ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

คำ�นำ� เอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา

การประดษฐบายศรปากชาม เปนเอกสารทจดทำาขนใชประกอบการเรยนการสอนการประดษฐบายศรปากชาม เพอสงเสรมการจดการเรยนตามแนวทางโรงเรยนมาตรฐานสากล ทกำาหนดวสยทศนไววา เปนเลศวชาการ สอสารสองภาษา ลำาหนาทางความคด ผลต“งานอยางสรางสรรค รวมกนรบผดชอบตอสงคมโลก” จดมงหมายในการพฒนาเอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา การประดษฐบายศรปากชาม เพอใชเปนชดการเรยนรทนกเรยน สามารถเรยนไดดวยตนเองและเปนชดฝกทกษะทมกระบวนการกลมสมพนธ เนนผเรยนเปนสำาคญ และจดทำาเปนลกษณะสองภาษา คอ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ทงนผจดทำามแรงดลใจจากการจดการเรยนการสอนในปจจบนมงเนนใหผเรยนไดเรยนภาษาทสองมากยงขน ดงเชนมการจดหองเรยน English Program ,หองเรยน Mini English Program ซงโรงเรยนทพราชวทยา ไดเรมจดใหมหองเรยน Mini English Program ขน ขาพเจาในฐานะครผสอนรายวชาการงานอาชพและเทคโนโลย ตระหนกถงการเรยนเพอมงสมาตรฐานสากล จงไดพฒนาเอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา การประดษฐบายศรปากชาม ขนเพอใหผเรยนไดเรยนรการประดษฐทเปนเอกลกษณไทยควบคกบการเรยนรภาษาทสอง การประดษฐบายศรปากชาม เลมท 1 น กลาวถง ประวตความเปนมาของบายศร การทำาบายศรแบบตางๆ เครองสงเวยทใชในงานบายศรและวสดอปกรณในการประดษฐบายศร

ก

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

ผจดทำาขอขอบคณ คณะครโรงเรยนทพราชวทยาทกทาน ทมสวนเกยวของกบการพฒนาเอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา การประดษฐบายศรปากชาม และขอขอบคณ Mr.Daniel Edward Guiney อาจารยประจำามหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ ทคอยใหคำาแนะนำาและปรบปรงเรองภาษาองกฤษ เอกสารนคงจะมประโยชนแกผสนใจและชวยพฒนาคณภาพการศกษาใหดขน

นางดวงแกว เฉยเจรญ ครชำานาญการ โรงเรยนทพราชวทยา

คำ�ชแจง

เอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา การประดษฐบายศรปากชาม เปนงานประดษฐวสดธรรมชาตใบตอง ใชในประกอบพธกรรมตาง ๆ ผจดทำาไดจดทำาโดยมงใหความร ทกษะ และเจตคต ทางดานการเรยนทเนนเอกลกษณไทยควบคกบการเรยนรภาษาทสอง

เอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา การประดษฐบายศรปากชาม มทงหมด 8 เลม ประกอบดวย 1. ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

2. การเยบกรวย 3. การพบกลบ

ข

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

4. การทำาตวบายศร 5. การเยบตวแมงดา 6. การเยบทดห 7. การรอยมาลย

8. การประกอบบายศรปากชามเอกสารประกอบการเรยนเพอสงเสรมการสอสารสองภาษา

การประดษฐบายศรปากชาม เลมนเปนเลมท 1 เรองความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม จะใชประกอบการสอนในแผนการเรยนรท 1 และ 2 ใชเวลาในการเรยน 4 ชวโมง โดยใหครผสอนอธบายนกเรยนเปนสองภาษา คอภาษาไทยและภาษาองกฤษ เพอใหผเรยนไดเรยนรเอกลกษณไทยควบคกบการเรยนรภาษาทสอง และมงสรางความคนเคยกบการเรยนวชาอนๆเปนภาษาองกฤษ เพอใหผเรยนตระหนกในการนำาเอกลกษณไทยมงสมาตรฐานสากล

ส�รบญประวตความเปนมาของบายศร

……………………………… ..............

คำาถามทายเลม.....................................

