ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ.

Η αρχαιολογία είναι μια συναρπαστική αναζήτηση της γνώσης γύρω από τον άνθρωπο και το παρελθόν του.

Η αρχαιολογία ως ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ μελετά:1. τα φυσικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου (ως ζώου) και2. τα μοναδικά μη βιολογικά χαρακτηριστικά του (πολιτισμός).

Σύμφωνα με τον Edward Tylor (1871) ο πολιτισμός περιλαμβάνει τα εξής : «γνώση, πεποίθηση, τέχνη, ήθος, νόμο, έθιμο και οποιεσδήποτε άλλες ικανότητες και συνήθειες έχει αποκτήσει ο άνθρωπος ως μέλος της κοινωνίας». Για τους ανθρωπολόγους ο πολιτισμός αναφέρεται και στην κουλτούρα μιας κοινωνίας, δηλαδή σε εκείνα τα μη βιολογικά χαρακτηριστικά που τη διαφοροποιούν από τις άλλες.

Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ διαιρείται σε 3 κατηγορίες :

1. ΦΥΣΙΚΗ /ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ μελετά τα βιολογικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου.2. ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ / ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ αναλύει τον ανθρώπινο πολιτισμό και την κοινωνία.(Εθνογραφία = άμεση μελέτη ζώντων κοινωνιών – Εθνολογία = σύγκριση πολιτισμών)3. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ η οποία μελετά τις κοινωνίες του παρελθόντος κυρίως μέσα από τα υλικά κατάλοιπά τους :τα οικοδομήματα, τα εργαλεία και τα άλλα τεχνουργήματα.Είναι πολύ σημαντικό να ερμηνευθεί ο υλικός πολιτισμός του παρελθόντος. Η δυσκολία βρίσκεται στο πώς

Η αρχαιολογία ως ΙΣΤΟΡΙΑΗ αρχαιολογία μελετά το παρελθόν όπως και η ιστορία, έτσι όπως εννοούμε τη συνολική ιστορία του ανθρώπινου γένους από τις απαρχές του, πάνω από 3 εκατομμύρια χρόνια πριν.Μια γενική διάκριση είναι αυτή ανάμεσα στη προϊστορία – την περίοδο πριν τα γραπτά μνημεία – και την ιστορία τη μελέτη δηλαδή του παρελθόντος μέσα από τις γραπτές πηγές.

Η αρχαιολογία ως ΕΠΙΣΤΗΜΗΗ αρχαιολογία μελετά το ανθρώπινο γένος θέλοντας να το κατανοήσει άρα είναι ανθρωπιστική επιστήμη. Τα αντικείμενα που ανακαλύπτει ο αρχαιολόγος δεν μας λένε τίποτα από μόνα τους, πρέπει να βρούμε το νόημά τους.Ο επιστήμονας συλλέγει μαρτυρίες, πειραματίζεται, διατυπώνει μια υπόθεση, ελέγχει την υπόθεση σε σχέση με περισσότερα δεδομένα και ως συμπέρασμα σχεδιάζει ένα μοντέλο. Ο αρχαιολόγος πρέπει να αναστήσει μια εικόνα του παρελθόντος την οποία δεν τη βρίσκει έτοιμη όπως ο επιστήμονας πρέπει να συνθέσει μια συναφή εικόνα του φυσικού κόσμου.

Η ποικιλία και το εύρος της αρχαιολογίαςΔιαφορετικές αρχαιολογίες που συνδέονται με τις κοινές μεθόδους και προσεγγίσεις.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ :1η διάκριση : α] αρχαιολογία μακράς προϊστορικής περιόδου – την περίοδο πριν τα γραπτά μνημεία –

β] αρχαιολογία ιστορικών χρόνων τη μελέτη δηλαδή του παρελθόντος μέσα από τις γραπτές πηγές.2η διάκριση α]αρχαιολογία για την πρωιμότερη παλαιολιθική εποχή (πριν 10.000χρ)

β]αρχαιολογία για τις πιο πρόσφατες περιόδους (στους μεγάλους πολιτισμούς της Αμερικής, στην Αιγυπτιολογία, στην Κλασική Αρχαιότητα της Ελλάδας και Ρώμης.)

ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ : Η ιστορική αρχαιολογία μελετά στη Β. Αμερική και στην Αυστραλία την αποικιακή και μεταποικιακή εγκατάσταση.Η αρχαιολογία που μελετά τη Μεσαιωνική και Μεταμεσαιωνική Ευρώπη.Περιβαλλοντική Αρχαιολογία : αρχαιολόγοι και άλλοι επιστήμονες μελετούν την ανθρώπινη χρήση των φυτών και των ζώων και το πώς οι πρηγούμενες κοινωνίες προσαρμόζονταν στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.Η Υποβρύχια Αρχαιολογία : μελετά ναυάγια φέρνοντας στο φως πληροφορίες για τη ζωή στην ξηρά και στη θάλασσα.

