އދ ނސޚ ވ ޙދޘކށ ޢމލއ ނކރވ ޖމޢނކރވއޖނމ، މނސޚ ނސޚވފއވތވ، ޙދޘށ އއގ ޝރޠތކއކ ޢމލކރވނއވ. ނމވސ މޤވޢދ ޚލފވ، ދޙދޘ ޖމނކރވއޖނމ، ވޖބވގނވނ ދސކރމގ ބރދށ، އދ ޢދލވރކނ ދށ ރވނގ

ޙދޘއގ ޙކމކ ޝޛ ޙދޘއގ ޙކމވ. ކބއނ އއސފއވ ޙދޘ ދކށލމވ. އފދ އޙދޘކށ ޢމލއ ނކރވނއވ. ކނމހނހރއރ ޢދލވރކމއ، އދ އމނތތރކމއ ނނގ

ޢލއހ ވސއލމގ ފރތޕޅނ ވޞއޔތއ ގނސފނމ هللا ޞއލهللا މހކ ރސލކނ ހއޔވ؟ މފދ ވޞއޔތއގއ ޝރޢތ ޚލފވހކއއ ނތނމވސ، ޤބލކރވނ ކހނ

މފދ ޙލތއގއ ޖހނ އވޞއޔތއ ދކށލއ، އއށ ސމލކނނދނމވ. ވއރ، هللا ޞއލ هللاވޞއޔތއގއވ ވހކތކއ ބޠލކށލނ އތއ ޙއޖތތކއހރފއ، ރސލ

ކތކއ ހރ ހއދނކރއވ ވހهللا ޢލއހވސއލމގ މއޗށ ދގ ހދއފއވ، އދ ޢލއހ هللا އހނ ނބއޔ ޞއލނމ ޤބލކރވނ ފހ ކނފދއކނތއވ؟ ވޞއޔތއ

ي )) ވސއލމ ޙދޘކރއވފއވއވ. من قال ع قل فليتبويأ مقعده من انليار((ما لމނއ: م أ

ތމނކލގފނ ވދޅނވ ބސފޅއ ތމނކލގފނގ މއޗށ ބނއޖމހ، ފހ ނރކއނ އނގ " ގ ޖވބ هللاޢބދލޢޒޒ ބނ ބޒ ރޙމހ )މހހސބށ ޝއޚ (1)"ޖގހ ހދހށކމވ.

ކރގތކށ ނމނއވ.(

މއ މވޞއޔތބހގތނ އނމ ޢލމވރޔކ ދއވވ ފއވ ރއދކވ. މނނ އހނ ޢލމވރނވސ މވޞއޔތއ ރއދ ދއވފއވއވ. ދގވދނކމށ މހއވރނ ފއދއލމވ.

މސލކވ. މފދ އތއ މސޖތކކއ، ދޢތކއ ވނ ކނމއކސ، މއ މފދ އނމ މސތކނގ މދގއ ފތރފއވ. އސލމދނ ބވލއވ ޢލމތކގ ވރއލހ ވނ އދނ

ޢލއހވސއލމ ވނ ހޔކމއ އތނމ هللا ފރހމކރއވފއވ. އއލހގ މތ ނބއޔ ޞއލ ކނ އކލގފނގ އއމތށ ބޔނކށދއވފއވ. އއމތށ އކލގފނ ދއކވއ ދއވފއވނ އ

األحاديث }سلسلةوصححه شيخ األلباين ،(16) حبان: ابن وصحيح ،(6440 ،0346 ،304) :أمحد مسند (1) {.(4211) الصحيحة:



چ چ چ ސބޙނހ ވތޢލ ވޙކރއވފއވއވ.هللا ސފސދ ކސޔރކމއ ނތ މގކވ.

ތޔބއމހނގ ދނ، ، މއދ"މނއ: ٣املائدة: چچ ڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ ڌڎ ތޔބއމހނނށ ތމނއލހ ފރހމކށދއވއފމވ. އދ ތމނއލހގ ނޢމތ، ތޔބއމހނގ މއޗށ ތމނއލހ ފރހމކށދއވއފމވ. އދ އސލމދނ ތޔބއމހނނށ ދނއކމގއ،

"ގނފމވ.ތމނއލހ ރހވޑ

هللا ޞއލ هللا ޢނހގ ކބއނ ރވވފއވއވ. ރސލهللا އދ ޢރބޟ ބނ ސރޔ ރޟޔ ، للها كنهارها ال يزيغ عنها بعدي إالي قد تركتكم لع اليضاء )) ޢލއހވސއލމ ޙދޘކރއވއވ.

ހމކށވރނ ތމނކލގފނ ތޔބއމހނ ދކރއވފއވނ "މނއ: ماجه( )رواه ابن ((هالك ސފސދ ތދމގއގއވ. އމގގ ރގނޑ ދވލފދއވ. ތމނކލގފނށފހ

(1)"ހލކވއޖމހކމނވ އމގނ އއކބނވނއވ.

ޛކރތކކއ، ދޢތކކއ، ވޞއޔތތކއ އކލގފނގ ކބއނ ހމއފދއނ، ގނގނވގނވ ނޑމނ ހމއށ ފރފއވ. އޛކރތކއ، ދޢތކގ ޞއޙ ރވޔތތކނ ވނ އޅގމތވރކމގޅގތނ އއސފއވ ޙދޘތކކ އތރ މސލކށ ބނނނވނ، ހޔކމށ

ވތވފއވ މހކށ ފދގނވނ ޙދޘތކކވ. ވމއއކ، އތބރނކރވ، ޙޤޤތއނތ ތކތ ދހއހނ މހކށ ދނމގ ކރނ، ނވތ އފދ އއޗއ ކޔމގ ކރނ، ޢލމ ލބފއވ

هللا މކ ވރށވސ މހއމކމކވ.އތބރކރވ މހއގ ފރތނ އފދ ތކތގ ޙޤޤތ ހދ ނޑށއ، ތބއށ ހދޔތ ދއކވށ! ސބޙނހ ވތޢލ އޅގ

واهلل تعاىل أعلم وأحكم، وصلى اهلل وسلم وبارك على عبده ورسوله حممد وعلى آله وأصحابه ومن تبعهم بإحسان إىل يوم الدين، واحلمد هلل رب العاملني.

***

{.(444) الصحيحة: األحاديث }سلسلةيخ األلباين وصححه ش ،(34) ماجه: ابن سنن (1)



ކރގ ޤނނތކއ މޒމނގއ ޤއމކރނ ކހނއ؟ ސދޤރނ

މޙއމދ މޙސނ އޙމދ އލއޚ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 20، 2341ޝއވލ 26ތރޚ:

ޤރނ ކރގ ޤނނތކއ 23އރ މސލމނ މއދ ކރމނދ ސވލކ ޣބއއ މސލމނނއ ނޑމނ ޤއމމއދ އސލމ ޝރޢތ ބހގތނ ފރހމ ؟ކރނ ކހނކނ ހއޔވއޅގ

މޢލމތ ލބފއނވ މހކށ މފދ ސވލއ އފދމކ އކށގނވ ކމކވ. އހނނމވސ މފދ އއ އނސނނވސ އތއ ސތކ ސވލތއ އފދފއވ މހނ ހނދނ ނތފއވ ކމއ ވއވ.

އހރތކކށ ދމގނ ގސފއވ ޤނނ އސސތކއ ހދފއވކމވ. އނސނނނށ މފދ ކމއ ތކއ އފއދވމށ ސބޙނހ ވތޢލ މއށވރ ގނ ދވހށ ދމގނވ ޤނނهللا ،ކރވނއރ

ގނ ނވނވ ކއވގނހއޔވ؟ އކލނގއ ހރހ ތނކއ ހރހވގތއގއ ވޑ ކޅދނވނތވ ހނގހ ކމއ މޅށ ދނވޑގނވ އލހވ.

ޙކމކ ކބއތއވ؟ ގމފދ ސވލއކރ މސލމއ

ނދނ ދމގނވ ޤނނތކއ މހ ޤބލކރނވ ޙޤޤތކ ޤޔމތ ޖހމފދ ސވލއކރ މސލމސބޙނހ ވތޢލ هللا ސބޙނހ ވތޢލއށ ކޅދނވނތ ކމއކމވ. ސބބކ هللا ހއދވމކ

ލއނތ ޞވނ ދއމށ ދމގނވ ޤދރތ ޤނނތކއވސ ހއދވފއވ. އހނކމނ އއވސ އهللا ފރގ ދނތރ ތކގއ ނޖހމށ މސލމނ ސމލވނ ޖހނއވ. ވހކތކގއ ނވތ ކ

ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې چ ސބޙނހ ވތޢލ ވޙ ކރއވފއވނ

އހނނކނ ނނވ! "މނއ: ٥٦النساء: چې ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ނގ މދގއ ބއމހގނގޅއވ އލހ ގނދއވއ ވޙ ކރއވމވ. އ ހ، ކލގފނ ހއދވފ

ނ ބއމހ އފދފއވ ދކޅވރކމގއ، ކލގފނ އމހނގ މދގއ ޙކމކށފމށ ދނދނ، އގ ހތތކގއ، ދތކމއ ނބއމހ އމނއ ނވނތވ. އހނދ، ކލގފނ ނޔކރއވ ގތމދ އ

ނ )އ ނޔއށ( ފރހމ ވގނވ ކޔމނވމކނ ބއމހ ނ ނދކނތވ. އދ އބއމހ ވކމގއ އ "ކޔމނވނތވ.

އނ ނރހ ،ސބޙނހ ވތޢލ ބވއލއވ ޙކމތކނ އނ ހތއދ ޙކމތކގއ ހފއهللا هللا ތއ ދކށލމގ އޚތޔރ އނއށ ލބފއ ނވކނވސ އނ ވނ ހނދނ ނތފއވ. ޙކމ

ڃ ڃ چ چ چچ ڇ ڇ ڇ چ ސބޙނހ ވތޢލ ވޙ ކރއވފއ ވއވ.

ڇ ڍ ڍ ڌ ڌ ڎ ڎ ڈڈ ژ ژ ڑ ڑ ک کک ک گ گ گ گ

ފހ، ފތނ ބޔކށ ތޔބއމހނ އމނވ އނއބޔށ ކފރވނ " މނއ: ٥٦البقرة: چڳ



ހއޔވ؟ ފހ، ތޔބއމހނގ ތރއނ އކނތއކރ މހނގ ޖޒއކ، ދނޔގ ޙޔތގއ ޢޒބގ ތރއށ ދރކމއ ނކމތކނ ލބނ ކމގއ މނވ ނވއވ. އދ ޤޔމތދވހނ ގދފދ

ފލވވޑގނވ ޣ ޓވ. އދ ހމކށވރނ، ތޔބއމހނކރ ޢމލތކމދ އނ ފނއވ ހބއމހއ "ނވއވ.هللا ކލކ ކމގއ

ވއތރކވ. 4)ކޔމނތރކމގ( ގ طاعةމތނގއ މބޔނކށލނ

އދ ކރނޖހ ކނތއ.ފރހމޔށ ކޔމނތރކނ .2

އއސފއވ ހރހ އމރފޅކށ ފރހމޔށ ނތނ ސދގތނނއ ނސދގތ ތޢލގ ފރهللا މއ ކޔމނތރވމވ. މގތށ ކޔމނވމގއ އތރ ސވލއ ކރމއ ނވއވ.

ނއޞނ ބޔނވގނވ ކނކމށ ފރހމޔށ ކޔމނވނ. ގ އސލމދނގއ ޤރއނއ ޙދޘ .1

މ ގތށ ކޔމނވމގއވސ އއވސ އތރ ސވލއ ކރމއ ނވއވ.

ވލ ޖމޢތގ އމމކށ ނވތ އމމނތކކށ ތބވނ. ތ އހލއސނނ .4

ވނ ލޒމއ ނނވ. ސބބކ އމމނގ މދގއ މގތށ ތބވއރ ވކ އމމކށ ތބ އފދފއވނ ޙއޤ ޚލފތކއ ކމގއ ވތއވ. މޙލތގއ އނ އ ތބވގތކ ޞއޙ

ޚލފއކމގއވނމ އގތއ އނއށ އޚތޔރ ކރވދނއވ.

ޙސބބއލވނ ހރހ ،ކރވއޖނމ ގއ ޤއމއސލމ ޝރޢތ އގ އނމ ފރހމ ގތމޚލޤނގ މދނޔގ ދރއޅނ ބއޖވރ ވގނދނކނ ޙޤޤ މސލމކ ޤބލކރނއވ. އދ

ލތކށ މސލމނގ ދރއޅމގއ ޢމލކރމނ އޚރވ ޙޔތ ބއޖވރ ޞއސލމ އ ކމގ ގރނޓ ލބއވ.ވގނދނ

އހނގތކށ ބނނމ އސލމ ޝރޢތގ ހޔ އސރ ކރނ ހމއކނ މދނޔގ ވގތ ދރއޅމކށ ނނވ. އހނއކމކ އޚރވ ޙޔތވސ ބއޖވރކށދއވ. އއވސ މސލމކ

هللا އނސނނ އތނ ހދފއވ ހރހ ޤނނކށވރ، މކނ ހނދނނނތނއވ. ސބބކ ސބޙނހ ވތޢލ ބވއލއވ ޤނނތއ ފރހމކމށ އނ ޤބލކރނއވ.

ނޑއޅބޔނވގނވ ޤނނތކއގ މއޗށވ. އދ މގއ ވނ އސލމ ޝރޢތ ބނވގނވނ ކމޚލޤނގ މދގއ އނނނޖހ ގޅމގ ވހކއވ. ،ދވ ތކތގ ގޅމއއއ އކލނގ ހއهللا

،އހނގތކށ ބނނމ އސލމ ޝރޢތކ ބޑ ޕކޖކވ. މ ޕކޖގއވނ އޤދއއ އނމ ރވތ އޚލޤވ. ،އޅކނތކއ، ފރހމ ވގނވ ޤނނތކއ



ރނ ކރނ އސލމ ޝރޢތ ވނ އތކއ ނކމތނނއގ ޙއޤތކއ ހދއދފއވ. ޤ 23މގ މއ ވތވދޔ ޤރނ ހމޔށވސ އނސނނ ހދ ޤނނތކށ ކށނދވނ ކމކވ. މ ރނގގއ

ނކޅދފއވ. ނނތއ ވނ އސލމ ޝރޢތ އއހމއށ އއމށ އދވސ އނސނނހދ ޤ

***



ނޑމނނކށ މޕލނޓ ޙމޔތއ ނކރވނއވ. އޅގ


އއލހށ އހރމނ އނސނނ އފއދވފއ ވނ ހމއކނ اهلل سبحانه وتعاىلކށ ބޔނ ކށދއވފއވއވ. އދ ގއ ވރށ ސފއޅކނކރމށޓކއވ. އކނ ކރތ ޤރއނ

އހރމނގ އމއލ ނފސތކއ އނބދރނ ނރކއނ ސލމތ ކރމށ އއލހ ވނ އމރ ކތރ ވމށ އއލހ އނގވއވ. އ ނފސ އއލހ ކރއވފއވ. އހރމނގ ނފސތކށ ރއ

ނހ ކރއވ ކނތއތކނ ދރކށ ރއކތރ ކރމށވ. އއލހ އހރމނނށ ކރމށ އމރ ވރގ ލކރއވފއ ވނ އހރމނނށ ކރމށ ކޅދނވ ކނތއތކވ. އހރމނނށ ނއފ

ބރތއ އފލކށ ނޖއސވއވ. އހރމނ ކރނވ ކމކ ފރހމއށ ދނށ ވދ އއލހ އމރކރއވ ގތށ އއލހށ އޅކނ ކރމވ. އރނ ސވރގގ ދއމ ނޢމތ އހރމނނށ

.އއލހގ ރޙމތފޅނ ލބނއވ

ތއ ކޑވގނ މސތކނގ ތރއނ ބޔކ ލފ ޖއސވފއވ ތކ نه وتعاىلاهلل سبحاނމވސ އޅހނ ހވފދ މނޒރތކއ މއދ ފނނމނ އބދއވ. އބއމހނނށ އފލނ ނޖހ ބޑތ

ނޑމނގ މ އޅމނދ ޕލ ވލ ކހނބ ، ނޓ ޙމޔތކރނޒނމތއ )މސލކށ އޅގއށ އދކރނ اهلل سبحانه وتعاىلކރނ ފދ ކނކނ( އބއމހނ ވނ އފލނ ފށފއވ. ތޙމޔ

ފރހމ ޖހ އޅކނތކށވރވސ ބޑށ މކމ މބއމހނ ކނބޑ ވއވ. މ ކއނތގ ނޒމކނ ކށވރވ. اهلل سبحانه وتعاىلފރހމއށ ބލހއޓވނ މގތގއ ވޖދށ ގނނވ، މ ނޒ

ލވނޖހނ ކމއނނވ. ޢ ނވގނ އޅމކ އހރމނ އކމ މސ ތނޓ ޙމޔއހނކމނ ޕލ އއމނ މޅ ވނ ނނގވފއވ. އއލހ އރދ ކރއވ ދވހއ اهلل سبحانه وتعاىلއކމގ ޒނމ

ނޑފނޑވގނ ދނއވ. އއ ޤޔމތ ދވހވ. އދވހގއ އހރމނނ ސވލ ކރވނ ކއނތ ފނޓ ޙމޔތކރނ ކރނ އމރ ކރއވ އޅކނތކ މދގއވ. ޕލ اهلل سبحانه وتعاىلއހރމނނށ

ލ ކހނބ ޙމޔތކރނ މސއކތނކރ ކއވގނތ ކރ ކނމސއކތއތ ނވތ ވނޑމނނކ ސވލއ ނކރވނއވ. އދ ކރމގ މސއކތގ ސބބނ ލބނ "ޙމޔތ" އޅގ

.ބއނލއޤވމ ކތއ އވޑތ އއވސ ސވލއ ނކރވނއވ

***



ބރށޓހނ

މޙއމދ ނހދ ޖމލ : އލއޚލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 26، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

فطوب ))އވ. ޙދޘ ކރއވ صلى اهلل عليه وسلمކރތ ރސލ السلم غريبا، وسيعود كما بدأ

بدأ

އއޗއގ ގތގއވ. އދ އދނ އނބރ އސލމދނ ފށގނއއ ބރށޓހމނއ: " ((للغرباء (1)."ވމ ބރށޓހނނށ އފވރކމގ ޚބރ ދށވ ށވ.ނވސ ބރށޓހ އއޗއގ ގތރޖޢވ

ބޔނ ކރއވފއއވ އފވރކމގ ޚބރލބގނވ ބރށޓހނނކ ފހރއގއވސ މ ޙދޘގއ ތމޢގއ އޅގނޑމނނ ދމވ ދކ ފރތނނ މނތކގ ވހކއއ ނނވ. ބދސ މޖ

ޙޤޤތގއ އ ޙދޘގއ ބޔނވގނވނ ޙޤޤ މސލމނގ ޓއރސޓނގ ވހކއއވސ ނނވ. އ ޙދޘގއވގތށ ޙޤޤ ވހކއވ. ޙޤޤ މޥއޙދނގ ވހކއވ. ދނ އފދ ސވލކ

މއމނނ ބރށޓހވނ ޖހނ ކނ ސބބކ ލއގނތއވ؟

،ޙދގކލމ ކޔމކނ އޅގނޑމނނކ ޙޤޤ މއމނނ ޥ ދނނވނތއވ؟ ހމއކނ ދލނ ތގތށ ޢމލވސ ކރނޖހނއވ. އދ ޙޤޤ މޥއޙދނ ކމގއވގނ ނދނއވ. ނޔތ އއ

ތޢލ ވޙ هللاސރތގއ މތ املؤمنونމގތނ ޙޤޤ މއމނނގ ސފ ބޔނ ކރއވއ

ٻ پ پ پ پ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ٿ چ ކރއވފއވއވ.

ނގ ބއމހނނ، އބއމހއ" މނއ: ٦ - ٢املؤمنون: چٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤނނ، ބކރ ވހކތކއ، ކނތކނ ބއމހނމދގއ މޑމއތރވތބ މހނނވ. އދ އ

ނގ ބއމހނނ، އބއމހދމހނނވ. އދ އ ޒކތ ނނ، ބއމހ ދރހލވތބ މހނނވ. އދ އ ".ތކށ ރއކތރވމހނނވފރޖ

ނޑމނގ ތރއނ ކބއތއވ؟ ނމދށ މއދ ނމދށ ރއކތރވ އޚނނއ އޚތނ އޅގނޑ ފހރއގއވސ ނދނނވމވ. އހނނމވސ ސއތއނ އރއކތރވ މހނ ނ ޅއކ އޅގ

ބތނ މދކނ ފހގކރވއވ. ކމއ ނމދ އދ ކރމހނ ނސ ،ޤއމއގއ ސއތ މސލމބތއ ލއގތސ މހނގ ހތތކށ އފވރކނ ގނސދނމގ ނމގއ ޞއދ މ ،ކރނ ޖހނސ

ނޑމނގ އމޒކށ މއދ ،ތއ ބއވމއވނގ ޝ ނޗރ މނފފލވއދ ޝވތއ ބއވމކ އޅގމކރސގ ނމގއ ޒކތ ޓކހށ ވ ވ. މކނތއތއ މވނ ޢއމވފއވ. ޒމނ ޑމވނ ވފއތކށ ރއކތރވމގ ބދލގއ މފނނނ ނދވ ޢމލތއ ހނގއ ނހލލށ ފރޖނމއޖއވ. ގ ޝރޢތ هللاދކޅށ ވހކ ދއކ، ކރމނދ މނޒރވ. މކނތއތކ "ފތ ފތ "ލބ ދރނ

.(231) مسلم: صحيح (1)



ބޔކށ މވނ "ޑގރޑ"ޙތތރވ މހނނކ މއދގ މޖތމޢގއ ވރށ ޞ ކރމށ ނޤއމ ވފއވ.

އޚނނއ އޚތނނވ! ޒމނ ތރއޤވ ތހޒބގ މގގއ މޅ ދނޔ ފއތލ ޘބތ ކރނ ނޑވޅގއ ދވހ މޖތމމސއކތ ރތކގ ވހކ ސއށ ކރމނމދ ނދވ އޢ ކރ މދ

ނޑގ ހތއނދނވ. ޒމނ ޑމކރސގނމގއ މވނ މޅނ ބޔނނކށ ދކށލކށ ހމ އޅގޒމނ ދނ ދރށލއ، ކރވފއވ. ދރއޅމގ ނ އވއތރއގ ދރއޅމގ ނޒމއ ޤއމ

އސލމ ޝރޢތއ، މތ ނބއޔގ ސނނތއ ތބވ މހނނށ ކރމނދ މލމތއ ފރއސރ މވނ ހއދނ ނއޓފއވ. އސލމދނ އދނށ ލބކރ މހނ މއދ މވނ އސވ

ތށ ބރށޓހނނށވ ނމފއވ. ބނނވމ ގނގޅލފއ ބޔނކރވނ ޙދޘގއ ޒކރ ކރވނ ގބނނވމ ނގ އއފރތށލ ބދއނ ދނގ ކނތއތކ، ދނގ އޞލތކ ދނގ ފކރ

ކ މގނގޅވނ ފނކއކ ބލގ ޢއޒތ ފދއނނވ. ސއތއނ ސއތ މސލމ މޖތމޢގ ޙލ ފނނ ލލށ ނފނނކމގއ ،ނވ ކމށ ހދއ ށގނޑމނނށ އވ ކނފތމއއވ. އޅ

ހދއގނ ތބމކ އއވސ ޙލއގއ ކރނ ހޔވވރގ ކމއ ނނވ.

ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱ ںچ ސރތގއ ވޙ ކރއވފއވއވ. األنفالތޢލ هللا މތ

އދ ނހއތބމ، ތމނމނ އހއފމއ ބނ މހނ ފދއނ "މނއ: ٢٢األنفال: چں ڻނޑމނނ " ތޔބއމހނ ނވށވ! ނޑމނގ އޅމއ ގޅނ މގތށ ބހއޓއގނ އޅގ އޅގ

ޙޤޤ ނކމށ އއމދ ކރނތއވ؟ އސވ ބޔނވދޔ ޙދޘގއވގތށ ބރށޓހނނށ ވވދ މއމނނ ބރށޓހވނ ޖހނ މބޔނވދޔ ސބބތކހދއވ. އދ މނނސ އތއ

ސބބތކއވއވ.

چی ی جئحئ مئ ىئ يئ جب حب خب مب ىب چ ވޙ ކރއވފއވއވ. املائدةތޢލ هللا

ކރ ބޔކށ ޔޤނހއޔވ؟ ޙކމނ އދނ ޖހލ ޒމނގ ބއމހއ ފހ،"މނއ: ٦٥املائدة: އކވރނނވ! ޣފލ ކމގ ނދނ " ކރއވމށ މޅ ފހ ކކހއޔވ؟ޙކމއށވރ هللا

ސރތގއ املؤمنونނދފއތއބއ ކއލއކށ މރއއސ ޖހމނ ވގނދނގތ ކރތ ޤރއނގ

ہ ہ ھ ھ ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ چ ވޙ ކރއވފއވނ މފދއނނވ.هللا މތ

މނއ: ٢٥٥ - ٩٩املؤمنون: چڭ ڭ ڭۇ ۇۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې އހނދ އނ ބނތވ. އޅގ ނކރ މހއގ ގތށ މރ އތވއޖއމށ ދނދނވ. ބއމހއ"

( އލނ އނބރއ ފނއވނދވ! )އއ( ތމނފހތށ ޙޔތށވރރސކލކ! ތމނއޅ )ދނޔގ ކރމގ އދމގއވ. ހމހލ އހނނކނ ނވނއވ. ހމކށވރނ، ޞލޙޢމލދކޅ ކނތކގއ



)އބހ، ބރޒޚގޢލމވ.( ނގ ފހތގއވނ ފރދއކވ.ބއމހ ކވ. އދ އއއ އނ ބނލ ބހ "ނ އލނ ދރމކށ ފނއވ ދވހށދނދނވ.ބއމހއ

ނޑމނ ވސނނވ މ ވގތށޓކއވ. ކނއތ މހނކމގއވނމވސ ހތމއކ އޅގނޑމނގ ޙޤ ނ އނއދވހށ އއދވހ މހނވ ޤ މޤސދ އޅވލއ ޙޔތއމދ ޣފލއޅގ

ދކމވ. އޅގނޑމނގ ޙޔތކ ދދ ކޑކޑ ވގތކޅކވ. މ ފނވނވ ދނޔއށ އތރވމނނޑމނނށ ޖހދނއވ ނޑމނ އލވދޢ ކޔނ ހމ ކނމ ވގތކވސ އޅގ . އޅގ

މޅ ޙޔތ މ ފނވނވ ދނޔ އބދ ކރނ ،ތއޔރވނވ ވދޢގ ވގތށވ. ދނޔއށ ފރލއއޅގނޑމނގ ގނ ވގތ ހދ ކރނޖހނ އޚރވ ޙޔތ ބނކށ އޙޔތ ،އޅމގ ބދލގއ

ނޑމ ނގ ދނޔވ ޙޔތގ ވގތކޅކ ދދ ކޑ ވގތކޅކވ.ބއޖވރ ކރމގއވ. އޅގ

و عبر سبيل ))ކރއވއވ. ގ ޙދޘ صلى اهلل عليه وسلم ކރތ ރސލ نيك غريب أ

نيا كأ ((كن ف ادل

(1)."ދއނ ވށވދތރވރއއފތބ ދނޔގއ ބރށޓއސއ ފދއނ ނވތ "މނއ:

ނކނ ވސނވ ބއލވށވ. ދތރވރޔކ ދތރކރމނގސ ވރބލފލވލނ މޑކށލތނގއ ބޑ ގއއއޅއ، އމހގ އތގއ ހރ ހރހއއޗއ އތނށޓކއ ބނނކށ ހސކށލމށފހ

ހމ އގތށ ކނތއ ކށފމނމ، ނ ވގތ ވނ ކހނއތއވ؟ ދނ އނއކ ދތރށފށއގނ ނނވސ ދތރ ބއޖވރވގނއ ނދނއވ.ޤޔ

ނޑމނގ އޚރތ ބއޖވރ ކރވނ ، ވމ ނޑމނ މކމދތރ ވސނލނޖހއވ. އޅގ އޅގނޑމނ ފރހމއށ ދނޔއށވރ އޚރތ އސކށ ދނޔ މތގއ ބރށޓހވ ވރކނނވ. އޅގ

އއ އކލނގ ރސލއށވ. ދރއޅމގ ވއޓފޅ ބނކރނޖހނ هللا ތބވނޖހނ މތ ކމޔބއތ ،ފލޙއ ،ޞޙބނނއ، ތބޢނނއ، ތބ އއތބޢނގ މގނނވ. ހތހމޖހމއ

ގ ޝރޢތގއވ.هللا ގ ދނގއވ. هللاހމއކނ

***




އމނކނ އތރކށދ "ކޓލސޓ"

މޙއމދ ނހދ ޖމލ: އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 14، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

.اهلل عبد بن حممد على والسالم والصالة هلل، احلمد

ނޑމ ޤބރސތނކ މހނގ ބއއ އދ ކވ.ތނ ފސޖހ ވރށ ދނ އނމވސ ނއޅގ ވޅލވފއވ ހމއކނ ވނ ބރސތނގއޤ ސބބކ ތނކވ. ފހ ދނ ވރށ އއ ނޒރގއ

އދ ކކވ.ޤބރތ ދރމއނތ ފރނއއ އއވސ ހށތކކވ. ކށޓށވފއވ ތކކވ. މހނ އހނނމވސ ދކއވ. މހނ ބއއ ކމގއ ނތ ފއދއއ މބޑ ވނ ކރމނ ޒޔރތ އތނށ

ފއދތކއ ގނގނ ވރށ ސބބނ އކމގ ޒޔރތކރމކ ބރސތނށޤ ދނނވމވ. ވރށ ކރމކ ޒޔރތ ބރސތނށ ޤ ލމދނގއއސ އތރނ މގ އދ ކމކވ. ލއބއދނވ

ކމއވސމއވ. އދވގނވ ބޑށ

ކރކޅ އސލމދނގ ވނ صلى اهلل عليه وسلم ނބއޔ މތ ޒޔރތކރނ ބރސތނށޤ ޙދޘ اهلل عليه وسلمصلى ރސލ ވދޅވއވ. ޢނހ هللاރޟޔ ބރއދ މނކރއވފއވ.

