แผนการสอนสขศกษา เรองท การปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารในผปวยเบาหวานทมภาวะไตเสอมระยะท1 และระยะท2

สถานทสอน คลนกพเศษโรคเบาหวาน โรงพยาบาลคลองขลง จงหวดก าแพงเพชร ผสอน นกโภชนาการ เวลาในการสอน 08.30-08.45 น.ทกวน องคาร-พฤหสบด

วตถประสงค เนอเรอง กจกรรมผปฏบตตาม กจกรรมผสอน สอ การประเมน 1. เพอใหผปวยเบาหวานสนใจเรองการปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารลดความเสยงตอการท าใหโรครนแรงขนและเกดสมพนธทดตอผสอนและผฟง

2. เพอใหผปวยโรคเบาหวานรถงประโยชนของการปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารทมน าตาลนอยลง

3. เพอใหผปวยโรคเบาหวานสามารถน าการความรเรองการปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารไปปฏบตตามไดอยางถกตอง และปลอดภย

1. พฤตกรรมการกนอาหารรสชาดหวานจดท าใหเกดความรนแรงเพมมากขนและเกดโรคแทรกซอนตามมา

2. อาหารทไมควรกนและอาหารทควรหลกเลยง

3. วธการปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารอยางถกวธ

- ตงใจฟง - คดตามและน าไปปฏบตตาม

- อธบาย - ยกตวอยางการปรบและเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารเพอใหผปวยปฏบตตาม

1. บอกกลาวจากปากผสอน 2. แผนพบความร 3. ภาพแผนพลก

- ท าแบบประเมนความรความเขาใจเกยวกบการปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารในผปวยโรคเบาหวาน

ภาคผนวก แผนการสอนสขศกษา

เรอง ปรบเปลยนพฤตกรรม เพอควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในระดบปกต งานผปวยนอก / หนวยงานโภชนาการ

ความรทวไปกบเบาหวาน

โรคเบาหวาน เปนโรคทเกดจากความผดปกตของตอมทตบออน ซงไมสามารถผลตหรอหลงฮอรโมนอนซลนออกมา ใหมากเพยงพอทจะใชเปลยนน าตาลทรางกายไดรบจากอาหารจ าพวกแปง ไขมน และโปรตนใหเกดเปนพลงงาน จงมผลท าใหระดบน าตาลในเลอดสงมากกวาปกต น าตาลสวนเกนกจะถกขบออกมาในปสสาวะพรอมกบน า ท าใหปสสาวะบอยและมจ านวนมาก ปสสาวะมรสหวาน เราจงเรยกโรคนวา เบาหวาน นอกจากมความผดปกตของการเผาผลาญอาหารคารโบไฮเดรตและโปรตนแลว ยงมความผดปกตอน เชน มการสลายของสารไขมนรวมดวย ถาแบงกนงาย ๆ กอาจพดไดวา ม 2 ชนด ชนดทตองพงอนซลน และชนดไมตองพงอนซลน

1. เบาหวานชนดพงอนซลน มกเกดขนในเดก รปรางผอม เนองจากตบออนไมสามารถสรางฮอรโมนอนซลน ไมสามารถใชยาเมดรบประทานได

2. เบาหวานชนดไมพงอนซลน มกเกดขนในผใหญ รปรางอวน เนองจากอนซลนไมสามารถออกฤทธตอผนงเซลลไดด ท า ใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสง การรกษาอาจเรมตนดวยการออกก าลงกาย ลดน าหนก และใชยาเมดชนดทานในขนตอมา คนไขในกลมนอาจตองใชยาฉดอนซลนบางครงหรอตลอดไป ถาไมสามารถคมระดบน าตาลในเลอดไดดวยยาเมด

สาเหต

ไมทราบแนชด แตปจจยหลกกคอ รางกายตอบสนองตอระดบน าตาลในเลอดทขน ชากวาปกต เชน มการตอบสนองตออนซลนต ากวาปกต (ภาวะดออนซลน) โดยเฉพาะคนทน าหนกเกน อวนลงพง และออกก าลงกายนอย

อาการและอาการแสดง

ภาวะน าตาลชนดน ไมมอาการ แตใหคณมองหาอาการทแสดงวาคณเปนเบาหวานแบบจรงๆ คอ

กระหายน าบอย ปสสาวะบอยโดยเฉพาะกลางคน

หวบอย น าหนกขน ออนเพลย ตามว เมอเปนแผลแลวแผลหายชา มอเทาชา เหงอกอกเสบบอยๆ ตดเชอในกระเพาะปสสาวะ หรออวยวะสบพนธบอยๆ คนตามผวหนง

อาหารผปวยเบาหวาน

อาหารผปวยเบาหวานนน อาจแบงงายๆ เปน 3 ประเภทคอ ประเภทท 1 หามรบประทาน ไดแก อาหารน าตาล และ ขนมหวาน เชน ทองหยบ

ทองหยอด ฝอยทอง สงขยา ลอดชอง อาหารเชอม เคก ชอกโกแลต ไอศกรม และขนมหวานอนๆ เครองดม เครองดมประเภทน าอดลม น าเขยว น าแดง โอเลยง เครองดมชก าลง นมขนหวาน น าเกลอแร น าผลไมซงมน าตาลประมาณ 8-15% เปนสวนใหญ ยกเวนน ามะเขอเทศ มน าตาลประมาณ 1% ควรดมน าเปลา น าชาไมใสน าตาล