Η Εθνοαρχαιολογία : η μελέτη ζωντανών λαών και του πολιτισμού τους χρησιμεύει στη βελτίωση της γνώσης για το παρελθόν.ΠΧ Η μελέτη τεμαχισμού του κρέατος που εφαρμόζεται από σύγχρονους κυνηγούς – τροφοσυλλέκτες βοηθάει στην επανεκτίμηση για τα απομεινάρια ζώων από προγενέστερους ανθρώπους.Αστική ΑρχαιολογίαΣωστική Αρχαιολογία

Αρχαιλογία - Στόχοι :

1. Να μάθουμε για το παρελθόν του ανθρώπου και κυρίως να προσδιορίσουμε τι θέλουμε να μάθουμε..

2. Παλαιότερα θεωρούσαν ότι η αρχαιολογία ενώνει τα κομμάτι ενός παζλ.

Σήμερα επιδιώκουμε να αναδημιουργήσουμε τον υλικό πολιτισμό περασμένων περιόδων ή να συμπληρώσουμε την εικόνα για

τους πιο πρόσφατους.

3. Ένας σκοπός είναι και η αναπαράσταση του τρόπου ζωής των λαών που άφησαν τα αρχαιολογικά κατάλοιπα και να

μάθουμε πώς εκμεταλλεύτηκαν το περιβάλλον τους

4. Να κατανοήσουμε γιατί έζησαν με αυτόν τον τρόπο και γιατί είχαν αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς.

5. Να εξηγήσουμε γιατί ο υλικός πολιτισμός τους πήρε αυτή τη μορφή.

6. Ενδιαφερόμαστε κυρίως να εξηγήσουμε τη μεταβολή και τις διαδικασίες στις πολιτισμικές συνθήκες :

(ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ)

Ερωτήματα

1. Ποιες ήταν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εμφανίστηκαν οι πρόγονοί μας;

2. Συνέβη μόνο στην Αφρική;

3. Ήταν κυνηγοί ή απλώς συνέλεγαν πτώματα ζώων και πτηνών;

4. Ποιες ήταν οι συνθήκες στις οποίες εξελίχθηκαν και τα κατώτερα ανθρώπινα είδη homo sapiens sapiens;

5. Πώς εξηγείται η εμφάνιση της παλαιολιθικής τέχνης;

6. Γιατί ήταν φαινομενικά τόσο περιορισμένη η εξάπλωσή τους

7. Πώς έγινε η μετάβαση από το θηρευτικό και τροφοσυλλεκτικό στάδιο στο αγροτικό επίπεδο στη Δ.Ασία και στη Μέση

Ανατολή;

Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ

Η αρχαιολογία ασχολείται με το γενικό σύνολο της ανθρώπινης παρελθοντικής εμπειρίας :

- Πώς οργανώνονταν οι άνθρωποι σε κοινωνικές ομάδες

- Πώς εκμεταλλεύτηκαν το περιβάλλον τους

- Τι έτρωγαν

- Τι κατασκεύαζαν

- Τι πίστευαν

- Πώς επικοινωνούσαν

- Γιατί άλλαξαν οι κοινωνίες τους.

Χρειαζόμαστε τοπικό και χρονικό πλαίσι

Οι ερευνητές – Η ιστορία της αρχαιολογίας.Ποια υλικά – πού βρίσκονται – πώς ανακαλύπτονται – πώς διατηρούνται – πώς χρονολογούνται.

Η ιστορία της αρχαιολογίας αντιμετωπίζεται συνήθως ως ιστορία των μεγάλων ανακαλύψεων (ο τάφος του Τουταγχαμών στην Αίγυπτο, οι εξαφανισμένες πόλεις των Μάγια στο Μεξικό, τα ζωγραφισμένα σπήλαια της παλαιολιθικής εποχής στο Lascaux στη Γαλλία). Είναι όμως και η ιστορία του «πώς» φτάσαμε να βλέπουμε με άλλα μάτια αυτά τα δεδομένα και τις μαρτυρίες.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πριν ενάμισι αιώνα οι άνθρωποι πίστευαν ότι ο κόσμος είχε δημιουργηθεί μερικές χιλιάδες χρόνια πριν. (4οο4πΧ σύμφωνα με τη Βίβλο). Δεν υπήρχε καμία απολύτως υποψία ότι η ύπαρξη οποιουδήποτε είδους συνεχούς ιστορίας πριν την ανάπτυξη της γραφής ήταν πιθανή.Πυκνή ομίχλη κάλυπτε το παρελθόν η οποία υποχώρησε, γιατί μάθαμε να θέτουμε σωστές ερωτήσεις και να αναπτύσσουμε σωστές μεθόδους έρευνας.

