k n i g a 2

Branko Prqa

So ilustracii od Vladimir Luka{

A S T R O G N O M

Dosie: Yvezda Nemezis“Tajni dokumenti od

zaverata za uni{tuvawe na svetot”

GOTEN

Skopje, 2011

S O D R @ I N A

(Ne ve}e tolku) strogo doverlivo! 7

Traga~i po vistinata 9

Dosieja

Do krajot na vselenata i nazad 11

Grav i tac i jas 19

O Sole mio! 23

Zol brat bliznak na Sonceto 35

Son~ev magnetizen 53

Afera od Son~eva atmosfera 59

Definiraj yvezda! 65

Atomska simfonija 73

Crna dupka 81

Yvezdi i drevni narodi 99

Kako se vika{, yvezdo? 107

Na zbor, na zbor... yvezda! 121

Yvezdeni karieri 125

I yvezdite imaat klasi 147

Astronomski tro{ki

Son~eva apokalipsa 159

As tro nom ski re~nik 169

Bele{ka za avtorot 183

Bele{ka za ilustratorot 183

(Ne ve}e tolku) Strogo doverlivo!

Od objavuvaweto na poslednite dosieja za planetite na

Son~eviot sistem, na{iot tim se upati na edno dolgo i

makotrpno patuvawe, do najdale~nite yvezdi, kvazari,

pulsari, crni dupki i nazad (barem delot od timot koj

uspea da se vrati).

Vi nosime vozbudlivi odgovori, direktno od central-

nite galakti~ki arhivi, na pra{awata za potekloto na

yvezdite, gradbenite ~esti~ki na s$ {to postoi, kako

i za na{ata sudbina vo ovaa ogromna simfonija koja ja

narekuvame vselena.

7

8

Ona {to go nau~ivme e - kolku i da e golema vselenata

i kolku i da se razli~ni kujnite i modnite obi~ai na

naciite na vselenata, sepak na{eto poteklo e ednakvo,

na{ata vistina e edna, a taa e...

Sepak, ne bi sakale tolku rano da vi ja otkrieme, za{to

im vetivme na `itelite na planetata Dol Ar procent

od proda`bata na ovie dosieja, vo zamena za na{ite

`ivoti. Dobra zdelka, zarem ne!

Traga~i po vistinata

Prof. Nik Nau~, nau~nik, vo slobodno vreme pravi bombi

Prof. Filozofski, filozof, vo slobodno vreme pravi mebel

Prof. Hi Ven Stoking, izgubeniot brat na Stiven Hoking

Prof. Skep Tik, skeptik so dogmatski tik

Gospod Vakuum, boèstvo so problem so egoto

Prof. Fizik Astro{izik, profesor po fizika i {izik

Prof. Wutn, odgleduva~ na jabolka i fizi~ar

Raskaz Uva~, qu bi tel na pri kaz nite

Prof. Ajni [tajni, ekspert za krivini i fizi~ar

Prof. Hemik, profesor po hemija

Prof. Alister MekAster, ekspert za astronomija i viski

Bra}a Kju i Kluks Klan, ozloglaseni vonzemjani

D-r Frojd Astrolo{ki, psihijatar na nebesnite tela

Prof. Mesmer, ekspert za magneti i privle~nost

Dik Trejsi}, detektiv za astronomski pra{awa

Holivudski akter, ne e profesor, nitu nau~nik

Ne Besen Agent, agent za nebesno-telesni dvi`nini

Prof. Istor I. Jaski, profesor po istorija

Prof. Rija Isto Jaski, prof. po istorija, èna na Istor

Prof. Astro Loxik, astronom i dixej

@uva~ot Raskaski, raskaùva~ na astronomski prikazni

Prof. Tot Al Itarist, teoreti~ar na totalitarizmot

General Usain, zadolèn za SADizacija na vselenata

Sadist Husein, isto~en mistik vo neprilika

Prof. Gastro, profesor po uìvawe vo hranata

Prof. Astral Proxek{n, astronom i jogin

Prof. De Kart, emotiven logi~ar

Kapetan Kirkov, kapetan na brodot Imaginajz

Prof. Um Univerz, ekspert po pra{awa za univerzumot

... i mnogu, mnogu drugi vonzemjani.

11

dosie: Do krajot na vselenata i nazad

Vselena, kone~nata granica

Pred da go po~neme ova patuvawe, dragi moi, morame

da definirame do kade }e odime. Zna~i, dali vselena-

ta ima granica? Filozofite odgovaraat „Vselenata e

ograni~ena od nejzinata neograni~enost”, no filo-

zofite, kako i sekoga{, postavuvaat pove }e pra{awa

otkolku {to odgovaraat... Zatoa da ja zapra{ame naukata.