1

ค

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

เอกสารอางองภาคผนวก

ตวอยางผลงานนกเรยน

แบบทดสอบวดผลสมฤทธกอนเรยนกลมส�ระก�รเรยนรก�รง�นอ�ชพและเทคโนโลย ชนมธยมศกษ�ป

ท 1เรอง ก�รประดษฐบ�ยศรป�กช�ม

คำ�ชแจง โปรดทำาเครองหมาย ทบตวอกษรทถกตองเพยงขอเดยว

1. เพราะเหตใด เราจงควรชวยกนสงเสรมให

คนไทย หนมาใชใบตองกนมากขน

1

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

ก. ทรพยากรทหางาย

ข. ไมทำาใหสภาพแวดลอมเสย ค. เปนมรดกสบทอดมาแต

โบราณ ง. ถกทกขอ 2. กอนนำาใบตองมาใชควรทำาอยางไร

ก. ผงลมใหออนตว

ข. เชดดวยผาชมนำา ค. ลางนำาใหสะอาด

ง. ผงแดดใหออนนม 3. เครองมอใด ไม เหมาะทจะใชในงานใบตอง

ก. กาว ข. กรรไกร

ค. เขม ง. ดาย 4. การเชดใบตอง ควรเชดตามทศทางในขอใด

ก. ถจากปลายไปหาโคน ข. ถจากโคนไปหาปลาย

ค. ถกลบไปกลบมา

ง. ถตามขวาง 5. ขอใด ไมใช ประโยชนของบายศรปากชาม

ก. ใชในพธไหวครดนตรไทย ข. เอาไวประดบเครองดนตรไทย ค. ใชในพธบวงสรวง ง. ใชในพธเชญขวญ 6. ใบตองทนยมนำามาใชในการทำาบายศรคอ ใบตองของกลวยชนดใด

ก. กลวยไข ข. กลวยตาน

ค. กลวยนำาวา ง. กลวยหกมก 7. การเกบรกษาใบตองใหสดนานควรทำาอยางไร

ก. ใชผาขาวบางชมนำาคลมไว

ข. ใชผาแหงคลมไว ค. ใชผาหนา ๆ คลมไว

ง. ใชผาบาง ๆ คลมไว 8. ใบตองกลวยตานมขอดอยางไร

ก. หางาย ราคาถก ข. ใบสเขยวเขมตลอด

ค. แขง เนอเหนยว ง. ไมมแมลงกดกน

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

9. ใบตองทนำามาใชในงานประดษฐ ควรม ลกษณะอยางไร

ก. สเขยวเขมไมมรอยดาง ข. ใบออนสตองออน

ค. ใบขนนวล ขาวกรอบ ง. ใบทมเสนใบใหญ 10. การพบใบตอง เพอทำาบายศรปากชาม สวนของใบตองทพบเขาดานในคอสวนใด

ก. บรเวณโคนใบดานนวล ข. บรเวณปลายใบดานนวล

ค. บรเวณโคนใบดานมน ง. บรเวณปลายใบดานมน 11. ตามความเชอ กอนเรยนทำาบายศรตองทำา อยางไรกอน