Είναι καινούριο λοιπόν γεγονός η συνειδητοποίηση ότι οι μέθοδοι της αρχαιολογίας μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες για το παρελθόν, ακόμη και για το προϊστορικό.Η ιστορία της αρχαιολογίας είναι επομένως;1. Μια ιστορία ιδεών, θεωριών, τρόπων θεώρησης του παρελθόντος. 2. Μια ιστορία ανάπτυξης των μεθόδων έρευνας, 3. Ιστορία της επιστράτευσης αυτών των ιδεών και διερεύνησης αυτών των ερωτήσεων. 4. Ιστορία των πραγματικών ανακαλύψεων στο αρχαιολογικό πεδίο.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΙΩΝ

Οι άνθρωποι πάντα διαλογίζονταν για το παρελθόν τους και οι περισσότεροι πολιτισμοί είχαν τους μύθους τους, ώστε να εξηγήσουν γιατί η κοινωνία είναι αυτή που είναι :

Ο ποιητής Ησίοδος το 800πχ στο έπος του «Εργα και ημέραι» : χώρισε το παρελθόν σε 5 περιόδους:1. εποχή του Χρυσού και των Αθανάτων, 2. Εποχή του Αργύρου, 3. Εποχή του Χαλκού, 4. Εποχή των Επικών Ηρώων, 4. Εποχή του Σιδήρου και της Τρομερής Λύπης.

Πολλοί πολιτισμοί εντυπωσιάστηκαν από τις κοινωνίες που υπήρξαν πριν από αυτούς. Ξεχωριστό ενδιαφέρον για τα υπολείμματα περασμένων εποχών αναπτύχθηκε σε μερικούς πρώιμους πολιτισμούς, όπου διανοούμενοι ή ακόμη και ηγεμόνες συνέλεγαν και μελετούσαν αντικείμενα του παρελθόντος.

Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης στην Ευρώπη 14ος – 17ος αι πρίγκιπες και άνθρωποι καλλιεργημένοι άρχισαν να διαμορφώνουν «θαλάμους αξιοπερίεργων αντικειμένων», στους οποίους εξέθεταν αξιοπερίεργα και αρχαία έργα τέχνης μαζί με πετρώματα παράξενα κα. Επίσης την ίδια εποχή μελετούν υπολείμματα του μακρινού παρελθόντος λαών που ήταν μεγάλα και εντυπωσιακά μνημεία Stonehege.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ

Κατά το 18οαι άρχισαν οι πρώτες ανασκαφές σε μερικές από τις διασημότερες θέσεις : η Πομπηία στην Ιταλία ήταν μια από τις πρώτες.Η τιμή για την πρώτη Επιστημονική Ανασκαφή οφείλεται στον Τόμας Τζέφερσον ο οποίος το 1784 έσκαψε ένα χαντάκι ή μια τομή σε ταφικό ύψωμα στην ιδιοκτησία του. Η δουλειά του σήμαινε την αρχή του τέλους των εικασιών. Ο Τζέφερσον εφάρμοσε αυτό που ονομάζουμε επιστημονική προσέγγιση : Εξέτασε τις διάφορες ιδέες γύρω από το θέμα των τύμβων [πίστευαν ότι ήταν ενός μυθικού και αφανισμένου λαού] κατ’ αντιπαράθεση με σοβαρές αποδείξεις – ανασκάπτοντας έναν από αυτούς. Οι μέθοδοί του ήταν αρκετά προσεκτικοί και αναγνώρισε ότι τα πολλά ανθρώπινα οστά που εμπεριέχονταν διατηρούνταν λιγότερο καλά στα χαμηλά στρώματα. Συμπέρανε έστι ότι ο τύμβος είχε ξαναχρησιμοποιηθεί ως χώρος ταφής σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις. Δεν έβλεπε το λόγο γιατί αυτά τα υψώματα να μην είναι κατασκευασμένα από προγόνους των Ινδιάνων.Η προσέγγισή του ήταν ορθή = λογικό συμπέρασμα από προσεκτικά ανασκαμμένα δεδομένα και αποτελεί σε πολλά σημεία τη βάση της σύγχρονης αρχαιολογίας. Βέβαια ακόμα υπήρχε η βιβλική αντίληψη για το χρόνο.

ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ

Η επιστήμη της αρχαιολογίας θεμελιώθηκε το 19ο αιώνα.

Τα επιτεύγματα της γεωλογίας θα παίξουν σημαντικό ρόλο και η κατανόηση της διαστρωμάτωσης των βράχων.

Ο γεωολόγος James Huton έδειξε ότι τα επάλληλα στρώματα των βράχων, η διάστρωμάτωσή τους δηλαδή, οφείλονταν σε

διαδικασίες που εξακολουθούσαν να διενεργούνται στις θάλασσες, τα ποτάμια και τις λίμνες οδηγώντας έτσι σε μια βασική αρχή :

Την αρχή του ομοιομορφισμού : το παρελθόν σε πολλά σημεία μοιάζει με το παρόν.

Οι γεωλογικά αρχαίες συνθήκες είναι όμοιες με τις σημερινές.