Prof. Nik Nau~: Vo momentov sum zafaten so

pravewe nova, dosega najsilna, bomba, {tom zavr{am

}e vi odgovoram.

Prof. Filozofski: (dodeka Kantira mebel): ]e vi od-

govoram jas, {to znae nau~nikot za filozofski pra{awa.

Zna~i, kako {to n$ u~i Kant, vselenata ne e objektiven

fenomen, vremeto i prostorot se del od na{ata percep-

cija, realnost na na{iot perceptiven aparat.

Mebel Koo: No, {to e so mebelot koj go Kantira{? Ako

i toj ne e realen, zo{to voop{to se ma~i{?

Filozofski: I filozofite mora da ̀ iveat od ne{to...

Prof. Ekonom Ist: Ete, povtorno doka`uvame deka

parite se edinstvenata bitna realnost.

Parite (nadmo}no): Znaevme! Samo ne pra}ajte n$ vo

siroma{nite krai{ta od vselenata, ne sme soodvetno

oble~eni.

12

Bogatite zemji (zaedno): Ne griète se! Pravime s$

da ve izvezeme ottamu. Site dokumenti za imigracija

doma se podgotveni.

Prof. Hi Ven Stoking: Parite se edinstvenite

~esti~ki vo vselenata koi {to moè da se dviàt po-

brzo od brzinata na svetlinata i da patuvaat niz vre-

meto niz takanare~enite „crvji dupki” (vidi re~nik).

Tipi~en Makedonec: Da, ja potvrduvam ovaa teorija.

Duri vi go davam mojot xeb kako dokaz za postoeweto

„crvji dupki” vo vselenata.

Makedonskite biznismeni: A eve kade zavr{uva

„crvjata dupka” - vo na{ite xebovi.

Avtorot: Lu|e, ve molam, da vovedeme malku red vo

diskusijava! Zna~i dali vselenata e ograni~ena?

Nau~no-filozofski star-trektati

1. Ako vselenata e ograni~ena, toga{ {to e pozadi vse-

lenata? Ni{toto ne postoi, spored toa, vselenata ne

moè da e ograni~ena.

2. Ako vselenata e neograni~ena, taa e i ve~na, zna~i

otsekoga{ postoela i sekoga{ }e postoi. No i naukata

i religijata velat deka vselenata e sozdadena, spored

toa, ne moè da e neograni~ena.

3. Vselenata, toa e dokaàno, se {iri.

4. Ako vselenata se {iri, a e ograni~ena, toga{ kade

se {iri? Ne moè da se {iri vo ni{toto.

5. Ako vselenata e neograni~ena i ve~na, taa ne moè

da se {iri.

6. Vselenata, spored kaànoto, ne moè da e ogra ni-

~ena i krajna, nitu neograni~ena i ve~na.

7. Vselenata ne postoi objektivno. Taa e subjektiven

fe nomen.

Filozofski: Vi kaàv! Vselenata postoi samo vo

na{ata glava, a nejzinite sostavni ~esti~ki se

vsu{nost na{ite misli i idei za vselenata.

Prof. Skep Tik: No, {to e so prostorot pome|u ~es-

ti ~ kite?

Prof. Nau~: Tie se prazninite vo mislite na filo-

zofot! No, dosta {egi, lu|e, Vselenata postoi objek-

tivno, a prostorot pome|u ~esti~kite se vika vakuum.

13

Gospod Vakuum, (re~isi)apsoluten gospod so problem so ~ove~kite zakoni

Naedna{ zagrmuva, s$ po~nuva da se trese.

Gospod Vakuum: Koj go izgovori moeto ime?

Site drugi: Nau~nikot!

Nau~nikot se krie pozadi stol~e, no Vakuum go zdo-

gleduva i go uni{tuva. Efekt na dezintegracija. Krik

na nau~nikot.

Vakuum: Slu{ajte, vie bedni su{testva! Va{iot mi-

nat prijatel e vo pravo - najmalite ~esti~ki se soz-

davaat od mene. Nadvor od vselenata sum jas. Jas sum

va{iot Gospod i sozdatel na s$ {to postoi.

Se slu{a {epotewe. Lu|eto vedna{ se delat na dva

tabori. Tie koi ne veruvaat i tie koi veruvaat vo

toa {to ne go gledaat. Potoa vernicite se delat na

siroma{ni i bogati vernici. Nevernicite ne se

delat, za{to ne se zaedno.

Siroma{nite vernici: O, ti mo}en Vakuumu!

Vakuum: Edno e da go izgovarate moeto ime, no so voka-

tiv, ne!