ก. เชญคร อาจารย – ข. บอกกลาวคร อาจารย–

ค. ไหวคร อาจารย –

ง. ทำาบญใหคร อาจารย–12. ขอใดไมใชสวนประกอบของการทำา บายศรปากชาม

ก. ทำากรวย ข. ตวแมงดา

ค. บายศร ง. กระทง13. บายศรปากชาม 1 ชาม จะมบายศรกตว

ก. 1 ตว ข. 3 ตว

ค. 5 ตว ง. 7 ตว14. ขนตอนตอจากการพบตวบายศรคอขอใด

ก. กรวย ข. พบกลบ

ค. พบผานง ง. เยบตวแมงดา15. ผานงคอสวนใดของการทำาบายศรปากชาม

ก. สวนทหอตวแมกบกรวย

ข. สวนทหอตวแมกบตวลก ค. สวนทหอดวยตวแมกบ

แมงดา ง. สวนทหอตวลกกบแมงดา16. สวนทอยตรงกลางของ

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

บายศรปากชาม คอสวนใด

ก. บายศรตวแม ข. กรวย

ค. ตวแมงดา ง. บายศรตวลก

17. ตวตะขาบในงานใบตอง ใชสำาหรบทำาสวนใด ของบายศร

ก. แตงขอบกรวย เพอปกปดความไมเรยบรอย ข. แตงหนากระทง เพอความสวยงาม

ค. รองกนกระทง เพอความแขงแรง ง. ถกหมดทกขอ18. ในกรวยของบายศรปากชามตองบรรจ ดวยอะไร

ก. ขาวสก ข. ขาวสาร

ค. ขาวเมา ง. ขาวตอก

19. บายศรปากชาม 1 ชาม จะมตวแมงดากตว

ก. 1 ตว ข. 3 ตว

ค. 5 ตว ง. 7 ตว20. วสดชนดใดทไมใสในบายศรปากชาม

ก. ขาวสกปากหมอ แตงกวา

ข. กลวยนำาวา ไขตม ค. ขนมตมขาว ขนมตมแดง

ง. ขนมทองหยบ ขนมชน 21. การเยบทดหนยมใชดอกอะไรไวตรงกลาง

ก. ดอกรก ข. ดอกจำาป

ค. ดอกบานไมรโรย ง. ดอกกหลาบ 22. เราใชกลบดอกอะไร ในการรอยมาลยตม

ก. กลบบานบร ข. กลบดอกรก

ค. กลบกลวยไม ง. กลบกหลาบ

3

2

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

23. ขนท 2 ของการรอยมาลยตม ควรรอยอยางไร

ก. รอยใหดอกตรงกบชนแรก

ข. รอยใหดอกสงกวาชนแรก ค. รอยใหดอกสบหวางกบชน

แรก ง. รอยใหปลายดอกเสมอกบชนแรก 24. กลบสตตบงกช ใชประโยชนอยางไร

ก. เยบรอบกรวย ข. เยบรอบตวพาน

ค. เยบปกปดฐาน ง. เยบรอบบายศร 25. การเยบตวแมงดา ควรพบกลบแบบใด

ก. กลบสตตบงกช ข. กลบมวน

ค. กลบกหลาบ ง. กลบแววมยเรศ26. การเยบกลบแววมยเรศ ควรใชประกอบทใด ของบายศรปากชาม

ก. รอบกรวยบนโฟมชนท 1

ข. รอบตวบายศร ค. รอบฐานบายศร

ง. รอบกรวยบนโฟมชนท 227. การเยบทดห ควรพบกลบอยางไร

ก. กลบสตตบงกช ข. กลบแววมยเรศ

ค. กลบมวน ง. กลบกหลาบ28. การประกอบบายศรปากชาม ควรใสอะไร เปนอนดบแรก

ก. ทดห ข. บายศร

ค. ตวแมงดา ง. กรวย

29. ควรประกอบทดหไวบรเวณใดของ บายศรปากชาม

3

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

ก. โคนกลบแววมยเรศ ข. บนตวแมงดา

ค. ตรงกลางบายศรตวลก ง. รอบกรวย 30. การทำาตวบายศร ควรมวนกลบแบบใด

ก. กลบนวมอนาง ข. กลบปกนก

ค. กลบฟนปลา ง. กลบดอกกหลาบนมสาว 31. นกเรยนใชมาลยตมประกอบบายศรปากชาม ตรงทใด ก. รอบบายศร ข. ยอดกรวย

ค. รอบแมงดา ง. ระหวางบายศร 32. ดอกไมอะไรทนยมใชในการตกแตงตว บายศร

ก. ดอกเขม ข. ดอกพด

ค. ดอกกหลาบ ง. ดอกเฟ องฟา 33. ขอใดเปนประโยชนของการประดษฐ งานใบตอง

ก. ประหยดคาใชจาย

ข. ทำาใหสขภาพแขงแรง ค. ทำาใหผลการเรยนดขน

ง. ฝกความละเอยดประณต

34. แรกเรมทมการใชใบตอง ชาวบานไดนำา ใบตองไปทำาอะไร

ก. กระทงลอย ข. กระทงดอกไม

ค. ภาชนะใสอาหาร ง. บายศรปากชาม35. มดหรอกรรไกรทใชตดใบตองแลว ถาปลอยทงไวนานจะมผลเสยอยางไร

ก. ชำารดเสยหายงาย

ข. ความคมจะเสยไป ค. นำามาใชในงานอกไมได

ง. เปนคราบและเกดสนม

ความรเบองตนเกยวกบการทำาบายศรปากชาม

ดวงแกว เฉยเจรญ

36. เมอทำางานเสรจ นกเรยนควรทำาอยางไร

ก. ทำาความสะอาดสถานททำางาน ข. แสดงผลงาน

ค. นำาผลงานไปตรวจ

ง. นำาเสนอผลงาน37. ขนตอนแรกในการจดแสดงผลงาน คออะไร

ก. คดเลอกผลงาน

ข. วางแผนการปฏบตงาน

38. เมอทำาผลงานเสรจแลว ควรทำาอยางไร

ก. นำาอปกรณในการเรยนมาตงโตะ ข. จดแสดงละครรวมกบโรงเรยนอน ๆ

ค. ครสรปผลงานทงหมดใหผปกครองทราบ

ง. จดแสดงผลงานของนกเรยน 39. เพอเปนการปรบปรงงานครงตอไป นกเรยนควรนำาขอมลของใครมาพจารณา

ก. ตนเอง

ข. ครประจำาชน ค. ผปกครอง

ง. เพอนนกเรยน 40. นกเรยนควรเลอกผลงานในการตงแสดง อยางไร

ก. ผลงานทกชน

ข. เลอกผลงานทมจำานวนมาก

ค. เลอกผลงานทมคณภาพตำา ง. เลอกผลงานทมคณภาพ

ค. ประชาสมพนธงาน

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

ประวตความเปนมาของบายศร

บายศร ทราบกนโดยทวไปแลววาเปนของสงทมคณคาสำาหรบชาวไทยมานบโบราณกาล นบตงแตเกดจนเตบโต คนไทยมกจดพธสตรขวญหรอสขวญขนในวาระตาง ๆ ดงจะเหนไดจากวถชวตของชาวไทยตามชนบท โดยเฉพาะชาวไทยภาคเหนอ และภาคอสาน ยงคงรกษาขนบธรรมเนยมประเพณไวอยางดงามตลอดเวลา บายศรและพธสขวญนเปนพธพราหมณ ดงอธบายความวา บายศร เปนภาษาเขมรผสมภาษาสนสกฤต “ ”แยกอธบายไดวา

“บาย”เปนภาษาเขมร แปลวา ขาวสก“ ”“ศร ” เปนภาษาสนสกฤต ซงตรงกบภาษาบาลวา สร “ ”

มาใชในภาษาไทยวา ขวญ หรอ กำาลงใจ“ ” “ ”รวมความแลว บายศร แปลวา ขาวขวญ หรอ ขาวอนเปน“ ” “ ” “