Έτσι το 19ο αιώνα τέθηκαν τα θεμέλια για τον καθορισμό της παλαιότητας του ανθρώπινου γένους

Η επιστήμη της αρχαιολογίας θεμελιώθηκε, λοιπόν, το 19ο αιώνα βασισμένη σε 3 αρχές:

1. Η παλαιότητα του ανθρώπινου γένους :

το 1841 ο Γάλλος τελωνειακός Βoucher de Perthes δημοσίευσε πειστικές μαρτυρίες για τη σχέση ανάμεσα στα ανθρώπινα

τεχνουργήματα [χειροπέλεκεις] και στα οστά εξαφανισμένων ζώων αποδεικνύοντας την ανθρώπινη παρουσία για μεγάλο χρονικό

διάστημα πριν τον βιβλικό κατακλυσμό.

Καθιερώθηκε η πιθανότητα ύπαρξης μιας προϊστορίας του ανθρώπινου γένους, η οποία ταξίδευε πολύ πριν το βιβλικό

κατακλυσμό.

2. Η θεωρία της εξέλιξης :

Τον 19ο αιώνα Ο Κάρολος Δαρβίνος στο «Περί της καταγωγής των ειδών» το 1859 καθιέρωσε την αντίληψη για την εξέλιξη των

ειδών ως την καλύτερη εξήγηση για την προέλευση και την εξέλιξη όλων των φυτών και των ζώων.

Αυτό που απέδειξε κυρίως ήταν το πώς προέκυψε αυτή η αλλαγή. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του κλειδί του μηχανισμού ήταν «η

φυσική επιλογή ή η επιβίωση του καλύτερα προσαρμοσμένου». Τα επιζώντα στοιχεία περνούν τα χρησιμότερα χαρακτηριστικά

τους στους απογόνους τους μέσω της κληρονομικότητας και σταδιακά τα χαρακτηριστικά ενός είδους αλλάζουν τόσο, ώστε να

δημιουργηθεί ένα νέο.

Το ανθρώπινο είδος επομένως είχε προκύψει από την ίδια διαδικασία επομένως μπορούσε να ξεκινήσει, με τις τεχνικές της

αρχαιολογίας, η έρευνα για τις υλικές αποδείξεις της προέλευσης του ατόμου.

3. Το Σύστημα των Τριών Εποχών :

Το 1836 ο Δανός ερευνητής C.J.Thomsen πρότεινε την άποψη ότι οι συλλογές θα μπορούσαν να διακριθούν :

α] σε αυτές που προέρχονταν από την Εποχή του Λίθου, (αργότερα έγινε η διάκριση σε Νεολιθική και Παλαιολιθική)

β] σε αυτές από την Εποχή του Χαλκού και

γ] σε αυτές από την Εποχή του Σιδήρου.

Έτσι, μελετώντας και ταξινομώντας προϊστορικά αντικείμενα, θα μπορούσε κανείς να διαμορφώσει μια χρονολογική κατάταξη και

να βγάλει ένα συμπεράσμα για τις περιόδους αυτές. Έτσι η αρχαιολογία προχωρούσε πέρα από τις απλές εικασίες γύρω από το

παρελθόν και εξελισσόταν σε επιστήμη που περιελάμβανε την προσεκτική ανασκαφή και τη συστηματική μελέτη των αντικειμένων

που ερχόταν στο φως.

Αυτές οι τρεις πρωτοποριακές αντιλήψεις – η Παλαιότητα του ανθρώπινου γένους – η αρχή της εξέλιξης του Δαρβίνου και το

Σύστημα των Τριών Εποχών – προσέφεραν πλαίσιο για τη μελέτη του παρελθόντος.

Αργότερα εφαρμόστηκε η Μέθοδος της Τυπολογίας : κατάταξη τεχνουργημάτων σε χρονολογική ή εξελικτική ακολουθία.

Εθνογραφία και Αρχαιολογία

Μια σημαντική σκέψη της εποχής ήταν ότι η μελέτη, από τους εθνογράφους, των ζώντων κοινωνιών σε διάφορα μέρη του κόσμου

μπορούσε να αποτελεσει μια χρήσιμη αφετηρία για τους αρχαιολόγους που προσπαθούν να κατανοήσουν κάτι από τον τρόπο ζωής

των παλαιότερων ιθαγενών, οι οποίοι είχαν συγκριτικά απλούστερα εργαλεία και τεχνικές.

Ο Βρετανός ανθρωπολόγος Edward Tylor και ο Αμερικανός Lewis Morgan δημοσίευσαν σημαντικά έργα κατά τη δεκαετία του

1870, στα οποία υποστήριζαν ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες εξελίχθηκαν :

1. από το στάδιο της αγριότητας (πρωτόγονο κυνήγι),

2. μέσω του σταδίου του βαρβαρισμού (απλή γεωργική ενασχόληση),

3. στο στάδιο του πολιτισμού (την υψηλότερη μορφή της κοινωνίας).

Το βιβλίο του Lewis Morgan “Αρχαία Κοινωνία” βασίστηκε μερικώς στις μεγάλες γνώσεις του για τους ζώντες Ινδιάνους της Β.

Αμερικής.

Η αντίληψη ότι οι άνθρωποι είχαν ζήσει σε ένα στάδιο πρωτόγονου κομμουνισμού , μοιράζοντας ισότιμα μεταξύ τους τους

πόρους διαβίωσης πεηρέασαν βαθιά τον Καρλ Μαρξ και τον Ένγκελς.

