บทเรียนสําเร็จรูปเรื่อง

โปรตีน

นางสุจิรา กอศักดิ์ครูชํานาญการ

โรงเรียนนามนพิทยาคม อ.นามน จ.กาฬสินธุสังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษากาฬสินธุ เขต 3

E-mail : skorsak@chaiyo.com

โปรตีน หนา 2

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

คําชี้แจง

ใหผูอานตั้งใจอาน ใหไดรับประโยชนสูงสุด

ใหอานไปตามลําดับ เมื่อพบคําถาม คําสั่งใหปฏิบัติทันทีโดยไมดูเฉลยกอน

เมื่อตอบคําถามแลว ตรวจดูเฉลยที่ทายเลม

หามขีดเขียนเครื่องหมายใด ๆ ลงในบทเรียน สําเร็จรูปเลมนี้

บทเรียนสําเร็จรูปเลมนี้ใชเวลาเรียน 20 นาที

โปรตีน หนา 3

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

บทเรียนสําเร็จรูปเรื่องโปรตีน

สวัสดีคะ เจอกันอีกแลว คราวนี้มาถึงเรื่อง โปรตีนแลวนะคะ ไปทําแบบทดสอบกอนเรียน ที่อยูดานหลังบทเรียนนี้กอนนะคะ

โปรตีน หนา 4

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

โปรตีน (Protein) เปนสารประกอบสําคัญตัวหนึ่งในรางกาย

มีอยู ประมาณ 1 ใน 7 ของน้ําหนักตัวแตละคน พบโปรตีนในรูปของสวน ประกอบของเซลล คือ โพรโทพลาสซึม นอกจากนั้นยังพบในเซลลกลามเนื้อ เอนไซม แอนติบอดี้ ฮอรโมน ฮีโมโกลบิน

โปรตีนเปนสารอาหารที่จําเปน และเปนสารอาหารหลักของรางกาย ทําหนาที่ ควบคุมการทํางานของรางกายใหเปนปกติ ทําการซอมแซมเนื้อเยื่อ ตาง ๆ ที่สึกหรอ ทําลาย เชื้อโรคที่เขารางกาย

โปรตีนเปนสารประกอบที่มีธาตุ คารบอน ไฮโดรเจน ออกซิเจน และไนโตรเจน รวมเปนกรดอะมิโน (Amino acid) กรดอะมิโนหลายชนิดเปนจํานวนมากเชื่อมตอกันดวยพันธะเปปไทด (Peptide bond) โดยการรวมตัวระหวาง หมูอะมิโน (-NH2) ของกรดอะมิโนตัวหนึ่งกับหมูคารบอกซิล (-COOH) ของกรดอะมิโนอีกตัวหนึ่ง

โปรตีน หนา 5

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

O

HO C

H

C R

NH2

โปรตีน หนา 6

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

1. โปรตีน มีหนวยยอย เรียกวาอะไร2. โปรตีน ประกอบดวยธาตุหลักอะไรบาง3. จงบอกหนาที่ของโปรตีน มา 2 ขอ4. โปรตีนเกิดจากการเชื่อมกันดวยพันธะอะไร5. R ในโครงสรางของโปรตีน หมายถึงอะไร

นอกจากนี้ กรดอะมิโนยังอาจมีธาตุอื่นๆ ประกอบดวย เชน เหล็ก กํามะถัน และฟอสฟอรัส ก็ได

จากโครงสรางของกรดอะมิโน R หรือ หมูอัลคีล คือ ตัวแปรที่จะทําใหเกิดกรดอะมิโนไดมากมายหลายชนิด

โปรตีน หนา 7

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

กรดอะมิโนที่จําเปนตอรางกาย กรดอะมิโนที่ไมจําเปนตอรางกายฮีสทิดีน * (Histidine) His. อะละนีน (Alanine) Ala.ไอโซลิวซีน (Isoleucine) Ile. อารจีนีน (Arginine) Arg.ลิวซีน (Leucine) Leu. แอสพาราจีน (Asparagine) Asn.ไลซีน (Lysine) Lys. กรดแอสปาติก (Aspartic acid) Asp.เมไทโอนีน (Methionine) Met. ซีสเทอีน (Cystein) Cys.ฟนิลอะลานีน (Phenylalanine) Phe. กรดกลูตามกิ (Glutamic acid) Glu.ทรีโอนีน (Threonine) Thr. กลูตามีน (Glutamine) Gln.ทริฟโตเฟน (Tryptophan) Trp. ไกลซีน (Glycine) Gly.วาลีน (Valine) Val. โพรลีน (Proline) Pro.