สร หรอบายศร ”คอ ภาชนะทตกแตงใหสวยงาม เพอเปนสำารบใสอาหารคาวหวานในพธบางสรวง และพธทำาขวญตาง ๆ ทงในพระราชพธและพธของราษฎรประเภทของบ�ยศร บ�ยศรของหลวง

บายศรของหลวง หมายถง บายศรทใชสำาหรบพระมหากษตรย แบงออกเปน 3 แบบ ดวยกน คอ

5

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

1. บายศรตน เปนบายศรทำาดวยใบตองมแปนไมเปนโครง ลกษณะอยางบายศรตนของราษฎร

2. บายศรแกว ทอง เงน ซงจะมลกษณะดงน 2.1 บายศรแกว มลกษณะเปนพานแกวเจยระไน เรยงซอนกนหลายชน 2.2 บายศรเงน มลกษณะเปนพานเงนสลกลาย เรยงซอนกนหลายชน 2.3 บายศรทอง มลกษณะเปนพานทองสลกลาย เรยงซอนกนหลายชน

3. บายศรตองรองทองขาว เปนบายศรททำาดวยใบตอง ประกอบบนแกนหรอพานขนาดใหญ มลกษณะเปนพานทองขาว ซงบายศรตองรองทองขาวน มลกษณะคลายกบบายศรใหญของราษฎร บ�ยศรของร�ษฎร

บายศรของราษฎรหรอของประชาชนใหญ มขนาดเลกขนไปจนถงขนาดใหญ แบงตามขนาดได ดงน

1. บายศรปากชาม เปนบายศรขนาดเลกจดอยในชามหรอกระทงขนาดเลก จดเปนค หรอ 2 ถวย บายศรปากชามมตงแตนว 3, 5, 7 และ 9 ชน ตามแตละพธทกระทำา เชน พธบวงสรวง พธบชาคร เปนตน

6

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

2. บายศรใหญ มลกษณะการจดใสพานเชน พานโตกหรอตะลม จะใชพานเดยวหรอหลายใบวางซอนกนกได บายศรใหญใชในพธบวงสรวง พธไหวบชาคร เปนตน

ภ�พท 1 บ�ยศรป�กช�งหน�น�คซอนทมาภาพ ภ ทราวธ ทองแยม .

ภ�พท 2 บ�ยศรป�กช�งห น � ช � ง น อ ย 7

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

3. บายศรตนหรอบายศรชน (หลก) ในสมยโบราณใชตนกลวยเปนแกน แตในปจจบนนยมใชไมเปนแกนกลางแทน เพอความแขงแรง มจำานวนตงแต 3, 5, 7 และ 9 ชน

บ�ยศรใหญภ�คอส�นทมาภาพ ภทราวธ ทองแยม.

บ�ยศรใหญภ�คกล�งทมาภาพ ภทราวธ ทองแยม.

บ�ยศรตน 9 ชนท มาภาพ ภ ทราวธ ทอง

บ�ยศรตน 3 ชนท มาภาพ ภ ทราวธ ทอง

8

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

บ�ยศรป�กช�มบายศรปากชาม นยมใชบชาเปนค จะใชในงานพธของสามญชน

ทวไป เชน พธบวงสรวงเทพยดา พธบชาครตาง ๆ ทำาขวญเดกเกดใหม โกนผมไฟ โกนจก ทำาขวญนาค การตงศาลพระภมประจำาบานและสามารถนำาไปกราบพระภกษสงฆได หรอใชกราบสกการบชาพระรตนตรย นอกจากนยงใชเปนสวนประกอบของบายศรตน (หลก) ดวย กลาวคอ ใชวางบนชนยอดของบายศรตน (หลก) บายศรปากชามถอเปนบายศรแมแบบในการประดษฐบายศรในชนตอไป บายศรปากชามแบงเปน 3 แบบ

1. บายศรปากชามชนตน2. บายศรปากชามชนกลาง

3. บายศรปากชามชนสง (ศภลกษณ ปญจรตน. 2549 : 7)

บ�ยศรป�กช�มชนตนมลกษณะนวบายศร 3 – 5 ชน ใชในพธทำาขวญเดกแรกเกด

ทำาขวญเดอน พธโกนจก

9

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

ทำาขวญบวชเณร บวชนาค ทำาขวญบาวสาวหรอใชในการสงเวยพระภมเจาท ตงศาลพระภม เปนตน

บ�ยศรป�กช�มชนกล�งมลกษณะนวบายศร 7 ชน ใชในพธไหวคร เชน ครทางดนตร

โขน ละคร ขบรองฟอนรำา ใชบชาเทพยดาอารกษ เปนตน

บ�ยศรป�กช�มชนสง

บ�ยศรป�กช�มชนตน แบบโบร�ณ

ทมาภาพ อมาวด ทรพยสน.