މހރ މނކރއވމއވ. ޒޔރތކރނ ތކށބރޤ ތޔބއމހނނށ ތމނކލގފނ" ކރއވއވ. (1)"ޒޔރތކރށވ. ތކށބރ ޤ ތޔބއމހނ

ކރނ ޒޔރތ ރށޤބ މސތކނނށ صلى اهلل عليه وسلم ރސލ ކރތ ކރކޅގއ އސލމދނގ މހނ ދވސވރގއ ޖހލއޔ ދކވޑއގނނވނ، ޢލމވރނ ބއކމގއސބ ކރއވ މނ

ހތތކށ މސތކނގ ޢޤދ ފރހމ އސލމ އހނކމނ .ވނވމ ހލނތރ އހ އސލމދނށ ޤބރށ މސތކނ صلى اهلل عليه وسلم ނބއޔ މތ ނދނ ދ ވދއޖއމށ ފރހމއށ

ޚދ އދ ،ހއދދއވއ އކމށ އކލގފނ ފހނ އހނނމވސ ކރއވއވ. މނ ޒޔރތކރނ ތކނ ބސފޅ ގ ޢނހ هللاރޟޔ ޢއޝ ކރއވކމށ ޒޔރތ ބރސތނށޤ އކލގފނވސ

ވއވ.ޘބތ

އރހގއ ކމނގ ތމނ ،صلى اهلل عليه وسلم ރސލ ކރތ ވދޅވއވ. ޢނހ هللاރޟޔ ޢއޝ ބރސތނގ ޤ އ އދ ޒޔރތކރއވއވ. ބރސތނށ ޤ ބޤޢ ކރކޅ ރތކގ ކރއވ ރ

ބރސތނގ ޤ މ ޚޔރކށގނތބ ތދމގ" އވއވ.ކރ ޙދޘ މޚތބކށ އހލވރނނ

.(444) مسلم: صحيح (1)



ތޔބއމހނނށ ކނތއ ޢދވވޑގތވ هللاމތ ޤޔމތދވހނ ހއޓވ. ސލމ އހލވރނނށ (1)"ދއވށއވ. ފއދވއ އކލނގ މގތނ ކމކވ. އކލވގނވ އގއ ފއދތކއވސ ގނގނ ނހނ ކރމކ ޒޔރތ ޤބރށނޑ މލޔމގއ މނވރއ މދ ތރއނ ތކގ ފއދ ލބ ކރމނ ޒޔރތ ޤބރށ އޅގ

ބލއލނމވ. ގނސދވތ

މރމތނ ހނދނވނ: .2

ދނޔއށ ފހރކއވ. ދމ ހނދނކރނ މރމތނ އޅއރ މތގއ ދނޔ އނސނ ނޑމނނށ ސބބނ ހއލގއލވމގ ޒޔރތކރމނ ބރށޤ ފލވވނއވ.ޣ މރމދ އ އޅގ

ހތ ކމއކނ ކރނ ބއދލ ދވހކނ ކނމވސ ތމއއ އކމކ އދ ހނދނވއވ. މރމތނނޑމނގ ވވއވ.ހޝޔރ ށއކމ ގނވ މއޗށ ވސ صلى اهلل عليه وسلم ނބއޔ މތ އޅގ

ނޑމނ ،އހނވމ ވޑއގނފއވ. ސވރގ ދކރއވ ދނޔ މ ވނ މ މރނވ އޅގ ވޙ هللاމތ ނވނއވ. ކށގނ އއގތކށވސ ހމ އއމދ ލހއޓވނކމގ ބނމތގއ

ކލގފނ، ހމކށވރނ"މނއ: ٣٥الزمر: چحئ مئ ىئ يئ جب چ މފދއނނވ. ކރއވނ އދވސ ".ބޔކވ މރވނ ނނވސބއމހއ ހމކށވރނ، އދ ބކލކވ. އވހރވނ

ކވސ،ނފސ ކނމ " ނއ:މ ٢٥٦آل عمران: چں ں ڻ ڻڻ چ ކރއވއވ. ޙވ އކލނގ ".އއޗކވ ލބގނނނ ރހ މރގ

ނޑމނ ސބބނ ޒޔރތކރމގ ބރށ ޤ ،ވމ މތނ ދތރގ ކށވރ ކރނއތ އޅގ ޝޢޤވރކނ އބވމގތ ހނދނކށ ދނޖހނކނ ހޟރތށ ގ هللاމތ ،ހނދނވ

ނޑމނ ކމއނނވ. އތ ޝއކތ އފދގނދނކމ ހތތކގއ ގއޅގ

ކށވޅގ ޢޒބގމތނ ހނދނވނ. .1

ގ صلى اهلل عليه وسلم ރސލ ކރތ ބހގތނ ބ ޛ ޢ ކށވޅގ އއޗކވ. ޙއޤ ބކޛ ޢ ކށވޅގ ފނ މޙއމދގ ކރވނއވ. ސވލ ކފރނނ ނނއޤ މނފ އދ" މނއގއވއވ. ޙދޘފޅއގ

އޅނ ކޔ މހނ ނނގއވ. .ބނނއވ އނ ޖވބގއ ހއޔވ؟ ކކ ބނއޅނ ކލ ބހގތނ އނގއވ. ނވސ ކލއކށ ބނވނއވ. އށ އނ އހނދ އޅނމވ. ކޔ އހރނވސ އއޗއ

ޖހމގ އޖހ ޖހނއވ. އތފހރއ ގއގ އނގ ގޑކނ ދގނޑ އދ ކޔއވ. ނވސ އދ (2)"އވނއވ. އއޗކށ ހރހ ފޔވ ޖނނނ އނސނނއ ތބ ކއރގއ އޑ

.(443) مسلم: صحيح (1)




އޅގނޑމނނށ އއޗއކނ ޙއޤ ބކޛ ޢ ކށވޅގ ޙދޘނ ބޔނވދޔ އސވ ،ވމ ކނމހނ ކނތއތކކ ބއއ ޙއޤވގނވ ބ ޛ ޢ ކށވޅގ މގތނ ހނގއޖއވ. އނގގނނޑށ އއޗއކމށ ޖހ ގނނނ މލޔމގއ ވގނވ ޙއޤ ބޛޢ ކށވޅގ ފނނތ އޅގ

ބލއލނމވ. ކށލވތ ޒކރ ކނތއތއ އބއ ތރއނ ކނތއތކގ

ބނނ. ޣބ .ދބއޑވމއ2

ނވވނ. ރއކތރ ނޖހނ .ކޑކމދ 1

ކރނ. ނމދ ހރ .ވޟނކށ4

ހދނ. ދގ .3

ނކރނ. ނމދ .1

ނދނނ. ޒކތ .0

ކރނ. ޒނ .4

ކރނ. ވއކނ .6

ތރކނ. ޚޔނތ .4

އފއދނ. ނފތ މދގއ މސތކނގ .21

ކއނ. ބރ .22

ނދނނ. ނޞރ މހއށ ލބ އނޔ .21

ރބއނ. .24

ބހއޓނ. ތރކށފއ ފއކރ ބޑކމއކގއ .23

މރނ. މހނ ކނލޤޙއ .21

.ބނނ ބދބސ ޞޙބނނށ .20

މރވނ. ގތގއ ޢވރއއގބދ .24

އސވ ،ހނދނވ މތނ ބގޛޢ ކށވޅގ ސބބނ ކރމގ ޒޔރތ ބރސތނށޤ ،ވމ ފރޞތ މސއކތކރމގ ރއކތރކރނ ނފސ ތމގ ފފތކނ ދޔ ބޔނވ

ބޑވގނދނއވ.



ހގ މތނ ހނދނވނ.ޤޔމތދވ .4

ޤޔމތދވހގ ދވހވ. ޤޔމތ ދވހކ ލއގނނނ އވހށ އނމ މއޗށ އމހއގ މރވމނ هللاމތ ބރވރކނ އދވހގ ކމކވ. ބރވރ ވވނމނޖނ މހކ އއވސ އއނ ބރވރކމކ

ېئ ېئ ېئ ىئ ىئ ىئ ی ی ی ی جئ حئ مئ ىئ چ މފދއނނވ. ކރއވފއވނ ބޔނ

އޚގ އނގ )އއ( .އތވއޖހނދވ އޑ ގދފދ ފހ،" މނއ: ٣٥ - ٣٣عبس: چيئ جب ދ ފލނ ކބއނ ދރނގ އނބމއއ، އނގ ކބއނނއ، ބއޕގ މނމއއ، އނގ ކބއނނއ،

"ދވހވ.

ބއޕގ މނމއއ ގނގޅނ އޅކށގނ އނމ އނ ދނޔމތގއ ބއލވށވ. ވސނވ ނކނ އދވހ ކބއނ ދރނގ އނބނނއ ހސކށލ އބޔށޓކއ ޙޔތ މޅ އނގ ،ކބއނނއ

،އހނވމ ބއލވށވ. ގނސގނ މއޗށ ހތ ކނނ ވމތއވ؟ ބރވރ ކހ ދވނ ފލނ ބރވތވނ އށ هللاމތ ހތށވދ ނރއކތރކނ ޤޔމތދވހގ ޒޔރތކރމނ ގބރސތނށ

ހނގއދއވ. އތރވ

ނޑމނ ބރސތނށ ޤ ޚރތކވ.އ އފވރ ނމދއމކވ. ހޔ ބނނވނ މހކވސ ކނމ އޅގ ކނކމގއ ހޔ ،އތރވ އމނތރކނ ތމގ އއރނ ހނގވށވ. އދކރމ ރތކރނޔޒ

ބޑވގނ ފރޞތ ލނބގނދއމގ ހތ ތމގ މގށ ހޔ ،ބޑވ ފރޞތ ދމހރމގ ޒޔރތކރމކ ބރސތނށޤ ނނގނނނ އޅގނޑ މ ދނނވނނ ކރކށ ހނގއދނއވ.

އކވ. "ކޓލސޓ " އތރކށދނ އމނކނ ތމގ

***

އސލމ

އއމތ

އސލމ އއމތ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


މސލމނގ ހއބތ

އލއޚ މޙއމދ ޝމޢނ: ލޔއވ


އދއގ މސލމނ އއޚލފތއގ ދށގއ އޅނ ދވސވރވ. މސލމނގ ޚލފ މޢތޞމދއކވނ ހނނވ ވގތކވ. ކއލއކށ މތނ އނގ މޖލހގއ، މސތޝރނނ ވހކ

މޖލހގއ ތބ އނމނގ ލތއ ހއޓނ އޝޔއނ އއ މހކ ދމލށވ. ޚލފއށ އޅގނޑ މ އއ ޢއމރއޔއނނވ. !އ މއމނނގ އމރވ"ސލމގވމށފހ، އނ ބނޏވ.

ނޑށ މސލމ އނހނކ ފނނވ. އއނހނމއތނގ ބޒރނ ހ ރމނގ މހއގ އތނ އޅގއއޗއ ގތމށޓކއ އނއ ވހކދއކމނ ދޔއވ. ނމވސ ރމކލގ، އ އނހނމހގ

ވސ އނ ގވމނދޔ ވހކއށ އހބޑ ސމލކމއ ނދ އއޗހ ގވނފށއވ. އއނހނމހއއޗއސށ ޖވބ ދމނ ދޔއވ. ދނ އ ރމކލގ، އއނހނމހގ ކތފތމތ، ދތތއވސ

ކޔ 'އ މޢތޞމވ!'ބނދއގނދފދ އތފހރއ ޖހއވ. އހނދ އއނހނ މހ ބރއޑނ މޢތޞމށ 'ނކމތ އނހނމހއށ މލމތކރމނ ބނޏވ. ގވއވ. އވގތ ރމކލގ އ

ކރވނ ކނކމއހއޔވ؟ އނއށ އހނނހމއށ އދވނ ކހނއހއޔވ؟ އ މހރ މޔމހއވ. ގ އނތޒރގއ މޢތޞމ ކޅއހދގ އހއގއ އއސ ކލއށ ނޞރދ އހތރވނދނ އނ

'ހނނށވ.

އ މހ މވހކތއ ކޔދ ނމމނ، މސލމނގ ޚލފ މޢތޞމ އނއ ސވލކރއވ. އވގތ ކލ ކނތއކރ ކހނއ ހއޔވ؟ ޖވބގއ އނ ބނޏވ. އނލފމހގ ބ އނގ ކނދރއނ

ނ ޑގ ކނޑ އރއނ ދމމވ. ނމވސ ރމނތއ އއސ އޅގނޑ ވކކރމށޓކ އޅގވށލއވ. ދނ އއނހނމހ ކއރއށ ގސ، އނގ އޑ މއމނނގ އމރށ ފރކށދނމށ ވޢދކރމވ. އވގތ ރމނތއ އޅގނޑމނނށ މލމތ ކރމނ ދޔއވ. އމހނ ހކރމނދނ އމހނގ ކއލތކގ އހގއ، އމރލމޢމނނގ ހމލތކނ އމހނނށ

ސލމތވވނކމށވ.

އނގ ޖވބ އޑއހމށފހ މޢތޞމގ މނ ރތވއވ. އދ ޢއމރއޔއ ވ ދމލށ ބލމށފހ ނ މސލމ އޚތއވ. އޖބއކށފހ އޖބއއދމވ. ތބގ ހޅކގ ބނޏވ. އދހވ. އ މނވ

އޑ މޢތޞމށ އވއޖއވ. އދ ތބއށ އޖބދފއވ. މކނ ރމނނށ އނގގނދނއވ. ހނވސ ތބ މޖލހގއ ތބ މސތޝރނގ މޝވރއކށ އދނވ. އމ ،އހނބނމށފހ

މޢތޞމފދއނ އއނހނމހގ ގވމށ އޖބދނމށ ޢއމރއޔއށ ދޔމށ ތއޔރށވ. މހނގ ލޝކރއ ތއޔރކރމށ 21111ކޅއހދގ އސތކގއވ 21111އހނދ

މޢތޞމ އމރކރއވ.



މރއޔއށ ގސ، އތނ ފތޙކރއވ. އދ އ އނހނމހ މޢތޞމ ލޝކރއގނ ޢއޙޟރކރއވ. އއނހނމހ މޢތޞމށ ޝކރއދކށ އނއށޓކއ ކއނތގ ވރ އލހށ

ވބގއ ޖ 'ތޔ އޚތއށ މޢތޞމ އޖބދފހއޔވ؟'ދޢކރއވ. އހނދ މޢތޞމ ބނޏވ. 'އދހވ.'އ އނހނމހ ބނޏވ.

ހރ މނވރވ. މސލމ އނހނއގ ހޅކގ އޑށ ބރމއ އދވސވރ، މސލމނގ ހއބތއ ނޑމނގ ސލފނ ދފއވ އޖބއވ. ނމވސ މއދ ޢރޤއ ފލސޠނއ އދ އޅގ

އ އޅ މސލމ އޚތނގ ހޅކގ އޑށ އޖބދނ ފހ ކކހއޔވ؟ މއދ އހނޤއމތކގމސލމނ މދނ ދނޔގ އކ ކނކޅތކގއ ކތލވމނނވ. މސލމ ކޑކދނތއ މދނ

ނމނގ ކރމތގއ ޔތމވމނނވ. އޚތނތއ މދނ ހވފތ ވމނނވ. ޢއލގ ހރހ އއޚތނގ ޢއފތތރކނ މދނ ފރމނނވ. މސލމނ މފދ ޙލތކށ ވއޓނ ފހ ކއވތއވ؟ ޖވބ ވރށ ސފވ. މސލމނ އބއމހނގ ދނ ދރށ ދޔމގ ސބބނނވ.

ދކށ، އލއހ ވސއލމގ ބސފޅތޢهللا އއ އއލހގ ރސލ މޙއމދ ޞއލهللاހވނފސށ ތބޢވމގ ސބބނނވ. އބއމހނ އކކ އނކކށ ހނގރމކރނ ފށމގ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پپ چ ތޢލ ވޙ ކރއވވފއވއވ.هللا ސބބނނވ.

ރސލއށ އއލހގ އއهللا އދ " ނއ:މ ٦٤األنفال: چڀڀ ڀ ڀ ٺ ٺ ٺ )ދބސވ ނވށވ. އރއރނ ދބސވ ތޔބއމހނ އދ ކޔމނވށވ. ތޔބއމހނ

ނޑވ، ތޔބއމހނ އރއރނވނމ( އދ ހނގއދނއވ. ބރނތގނ ތޔބއމހނގ ފ "އކގއވ. ކތތރނނ ވޑގނވނ هللا ހމކށވރނ ކތތރވށވ. ތޔބއމހނ

ނޑމނނށ އތ ދނށ ،އނބރ ގނނނ ބނނނމ ބރއހނކމނ މއނމތގ ހއބތއ އޅގ އއ އއލހގ ރސލއށ، ބހއ ޢމލނ ތބވ އއލހގ ދނށ ނޞރދނމވ.هللاރޖޢވމވ.

٧حممد: چڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ چ ތޢލ ވޙކރއވވފއވއވ.هللا ނޞރދކމގއވނނމ، ދނށ( )ގ هللا ތޔބއމހނ މސތކނނވ! އމނވއޖ އ" މނއ: އ ފއތލތ ތޔބއމހނގ އދ ނޞރދއވވނއވ. ތޔބއމހނނށ އއލހ

"ޘބތކށދއވވނއވ.

***



ނޑތއ ނޑދ ޔހދނގ ލ

ސނނ މޙއމދ އލއޚ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 14، 2341ޝއވލ 12ތރޚ:

ނޑތއ ވރށ ގނއވ. މބއމހނގ އނމ ބޑ ލނޑދނޑޔކ، މޅ ދނޔގ ޔހދނގ ލނޑދގ ބރގ ދށށގނއމވ. 'އޒރލ'ފލސޠނގ ބމގއ މބއމހނ އފއދފއވ ވރކނ،

މބއމހނ ދޢވކރގތގއ އޒރލގ ބޑމނކ އރމތނ ޢރޤނ ފށގނ ހޅނގނ ޝމކރއނ ދކނށ މޞރހމއށވ. އބހ ފރތކރނ ފށގނ ނލކރށވ. އދ އތރނ

މދނއހމއށވ.

ނޑތކކ: މބއމހނގ މހއމ ލނޑދ

އވރ ‘އގތރގއ އޒރލގ މއމރކޒކމގއ މބ :އޒރލގ ވރކނ ފޅކރނ .2 .)ބއތލ މޤދސ( ހދނ ހމނއވ ’ ޝލމ

ބއމހނ ޤބލކރގތގއ މ :ރލގ ބރގ ދށށ ގނއނދނޔގ އކޤއމތކގ ބރ އޒ .1ޚޔރކރއވފއވ ބއކވ. އހނމހނ ޖހނ މބއމހނނށ هللا މބއމހނނކ

ޚދމތކށދށވ. މބއމހނ މދކ ހވފނ ޙޤޤތކށވނކމކ އހނ ޤއމތކގ ބރ .ހނގ ބރގ ދށށ ގނއމވ މބއމ

މހނގ އނމ ބޑ ދޝމނކ މސލމނކނ މބއމހނ މބއ :މސލމނ ނއތއލނ .4ސބޙނހ ވތޢލ هللا ދނއވ. މސލމނ ނއތލއގނ މނވ މބއމހނ ހތހމނޖހނއވ.

:މނއ ٧١٧البقرة: چ ک ک گ گ گ گ ڳ ک کچ .ވޙ ކރއވފއވއވއދ އބއމހނނށ ކޅދނވގނ ވނނމ، ތޔބއމހނގ ދނނ ތޔބއމހނ ބރކށ "

ކފރކމށ ތޔބއމހނ ރއދކށފމށ ދނދނ ތޔބއމހނނ ހނގރމ ކރމގއ އބއމހނ ވ.އ ފލއނދނ

މކނކރމށޓކއ ރލއ، ޒނއއ، ރބއއ، ޚޔނތ ފދ :ދނޔގ ޤއމތއ ފސދކރނ .3 .މޖތމޢގ ސލޙމސލސކނ ގއލވލފދ ތފތ މނކރތތއ އޤއމތކގއ ފތރއވ

ނޑތކށ ވޞލވމށޓކއ ތފ ތ މގތއ ޚޔރކރއވ. ކނތއތއ ވކ މބއމހނގ ލނޑދއނތޒމކނ ފރހމއށ ރވއ، ދރސކށ ހދއވ. މގތނ މބއމހނ ބނނކރ

ވޞލތތކގ ތރގއ:



ދނޔގ ޤއމތކގ ވރކމގ ތރގޔއ، އއޤއމ އނއ ޤއމ ދމދ ފތނއގ އލފނ .ރކރނ

ރޝވތއ، ވޒފއއ، ބރދއކމއ، އދ އހނހނ މލއހ ދގނ ޤއމތކގ ވރނނއ .ވޒރނ ޔހދނގ ބރގ ދށށގނއނ

:ޤއމތކގ އތރގއ ދޚލ ހނގރމތއ ހނގމއ، ޓރރޒމގ ޢމލތއ ހނގނ .ކލވލއފއވ ޕރޓކލތކގއ މކނކމގ މހއމކނ ބޔނކށފއވއވ މބއމހނ އ

ޤއމތކގ އތރގއ ގޑބޑ އފއދނ: މކމގ ސބބނ ޤއމތކގ ވރކމގ ދއރގއށށގނއމށ ރނދލއ، ފސހކމއކ އޤއމއ މބއމހނގ ކޔމނތރކމގ ދ

.ފސހވގނދނއވ

އކ 'އލވލ ވލބރ'ގ ބއ ނތކށލނ: 'އލވލ ވލބރ'މސލމނގ ތރގއ އނނއސލމދނގއ އނނ އކވރވމއ ރޅވރވމބހ ޢޤދގ ބއކވ. މބއ މސލމނގ

މނގ ހތތކށ، އނސނނގ ޙއޤތކގ ނމގއއ ދނތއ ހތތކނ ފހލމކ މސލ .އކވރކރމގ ނމގއ ފސހކމއކ ވދގނވނކމކވ

ޚބރފތރ ވޞލތތއ މބއމހނގ ބރގ ދށށ ގނއނ: މފދ ވޞލތތކކގ ޕރޕގނޑ ފތރމށ ވރށ ބޑށ ވގވރވދ އވޞލތތކގ ޒރއޔއނ މބއމހނ

ތކއޗވ. މފދ ވޞލތތކގ ޒރއޔއނ ޚބރތކއ، ސޔސތއ، ތފތ ފކރ ވހކތއ މބއމހނ ބނނގތކށ ކށމށއގނ ގނސދވނއވ. މހރގ ޙލތށ ބލލނމވސ މޝހރ

.ޚބރފތރ ގނ ޗނލތކގ ވރނނކ މބއމހނނވ

ދނޔގ އޤތޞދށ އތގދކރނ: މގތނ މބއމހނ ގނގނ ވޔފރގ .ނކތއ އކ ޤއމތކގއ ހދއއޅއވ މއއސސތކއ، ކމޕނތކއ، ބ

ދމށޓކއ ތފތ ޖސސ އދރތކއ، ގރޕތއ ދނޔގ ޤއމތކގ ސއރތއ ހއފއދނ: މފދ މއއސސތކއ ގރޕތކނ ޤއމތކގ ސއރތއ ހދމށޓކއ

އކ ދނޔގއ އނމ 'މސދ'ބރމސއކތތކއ ކރއވ. މގތނ އޒރލގ ޖސސ އދރ .ޖސސ އދރއވ ކރއރފއވ އއ

***

މޙއމދ

صلى اهلل عليه وسلىم

صلى اهلل عليه وسلمމޙއމދ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ޢލއހވސއލމގ ނސބފޅ هللا ލބވތ ނބއޔ މޙއމދ ޞއލ

އލއޚ މޙއމދ ޝމޢނ: ލޔއވ


ގ ދރކލނ ނޒރގ ދރކލނ މޟރގ ދރކލނ އކލގފނކ ޢދނނގ ދރކލނ މޢދ ޔސގ ދރކލނ މދރކގ ދރކލނ ޚޒއމގ ދރކލނ ކނނގ ދރކލނ ނޟރގ އލ

ދރކލނ މލކގ ދރކލނ ފހރގ ދރކލނ ޣލބގ ދރކލނ ލއއޔގ ދރކލނ ކޢބގ ރކލނ ޢބދމނފގ ދރކލނ ދރކލނ މއރގ ދރކލނ ކލބގ ދރކލނ ޤޞއޔގ ދ

هللا ގ ދރކލނ މޙއމދ ޞއލ هللاހޝމގ ދރކލނ ޢބދލމއޠލބގ ދރކލނ ޢބދ ޢލއހވސއލމއވ.

މއ ޞޙޙލ ބޚރގއ އކލގފނގ ނސބފޅ ޒކރކރވފއވ މނވރވ. އދ މއ ޢޖމޢވފއވ މނވރވސމއވ. އހނ އކލގފނގ ކފ ޢދނނ އނ ފށގނ ޢލމވރނ

އދމ ޢލއހއސލމއއ ހމއށ އކލގފނގ ނސބ އތބރކރވ އއވސ މގކނ ދރކލނ އސމޢލ ޘބތވފއއނވއވ. ނމވސ ޢދނނ އކ އބރހމ ޢލއހއސލމގ

ޢލއހސލމގ ދރފސކޅނ ވޑއގނނވ ބކލއކނ ޞއޙމގނ ޘބތވފއވއވ.

އކލގފނގ މނމފޅކ ބނ ޒހރގ ބކނބލކވ. އކލގފނގ ނސބފޅ މނމފޅގ ހމއނނވ. ނސބފޅ ބއދލވނ ކލބ ބނ މއރ އ

ތޢލ އކލގފނ ލއވވފއވނ އނސނނގ ތރއނ އނމ ޠހރ، އނމ މތވރ هللا އދ އނމ ޝރފވރ ޤބލއނ ވޑއގނނވ ބކލއކމގއވ. އމމ މސލމ ،ނސބނ

اصطف كنانة )) ފޅއގއ އއސފއވއވ.އކލގފނގ ޞޙޙގއ ރވކރއވވފއވ ޙދޘ إن الل ((واصطفان من بن هاشم ،واصطف من قريش بن هاشم ،واصطف من بن كنانة قريشا ،من بن إسماعيل

އޚތޔރކރއވވއ ކނނ ރފސކޅނދ ޢލއހއސލމގ އސމޢލ ތޢލ هللا" މނއ: މތކރއވވއވ. އޚތޔރކރއވވއ ޤރއޝނ ދރފސކޅނ ކނނގ އދ މތކރއވވއވ.

ތމނކލގފނ ހޝމވނހއނ އދ މތކރއވވއވ. ހޝމވނހ ތރއނ ޤރއޝނގ އދ (1)"ކރއވވއވ. މތ ކރއވވއ އޚތޔރ

***

.(1126) مسلم: صحيح (1)



ޢލއހވސއލމގ ކއވނފޅތކމދ ދކވ ދގވހކތކގ هللا ޞއލهللا ރސލ ޙޤޤތކ ކބ؟

ޢބދއސއތރ ބލލ އލއޚ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 21، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ރ އބދވސ ދނގ ޢދއވނ އޅމނދއވ. އކދވސވރ އކ ހސބ އސލމދނ ފށނއސދނ މދ މސލމނގ ހތގއ ނރހނތރކނ ،އސލމދނގ ޤދރ ކޑކށ ތކގއވ.

މސއކތ ވނ ޤރނގ ކރކޅގއ ކރސޓއނދނގ ލޔނތރނ އގތ ގތށ 21އފއދމށ ޢލއހ ވޞއލމ ގ އގވއޓލ، މސލމނގ هللا ޞއލ هللا ކރނ ފއޓއވ. މގތނ ރސލ

ނފރތށ ބދލ ކށލމށޓކއ ތފތ ، ގ ދނށ ދވފއވ ލތބއ ޢޙތރމهللا ހތގއ .ދގވހކތށ އކމޑޔތކގއ ޝއޢ ކރނފށއވ

ވނ ޤރނގއ ކރސޓއނ 21މމހނގ މ ޕރޕގނޑ ފތރމގއ އޞލއކމށ ބލފއވނ ދނގ ލޔނތރއއ ލޔފއވ ފތކވ. މ ފތގ ނމކށ ލޔނތރޔ ދފއވ ނމކ

ޢލއހ هللا މދ )ޞއލމޙއ"މނއކ –" ރފއޓޝނ ޓ ދ ރލޖނ އފ މޙއމދ"ނ މއވ. އސލމދ "ވސއލމ( ގނސދއވ ދނކ ޞއޙ ދނއ ނނކނ ސބތކށދނނ

ދކޅށ ލޔ ލޔނތރނ މޢލމތ ނގ މއގނޑ ފތކށ މފތ ވގނ ދޔއވ. މފދ ނބހ ހޤޤ މޢލމތ ލބފއއނހރއވ.އސލމދ ،ލޔނތރނނށ އސލމ ތރޚއ

އބއމހނ އރވސ މހރވސ މސލމނ ވވއދނ އނމބޑށ މސއކތ ކރނ އކލގފނ ވހކތއ ފތރއގނނވ. އބއމހނ ކރއވފއވ ކއވނ ފޅތކމދ ޙޤޤތޚލފ

ކރވފއ، އކލގފނ ހއދއ އހނހނ މސލމނނށ ހތރ ކއވނޏށ ދޢވކރގތގއއފހރ ގނ ކއވނތކއ ކރއވފއ އވނ އކލގފނގ ޖނސ އދނވރ ކމގ ބނމގއވ.

ގ ކއވނ ފޅތކށ އނސފ އއވސ ޙޤޤތއނތ ވހކތކއކނ އކލގފނގ އނމވސ މނޒރކނ ބލއފ ކނމ މހކށ ހމ ވގނދނއވ. އބއމހނ މފދ ވހކތއ ދއކތ މސލމނ ހއރނވކށ ނޖހއވ. މއ ދނގ ޢދއވނނވ. ފހކށ އއސ އބއމހނގ

އވސ އބއމހނގ ނބއޔނނކ ޒނކރ ބއއ ކމގއ އތތކނ ލޔފއވ ބއބލގ ބޔނކށފއ އބހއޓވ.

ކނމއކސ، މބއމހނގ ކރސޓއނ ކބފއނގ ފރތނ ލބފއވ ޞއޙނނ މދ ދގވހކތއ އ ޢލއހވސއލމهللا ޞއލ ގ ރސލهللا މތތކއގ މއޗށ ބނކށ، ލމޢ

ފތރމނގނދއމގ އނމ ބޑ ބނމއކމގއ ވފއވނ އސލމދނ ފތރމނދ ހލވމނގ ސބބނ އކނ އބއމހނނށ ތޙއމލ ނކރވގނވ. އސލމދނ ފތރމނދ ބރ ސޕޑ ކޑ

ލމގ އނމދގއވ. ނމވސ އކނ އބއމހނނށ މނވރއ ނމވސ މޑ ޖއސ



ޢލއހ ވސއލމ އމދ هللا މކނ ނދއވ. ސބބކ އހރމނގ ނބއޔ ޞއލ ކމޔބވލޔވމނދ ދގވހކތކ ދކޅށ، ވކ އތކށ ނޖހ ކރސޓއނދނގ ލޔނތރނގ ބއއ

ތއ މއދ ފނނމނދތއވ.ލޔނ

އބއމހނ އކލގފނމދ އ ދއކ ދގވހކތކކ މސލމނނށ ޤބލ ކރވނ ވހކ ތކއނނވ. ސބބކ މއ މސލމނގ އޤދއ ގޅފއވ ކމކށ ވތ އވ.