Siroma{nite vernici: Izvini, o ti mo}en Vakuum!

Vakuum (za sebe): Ah, ovie ne sfa}aat. (Potoa glasno)

Ajde, neka vi bide.

Siroma{nite vernici: Te molime, so tvojata mo} za

sozdavawe od ni{to sozdadi ni leb, mleko i, barem, po

1.000 evra vo banka.

Vakuum: Ne odi toa taka, jas sozdavam {to sakam, a vie

mi nosite `rtvi, pa moè i }e imate sre}a.

Siroma{nite vernici nosat ìvotni, gi `rtvuvaat,

nasekade prska krv, tie tancuvaat ekstati~no, gi stavaat

glavite na ìvotnite vrz nivnite glavi, rikaat...

14

Vakuum: Ej, ej, {to e ova!? Poleka malku! [to }e mi se

trupovi na ìvotni?

Lu|eto se posrameni. Zali~uvaat na mali deca, so

glavite spu{teni nadolu. Se slu{a {mrkawe vo

dale~inata.

Vakuum: Vie ludi da ne ste!? Sakam ~anta od Luj Vi-

ton* napravena od koà na istrebeniot vid mungos od

stepite na Kam~atka, VC {olja od Svarovski* pokri-

ena so dijamanti, Ajfon* trixi Kings Baton so vi-

sokokvalitetni 6.6 karatni dijamanti... (*firmi za

proizvodstvo na ne{ta {to svetkaat, {to se smeta za

mnogu zna~ajno na edna mala planeta od eden mal son~ev

sistem na periferijata na edna galaksija, zab avt.)

Vo tolpata se slu{a negoduvawe.

Vakuum: [to se slu~uva?

Eden istapuva napred.

Eden od tolpata: Izvini, o Ti semo}en, no nekoi od

nas se pra{uvaat, zo{to ti so tvojata mo} za sozdavawe

ne gi sozdade{ ovie raboti sam.

ôvekot po~nuva da se gr~i od bolka i potoa isparuva

pred o~ite na nasobranite. Tolpata e prepla{ena.

Vakuum: E, toa }e vi slu~i ako se somnevate vo mene!...

No, da ne ispadne deka sum lo{ - a moàm da bidam,

vidovte! - }e vi odgovoram. To~no e deka moàm da soz-

dadam s$, no sepak, sozdavaweto nekoi ne{ta moè da

mi sozdade problemi. Nekoi kompanii ve}e me imaat

tuèno za plagijat, iako moite primeroci se podobri

i po~isti od nivnite. No, takov e zakonot i duri i jas

- sozdatelot na s$, moram da go po~ituvam.

Tolpata: Kakov e toj zakon, o semo}en?

15

Vakuum: Zakonot na bogatite.

Vo tolpata povtorno se slu{a negoduvawe, koe stanuva

s$ poglasno. Tolpata stanuva nemirna i naedna{, spon-

tano, trgnuva kon Vakuum. Se slu{aat izvici: “Napre-

eed”, “Uni{ti”, “Ubiiiij”... Go prepoznavame filo-

zofot Fridrih Ni~e vo prvite redovi so kam{ik vo

rakata kako java na negovata sakana kobila Lusalome.

No, bidej}i Vakuum e nevidliv tolpata zavr{uva vo

provalija.

Bogatite vernici: Taka vi treba koga se somnevate vo

semo}niot!

***Vnimanie! Sledniot del ne se prepora~uva za

deca pomali od 46 godini, zatoa go prenesuvame vo

poseben Da Vin~iev kod:

etitagoB es taavunmis ov atajilavorp. taavun~oP ad

taavuraberp op etivopurt an etin{amoris, taaribos

icin~irap, icinvosa~, intalz ibaz, ioken do vin

tadav iveòn i iratas i taavun~op ad ig tapasak

etivopurt, tadav inagro i ig taalrf ov inoimak os

zarm an iok avu{ip „inagrO az etitagob”...

Vakuum gi gleda so uàs i pomisluva: „Ne bev svesen

deka moàm i vakvi da sozdadam...”

Kraj

Zavesa.

Se pojavuva glava pozadi zavesata.

Nevernik: A {to e so nas, nevernicite?

16

17

Eden od publikata: Vie ne ja dvi`ite istorijata, za-

toa ne ste interesni.

Publikata po~nuva da vika i da frla domati, zelki,

banani i jabolka vrz nevernikot. Toj bega, se sopnuva,

pa|a, se kr{i po skali, kr{i raka, noga, ki~ma... Pub-

likata zbesnuva od smea, se dr`at za mevovite i rikaat.