บ�ยศรป�กช�มชนกล�ง แบบห�งหงส

ท มาภาพ ภ ทราวธ ทอง

10

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

มลกษณะนวบายศร 9 ชน ใชในพธไหวคร พธบวงสรวง พระพรหมและเทพยดา ใชบชาพระบรมสารรกธาต หรอใชในการทำาขวญในการฉลองพระพทธรป หรอนำาไปกราบบชาพระรตนตรย กราบพระภกษสงฆ เปนตน

สวนประกอบของบ�ยศรป�กช�ม1. ตว (องค) บายศร ไปประกอบดวยตวยอดหรอตวแม 1 ตว

และตวรองหรอตวลกตามจำานวนทตองการ ซงนยมทำานวบายศรเปนเลขค เชน 3, 5, 7 และ 9 ชน

2. ตวแมงดา คอ สวนทอยระหวางตวบายศร มลกษณะคลายตวแมงดา

3. กรวยขาว คอ สวนทใชบรรจขาวอยกงกลางขององคบายศร4. ไขยอดหรอไขขวญ ไขทใชในบายศรปากชาม คอ ไขเปด โดย

ตมนำาใหรอนจด จงใสไขลงไป คนไขไปดวยเพอใหไขแดงอยตรงกลางประมาณ 15 นาท แลวตมตอจนสก ปอกไขอยาใหมตำาหน โดยทบไขใหบบทวทงฟองแลวแกะออก

11บ�ยศรป�กช�มชนสง

ทมาภาพ อมาวด ทรพยสน. 2550 : 66

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

5. แตงกวาหรอกลวยนำาวา ผาออกเปน 3 สวน ตามแนวยาว แลวนำากลวยนำาวาและแตงกวาประกบกนวางระหวางตวบายศร หมายถง ความกลมเกลยว สามคค (อมาวด ทรพยสน. 2551 : 2-6)

History of Bai SriBy Sri has been generally known as a sacred

thing of Thai since the ancient time. The Thais often hold Soot-Kwan or Soo-Kwan ceremony for many occasions, especially rural areas such as the northern and the north-eastern parts of the

ตว (องค)

ตว

ไขยอดหรอไข

กรวย

แตงก กลวย

12

บ�ยศรป�กช�มทมาภาพ ศภล กษณ ป ญจรตน. 2549 : 28

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

country, still preserve this kind of traditional ceremony at all time. Bai Sri and Soo-Kwan are Brahman ceremony, Bai Sri is a combination of Khmer and Sanskrit which can be separately defined as follows

“Bai”,a Khmer word, means “Cooked rice”“Sri”, a Sanskrit word, means “ Siri” or Morale in

Thai Total meaning of the word “Bai-Sri” is “ Cooked

rice for morale or a food ware used in some holy ceremonies of theroyal family and ordinary perople.

Type of Bai Sri Royal Bai Sri

Royal Bai Sri is the Bai Sri used for the king, it also can be separated into 3 sub-types as follows

1. Bai Sri Ton is the Bai Sri made from banana leaf and wood structure such as Bai Sri Ton Khing Ratsadorn.

2. Bai Sri Kaew, Tong, Ngoen2.1 Bai Sri Kaew made from glass in multi

stages.2.2 Bai Sri Ngeon made from engraved silver

in multi stages.2.3 Bai Sri Tong made from engraved gold in

multi-stages.3. Bai Sri Tong Rong Khao is a set of banana leaf

on an axis or a big footed tray. It looks like a platinum footed tray, this Bai Sri Tong Rong Khao is similar to Civilian’s Bai Sri Yai.

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

Civilian’s Bai Sri

Civilian’s Bai Sri ranges from small sizes to big size which can be defined as follows.

1. Bai Sri Pak Cham: is a small size of Bai Sri in small bold or small Kratong, it is normally set in pair or 2 bolds. Size can range from 3, 5, 7, and 9 stages depending on the type of ceremony.

Bai Sri Pak Chang Na Nak Chon

Bai Sri Pak Chang Na Chang Noi

sources

13

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

2. Bai Sri Yai: is put in footed tray such as Toak footed tray or Talum. Individual footed tray or multiple can be selected. This type is used for sacrifice ceremony such as paying respect to teacher etc.

3. Bai Sri Ton or Bai Sri Chan (Lak), in the ancient time, banana tree was used as axis,

Bai Sri Yai of North-Eastern

Bai Sri Yai of the central part

14

15

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

but currently, wood is selected for stronger purpose. It can be ranged from 3, 5, 7 and 9 stages.

Bai Sri Pak Cham Bai Sri Pak Cham is normally used in pair in the

ceremony of ordinary people such as paying respect to the god and teacher, new born of a child in family, etc.

9 stage-Bai Sri Ton

3 stage- Bai Sri Ton

16

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

It is also can be used for paying respect to monks or the Buddha. Moreover, it can also used as a part of Bai Sri Ton (Lak) by putting it on the top of Bai Sri Ton (Lak). This type of Bai Sri is the principle of other Bai Sri and can be divided into 3 sub types.