މއސލއގ ހޤޤތކ ކބ؟

މސލމ އދ ކރސޓއނ، ތރޚ ޢލމވރނ އއބސވވޑއގނނވ ގތގއ ، ވކއތކށނޖހއކލގފނ ކރއވފއވ ކއވނ ފޅތކކ އއވސ ޙލއގއ އކލގފނގ ޖނސ

ދޅވގތގއ އފދ އދނވރކމއގ ސބބނ ކރއވފއވ ކއވނފޅތކއ ނނވ. އބފޅނ ވ 11ޖނސ އދނވރކމއގ ސބބނ އކލގފނ ކއވނފޅ ކރއވނމ، އމރފޅނ އނމ

އހރފޅގއ، ޒވނކމގ އނމ ތޒ ދވސވރ، ކރނ މހކ ކއވނ ބއލވއގނފއވ، އކލގފނށވރ ދށ ބކނބލއކމގއވ އމރފޅނ ،ހވފތ އނހނކނބލއ ކމގއވ

ޚދޖތގފނ ކއވނ ބއލވއ ނގތސކމގއވ. ހމ އކނ އކމނއ ކއވނ ބއލވއ ގނ ނހނ ގނ އހރތކއ އކލގފނ އފވރ ދރއޅމއ އޅއވއވ. ޢރބނގ ޒވނ ރތ އ

ކދނ އކލގފނ ކއވނ ބއލވއގނނނ ތއޔރށ ހނނވ ހނދގއވސ މއވ. ނމވސ އމއދތގ ތރގއ އކލގފނ އހނ އއވސ ބކނބލކ ކއވނ ބއލވއ ނގނނވއވ.

ދނޔވ ދރއޅމށ ލބ ،ސ އދނވރކމއ އކލގފނކ، މބއމހނ އދޢވކރފދ، ޖނއހނ ޢނހއ ކއވނ ބއލވއގނ އޅއވ ދވސވރ،هللا ކރއވ ބކލއނމ، ޚދޖ ރޟޔ

ކށ އކލގފނގ އޚލޤގ ޞޒވނ އނބކނބލއ ޚޔރނކރއވ ކއވގނތއވ؟ އދ ޚއނ ކއވނތކއ އކލގފނށ ހށހޅމނ ދޔ ދވސވރކށ އދވސވރ ވގނ ދޔ ސބބނ ގ

ހނދގއވސ މއވ.

އކލގފނގ ޙޔތށ ނޒރ ހނގލއރ، އކލގފނގ ޙޔތގ ކރކޅ، އމރފޅނ ލކ ކއވނ ބއލވއގނ ހތހމޖހ ދރއޅމއ ހވފތ އނހނ ބކނބއކލގފނށވރ ދށ،

ދކރއވފއވސ ޞވތކރއވފއވއވ. އދވސވރ އކލގފނ އތރކއވނޏއ ކރއވނ ޤއށ ވރ 11ވރކށ އހރ، އމރފޅނ 21ނވއވ. ނމވސ އކލގފނގ އމރގ، ފހ

މސކޅ އމރފޅގއ އތރ ކއވނފޅތކއ ކރއވއވ. ސބބކ ޗށ ދޔމށފހ،މއ ،މދނގއ އސލމ އ ދއލތއގ ބނގ އޅމށފހ، އކލގފނށ ތފތ ގނ އތރ ޒނމތކއ

އކލގފނ އނމ ބކނބލއ ފޔވ މއސލތކއ އކ ދމދމލނ ކރމތވމނ ދޔއވ. ކއވނބއލވއގތ މޅނވސ ހވފތ އނހނ ކނބލނނއވ. މއ ހޤޤތވ.



ވފއވ ދރނތކއގ ޒނމ ހވފތވފއވ އނހނކނބލނތކކއ އކނބލނގ ޔތމ ދ ބރ މސއކތކށ ނވނތއވ؟ ތފތ އމރގ، ތފތ ނގނޖހމކ އކލގފނށ ބޑ އ

އދ ތފތ ޤބލތކގ ބކނބލނތކއގ ޒނމ އކލގފނ ނނގވފއވމނ ،މޒޖގ އނގގނދނ އކލގފނ ކއވނފޅތއ ކރއވފއވނ، ދނގ ޢދއވނ އދޢވ ކރފދ

ޞދއގއ ނނކމވ.މޤ

ޚ ޢލމވރއއ ކމގއވ ތމސ ކރލއލ، އނގ މކމ ބހގތނ ޔރޕގ މޝހރ ތރ ކޔ ފތގއ ލޔފއވ ގތގއ، މޙއމދގފނކ، އކލގފނގ "ހރސ އނޑ ހރސ ވރޝޕ"

ސ އދނވރކމ ޝޙވތތރކމގ ދރއޅމއ އޅއވ ޢދއވނ އ ތހމތ ކރ ފދ، ޖނ ބކލއނނވ. އދ އކލގފނމދ އ އވމނދ ވހކތކކ އއވސ ޙޤޤތއ ބލލމއ ނތ

ކށފއވއވ. ބއނސފނ ފތރމނދ ވހކތކއކމގއ އނ ބޔނ

ކއވނ ބއލވއގނފއވއވ. އނމ ފރތމ ކއވނ 24ޕޅގއ ޖމލ އކލގފނގ ޙޔތ، ދށ އމރފޅނ ޢނހ އއވ. އކމނ އކ އކލގފނށވރهللا ބއލވއގތ ޚދޖ ރޟޔ

އވނޏއ ހވފތ އނހނ ކނބލކވ. އކމނގ ޙޔތޕޅގއ އކލގފނ އހނ ކއހރ އ އތ ކރއވފއއނވއވ. އހނ ކއވނތއ އކލގފނ ކރއވފއ ވނ އކމނއއކ

މނނވ.އކމނ އވހރވ ،ދރއޅއވމށ ފހ

ލފރޤ، އކލގފނގ އހނ އނބއނބކނބލނނކ އއމ ސލމ، ސއދ، ޙފސ ބނތ ޢމރއދޤ، ޒއނބ ބނތ ޚޒއމ، ޒއނބ ބނތ ޖޙޝ، ޒއނބ ޞއޝތ ބނތ އބބކރއ ޢ

ބނތ އމއސ، މއމނ، އނމ ޙބބ، ޚއލ ބނތ ޙކމ، ޞފއޔ، ޖވއރއޔ މއވ.

ލތ ތކއގއތއ ކނ މޤޞދ ތކއގއކނ އކލގފނ މ ކއވނތއ ކރއވފއ ވނ ކނ ޙ ބލލނ ޖހއވ. އގ ތރގއ :

ދއވމއ ދރނނށ އހތރވއކނބލނގ ޔތމ ،ހވފތ އނހނ ކނބލނނއ .2 އޅލއވނ.

ރއޝނގ ތފތ ދނ ފތރމގއ އކލގފނ ޙކމތ ބނނ ކރއވއވ. އގތނ ޤ .1ޤބލތކ ގޅނ ބދހ ކރނ ވސ އގ ތރގއ ހމނގނ ދޔއވ. އދ މނނސ ތފތ ދނ

ތޢލގ އމރފޅށވ.هللا ސބބތކށޓކއ އކލގފނ ކއވނފޅ ބއލވއގނފއވނ

ކއވނ ބއލވއގނނވ އޢނހهللا ޟޔއޝ ރޢޢލއހ ވސއލމ، هللا ޞއލهللا ރސލއހރގއވ. އގ ނތޖއއގ ގތނ އކމނއށ ފރހމ ތރބއޔތއ 9އކމނގ އމރފޅނ

ތވ.ލބވޑއގނ، ދނގ އނމ ބޑތ ޢލމވރނގ ތރގއ ހމނވޑއގ



އޤތކށ އރއ ޙމޢމލކ ކޑކދނގ ،ވ ކރމނދގތގއޢ ނމވސ ދނގ ޢދއވނ ދގތމވ. އދ މއ ކޑކދނނށ ޖނސ ގނ ކރނކމގއ މބއމހނ އޑ އފލމނ ދއވ.

ނނ ދނ ށ ހވފއ އނނނ، މމހނނ މފދ މހނ ދވހރއޖގއވސ އޅއވ. މބއމހނ ތބނ އއޗއ ނވސނ ގމރނ ކމގއވ. ނމވސ އއ ވރށބޑ ކށހއކވ.

އސލމދނގއ ކއވނޏކ ވރށ ބޑ އހއމއޔތއ ދފއވ ކމކވ. އދ އކމށ ވރށ ބޑށ ކއވނގ ބރނ ގޅނ ހނގމށ އސލމ ޝރޢތގއ ކޔނ ޒނ ބރއޅފއވ ކމކވ.

ކރމވ. މއ ދނގއ ޙރމކމކވ. ބޑފފއކވ. ޝޙވތށ ލބކރމކ އނސނގ ތބޢތގއ ތޢލ . هللا ތޢލ ލއވފއވ ކމކވ. މއ އއވސ މހކ އނކރ ކރނ ކމއ ނނވهللا ރމކރއވފއވ ޒނއކ ބޑ ފފއކވ. އހނ ކމނ މފދ ބޑ ފފއކށ އރއނގނ ޙ

ތޢލ ވނ ޝރޢ ކރއވފއވ. އއ هللا މގއ ކރވނޙޞލމސތކނގ ޝހވނ އދނ ހނކމނ ޒނފދ ފޙޝ ޢމލތކނ ކއވނގ ގޅމނ އނހނކ ފރހނކ ގޅމވ. އ

އކމށ ކޅދނވގނވ ޒވނނ ވހވސ އވހށ ކއވނ ،މސތކނ ސލމތކރމށޓކއ ކރމށ ދނގއ ބރއޅއވފއ ވއވ.

އލވއގތ ޢނހއ ކއވނ ބهللا ޢއޝ ރޟޔ، ޢލއހ ވސއލމهللا ގ ރސލ ޞއލهللا ރހމގއވ. އރ ފޅގ އނޔވރކމއކއއނނވ. އކމނގ ރހމގއވ. އކމނގ ބއޕ

އހރވ. އކމނ ވނ ބލޣވފއވ. އދ އމޖތމޢގއ އއ 9އކމނގ އމރފޅނ ސތކނ މކމ ކނބޑވ ހސވގނ އޅކށ މއސލއކށ ނވއވ. އހނކމނ، ކމނބހ މ

ނޖހއވ.

24އދ 26ދނޔގ ތފތ ޤއމތކގއ ކއވނ ކރވ އމރ ތފތވ. ބއއ ޤއމތކގއ ބލ "ނއކށނމ "ހއޓވ. ދވހރއޖ އނ ކއވނ ކރވފއ އބ ވސ ގއ އހރ 9ނވތ

އހރގއވސ ކއވނކރވއވ. 23ރކގ ބއއ ސޓޓ ތކގއ މއނބފއނގ ހއދއއކ އމބލއރ ވރށ އހރވ. ދވހ ރއޖގ ތރޚށ 21ދވހ ރއޖގއ މ އނނނ

އދ މއށވރވސ އހރގއ ކއވނ ކރމނ އއސފއވއވ. 21، 3ފހކޖހނދނވސ ޅއމރގއ ދނޔގ އކހސބތކގއ ކއވނކރމނ އއސފއވކނ ތރޚނ އނގނ އބއތވ.

ގނއއވކމއ ތރޚ ނމވސ ދވހ އނހނކށ ޅއމރގއ ކއވނކށގނ ޖނސ ނޑ އޑއނހމވ. ވހކއކނވސ އޅގ

ނޑއޅފއވމނ އގ ނތޖ ވރށ ނބއވ. ސބބކ މއ އނސނގ މގތށ ވކ އހރތކއ ކކށ ވތއވ. މގ އސރ ދވހރއޖއނވސ ކދތޢތބޢތ ދމ އދކޅށ ހދފއވ ޤވ

ބލވ އނނނއވ. އދ އއށފހ އގ ގ ކދނ ކއވނގ ބރނ 1، 2ރޑ ގފނނމނ ދއވ. މއނތ މރލވމނ ދނޔވ ލދނ ސލމތ ވނވގނ، އތއ މޢޞމ ޅފރނތއ އއވސ ރޙ



ހނ އޤތކށ މސއކތކރމޙނއވ. ނމވސ މކމ ކނބޑވގނ، އވ. ދރހއޓ ވޅލވދނ ބޑވނ ޝރޢ ކއވނޏކނ ގޅމނނވ.ފނއވ. މމހނ ކނއޅތ ނ

މރއ ކނޑއޅފއއ ނތވ. ޢ ޚއޞކރވފއވއސލމ ޝރޢތގއ ކއވނ ކރމކށ ވކ ވސ ވހ ،ގތނ އކމށ ކޅދނވނމ ޖސމނ ނއގތނ މލ ގއނ ،އނސނ ބލޣވމނ

އކނ އނ.ނވތ ޔ ،އކނ އވހކށ ކއވނ ކރނވއވ. މ އމނސޓ އނޓނޝނލނނމނ ޖހ ކމއ ނނވ. އނހނ ކއޖކ ޙއޟވމނ ދލލ ލބނ އނއށ ދރނ ވހއމގ

އހރނ 1ވރ ފށނ އކ އމރގއވ. ކމވ. އކ މހނނށ ޙއޟގ ދވސ އބހރ ޤބލކނއޟގ ދވސވރ ފށފއ އބ ހއޓވ. އސލމ ޙވސ އއހރ ދމދގ 21ފށގނ

ލކވ.ޞ ލކ އނސނގ ތބޢތ އކށގނވ އއޞޝރޢތގއ މކނ އނނ

ފތރ އ އމދ ސބތ ނހފ ދގވހކތهللا އހނ ކމނ މތ ނބއޔ މހއމދ ޞއލ ތޢލ އށ ބރވތވމށ ގވލމވ.هللا މސތކނ

***



ޢލއހވސއލމ އފނވވޑއގތ ކނދވހކ؟هللا ރސލ ޞއލ


ةل وحالس وحالص ،العحالحدميح ه رحب دم ل لل الح مل عحلحى أحشرحف الحنبيحاء وحالدملرسحليح لح بيبنحا وحقل وحتنحا نحبي ،لح نحا وحححابه وحعحلحى آله ملحدم :ع ل ا ب ح ين. أحم وحمحن تحبعحهلم بإحسحان إلح ي حوم ال وحأحصحح

ނޑމނގ ނބއޔ މޙއމދ ޢލއހއޞލތ ވއސލމ އފނވވޑއގތ ހކރ ހތދވހގ އޅގތރއނ ހމ ދވހއގއވ. މކނ ޞއޙ ޙދޘތކނ ސބތވއވ. އމމ އބލ ޙސއނ

އކލގފނގ هللا ޔއނއސބރ ރޙމހމސލމ ބނ ޙއޖޖ ބނ މސލމ އލ ޤޝއރއމސނދއޞޙހ ނވތ ޞޙހމސލމގއ ރވ ކރއވވފއވ، އބ ޤތދ އލއނޞރ

هللا ޞއލ هللا ދވހ ބހގތނ ރސލ ޢނހގ ޙދޘފޅއގއ އއސފއވއވ. ހމهللا ރޟޔت )) ނވ. އހނދ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވވއވ.ސވލކރވ އޢލއހވސއލމ ذاك يوم ول

ة فيه انلبو نزلت لع އދ ދވހވ. އފނވވޑއގނނވ ތމނކލގފނ އއ" މނއ: ((فيه ويوم أ

ބވއލއވވނ ވޙ ތމނކލގފނށ ނވތ .ދވހވ ފނއވވނ ރސލކމއގނ ތމނކލގފނއކލގފނގ هللا މ ޙދޘ އމމ އބޙތމ މޙއމދ ބނ ޙއބނ ރޙމހ (1)"ދވހވ.

އކލގފނގ هللا އޙމދ ބނ ޙނބލ ރޙމހهللا މސނދއސޙހގއ، އދ އމމ އބ ޢބދވކރއވވފއވއވ. އދ އ ދފތގއ ވރދވފއވ ސނދ ދރސ މސނދގއވސ ރ

ކރއވވމށފހ މޝހރ މޙއޤޤ އލ އއލމ ޝޢއބ އރނއޠ އ ސނދތއވސ ޞއޙކމށ ވދޅވފއވއވ.

ބނ މޙއމދ ބނ އބދލވއހބ هللا ބދއހނކމނ މޙދޘނ އސތދލލ ކރއވވއ، އމމ ޢ هللا މޚތޞރ ސޔރތއރސލ ޞއލ "އކލގފނގ މޝހރ ސޔރތފތ هللا ރޙމހ

ގއ، އމމ އބ މޙއމދ ޢބދލމލކ ބނ ހޝމ ބނ އއޔބ އލ " ޢލއހވސއލމ ސރތ "ނވތ "އއސރ އއނބވއޔ"މޝހރ ސޔރތފތ އކލގފނގهللا ހމޔރ ރޙމހ هللا ގއ، އމމ ޢމދއދނ އބލފދއ އސމއލ ބނ ކޘރ އލޤރޝ ރޙމހ" އބނ ހޝމ

ގއ، " ނބވއޔތއ އއސރ"އއ " އލބދޔ ވއނހޔ"އކލގފނގ މޝހރ ފތ ޞޙހ "އކލގފނގ ސޔރތފތ هللا އއލމ މޙއމދ ނޞރއދނ އލ އލބނ ރޙމހއލ

އކލގފނގ هللا އލމ ޞފޔއރޙމނ މބރކފރ ރޙމހޢގއ، އލ " ސރ އއނބވއޔގ هللاޟޔއލޢމރ ޙފޟހ ގއ، ޑކޓރ އކރމ" އއރހޤލ މޚތމ"މޝހރ ސޔރތފތ

.(1226) مسلم: صحيح (1)



ޢހމދ هللا ރފސރ ޑކޓރ މހދ ރޒޤގއ، އދ ޕ" އއސރ އއނބވއޔ އއޞޙހ"هللا ގއ، ރސލ " އއސރ އއނބވއޔ ފ ޟއއލ މޞދރލ އޞލއޔ"ގ هللاޙފޟހހތދވހގ ތރއނ ހމ ދވހއގއ ކމށ ޢލއހވސއލމ އފނވވޑއގތ ހކރهللا ޞއލ

އލބދޔ ވއނހޔގއ ވދޅވފއވއވ.هللا ލޔއވވފއވއވ. އދ އމމ އބނ ކޘރ ރޙމހ ن فيه خلف ل ما هذا))

صل ه أ އފނވވޑއގތ ކލގފނއ" ((اإلثني يوم ول م ل وس عليه الل

"ނވއވ. މދގއ( އހލވރނގ )ޢލމގ ޚލފއ އއވސ ކމމދ ހމދވހއގއ

އކލގފނ އފނވވޑއގނނވ އހރށ ބލލއރ މކމގއ ޞއޙ ޞރޙ ،ދނ އއށފހއހނކމނ ޢލމވރނ ވނ މކމމދ އޚތލފވފއވ. އއވސ ނއޞއ އއސފއ ނތވ.

،އހރ ފހނނ ވދޅވމނދއރ 21ބއއ ޢލމވރނ އކލގފނ އފނވވޑއގތ ޢމލފލގ މގއ އހރ ފހނކ 41އހރ ފހނކމގއ ވދޅވމނދއވ. އދ 14އނއބއ ޢލމވރނ

އހރ ކރނ ކމގއވސ 1އނއބއ ޢލމވރނ ،ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވމނދއރ )ގނ( ވދޅވމނދއވ. ނމވސ މއ މދ ޢލމވރނތކއގ ރއޔ ތކކވ. ޖމހރ

ގތ ޢމލފލގ ނމނ ނނދވފއވ ޢލމވރނ ބރވވޑއގނނވނ، އކލގފނ އފނވވޑއއހރގއ ކމށވ. އގތރގއ މތގއ ބޔނ ކރވފއވ ހރހ ފތއގ މއއލފނ

އކލގފނގ މޝހރ ފތ އލބދޔ هللا ހމނވޑއގނނވއވ. އމމ އބނ ކޘރ ރޙމހ و )) ގ ޤއލއގއވއވ.هللاވވފއވ އބރހމ ބނ އލމނޒރ ރޙމހ ވއނހޔގއ ނގލ ކރއ

هو حد فيه يشك ل ي الن علمائنا من أ

س لع بعث و الفيل عم ول لم والس لة الص عليه ه أ

ربعي رأ

سنة أ

ޢމލފލގއކމއ، އފނވވޑއގތ ޢލއހވސއލމ هللاޞއލ هللاލރސ " ((الفيل من ކރކޅގއކމމދ އހރގ ވނ31 ފހނ ޢމލފލގ ފނއވވނ ނބކމއގނ އކލގފނއކލގފނ އދ "ޝއކނކރތވ. ބފޅކ އއވސ ތރއނ ޢލމވރނގ އހރމނގ

އފނވވޑއގތ ޢމލފލގއކނ އނގއދ ގރނތއ ވރށ ވރގދކމށ އއސރތއނބވއޔ އއޞޙހގއ ޑކޓރ އކރމ ޟޔއލޢމރވސ ވދޅވފއވއވ. ޢމލފލއކ

ރވ.އބރހތލއޝރމ ކޢބ ތޅމށޓކ ދޔއހ

އދ އކލގފނ އފނވވޑއގނނވ މހއ ދވހށ ބލލއރވސ، އއ ކނދވހއކނ ނޑއޅގނ ބނނ އނގފދ ޞއޙ ޞރޙ އއވސ ނއޞއ އއސފއ ނވއވ. ކ

ފއވ.އހނކމނ ޢލމވރނވނ މކމގއވސ ވރށ ބޑށ އޚތލފވ

: ރއޔތއ ޢލމވރނގ ގ ރއޔކ މއވ.هللا އމމ އބމޢޝރ އއސނދ ރޙމހ :ރބޢލއއވލ 1 (2



އއ، هللا ބނ މޙއމދ ބނ އބދލވއހބ ރޙމހهللا އމމ ޢބދ :ރބޢލއއވލ 1 (1އމދ ބނ މސ އލޚވރޒމ ޙއލޙފޟ އލއމމ މ އއ،هللا މހއމމ އބނ ޙޒމ ރޙ

ފދ ބކލނގ هللا އލއމމ އބލޚއޠބ އބނ ދޙއޔ ރޙމހ ޡއއ، އލޙފ هللا ރޙމހވރޒމ މޙއމދ ބނ މސ އލޚ ޡރއޔކ މއ ކމގއ އލޙފ ރއޔކ މއވ. ރނގޅ

ވދޅވފއވއވ. އދ މއ ތރޚގ هللا އބނ ދޙއޔ ރޙމހ ޡއއ އލޙފ هللا ރޙމހهللا ބދލބއރ ރޙމހޢ އބނ ޡޢލމވރނ ޞއޙ ކރއވވ ގތކމގއ އލޙފ

ވދޅވފއވއވ.

އލމ ޞފޔއރޙމނ ޢއލ މއ އއރޙޤލމޚތމގ މއއލފ :ރބޢލއއވލ 9 (4 ފދ ޢލމނގރއޔވ.هللا މބރކފރ ރޙމހ

ފދ އމމނގރއޔވ.هللا މއ އމމ އލވޤދ ރޙމހ :ރބޢލއއވލ 21 (3

ރއޔވ.ފދ އމމނގهللاމއ އމމ މޙއމދ ބނ އސޙޤ ރޙމހ :ރބޢލއއވލ 21 (1

ޚލޞ

ޢލއހވސއލމ އފނވވޑއގނނވ ރބޢލއއވލ މހއގ ހމ هللا ޚލޞއކ، ރސލ ޞއލ)ގނ( ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ ދވހކކމށ ޢލމވރނވނ އއތފޤވފއވ. އދ ޖމހރ

ހމދވހއކމށވ. ނމވސ ރބޢލއއވލމހގ ކނ ހމ ޢމލފލގ ރބޢލއއވލ މހގނޑމނގ ތރއނ 21ދވހއކމއ ކނޑއޅގނ ބނކށ ނނގއވ. ވނދވހކ އޅގ

ގނމހނގ މދގއ މޝހރވފއ އނނދވހވ.

***

ޞޙބނ

ريض اهلل عنهم

رضي اهلل عنهم ޞޙބނ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ޢނހ هللا އބބކރއޞއދޤ ރޟޔ

އލއޚ މޙއމދ ނހދ ޖމލ: ލޔއވ


ވނ 374 ސނތނ މލދ ދކވޑއގތ އލކނ ދނޔގ ޢނހ هللاރޟޔ އބބކރއޞއދޤ ވޑއގނނވނ ނސބތވ އކލގފނ އއޞއދޤއވ. ޅކލޤބފ އކލގފނގ އހރއވ. ޢމރއވ. ބނ އޘމނ ބއޕފޅކ އށވ. ތމމ ބނ ކމގއވ ޢއލއއ ވނހއގ ޤރއޝ

ފރތމ އނމ ތރއނ ފރހނނގ އކލގފނކ އވ. هللاޢބދ ނނފޅކ އޞލ އކލގފނގ އހރއ 1 ޚލފކނ ފރތމ އނމ އނމތގ އސލމ މގއތރނ އދ ޞޙބއވ. އސލމވ

ނހޔތށ ލބ އޚތރމއ މސތކނގ އކލގފނކ ކރއވއވ. ވނދނ ދވސ މސ 4 ވ.މއ ބކލއވސ ޙކމތތރ އހމ އދ ،ލބލއވ

ތރގއ ބކލނގ 21 ލބވޑއގތ ޚބރ އފވރ ސވރގގ ހނނވނކށ ދނޔގއ ރސލ ކރތ ތވމށސލމ ތރތކނ އދގލނއ މޝރކނގ .ހމނވޑއގތވ އބބކރގފނ

ބއވރއއގ ދތރގ އކލގފނގ ޖރކރއވއރހ މދނއށ (ވސއލމ ޢލއ هللا)ޞއލ އބބކރގފނވ. ހނނވވސ ގތގއ

ބކލއވސ ކރ އހމ އދ ،ހތވރގދ ވރށ ޢނހއކ هللاރޟޔ އބބކރއޞއދޤ ކރއވ އހނނވ ޘބތވ އރހގއ ގ (ވސއލމ ޢލއހ هللا)ޞއލ ރސލ ކރތ މއވ.

އތރނ މގ ހމވގނދޔއވ. ކތތރކނ ،ގދކމއ ހތވރފޅ އކލގފނގ ހނގރމތކނ ކރތ ދޚ ބހގތނ އމނތރކމ އކލގފނގ ބކލއވސމއވ. ތޤވވރ ވރށ އކލގފނކ

އމނތރކނ އކލގފނގ ދއވފއވ. ބޔނކށ ވނ (ވސއލމ ޢލއހ هللاރސލ)ޞއލ ތލފތގ އމނތރކނ މސލމނގ ހރހ އހނ އއމތގ އދ ،އއކޅށލއ ތލފތއގ

ގއ ބރވނކމ އމނތރކނ އކލގފނގ ކމގއވނމވސ ކރ ވޒނ ކރއ އނއކޅށލއ ،މއއއކ އދ ވ.ވއ ޘބތ ތކނ ޙދޘ (ގ ސއލމވ ޢލއހ هللا)ޞއލ ރސލ ކރތ

ނވފއވ. ދލތކމށވނ ގނޖހލވނ ޞޙބއކށ އއވސ އހނ ދލތކމކ އކލގފނގ އޅނ 7 އނޔލބމނދޔ ދރޖއގ އނތހ ސބބނ ކރމގ އޚތޔރ އސލމދނ މގތނ

ނމނތއ ލމސލ ދލތކމގ އތރނވސ މގ މނވނކށދއވފއވ. އކލގފނވނ ދއވފއވ. ދއކވ އއމތށ އސލމ މޅ އކލގފނވނ

ޒކތ މގތނ ވވޑއގތވ. ޤރބނތއ ނގ ވރށ ދނށޓކއ ދވސވރ ޚލފގ އކލގފނގ ހއދވއވ. ކމޔބ ނޞރއ ކރއވއ، ހނގރމ ދކޅށ މހނނ އނކރކރ ދނމށ



ފތޙ ތނތނ ފދ އލއނބރ އދ އލހރ ރޤއ ޢ ،އވއ ހނގރމތކއކރ ގނ ދނށޓކއ .ކރއވއވ

ނރއވ ސފއގއ އއފތއގ ޖމކރއވއ އކއކށ ޤރއނ ކރތ ފރތމ އނމ ނބއޔ މތ އތރނ މގ ދއވއވ. ނނ އފތށ މސޙފގނމނ އދ އބބކރގފނވ.

ނވވ އނ އމމ މށރވކރއވކ ޙދޘ 311 އރހނ ގ (ވސއލމ ޢލއހ هللا)ޞއލ ލޔއވފއވއވ. ގއ "އއތހޒބ " ފތއކމގއވ ލޔއވ އކލގފނ

އދ އހރއވ. ވނ 24 ޖރއނހ ދނޔދކރއވ ޢނހ هللاރޟޔ އބބކރއޞއދޤ ޢލއހ هللا)ޞއލ ދ މޙއމ ނބއޔ ކޅގއގ ގފނގ ތ ޢއޝ ލވނ ފސދނ އކލގފނ އރހގއވ. ގ (ވސއލމ

***



ޢނހ هللا މޞޢބ ބނ ޢމއރ ރޟޔ

މޙއމދ މޙސނ އޙމދ އލއޚ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 11، 2341ޝއވލ 13ތރޚ:

ރވތ އޚލޤގވރ ވ. އދ ޢނހ އކ ލދވތ ބކލކهللا މޞޢބ ބނ ޢމއރ ރޟޔޖލ ރތ މނފޅކވ. އކލގފނގ އޑފޅވސ އހމ އ ބކލކވ. އކލގފނގ މނފޅކ

ރއޗވ. ވހކދކނވސ އހމފރހމއވ. އކލގފނށ ބލއފ ކނމ މހއގ ހތގއ އމހއގ ،ކނފތއގ ވރއއނމ އދ އކލގފނގ އޑފޅ ޖހއޖ އކލގފނށ ލބޖހއވ.

