ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ [ Ενότητα 6 η - Επίθετα Γ’ κλίσης ]

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ :

Ενρινόληκτα δικατάληκτα επίθετα σε –ων, -ον.o Έχουν την κλητική του ενικού όμοια με το αρχικό θέμα : ὦ

ἐλεῆμον (θέμα : ἐλεημον-)o Στην ονομαστική ενικού του αρσενικού και του θηλυκού είναι

ακατάληκτα και το βραχύ φωνήεν που βρίσκεται πριν από το χαρακτήρα το εκτείνουν σε μακρό : ο - ω (ευδαιμον- ) = εὐδαίμων.

o Όσα είναι σύνθετα ανεβάζουν κανονικά τον τόνο στην κλητική ενικού αρσενικού – θηλυκού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ουδετέρου : ὦ εὔδαιμον, τό εὔδαιμον. Όχι όμως πιο πάνω από την τελευταία συλλαβή του πρώτου συνθετικού : ὦ ὑψηλόφρον , τό ὑψηλόφρον.

Σιγμόληκτα δικατάληκτα επίθετα σε –ης , -ης , -ες o Η ενική ονομαστική του αρσενικού και του θηλυκού σχηματίζεται

χωρίς κατάληξη , με τροπή του βραχύχρονου φωνήεντος ε (που βρίσκεται πριν από το χαρακτήρα) σε η : ἀληθεσ - = ἀληθής

o Η ενική κλητική του αρσενικού και του θηλυκού και η ενική ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ουδετέρου είναι όμοιες με το θέμα : ὦ εὐσεβές , τό εὐσεβές.

o Η δοτική του πληθυντικού υφίσταται απλοποίηση των δύο σ : τοῖς ἀμαθέσ-σι ἀμαθέσι.

o Τα υπερδισύλλαβα ανεβάζουν τον τόνο στην ενική κλητική του αρσενικού και του θηλυκού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ουδετέρου : ὦ σύνηθες, τό σύνηθες.

ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ : όσα λήγουν σε -ώδης ( λ.χ. εὐώδης, δυσώδης), -ώλης (λ.χ. ἐξώλης [= εντελώς χαμένος], προώλης [= άξιος να χαθεί πριν από την ώρα του], πανώλης [= εντελώς χαμένος / που καταστρέφει τα πάντα]) και -ήρης (λ.χ. μονήρης [= μοναχικός], ξιφήρης [= που έχει ξίφος], ποδήρης [= που φτάνει έως τα πόδια]).

o Στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα παρά τον κανόνα, κατ’ αναλογίαν προς τη γενική του ενικού : τῶν συνήθων, τῶν πλήρων, τῶν εὐώδων.

- Το - εε(σ)α γίνεται -εα και όχι -εη : τόν εὐκλεε(σ)α

εὐκλεεα

εὐκλεᾶ (και όχι εὐκλεῆ ). Αλλά το -ιε(σ)α

και το - υε(σ)α γίνονται

- ια ή -ιη και -υα ή -υη : τόν ὑγιε(σ)α ὑγιεα

ὑγιᾶ ή ὑγιῆ και

τόν εὐφυε(σ)α εὐφυεα εὐφυᾶ ή

εὐφυῆ.

1

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ [ Ενότητα 6 η - Επίθετα Γ’ κλίσης ]

ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝΝα σχηματίσετε ονοματικά σύνολα αντιστοιχίζοντας τις λέξεις της Α’ στήλης με εκείνες της Β’ στήλης, σύμφωνα με το παράδειγμα :

Α Β ΟΝΟΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ

πλήρης (τά) πεδίαἥμισυς (τῶν) ἀνθέωνεὐρύς (τῷ) μαθητῇγλυκύς (τοῖς)

ποτηρίοιςεὐώδης (τῇ) ὥρᾳ λ. χ. τῇ ἡμισείᾳ ὥρᾳἀμελής (τοῦ) καρποῦθῆλυς (τοῦ) νεανίουαὐθάδης (τῇ) ἀλώπεκι

Να συμπληρώσετε τις επόμενες προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των επιθέτων που βρίσκονται στην παρένθεση :

-Πολλάκις οὐκ ἐσμέν ……………..(μνήμων) τῶν ὑπό τῶν θεῶν παρεχομένων ἀγαθῶν.

-Νίκας τοῖς …………………(εὐσεβής) κατά βαρβάρων δωρούμενος.

-Ὁ τῶν Ἀθηναίων δῆμος ἐπίστευσε πολλάκις τοῖς ………………(ἄφρων) ῥήτορσι .

-Τό σῶμα Κυρίου ὑπό τοῦ Πιλάτου παρεδόθη τῷ …………………(εὐσχήμων) Ἰωσήφ .