1. Bai Sri Pak Cham Ton2. Bai Sri Pak Cham Klang

3. Bai Sri Pak Cham chan Soong (Supalack Panjarat. 2549 : 7)

Bai Sri Pak Cham Chan Ton It has 3-5 Bai Sri’s fingers can is used for new

born child ceremony, Kwan Duen ceremony, Kon Jook ceremony, Tum Kwan for the couple in the wedding ceremony or sacrifice ceremony to the god when installing a spirit house, etc.

Bai Sri Pak Cham Chan Klang Bai Sri Pak Cham

Chan TonAncient type

17

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

It has 7 stages and is used for the ceremony for paying respect to teacher such as musical trainer, Khoan, Play or paying respect to the god.

Bai Sri Pak Cham Chan Soong It has 9 stages and is used for ceremony of

paying respect to teacher, sacrifice ceremony to the god, ceremony for newly built Buddha statue or even used to paying respect to the Buddha, etc.

Component of Bai Sri Pak Cham 1. Body (Ong) of Bai Sri consists of the top part

or the mother part 1 unit and the amount of secondary

Bai Sri Pak Cham Chan Klang

Swan’s tail type

18Bai Sri Pak Cham

Chan Soong

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

part as needed. Normally odd number such as 3, 5, 7, 9of stages is often selected.

2. Mangda is the central part of the Bai Sri, it looks like a horseshoe crab.

3. Rice cone is the part used for containing cooked rice at the center of the Bai Sri.

4. Khai Yod or Khai Kwan is the egg used for Bai Sri Pak Cham, duck’s egg is selected. The egg should be boiled in hot water, for the first 15 minutes of boiling, stirring must be done to help the yolk keep staying at the center. Remove the shell carefully to ensure the egg is not damaged.

5. Cucumber or Numwa Banana, it will be cut vertically into 3 equal pieces, each piece will be put around the Bai Sri body which mean the unity (Omawadee Subsin. 2551 : 2-6).

Body (Ong) of Bai Sri

Mangda

Khai Yod or Khai Kwan

Rice cone

Cucumber

Numwa Banana

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

จงตอบคำ�ถ�มตอไปน

1. บอกความหมายของคำาวา บายศร“ ”

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

2. บายศรปากชามแบงเปนกแบบ ไดแกอะไรบาง

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

3. การทำาบายศรปากชามชนกลางใชในงานพธใด

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

19

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

4. เราใชบายศรปากชามแบบใดบชาพระรตนตรย

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

5. จงบอกสวนประกอบบายศรปากชาม

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

เครองสงเวยทใชในง�นบ�ยศร

20

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

เครองสงเวย เปนอาหารทใชในพธการตางๆ รวมกนกบบายศร โดยจะคดเลอกอาหารทมชอดหรอมความเปนสรมงคล เชน ขนมทองหยอด ความหมาย ความมงมเงนทอง ความบรบรณ

ขนมทองหยบ ความหมาย ความมงมเงนทอง ความบรบรณขนมฝอยทอง ความหมาย ความมงมเงนทอง ความยดยาวใน

ชวตขนมเมดขนน ความหมาย การไดรบการสนบสนนขนมทองเอก ความหมาย ความเปนเอก ความเปนหนงขนมชน ความหมาย การเลอนยศ การเลอนชน ความเจรญ

กาวหนาขนมจามงกฎ ความหมาย ความมงมเงนทอง ความบรบรณ

บายศรปากชาม จะมเครองสงเวยทใชอาหารชนดอนๆเพอแทนความหมายหรอความอดมสมบรณของอาหารการกน ประกอบไปดวย

ขาวสวยปากหมอ แทน ขาวสวยไขตม แทน อาหารคาวแตงกวา แทน ผกสดกลวยนำาวา แทน ผลไมตางๆมะพราวออน แทน ความสะอาด ความบรสทธ

เครองสงเวยทใชในบายศร จะมวธการใชอย 2 แบบ คอ1. แบบทใสรวมกบบายศร มกจะนยมทำาใสในบายศรปากชาม2. แบบจดวางรวมกบบายศร มกจะจดใสภาชนะแยกตางหาก

จะใชในพธใหญๆ

“ขนมไทย ”ทมาภาพ

“เครองประกอบบายศร ” ทมาภาพ ภทราวธ ทองแยม.

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

เครองสงเวยทจด อาจมการเพมเตมในบางสงบาง อยางลงไป ตามความจำาเปน เชน อาจจะม หมากเจยน ยาสบ/บหร เหลาขาว ไกตม หวหมและผลไมตางๆ รวมอยดวยกได (ภทราวธ ทองแยม. 2548 : 38)

Sacrificing items for Bai Sri Sacrificing items are foods in the ceremony together with the Bai Sri, only great foods are selected as the purpose for bringing luck. For example; Tong Yod means Wealthiness

Tong Yib means Wealthiness Fhoi Tong means Wealthiness and longer lifeMed Kha Nun means Being supported by othersTong Eak means Outstanding Khanom Chan means promotions and progress

of life Khanom Ja Mong Kut means Wealthiness

Bai Sri Pak Cham can have more different sacrificing foods such as

Khao Suay for Cooked rice Boiled egg for meat dishCucumber for fresh vegetable Numwa Banana for other fruits Baby Coconut represent cleanliness or pureness