Prof. Fizik Astro{izikekspert po fizika

(neformalno se poja-vuva na stranicava,

za{to e {izik)

Drug od publikata: No, zatoa ste prokleto sme{ni!!!

Vistinski kraj.

Zavesa preku zavesa.

Povtorno se pojavuva glava.

îtatel: No, {to e so vselenata? Dali e ograni~ena

ili neograni~ena?

Pisatel: Hm... da, malku ja utnavme rabotata. Da se

navratime na po~etok. Khm... (si go pro~istuva grlo-

to) Za vselenata od aspekt na fizikata }e ni kaè

Prof. Fizik Astro{izik.

Prof. Fizik: Naukata, na sega{niot stadium i razvoj,

veli deka vselenata e stara 13.75 ±0.17 milijardi godi-

ni (+ vremeto pominato od izdavaweto na dokumentive)

i deka dijametarot na vidlivata vselena e najmalku 93

milijardi svetlinski godini ili 8.80 na 1026 metri.

Spored op{tata teorija na relativitetot, vselenata

moè da se {iri pobrzo od brzinata na svetlinata i

nie moème da vidime samo mal del od vselenata poradi

granicite postaveni od brzinata na svetlinata (vidi

re~nik).

Od tie pri~ini ne moème da ja nabquduvame vsele nata

nadvor od granicite na svetlinata (ili drugite elek-

tromagnetski zra~ewa) i naukata ne moè so si gurnost

da kaè dali vselenata e kone~na ili beskone~na.

Ete.

18

35

dosie: Zol brat bliznak na Sonceto

Vselenska praznina. Golema ognena topka koja ja

narekuvaat “Poglavar” sedi na prestolot i ja slu{a

„Taka zboruva{e Zaratustra” od [traus. Ponesen od

melodijata zapo~nuva razgovor so negoviot a|utant.

Sonceto: Ah, kolku e veli~estveno da si na vrvot... no,

tolku zdodevno.

A|utantot: Sakate da izigrame partija {ah, Poglavaru?

Sonceto: Mo`eme kolku sakame da si igrame, no

ni{to nema da ja smeni mojata osamenost...

A|utantot: Da ja viknam stoma~nata tan~erka da ve

razveseli?

Sonceto: Ne... sakam da bidam sam.

A|utantot: Pa, neli rekovte?...

Sonceto: Ah, koga }e razbere{ deka velikanite se

kontradiktorni.

A|utantot: No, gospodaru, {to e so va{iot brat?

Sonceto: Misli{ na Nemezis, mojot zol brat bliznak?

Toj {to me demne od periferijata na kralstvoto i na

site na~ini se obiduva da mi ja odzeme krunata?

A|utantot: Mislev deka bi bilo ubavo da se vidite

nekoga{, da porazgovarate za problemite.

35

36

Sonceto: Kako koga toj se krie pozadi Ortoviot oblak

na dale~ina 50,000 do 100,000 AE, no nikoj ne znae

to~no kade?

A|utantot: Prostete {to }e re~am, no moèbi nema{e

da ve napu{ti ako postojano ne go narekuvavte xuxe...

Sonceto: Pa toa i e! Spored site nau~ni hipotezi

za nego, toj e yvezda od tipot na crveno xuxe, osobeno

koga }e se naluti.

A|utantot: Da, no toj zbor e malku navredliv.

Sonceto: Pa, kako treba{e da go nare~am?

A|utantot: Moèbi „mala yvezda”.

Sonceto: Ah, sekoga{ se raspravame za imiwata, no

toa nema da ja smeni realnosta deka brat mi me mrazi

i saka da me uni{ti.

A|utantot: Zo{to mislite taka viso~estvo?

Sonceto: Nau~nicite od Zemjata mi potvrdija deka

golemite izumirawa na organskite vidovi na nivna-

ta planeta se povrzani so krieweto na Nemezis vo

regionot na Ortoviot oblak, od kade toj so pomo{ na

negovata gravitaciona sila strela Kometi i drugi

nebesni tela kako proektili kon mene. Nekoi od niv

gi pogoduvaat moite deca, kako Zemjata, dodeka drugi

me pogoduvaat mene. Za negova àl, jas sum pregolem za

da moè da me povredi, no moite deca stradaat, a toa

me boli u{te pove}e!

Poglavarot Sonce se fa}a za glava vo o~aj.

Sonceto: [to ti treba{e da go spomenuva{ mojot zol

brat, sega mi e u{te polo{o!