-Ὦ …………….(ἄφρων) , πρός τί τοσαῦτα πλούτη σωρεύεις ;

-Οἱ πλεῖστοι τῶν πλουσίων θυμόν [= καρδιά] ……………………(ἐλεήμων) οὐκ ἔχουσι .

- Ἀεί φύλαττε τό σῶμα ……………………….(ὑγιής) .

- Κύριος ἦν ……………………………..(μεγαλοπρεπής) βασιλείου .

1. Να συμπληρωθούν οι φράσεις με τα επίθετα που δίνονται:

- Ἡ ἀρχὴ τὸ __________ τοῦ παντὸς ἐστι (ὁ ἥμισυς, ἡ ἡμίσεια, τὸ ἥμισυ).

- Πᾳρέχω τράπεζαν __________ ἐδεσμάτων __________ (ὁ, ἡ πλήρης, τὸ πλῆρες - ὁ, ἡ πολυτελής, τὸ πολυτελές).

- Ὁ Ἥλιος ἐπὶ __________ ἅρματος τὸν οὐρανὸν διελαύνει (ὁ ταχύς, ἡ ταχεῖα, τὸ ταχύ).

- Πολλάκις τὸ ὠφέλιμον ἐναντίον ἐστὶ τῷ __________ (ὁ ἡδὺς, ἡ ἡδεῖα, τὸ ἡδύ).

2

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ [ Ενότητα 6 η - Επίθετα Γ’ κλίσης ]

- Οἱ Ἀθηναῖοι μετεῖχον τῶν __________ ἑορτῶν (ὁ, ἡ συνήθης, τὸ σύνηθες).

- Οἱ στρατηγοὶ ἔσονται __________ τῷ δήμῳ (ὁ, ἡ ἐπιεικής, τὸ ἐπιεικές).

- Βάδιζε τὴν __________ ὁδόν (ὁ εὐθύς, ἡ εὐθεῖα, τὸ εὐθύ).

- Ὁ ἄρχων ἐβοήθησε τοῖς __________ πολίταις (ὁ, ἡ ἐνδεής, τὸ ἐνδεές).

- Ὁ παῖς ἦν __________ πατρός (ὁ, ἡ ἐπιφανής, τὸ ἐπιφανές).

- Ἡ χώρα οὐκ ἔχει __________ καὶ __________ ποταμούς (ὁ εὐρύς, ἡ εὐρεῖα, τὸ εὐρύ - ὁ βαθύς, ἡ βαθεῖα, τὸ βαθύ).

- Ὁ φιλόσοφος ὠνόμασεν αὐτοὺς __________ (ὁ, ἡ εὐδαίμων, τὸ εὔδαιμον).

- Οἱ ἀγροὶ γέμουσιν __________ ἀνθέων (ὁ, ἡ εὐώδης, τὸ εὐῶδες).

- Νοῦς __________ ἐν σώματι __________ (ὁ, ἡ ὑγιής, τὸ ὑγιές).

- Οἱ στρατιῶται __________ χιτῶνας ἐνεδύοντο (ὁ μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν).

- Γλῶσσα λανθάνουσα τὰ __________ λέγει (ὁ, ἡ ἀληθής, τὸ ἀληθές).

- __________ θυσίᾳ πράξομεν ταῦτα (ὁ πᾶς, ἡ πᾶσα, τὸ πᾶν).

- Οἱ Σπαρτιάται ἐτρέφοντο __________ ζωμῷ (ὁ μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν).

 2. Να βάλετε στον κατάλληλο αριθμό, γένος και πτώση τα επίθετα που βρίσκονται στην παρένθεση:

(ὀξύς) __________ βούλησις                   (ἀρραγής) __________ ἑνότητος

(ἥμισυς) __________ εἰσφορᾶς              (γλυκύς) __________ ὕπνου

(δίκαιος) __________ πράξεων             (ἀσθενής) __________ σῶμα

(ἐμφανής) __________ ἔργοις                (ἀμελής) __________ τέκνα

(βραχύς) __________ λόγους                 (τριήρης) __________ πλοίοις

 3. Να τοποθετήσετε τα επίθετα στις πτώσεις που ζητούνται:

ὁ ἄφρων: δοτ. εν. δοτ. πληθ.

τὸ εὐῶδες: γεν. εν. γεν. πληθ.

ὁ συνεχής: κλητ. εν. κλητ. πληθ.

τὸ ἀγενές: αιτ. εν. αιτ. πληθ.

ὁ φιλαλήθης: γεν. πληθ. δοτ. πληθ.

ὁ βραχύς: αιτ. εν. αιτ. πληθ.

ὁ ἐπιμήκης: δοτ. εν. κλητ. εν.

3