Sacrificing items of Bai Sri has 2 type of usage;

“เครองสงเวย ”ทมาภาพ

21

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

1. Mix with Bai Sri, it is often used for Bai Sri Pak cham

2. Separate from Bai Sri, it is often placed separately from the Bai Sri and often used for

big ceremony. Some additional items can be placed together upon necessity such as Mhak Jian, Cigarettes, Vodka, Steamed chicken, Pig’s head and many kinds of fruits (Padtarawud thongyam. 2548 : 38)

วสดอปกรณทใชในก�รประดษฐบ�ยศร

1. ใบตอง ใชใบตองตาน เพราะมความเหนยวนมไมฉกขาดงาย มสเขยวเขม เลอกใชใบตองทมอายปานกลาง กลาวคอ ไมแกหรอออนจนเกนไป แตถาตองการใชใบตองทไลระดบสใหใชใบตองกลวยนำาวา แตตองใชเวลาในการทำาทรวดเรวและเบามอ เพราะจะชำาและเกดรอยดำาไดงาย

22

“Sacrificing items” Source:

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

2. ดอกไมและใบไมสด เลอกใชดอกไมและใบไมชนดทคงทนและเหมาะสมกบงาน ดอกไมทนยมนำามาประดษฐบายศร คอ ดอกดาวเรอง ดอกบานไมรโรย ดอกรก ดอกพด ดอกเขม ดอกกลวยไม หรอดอกกหลาบ เปนตน สวนใบไม เชน ใบโกศล ใบกระบอ ใบวานแดง เปนตน

3. ภาชนะทใชประกอบบายศร เชน ถวย ชาม พานชนดตาง ๆ

23

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

4. เขมมอใชในการเยบแบบ และเยบกลบเบอร 7 และเบอร 95. เขมมาลย ใชสำาหรบงานรอยมาลย6. กรรไกร ลวดและคมตดลวด ลวดใชเบอร 20, 22 และ 24

แมก ตะป หมดและมด7. ดายเบอร 10 ใชในการเยบบายศรและทดห ใชเบอร 8 ใน

การรอยมาลยและเยบบายศรทมขนาดใหญ8. โฟมใชขนาดหนา 1 ถง 2 นว9. ไมสำาหรบยดตวบายศร ใชขนาด 5 – 7 และ 10 นว10. ผาขาวบาง สำาหรบคลมชนงานทประดษฐเสรจแลว ใหชนงาน

สดอยไดนาน11. ฟรอราเทป สำาหรบพนกานดอกไมในกรณเขาชอดอกไม12. ถาด สำาหรบใสชนงานใบตอง (ไมควรวางกบพน)13. อางนำา ใชสำาหรบใสนำา เพอแชดอกไมและแชชนงานท

ประกอบเสรจแลว

Materials used for making Bai Sri

1. Banana leaf, Tanee leaf if preferable because it is more durable, not easy to be torn, dark green color. Age of the leaf should not be too young or too old. In case color shade is needed, Numwa leaf is

24

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

selected, but the process of making must be quick with softer force supply because it is easy to be damaged.

2. Fresh flower and fresh tree leaf should be durable type, for flowers such as Dow Reung, Ban Mai Roo Roy, Dok Ruk, Dok Pud, Dok Khem, Orchid or Rose etc, for fresh tree leaf such as Kosol leaf, Krabue leaf, Wandaeng leaf, etc.

25

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

3. Container used for Bai Sri such as Bold and Footed tray.

4. Needle No. 7 and No. 95. Needle for garland 6. Scissor, Wire No. 20, 22, 24, Pliers, Staple,

nail, knot and knife.7. Thread No. 10 for sewing Bai Sri, No. 8 for

making garland and big size Bai Sri.8. Foam with thickness of 1-2 inches. 9. Wood axis for Bai Sri’s body, size of 5-7 and 10

inches.10. White and Thin fabric for covering the

finished item in order to maintain freshness. 11. Flora tape for wrapping flower’s stalks.12. Tray used for keeping banana leaf. (should

not leave on ground)13. Water bold for keeping fresh flowers and

finished parts.

จงตอบคำ�ถ�มตอไปน

1. การทำาบายศรควรใชใบตองกลวยชนดใด

ตอบ....................................................................................................................................

26

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

............................................................................................................................................

2. ดอกไมชนดใดทนยมใชประดบบายศร

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

3. ภาชนะทใชประกอบบายศรปากชามไดแกอะไรบาง

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

4. ผาขาวบางมประโยชนอยางไร

ตอบ.................................................................................................................................... ............................................................................................................................................

5. จงบอกอปกรณทใชในการทำาบายศร

ตอ

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

บ..................................................................................................................................... .............................................................................................................................................