ހތ އކލގފނށ ލނބގނދއވ. އކލގފނކ ރއޗށ ހދނފޅ ތރކރއވމށ ލބކރއވ ތތކގ ތރއނ ބކލކވ. އދ އކލގފނ ފނނ ކނމ މހކށވސ އކލގފނކ ނޢމ

ބޑވގނވ ނޢމތތކއގ ވރއއކނ އނގގނ ދއވ. އދ އކލގފނ ބނނކރއވނ އނމ މރވސދވ އތރވ. އކލގފނ އމޖލހއ ހރސކރއވއ ވޑއގނނވ ކނމ

ނއވ. އދ އކލގފނ ބނނކރއވ އތރގ މޖލހކނވސ އވޑއގނނވނ މޞޢބ ބ ވޑއގނފކނ އނގގނދއވ. އކލގފނގ رضي اهلل عنهވހނވސ މސތކނނށ މޞޢބ

އނތހއށ ލބވއވ. އކލގފނގ މނމގ މދލނ އކލގފނށ ކމއނބފއނ އކލގފނދ ނވރކށ ދއވއވ.ބނ

މދގނ ،ހދނކޅގ ރތކމއ ،ޒވނކމއ ،ޤރއޝގ އހލވރނ އކލގފނގ ރތކމއޢލއހވސއލމ ވސ އކލގފނގ هللا ޞއލ هللا ބވއވ. އދ ރސލއޖޢ ކމމދ

ގ ވހކ ޒކރ ކރއވތވ. ޤރއޝވނހއގ عنهرضي اهلل އޞހބބކލނގ އރހގއ މޞޢބ ނވއވ. رضي اهلل عنهއހނ ޒވނނ ފދއނ ޝކރކރމށ ލބކރ މހކ ކމގއ މޞޢބ

ދއކމށވސ މޞޢބ ކމސއކތގ ވހ ،ފއސއއ ،އދ ޤރއޝނގ ބޑނ ފދއނ މދލއނކރއވއވ. އހނނމވސ އކލގފނގ އމޒކށވ އދއގ ދރއޅމއ ލބ عنهرضي اهلل

އޅއވމވ.

ޙގ ވގތގއ މސޖދލޙރމށ ދޔމށ ޟ رضي اهلل عنهއއދވހއގއ މޞޢބ ރއޓހނ ކޅކ ދމވއވ. ނކމވޑއގތވ. އކލގފނ ވޑއގނނވ މގމތގއ ޒވނ

ގ މޖލ އގތރނ އއބޔކ ނކމ އޅނ ޝކރ ކރމށވ. އދ އނއބޔކ ނކމ އޅނ ރލއ އނ އއބޔކ ޝކރޔށ ދޔމށ އކލގފނށ ދޢވތ ދނވ. އދ ޙނ ތކށވ. އގތރނ އކ ރލގ ޙނތކށ ދޔމށ ދޢވތ ދނވ. އހނނމވސ އކލގފނ އނއބޔކ އބއމހނ

މ ދ ދޢވތށވސ ފރގސދއވއވ.



ށ ބނނވވޑއގތ ޤރއޝނގ ވހކތއ އޑއއސވމށ މސޖދލޙރމ رضي اهلل عنهމޞޢބ އށ رضي اهلل عنهމޞޢބ އޤރއޝނގ ބޑނގ ވހކތ ދޔމށވ. މސކތށ ދވމއއކރނގޅށ އވހ ކއރގއ އއމހނގ ވހތ رضي اهلل عنهއވނ ފށއފއވ. މޞޢބ

ނ ދޔއ އމހނ ވރށވސ ރޅއނނ މ އށނދވޑއގތވ. އމހނގ އނމނވސ އއޗހ ގވ ވލއވނ އބއމހނގ ކބފއނގ ދނ މދގއވ. ސބބކ އބކލކ ގ ޞކޚޝ

ވސ ދއކއވ.ބދލކށލމށވ. އދ އމހނ ބއއފހރ އކލގފނގ ރނގޅވހކ

އމހނ އބކލކ މ ހރހ ވހކޔއ ވރށ ކނލ އޑއއސވއވ. އދ رضي اهلل عنهމޞޢބ ގ ހތގއ رضي اهلل عنهބހގތނ ވހދއކ ބކލކ ބއދލކރމގ ރހ މޞޢބ މސރބޖއސވ رضي اهلل عنهއފދގނދޔއވ. އހނކމނ މސކތނ ނކމވޑއގނ މޞޢބ

ފނގ އޞޙބނ ޖމވވޑއގނނވ ގކޅށވ. ޢލއހވސއލމ އއ އކލގهللا ޞއލهللا ރސލއރހމވވޑއގނނވތނ އކލގފނށޓކއ ދރ ހޅވލވނވ. އދ އގގ ދރކޅ އކލގފނ

އތރޔށ ވދވޑއގނ ސލމކރއވމށފހ އށނދ ވޑއގނނވއވ. އދ މސލމނ ވރށ ވނ އކލގފނގ ރ ހއޓފއޒހއރނކނމތ އކލގފނށ ބލނ ތއބވ. އބކލނގ ނ

هللا ސއލ هللا ރސލ ،رضي اهلل عنه. އދ މޞއބ ވހދނކޅގ ރތކމއ ސރފޅގ ރތކމށ ފޅތއ އޑއއސވމށފހ އކލގފނ ކއރވވޑއގނނވމށފހ ހކ ޢލއހވސއލމގ ވ

އވ. އދ އއށފހ އކލގފނ އސލމދނށ ވނނވކނ ބއޢތ ހއޕވމށޓކއ އތޕޅދއވ އޢލނ ކރއވއވ.

އހނނމވސ ދވސކޅއވނދނ މއކގ މޝރކނށ ބރފޅގނ އސލމކނ ،އކލގފނ މ ޚބރ ނދއވއވ. ސބބކ ގފނގ މނމއށ ސއރކރއވއވ. އދ އކލ

ނވއވ. މނމ އކލގފނދކ ވރށބޑށ އއކލގފނގ މނމ ދރކރއވކށ ބނނފޅމސޖދލޙރމގއ ނމދ رضي اهلل عنهލބވއވ. އހނ ނމވސ އއދވހކ މޞޢބ

ގ ޤއމގ މހނނށ رضي اهلل عنهއދ މޞޢބ ކރއވނކށ ޢޘމނ އބނ ޠލޙ އށ ފނނވ.މވހކ ކޔއދނވ. އދ މކމހދ ޤރއޝނ އކލގފނ ދކޅވރ ވއވ. އދ އކލގފނގ ބއޕވސ އކލގފނ ދކޅވރވއވ. އހނކމނ އކލގފނ ފޤރކށ ވވޑއގތވ.

ވސ އކލގފނ ވވޑއގތ ކތތރ ޒވނކށވ. އދ އސލމދނނ އކލގފނގ އހނނމ ހތޕޅށ ހރހ ހމޖހމއވސ ލބގނދޔއވ.

މއކގ މޝރކނ މސލމނނށދ އނޔތށ އތރވގނ ދޔއވ. އހނކމނ ޙބޝއށ ޢބ ނށ ދއވއވ. އދ މޞ ނޢލހ ވސއލމ މސލމ هللا ޞއލهللا ދ ރސލ ހޖރކރމގ ހއ

ނއކ ހޖރކރއވއވ. އދ އގފހނ މއކއށ ނޙބޝއށ ހޖރކރ މސލމ رضي اهلل عنه ލގފނގ ހދނކޅވނ އނބރ ވޑއގތވ. އރ އކލގފނގ ޙލވނ މޅނ ބދލވފއވ. އކ



ވދ ހލކވފއވ. ހދނކޅނ ކރޔ އޢރ ނވކރވވރ ވނއވ. އކލގފނގ ހށކޅގ ހނތއވނ އނރފވފއވ. އދ އކލގފނ ވ ވޑއގނނވ އޅއފދއނނވ. އކލގފނ

ر د ق ل ))ވސއލމ ޙދޘ ކރއވއވ. ޢލހ هللا ޞއލ هللا ފނމނ ރސލ ي أ ف ة ك م ب ام و ا،ذ ه ت ن م ت

ي ر ق ش د ن ع م ع ن أ

م ث ،ه ن م ايم ع ن ه ي و ب أ

ل ذ ن م ه ج ر خ أ ة ب غ الر ك ال ف ي ح ف س ر و اهلل ب މނއ: ((ول

ނޢމތތކއކ ގތގއ މއނބފއނގ އނގ ޒވނ މ މއކގއ ގފނ ތމނކލ ހމކށވރނ " އއމދވ ރސލ އއލހގ އއ هللا ނރލ އނ ތކނތ ނޢމ މ އދ ދކވޑއގތމވ. ވނކށ

(1)"ސބބނނވ. ބއގތލ

ޢލއހ ވސއލމގ މޖލސތކށ هللا ލޞއهللا ރސލ ،رضي اهلل عنهމޞޢބ ބނ ޢމއރ ޢލއހ ވސއލމގ ބސފޅތށ هللا ގވޢދނ ހޟރވމނ ގނދވއވ. އދ އކލގފނ ޞއލ

ޢލއހ ވސއލމ އނގނނވއ هللا ޞއލهللا ކނލއ އޑއއސވމނ ގނދވއވ. އދ ރސލ ނތޖއއގގތނ ޞޙބނގ ފޤހކށ ހތގއ ރއކކރއވއވ. އގ ދއވ ދރސފޅތއ

هللا ވވޑއގނނވއވ. ޞޙބނގ ގނ ބކލނނކ ދނގ ބޑތ ޢލމވރނނވ. އއށފހ ރސލއނއ ދނ މދނގ އހލވރނނށ ޤރ رضي اهلل عنهޢލއހ ވސއލމ މޞޢބ هللا ޞއލ

ފ އކލގފނ ކމޔބ ޒ އނގނނވއ ދއވމށޓކއ ފނއވވއވ. އދ އކލގފނގ މ ވކރއވއވ. މދނގ ވރށގނ އހލވރނ އސލމދނށ ވނވ. ޙއޖގ މސމ ގތވމނ

ހތދހ ބކލނ މއކއށ ވޑއގތމށ އއ އނޞރނގ ތރއނ رضي اهلل عنهމޞޢބ ވމއކ އކލގފނ ފކރކރއވ މނމ އއ އހލނގ ގތށ ނކމވޑއގތވ. މއކއށ ވޞލ

هللا ޞއލ هللا ޒޔރށކރމކށ ނނވ. އހނ ނމވސ ވގތނ އކލގފނ ވޑއގނނވ ރސލ ސއލމގ އރހށވ.ޢލއހވ

ޢލއހވސއލމގ ދދފޅ ހއޕވ މސޢބ ބނ هللا ޞއލهللا ބދރ ހނގރމއގއ ރސލއވ. އދ އނބރ މދނއށ ވޑއގތ ކމޔބލބގނވ. އދ އޙދ رضي اهلل عنهޢމއރ

މޞޢބ އއބކލކ އލމގ ދދފޅ އފއލވޢލއވސهللا ޞއލهللا ސލ ހނގރމއގއވސ ރއވ. ކފރނގ ޙމލތއ މސލމނގ މއޗށ ގދވގތ ވގތވސ رضي اهلل عنه ބނ ޢމއރ

ޢލހވސއލމގ ދދފޅ ހއޕވއގނ އއނ هللا ޞއލهللا އކލގފނ ސބތކމ އކ ރސލއ ހނނވއވ. މ ޙލތގއ ވނކށ އބނ ޤމއ ކޔމހކ އކލގފނގ އތޕޅކށ ދނކރއވ

ޢލއހވސއލމގ ދދފޅ هللا ސއލ هللا ހމލދ އ އތޕޅ ބރކށލއވ. އވގތ ރސލތޕޅނ އ މތވގނވ އކލގފނގ ސލމތނހރ އ رضي اهلل عنهވއޓނވ. ދނ މޞޢބ

ދދފޅގއ ހއޕވއވ. އދ އބނ ޤމއ މޞޢބގ އ އތ ވސ ބރކށލއވ. ދނ އކލގފނގ ދ އތޕޅގ އޅބށނ މތބއނ އ ދދފޅގއ ހއޕވއވ. އޙލގއވސ

.قصي بن الدار عبد بين ومن باب حتت :سعد بنال الكربى الطبقات (1)



ލމގ ދދފޅ އފއލވއވ. ދނ އބނ ޤމއ ޢލއހވސއهللا ޞއލهللا އކލގފނ ރސލ رضي ގ މފޅށ އނގ ލނސ ހރލއ މފޅ ފޅލއވ. އވގތ މޞޢބ رضي اهلل عنهމޞޢބގ

ޢލއހވސއލމގ هللا އލ ޞهللا ބނމއޗށ ވއޓވޑއގތވ. އދ އކލގފނއކ ރސލ اهلل عنهޅވސ ވއޓނވ. އދ އގފހނ އކލގފނގ އޚ އބއ ރމ އ ދދފޅ ނނގވއވ. އދ ދދފ

ޢލއހ ވސއލމގ هللا ޞއލهللا މސލމނ މދނއށ އނބރ އތވއޖއމށދނދނ ރސލ ދދފޅ އފލފއ ހއޓވ.

މށފހ މސލމނ މޝޢލވ މސލމނގ ޝހދނ މއކގ މޝރކނ މއކއށ ދއވނ ޝހދވފއވ. އކލގފނގ މތ މނފޅ ވނ رضي اهلل عنهވޅލމގއވ. އރ މޞޢބ

ގ ޢލއހވސއލމ هللا ޞއލ އއ އއލހގ ރސލهللا ބމގކލތކގ ތރގއވ. މއ ހމ އކލގފނވ ވޑއގނނވ ޤރބނއވ. ދނ މސލމނ އކލގފނ ކފނ ކރމށ ދފޢގއ

މސއކތ ކރއވ. އހނނމވސ އކލގފނގ ހދނކޅގ ކރ ކމއ އހދނ ވދފއ ވމއކ ފއނ ފށއގނ ދވއވ. އ އއނ އކލގފނގ ބލނ ފށއގނ ނވކށފނ ތރ ނވ ނ

ތޢލގ هللا ޢލހވސއލމ هللا ޞއލهللا ނވކށފނމ ބ ނވ ނވއވ. އވގތ ރސލ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻ پ پ پپ ڀ ڀ ڀ ڀ ٺ ٺ چ މބސފޅ ކޔވ ވދޅވއވ.

ތދވރވ ކނތކށ ވޢހދ ނބއމހއ އށ "هللا މނއ: ٣٢األحزاب: چٺٺ ٿ ٿ ٿ ٿ ވ(ޝހދ) ތރއނ ނގބއމހ އ ފހ، ތރއނވއވ. ނގމއމނ ފރހނނތކއ

ތރއނ ނގބއމހއ ބޔކވސ ކރއނތޒރ ވމށ(ޝހދ ) އދ ވއވ. މރވގނދޔބޔކއދ އގފހނ "ނގނތވ. ބދލއ އއވސކހލ (ކށޢހދ )އ ނ ބއމހ އ އދ ވއވ. رضي اهلل عنهޢލއހވސއލމ އމރ ކރއވ މޞޢބ ބނ ޢމއރ هللا ޞއލهللا ރސލ

ވނއނ ހށކޅގ މތބއ އކލގފނގ ހދނކޅނ ނވ ކރމށވ. އދ ހށކޅގ ތރބއ ފހ މށވ.ނވ ކރ

***

ޢލމވރނ

رمحهم اهلل

اهلل رمحهم ޢލމވރނ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


هللاއބނލ ޤއޔމ ރޙމހ

ޢބދއރޙމ މޙއމދ ޅހ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 21، 2341ޝއވލ 21ތރޚ:

ވނ އހރ 192ސނތނ ދނޔގ އލކނ ދކވޑއގތ ހޖރهللا އބނލ ޤއޔމ ރޙމހ އދ ނފސނ ،އސޓރނމ ،ލމގ އތރނ ބސވރކމއޤގއވ. އކލގފނކ ދނ ޢޝދމ

هللا ލ އސލމ އބނ ތއމއޔ ރޙމހޚޅކވ. އދ އކލގފނ ޝއޢލމގއވސ ކޅދނ ބފކޔވ އހރވނދނ 21އކ އވހރވނދނ އކލގފނ ގ އރހގއ، އބނ ތއމއޔ

ލ ތޢލ މކނ ސފކރއވމނ ބޔނކރއވނ އބނ هللا ނ ކޘރ ރހމހޅވފއވއވ. އބ ވދލމތކއގ ކރބށކމށވ. އކލގފނ އވހރވ ހޖރ ޢމކ އދވސވރ ވރށ ގނ ޤއޔ

.އހރގއވ 11ގއ އމރފޅނ 152ސނތނ

ނޑ އކ ލބފއވ ޢލމށ ޢމލކރއވهللا އޔމ ރޙމޙ ޤ ލ އބނ މގއވސ ނމނއކވ. ރގޤރއނ ކޔވމގއ ގނ ވގތތއ ހދކރއވއވ. ކރތ ،ދގކށކރއވ ،ނމދ ގނއނދމ

ތބރކ ވތޢލ ގ މތނ ގނގނއނ ހނދނކރއވ ޒކރކރއވއވ. އކލގފނކ هللا އދ އޖށވޑއގނ ޙއކވ. އދ އތއ ފހރކ ތބރކ ވތޢލއށ ބރވތވމގއވސ ނމނهللاކގ ޙރމގއ މޑކރއވފއވއވ. އކލގފނގ މޝހރ ފޤހ ސޔރތ ފތކމށވ މއ

ޒދލމޢދކ ޙއޖށ ވޑއގނ މގމތގއ ދތރކރކށލމށޓކއ ލޔއވފއވ ފތކވ. މއ ލ އބނ ވފއވ ފތކވ. މކމނވސފތކށ ރފރނސ ދނ ކޔވ ކދނނށ މހނމ މއދ

:ލޔއވފއވ ބއއ ފތތއ ލމވރކނ ދލލކށދއވ.ޢ ގ هللا އޔމ ރހމހޤ (ކއތރތގ ޚޒދލ މޢދ ) އ .2 ފވއދ އލ .1 އލމނރލ މނފ .4 އލފރސއޔ .3 އބއ ނބވއޔއޠއ .5 ) ބއޔއ ފރވ( އއ ދއ ވއ ދވއ .1 ސރތއ ނސ ސރތގ ތފސރ( އނގ ތފސރ ) ފލޤމއއވޒތ .1

ފތތކއ ލޔއވފއވއވ. އދވސ އތއ އތއ

***

ޢބރތތރ

ވހކ

ޢބރތތރ ވހކ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ހތރގރގ ވހކ

އލއޚ މޙއމދ ސނނ : ލޔއވ


އށވ. އހރމނ އކލނގ އހއށއ هللا އނމހ ޙމދ ޘނ ޙއޤވގނވނ ޢލމތކގ ވރ ފސތކއ ނބއ ފފތކގ ނބއކމނ ފފފއސވމށ އދމވ. އދ އހރމނ އމއލ ނ

ހދޔތ ދއކވއފ މހކ މގފރދގނނދ ހއޓވ. އދ هللا ސލމތކށދއވމށވސ އދމވ. އކލނގ މގފރއދވއފމހކށ ހދޔތ ދއކނ ދވނ އހނ ފރތއނވއވ.

ٿ ٿ ٹ ٹ ٹ ٹ ڤ ڤ ڤ ڤ ڦ ڦ چ ކރއވއވ.ސބޙނހ ވތޢލ ވޙهللا

އށ ތޤވވރވނ هللا މނއ: "އ އމނވ މސތކނނވ! ތޔބއމހނ ٢٠١آل عمران: چڦ )ބރވތވނ( ޙއޤގތގއ އއލހށ ތޤވވރވށވ. އދ މސލމނގ ގތގއ މނވ

ރވ ނދށވ."ތޔބއމހނ މ

"ތޤވ ގ އ ސވލކރއވއވ. رضي الله عنه އބއޔ ބނ ކޢބ عمر بن اخلطاب رضي الله عنه،މނއކ ކބއތއވ؟" އބއޔ ބނ ކޢބ ދނނވއވ. "އ އމރލ މއމނނއވ! ކށފޅފއވ

ގފނ ހނގވމތއވ؟" ޢމރގފނ ޖވބދއވއވ. "އއކވ."ގސތކއ ހދފއވ ބމއގއ ކލއބއޔ ބނ ކޢބ ދނނވއވ. " )އފދ ބމއގއ ހނގއރ( ހއދވނ ކހނއތއވ؟" ޢމރގފނ ޖވބދއވއވ. "އހރނގ ހދނ މއޗށ ނގމވ. އދ ހނގއރ ވރށ

ފރވތރވމވ." ދނ އބއޔ ބނ ކޢބ ދނނވއވ. "ތޤވއކ އއއވ."

ނޑމނ ދތރކރމނ މދ ބމކ ކށގސތކނ ފރފއވ ބމކވ. ޝއޠނއއ އނގ އޅގކށ ނބއމގށ އޢވނނ އބދވސ މސއކތކރމނ އދނ އހރމނ ތދމގނ އއކބ

އރވމށވ. ދނޔގއ ތޤވވރވމކ ތބގ ހދނ މއޗށ ނގމވ. )އބހ ދނޔގ ހއލނތކށ ބރވތވ ރއކތރވމވ.( އދ ހނގއރ ފރވތރވމވ. )އބހ ދނޔގއ އޅއރ ޝއތނގ

ސ ފރވތރވމވ.( އހއރނ ތބ ވނ ޝއޠނނގ ނބއ ކހވރ މޅތކށ އބދވއޅމނ هللا ވސވސތކނ ސލމތތރވގނނވ. ތޤވގ ޙޤޤ މނއކ މއއވ.

ތޤވވރވމހނގ ތރއނ ލއވނދވ!

ނޑމނށ އނމހ އޚނނއ އޚތނނވ! ބޔނކށދނ މއޅނ ޢބރތ ތރ ފލވޅތކއ އޅގ ލބނ ވހކއކވ. އވހކ އނނނ މފދއނނވ.



ހތރ ގރ އޅނވ. އގތރއނ އއ ގރ ހދވ. އދ އނއ ތނ ގރ ކޅވ. މގރތއ "ތކގ ޝކރއނ މގރތއ އޅމނދނ ވލކއތތކނ ފރފއވ ސރހއދއގއވ. މކއތ

ސލމތވ ހމއކނ ގތކ މހތރ ގރ އބދވސ އކއކގއ އޅކމވ. އގރތއ އބދވސ ދމވދނ ނރއކލކށ އބދވސ ހޝޔރވއވ. ، އއގރ އނއ ގރގ ސލމތށ ވސނއ

އވލކއތތކގ ކބއނ ސލމތވއވ.މކމގ ސބބނ މގރތއ

ނމވސ އއދވހ ކޅ ތނ ގރ ބއދލވމއ ބއވއވ. އދ އބއމހނ ބނޏވ. "މ ހދ ގރގ ސބބނ ތމނމނށ ވރށ އނދގލ ކރމތލނޖހއވ. ތމނމނގ ކލއކ

ނޑ ތމނމނ ފލއފނމ އހނ ޖނވރތކކށ ތމނމނއ ނފނއވ. ކޅކލކމގއވތ ރ ގނމވސ މހދ ގރ އހނ ޖނވރތކށ ފނއވ. ވމއކ އނ ތމނމނގ ތރއނ އއކބ

އކނމއކނ އޅނ ކށލނވއވ. އހރމނ ތނ މހނ އކއކގއ އޅނއވ. އދ އހދ ގރ ދކށލނވއވ. އހނ އނގ ސބބނ އހރމނނށ އޅނ އނދގވއވ." މދވހށފހ ކޅ ތނ

'ބއކޓ' ގރ އޅނ އކގއވ. އދ ހދ ގރ އޅނ އކނމއކނޏވ. ކޅ ތނގރ ހދގރ ކރއވ.

ނނތނކމނ ގރތކގ މދގއ އތ އކވރކނ ނތއޖކނ ވސނއޖއވ. ވލކއތގ ވސ ވލކއތތކގ ތރއނ ކއތއއ ތނވޅ ބލފއ ދޔގތށގސ ހދގރ އތލއގނގނ

ދއގނ ކމނ ކނފށއފއވ. ކޅ ތނގރ އބއމހނގ އކވރޔގ މސތއ ނޅއ ވ ގނދޔތނ ބލހއޓއގނ ތބއވ.

ސބބކ ؟ ކޅ ތނ ގރގ ތރއނ ގރއކށ ހމލދފއވ. ކއވތއވ ،ޖހގނއއރ އވލކއތ އ އއގ ތރއނ އއ ގރ މދވމގ ސބބނ އގރތކގ ބރދރވފއވތއވ. މހރ ކރގ

އގރތކގ އކވރޔ އކހރކށލމގ ، ހތރ ގރ އއކށ އޅނހއ ބރގދއއނނވ. މތނގރ ވލކއތ އއގތރއނ އއގރ ޝކރކށލމވ. މހރ ބކ ތބ ދ ގރއވ.، ނތޖއކށވ

ކއނލއ އއގތރއނ އއގރ ޝކރކށލއފއވ. ހމއފދއނ ޖހގނ އއރ މބޑ އނދގލސބބކ ބކ ތބ ދ ގރކމށވފއ އމހނގ ބރދރވފއވތއވ. އނމ ފހރ ބކ އތ އނމ

ތފރތށ ގރއކވ. ބރވރކމއއކ ގތހސވފއހރ ކއތގ ކބއނ ސލމތވމށޓކއ ފރ އދ އހވދނ ފރތއނތވ. ، ގރ ދއވއގނފއވ. ނމވސ މހރކ ގރ ސލމތކރނ

ކއތވސ ގރ އތލވނކމގ ޔޤނކމއއކ ގރ ފހތނ ދއވއގނފއވ. އދ ގރ ގއވ. ގރއށ ކރވނ އއވސ ކމއ ވރބލވގނ ބނމއޗށ ވއޓނކނ ކއތއށ އނ

ނތވ. ކއތ ވރށ އފލނ ގސ ގރގ ކރގއ ދއގނފއވ. އވގތ ގރގ އނމ ފހ ބސތއ ބނމނ ދޔއވ. ވރށވސ މހއމ ބސތކކވ. އބސތކނ އހރމނނށ އގހރ



ލވނ ބސތކކވ. މކޅގރ ބނމނ ދޔއވ. "ކއތ ހދގރ ޝކރކރ ފލވޅތކއ ޙޞ ދވހ އހރނވސ ޝކރކށފއވ. ހދގރ ޝކރކށލމށ ދކށލދވހކ ތމނގ އޖލ

މވގތކ ނމމށ ދރ ހޅވއލ ދވހވ. އދވހކ އހރނ މރވ ދވހވ. އހރނމރއނވމވ. އދ މއދކވސ އހރނ މރއ ނވނއވ.... އހރނ މރވ ދވހކ ކއތއށ

ހދގރ ކލމށ ދކށލދވހވ."

އނމހއ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ! ޔޤނވކމކ ތޔއގ ތރއނ ބއއމހނށ މވހކއނ އޅނ މ ފލވޅތކގ ތރއނ މޢބރތތރ ފލވޅތކއ ދހވނކމވ. މހރ ބޔނކށދނ

إن شاء هلل. ބއއ ފލވޅތކވ.

ފރތމ ފލވޅ: އސލމ އއމތ.

ނޔގއ ހމ މވހކޔކ މއދ މސލމނގ ޙލތ ބޔނކށދ ވހކއކވ. މއ އދގ ދ ކނހނގމނދގތވ. އހރމނ މތބނ އސލމ ޤއމކށފހ ޤއމއ ކފރނގ އތދށވތނ ބލށވ. އހރމނ ހމއކނ ބލހއޓއގނ ތބނއވ. ކރވ އއވސ ކމއނތ ޙލތގއވ.

ޔއރ ކރވނ ކމއ ނތވ. ޤއމކށ ފހ ޤއމއ އނމ ފރތމ ފލސޠނ ބވގނ ދ، މއސލތކގ ތރއށ ވއޓމނ ދނއވ. ތބއށ ކޝމރ ފނނނއވ. ހމއފދއނ ޝޝނ

ކރވނ ށއދ އފޣނސތނވސ ފނނނއވ. އނމފހނ ޢރޤވ. އކނ ހއޓވމށ އއމތނޑކށ ކމއ ނތވ. އއމތގ މހނ ބލހއޓއގނ ތބއވ. ޢރޤ މހރ އވނ ފނވޅގވއޓފއވ. އތނގއކރ ހނގރމއށ ނމމއ ނދއވ. އދ މ ހނގރމ ފޅވގނ ޖހގނ

އޖއވ. ދނ މ އނދވޅށ ވއޓނ އތ ސރޔފދ ޤއމތކށ ފތރގނ ދޔމއ ކއރވއވ! މ ޤއމތއ ޖހއގތ މއދކ ނނވ. މގ އތއ هللا ޤއމއ އނމ މޅށ ދނވޑގނވނ

އހރތކއގ ކރނ މޤއމތއވނ ޖހއގނފއވ. އސލމ އއ ޤއމ ބވގނ ދޔމށ މ ކނމ ޤއމކއ އހރމނގ ތރއނ ކނމ މހކވސ ބވގނ ދޔމށ ދކށލމކ އސލ

ދކށލމވ.

ދވނ ފލވޅ: އއބއވނތކނ.

ބއބއވމގ ހތ ނތޖއވ. މގރތއ އއބއނވމގ ސބބނ މވހކއނ ދހކށދނ ދޔއ އގތރއނ އއ ގރ ޝކރކރމށވ. މހނވމގ ސބބނ ވލކއތއށ މގފހވގނ

އބއމހނނށޖހނ ދޝމނގ ކރމތގއ ބލވ ނކމތވށވ. އ އޚނނއ އޚތނނވ! ބޝރ ނބ ވނ މއއމތގ މސލއ ބޔނކރއވފއވ. ނޢމނ އ مى اهلل عليه وسل صل ރސލ

مثل المؤمنني ف )) ޙދޘފޅކރއވއވ. مى اهلل عليه وسل صل ރވކރއވއވ. ރސލ رضي الله عنه



هم وتعاطفهم مثل السد إذا اشتك منه عضو تداع ل سائر السد ب هم وتراح ه تواد )رواه ((ر والم السއކކ އނކކށ ، މނއ: "މއމނނގ މސލކ އއރނ އކކ އނކކދކ ލބވމގއޔއ مسلم(

ނޑނ ، ހމދރދވމގއޔއ ނޑއގ މސލވ. ހށގ އކކ އނކކށ އގތރވމގއ އއހށގނޑށ ގނވނކށ ތކލފއ ޖހ ހނ ދ ނދނއސ ހލހރމއ ހނއއމގ ސބބނ މޅ ހށގ (1)އކމގ ވނ އޙސސވއވ."

ގ މ ޙދޘފޅގ މނއކ ތބގ އނގލނ ނވތ ފއނ ނވތ مى اهلل عليه وسل صل ރސލ ނޑނ އއވސ ގނވނއ ޒޚމވއޖކމގއ ވނނމ އކމގ ސބބނ ލބ ވނގ ސބބނ ހށގ

ނނޖއ ނނނނއވ. އދހމއއއއކ ހށގނޑނ ހމގ އސރ ފނނނ ފށއވ. އއ އޒޚމވފއވ ތނގއ އފދފއވ ނރއކތރ ބކޓރޔތކ ދކޅށ ހށގނޑ ކރ ހނގރމއގ

ލތއގއ ހށގނޑ މސއކތ ކރމނ އދނ ދޝމނނގ ކބއނ ކމޔބ އސރވ. އފދ ޙނޑ ބއވރވއވ. މއ ރސލ مى اهلل عليه وسل صل ލބތއވ. ވމއއކ މހނގރމއގއ މޅ ހށގ

މއއމތގ މސލ ޖއސވފއވ ގތވ.