Ανακαλύπτοντας τους αρχαίους πολιτισμούς

Στη δεκαετία του 1880, είχαν αναπτυχθεί πολλές από τις θεωρίες που αποτελούν σήμερα τη βάση της σύγχρονης αρχαιολογίας, και

οι οποίες αποκρυσταλλώθηκαν παράλληλα με τις μεγάλες ανακαλύψεις κατά το 19ο αι.

1. Στην Αίγυπτο τα θαυμαστά έργα του αιγυπτιακού πολιτισμού είχαν τραβήξει το ενδιαφέρον από την εποχή του

Ναπολέοντα στην Αίγυπτο.

Ήταν η η ανακάλυψη του Λίθου της Ροζέτας από έναν στρατιώτη του, που παρείχε το κλειδί για την κατανόηση της αιγυπτιακής

ιερογλυφικής γραφής. Επάνω στην πέτρα το κείμενο είχε χαραχτεί και στην αιγυπτιακή και στην ελληνική γλώσσα. O Γάλλος Jean

– Francois Champollion αποκρυπτογράφησε τα ιερογλυφικά το 1822.

2. Στη δεκαετία του 1840, Γάλλοι και Βρετανοί συναγωνίζονταν με πρόχειρες μεθόδους ανασκαφής ποια από τις δύο ομάδες

θα μπορούσε να βγάλει από τα μεσοποταμιακά ερείπια «τον μεγαλύτερο αριθμό έργων με τη λιγότερη δυνατή σπατάλη

χρόνου και χρημάτων».

3. Παρόμοια μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για να αποκαλυφθούν τα μυστικά της σφηνοειδούς γραφής στη Μεσοποταμία.

4. Ο Βρετανός Layard έγραψε βιβλία που έγιναν ανάρπαστα και έγινε διάσημος για τις ανακαλύψεις του:

Ανακάλυψη των τεράστιων ασσυριακών φτερωτών ταύρων και της μεγάλης βιβλιοθήκης πινακίδων σε σφηνοειδή γραφή.

5. To 1850 ο Henry Rawlinson σπάει τον κώδικα της σφηνοειδούς μετά από 20 χρόνια μελέτης μιας τρίγλωσσης επιγραφής

του 6ου αι πΧ.

6. Το 1840 κυκλοφορούν εικονογραφημένα βιβλία για τους Μάγια στο Μεξικό

7. Η αφήγηση του Ομήρου οδήγησε στην Τροία τον Ερρίκο Σλήμαν και αργότερα στις Μυκήνες 1870 80.

Η Αίγυπτος και η Εγγύς ανατολή άσκησαν μεγάλη γοητεία το 19ο αι.

ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΓΙΩΣΗ

Από το τέλος του 19ου αι μέχρι το 1960 ακολούθησε μια περίοδος γνωστή ως «ταξινομιστική ιστορική περίοδος», με κύρια

μέριμνα τη χρονολόγηση.

Καταβλήθηκαν πολλές προσπάθειες για την καθιέρωση περιφερειακών χρονολογικών συστημάτων και την περιγραφή της

πολιτισμικής ανάπτυξης σε κάθε περιοχή.

Οι νέες έρευνες και οι ανακαλύψεις ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές συμπλήρωναν τη χρονολογική ακολουθία :

Μάγια, τάφος Τουταγχαμών [1920], ο Εβανς θα ανακαλύψει το μινωικό πολιτισμό στην Κρήτη, στη Μεσοποταμία οι Σουμέριοι

εντάσσονται στο χάρτη του αρχαίου κόσμου.

Παρόλ’αυτά, οι ερευνητές που για πρώτη φορά μελετούσαν τις προϊστορικές κοινωνίες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής

ήταν αυτοί που προσέφεραν τα μέγιστα κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ου αι.

«Αμεση ιστορική προσέγγιση» : οι αρχαιολόγοι προσπάθησαν να ανιχνεύσουν τη σύγχρονη ινδιάνικη κεραμική και άλλες

τεχνοτροπίες απευθείας πίσω στο μακρινό παρελθόν.

Ο Gordon Childe ένας ευφυής Αυστραλός, μεγαλωμένος στη Βρετανία υπήρξε ο πρωτοπόρος στοχαστής και συγγραφέας της

ευρωπαϊκής προϊστορίας και της ιστορίας του Παλαιού Κόσμου γανικότερα.

Με το μεγάλο φάσμα πληροφοριών που είχε στη διάθεσή του υποστήριξε ότι η Ευρώπη είχε υποστεί κάποια εγχώρια εξέλιξη – αλλά

απέδωσε τι μεγάλες πολιτισμικές αλλαγές σε επιδράσεις της Εγγύς Ανατολής = τη θεωρία της «διάχυσης.