37

A|utantot: Izvinete gospodaru, mislev deka }e vi

pomogne ako zboruvame za nego, znaete kralskiot

psihijatar na yvezdata Sirius, Frojd Astrolo{ki,

sovetuva deka problemite na yvezdite poteknuvaat od

nivnoto jadro, temnata i è{ka vnatre{nost za koja

ne sakaat da zboruvaat. Site nebesni tela ja gledaat

samo svetlata nadvore{nost na yvezdite i im se voshi-

tuvaat, no site yvezdi se vo osnova temni odnatre.

Sonceto: Saka{ da re~e{ deka sum kako brat mi?

A|utantot: Ne, nikako!

Sonceto: Da, toa saka{ da re~e{, znam! Toj e edno

xuxe koe gi potro{ilo svoite rezervi helium, a sega

e bezìvotno, temno, zlobno kopile bez tro{ka svet-

lina... toa me ~eka i mene... auuu...

Sonceto prsnuva vo pla~. A|utantot sfa}a deka ne tre-

bal voop{to da go po~nuva muabetov i fa}a bri{ka

dodeka moè, a Sonceto ostanuva samo, i lipa li

lipa...

Na pra{aweto dali Sonceto strada od {izofrenija

ili navistina ima zol brat bliznak }e ni odgovori

d-r Frojd Astrolo{ki, pro~uen (i skap) psihijatar na

nebesnite tela.

D-r Astrolo{ki: Danke{en gospodine raskaùva~.

Skap sum, ama vredam!... Zna~i Sonceto, kako i site

mo}nici stradaat od t.n. Sindrom na Kaligula. Tie

imaat s$, no da ima{ s$ ne zna~i deka nema da posaku-

va{ pove}e. Bidej}i nikoj ne moè da ima apsolutno s$,

pa duri ni tie, nivnata semo} se soo~uva so nere{liv

problem i tie, za da ne zabegaat vo ludilo, pani~no

baraat vinovnik. Ete, priznavam duri i nie, geni-

jalnite nau~nici stradame od toa, mojot „Nemezis”

e D-r Jang, mlad u~enik i moja porane{na nade`, koj

me izneveri i se posveti na nenau~nite misti~ni

teorii. Toj, na primer, bi kaàl deka Kaligula sin-

dromot voop{to ne postoi i deka se raboti za obi~na

Sansara panika, ili egzistencijalen strav od pov-

torlivosta na ìvotot i nemo`nosta da se oslobodi

od najgolemiot neprijatel - strasta, koja spored nego

e najgolemiot Nemezis... ah, toj palav Jang, a jas site

nadeì gi vloìv vo nego...

Raskaz Uva~: D-r Frojd, bi ve zamolil da se vratime

na temata.

D-r Astolo{ki: Ah, da, sekako... Po barawe na kralski-

ot solaren a|utant, imavme nekolku sesii so Sonceto

i utvrdiv deka toj ne strada od

{izofrenija, zna~i ne se

raboti za izmislen brat

bliznak, tuku deka toj

navistina postoi.

Raskaz Uva~, qu bi tel na pri kaz nite

38

39

Raskaùva~ot: No, pra{aweto e kade?

D-r Astrolo{ki: So sigurnost moàm da kaàm deka

ne e samo vo negovata glava, a to~no kade ne znam.

Raskaùva~ot: Tuka moè da pomogne samo eden ~ovek,

na{iot pro~uen detektiv, detektivot Dik Trejsi}.

Detekstivska skazna

od memoarite na Dik Trejsi}

Prvpat slu{nav za Nemezis vo vremeto koga fantaz-

erite na teoriite na zagovor tvdea deka se dobliùva

krajot na svetot. Ne mi be{e gajle za sudbinata na sve-

tot, mojata edinstvena grià be{e da imam dovolno

viski i cigari za da go pominam denot... No, ne{to me

zainteresira vo slu~ajov.

Dodeka od radioto doa|a{e predupreduva~ki glas koj

gi potencira{e site pri~ini za masovni uni{tuvawa

vo istorijata na Zemjata, masivni erupcii na vul-

kani, globalno ladewe, globalno zatopluvawe, udari

od asteroidi i kometi, kosmi~ki zra~ewa od bliski

supernovi, edno ime me zainteresira – Nemezis,

hipoteti~ka yvezda koja „lansira” smrtonosni kometi

kon Zemjata. Toa ime me potseti na edna slu~ka od

moeto minato...