ซีรีน (Serine) Ser.ไทโรซีน (Thyrosine) Tyr.

ฮีสทีดีน เปนกรดอะมิโนที่จําเปนในเด็ก

การแบงชนิดของกรดอะมิโนในระดับชั้นนี้จะแบงตามการสรางของรางกาย คือ กรดอะมิโนจําเปนที่รางกายสังเคราะหขึ้นเองไมได ตองไดรับจากอาหารที่กินเขาไป และกรดอะมิโนที่ไมจําเปน คือ กรดอะมิโนที่รางกายสังเคราะหขึ้นมาเองได ดังตาราง

โปรตีน หนา 8

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

1. กรดอะมิโนที่จําเปน (Essintial amino) เปนกรดอะมิโนที่ไดจากอาหารเทานั้น รางกายไมสามารถสรางขึ้นไดเอง หรือเปลี่ยนมาจากสารอาหารอื่น ๆ ที่สะสมไวในรางกายได มีอยูราว 10 ชนิด กรดอะมโินที่จําเปน ไดแก วาลีน ทริปโตเฟน ทรีโอนีน ฟนิลอะลานีน เมไทโอนีน ไลซีน ลวิซีน ไอโซลิวซีน ฮีสทิดีน กรดอะมิโนเหลานี้ พบในไข นม เครื่องในสัตว หากรางกายไดรับกรดอะมิโนเหลานี้อยางพอเพียงจะทําใหรางกายสมบูรณ แข็งแรง ไมเจ็บไข และมีความตานทางโรคภัยไดสูง โดยเฉพาะเด็ก ๆ ที่กําลังเจริญเติบโต หากขาดแคลนกรดอะมิโนเหลานี้จะทําใหการเจริญเติบโตเกิดขึ้นไดชากวาปกติ จึงเปนที่นาวิตกสําหรับเด็กที่มารดาเลี้ยงดวยนมขนหวาน ซึ่งมีกรดอะมิโนตาง ๆ นอยและขาดแคลน

ในพืชผักอาจขาดกรดอะมิโนบางตัว เชน ถั่วเหลืองถึงแมจะมีปริมาณโปรตีนสูงแตมีปริมาณเมไทโอนีนนอย ขาวโพดขาดไลซีนและทริปโตเฟน ขาวสารที่ผานการสีแลวมีไลซีนต่ํา ดังนั้น การบริโภคอาหารมังสะวิรัติ จึงอาจทําใหขาดกรดอะมิโนบางชนิดได จึงตองใชพืชผักหลาย ๆ อยางรวมกันและเติมงาลงไปดวย

2. กรดอะมิโนที่ไมจําเปน (Non essential amino acid) เปนกรดอะมิโนที่รางกายสามารถสรางไดจากอาหารที่รางกายสะสมเอาไว แตก็จําเปนตองกินจากอาหารเพื่อทําใหรางกายเจริญเติบโต หากไมกินกรดอะมิโนเหลานี้ รางกายจะเจริญเติบโตชากวาปกติ กรดอะมิโนเหลานี้ ไดแก อะละนีน อารจีนีน แอสพาราจีน กรดแอสปาติก ซีสเทอีน กรดกลูตามิก กลูตามีน ไกลวีน โพรลีน ซีรีน ไทโรซีน

โปรตีน หนา 9

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

1. เพราะอะไรเราจึงไมควรกินพืชเพียงอยางเดียว แตตองการเนื้อสัตวดวย

จากที่กลาวมาแลววา กรดอะมิโนแตละชนิดสามารถตอกันไดดวยพันธะโคเวเลนตที่มีชื่อเฉพาะวา พันธะเพปไทด กรดอะมิโนที่ตอกันเปนสายยาวนี้เรียกวา เพปไทด (peptide) เราอาจเรียกตามจํานวนกรดอะมิโนที่เปนองคประกอบ เชน ไดเพปไทด (Dipeptide) ประกอบดวยกรดอะมิโน 2 หนวย ไตรเพปไทด (Tripeptide) ประกอบดวยกรดอะมิดน 3 หนวย ฯลฯ ถาสายกรดอะมิโนยาวมาก เรียกวา พอลีเพปไทด (Polypeptide) ถามีกรดอะมิโนมากกวาหนึ่งรอยหนวยขึ้นไป เรียกวา โปรตีน