Ήταν ένας από τους λίγους που ανακίνησε το ερώτημα «Γιατί τα πράγματα συνέβησαν ή άλλαξαν στο παρελθόν;

Υποστήριξε ότι η Ευρώπη είχε υπάρξει μια Νεολιθική επανάσταση που συνέβαλε στην ανάπτυξη της γεωργίας και αργότερα μια

Αστική που οδήγησε στο σχηματισμό των πρώτων πόλεων.

Η οικολογική προσέγγιση

Ο Julian Steward 1902 – 72 τόνισε ιδιαίτερα ότι υπήρχε κάποια αλληλεπίδραση μεταξύ των πολιτισμών, αλλά επίσης και μεταξύ

αυτών και του περιβάλλοντος. Τη μελέτη των τρόπων με τους οποίους η προσαρμογή στο περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει

πολιτισμική αλλαγή την ονομάσε «πολιτισμική οικολογία».

Ο Clark εγκαταλείποντας την πολιτισμική – ιστορική προσέγγιση των συγχρόνων του που βασιζόταν αποκλειστικά στη μελέτη των

τεχνουργημάτων, υποστήριξε ότι, μελετώντας τον τρόπο προσαρμογής των ανθρωπινων πληθυσμών στο περιβάλλον τους, μπορούμε

να κατανοήσουμε πολλές πλευρές της αρχαίας κοινωνίας. Μέσα από τα κατάλοιπα των φυτών και των οστών των ζώων μπορεί να

ανασυσταθεί το προϊστορικό περιβάλλον και η μελέτη του τι έτρωγαν οι άνθρωποι ήταν πολύ σημαντική

Το λυκαυγές της αρχαιολογικής επιστήμης

Μεγάλη ανάπτυξη ήρθε μετά τον Β΄παγκ.πόλεμο λόγω της γοργής ανάπτυξης των επιστημονικών μεθόδων,.

Σημαντική ήταν και η εφαρμογή στην αρχαιολογία των φυσικών και χημικών επιστημών.

Το 1949 ανακοινώθηκε η εφεύρεση της μεθόδου χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα. Οι αρχαιολόγοι μπορούσαν να έχουν ένα

μέσο άμεσου καθορισμού της ηλικίας αχρονολόγητων θέσεων και ευρημάτων οπουδήποτε στον κόσμο, χωρίς να χρειάζεται να

ανατρέξουν σε σύνθετες διαπολιτισμικές συγκρήσεις με περιοχές ήδη χρονολογημένες βάσει γραπτών συνήθως μαρτυριών. Έτσι η

προϊστορική Ευρώπη είχε χρονολογηθεί βάσει των επαφών της με την αρχαία Ελλάδα και αυτή με τη σειρά της με την αρχαία

Αίγυπτο.

ΕΝΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

Η δεκαετία του 1960 αποτελεί ορόσημο. Μέχρι τότε εκφράζονταν δυσαρέσκεια για τον τρόπο που διεξαγόταν η αρχαιολογική έρευνα. Δυσαρέσκεια όχι τόσο για τις τεχνικές ανασκαφής, ή για τις πρόσφατα αναπτυγμένες μεθόδους της αρχαιολογίας, αλλά για για τον τρόπο που διεξάγονταν τα συμπεράσματα.

Το πρώτο σημείο δυσαρέσκειας ήταν ο ρόλος της χρονολόγησης. Η μέθοδος της ραδιοχρονολόγησης αντικατέστησε τη μακρά και επίπονη διαδικασία των διαπολιτισμικών συγκρίσεων. Ο προσδιορισμός μιας χρονολογίας δεν αποτελούσε πια έναν βασικό στόχο της έρευνας.

Η δεύτερη αιτία δυσαρέσκειας γύρω από την παραδοσιακή αρχαιολογία ήταν ότι αυτή δεν φαινόταν ποτέ να ερμηνεύει τίποτα παρά μόνο μέσα στα πλαίσια της μετανάστευσης των λαών και των υποτιθέμενων «επιδράσεων».

Η γέννηση της Νέας Αρχαιολογίας Lewis Binford Διαδικαστική Προσέγγιση

Στις ΗΠΑ η απάντηση δόθηκε από μια ομάδα νεώτερων αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Lewis Brinford , ο οποίος θέλησε να προσφέρει μια νέα προσέγγιση στα προβλήματα της αρχαιολογικής ερμηνείας. Η νέα αυτή προσέγγιση ονομάστηκε ΝΕΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ :

Στράφηκαν ενάντια στην προσέγγιση που προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει τα αρχαιολογικά ευρήματα για να γράψει ένα είδος «παραποιημένης ιστορίας».

Υποστήριξαν ότι οι δυνατότητες της αρχαιολογικής μαρτυρίας ήταν πολύ μεγαλύτερες από όσο είχε συνειδητοποιηθεί, για τη διερεύνηση της κοινωνικής και οικονομικής πλευράς των κοινωνιών του παρελθόντος. Τα συμπεράσματα έπρεπε να βασίζονται όχι μόνο στην προσωπική αυθεντία του μελετητή που επιχειρεί την ερμηνεία, αλλά σε ένα σαφές πλαίσιο λογικών επιχειρημάτων. Έτσι βασίστηκαν σε σύγρονες ιδέες μέσα στα πλαίσια της φιλοσοφίας της επιστήμης, όπου τα συμπεράσματα πρέπει να είναι ανοιχτά στον έλεγχο, για να θεωρούνται έγκυρα.