ދކނ ނވތ އތރގއ ހރ މސލމކ ، ގ އރމތ ނވތ ހޅނގގއކނމހނހރމއއކ ދނޔތބގ އމއލ ޢއލ މހއ ، އމހގ މދ ހށގއ ނވތ އނގއޔއގއ ރއސއފ ކމގއވޔސ

ސއ އލ ނފފދއނ އކމގ އހސސ ކރނޖހނއވ. ތބ ވސނނ ހމއކނ ތބގ އމކމގއވނމ އއ ގހކވ. މފދ ވސނމއ އލ މހނނއ މދގއޢތބގ

ޙދޘކރއވފއވ "އއ مى اهلل عليه وسل صل ގނގޅފކމގއވނމ ތބއކ މތ ރސލ ނޑގ" ބއއ ނނވ. އހނ އކލގފނ ބޔނކރއވ މއއމތގ މސލކ އއ އވނ ފއހށގ

ނޑއކމގއވ. އމހއކ އހނ ޤއމއ އހނ ޖމޢތއ ނވތ އހނ މޛހބއގ މހއ ،ހށގކމގއވނމވސ އމހވނ މސލމނގ ތރއނ ކމގއވނމ، އމހ ހމނނ މ "އއ

ނޑ" ގ މސލގ ތ ރގއވ.ހށގ

ނމވސ ހތމޔކ ބއއ ފހރށ "މސލމނނކ ހމއކނ އހރނނއ އހރނގ ޖމޢތގ ސބބކ އނކއކ ތމގ ޖމޢތގ މހކށނވތ ނވތ ؟ މހނ" ކމށ ވސނތއވ. ކއވތއވ

ޗށ ކފރ ސބތނވހ ހނދކ އމހކވނ މސލމނގ ތމ އޅގތށ ތބނވތއވ. މހއގ މއ ތރއނނވ. މސލމއގ ކބއނ ތމ ހތނދ ސފއއ ފނނކމގއވޔސ އނއއ ރޅވ

ނޑއހދމކ ހޔވވރގކމއ ނނވ. އހރމނގ ތރގއ ޒތ މއސލތއ ޢއލ ، ގޅނ ކއސލތއ ނވތ ގތގދރގ މއސލތއ ފދ މއސލތކގއ ތމގ އޚއއ ގޅނ މ

ނޑލތނ މކޑ މޖތމޢނ ފނނކމ ހތމހރކމކވ. ތމގ އޚއއ ތނ ދވހށވރ ކ

.(6152) :مسلم صحيح (1)



ރއވފއވކމކވ. އހރމނ ނހކ مى اهلل عليه وسل صل އތރށ ވހކ ނދއކއ ހރމކ ރސލ ވނޖހނ އހރމނގ އޚނނށ މޢފކރ އދ އބއމހނގ މއޗށ ޢޛރ ހދ ބއއކމގއވ.

އހނ ޖމޢތއ ނވތ އހނ ޤއމއގ މހއކމގއ ވނމވސ ، އމހކ އހނ މޛހބއ ތފތއނތވ.

އހރމނ އނމނވސ ވހކ ދއކމނދނ އއބއވނތކމގ މހއމކމއބހ ގތނނވ. މހރކލއކށ ވކ ޖމޢތކށ ވކ ، އއބއވނތކމކ ތމގ އޚ އހއކށ އދއޖ ޙލތއގއ

ނ އތ އހއއ ފރކށދނމވ. އދ ދދ އއލއކށ ނވތ ވކ ޤއމކށ ބލމއނތ ވދވފރދނ އކކ އނކކށ ހޔކށހތއ ވވރކނ އހވ ވގވރވމވ. އދ އކއގވސ އބރ

ޢއޒތއ އނކމއ އތވދނފދ އނމހ ކނތއތކނ ދރހލވ ރއކތރވމވ.

ނޑނ ގނވނކށ ތކލފއ ޖހ ހނދ ހދޘފޅކރއވފއވ "... مه وسل ى اهلل عليصل ރސލ ހށގނޑށ އކމގ ވނ އޙސސވއވ." މ ނދނއސ ހލހރމއ ހނއއމގ ސބބނ މޅ ހށގ

މނގ އޚނނއ އޚތނނށ ބސފޅށ އތރށ ވސނލމތއވ. ދނޔގ އކކނކޅތކގއ އހރ، ޢރޤ ، ދމވ ދތތކއ މޞބތތކގއ އހރމނ ބއވރވނޖހނއވ. ފލސޠނއ

، ކމގއ ނވނމވސ މއފޣނސތނ އދ ކޝމރ ފދ ޤއމތކކ އހރމނގ ޤއމދ ފކރކށލނޖހއވ. މފދ ބއއ ޤއމތކގއ އޤއމތކގއ ކނތއތއ ވމނދގތއ

މސލމނގ ހއސއޔތނ ، ސޔސ އދ ދޚލ މއސލތއ ހރކމގއ ވނމވސ އބއމހނނއ ތފތކރމއ އވގނ ނވނއވ. އބއމހނގ މދގއ މފދ މއސލތކއ

އޤއމއގއވ ރއޔތނނކ އހރމނގ މސލމ ، ވނމވސ އހރމނ ދކނޖހނ ހރކމގއ އޚނނއ އޚތނކމގއވ. އދ މޅ އސލމ އއމތއ ދތރގއވސ ވސނނޖހނ

.މފދއނނވ. މފދއނ ނވސނމހކ އއމތގ ތރއނވ މހއނނވ

مى اهلل عليه وسل صل ގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ރސލ عبد اهلل بن مسعود رضي اهلل عنه(( )رواه ابلخاري( ހދޘފޅކރއވއވ. حب

މނއ: "މހ ވހށ އނ ލބވ މހކ ))المرء مع من أ

ފރތކއއކގއވ. ތބ ލބވ މސލމނދކ ޤޔމތދވހ ތބވހށ ތބ ލބވ (1)އކގއވ."ކމގއވނމ ތބ ވހށ މސލމނނއ އކގއވ. އދ ތބ ލބވ ކފރނދކ ކމގއވނމ ތބ

ސބޙނހ ވތޢލގ ޙކމވ.هللا ވހށ ކފރނނއއކގއވ. މއ

ނޑމނގ ތރއނ ގނ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވ ! ހރ ހތމއއގ ބޑކމއވ! އޅގއޚނތކކއ އޚތނތކއ ދނ ކފރނ ދކ އނތހއށ ލބވމނނވ. ފލމސޓރނނއ އދ




ތވމށ ގތތކއ އޅ ހދނތއ ކޕކށ އބއމހނނއ އއގ އހނވސ މފދ މސމހނގމސއކތކރމނނވ. އއނމހކ އހރމނގ ޤއމށ އތވއޖކމގއވނމ މކނ ވރށ ބޑށ ފހގކރވނއވ. އދ ދވލގ ގނ ވގތތކއގއ މޚޔލ ފލސފގ ދނޔއށ ޣރޤވގނ

އބއމހނނއ އއގތވމގ ނބއކމއބހގތނ އނނކމ މކމގ މސލތކވ. މގތށ އއސފއވ ވޢދގ ބސފޅތއ ނވކހލއވ. އދ އވނ ބނނވސ ނވ ކހލއވ.

ސބޙނހ ވތޢލ އހރމނނއ ޙވލކރއވފއވ هللا އނމހއ ބލނވރނނވ! ދރނނކ ވ. އދ ހމ އހނމ ބޑ ނޢމތއވސ މއވ. އހރމނގ ތރއނ ކނމ މހކ އމނތކ

އކމށ ، ސބޙނހ ވތޢލގ ދރބރގއ ސވލކރވ هللا މމސޢލއޔތއމދ ޤޔމތދވހ ގ ލބވތ ދރނތއ އހރމނ ؟ ކމއމދ ވސނލއވމތއވ މހއ ޖވބދރ ވނޖހނ

ބލވޑ" ގ އޝޤ ؟ ""ހރޕޓރ" ފދ ޚޔލ ފލކގ ދނޔއށ ވއދވ ފހ ކއވ ހއޔވ ؟ލބގ ދނޔއށ ދރނތއ ދކށލ ދކށލމކ މދއވ ބޑ އމނތއ ޚޔނތތރވނ ނނތއވ

ފހއގއ އޅ ކޑކދނ ހނދބހނ ވހކ ،ވ! ގރޑ ހތރއހތމއގ މއޗށ ހތމހއޓދރނ ؟ ޤރއނ ކޔވނ ނނގކމ ޢޖއބވ ވރގ ކމއނނތއވ، ދއކއ ހދއރ

އވސ ތރބއޔތކރމގއ އކލގފނދކ ލބވމށ އހރމނގ މތ ނބއޔ ދއވ އރޝދށ އބލމއ ނތވ. ދރނތއ ލބކރމނ ދނ އކފރނގ ހދނ އޅމގ ވއޓފޅއއ އބއމހނގ ދރއޅމވ. ދރނ މފދ މގކނ ދޔމށ ދކށލމކ އހރމނނށވސ އދ އކދނނށވސ

ވ. ޤޔމތދވހ އހރމނގ ރސލއއ އކލގފނގ ދނޔއއ އޚރތގއ ހތމ ލބނކމކއހރމނގ ދރނނށ ، މތވރ ޞޙބނނއ އކގއވމގ ޢޒމގއ އބކލނނށ ލބކށ

އބކލނދކ ލބވމށ ދސކށދނމކ ކހ ބއދވރކމއތއވ. އބކލނގ ދރއޅއވމއ މތވރ އޚލޤނ ޢބރތލބގތމކ އހރމނނށއ އހރމނގ ދރނނށ ފލޙއ ކމޔބ

ލބމގ ދރވ.

ތނވނ ފލވޅ: މސލމކ ހލކގ ތރއށ ދކށލމގ ނބއކނ.

ޙދޘފޅ مى اهلل عليه وسل صل ލގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ރސ عبد اهلل بن عمر رضي اهلل عنهماއނގ އޚއށ އނޔވރއއ ، ކރއވއވ. "ކނމ މސލމކ އނއ މސލމގ އޚއވ. އނ

ވލއވސ ނކރނއވ. އދ އމހއގ އޚގ ބނނތއ ހނވނއވ. އދ ދޝމނނނ އނގ ބނނތއ ފއދއދނމގއ ވޑގނވއވ. އދ هللا ވ. މތ ފއދދނމގއވ މހ ދނނއ

އނގ ކބއނ ޤޔމތދވހގ هللا މސލމއގ ކބއނ ތކލފއ ދރކށދފ މހ ދނނއވ. މތ



ވއދފ މހ ތކލފތކގ ތރއނ ތކލފއ ދރކށ ދއވނއވ. އދ މއމނއގ ޢއބ ފރ ބޚރ(ޞޙޙލ ) (1)އނގ ޢއބ ޤޔމތ ދވހގއ ފރވއދއވނއވ."هللا ދނނއވ. މތ

، މތގއ ބޔނވދޔ ވހކއށ އހރމނ ވސނލމ ހނގށވ. ކޅ ތނގރ ހކށގނތބމހނ ސލމތވނކމށވ. ނމވސ ކނތއވ އމހނގ ތރއނ ހދގރ އއކބކށލމނ އ

މޅނ ދމ އދކޅށވ. މ ތނގރއށވސ އނމފހނ ހދގރއށ ޖހނ މޞބތ ޖހނއވ.

ދނ އޅގނޑމނގ ޙލތށ ވސނވ ލއވށވ. ކފރނ މސލމނގ ބލގއ ޓރރޒމގ އތއ މސލމނނއވނ އބއމހނގ ޖލތކގއ ހއޔރކށފއވ. އހރމނނށ ، ކށއޅވއ

މސލމނގ ތރއނ ، ހވނ ހމ ކޅތނ ގރޔށ ހވ ގތވ. އހރމނނށ ހވނ ކފރނފރނ މސލމނނއ ދކޅށ ކ މހނ ޖލށލއ ބނދކރމނ، ޓރރސޓނގ ނނދގނ އޅ

ފށއގނ އއޅ ހނގރމ ހއޓލއފނކމށވ. މއ ހމ ކށހއކވ. ކފރނގ ގތތކށ އހރމނ ބނލނބހ ހނދކ އބހނ ދކނ އހރމނނކ އމހނގ ދޝމނނ ކމގއވ.

ގ އތމއޗށ ދކށލއފ ކމގއވނމ އހރމނނށވސ އޚރގއ އހރމނގ އޚނތއ ކފރނ ޖހނ ހމ އއ މޞބތކވ.

އނމހ އޚނނއ އޚތނނވ! އހރމނގ ސލމތ ބނނކމގއވނމ މގތށ މކނ ވނ އޚކވސ ކފރނގ އތމއޗށ ބވގނ ހއޓވނ އބޖހއވ. އހރމނގ ތރއނ އނމ

ސބޙނހ ވތޢލގ އހތރކމއ މދދ އހރމނނށ ނލބދނތ هللا ، ހނގއޖ ކމގއވނމ ޙދޘފޅކރއވފއ އވނ "...އދ އމހއގ مى اهلل عليه وسل صل ބރވތވނ ޖހއވ. އހނ ރސލ

އނގ ބނނތއ ފއދއދނމގއ هللا ޚގ ބނނތއ ފއދދނމގއވމހ ދނނއވ. މތ އއނގ هللا ވޑގނވއވ. އދ މސލމއގ ކބއނ ތކލފއ ދރކށދފ މހ ދނނއވ. މތ

ކށ ދއވނއވ..." އހނކމނ މއދ ކބއނ ޤޔމތދވހގ ތކލފތކގ ތރއނ ތކލފއ ދރއހރމނގ އޚނނށ އހތރވއޖ ކމގއވނމ އހރމނ އނމބޑށ އހއއ މދދށ ބނނޖހ

ގ އހތރކނ އހރމނނށ ލބނއވ.هللا ޤޔމތ ދވހ

ތޢލގ އހއއ މދދނތ އހރމނނށ ސބޙނހ ވهللا އހރމނނށ އނގ ހޤޤތކ ހރތނނ ގޑއވސ ނލވނކމވ. އކލނގ އހއއ މދދ އހރމނނއ އއކށވމށ ބނނކމގއވނމ އވހށ އހރމނގ އޚނނށ އހވނ ވއވ. އޚކ ކފރނގ އތމއޗށ

ކފރނގ ރހނ ހދމށ މސއކތ ނކރށވ. އސލމ މޅ އއމތ ދކށލއގނ ހލކކށލއގނ މނވ ޝއތނ ހތހމއއ ނޖހނއވ. އހރމނ އނ ހތ ހމޖއސމށ

آدم عليه السالم ކކތނމ ކމއ ކރކމގއ ވނމވސ އއ ކމޔބވނ ކމއނނވ. އހނ އނއ




އ ހސބނ ފށގނ ޤޔމތ ހމއށ އހރމނގ ދޝމނކވ. ހމއހނމ އނމހ އނސނގވސ ދޝމނކވ.

، މއދ އހރމނގ ތރއނ ބނނޖހފއވ މސލމކށ އޅއނލއ ދކށލއފކމގއވނމ އފނތ ބރވތވނޖހއވ.އވބޙނހ ވތޢލ އހރމނ ދކށލސهللا ޤޔމތ ދވހ

واهلل املستعان وعليه اتلالكن، وصلى اهلل وسلىم وبارك ىلع عبده ورسول نبيىنا حممد وىلع آل وأصحابه أمجعني، .والمد هلل ربى العاملني

***



ފނ ގ އދޔޚލފ ހވهللاމލކ ބނ ދނރ ރޙމހ

ނޒޙ އޙމދ އލއޚ: ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 12، 2341ޝއވލ 14ތރޚ:

ގ އރހނ ރވވގނ ވއވ. އކލގފނ އއދވހކ ގފޅގއ هللا މލކ ބނ ދނރ ރޙމހގނކމނ ހއރނވ ޠވފކރއވއރ ފނވޑއގތ ޙއޖވރނނއ ޢމރވރނގ ޢދދ

ވޑއގތވ. އދ އކލގފނގ އމއލ ނފސށ ވދޅވއވ. މބއމހނގތރއނ، އބއއގ ޢމލ ޤބލވވގނވ މހނ އނގނ ނމއވ. އއ އމހނނށ އފވރކމގ ޚބރ ދނމށވ.

.ރވގނވ މހނވސ އނގނ ނމއވ އދ އބއއގ ޢމލ ރއދކ

މލކ ބނ "އކލގފނ އރ ނދކރއވފއ އނނވނކށ ހވފނގއ، މހކ ބނއޑ އވނވ. ސބޙނހ ވތޢލ هللا ދނރ ޙއޖވރނނއ ޢމރވރނނ ބހގތނ ސވލ އބކރއވއވ.

މނގ ފފ ފއސވއފއވ. ކޑކދނނއ ބޑތމހނގއވ. އނހނނނއ އބއމހނ އނ ފރހނނގއވ. ކޅމހނނއ ދނމހނގއވ. އހނނމވސ އގތރއނ އކއގ ފފއއ

ނގ ޙއޖ ޤބލ ސބޙނހ ވތޢލ ވނ އމހއށ ކފވވޑގނފއވ. އهللا ނފއސވއވ. ."ސބޙނހ ވތޢލ އނއށ އޙއޖ ރއދ ކރއވއފއވهللا ނކރއވ،

އށ ހލވއޖއވ. އދ އމހކ އކލގފނކމށ هللا މހސބށ ދޔތނ މލކ ބނ ދނރ ރޙމހ .ހކށ، އފކރއގއ އއވ އނއކވސ ނދއޖއވ

ދވނއށ ވރވސ ނދނތނ އހވފނ އގތށ ފނއޖއވ. އހނ ނމވސ ކރރގ ވހކތކގ އމހކ ކލގފނއނނވ. އއ ޚރސނގ ބލޚ ކޔ ރށގ މހކވ. "އތރށ އމހކ ބނޏވ.

."ވއނގ ނމކ މޙއމދ ބނ ހރނ އލބލޚއ

މލކ ބނ ދނރ، ޚރސނގ ޤބލތކގ ކއރއށ ދޔއވ. އދ އމހނނއ، ނމހނދނވ މޙއމދ ބނ ހރނ ބހގތނ ސވލކރއވއވ. އހނދ އބއމހނ ދނނވއވ. މޅ

މހކ ނހނނނއވ. ފނވޑއގތ ޚރސނގއވސ އއށވރ އޅވރ، އއށވރ ޒހދވރހވފނއ، މމހނ މކ ޘނތކނ މލކ ބނ ދނރ ހއރނވ ވޑއގތވ. އހނދ އމހ އޅ

.ތނކއ ބހގތނ އމހނނއ ސވލކރމނ، އމހނ އތނ ބނދނވ

ބނ ދނރށ ފނވޑއގތ ފރއގ ކއރގއ ހއޓހރ އހސބއ ކއރއށ ދވނހނދ މލކމހކވ. އދ މހކ ހރކނ އމހއށ އހސސވމނ، އނބރ ބލލއވ. އދ ސލމ

އހނދ މލކ ބނ ދނރ، ނނ ބނލއވއވ. "ކކހއޔވ؟ ކކހއޔވ؟"ގވމށފހ ބނޏވ. މތނށ އނނނ ޖހނ ކނކމކ ހއޔވ؟ ހވފނއ ފނގނކމށ ވނނމ "މހ ބނޏވ. އ



އހވފނ "އހނދ މލކ ބނ ދނރގ ހއރނކނ އތރވއވ. އދ ދނނވއވ. "ކޔއދށވ.ބނނފށމ ކޔއދއވއވ. އއށފހ ށ އހނނމވސ އމހ އތރ "ކޔއދނ ލދވތ ވމވ.

.ވރށ ގނއރ ވނދނ ރނހރމށފހ އމހ ކޔއދނ ފށއވ

ތމނނއކ ކރގއ ވރށ ގނއނ ރބއ އޅނމހކމވ. އއދވހކ ރއޓއސކއ ދމހނތބ، ރކރނ އނދނއމވ. އދ އހލގއހރ ގއށ އއ އރ ބއދ ފލއޖއމށ ދނދނ ރބ

މނމ ހއޓވ. އދ އހރނ ހރހލފނފއ މނމ ބނޏވ. މއ ޝޢބނމހގ އނމ ފހރއވ. ޅ ތހރ އދ ރމޟނމހގ ފރތމ ދވހވ. ރދހފނ މހނ ތއޔރވނއވ. އކމކ ދރފ

ސބޙނހ ވތޢލއށ ބރވތވށވ. އހނދ ތމނނ މނމ ގއގއ ވރށ هللا މސތވގނނވ. ބރށ ޖހމވ. އދ މނމ، ހލކހއޓ ކޔފއ ތމނނގ މއޗށ ދޢކރއވ. ދނ ތމނނ

އޖއވ. އދ އރޅގއހރ މނމ ނގއގނގސ މސތވގނވ ޙލގއހރ ވރށ ރޅގދވ .ގ ތރއށ އއލލމވ އނދނ

އދ ތމނނގ އނބމހއށ އމނޒރ ފނމނ، އތގއ ހފއގނ ދމފ ގނގސ ކޓރއކށ ގއ އވ ތމނނށ ނދނވ. ހނދނ ހލވނއރ ވއދ ދރލއޕ ތޅލއވ. އދ އކޓރ

އހރނގ މސތވނ ފލފއވ. ދނ ތދވގނގސ ނކނނނ ބލއރ ކޓރގ ދރވނ ބރނ ތޅލފއވ. އހނކމނ ތމނނ އނބމހއށ ގވމވ. އދ އނގ ޖވބ އއ ވރށ ހރކށ

. އކމ ބހގތނ ސވލކރމނ ބނޏވ. ތބއށ ރޙމ ކރކށ ނތމވ. ކއވހ ކށވސވލކރމނ ޖވބގއ ބނޏވ. ތބ ތހރ ތބގ މނމ މރލފއވ. ރގއ ގއށ އއސ

އވސ އވހށ ގ ތރއށލމނ މނމ އނދއފއވ. އހނދ ތމނނ އނދނ މނމ .ގ ތރއށ ބލއރ މނމ ވނ އނދ އޅއށ ވފއވ އނދނ ނކމގނގސ

އކމ ހތމކރ ހލގއހރގނ ތމނނ ނކތމވ. އދ ތމނނގ ހރހ މދލނ ޞދޤތ ށފހ މހރ ސޅސ އހރވއޖއވ. ކރމވ. އދ ގނގޅނ އޅމހވސ މނވނ ކރމވ. އއ

އދވހނފށގނ ކނމދވހކ ތމނނ ހނނނ ރދއށވ. އދ ރގނޑ ހދކރނ އޅކމގއވ. އޅވރޔކ ޔފދއދ ކނމ އހރކ ޙއޖވސ ވމވ. އހނ ނމވސ ކނމ އހރކވސ ތ

ހވފނ ކޔއދއވ. އއށފހ އމހ ދއތ މއޗއ ނގ ދޢކރނ ފށމނ މލކ އއސ ހމ ތ .ބނ ދނރ އނބރ ހނގއޖއވ

هللا އ މލކވ. "އރ ނދފއ އއވ މލކ ބނ ދނރށ ހވފނގއ، މހކބނ އޑއވނވ. ނޑވ ނލށވ. މޙއމދ ބނ ހރނގ ސބޙނހ ވތޢލގ ރޙމތނ މ ސތކނ އއމދ ކ

އނގ ފފ ފއސވއ ދއވ ވހކ هللا ކއރއށ ދށވ. އދ އނގ ދޢ އޖބ ކރއވ، ."ދނނވށވ



އނހރ އރވސ އނއކވސ މލކ ބނ ދނރ، މޙއމދ ބނ ހރނގ ކއރއށ ދޔއވ. ރއމގއ ހމ އހލގއވ. އދ މލކ ބނ ދނރ، އފނނ ހވފނ ކޔއދނވ. އހނ ނމވސ ހމ އރއމގއ، އކ ފރތފރތށ އނބރ އނބރ ހއޓ، ހށގނޑއ ފރނ ވކވގނ

.ހނގއޖއވ

***



ނޑ ހއރނވނ ތޔބފ ޅނ ޙއރނނވތއވ.އޅގ



وىلع د وتنا حمم نا وحبيبنا وقد نبي ،لم ىلع أ

صحابه آل تبعه ومن وأ م م بإحسان إل يوم ال

:ا بعد ين. أ

އހރ ވފއވ ދޅހޔ ޞއޙތއގ ވރއކވ. އނއކ 51ޖރޖ އކ އމރނ އނގ މ ކޑކޑ އއލ ދރއޅމނ ގނދނ ދއނހނކދނނއ ފރހނ ކއޖއގ ބއޕއކވ.

އމރކގ ވޝނޓނގއވ.

ޙއޖމސ ކއރވމއކ ޖރޖއއ އނގ ޢއލގ ހރހ މމބރނވސ މއހރގ ޢދދވހކ ފށއވ. ޖރޖ ރޑއ ކބއތ ބލމށޓކ ލއވ އސލމޚބރ ޗނލތކއ ނސމޖއލތއ ބލނ

ޗނލތއ އޑއހމނ ދޔއރ، ކދނގ މނމ ދޔއ ޓވ ޗނލތއ ބލމނނވ. އދ ކދނތއ ދޔއ އސލމ ވބސއޓތއ ބލމނނވ. އސލމ މއއސސއއގ ނމބރ އތނމ

ނމނދކހލއވ. މ އހރގ އޟޙ ޢދދވހކ ކބއތ ލގ ދލނ ބ ޙ ކހރނގޅހ އމހނގ ސފކރމށޓކއވ.

ކނ ޙއޖމހގ އމހނގ މމސއކތ ނމމކށއއ ޖރޖ އޑއހމނދޔ ރޑއ ޗނލހއކނ އޢލނ ޢދދވހކ ކނދވ ،މއހރގ ޢރފތދވހއ ،ފރތމދވހކ ކބއކމއ

ކރމނނވ. އއލގ ހރހ މމބރނވސ މލބނ ޚބރށޓކ އފކށ، ތއޔރވނފށއވ. ޖރޖވސ އޟޙޔކތލމށޓކއ، އނ ރއކކށފއވ ލރކޅ ހފއގނ ބޒރށ ދޔއވ. އދ

ވ.ރފރނގޅ ބކރއއ ގނގނ އއ

އމހނގ ހގ އނހނދރފޅ ބނމނ ދޔއވ. ،އމރނ ނވއހރ ފރނތ މގނދވހއނވނޑމނ އހދނލއ، ޢއލގ " ބއޕ.. އޟޙޢދ ދވހކ ހދއފވރ ދވހކވ. އއ އޅގ

. އދ އޟޙޔ ކތލއ އވށޓރނނށ ގގއށ ޒޔރތކށ ޢއލ ގޅނ ބދހކރދވހވމޢދދވހނ ފށގނ …ހދޔކށ، ބނނޖހފއވ މހނނށ އހތރވދ ދވހވ. ބއޕ

ނޑކވސ ކޑކއޖއ ނނވ. ނޑ މނވސ ނވކރނމވ. މހރ އޅގ އނމ "އޅގއހމނ ދޔއރ ޢއލގ ހރހމހނގ މނމތނވސ އފވރކމގ ހގދރފޅގ މވހކތއ އޑ އސރތއ ފނނމނ ދޔއވ.

އޟޙޔއ ބހ މޢލމތތށ ދނ …ބއޕ"ޖރޖގ ފރހނ ދރފޅ އއސ ބނޏވ. ނޑ މއއ ބލފއވ. އ ސ އޓތކގއ އޟޙޔއއގ ގތގއ ވބސއޓތކއ ބލގތކނ އޅގ



އޟޙޔ ކތލމހގ ކބއގއ ހނނވ ޝރޠތއވސ ،ކތލއތގއ ހނނނވ ޝރޠތކއބޔނކށފއވއވ. އދ އޟޙޔގ އދބތއވސ ބޔނކށފއވއވ. އޟޙޔ ކތލމށފހ،

ތނބއކށފ އއބއ ޞދޤތ ކރމށއ، ތނބއކށފ އއބއނށ ފޤރނނއ މސކނނ ނޑމނގ ބނމށ ބހއޓމށ ތނބއކށފ އއބއ ، އވށޓރނނށ ހދޔ ކރމށއ އޅގ

"އސއޓތކގއ އރޝދ ދފއވއވ.

ޒރގއތބ އޟޙ ޢދދވސ ޖހއޖއވ. ޖރޖ ބޒރނ އނމފހނ، އމހނ އދވހއގ އނތގނގނއއ ބކރ ކތލމނ، ކދނގ މނމއއ ކދނތއ އއއޗހ ތނބޔށ ބހއވ. ޖރޖ

މށޓކ ފޚނއށވދ ފނވރ ތއޔރވގނ ނކމ، ޢއލގ ހރހ އނމނނށވސ، ފއޅއށ ދއ ތއޔރވމށ ބނޏވ.

ފއޅ!!!!!!!!!!!! އއކވ. ތބފޅނ އތރސވލއ ކރއވމގކރނ އޅގނޑ މދނ ޖވބވ. ޢލއހވސއލމގ ރސލތ هللا ގ އއކއވނތކނ ޤބލކށ މޙއމދ ޞއލ هللاޖރޖ އކ

. އހނއކމކ އނއއ، އނގ ޢއލގ ހރހ މމބރނނކވސ ޢސ ތދކރ މސލމއ ނނވގ ދރކލއ ކމށ ބނމނދ ނޞރ ދނގ ބއކވ. މހނ ބނމނ هللاޢލއހއސލމކ

ނޑގ މވހކ ތދކރނ ނޑށ އނގއވ. އދ އޅގ ތބފޅނ ހއރނވނކނ އޅގތވނކނވސ އނގއވ. ކއވތއވ؟ ކފރކ މފދ ގތކށ ޢމލކރވހކ އޅގނޑ ދ

ބނމނނވ. ކފރކ މސލމނގ ޢދއ ފހގކރ ވހކ ބނމނނވ.

ރނގ ފއއ ޢބދރޙމނއ، ޚދޖއއ ޢއޝ، ކ هللاނމވސ މސލމ މޖތމޢތކގއ ޢބދއއ 'ބރތޑ'އއ 'ވލނޓއނސޑ'ޢދތއ ފހގކރމނދއރ ތބފޅނ ހއރނއ ނވއވ.

އއ ކފރނގ އހނހނ ޢދތއ މސލމނ ފހގކރމނދއރ ތބފޅނ ހއރނއ 'ނއޔރ'މސލމ މޖތމޢތކގއ 'ކރސމސ'މގއވ ނވއވ. ނޞރއނގ އނމބޑ އއ ޢދ ކ

ތޢލ އޅގނޑމނ އނމނށވސ ހދޔތ هللا ފހގ ކރމނދއރ ތބފޅނ ހއރނއ ނވއވ. ދއކވށއވ!