โปรตีน หนา 10

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

เนื่องจากมีกรดอะมโินอยู 4 ชนิด ดังนั้นกรดอะมิโนสามารถที่จะจัดเรียงในตําแหนงที่ 1 ของสายเพปไทดได 4 วิธี (กรดอะมิโน 4 ชนิด) ในตําแหนงที่ 2 สามารถที่จะจัดเรียงได 3 วิธี (ชนิดของกรดอะมิโนไมซ้ํากับตําแหนงที่ 1) ในตําแหนงที่ 3 สามารถที่จะจัดเรียงได 2 วิธี (ชนิดของกรดอะมิโนไมซ้ํากับตําแหนงที่ 1 และ 2) และในตําแหนงที่ 4 สามารถที่จะจัดเรียงได 1 วิธี (กรดอะมิโนไมซ้ํากับตําแหนงที่ 1, 2 และ 3) ดังนั้น 1 สายของเพปไทดที่ประกอบดวยกรดอะมิโน 4 ชนิด จะมีลําดับของกรดอะมิดนที่แตกตางกัน คือ

4 x 3 x 2 x 1 = 24 ชนิด สูตร n! (อานวา n factorial)ในที่นี้ n คือ จํานวนชนิดของกรดอะมิโน ซึ่งเทากับ 4

แทนคาสูตร 4! = 4 x 3 x 2 x 1 = 24

โปรตีน หนา 11

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

จะบอกเรื่องนาสนใจใหเพื่อน ๆ ฟง ในธรรมชาติมีกรดอะมิโนอิสระ อยูทั้งหมด 20 ชนิด แตมีโปรตีนมากมายหลายชนิด อยางเชน ในรางกายคนเรา ประกอบดวยโปรตีนมากกวา 100,000 ชนิด

นาทึ่งไหมละ เพื่อน ๆ จะบอกใหวาเปน เพราะอะไร

เนื่องจาก1. ชนิดของกรดอะมิโนในโปรตีน แตละชนิดแตกตางกัน2. จํานวนโมเลกุลของกรดอะมิโนในโปรตีนแตละชนิดไมเทากัน3. ลําดับการจัดเรียงตัวของกรดอะมิโนในโมเลกุลโปรตีนตางกัน4. จํานวนสายของกรดอะมิโนที่มาเรียงตอกันซึ่งเรียกวา พอลีเพปไทด

(Polypeptide) ของโมเลกุลโปรตีนมีจํานวนไมเทากนั

เ

โปรตีน หนา 12

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

แบบทดสอบกอนเรียน – หลังเรียนโปรตีน

คําชี้แจง โปรดเลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว

1. โปรตีนจากพืชมีคุณคาทางอาหารนอยกวาโปรตีนจากสัตว เพราะก. ใหพลังงานนอยกวา ข. ใหจํานวนกรดอะมิโนจําเปนนอยกวาค. ใหชนิดกรดอะมิโนที่จําเปนนอยกวา ง. ยอยไดยากกวา

2. โปรตีนจากพืชที่นับวาจะมีคุณคาสูงทัดเทียมกับโปรตีนจากสัตวนั้น จะไดรับจากอาหารขอใดก. น้ํากระทิลอดชอง ข. ถั่วตัดมีงาโรยค. ขาวเหนียวมะมวง ง. กะละแมกวน

3. อาหารที่จัดวามีโปรตีนสูง คาลอรีต่ํา คือขอใดก. นมสด ข. ถั่วทอดค. ปลานึ่ง ง. มันตมน้ําตาล

4. อาหารที่จัดวามีโปรตีนต่ํา คาลอรีสูง คือขอใดก. ออย ข. เนื้อสัตวค. มันฝรั่ง ง. ขาวโพด

5. โดยทั่วไปโปรตีนแตกตางจากไขมัน และคารโบไฮเดรตอยางไรก. มีวิตามินสะสมอยูในโมเลกุลมากกวาข. ใหพลังงานมากกวาในจํานวนกรัมเทา ๆ กันค. มีเกลือแรสะสมอยูในโมเลกุลมากกวาง. ชนิดของธาตุที่เปนองคประกอบหลักมีจํานวนมากกวา

โปรตีน หนา 13

โดย นางสุจิรา กอศักดิ์

1. ค2. ข3. ค4. ก5. ง

1. กรดอะมิโน2. คารบอน ไฮโดรเจน

อออกซิเจน และ ไนโตรเจน 3. 1) ควบคุมการทํางานของรางกาย

2) ซอมแซมเนื้อเยื่อตาง ๆ ที่สึกหรอ3) ทําลายเชื้อโรคที่เขารางกาย

4. พันธะเพปไทด 5. หมูอัลคีล

1. ในพืชมีชนิดของกรดอะมิโนที่จําเปนนอยกวาในเนื้อสัตว