- ถาดมกาแฟ ควรดมกาแฟด าไมควรใสน าตาล นมขนหวาน หรอครมเทยม (เชน คอฟฟเมท ซงประกอบดวยน าตาลกลโคส 58% น ามนปาลม 33%) ควรใสนมจดพรองไขมน หรอน าตาลเทยมแทน

- ถาดมนม ควรดมนมจดพรองไขมน นมเปรยวสวนใหญ ไมใชนมพรองไขมน และมน าตาลอยดวยประมาณ 15% เปนสวนใหญเชนเดยวกบนมถวเหลอง

- ถาดมน าอดลม ควรดมน าอดลมทใสน าตาลเทยม เชน เปปซแมก ไดเอทโคก เปนตน

ประเภทท 2 รบประทานไดแตจ ากดจ านวน ไดแก อาหารพวกแปง (คารโบไฮเดรต) ปจจบนอาหารพวกแปงนนไมจ ากดจ านวน ถาผปวยไมอวนมาก เนองจากลดอาหารจ าพวกแปง ท าใหตองเพมอาหารพวกไขมน ซงอาจเปนผลใหระดบไขมนสงและเพมเนอสตวท าใหหนาทของไตเสยไปเรวขน ในผปวยทมโรคไตรวมดวยผลไมนนตองจ ากดจ านวน ควรรบประทานพรอมกบอาหารครงละ 1 สวน

ตวอยางการ ประมาณ 1 สวน ( แตละชนดเทากบ 1 สวน ) เชน

กลวยน าวาสก 1 ผลเลก อนทผาลม 2 ผล กลวยหอม 1/2 ผล ลกแพร 1 ผลเลก กลวยไข 1 ผล นอยหนา 1 ผลเลก สมเขยวหวาน 1 ผล มะมวง 1/2 ผล มะละกอ 6 ชนค า พทรา 2 ผล สบปะรด 6 ชนค า องน 10-12 ผล แตงโม 10 ชนค า เงาะ 3 ผล แคนตาลป 8 ชนค า มงคด 2 ผล แตงไท 1 ถวย ละมด 1 ผล ลางสาด 5 ผล ลนจ 3 ผล ฝรง 1 ผล ทเรยน 1 เมดเลกเนอบาง ๆ

ล าไย 8 ผล แอปเปล 1/2 ผล ลกพรน 2 ผล ชมพ 5 ผล สมโอ 1/5 ผล สตอเบอรร 1 ถวย น ามะพราวออน 1 ถวย เนอมะพราวออน 1/2 ถวย

ประเภทท 3 รบประทานไดไมจ ากดจ านวน ไดแก ผกใบเขยวทกชนด เชน ผกกาด ผกคะนา

ถวฝกยาว ผกบง ถวงอก ท าเปนอาหาร ตวอยาง เชน ตมจด ย า สลด ผดผก เปนตน อาหารเหลานมสารอาหารต า นอกจากนนยงมกากอาหารทเรยกวา “ไฟเบอร” ซงท าใหการดดซมน าตาลชาลง

หลกการออกก าลงกาย ควรท าสม าเสมอ อยาใหขาดตอนอยางนอยวนละ 16-20 นาท หรอถง 1ชวโมง จนเหงอออกซม ๆ และสปดาหละ 3-4 ครง ไมควรออกก าลงกายอยางหกโหมและไมควรออกก าลงกายขณะหวหรออม วธการออกก าลงกาย ท าไดหลายอยาง เชน เดนไกล ๆ วง กายบรหาร โยคะ ร ามวยจน เปนตน จะใชอยางใดควรท าตามถนด และเหมาะสมกบวยหรอ โรคแทรกซอนทางหวใจอน ๆ - อายมาก อาจเพยงเดนหรอบรหารทางาย ๆ ในรายทมโรคหวใจแทรก ตองระมดระวงไมใหออกก าลงกายมากเกนไป และจะตองหยดทนทเมอรสกเหนอย หรอเจบแนนหนาอก เปนตน

- การท างานดวยแรงกายกไดประโยชน เชน ท าสวน ท านา ท าไร เดนไกล ตกน า ขดดน เขนรถ เปนตน แตตองมากพอใหมเหงอออก และท าตดตอกนอยางนอย 15 นาท ท าวนละครงหรออยางนอย วนเวนวน *หยดออกก าลงกายทนทเมอมอาการ

ตนเตนกระสบกระสาย มอสน ใจสน เหงอออกมากผดปกต ออนเพลย ปวดศรษะ ตาพรา หว เจบแนนหนาอก หรอ เจบทหนาอกราวไปทแขน คอ ขากรรไกร หายใจหอบมากผดปกต

*ขอควรระวง

ส าหรบผทเรมออกก าลงกายควรเรมตนทละนอยตามก าลงของตนเองกอน อยาใหหกโหม หรอเหนอยเกนไป และคอย ๆ เพมขนทละนอย

ผปวยเบาหวานทเปนมานาน หรอมโรคแทรกซอนหรอเปนผสงอาย กอนจะเรมออกก าลงกาย ควรปรกษาแพทยผรกษากอน