Bev mlad student po kriminalistika na Svetskiot

Univerzitet vo mojot roden grad Kopje. Bev gadno

kopile i ne trpev avtoriteti. Toa mi predizvikuva{e

problemi vo {koluvaweto, no ne se grièv za toa,

znaev deka sum podobar detektiv i bez diploma od site

profesori zaedno. Eden den vlegov vo raspravija so

~uvarite na vlezot od Univerzitetot. Mojot obi~aj da

ne oblekuvam uniforma na svetoto bratstvo koe be{e

zadolìtelna za site studenti na ovoj univerzitet,

dovede do karanica so vratarot, koj grubo me izbrka

nadvor. Go zemav prviot kamen od ulicata i bev pod-

gotven da ja bombardiram negovata glava so kamen

do`d, koga ènska raka ne`no me fati i tivko mi

{epna vo uvo „Ostavi go, ne vredi”. Ve}e razoruàn

od nejziniot glas, se svrtev i go vidov najprekrasnoto

su{testvo. Taa se nasmevna i se pretstavi “Nemeza”,

na {to jas odgovoriv „Dik”.

Toa be{e po~etok na edno dlaboko prijatelstvo i

platonska qubov, koja za moja àl ne zavr{i kako

{to sakav. Taa se omaì za mojot najdobar drugar,

Roki, bogata{ko dete so besna kola i usta polna so

32-karatna dijamantska nasmevka. Kako moèv da se

natprevaruvam so nego, zarem moite race poòlteni

od cigari vo koi po~esto se nao|aat ètoni za komar,

otkolku vistinski pari moèa da se natprevaru-

vaat so negovite sovr{eno manikirani nokti vo koi

moè{ da se ogleda{ pred da mu se pokloni{ i da go

bakne{ toj magnet za pari.

Bev skr{en, se oddadov na u{te pove}e na piewe i

komar, talkav niz gradot bescelno, ne go zavr{iv

fakultetot, nemav rabota, nemav sigurnost, nitu

idnina. Rabotev kako privaten detektiv koga moèv

da se podignam od krevetot. Koga sakav, moèv da

re{am slu~aj pobrzo od koj bilo drug. Me bie{e repu-

40

tacija na gadno kopile koe ne trpi zezancii, no moè

da ti go spasi ìvotot za edna pija~ka. Ne mi cvetaa

rozi, priznavam, no ne moè{e pomalku da mi bide

gajle za celata situacija. Bev sloboden, po |avolite!

Nitu eden {ef ne moè{e da me tormozi deka doc-

nam na rabota ili deka ne sum soodvetno oble~en.

Edinstvenoto {to navistina mi nedostasuva{e be{e

èna... Toga{ nenadejno ~ukawe na vratata od iznaj-

menata dupka vo koja{to ìveev mi go smeni ìvotot.

41

Inspektor Naklon, eden od avtokratskite profesorina Dik Trejsi} od negovite studentski denovi

„Haj!” re~e taa i vedna{ skokna da me gu{ne, kako da

ne saka{e da mi ostavi prostor za reakcija, bidej}i

znae{e deka edinstvenata logi~na reakcija bi bila da

& ja tresnam vratata od nosot. Ostanav vko~anet, dodeka

taa ve}e be{e vnatre i “du{ka{e” naokolu.

„Kako odat rabotite?” re~e so {irum otvoreni o~i koi

glumea zainteresiranost, i vedna{ potoa, otkako so

pogled preleta preku stanot, dodade „Ne ba{ najdobro, a?”

„Da, kako pogodi?” promrmorev, palej}i cigara za da im

najdam rabota na racete koi odbivaa da se smirat.

„Ajde, nema potreba od toa, dovolno se poznavame.

Znam deka si mi lut, no ete bi moèl da zaboravi{ na

moment na toa i barem da se preprava{ deka ti e milo

{to me gleda{, neli?” re~e taa so namestena nasmevka.

„Vaì” procediv niz zabi stiskaj}i ja cigarata tolku

silno {to za malku ne ja precvikav.

„Slu{aj, moèbi ìvee{ kako skitnik, no jas znam

deka si najdobriot detektiv koj postoi vo dràvava,

otsekoga{ be{e!” ]e se po~uvstvuvav polaskano da ne

be{e ona zaradi {to me vikaat najdobroto podzemno

du{kalo, mojot sovr{eno na{timan nos za beqa. Da,

taa “korne{e” na problemi. Moeto {esto detektivsko

setilo vedna{ go po~uvstvuva finoto treperewe vo

nejziniot glas.

„[to se slu~uva?” ja prekinav.

„Ni{to osobeno... navistina ni{to.”

“Bejbi, nikoj ne povtoruva ne{to dva pati, ako se

raboti za ni{to.” Likot & stana seriozen, se svrte

levo-desno, kako da saka{e da proveri dali ima nekoj

vo blizina i re~e:

42

„Utre, 12 ~asot, kafe Lajka” i izleta ve{to izbegnuvaj}i

drugi pra{awa. Ostanav zbunet, so izme{ani ~uvstva, ne

znaev dali da & veruvam, dali da se prepu{tam na edna od

nejzinite igri ili utredenta voop{to da ne se pojavam.