Για να επιτύχουν το στόχο τους, προσπάθησαν να αποφύγουν την μάλλον ασαφή θεωρία των «επιδράσεων» του ενός πολιτισμού στον άλλο και να αναλύσουν τον πολιτισμό ως ένα σύστημα που θα μπορούσε να διασπαστεί σε υποσυστήματα : μελέτη τεχνολογίας, κοινωνικού υποσυστήματος, ιδεολογικού υποσυστήματος, του εμπορίου και της δημογραφίας, ενώ περιόρισαν την αξία της τυπολογίας και της ταξινόμησης των τεχνουργημάτων

Οι Νέοι Αρχαιολόγοι στράφηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις ιστορικές προσεγγίσεις στις επιστημονικές.Σκοπός της αρχαιολογίας είναι και να εξηγεί όχι μόνο να περιγράφει.Στην δεκαετία 1960-1970 νέοι αμερικανοί αρχαιολόγοι, όπως ο Λιούις Μπίνφορντ, αντέδρασαν στα παραδείγματα της πολιτισμικής ιστορικής αρχαιολογίας. Πρότειναν μια «Νέα αρχαιολογία», περισσότερο «επιστημονική» και «ανθρωπολογική». Είδαν τον πολιτισμό ως ένα σύνολο συμπεριφορικών διαδικασιών και παραδόσεων. Συν τω χρόνω τούτη η άποψη έφερε στο προσκήνιο τον όρο διαδικαστική αρχαιολογία. Οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης θεωρίας δανείστηκαν από τις ακριβείς επιστήμες την ιδέα της εξέτασης και της δοκιμής της υπόθεσης και της επιστημονικής μεθόδου. Πίστευαν ότι ο αρχαιολόγος θα έπρεπε να αναπτύξει μία ή περισσότερες υποθέσεις για τον πολιτισμό που διερευνά και να διεξάγει ανασκαφές με την πρόθεση να ελέγξει την εγκυρότητα των υποθέσεών του βάσει νέων μαρτυριών. Ένας επιπλέον λόγος για την ανάπτυξη της διαδικαστικής αρχαιολογίας ήταν η απογοήτευση των νέων αρχαιολόγων για το γεγονός ότι η μελέτη των πολιτισμών είχε υπερκεράσει τη μελέτη των ίδιων των ανθρώπων. Το ανθρωπολογικό παράδειγμα έδειχνε ότι η ανάπτυξη των εθνικών ομάδων δεν ήταν πάντα ανάλογη με το αρχαιολογικό αρχείο.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΑρχικά μετά τις εξελίξεις δόθηκε έμφαση σε προγράμματα με πλήρως καθορισμένους ερευνητικούς στόχους –

προγράμματα που είχαν ως στόχο να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα γύρω από το παρελθόν.Έπειτα, οι νέες αντιλήψεις που προέκυψαν από την οικολογική προσέγγιση έκαναν σαφές το γεγονός ότι ικανοποιητικές

απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα θα δίνονταν μόνο αν εξετάζονταν ολόκληρες περιοχές και τα περιβάλλοντά τους και όχι μόνο απομονωνμένες θέσεις.

Τέλος, η Τρίτη εξέλιξη, στενά συνδεδεμένη με την πρώτη και τη δεύτερη, ήταν η συνειδητοποίηση ότι, για την αποτελεσματική πραγματοποίηση αυτών των στόχων, ήταν απαραίτητη η εισαγωγή νέων τεχνικών εντατικής έρευνας στο πεδίο και επιλεκτικής ανασκαφής, που θα συνοδευόταν από δειγματοληπτικές διαδικασίες βασισμένες στην στατιστική και από βελτιωμένες σωστικές μεθόδους όπως το κοσκίνισμα του ανασκαμμένου υλικού.

Η εκτενής εφαρμογή αυτών των μεθόδων έχει αρχίσει να δημιουργεί, μια πραγματικά παγκόσμια επιστήμη : μια αρχαιολογία που φτάνει παντού σε όλη την υφήλιο.

Η αναζήτηση των απαρχώνΟι απαρχές της γεωργίας [στην Εγγύς Ανατολή και αλλού ]υπήρξαν το θέμα μιας μεγάλης έρευνας, με καλά καθορισμένους

στόχους, η εμφάνιση των σύγχρονων κοινωνιών συμπεριλαμβανομένων και των πολιτισμών υπήρξε ένα άλλο.O Louis Leaky και η σύζυγός του έσπρωξαν τις μέχρι τότε χρονολογήσεις των άμεσων προγόνων μας μερικά εκατομμύρια

χρόνια πίσω. Η Αφρική συγκέντρωνε μετά τις έρευνές τους την προσοχή για τη μελέτη των πρώιμων φάσεων της ανθρωπότητας.