ޤއޔމ ކފރނގ ޢދތއ ފހގ ކރމކ މސލމނގ މއޗށ ޙރމކމއކމގއ، އބނލ .ގއ ޢލމވރނގ އއތފޤ ނގލކރއވއ ވދޅވފވއވ ’ މޛއއޙކމ އހލއهللا ‘ރޙމހ

***



އށ ޝކރކރނ ހއޔވ؟هللا ތބގ ލ ސލމތނ ހރކމށޓކއ

މޙއމދ ޙރޘ: އލއޚ ލޔއވ .1122މބރ ސޕޓ 12، 2341ޝއވލ 14ތރޚ:

ނޑއ ވސ އތވ. އމރތއގ ސޑމތގއ އށނދލއގނ ކޑ ކއޖކ އނވ. އނގމތ ތފގއހނނކ ލ އނދރ މހކމވ. އހނނށ 'އ ކއޖ ހރ ބޑއ ހފއގނނވ. އގއ ލޔފއވނ

އޖ އނގމތ އތ ތފގނޑ ތރގއ ކނމވސ ވރކށ މފދއނނވ. އކ .'އހ ވދއވށވ ފއސ ފތ ހއޓވ.

ފރހނކ ހނގފއ ދމނ އ ކއޖކއރ މޑ ޖހލއވ. ޖބނ ކނމވސ ވރކށ ފއސފތ ޓއގނ ހރ ބޑ ނގމށފހ އކއޖގ ތފގނޑ ތރޔށ އޅލއވ. އދ އކއޖ ހފހއ

އތލމށފހ ކނމވސ އއޗއ ލޔމށފހ އކއޖއ އތ ހވލކށފއ ހނގއގތވ.

ގނ އރތކއނވ ތފގއ ހރ ފއސ ގނވނ ފށއފއވ. ދވހކވސ އކއޖއށ އހގ އތއ ށއވ. އ ދވހ އކއޖގ ބޑގއ ލޔފހރ ލޔނ ކށނލހ ގނމހނ ލރއޅނ ފއދ

އކއޖޔއ ކކކނ ށ ބދލކރމހ ވނވ ބލމށ އތނއ ދޔއވ. އ މހގ ފޔވޅގ އޑ އނގނވ. އދ އހލއވ.

ނ؟ގ ލޔލފނ ކއޖ: ތ އހރނގ ބޑ ބދލ ކރ މހތ؟ ކޗއތ އ

ފރހނމހ: އހރނ ލޔނ ތދ. އހރނވސ ލޔނ ހމ އގއ ކރނ ލޔފ އތ އތ .ށއހނނމވސ ތފތ ގތކ

ނޑކށ ނފނއވ'އމހ އ ބޑގއ ލޔނ .'މއދކ ވރށ ރތ ދވހކވ. އހނނމވސ އޅގ މފދއނނވ.

ލޔމ ދވނ ލޔމނ ބނދނ އއޗކ އކއޗއކނ ތޔ ކޔނތރޔއއ ވސނ ފރތމ ހއޔވ؟

ހމގއމވސ މ ދލޔމނވސ އހނމހނނށ ބނދނ އ ކއޖއކ ލ އނދރ ކއޖއ ކމވ. ލ އނދރކމވ. އހނނމވސ ދވނ ބނދނ އކއޖ ށފރތމ ލޔމނ ވރށ އދއގ ގތކ

އނ ލޔމނ ބނދނ ލލގ ފނމނ މޙރމނވ ތބ މހނގ ނސބ ރނގޅކމވ. އދ އއ ނޢމތ ދއވފރތއ ޝކރ ކރނ ،ދނ އއ ވރށ ބޑ ނޢމތއ ކމށއށ ހނދނ ކ ޖހކމވ.



ڄ ڄ چ ވނ އޔތގއ ވޙ ކރއވފއވ ބސފޅގއ ވއވ. 72ގ لمؤمنونسورةاهللا މތ

އކލނގއ،" މނއ: ٨٧املؤمنون: چچچ چ چ ڇ ڇ ڃ ڃ ڃ ڃ ތޔބއމހނ އފއދވރސކލނގއވ. ހތތއ ފނމއ، އވމއ، ތޔބއމހނނށޓކއ،

"މދނނވ. ށވސވރ ކރނ،ޝކރ

***



ފރޞތ ނގނލމތއވ؟


ނޑމނގ ދނޔވ ޙޔތކ އޚރތށ ތއޔރވމށޓކއ މސއކތ ކރނ އތ ތނވ. ދއމ އޅގނޑމނގ މސއކތ ކމގއ ވނޖހނ ގވތ ބ هللا ނކރނ އތ މސއކތގ މއދނވ. އޅގ

ނޑމނ ކރ هللا ،އށ އމނވ ގ މދދށ އދ ހޔ ޢމލ ކރމވ. އ ދއރގ ބރނ އޅގނޑމނ މއދ ޢމލގ މކނތއތކކ ބޠލ އދނގއ އޅއރ ވރށ ވގނވ ކނކމވ. އޅގ

ކމގއވނނމ އޚރތ އބއޖވރވގނ ވސ ހޝޔރވނޖހއވ. ސބބކ، ހޝޔރނވއޖއލނ ޢމލ ކރނ ފރޞތއ ހމ ،ހނގއދނތއވ. ފރވކޑކރވއޖ ކމގއ ވނނމ

އއކ ކނމ މހކށވސ ޢމލ ކރމގއ އމއލ ބރއ ފރހމ ގއމވސ ނލބނއވ. އދ މއއޚތޔރ ލބގނވއވ. އދ ހމ އހނމ އމހކ ކޅ ޢމލއގ ޒނމ ނގނޖހނވސ ހމ

އމހކވ.

فصلت: چمت ىت يت جثمث ىث يث حجمج جح مح جخ حخ مخ چ . ޙ ކރއވއވވهللا މތ އމއލ އމހގ ދރމހރ އކމގ ފހ، )ދނނށވ!( އކށފމހޢމލ ޞލޙ " މނއ: ٦٤

ގ ނފސއ އ ހމ ހލކހރ، އކމގ ފހ، )ދނނށވ!( އކށފމހޢމލ ނބއ އދ ށވ.ނފސ ކމގއއ އލހކ އނޔވރވވޑގނވ ނނށއޅތކ ވރރސކލނގއ، ކލގފނގ އދ މއޗށވ. "ނވއވ.

ނޑ ޒކރކށލނމވ. މ މހ ވރށ މޅށ ވޑނކރ މސކޅއއގ ވހކ މފރޞތގއ އޅގވޑނކރތ އތއ އހރތކއ ފއތވ ހނގއޖއވ. އދ މނ މސއކތ ކށފއވނ

ގވރކމ އކއވ. އހނނމވސ ފހކށއއސ މސއކތ ކރމށ ޞއޙތ ތނ ނދނމގ ޝޢއކ ޢމރގ ފހ ދވސތއ ހދކރނ މ މސކޅ އޢއލއ ،ސބބނ ވޑނކރނ ދކށލމށފހ

މވހކ ދނނވއވ. އދ އ މސކޅމހ ރ އށމހ ނނމއވ. ވޑނކރމހ އނގ ކނޓރކޓދނ ނލބނސ އނމ ރގގތ ކޔއދނވ. އމއ މސކޅމހގ ކނޓރކޓ ،ބނނވގތ

ރނގޅކމށ ނނމއ ވޒފއނ ވކވނ އ މސކޅމހ ނނމއވ.

ބބކ އ މސކޅ މހއކ އނގ އނމ މޅ ރ ވރށ ދރވއވ. ސ ކނމއކސ ކނޓރކޓވޑކމގއ ވތއވ. އދ އނ ވޒފ ދކށލފއދއމނ ވޒފއށ ކނމވސ ވރއގ ހނރކމއ

ރ ވރށ ބޑށ ކނބޑވއވ. އހނނމވސ އ މސކޅމހ އނނނތ އކމ ކނޓރކޓކވސ އކއވ. އއ މސކޅމހ ޠރ ނނމއވ. ޝރވކ ކށދނމށ ކނޓރކޓ ވޒފއނ

ދއމގ ކރނ އނމ ފހ މސއކތއގ ގތގއ ގއއ އޅއދނމވ. އ މސކޅ މހ އކމށ



އނ އ ،ގ ސބބނ އއބސވއވ. އހނނމވސ ވޒފއށ ހރ ޝޢގވރކނ ކޑވމމސއކތކރނ ފށ ވރށވސ ފރވ ކޑކމ އކއވ. މސއކތ ކރޔށ ގނދޔއއކމކ އނގ ހތވނ އކމ މޅނ ދރގއވ. ކނމއކސ އތއދވހއގ މސއކތށފހ މސއކތ

ނނމއފއވ.

އ،ރ އ މސކޅ މހއށ ގވފއ ކރދސ ލޔކޔނތކކމމނ ކނޓރކޓމސއކތ މޅނ ނނޑ އ މސކޅމ ވލ ކރއވ. އދ ބނޏވ. މ ގއކ މއ ބބ ޙ ހއ އގގ ދރ ތޅތ

. މ ހދޔގއ އހރނނއކ އހ ގނ ދވހ މސއކތ ކރމގ ސބބނ ދ ކޑކޑ ހދޔއކވހފށވ. މސކޅމހ އށ ލބނ ސހމކވ. މކނ ހނގނ މގތށކނ އނގނނމ އ މސކޅމހ ގގ މސއކތ ކރހ އނއށ ވވނ އނމ ރނގޅށކނ ޔގނވ. އހނނމވސ

ކރނ ކއތއވ. ވގތ ފއތވ ދޔއއވ.

ނޑމނގ ޙޔތކ މހކހލ ޙޔތކށ ވދނ ނނތއވ؟ ނކ هللا ނ ވސނވ ބއލވށވ. އޅގނޑމނގ ނޑމނގ ޢމލތކގ ސބބނ އޅގ ތޢލ އޅގނޑމނ ދނޔއށ ފނއވ އޅގ

ތވމގ ކރނ މސއކތ ފށމ އޚރތ ބއޖވރކރމށ ފރޞތ ދނމށޓކއވ. ވގތ ފއ ނޑމނނށވސ ވދނއވ. ފރޞތގ ހނގށވ. އހނނނ އ މސކޅ ބބއށ ވހނ ހމ އޅގ

ހނގށވ. ބނނ ހފށވ. ފރޞތ ނގނލމ

***



ހތރ އނބނ

هللاޚތ ބނތ ޢބދ : އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ލ ޝއވ 11ތރޚ:

އއސހރއގއ ދރ އޅނ ވރށ މއސނދ ސދގރކވ. މއސނދކމއ މދވރކމގއ އރ ހރ ބކލކވ. ސދގރގ ހތރ އނބނ ތބއވ. ހތރ އނބނގ ތރއނ ސދގރ އނމ ލބ

އނބގ ހރހ އދމއ އނ ހމ ދލނ ބނލ އރށ އނނނ ވނ ހގއނބ ދކއވ. ހގކތއ އއރތކނ ދމހއޓމށ ކރވނ ހރ ހރހ މސ ،ފރހމވފއވ. އނ ރތކރމށއ

.ކށދއވ

ގ ރތ ކމ ހރ ތނވނ އނބ ދކވސ ވރށ ލބވއވ. އ އނބމހ އދ އ ސދގރ އނގ އދ އނގ މއސނދ ރޙމތތރނނށ އ އނބމހ އޝތހރ ކރއވ. ރ ވރވއވ.ޚފ

.އހނސ އނ ސދގރ ދކށ ހނގއދނ ކމގ ބރވރކނ ހތތރގއ އނބރއވ

ނގ ދވނ އނބމހއށވސ ލތބއ ބކ އއފދއނ ސދގރ އތ ބއ ތނވނ އނތ ހގއނހތފސހކނ ހދދއވ. އނގ ވސނނ ތނ ކމށޓކއ ސދގރ ބޑވއވ. އދ ސދގރގ

.ވޔފރވރކމށ ބރއއ އނނ ކނމ ފހރކ އ އނބމހގ ބނނ ހފއވ

.ކ މސކޅވފއވ އނހނކވ. ސފވސ ރއޗއ ނނވ ބތ އހނސ ސދގރގ ފރތމ އނ

ތނބއގ ،މދވރކނ ލބމގއ އ ކނމ ގތއވޔސ މއދ ސދގރށ ލބފއވ މއސނދކމބކވ. ނމވސ ތފއވ ހތވރގދ ކޔމނތރ އނށ ގތގއ އތށ ބރ މސއކތއ ކ

ގކހލއވ. އގގއ ދރއޅ އޅ އނހނނނށ ނދގރށ އއ ހނނ މހއކނވސ ނ ސ ވރވސ ނކމއޗވ. އހނސ އނތހއށ ސދގރ ދކ ލބވ ކތތރކމގ ލމސލ މސލކވ.

.ޔ އކ ފއދލއވއވނތކއ އނޔތކށ ކތކރއވ. އ ކކޅނތށ ކރނ

ދވސތކއފހނ ސދގރ ބލވއޖއވ. ދވހއ ދވހކށ ބލހލ ބޑވމގ ސބބނ ދނ މ ސސ ސދގރށ ވނ ފށއވ. އދ އމއސނދ ޙގނ ދވހކ ދނޔގއ ނހނނކމގ އ

ތނ ބނލއވ. މހރ އހރނ ގތގއ އހރނގ ހތރ ދރއޅމ ދތރ ވސނލމށފހ ހތހއނބނ ތއބސ އހރނ ނމގނ ދނ އކނޏވ. ކހ އކނވރ ވނހއޔވ. ހމ ވގތނ

ރނއވ. ހރހ ޒރކރވއވ. އދ ބނޏވ. ކމނ ތ އހރނ އނމ ލބވ ހތރވނ އނބ ހއފލއ ދނމވ. ހރހ އރމ ލއޒތއ ހދ ދނމވ. އހރނ ނމގނދ ވގތ އހނނ އކ

ހރއޑނ މހނ ބނމށފހ 'ތކމއނވނ'އހރނގ ބއވރއއގ ގތގއ ދނ އނނށވ.



ނ ސދގރގ ހތ ކދ ކދވ ކހލއވ. އއނބމހ ހނގއޖއވ. ސދގރ ދރށވ. އ ޖވބ .ކރނއނ ދލ ފރނވ

ކށ ބވސ މހތބތދރވފއވ ސދގރ ތނވނ އނބ ހޒރ ކރވއވ. އދ ހތރވނ އނއޅނ މ ގނޑވރގ ދރ ބނ ޖމލ ތކރރ ކރއވ. ތނވނ އނބގ ޖވބކވސ ނނކވ.

ވރށވސ ހތ ފސހ ވފއ އރމވ. އހނސ އހރނ ތބމރވމނ ގސތކރނ ދވނ .ކއވނޏއ ކރށވ

ހތމއނ މޅވފއވ ސދގރ ދވނ އނބ ހޒރކށ ހމ އޖމލ އނއކވސ އ އނނ ކނމ ލރނގ މދވރކމށ ކޑވސ ބރކމނއވ. އހ'ތކރރކރމށފހ ބނޏވ.

ވނ ކމނއވ. މފހރ އހރނގ އކނވރކނ ފލވމގއ ފހރކ އކނ ހއލކށ އހނނ އހ އސޖހލމށފހ ދވނ އނބ އކމށ އހއއ ފރކށ ނދވނ ކމގއ 'އހނނ އހވށވ.

ވހގދ ނ ހމޔށ ގނގސ ދނނ ކމގއ ބނޏވ.ބރސތ ޤދވނ އތހވސ ކމކ ށކ ،ބނ .ތރއހނ އ ބސތށ ސދގރގ މޅހށގނޑށ ހރނ ކހލއވ

ބއވރޔކށ ވގނ އހރނ މނކފނ އކ މނކފނގ 'ކއލއކށ ކރކ ވފއވ ބލކށ އޑއ އއޑގ ވރޔ 'ލއގއ އޅނޖހނސ ދނމޙ ކނމ ތނކށ ކނމ 'ބނޏވ. 'ހނގއދނމއރނ ކމއކ ސދގރ އޑ އނނ ދމލށ ނޒރ ހނގލއވ. އވގތ ފނނ ހކ ޙބނޏވ.

އކވ. އއ ސދގރގ ފރތމ އނބމހއވ. ލދގނފއވ އނހނކވ. އނ އނރފ ވފއވސދގރ ބއޚތޔރގއ އސޖހލމށފހ ބނޏވ. އހނނށ ތބއމދ ރނގޅށ ކނތއ

.ކރވނ ނމއވ

.ޔތގއ ހތރ އނބނ ތބއވޙހއގވސ ހޤޤތގއ އހރމނ ކނމ މ

ނޑވ. އރތ ކރނ ކތނމ މސތ ހގއނ މނ ކތއ ކރޔސ އހރއބކ އހރމނގ ހށގމދވރކމވ. އހރމނ ބކތ ތނވނ އނ. ނތގނދ ދވހކނ އރތކނ ހނގއދއވ

ބކ އއލއއ ތދވނ އނ. ދއވދނޔއނ ދ ވގތނ ފށގނ އ އހނ މހއގ މލކކށ ވމތތރނނވ. އހރމނ ދނޔގއ އޅއރ ދމވ ކނމ އނދގލއގއ އހތރކނ ޙރ

އއމ ދރށވސ އމހނނށ ދވނ އނނނ ،ފރކށދއވ. އހނސ އއމ ފހ ވގތ ދނޔވ ހޔތގއ ހނދނ ބކ އހރމނގ ފރނއވ.ތ އނފރތމ . ބރސތނ ހމއށވޤ

.ނއތލވއވ

އހނސ ތބއށ އނގ ހއޔވ؟



ތބގ ފރނއކ ތބދ ކނމ ތނކށ ތބޔ އކ ދތރކރ ބއވރއކވ. އހނ ކމނ ވގތ ޓމ ހނގވށވ. މރގ ތނމތގއ އކނ ކރނ އޅނސ ފއތވމގ ކރނ އއށ ކނދ ބލހއ

.ނވނކނ ކށވރވ

***



ގ ޙޟރތނ ބލއ އއހއޔވ؟هللاތބއށ

ޚ އޙމދ އނލ: އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 17، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ނދ މސކޅ ފރހނކވ. ބއޔއގ ސބބނ ގ އހރތއ ގނމހތދހއއމރނ އމލ ކރމނދ މހކވ. މބލނ ލޔއ ލބމށ އތ ހމއކނ ޙކޑކމދޔމގއ ދތތކއ ތ

މގކ އޕރޝނ ކރނ ކމގއ ޑކޓރނ ލފދނވ. ދވސތއ ފއތވމނ ދވރކށ މބލގ .ބޑވމނ ދތ މސކޅޔ އޕރޝނ ކރމށ އއބސ ވއވ ވނ

ބލއ ވ ލޞ އޕރޝނ ކރވނވ. ކމޔބ އޕރޝނށފހ އކމށ ދޔ ހރހ ޚރދއގ ތފޔ ގސލ ވލ ކރއވ. ބލ ލބމނ ބލށ ބލހއޓއގނ ހރ މސކޅޙޑކޓރ މސކޅޔއ

ނޑމނ . "ގސލފއ ރނ ފށއވ. އޖއބ ވފއވ ޑކޓރ ބނޏވ ހސބތއ މބޑއޔ އޅގއވގތ މނ ކރނއނ ތމފއވ މސކޅޔ ". ބބއށ އހނ ގތއ އނތޒމ ކއދފނނ

މ އގބޑ ބލއނނވ. އހނސ އހރނގ ވރ އހރނގ މކރނއގ އސލކ . "ޖވބދނވއހރ ފސހކމއކ ކޑކމދނގތ މނވރކރއވއރވސ އކލނގ ހތދހރއބ އހނނށ

އހނނށ ދވހކވސ ބލއ ހށހޅއވފއ ނވތ އކލނގ ދއވފއވ އގބޑ ނޢމތ ."ރ ކރވމނ ބއޚތޔރގއ ލލނ ފބކރނތކކވއވޞތ

ތޢލ ދއވފއވ މފދ ގނގނ ނޢމތތކށ އހރމނނށ هللا އވ. އހރމނނށ سبحان اهللއ ދދނކރވހ ގނގނ ނޢމތތ ޢއކލނގ ދއވފއވ ގނ ގނފހރށ ޝކރނކރވއވ.

.އބދ އބދ ހނދމކށ އކލނގއށ ޝކރވރވމ ހނގށވ

ٱ ٻ ٻ ٻ ٻپ چ .ކރއވފއ ވއވ ޙވނ އޔތގއ ވ 43ގ براهيمإسورة ތޢލ هللا

އކލނގ އދ" :މނއ ٤٦إبراهيم: چپ پ پ ڀ ڀ ڀڀ ٺ ٺ ٺ ٺ ٿ ގ هللا ދއވއވ. ތޔބއމހނނށ އކލނގ އއޗއ ކނމ ނނވދ ތޔބއމހނ ށޟރތޙ

ހއޓވ. ނކރވ ޢދދއ އނޢމތތއ ތޔބއމހނނކށ ގނނމ، ތޔބއމހނ ނޢމތތއ ."މހކވ ނތ ޝކރކރނ ބޑ އނޔވރވނ އނސނއކ ހމކށވރނ،

***



ކއމގ މހއމކނ اهلل شاء إن

هللاޚތ ބނތ ޢބދ : އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 12، 2341ޝއވލ 41ތރޚ:

ގ )هللا اهلل إن شاءބގއ ކމއކރނ ގސތކރއރ ޠ ހރއގއ ހކރ ދވހގ ޚސކޑކޑ .އލއޅއވއވ އރދފޅނ( ކއމގ މހއމކމ ބހގތނ

އއ ގތމށ ގސތކށ ބކރބ އޑއހމށ ހރ ޒވނކ ޚޠ އދވހގ ،އގ ދވސކޅއ ފހނ އ ޒވނ ދނ ކނތނކށހ އ އކވރޔ ،ބޒރ މއޗށ ނކތވ. މގމތނ އކވރއކ ދމވ

އކމކ އއ ގތމށ ކމށ އޒވނ ބނޏވ.ބކރމދނ ސވލ ކރއވ. އވގތ ތމނނބގ މތނ އނގ އ ޒވނ އކވރޔއށ ޠނކޔއވ. އވގތ އ އކވރޔ ޚ اهلل إن شاء އޒވނ

ހރނ މދނ އއހ އ اهلل إن شاءހނދނކށދނވ. އހނސ އކމށ މބޑ ފކރއނތ ކއކރ އޒވނ ،ބރއބހއޓ ބނމށފހ އއގއނށ، ލރ އބހއޓ، ގނނނދނހ ހކތ ބކރ

.އކ އގއނއ ބކރ ލފޒއގ ގތގއވ اهلل إن شاء ކރޔށ ހނގއގތވ. އނއށ ހވފއ އތ

ވހލވގނ ވއސވނވ. ނމވސ އނގ ފނ އއމދތއ ޒވނއށ އނގ މނޒލ ހމޔށ ދގ އގ މބޑވ. އނގ އތގއ އހ ފއސއއ ނތވ. ޒވނ ވޔފރވރޔގތނ ބކރދޔއވ.

ޔފރ އގހޔކށދނ ވ ބކރއނއށ ،މފހނ ނ އގ ކޑކށދނމށ އދ އދސ ކރއވ. އވރޔނނމއވ. އފލނ ފރފއވ ޒވނ ފއސނގނ ބލއރ ކމކދކށ ނތވ. ފއސ ދބހއ ނތވ. ފއސތއ ގއލއޖއވ. މޅވފއވ ޒވނ ލދވތކމއކ ވޔފރވރޔއށ ބލއލއވ.

إن ގނނނތ ނވތ ނނތ ސވލ ކރއވ. އވގތ ޒވނ ބކރ ސވލނ ފރފއވ ވޔފރވރޔ .އނނ ހފތގއ ގނނނމ ބނ ހނގއގތވ اهلل شاء

ގއށ ދވމނ ޒވނގ އނބމހ ބކރ ކބއތ ސވލ ކރއވ. އވގތ ކނހނގގތ ޒވނ اهلل إن شاء . "އ ނކއމގ ނތޖ ކޔއދނވ. އދ ބނޏވ اهلل إن شاء ތފސލކށ ކޔއ ދނވ.

އހރނ اهلل إن شاء އހރނގ ލރކޅ ގއލނވ. اهلل إن شاء އހރނ އބކރ ގނނނ ބނމވ. ".އބކރ އނނ ހފތގއ ގނނނމވ

اهلل إن شاءއދ ބއޚތޔރގއ ހވނ ފށއވ. ށ ގ ވހކ އޑއހމށ ފހ އނބމހއފރމހވނމފއވ ކނތއތކގ ،ކޔނ ކރއށ ކރނ ގސތކރ ކނކމގ ވހކ ދއކއރގއ ކމށއ

އޒވނ ކޔނ ނޖހނ ކމގއ ބނ އޅނ ފލވއދނވ. އގ ފހނ اهلل إن شاءވހކ ދއކއރ .ކޔނ ހނދނ ނއތނލއވ اهلل إن شاءދވހކވސ



ކޔދފއވ ހޤގ ވހކއއގ هللا މއ ކނޑގ ޓރނޓގ ޝއޚއ ކމގއވ ޝއޚ ވޙދއ) .(ތރޖމއވ

***

އޚތނ

އޚތނ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


އސލމ ޙޖބގ ޝރޠތއ

އލއޚ މޙއމދ ޝފޢ ބނ ޢބދލޣފރ : ލޔއވ


އސލމ ޙޖބ ފރހމވނ ތރގއ މދނނވ ޝރޠތއ ފރހމވމނނވ. އދ ހމ އހނމ ވނ މ ޝރޠތއ ފރހމވމނނވ.ޙޞލ ޙޖބގ ޙޤޤ މޤޞދ

ނޑ އއކށ ނވވ ހދމކވ. .2 އނގ ހށގ

ހލ ފރހނނނށ ފނނހނ ޒނތތރ ކރވފއވއވ ހދމއނނވ. އދ އމހނގ .1 ނނވ.ސމލކނ ހދމށޓކއ ވދ ބބޅގތށ ޖރކރވފއވ ހދމއވސ

ނޑގ ވނތއ ފނނގތށ ހނނ، ކނދޅދލ ފދ ތނ ހދމއނނވ. .4 ހށގ

ނޑގ ވނތކގ ބއޓނ ފޅވގތށ ހނނ ގޔށ ބރ ހދމއވސ ނނވ. .3 ހށގ

ނނވ. ފރހނނ ލ ހދމ ވއތރ ހދމއނނވ. އދ ލދނ އޞލތކގ ހދމއވސ .5

،ދއކނތރކމއ ބޑކނ އކލވފއވ ހދމއވސ ނނވ. މހނގ ސމލކނ ހދމއ .6ވސވސ އފއދމށ ލ ހދމއވސ ނނވ. އހނ، ،މހނގ ހތތއ އނއށ ލނބމށއ

رة ثو بلبسمن )) އވ.ޢލއހ ވސއލމ ޙދޘ ކރއވފއވهللا ޞއލ هللا ރސލ ن يافشه ادلل بسه

ممذلة ثو باللأ މހ، އޅއފ ހދނ ދއކނތރކމގ ދނޔމތގއ" މނއ: ((ال قيامةيو

(1)"އޅއވހއޓވ. ހދނ ނކމތކމގ هللا މތ ދވހނ ޤޔމތ

***

{.(4616) :سنن ابن ماجة صحيح وضعيف}وحسنه شيخ األلباين ،(5663) أمحد: مسند ،(3141) :داود أيب سنن (1)



ޚޠބއއ އނހނނނށވ މސލމ – އނނގތ ބޑވމނ އފދ މތއ

ޢލ ނޝމ : އލއޚ ލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 13، 2341ޝއވލ 16ތރޚ:

އއޝމ އށ ފރމނ ހލނ ނޞރއނގ ލޝކރ އއވ ޚބރ އބ ޤދމއސލމދނ ފކތގ މނބރށ އރވޑއގތވ. އދ ވރށ ވރގދ އދ އސރނ ފރގނވ، އކލގފނ މސ

ޙތއ ދއވއވ. އމހނގ ހތގއ އމހނގ ބނ މސތކނގ އޙސސތކ ކޅލފދ ނޞ ގ ޖޝއ ފރއވ. ގ މގގއ ޖހދކރމ هللا ރއކތރކރމގ ޖޝއ ޝއޤ އފއދއވ. އއ

އދ ވކނ އތ މގކނ ވޑއގނނވނކށ ،އކލގފނ މސކތނ ފއބވޑއގނ އނދރއބ ޤދމ السالم عليكم ورمحة اهللއނހނކ އކލގފނ ހއޓވއވ. އދ ސލމގވލއވ.

ހ އނގ ސލމ ތކރރ މޑކރއވއވ. އ އނހނމ ވކ ޖވބއ ނދއވއ ވޑއގނ،ހއޓއ "ތޔއ ޞލޙ މހނ ކނތއ ކރނ ވނގތއ ނނވ."ކރއވ. އތރށ ވދޅވއވ.

އހރނ އޑ އހނ ތބ "އނހނމހ ހޔނގ ތރއނ ކރއށ ޖހލފއ ބނޏވ. ދނ އ "…ށ ޖހދށ ދނ ގވލނކށ، އހރނ އތގއ ދވނ އތ މ އކނޏވ މއމނތކނނ

ނޑ ދއކށލއވ. އދ ބނޏވ. ތބގ "އނހނމހ އކލގފނށ ގތފއވ ދގ ދ އސތށގވސ ޖހދށ ދޔ މހކ އހގ ލގނ ކމގއ މތ ބނނ ކރށވ. އދ އހނމ ތމނނއކ

"ލޔއވފނތވ.هللا ކމގއ މތ

އގ އނއ ދވހ މސލމނގ މހނ ޞލބނގ ލޝކރ ކރމތލނ ނކތ ތނހނ، ޒވނ އށޓކއ މލޝކރގއ އހރނ هللا "ކއޖއ، ގސ އބ ޤދމގ އހގ ކއރގއ ހރ ބނޏވ.

."ބއވރ ކށދނމށ ތބގ ގތނ އދމވ

މލމތ ކށފއ ،އގތށ ބނމނ އމރނ ދށ ބއއ ހނގރމވރނ އކއޖއ ދމލށ ހ .ބނޏވ

.އވ "އސތއ ކލގ ގއމއޗށ އރއ ޗސކށލފނ"

އހރނ ތބގ ". އހނދ އކއޖ އނއކވސ ބނޏވ. އބ ޤދމ އކއޖގ ލލށ ބލއލއވ ."އށޓކއވ. އހރނ މލޝކރގއ ބއވރ ކށދއވށވهللا ގތނ މއދނ

އއ ޝރތއގ މތނނވ. އ ޝރޠކ ތބ މރވމނ ތބއ "ދނ އބ ޤދމ ވދޅވއވ. ސ ސވރގ އށ ގވއގނ ދޔމވ. އއ ތބއށ ޝފޢތތރ ވވނ މހނގ އއކށ ތމނނވ

."ތރއނނވ

."އކމށ ވޢދ ވއޖއމވ"އކއޖ ހނތނވލފއ ބނޏވ.