Go ostaviv viskito da re{i.

Vo 11 ~asot me razbudi telefonot. „Dik?” odyvoni

dlabokiot ma{ki glas od drugata strana. „Da” prom-

rmorev so uspan glas. „Ako ìvotot ti e mil, ne odi na

sostanokot vo 12!” Grubiot glas mi go ostavi monoto-

niot zvuk na prekinata linija kako predupreduvawe,

ili ednostavno smeta{e deka tip kako mene e qubitel

na ednoli~ni melodii i malogra|anski ìvot bez

strast i vozbuda. Ne znae{e kolku samo se laè.

Sedev vo za~adenata Lajka i mislev na tragi~nata sud-

bina na istoimenoto ku~e koe go dalo svojot ìvot za

prosperitetot na ~ove{tvoto, koga vratata se otvori

i vnatre vleze mojot porane{en najdobar drugar,

Roki. Be{e vidno voznemiren.

„[to pravi{ ti tuka?” go zapra{av podgotven za

razmenuvawe pra{awa i odgovori so tupanici. No,

namesto toa, toj se smesti do mene. Liceto mu be{e

propadnato, kako kaj lu|eto koi patat od te{ka bolest

ili gi pritisnala golema maka.

„Slu{aj, znam deka Nemka be{e kaj tebe, znam deka

barala pomo{ od tebe!” re~e toj vozbudeno.

„Pa {to?” odgovoriv glumej}i nezainteresiranost.

„Ne znam dali Tie doznaa za toa, ili ti im kaà, no

taa e is~eznata.”

43

„Na kogo da mu kaàm {to?”

„Me slu{a{ li, ja nema, is~eznala!”

„Moè samo oti{la na pazar, pa se zamuabetila so

prodava~kata za poskapuvaweto na piperot.”

„Ne, dobiv poraka od niv!”

„Koi se tie, po |avolite?”

„]e dojdeme do toa, ~itaj!” re~e toj i mi tutna liv~e

vo rakata. Go odvitkav. Tipi~no liv~e so ucena. Sum

videl milion takvi i nikoga{ ne sum go nadminal

~udeweto kako lu|eto moè da bidat tolku nekreativ-

ni i da kopiraat s$ {to }e vidat na TV. Na liv~eto so

ise~eni bukvi od vesnici pi{uva{e:

NE BARAJTE JA POVEKE,TAA E SEGA SO NAS

Sepak, ne be{e ucena, be{e samo izvestuvawe.

„Navistina ~udno. [to sakaat?”

„Ni{to. Samo da ne ja barame pove}e.”

„E taa stranica vo mojata kniga, brat~e, e iskinata.

Odime!” rekov re{itelno. Toa go ispla{i. „Kade?”

„Da ja najdeme!”

„No, porakata...” propelte~i toj. Go fativ za reverot

na ko{ulata.

„Zarem }e ja ostavi{ èna ti na cedilo samo zara-

di nekoja glupava polu-zakanuva~ka poraka. Trgnuvaj

pred mene!” Toj za~ekori nesigurno.

44

45

Nalikuva{e na `iv mrtovec dodeka go gledav kako se

vle~ka po ulicata i vleguva vo moeto bledo crveno

Jugo 45-ka. Odam da ja spasam mojata najgolema qubov

so nejziniot de~ko zombi, ubavina!

Dik Trejsi}, najgolem detektiv za intergalakti~ki pra{awa. Vo detektivskite krugovi poznat kako Ogulin Xeti}

NAJNOVA VESTOD 1984 GODINA!

Kultnoto delo na Xorxo Orveli, italijanskiot futur-

olog i numerolog, “1984”, izdadeno vo 1948 godina vo

Firenca, predviduva{e deka so svetot }e zavladeat

fudbaleri koi }e vovedat edna svetska vlada post-

avena na nekolku premisi: site èni mora da bidat

ubavi, mora da se smeat postojano, duri i po cena

vilicite da im otpadnat, ne e dozvoleno da imaat

pove}e od 3 grama mozok i edinstvenata èlba vo

ìvotot da im bide da se omaàt za nekoj fudbaler.

Za sre}a ovaa vizija ne se ostvaruva (osven vo Italija

i tuk-tamu), no vo ovaa godina se slu~i edna druga

zna~ajna rabota.