Η αρχαιολογία των ηπείρων Αφρική – Αυστραλία

Το ζωντανό παρελθόν

Από το ξεκίνημά της η νέα αρχαιολογία έδωσε μεγάλη έμφαση στην ερμηνεία. Φάνηκε, λοιπόν ότι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την απάντηση σε τέτοια ερωτήματα θα ήταν η μελέτη του υλικού πολιτισμού και της συμπεριφοράς ζωντανών κοινωνιών. Η εθνογραφική παρατήρηση δεν ήταν κάτι νέο.

Η αυξανόμενη ενασχόληση των αρχαιολόγων με τις ζωντανές κοινωνίες και η ταυτόχρονη εκ μέρους των κοινωνιών συνειδητοποίηση της κληρονομιάς τους και των δικαιωμάτων τους σ’ αυτή, έφερε το ερώτημα :

Ποιος θα έπρεπε να έχει την κατοχή του παρελθόντος ή την πρόσβαση σε αυτό; - σωστική αρχαιολογία

Ποιοι είναι οι ερευνητές;

Έναν αιώνα πριν ήταν εύπορα άτομα, που είχαν την πολυτέλεια να προβληματιστούν και να αναλάβουν αποστολές. Ταξιδιώτες που γέμιζαν τον ελεύθερο χρόνο τους. 30 χρόνια πριν πανεπιστημιακοί ερευνητές, αντιπρόσωποι εθνικών μουσείων για την επέκταση των συλλογών τους,

υπάλληλοι καλλιεργημένων κοινοτήτων και ακαδημαϊκών ινστιτούτων. Όλοι επιχορηγούνταν από Ευρώπη και ΗΠΑ. Σήμερα, οι περισσότερες χώρες έχουν τις δικές τους εθνικές αρχαιολογικές ή ιστορικές υπηρεσίες. Σπάνια πια οι

ανξάρτητοι ερευνητές, αλλά συνήθως ενταγμένοι σε κάποιο πρόγραμμα.

Η ΝΕΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ :

1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΝΑΙ να ερμηνεύει τις αλλαγές του παρελθόντος και όχι μόνο να αναπλάθει και να περιγράφει το παρελθόν και το πώς ζούσαν οι άνθρωποι. Αυτό προϋποθέτει τη χρήση της θεωρίας της ερμηνείας.

2. ΕΡΜΗΝΕΙΑ : ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΝΤΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ :Η παραδοσιακή αρχαιολογία στηριζόταν στην ιστορική ερμηνεία : Η Νέα Αρχαιολογία, ακολουθώντας τη φιλοσοφία της επιστήμης, ερμηνεύει με όρους της εξέλιξης του πολιτισμού, το πώς γίνονταν οι αλλαγές σε οικονομικά και κοινωνικά συστήματα. Αυτό υποδηλώνει γενίκευση.

3. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ : ΑΠΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΤΙ ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ : οι παραδοσιακοί αρχαιολόγοι θεωρούσαν την αρχαιολογία ένα παζλ : το καθήκον τους ήταν να τοποθετήσουν ένα – ένα τα κομμάτια του παρελθόντος. Αντίθετα, η σωστή πορεία, όπως εμφανίζεται σήμερα ως τυποποιημένη υπόθεση, κατασκευάζει μοντέλα και ερμηνεύει τις συνέπειές τους.

4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ : ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΤΙ ΑΥΘΕΝΤΙΑ :οι υπόθέσεις πρέπει να ελέγχονται και τα συμπεράσματα δεν πρέπει να γίνονται δεκτά με βάση την αυθεντία ή την άποψη του ερευνητή.

5. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ : ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΝΤΙ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ : η έρευνα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε να απαντηθούν συγκεκριμένα ερωτήματα εν συντομία, όχι απλά να παράγει περισσότερες πληροφορίες οι οποίες ίσως δεν είναι σχετικές με αυτήν.

6. ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ : ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΝΤΙ ΑΠΛΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ :Τα οφέλη εμφανίζονται στα ποσοτικά δεδομένα, επιτρέποντας τη χρήση στατιστικής μέσω υπολογιστών, με δυνατότηα δειγματοληψίας και ελέγχου σημασίας. Συνήθως αυτή ήταν η τακτική της καθαρά παραδοσιακής προσέγγισης.

7. ΣΚΟΠΟΣ : ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΑΝΤΙ ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ : οι παραδοσιακοί αρχαιολόγοι συχνά επιμένουν ότι τα αρχ.δεδομένα δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην ανακατασκευή κοινωνικών οργανισμών ή γνωστικών συστημάτων. Οι Νέοι αρχαιολόγοι είναι πιο θεετικοί και αμφισβητούν ότι κανείς δε θα μπορέσει να μάθει πόσο δύσκολα είναι αυτά τα προβλήματα μέχρι τη στιγμή που κάποιος θα τα εξιχνιάσει.