އ ދ ލޝކރ ބއދލވ ހނގރމ އނމ ހނވގނ ދޔ ވގތ، އބ ޤދމގ އހގ ފހތގދނ 4އށޓކއ އހރނ ތބގ ކބއނ އދމވ. އހރނނށ هللا "އކއޖ އނދ އދނވ.

."ދށވ

.އބ ޤދމ ބނޏވ "ތބއށ އމހނގ ގޔށ އ ދނ ނޖހނއވ."

ގތނ އދމވ. އށޓކއ އހރނ ތބ هللا "އޖ އބސ ތކރރ ކރއވ. ކއނއކވސ އ ."އހނނށ އ ދށވ

ދނ ދނވ. އކއޖ )ތރ( އމޒ ކށފއ ބސމ ކޔފއ ދކށލއވ. 4އބ ޤދމ އކއޖއށ އ ދނނ ރމނނގ މހއ މރވއވ. ދވނ ފހރށވސ ބސމ ކޔފއ ދކށލ ދނނ ދވނ

އވ. )ހމއގތށ( ތނވނ ފހރ ބސމ ކޔފއ ދކށލ ދނނ ތނވނ މހވސ މހވސ މރވމރވއވ. ދނ އކއޖގ މއށ ދނޏއ އއސ ވނވ. އކއޖ އހނ ވއޓނވ. އބ ޤދމ

ގ އނމ ފހނވތކގއ އހނ ފނމލއގނ ގސ އކއޖގ އއފރތގއ އށނވ. އކއޖ !"މށށ ވ ވޢދ ހނދނ ނއތ ނލއޗވ"އކއޖއށ ހނދނ ކށދމނ ދޔއވ.

)މ ދބސ( މގ މނމއށ "އކއޖ އނގ ޖބށ އތލފއ ކޑ ދބހއ ނގއވ. އދ ބނޏވ. ."ރއދ ކށދށވ

"ތބގ މނމ އކ ކކހއޔވ؟"ކރއވ. އބ ޤދމ ސވލ

ނޑ ދނ މ" .އ ކއޖ ޖވބދނވ "ހއވ.އއ އއޔ ތބއށ ދ އސތށގ

ތނނވ! އޅ މ މސލމ އނހނމހ އއ މދ ވސނލބލށވ. އނ އޚ އ އޚނނއއކށ ދޔއ ކހނއތއވ؟ އއ އނގ އސތށގނޑވސ ތޤވވރކމގއ މފދ މތވރ ދރޖ

އށ هللا އދ ކއއތ އނގ ފރހނ ދރފޅވސ ޤރބނ ކރއވ. ޔޤނވ. އނގ ޙޔތ ކޔމނތރކނ އދކރމގއ ހދކރއވ. އދ އމތޙނ ކރމތ ވމނ ފސވސ ވއވ.

ނ އނ ފސވކ ނނވ. އނގ ދރނވސ އފދ ރތ އމނކނ ވދ ބބޅއވ. އއ އނ ހމއކ .ތރބއޔތކށފއވ ދރނނވ

ބތއ، އދވސ އހނހނ ދނ ވހކތއ ވނ މސލމ ޠ އބދވސ ދނ ދރސތއ، ޚދއކވގތ( ) هديގ م(ي اهلل عليه وسل صل )ހރމނގ ރސލ ފރހނނނށ އމޒ ކރވފއވ. އ

ވނ ހނދނނއތލވފއވ. އކލގފނ ކނމ ހފތއކވސ ކނމވސ އއދވހއ އނހނނނށ ގ ކނތއ އވއވ. އނހނ ބކނބލނ އކލގފނގ ކބއނ ދނ އނގނނއދނމށ ޚއޞ ކރއދ ކއއތ ގއށވސ އދއވ. ޢދ ،އދ މގމތނވސ ،އޅނ ފލވމށ ޙއޖގއވސ

ނމދގއ އކލގފނ ފރހނނނ މޚތބ ކރއވމށފހގއ އކލގފނ އނހނބކނބލނ ތބ



އނހނނ( މނމގއ ) النساء، هللاބ ކރއވއވ. ޠޚ ތނށ ވޑއގނ އނހނ ބކނބލނނ މމނމގއ ވސ ބވއލއވއވ. އދ مرميސރތއވސ ބވއލއވއވ. އދ އހނ ސރތއ

މނމގއ ވސ ބވއލއވއވ. އތރ އކލގފނގ ޠހރ ސނނތ اجملادلةއހނ ސރތއ .ނނށވ املؤمناتގ ގތނ މއދ އހރނ މ ވހކ އމޒކރނ މއމނ އނހނނނށވ. ދރވމ

އ އހރނގ ލބވތ އޚތނނވ! މނމއނނވ! އދ އނހނ ދރނނވ! މއދ އނމނވސ ށވ. މކމގއ ތބވސ މސއކތ ކރނ އފވރކމއ މޖލއ ހތހމޖހނ ހދމ

އސތސނވގނ ނދނކނ އހރނނށ ޔޤނވ. އހނނމވސ، އ އފލއ ހތހމޖހނ އޅ "އފވރކނ "ކބއތއވ؟ ތބ އ އފވރކނ ބނމ ކނއރކތއވ؟ ތބ ބނނ ވނ އ

އ هللا ނ( ތބ މޙރމ ވގނނނތއވ؟ ނނ ތބ ބނމ ހދމގއ އޚރތގ )އފވރކމ ބއދލކރއރ އޚރތގއ ތބ އފލގއ ވމށތއވ؟

ތބ ދ ކނމ ތނއގއ ތބ އށ ފނނނ މހނނއ މޑޔ އދ ޘގފތ ވސ، ޙޤޤ އފލކ ވ. އކމކ ޙޤޤ އފވރކމކ އއތއވ؟ ކރ ޢމލތކށ ދނޔގ އފ ކމގއ ބނމނ ދނކށ

ނނގވނއވ. އދ އނ هللا ކފރ މހ "އނމ އފވރ"ބދލ ދވ ދވހގއ، ދނޔގއ އޅނ ދވހކވސ ކޑ ހނދކޅކށ ޖހނނމއށ ގނބލވނއވ. ދނ އނއ ސވލ ކރވނއވ. ކލ

ނނކވ. ދވހކވސ "އފވރކނ ދށނހއޔވ؟ )އޙސސ ކރނހއޔވ؟( އނ ބނނއވ. (1)."ނދކމވ

ދނނށވ! ހޤޤ އފވރކމކ އޚރތގ އފވރކމވ. އއ ކނމ ފދ ގތއ ދނޔގއ ވ އ ދވ ދވހގއ ދނޔގއ އނމ ގނ އމތޙނތކ ކރމތވ މހ ސމއވ. ބދލތވޔކމގއ

ގނނވނއވ. އދ އނ )ކޑ ހނދކޅކށ( ސވރގއށ ވއދލވނއވ. ދނ އނއ ސވލ هللا ވ؟( އ މހ ތބ ދވހކވސ ހތމވރކމއ ދށނތއވ؟ )އޙސސކރނތއ"ކރއވނއވ.

(1)."ނނކވ. ދވހކވސ ނދކވ"ޖވބގއ ބނނއވ.

މ ދއވ އފލއ ހތހމޖހނ ވނ ހމއކނ އޚރތގއ ކމށ ހނކރށވ. އ އފލއ هللا ގ هللا ހތހމޖހނ ވނ މ ދރއޅމވސ ވރށ ބޑށ ގޅފއވ. ވސނނތރކމއކ

ڈ ژ ژ ڑ ڑ ک ک ک ک گ گ گگ چ .މބސފޅމދ ފކރކށލބލށވ

މއމނކ ކމގއވ ޙލ، "މނއ: ٧٩النحل: چڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ފރހނނގ ތރއނވޔސ، ނވތ އނހނނގ ތރއނވޔސ، ޞލޙ ޢމލ ކށފމހ

!( ފހ! ހމކށވރނ، އމހކށ ރނގޅ، ބއޖވރ ދރއޅމއ، ތމނރސކލނގ )ދނނށވ

.(1112) :مسلم صحيح انظر: (1)



ދއވހށމވ. އދ ހމކށވރނ، އއރނ ޢމލކށ އޅނ އނމ ހޔގތގ ދރމއނ، "އއރނނށ، ތމނރސކލނގ ޖޒ ދއވހށމވ.

ސ އދ އހނ މހނވސ ނރކއށ ވނނނ ޖހދނކނ ތބ ވސނނ އ އޚތއވ! ތބވޢނހއށ ވރ ވކ ރނގޅ ވގނ هللا ގނދ ބނމވ. އހރމނ ފޠމ ރޟޔهللا ޖހނއވ.

މނ އ ޢލއހ ވސއލމގ ދރކނބލނނވ. އކލގފނ އކهللا ޞއލهللا ނވއވ. އއ ރސލއ ފޠމއވ. ތމނކލފނގ މދލނ ތބ ބނނވ "މޚތބ ކރއވއ ޙދޘ ކރއވއވ.

ހޟރތގއ هللا އއޗކށ އދށވ. އކމކ ތމނކލގފނށ، ކމނއށ އއވސ އއޗކނ ލގފނގ ދރކނބލނ ކމގއ ވޔސ، މނއކ، ކމނއކ ތމނކ (1)"ފއދއއ ނދވނވ.

ރތގއ ކމނ، ޟޙ هللا ކމނވސ ސވރގ ހދނ މސއކތ ނކރ ކމގއ ވނނމ، .ތމނކމނގ ބއޕއކ މވނ އވނ މހކ ބނގނ ފއދ އއ ނކރނއވ

ވ އތއ މއމނ އނހނނގ ވހކތކނ ފރފއވ. އށ ތޤވވރهللا އސލމދނގ ތރޚ ވނ ކފރ ލވކޔނތރނނއ، ކޅނތރނނއ، ފލމ ކޅނތރނގ ،ތބގ ވށއގނވ އހނ ކދނ

ދ އދވސ އފ އއ، ޢނހއ هللا ޕސޓރތއ ހތޕއރ، ތބ ޖހނ ތބގ ހތގއ ފޠމ ރޟޔ .އހނހނ ބކނބލނގ ޕސޓރތއ ހއޕށވ

އށ އމނވ هللا ގ އނބކނބލނ އސޔއވ. އކމނ ނޥ މގތރއނ އކކ ޖއބރ ފރޢއމހކ ތމނނއ ތޔބއމހނގ ކލނގއ، އނމ މތވރ ކލނގއ ބނ މހއގ

ނށ އނގ އނބމހގ އމނކމގ ޚބރ ލބމނ އކމނއށ ޥނދގއވ. ފރޢ ހޔވހކމގއ ވހ ވރށ އނޔ ކރއވ. އދ އނގ ސފއނނށ ވސ އކމނގ ހށކޅގއ ތޅނ އމރ ކރއވ.

އތއ ދފއ ބނދ ހއޓމއ އދ އބއމހނ އކމނ ރތދއކ ބރ އތވށ ނރނވ. އދ ދނތ އނޔ ކރއވ. އކމނ އވޤތ އހތރކމށ އދނ ކނފރތކނކނ ތބއށ އނގހއޔވ؟

އ ތމނކމނގ ރއބވ! "ރތނނވ. އކމނ ދޢ ކރއވއވ. ޟޙގ هللا އކމނ އދނ ނއ އނގ ޢމލތކނ ޥ ވރގގއ ގނޑވރއ ބނ ކށދއވނދވ! ފރޢތމނކމނއށޓކއ ސ

!"ރއކތރކށދއވނދވ! އދ އނޔވރނގ ކބއނ ސލމތކށ ދއވނދވ

ވނވ. އދ ރވވގނ އއސފއވއވ. އކމނ މފދއނ ދޢ ކރއވމނ، އކމނއށ އޑ ހޅ ނޑވރ ދއކލވނވ. އހނދ އކމނ އދ އކމނއށ އކމނއށޓކއވ ސވރގގ ގހނތނވއވ. ބރށ ތޅމނ ދޔއރވސ އކމނ ހނތނވމއކ ތޅމނދޔ ސފއނ ވރށ

ނ ޥ ރ އކމނ ހނތނވފއ ވމނނވ. ފރޢ ޢޖއބވއވ. އހނ އކމނއށ އނޔކރމނ ދއ އނގއވ. ބޑ ހލއއ ގނސ އސޔގ މއޗށ ވއޓލއ ޗސކށލށވ. އހނނމވސ އހލ

.(3222 ،1254) :البخاري صحيح (1)



އކމނގ ފރނ އފއލވއފއވ. އދ އކމނ ވގނ ދޔއ މއމނ هللا ގނއމގ ކރނ ނމނއކށވ. ތރޚގއ އކނޏއ ނނވ. އދ އ އނހނނނށ ވ ލމސލ ފރހނނނ

.ކއތއވ؟ މދނޔ ނމމ ހމއށވ

ھ ھ ے ے ۓ ۓ ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ چ

ނބލނގ ގ އނބކ ނޥ އދ ފރޢ "މނއ: ١١التحرمي: چۅ ۅ ۉ ۉ ې ې މޘލއ ޖއސވއވ. )އއ( އކމނ ވދޅވހނދގއވ. އޅގ هللا ވހކއނ، އމނވ މހނނށ

! ތމނއޅއށ އބރސކލނގ ހޟރތގއ، ސވރގގއ ގއއ ބނކށދއވނދވ! رب ވރސލމތކށދއވނދވ! އދ އނޔވރ ޤއމގ ނއ، އނގ )ނބއ( ޢމލނ މއޅޥއދ ފރޢ

"މހނގ ކބއނވސ މއޅ ސލމތކށދއވނދވ!

ގ މގގއ ޝހދވ هللا އހރމނ ޖހދ ކރމ އދ ޝހދނގ ވހކ ދއކއރ، އނމ ފރތމ ޢއމރ ގ މނމ ސމއޔ އވ. އކމނ އއ ކނ މސލމއ ކނ ތބއށ އނގހއޔވ؟ އއ

އކމނގ ފރކލނ ޔސރ އދ އކމނގ ދރކލނ ޢއމރ އސލމވ ޚބރ އބޖހލށ ޢލއހ ވސއލމ هللا ޞއލهللا ލބމނ އމހނ ގއގ ތޅއ ވރށ އނޔ ކރއވ. ރސލ

މތޙނ ކރމތވފއވ ހނދ އބކލނގ ގތށ ވޑއގނނވއޖނމ އބކލނނށ މއ (".ކތތރވށވ. ޖނނތވ. )ސވރގއވ "ވދޅވއވ.

އދ އއދވހކ އބޖހލ، ސމއޔއށ އނޔކރމނވސ އކމނ އސލމދނ ދކށލނ ދކޅ ލ ވރށ ރޅއއ ކމކށވ. އކމނ ހނގދ ފސތކގ މތގއ ތއވ އބ ޖހހއދވއވ. އކނ

އއޑނ ބއވއ އބ ޖހލ ލނސއއ ނގއ އކމނގ ހށގނޑގ މދށ ހރލއ ޝހދ ޅ މއއމތގ ވސ ކށލއވ. އކމނ ވގނދޔއ އކމނގ ޢއލގ އނމ ފރތމ އދ މ

.އ ބއދލ ކރއވ އނސނކމގއވ هللا އނމ ފރތމ ޝހދއގ ގތގއ

މނނށ ޤރއނގއ ނމނތކއވއވ. ކޑ ކއޖކއ ރސކލއގ އ ލބވތ އޚތނނވ! އހރއނމ ކއޖއގ މރގ ސބބނ މޅ ރށގ ވހކ ތބ އޑ އހފއވދނއވ. އވހކއގއ

ނޑއ އނމނ އސލމދނ ޤބލ ކރއވ. އހނކމނ ރސގފނ އމރ ކރ ބޑ އލފނގނޑގ ތރގއ .ރކރމށވ އދ އނގއވ. އސލމދނ ދކށނލއފ މހކ ދރހއޓ އލފނގވ. މއމނ އނހނއ އއނހނމހގ ކޑ ކޑ ދރފޅއކ އ އލފނގނޑގ އނދލނމ

ކއރގއ ހއޓނވ. އ އނހނމހ ކޑ ކޑ ދރފޅށ ބލއލއވ. އކއޖގ ބލކށކމއ ރ ދޔމށ ނނމއވ. މއސމކނ ހތށވދގނ ދޔއވ. އދ އވޤތ އ އނހނމހ އނބ

މނމއވ! ތޔ މޑކރއވނ "އހނދ އކއޖގ މނމ އށ އކއޖ ބނޏވ.



އ އނހނމހގ އތގއ "! މނމ ތޔވނ ހއޤގއވ.ހނގވށވނތއވ؟ ކރއށ އވކއކރނޑގ ތރއށ އއލލވނވއކއޖ ވނކށ އއނހނމހ އނދލމށޓ ."ކއ އލފނގ

چڦ ڦ ڦ ڄ ڄ ڄ ڄ ڃ ڃ ڃ ڃ چ چ چ چڇ ڇ ڇ ڇ ڍ ڍ ڌ چ

އށ އއރނ هللا އދ ޢޒޒވނތ، ގނގނއނ ޙމދ ލބވޑގނވ "މނއ: ٧ - ٨الربوج: ނ އއރނނ މދ ނރހނތރއއ ނވތވ. އކލނގއ، އމނވކމށޓކއ މނވ، އ ކފރ

އ، ކނމ ކމއގ هللا އޑތކއ، ބމގ ވރކނ އކލނގއށ މލކވވޑގނވ ރސކލނގއވ. "މއޗށ ހކވވޑގނވ ރސކލނގއވ.

މނނށ އ މއދ ވސ އބހއޓވ. އހރއ ލބވތ އޚތނނވ! ތބއށޓކއ ވ ނމނތމނމއއގ ލބވ ދރފޅ ކޔއދނވ. މސލމ ޤއމއގއ އޅނ ދވސވފއވ އނހނކވ. އނހނނ އއވ ބއވ ޖލސތކގއ މނފހފލވމ ކޔއގނ ކރވ ބކރ ކނތއތކކ އނ

ބއވރވނ ނޖހ ކނތއތކއ ކމގއ ދކ އކމނ ދރވމށ އނ ނނމއވ. އނ އކމގއނމދ ކރމގއ ވޤތ ހދކރއވ. ދވސވފއވ ޙލގއވސ ދމނމދވސ ކރއވ. އއރއކ

އހރނ "ފޅ ކޔއދނވ. އނގ ދރފޅށ ނމދކރ ކޓރނ ގވލއވ. އނގ ދރއވސއވހށ ކޓރއށ ވނމވ. މނމ އތ ސޖދގއވ. މނމ ބނޏވ. މނމ މއތ

މނމ ގވއގނ ދރފޅ ޑކޓރށ ދޔއވ. އދ ރގޅ ކރވތ މސއކތ "ވގގސފއވ.ވރށ ކޑއވ. އހނވ އނ ބނނވ ގއށ ދށވ. ގއށ ކރއވ. އކމކ އކމގ އއމދ

ދނބނނވ ވހކ ދރފޅކއރ ބނޏވ. އނގ ނމދ ކޓރއށވ. އނ ސޖދއގއ އތ .ޙލށވ

التضي عودائعه)) ي الذ تو دعكماهلل س އ ހވލކރމވ. އފރތކ هللاމތއހރނ، ތޔބއމހނ " ((أ

(1)."އފރތ ހވލކރވ އއޗއ ގއލގނނދ ފރތވ

ނޑވއވ. އނ ނޔވ ސޖދގއ އއވއވ. އނގ ގއގ މސތއ، އނ ސޖދގއ އއވ ގކމނ އމހނ އނ ހނވ ވސ ސޖދގއވ ޙލގއވ. އދ އމހނ އނއށ ކށނމދ އހނ

ކރވސ ސޖދގއ ވ ޙލގއވ. އނ ސހރއށ ގނދޔއވސ ސޖދގއ ވ ޙލގއ ވނކށވ. ގ (صل ي اهلل عليه وسل مވ. ރސލ )އދ ހމއފދއނ ވޅލވނވސ ސޖދގއވ ޙލގއވނކށ

. އހރމނ އލނދރއވވނ އހރމނ މރވ އރވ ޙލގއވ. ޤޔމތދވހނ އގއ ވއވޙދޘ .އށ ސޖދކށގނވ ޙލގއވ – جالله و تقدس أمساءه جل –هللا އނ ދރއވވނ

{.(26 ،25 ،23) الصحيحة: ثاألحادي }سلسلة األلباين شيخ وصححه ،(0141) :أمحد مسند انظر: (1)



އދ އޚތނގ ވހކތއ ވއވ. ،އމނ މނމއނނއ، އނބނނއ އދވސ އތއ ހތވރގދ މއވއޖނމ އތނށ ޢލމގ މޖލސއދނވޑގނވ ވހކތއވސ ވއވ. هللا އދ ހމއކނ

ނގ ޙޟރވ މސލމ އނހނނ މސލމ ފރހނނނށ ވރ ގނއވ. އޅ އސލމ ޓޗރ ނވތ މދރސތކގ ބއދލވމކށ ވޔސ، ނނ ދރސއކށ ދޔޔސ ފރހނނނއ އނހނނ އއވރ ނވނކނ އނގނއވ. ބއއފހރ ގނ މސލމ އޚތނގ ކބއގއ ހނނ ކރމއ

إن ނއއވނމ، އވ. އކމކ މގއ ރވތ ނމނހރމނ ވރށ ދރވ ނ އޚނގ ކބއ ،ހތވރއ އޚތނ، އނނ ޖލތކނ ބޑ ލޝކރއގ މއމނ ފރހނނނއ އނހނނ هللا ،اهلل شاء

.ތރބއޔތ ކރނއވ

ދރވރނގ އމމ އޙމދ ވރށ ކޑ އރ އކލގފނގ ބއޕ ނޔ ވއޖއވ. އކލގފނގގތގއ، މނމފޅ އކލގފނ ތރބއޔތ ކރއވމށޓކއ ކރއވ މސއކތ ކޔއދނވ. އދ އކލގފނ އކމނއށ ދޢ ކރއވއވ. ބޣދދގއ، ފނ ރތކގއ، އކލގފނ ނދނ

ނދނ ތދވނއވ. އއ އކލގފނ ފތސނމދށ ތދވމގ މކރނ އކލގފނގ މނމ ވޟކރއވމށ ފނ ހނކރމށވ. ދނ އކމނ އކލގފނ ގއގއ ރޖ އޅއވއގނ، އކމނ

ނޑގ އނދރގއ އކލގފނ ގވއގނ ފނކމގތ ގއ ރ ހމއކނ ޖލބބ ތރކރއވއގނ ރގގޅ ނބޣދދގ މގތކނ ދރވނއވ. އއ ފތސވމގ ވރށ ކރނނވ. ސބބކ ކލހގ ރ

ނވތ 1ޖގއއ އކލގފނށ ހދއދނމވ. އކމނގ ދރފޅ، އމމ އޙމދ އމރނ ގރޑ ގފނ މޅ ދވސ އއކށ ޤރއނއ ސނނތ ގއ އޅވރގ ކއޖއކމގއ ވޔސ އކލ 4

މޑ ކރއވއވ. ނއނގނމގއ ހދކރއވއވ. އދ އކލގފނގ މނމ އކލގފނ ނމނދ އހރ ވމނ، އކމނ 26އއ އކލގފނ ގއށ ރއކތރކމއކ ގނދއމށވ. އމރނ

ދރފޅ ޢލމ "ނށ، ކނ އއޗއސއ އދ ލރ ހދދފއ އކލގފނށ ވދޅވއވ. އކލގފއދވސ އތއ ތނކށ ދތރ އ، މދނއ ،އކލގފނ މއކއއ "ހދމށ ދތރކރއވށވ.

ކމނ އޙމދ ތރބއޔތ ކރއވއވ. އދ އތއ ޢލމވރނނ ބއދލ ކރއވއވ. އކރއވގތ ވސނވލއވށވ! އކލގފނ ވގނދޔއ އސލމ އނމތގ އނމ ބޑ ހތރ

.އމމނ ކރ އއބކލކށވ

ށވ. އ ލބވތ އޚތއވ! މހރހ ވހކއށ ފހ، އޅ ތބ މސލމ ނނ މހއގތގއ އހބލ އނ ތބގ ގތނ އދނ ކނކމއތއވ؟ އޅ އނ ބނނވނ ތބ މނވނކށ ހދނހއޔވ؟

ގ ( مي اهلل عليه وسل صل އއ އއލހގ ރސލ )هللا އއ ކނކމކނ މނވނ ކރނހއޔވ؟ ތބއށ هللا ނ ޖނނތނ ހއޔވ؟ ނނ ކބއނ ހއޔވ؟ ނނ ޤރއނއ ސނނތނހއޔވ؟ ނ

އކށއޅއވފއވ މ ދނނހއޔވ؟



އދ އގ ބދލގއ އނ ތބއށ ދނ ދނފހ އޅ ކނ އއޗއ ހއޔވ؟ އފވރކނ ހއޔވ؟ ގނ ނވއވ. ނނ އނ ގނދ ބނމވ. ތބއށ ދނ އއވސ އފވރކމއ އނއށ މލކވ هللا

ތބއށ ދނ ލބހއޔވ؟ އދ ކށވޅގ އޛބނނއ ނރކއގ ދރވނނނއ މރނ އޅ އނ ތބ ރއކތރ ކށދނހއޔވ؟ ތބ ކހލ ރތ އނހނ ކދނނށ އބނ މނވނކނ ދނ

ވ؟ ޢމރނ ދވސވފއ ތބ މހނށ މނވނކނ ހދއ ނދނ އމހނ އ އޅނ އޅ ކއވހއޔކއވހއޔވ؟ މނވނ ނވގނ އޅ ޤއމތކގ އހލވރނނށ ތޔބނ މނވނކނ ހދއ

ޔވ؟ ނދނ ކއވހއޔވ؟ ޖލގއ ތބމހނށ ތޔބނ މނވނކނ ހދއ ނދނ ކއވހއއމހނ އހދއދ މނވނކނ، ޒވނ ހކ އދ ދގ އނހނކދނނށ އމޒކރވފއ އވނ

ކއވބއވ؟ އމހނގ އނމ ފރތމ ގވލމށ ޙޖބ ނގމށ އބނނ ކއވބއވ؟

ނކށ ވސނއފނމ، އއވސ ތބ ހނދނކރށވ. އފދއނ ބނ ރއޓހމހއމދ ފ ޝއކއނތގތގއ، ބދލތއ ދވ ދވހގއ އނ ވނ ތބގ އނމ ބޑ ޢދވތތރޔ

.ކމގއކނ ތބއށ އނގނއވ

އކވރނ އދވހނ "މނއ: ٧٩الزخرف: چڱ ڱ ں ں ڻ ڻ ڻ ڻ چ "ށ ވހށ ދޝމނނ ކމގއވ. ތޤވވރނ މނވއވ.އއބޔކ އނއބޔކ

އމހނގ ގތގއ ތބ އކ "ކފރ އނހނއ އނ އނހނނނ މދ ދކ ގތ އނ ބޔނކރއވ. !"ތބ ތޔ ލ ހދނތކވ. އދ ތބ ގ ބރ ސރއވ ތބގ ނފސއ ނނވ. ތބ އކ

ފޝނ އނޑސޓރ އށ ހޖޖހމގ ، ކރމހއފރނސ ގ މޑލ ކޔނމކށ "ފއބނ" އދފޝނ ކރ ތނތނ، ތމނނއކ "ގތނ ބނފއވ މ ބހށ ބލލބލށވ. އނ ބނފއވއވ.

ނޑއކ ހތތކ ށ ވސވސ ވއދއ، މހނގ ކޅ ބދކށ ހދއފއވ. އމހނގ ލނޑދވސނނ ބދލކށލ ފކރތއ އނބރލމވ. އހރނނށ ދސވ އގއނތ މހއ ފދއނ ވށވ. އތރގއ އއވސ އއޗއ ނތފދއނ އޅށވ. އހރމނ ދރއޅމނ އއ ހޑމޑދރ ކމގ

."ދނޔއއގއވ

ފތ ބމގއ ހނނވއ ދއވ ޙއޖތލވދޢގ ޚޠބގއ، އއމތ ޢރ( مي اهلل عليه وسل صل ސލ )ރހމ "އނހނނނއ މދ އގތރކށ ކނތއ ކރށވ!"މޚޠބ ކރއވއ ޙދޘ ކރއވއވ.

ޔރޕގއ ނޞރއނގ ފދރނ ބޙޘ ކރމނ އއހރ، އސލމދނ މފދއނ ބނމނދޔ އރ އ ފދރނނކ މއދ "އނހނނނކ އނސނނތ ނވތ އމހނނކ ޖނވރނތ އވ!!!"ދޔއ

.ތބމނ މނވނ ކރނ އޅ ކފރނގ ކބފއނނވ

އ އބހއޓވ. މ ވހކކޅ ނނމލނ ރސލ މގތށ ބޔނ ކރވ ވރށ ވރ މގނ ވހކތ ކނމ މސލމ މނމ އކށ، އދ ކނމ މސލމ އނހނ ދރފޅކށ، ( مي اهلل عليه وسل صل )



އނހނކ ފރޟ ފސ " .އދ ކނމ މސލމ އނބކށ ދއވ އގމތވ އރޝދކނނވ އބހ: )ރއކއތރކށ ޟނ( މހ ރދ ހފއ، )ޒނ އނ( އނގ ނފސނމދކށ، )ރމ

އނގ ފރމހއށ ކޔމނވނމ އނ އށ ދނނވނއވ. ތބ އދ ދރކނ (އއފތތރވ (1)."ސވރގއށ ވނނށވ

ەئ ۈ ۈ ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ېې ې ې ى ى ائ ائچ

އ އމނވއޖ މސތކނނވ! ތޔބއމހނނށ މނއ: " ٤٢األنفال: چەئ وئ وئ ۇئ އށއ، هللا ތޔބއމހނނށ ގވއލއވހނދ، ( مي اهلل عليه وسل صل ދރނދ ކމކށ ރސލ )

هللا ނ ދނނށވ. ހމކށވރނ، ރސލ އށ ތޔބއމހނ އޖބ ދހށކމވ! އދ ތޔބއމހ އނސނއއ، އނގ ހތގ އދނތކ ދމދ ހރސއޅއވތވ. އދ ހމކށވރނ، ތޔބއމހނ

")ޤޔމތ ދވހނ( އއކރއވހށ، އކލނގ ހޟރތށވ.