27

Bai Sri หมายถง บายศรAncient หมายถง สมย

โบราณ Royal Bai Sri หมายถง บายศรหลวง

King หมายถง พระมหากษตรย

Banana leaf หมายถง ใบตอง

Civilian’s Bai Sri หมายถง บายศรราษฎร

Ceremony หมายถง งาน,ประเพณ

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

เอกส�รอ�งอง

“ขนมไทย ทมาภาพ” http://www.thaigoodview.com วนทเขาถงขอมล 20 เมษายน พ.ศ. 2554. “เครองสงเวย ทมาภาพ” http://x.thaikids.com วนทเขาถงขอมล 25 เมษายน พ.ศ. 2554.มณรตน จนทนะผลน. ง�นใบตอง. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนด พบลชชง, 2540.ภทราวธ ทองแยม. บ�ยศร ของสงททรงคณค�. กรงเทพฯ : สำานกพมพแมบาน จำากด, 2548.รตนลกษณ ปญจวฒพฒน. ง�นดอกไมสดในวฒนธรรมไทย. กรงเทพฯ : สำานกพมพเศรษฐศลป, 2547.ราชบณฑตยสถาน. พจน�นกรมฉบบร�ชบณฑตยสถ�น พ.ศ. 2546. กรงเทพฯ : บรษทนานมบคส พบลเคชนส จำากด, 2546.ศรราม ดรอด. ก�รทำ�บ�ยศร. กรงเทพฯ : บรษท วาดศลป จำากด, 2549.ศภลกษณ ปญจรตน. ศลปะประดษฐและตกแตงบ�ยศรป�กช�ม. กรงเทพฯ : บรษท เพชรกะรต จำากด,

28

Bai Sri หมายถง บายศรAncient หมายถง สมย

โบราณ Royal Bai Sri หมายถง บายศรหลวง

King หมายถง พระมหากษตรย

Banana leaf หมายถง ใบตอง

Civilian’s Bai Sri หมายถง บายศรราษฎร

Ceremony หมายถง งาน,ประเพณ

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

2549.อมาวด ทรพยสน. บ�ยศรเครองบช�ชนสง. กรงเทพฯ : บรษท วาดศลป จำากด, 2551.อมาวด ทรพยสน. บ�ยศรบช�มห�เทพ. กรงเทพฯ : บรษท วาดศลป จำากด, 2550.อมาวด ทรพยสน. บ�ยศรป�กช�มประกอบพธกรรม. กรงเทพฯ : บรษท วาดศลป จำากด, 2550.

29

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธกอนเรยนกลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ชนมธยมศกษาปท 1

เรอง การประดษฐบายศรปากชาม

1. ง 11. ค 21. ค 31. ข2. ข 12. ง 22. ง 32. ข3. ก 13. ข 23. ค 33. ง4. ข 14. ค 24. ค 34. ค5 ข 15. ข 25. ข 35. ง6. ข 16. ข 26. ง 36. ก7. ก 17. ก 27. ค 37. ข

30

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

8. ข 18. ก 28. ง 38. ง9. ก 19. ข 29. ก 39. ง10. ก 20. ค 30. ก 40. ง

จงตอบคำ�ถ�มตอไปน

1. บอกความหมายของคำาวา บายศร“ ” ตอบ....ภาชนะทตกแตงให

สวยงาม..................................................................................... ............................................................................................................................................

2. บายศรปากชามแบงเปนกแบบ ไดแกอะไรบาง

31

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

ตอบ…..3 แบบ คอ 1. บายศรปากชามชนตน 2. บายศรปากชามชนกลาง

3. บายศรปากชามชนสง…………………………………………….

3. การทำาบายศรปากชามชนกลางใชในงานพธใด ตอบ......พธไหวคร ใชบชาเทพยดา

อารกษ......................................................................... ............................................................................................................................................

4. เราใชบายศรปากชามแบบใดบชาพระรตนตรย ตอบ.......บายศรปากชามชน

ตน………............................................................................. ..........................................................................................................................................

5. จงบอกสวนประกอบบายศรปากชาม ตอบ……บายศรตวแม, บายศรตวลก, กรวยตว,

ตวแมงดา, ไขยอด หรอไขขวญ แตงกวา หรอ กลวยนำานำาวา………….............................

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

จงตอบคำ�ถ�มตอไปน

1. การทำาบายศรควรใชใบตองกลวยชนดใด ตอบ.......กลวย

ตาน........................................................................................................ ......................................................................................................................................

2. ดอกไมชนดใดทนยมใชประดบบายศร ตอบ........ดอกดาวเรอง ดอกบานไมรโรย ดอกรก ดอก

พด............................................ .......................................................................................................................................

3. ภาชนะทใชประกอบบายศรปากชามไดแกอะไรบาง ตอบ........ถวย ชาม พานชนดตาง

ๆ.................................................................................

32

ประวตความเปนมาของบายศร

ดวงแกว เฉยเจรญ

.........................................................................................................................................

4. ผาขาวบางมประโยชนอยางไร ตอบ.........ใชสำาหรบคมบายศรให

สด.............................................................................. .........................................................................................................................................

5. จงบอกอปกรณทใชในการทำาบายศร ตอบ..........กรรไกร ลวด คม เขมมอ

ดาย......................................................................... .............................................................................................................. ..........................

ตวอย�งผลก�รฝกปฏบตง�น

33