Vo 1984 godina paleontolozite Dejvid Raup i

Xek Sepkoski objavi napis vo koj so statisti~ki

istraùvawa e utvrdeno deka vo izminative 250 mil-

ioni godini vo istorijata na zemjata se slu~uvale

masovni istrebuvawa so period od 26 milioni godi-

ni. Parot nau~nici, sepak ne moè{e da ja utvrdi

pri~inata za ovie istrebuvawa, iako navele deka

pri~inata e nadvor od zemjata.

Podocna, dva tima astronomi nezavisno objavile

sli~na hipoteza, ovoj pat naveduvaj}i ja mo`nata

pri~ina za ovie periodi~ni istrebuvawa. Spored

niv Sonceto pripa|a na binaren sistem i ima yvezda

sopatnik. Ovaa yvezda ima mnogu elipti~na orbita

i periodi~no gi voznemiruva kometite od Ortoviot

oblak.

49

U{te eden

mo`en dokaz

za postoeweto

na Nemezis e

planetoidot

Sedna, koj se

nao|a pome|u

76 i 975 AE i

ima dolga i

nevoobi~aeno

elipti~na orbita

(so traewe od

10,5 i 12 iljadi

godini), daleku

pozadi Pluton.

Spored nekoi

nau~nici Sedna

ednostavno ne

treba da bide

tamu bidej}i

nikoga{ ne e

dovolno blisku

za da bide pod

gravitaciskoto

vlijanie na

Sonceto, no

nikoga{ ne

se oddale~uva

premnogu od

Sonceto za da

na nea vlijaat

drugite yvezdi.

50

Toa go zgolemuva brojot na

kometite koi vleguvaat vo

vnatre{nosta na Son~eviot

sistem, a so toa i {ansata

nekoja od niv da ja pogodi

Zemjata. Ovaa yvezda e

nare~ena Nemezis, ili

Yvezda na smrtta. Poslednoto

golemo istrebuvawe

bilo pred 5 milioni

godini, spored {to ovie

astronomi pretpostavuvaat

deka Nemezis denes e na

rastojanie 1-1,5 Svetlinski

godini (63-95 iljadi AE)

i spored hipoteti~kata

orbita (presmetana spored

pridvi`uvaweto na odre -

de ni netipi~ni kometi)

verojatno se nao|a vo

soyvezdieto Hidra.

Vo izminative

250 milioni

godini vo istori-

jata na zemjata se

slu~uvale masovni

istrebuvawa so

period od 26 mil-

ioni godini.

51

Ako Nemezis postoi, toga{ misijata WISE bi trebalo

da ja otkrie vo periodot pome|u 2011 i 2013 godina.

Nekoi nau~nici predlagaat deka Nemezis e vsu{nost

planeta od Ortoviot oblak, pogolema od Jupiter i

nare~ena Tiha (Tyche), koja e del od mitologijata na

Nemezis, no ima popozitivno zna~ewe, so {to bi se

trgnala stigmata od Nemezis koja so svoeto vlijanie

na Zemjata proizveduva ~udni opsesivni idei vo umov-

ite na lu|eto, kako na primer ovaa:

* * *

Detektivot Dik ja pronao|a svojata qubov vo pra{umite

na Ju`na Amerika kade u~estvuva vo snimaweto na

prodolènieto na serijata „Izgubeni” i ja spasuva od

racete na diktatorot Biv{odrugariko Perez, po {to

ìveat dolg i sre}en ìvot vo dràvata koja i pokraj

haosot okolu nea uspeala da ostane neutralna, bogata i

prosperitetna, Makedocarija. Di end.

Makedocar. Di end.

Bele{ka za avtorot

Branko Prqa e roden vo Saraevo vo 1977 godina. Od

1990 godina `ivee vo Skopje. Raboti kako grafi~ki

dizajner i kopirajter.

Osnova~ e na prviot elektronski konkurs za lite-

ratura vo Makedonija, Elektrolit i na nezavisnata

organizacija za Kreativen aktivizam pre ku parodija,

kritika i alegorija, Kapka.

Ima objavuvano vo zemjava i vo stranstvo.

Dosega objaveno:

Vest od Nesvest, 2010

Dosie: Planeta Iks, 2009

Vesti od podrumot na baba mi, 2007

Parite se otepuva~ka, 2006

Vesti vo zemjata na ~udata, 2005

Za sekogo po ne{to, za nekogo ni{to, 2003

kontakt:

[email protected]

Bele{ka za ilustratorot

Vladimir Luka{ (1978) e vizuelen umetnik,

muzi~ar i performans-maestro od Skopje.

Ima u~estvuvano na mnogu izlo`bi i performansi.

^len e na umetni~kata muzi~ka grupa “Svira~iwa”.

kontakt:

[email protected]

Досие: Ѕвезда Немезис (dossier: star nemesis)

Documents