އގވލއވނ ދރމކށވ. އ ލބވތ ތބ އށ( مي اهلل عليه وسل صل އއ އއލހގ ރސލ )هللا .އޚތއވ. އޖބދއވށވ

***

{.(662) :اجلامع صحيح} األلباين شيخ وصححه ،(3264) :حبان ابن صحيح (1)



... އނހނނނއކ ހލ


ވސ ދނއގއ އއވސ އނހނކށ އސލމދނގއ އނހނނނށ ދވގނވ މޤމކ އހނ އއދވގނވ މޤމއ ނނވ. އދ ހމ އހނމ އސލމދނގއ އކނބލނނ ޙމޔތކރވގނވ

މތތކއ ފދ ބއކވ. އގ ނކރވ ޖވހރތކއފދ ބއކވ.

ނ ވހކ ދއކއރ އސލމދނގއ ފރހނނ ނވތ އކނބލނ ،އނހނނނ ބއދލ ކރހނދސމލވނޖހ ކނތއތކއވއވ. އގތނ އނހނނ ރއކތރކރމށޓކއ ފރހނނ

ޙ ކރއވފއވއވ.ވ هللا ކރނގތ ބޔނ ކރއވއ ކރތ ޤރއނގއ މތ ބ އނހނނނއ މޚތ

އދ " މނއ: ٣٥األحزاب: چۉ ۉ ې ېې ې ى ى ائائ ۋ ۅ ۅچ އދނމ، އއޗކށ ތޔބއމހނ ކބއނ ގ އނބއނބކނބލނ( ނބއޔގ )އބހ: އކނބލނ

ތޔބއމހނގ ކރށވ!ސވލ އކނބލނނ ތޔބއމހނ އނއފރތނ ފރދއއގ ފހ،

"ކނބޑއގތވ.ޠހރ އނމ ހތޕޅތކށ އކނބލނގ ތތކށއ،ހ

ޙ ކރއވފއވއވ.ވ هللا މތ

ک ک گ گ گ گ ڳ ڳ ڳ ڳ ڱ ڱ ڱ ڱں ں ڻ چ

ڻ ڻڻ ۀ ۀ ہ ہ ہ ہ ھ ھ ھ ھ ے ے ۓ ۓ

ٴۇ ۋ ۋ ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ڭ ڭ ڭ ڭ ۇ ۇ ۆ ۆ ۈ ۈ

ې ې ى ى ائ ائ ەئ ەئ وئ وئ ۇئۇئ ۆئ ۆئ ۈئ ۈئ ېئ ېئ ېئ ىئىئ

އނހނނނށ މއމނ އދ މނއ: ٥١النور: چىئ ی ی ی ی جئ حئ مئ ىئ ކލގފނ ރކރމށރއކތ ތއފރޖ އކނބލނގ ތރކރމށއ، ބލނތއ އކނބލނގ ޒނތ އކނބލނގ ފޔވއ ފޅވގނވތނ ތރއނ ޒނތގ އދއކނބލނގ ވދޅވށވ!

ކރވޅތކގއއޅއ އކނބލނގ ބރގތއ، އކނބލނގ އދ ފޅނކރހށކމވ! ނވތ ބފއނނށ، ނވތއކނބލނގ ނށ،ފރނ އކނބލނގ އދ ނވއކރހށކމވ!

އކނބލނގ ނވތ ދރނނށ، ފރހނ އކނބލނގ ނވތ ބފއނނށ، ފރނގ އކނބލނގ ފރހނ ނގއޚ ނވތއކނބލނގ ނނށ،އޚ އކނބލނގ ނވތ ދރނނށ، ފރނގފރހނ

ތރއނވ އކނބލނގ ނވތ ދރނނށ، ފރހނ ނގއޚތ އކނބލނގ ނވތ ށ،ދރނނ ތރއނ ފރހނނގ ނވތ އޅނނށ، މލކވގނވ އކނބލނނށ ނވތ އނހނނނށ،



ނނގވރގ ތއޢވރ އނހނނގ ނވތ މހނނށ، ގނގޅ ނހނގވރގ ކމއ އދނވރ )ގހނއއ( އކނބލނގ އދ ފޅނކރހށކމވ! އކނބލނގޒނތ މނވ، ކޑކއޖއށ

އކނބލނ )ބމގއ( ފއތލތކނ އނގމށޓކއ، ތކތ ވނހނވފއވ ތރއނ، ޒނތގ ތޔބއމހނ )އއ( ވށވ!ތޥބ އށ هللا ތޔބއމހނއނމނ ނނވ!މއމނ އ ނތޅހށކމވ!

"ލބމށޓކއވ.ނޞބ ދނނވއ،

އނހނނ ހލ" ގ ޙދޘފޅއގ މނއގއވއވ.ޢލއހވސއލމهللا ޞއލ މތ ނބއޔ ގ هللا އ .އއސވއވ ބކލކ ޔއނޞރއ "މނވގނނށވ. ތޔބއމހނ ބއދލކރމނ

މރވ. އޚއކ "ފރމހގ .ޙދޘކރއވއވ އޚވސތއވ؟ ފރމހގ ކއވނގގތނ ރސލއވ! (1)މބޑވ.(" ބރ އތވދނ ފރތނ އނގ )އބހ،

***

.(5141) :البخاري صحيح (1)



ޢޥރ ނވކރމށ އވސވކށ ނވހއޔވ؟

ފޠމ ޚތ އއމ: އލއލޔއވ .1122ސޕޓމބރ 16، 2341ޝއވލ 11ތރޚ:

ނޑމނނށ ދއވ އނމބޑ ނޢމތކ އސލމދނގ މތވރ ނޢމތކނ ކށވރވ. هللا އޅގތބވނ އކކ ޤދކނ ކށވރވ. އ ދނގއ ސބތކމއކޢއނމ ވރގދ ހތޔރކ އދނގ

ނޑ ދކމވ. އނކކށ އއބރލނދ އހތރވގނކމށ އޅގ

ޝކރއކށ ފހކށ އއސ އސލމ މޖތމޢތކގ ގނ އނހނނވނ ހޅނގގ ޘޤފތގ ނޑމނގ އސރ މގ. ވފއވ ޢޥރ އނހނނވނ އ ބއ. ކށފއވ ވނ މޖތމޢށވސ އޅގ

ތ ގ ނ. އއ އމހނނށ ދނގއ އނނގތ ނ ކނމތގއވޣފލ ލމގއ ހނދނ ނވނވވރގ .ވދނއވ ކމށވސ ވދނއވ. ނނ އނގހރ ތމގ ހވނފސށ ތބވނކމށވސ

ރ ނވކރމށ އވސވގނނށވ. އނހނގ ޢޥކރނ ތބގ ތ ފއތވމގޤ ތއވ! ވޚ ލބވތ އނޑމނނށ އނގވފއވނ ޢރއކ އނގ އބރ ޝރފވ. ޢޥ އޒތއ ކރމތވ. އޅގ

ދވތތރޔ ޝއތނ، އނގ ޢ ޤޤ ޙހނދނލއގނ ނވވގނ ތބމށވ. އޅގނޑމނގ ނޑމނ އނމނ ޖއސމށ މސއކތކރނއވ. މޅ ބސ ފޅއގ މނގއ ޙ ގ ވ هللا ގއ އޅގ

(އ ޢދމގދރނނވ! ތޔބއމހނގ މއނބފއނ ކމގއވ )އދމގފނއ ޙއވގގފނ " ވއވ.އ ،އ ދކނބލނގ ފރނ ބލއ ،ދކނބލނގ ޢޥރ އ ދކނބލނނށ ދއކމށޓކއ

ޝއޠނ ތޔބއމހނ ހއލނތރކރޔ ނދހށކމވ! ،ދކނބލނ ސވރގއނ ނރލފދއނ އނގ ،އ ޝއޠނއއ ،ތޔބއމހނނށ އ ޝއޠނނ ނފނނހނދގއ ،ހމކށވރނ

،ވގވރވ ބޔކ ކމގއ ،އމނނވ މހނނށ ،ފނއވ. ހމކށވރނލޝކރށ ތޔބއމހނ (72ވ." )އލއޢރފ: ތމނރސކލނގ ޝއޠނނ ލއވމ

ނޑ ތބމށ ޢއފތތރކމއކގއ އބރވރކމއ ނވކށ މސލމ އނހނނ ބރގއޅއ ހށގ"އދ މއމނ އނހނނނށ އކނބލނގ ބލނތއ .ވއވ އމރކރއވފއ ށއކނބލނނ هللا

ތރކރމށއ )އބހ: ބލނ ޙރމ ވގނވ ކނތކނ ލ ރއކއތރ ކރމށއ( އކނބލނގ ނގ ޒނތގ ތރއނ ފޅ ފރޖތއ ރއކއތރކރމށ ކލގފނ ވދޅވށވ. އދ އކނބލ

ވގނވތނ ފޔވއ އކނބލނގ ޒނތ ފޅ ނކރހށކމވ! އދ އކނބލނގ ބރގތއ އކނބލނގ ކރވޅތކގއ އޅއ ނވކރހށ ކމވ! އދ އކނބލނގ ފރނނށ ނވތ

ކނބލނގ ފރނގ ބފއނނށ ނވތ އކނބލނގ ފރހނ އކނބލނގ ބފއނނށ ނވތ އދރނނށ ނވތ އކނބލނގ ފރނގ ފރހނ ދރނނށ ނވތ އކނބލނގ އޚނނށ ނވތ



ނވތ އކނބލނގ އޚނގ ފރހނދރނނށ ނވތ އކނބލނގ އޚތނގ ފރހނދރނނށއކނބލނގ ތރއނވ އނހނނނށ ނވތ އކނބލނނށ މލކ ވގނވ އޅނނށ ނވތ

ރތއ ޥފރހނނގ ތރއނ އދނވރކމއ ނހނގވރގ ގނގޅ މހނނށ ނވތ އނހނނގ ޢޒނތ ފޅ ނކރހށކމވ! އދ އކނބލނގ ކއޖއށ މނވ އކނބލނގކޑނގ ވރގ

)ގހނއއ( ޒނތގ ތރއނ ވނހނވފއވ ތކތ އނގމށޓކއ ފއތލތކނ )ބމގއ( އށ ތއބވށވ! )އއ( هللاއކނބލނ ނތޅ ހށކމވ! އ މއމނނނވ! ތޔބއމހނ އނމނ

(42އމހނ ދނނވއ ނޞބ ލބމށޓކއވ." )އއނރ: ތޔބ

ކލގފނގ ނބއޔއވ. އ" ކރއވފއވނ ޙވ هللا އދ ހމއހނމ އލ އޙޒބ ސރތގއ ޖލބބތކނ އކނބލނގ އނހނނ، މއމނ ދރދރކނބލނނއ އނބއނބކނބލނނއ

މގތކނ އގތ ނލބމށ އނދގ އކނބލނނށ ކބއނ ފސޤނގ !އނގވށވ ނވވތބމށ (50 )އލއޙޒބ: ".ރސކލނގއވ ރޙމވނތ ފފފއސވ ގނގނއނ އ هللا .ބޑވ

ޢލއހވސއލމގ هللا ޞއލ هللا ރސލރ ނވކރނޖހކނ ޢޥތނނވ! ބރގ އޅއ ލބވތ އޚނޑމނނށ އނގގނދއވ. އކލގފނ ޙދޘކރއވފއވއވ. ޙދޘފޅތކނވސ އޅގ

މހނ އދބވތގ ތމނކލގފނ ބޔކވއވ. ދބވތއގ އހލވރނގތރއނ ނރކއގ " އދބދ ތޅ ނހއގނ މހނގއގ ޗބކތކނ ނގފދ ގރގ އއ ވ.ނގނނވމ ދކވޑއއ

އއކބވ ސދމގނ އކނބލނނކ އނހނނތކކވ. ތބ އރޔމނ ހދނލއގނ ،އބޔކ .ބއކވ ލނބވ އއކބކށ ސދމގނ އހނމހނ އދ ލނބފއތބ ނބއކނތކށނޑހނވ.ށގ ޖމލގ ހވނ ސތށގނޑއ އކނބލނގ އއގތކށވސ އކނބލނނށ ގ އވނ މވނ އތނގވސ ނއވ.ލބނ ސވރގގވސވސ އދ ނވދވނއވ. ސވރގއކށ (1)"ހނނނއވ. ދރމނކށ

ރ ނވކރމށ އވސވކށ ޢޥ ފދ ވރގދ ވޢދގ ބސފޅތކށ ބރގނލބވތ އޚތނނވ! މ ލއހ ވސއލމގ ޢهللا އލޞއއ މތރސލ هللا ތނނވ! މއ ނވހއޔވ؟ ލބވތ އޚ

މ މއ ބސފޅވ. މއ އދކޅ ހދނ ހމ އއވސ އނސނކ މދނޔމތގއ ނވއވ. ވ އއގތށ ޢމލކރމށ އވސވގނނމ ހނގވށވ!

ބ ނލބބޔކކމގއ ޞ ކނބލނނކ ސވރގއށ ވނމގ ނ ތނނވ! ތޔލބވތ އޚ ނ ތފއތވމގ ކރޤވނބނނވނތއވ؟ އފދ ބދނސބވރ ބޔކ ކމގއ ނވމށޓކއ ވ

.(1211) :مسلم صحيح (1)



ތނނކ ހޔބސ އހ ގ އޚ ޢ ތޢލ، އޅގނޑމނގ މކޑކޑ މޖތމهللا މސއކތކރއވށވ! ނ މބޔކ ކމގއ ލއވށ! އ ބލކރޤހޔބސ

***

دلل م ال بب نبي نا،ال عالمي لع آد مموصلالل . لولع عي ج بهأ وصح

ލޔނތރނގ

ފހރސތ

ލޔނތރނގ ފހރސތ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ފހރސތ ލޔނތރނގ

ޞފޙ މޢޟޢ ލޔނތރޔ ޢދދ

އއޝއޚ އބބކރ 2 އބރހމ ޢލ

ނމދގއ އޑހރކށ ބސމކޔމކ ސނނތ . 2 ދރގތ

65

އއޝއޚ މޙއމދ 1 އބރހމ

12 މތވރކނ މތކމއ ޤރއނގ. 2

އޙމދ ސމރ އއޝއޚ 4 ބނ އބރހމ

42 .އއނބއޔކނވއވ ތމނކލގފނށފހ. 2

އއޝއޚ ޙސނ މސ 3 ފކރ

205 . ސވކ 2

އލއޚ އޙމދ މޙސނ 6 މޙއމދ

6 .ޢޤދއވ އހރމނގ ޙދކޥތ . 2

25 ކރގތކށ ބއތށ ތޥޙދގ. 1

21 އޚލޞތރކރނ ނޔތ. 4

12 ސޙރއ، ކހނކމއ، އތބލމގ ނބއކނ . 3

260 މތވރކނ މސއކތކރމގ މދހދނ. 6

ސދޤރނ ކރގ ޤނނތކއ މޒމނގއ . 5 ޤއމކރނ ކހނއ؟

225

116 ޢނހ هللا ޟޔމޞޢބ ބނ ޢމއރ ރ. 7



އލއޚ ބލލ 5 ޢބދއސއތރ

22 ނރއކތރކނ ކޑޝރކގ. 2

253 އހލވރނގ މތކނ ޢލމއ، ޢލމގ. 1

ނޑމނނކށ . 4 ޙމޔތއ މޕލނޓ އޅގ .ނކރވނއވ

222

ޢލއހވސއލމގ هللا ޞއލهللا ރސލ . 3ކއވނފޅތކމދ ދކވ ދގވހކތކގ ޙޤޤތކ

ކބ؟

123

13 ސލމ ޢޤދ. އ2 هللاއލއޚ ޝފޢ ޢބދ 7

ޤރއނގ ގނޖހނ. 2 އލއޚ މޙއމދ ޙރޘ 1

41

އށ هللا ހރކމށޓކއ ތބގ ލ ސލމތނ. 1 ޝކރކރނ ހއޔވ؟

136

އލއޚ މޙއމދ 2 ޝމޢނ

43 (2) މގއ ޢލމށ ތފސރ. 2

45 (1) މގއ ޢލމށ ތފސރ. 1

32 . ދރނގ މދގއ ޢދލވރވނ 4

36 ތރއނ ސބބތކގ ވނމގ ސވރގއށ. 3

ޤގ އޚލ ރވތ ހޔކށހތމއ އނބނނށ. 6 މތވރކނ

37

އނބމހއށވސ އޚތޔރ ވރވގތމގ. 5 .ލބގނވއވ

32



62 ސބބތއ ޙޞލވމގ ހތހމޖހނ. 7

202 .ހނގވށވ މޙސބކރމ ނފސ. 1

222 !ޙޞލކރމތއވ ޢބރތ. 2

224 .ދކނއވ ރގރހމ ނފސއވސ ކނމ. 20

221 ކރނ ވޤތފއތވމގ. 22

215 ޢމރ ޒވނ – ތރއނ ނޢމތތކގ. 21

212 ހތ ރނގޅވނ . 24

ޢނހގ އގހރ هللا ރޟޔ ސލމނލ ފރސ . 23 ބސކޅއ

240

244 އޙތ ޞ ފރހމ -ތރއނ ނޢމތތކގ. 26

261 .... ކރމތވހނދ މޞބތތއ ބލތކއ. 25

257 (2) ޙޖމ – ތރއނ ބސވރކމގ ނބވ. 27

252 (1) ޙޖމ – ތރއނ ބސވރކމގ ނބވ. 21

ޢލއހވސއލމ ދއވ هللاރސލ ޞއލ . 22

އއޗއވއޔ އގއ ހފށވ!272

ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ. 10

(2... )ހދނބނނނމ273

ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ .12 (1... )ހދނބނނނމ

275



ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ. 11

(4... )ހދނބނނނމ271

101 ހއބތ މސލމނގ. 14

هللا މޙއމދ ޞއލ ލބވތ ނބއޔ. 13

ޢލއހވސއލމގ ނސބފޅ 124

ޢލއހވސއލމ هللاރސލ ޞއލ. 16

އފނވވޑއގތ ކނދވހކ؟122

ތޔބފޅނ ހއރނވނ އޅގނޑ. 15

.ޙއރނނވތއވ134

ޢލއހވސއލމއށ ތބވމގ هللا ރސލ ޞއލ. 2 އލއޚ އބރހމ މމދޙ 20 މތވރކނ

30

33 ! ރއކތރވލއވ ލޢނތދނމނ މއނބފއނނށ. 1

ދރނ ސވރގ ވނނނބ؟ ޝރޢ ބއޕއއނވ. 4 (2)

55

ރނ ސވރގ ވނނނބ؟ ދ ޝރޢ ބއޕއއނވ. 3

(1) 57

63 ރޖޢކރނ ކއވނ. 2 އލއޚ އދމ ނޝނ 22

އލއޚ މޙއމދ ޝފޢ 21 ބނ ޢބދލޣފރ

52 ދރނގ ޙއޤތއ . 2

ޢލއހވސއލމ هللاޞއލهللا ރސލ. 1 އފނވވޑއގތމގ ކރގއ ރމނގ ޙލތ

72

165 ޝރޠތއ ޙޖބގ އސލމ . 4



އލއޚ މޙއމދ ނހދ 24 ޖމލ

73 .ތބށވ ސލމތވ ޣބބނމނ. 2

75 މގދޔށ ހނހދށވ.. 1

71 (2) ތރބއޔތކރނ ދރނ. 4

10 (1) ތރބއޔތކރނ ދރނ .3

11 (4) ރނތރބއޔތކ ދރނ. 6

100 ބރށޓހނ . 5

104 "ކޓލސޓ " އތރކށދ އމނކނ. 7

114 ޢނހ هللا ރޟޔ އބބކރއޞއދޤ. 1

137 ނގނލމތއވ؟ ފރޞތ. 2

155 ... އނހނނނއކ ހލ. 20

އލއޚ ޢބދއރޙމ 23 މޙއމދ ޅހ

16 (2ފލވޅ ) ޢރބ. 2

25 (1ޢރބ ފލވޅ ). 1

140 هللاރޙމހ އބނލ ޤއޔމ. 4

201 އދނވރވމހނ ސވރގއށ. 2 އލއޚ އޙމދ ނޒޙ 26

245 މހއމކނ ވޤތގ ޙޔތގއ އނސނއގ. 1

214 ބއ ރތމފ -މހނ ދމތބ ފތސނމދކރމގއ. 4

130 ގ އދޔޚލފ ހވފނهللاމލކ ބނ ދނރ ރޙމހ. 3



211 !ހއޓވ ވސނވނ ތބ. 2 އލއޚ އޙމދ ލޠފ 27

242 ހކވނ މލއކތނ ފތސނމދކރކމށ. 1

64 ދޔމކ ކނކހލކމއ؟ކޔވނ ކފރޤއމތކށ. 2 އލއޚ މސ އއޔބ 21

216 ސބބތއ ބއއ ދމވ ބލކށވނ އމނކނ. 1

ދހ ދއވނ ޚބރ އފވރކމގ ސވރގގ. 4 ބކލނ

234

251 ކނބއއ؟ ވއހބނ؟ އއ. 3

241 ނއސނދނ ދވސ . 2 އލއޚ އޙމދ ރމޒ 22

ހތހމޖހ، ބއޖވރ ދރއޅމއ ލބނ އފވރ،. 1

ކހނއ؟233

263 ޢޤދ ޔހދނގ ފސދވފއވ. 2 އލއޚ މޙއމދ ސނނ 10

262 އސލމދނށ އސރ ޔހދނގ. 1

220 .ގވލވދނއވ ހޔކމށ ދގއނހދޔސ. 4

ނޑތއޔހދނގ . 3 120 ލނޑދ

141 ހތރގރގ ވހކ . 6

މސލމ – އނނގތ ބޑވމނ އފދ މތއ. 2 އލއޚ ޢލ ނޝމ 12 ޠބއއޚ އނހނނނށވ

167

161 ޙޟރތނ ބލއ އއހއޔވ؟ ގهللاތބއށ . 2 އލއޚ އޙމދ އނލ 11

ނޑވރތއ ތބގ. 2 هللاތ ޢބދ އލއޚތ ބނ 14 215 .އވސވގނނށވ ހދމށ ގ

132 ހތރ އނބނ . 1



***

164 މހއމކނ ކއމގ اهلل إن شاء. 4

210 .ރއކތރކރށވ ދނ ތބގ ޙލއގއވސ ކނމ. 2 އލއޚތ އއމފޟއލ 13

212 ލބނ ކނބޔކށ؟ ޙޤޤ ހތހމޖހނ. 2 އލއޚތ އއމފޠމ 16

151 އވސވކށ ނވހއޔވ؟ ޢވރ ނވކރމށ. 1

ގ މޢޟޢތކ

ފހރސތ

ތކގ ފހރސތ ޢމޢޟ ހ.2341ދސލފއޔ ޝއވލ


ފހރސތ ތކގ މޢޟޢ

ޞފޙ މޢޟޢ ޢދދ

1 މޤއދމ

3 ޢޤދ

5 .ޢޤދއވ އހރމނގ ޙދކޥ ތ 2 22 ނރއކތރކނ ކޑޝރކގ 1 21 ކރގތކށ ބއތށ ތޥޙދގ 4 21 އޚލޞތރކރނ ނޔތ 3 12 ތބލމގ ނބއކނސޙރއ، ކހނކމއ، އ 5 13 އސލމ ޢޤދ 6

11 ޤރއނ 12 މތވރކނ މތކމއ ޤރއނގ 7 41 ޤރއނގ ގނޖހނ 1 43 (2) މގއ ޢލމށ ތފސރ 2 41 (1) މގއ ޢލމށ ތފސރ 21

41 ޙދޘ 42 .ޔކނވއވއއނބއ ތމނކލގފނށފހ 22 31 ޢލއހވސއލމއށ ތބވމގ މތވރކނ هللا ރސލ ޞއލ 21 32 ޢދލވރވނ މދގއ ދރނގ 24 33 !ރއކތރވލއވ ލޢނތދނމނ މއނބފއނނށ 23 35 ތރއނ ސބބތކގ ވނމގ ސވރގއށ 25 37 މތވރކނ އޚލޤގ ރވތ ހޔކށހތމއ ނށއނބނ 21 32 .ލބގނވއވ އނބމހއށވސ އޚތޔރ ވރވގތމގ 27 52 ސބބތއ ޙޞލވމގ ހތހމޖހނ 21

54 ފޤހ 53 ރޖޢކރނ ކއވނ 22 51 ސނނތ ދރގތ ނމދގއ އޑހރކށ ބސމކޔމކ 11



13 ކފރޤއމތކށ ކޔވނ ދޔމކ ކނކހލކމއ؟ 12 11 (2ޝރޢ ބއޕއއނވ ދރނ ސވރގ ވނނނބ؟ ) 11 17 (1ޝރޢ ބއޕއއނވ ދރނ ސވރގ ވނނނބ؟ ) 14 12 ދރނގ ޙއޤތއ 13

71 ތރޚ

15 ޢލއހވސއލމ އފނވވޑއގތމގ ކރގއ ރމނގ هللا ޞއލهللا ސލރ

72 ޙލތ

74 އޚލޤ 73 .ތބށވ ސލމތވ ޣބބނމނ 11 71 މގދޔށ ހނހދށވ. 17 71 (2) ތރބއޔތކރނ ދރނ 11 11 (1) ތރބއޔތކރނ ދރނ 12 11 (4) ތރބއޔތކރނ ރނދ 41

13 ޢރބބސ 15 ( 2ޢރބ ފލވޅ ) 42 21 ( 1ޢރބ ފލވޅ ) 41

212 ދނ އހނހނ ލޔނތއ 211 އދނވރވމހނ ސވރގއށ 44 211 ސވކ 43 212 .ހނގވށވ މޙސބކރމ ނފސ 45 222 !ލކރމތއވޙޞ ޢބރތ 41 224 .ދކނއވ މރގރހ ނފސއވސ ކނމ 47 221 ކރނ ވޤތފއތވމގ 41 211 !ހއޓވ ވސނވނ ތބ 42 215 ސބބތއ ބއއ ދމވ ބލކށވނ އމނކނ 31 211 ޢމރ ޒވނ – ތރއނ ނޢމތތކގ 32 212 ތ ރނގޅވނހ 31 241 ޢނހގ އގހރ ބސކޅއهللا ސލމނލ ފރސ ރޟޔ 34 242 ހކވނ މލއކތނ ފތސނމދކރކމށ 33



244 އޙތ ޞ ފރހމ -ތރއނ ނޢމތތކގ 35 241 މހއމކނ ވޤތގ ޙޔތގއ އނސނއގ 31 241 ދނ ދވސނއސނ 37 234 ބކލނ ދހ ދއވނ ޚބރ އފވރކމގ ސވރގގ 31 233 އފވރ، ހތހމޖހ، ބއޖވރ ދރއޅމއ ލބނ ކހނއ؟ 32 251 މތވރކނ މސއކތކރމގ މދހދނ 51 251 … ކރމތވހނދ މޞބތތއ ބލތކއ 52 253 ޢޤދ ޔހދނގ ފސދވފއވ 51 252 އސލމދނށ އސރ ޔހދނގ 54 211 ވއހބނ؟ އއ ކނބއއ؟ 53 213 ޢލމއ، ޢލމގ އހލވރނގ މތކނ 55 217 (2) ޙޖމ – ތރއނ ބސވރކމގ ނބވ 51 212 (1) ޙޖމ – ތރއނ ބސވރކމގ ނބވ 57 272 ޢލއހވސއލމ ދއވ އއޗއވއޔ އގއ ހފށވ!هللا ރސލ ޞއލ 51 273 (2) ހދނބނނނމ ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ 52 271 (1) ހދނބނނނމ ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ 11 271 (3) ހދނބނނނމ ދޢއކށ މސތޖބ ދޢއކ ތބގ 12 211 .ރއކތރކރށވ ދނ ތބގ ޙލއގއވސ ކނމ 11 212 ޙޤޤ ހތހމޖހނ ލބނ ކނބޔކށ؟ 14 214 ބއ ފރތމ -މހނ ދމތބ ފތސނމދކރމގއ 13 211 .އވސވގނނށވ ހދމށ އގނޑވރތ ތބގ 15

212 މޖތމޢ 221 .ގވލވދނއވ ހޔކމށ ދގއނހދޔސ 11 221 ސދޤރނ ކރގ ޤނނތކއ މޒމނގއ ޤއމކރނ ކހނއ؟ 17ނޑމނނކށ 11 222 .ނކރވނއވ ޙމޔތއ މޕލނޓ އޅގ 111 ބރށޓހނ 12 114 "ކޓލސޓ" އތރކށދ އމނކނ 71

117 އސލމ އއމތ 111 ހއބތ މސލމނގ 72ނޑދނޑތއ 71 121 ޔހދނގ ލ



121 ޢލއހވސއލމ هللا މޙއމދ ޞއލ 124 މގ ނސބފޅޢލއހވސއލهللا ލބވތ ނބއޔ މޙއމދ ޞއލ 74

73 ޢލއހވސއލމގ ކއވނފޅތކމދ ދކވ ދގވހކތކގ هللا ޞއލ هللا ރސލ

123 ޙޤޤތކ ކބ؟ 122 ޢލއހވސއލމ އފނވވޑއގތ ކނދވހކ؟هللا ރސލ ޞއލ 75

111 ޞޙބނ 114 ހޢނهللا އބބކރއޞއދޤ ރޟޔ 71 115 ޢނހ هللا މޞޢބ ބނ ޢމއރ ރޟޔ 77

112 ޢލމވރނ 141 هللاއބނލ ޤއޔމ ރޙމހ 71

142 ޢބރތތރ ވހކ 141 ހތރގރގ ވހކ 72 131 ގ އދޔޚލފ ހވފނ هللاމލކ ބނ ދނރ ރޙމހ 11ނޑ 12 134 .ޙއރނނވތއވ ތޔބފޅނ ހއރނވނ އޅގ 135 އށ ޝކރކރނ ހއޔވ؟هللا ތބގ ލ ސލމތނ ހރކމށޓކއ 11 137 ފރޞތ ނގނލމތއވ؟ 14 132 ހތރ އނބނ 13 151 ގ ޙޟރތނ ބލއ އއހއޔވ؟هللاތބއށ 15 154 އމކނކއމގ މހ هللا شاء إن 11

155 އޚތނ 151 ޝރޠތއ ޙޖބގ އސލމ 17 157 ޠބއއ ޚ އނހނނނށވ މސލމ – އނނގތ ބޑވމނ އފދ މތއ 11 111 ... އނހނނނއކ ހލ 12 111 ޢވރ ނވކރމށ އވސވކށ ނވހއޔވ؟ 21

172 ފހރސތ ލޔނތރނގ

172 ފހރސތ ތކގ ޢ މޢޟ

ޔ އްފިލަސަދި - dhisalafiyyah · ޔ އްފިލަސަދި.ހ2341 ލ ވ އްޝަ ް...

Documents