ԷԴԻԹ ՊՐԻՆՏ ՀՐԱՏԱՐԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆ€¦ · edit print publishing house. 43 davit...

Edit Print Publishing House43 Davit Malyan, Yerevan, RA

Tel.: (+374 10) 520 848Fax: (+374 10) 543 620

Էդիթ Պրինտ ՀրատարակչությունՀասցե` ՀՀ, Երևան, Դավիթ Մալյան 43Հեռ.` (+374 10) 520 848Ֆաքս` (+374 10) 543 620

ԷԴԻԹ ՊՐԻՆՏ ՀՐԱՏԱՐԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆ

Հայոց պատմության և հայրենագիտության բաց դաս սփյուռքահայ ուսուցիչների

համար

www.editprint.am I [email protected]



Նախքան դասընթացի սկսվելը հետևեք մի քանիկանոնների.

Կապի և տեխնիկական խնդիրներից զերծ մնալուհամար վերբեռնե՛ք համակարգիչը և փակե՛քհամակարգչի վրա բացված բոլոր ծրագրերը:

Եթե օնլայն դասընթացին միացել եք հեռախոսիմիջոցով նախքան դասընթացի սկսվելը ստուգե՛ք Ձերինտերնետի որակը:

Դասի ընթացքում ծագած խնդիրների դեպքում կարողեք կապ հաստատել մեզ հետ` գրելովհաղորդագրություն Zoom, Skype կամ Whatsapp:


ԷԴԻԹ ՊՐԻՆՏ ՀՐԱՏԱՐԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆՀայոց պատմության և հայրենագիտության բաց դաս

սփյուռքահայ ուսուցիչների համար

1. Հայոց հայրենիք: Հայոց աշխարհի բնական հրաշալիքները

2. Հայկական լեռնաշխարհին բնորոշ տեսակները

3. Մեծ Հայքի նահանգները

4. Հայոց լեզուն հազարագանձ

5. Դեգերող մայրաքաղաքների երկիր

6. Հայոց հնագույն և հին դիցաշխարհ

7. Հայոց սրբավայրերը և սրբագործված (արհեստական) անտառները

8. Հայոց ծագման ավանդազրույցները

9. Հայոց աշխարհի առասպելականացված պատմությունները և վիպական

զրույցները

10. Հայոց հին հավատալիքները

11. Հայոց նախարարական տոհմերը



Աշոտ Ղուկասյանը ծնվել է Շիրակ աշխարհի Ախուրյանի շրջանիՄուսայելյան (այժմ Բասեն) գյուղում՝ դեռևս 1828-1829թթ. ռուս-թուրքական պատերազմի հետևանքով պատմական Բասենից այստեղվերաբնակեցված նախնիներից սերված տոհմիկ հայկական օջախում:Տարրական կրթություն է ստացել հայրենի գյուղում: Հետագայումընտանիքը տեղափոխվել է Երևան: որտեղ 1965-1971թթ. սովորել ևավարտել է Պարույր Սևակի անվան թիվ 123 միջնակարգ դպրոցը՝գերազանցությամբ: 1972-19777թթ. սովորել և ավարտել է Երևանիպետհամալսարանի պատմության ֆակուլտետը:1996-ից մինչև 2019թ. աշխատել է Կրթության ազգային ինստիտուտում՝որպես պատմության մասնագետ: Իր առաջարկած դասավանդման նորմեթոդները, եղանակներն ու հնարները իր դասերին փորձարկելուց ուսպասելիք արդյունքն ստանալուց հետո հրամցրել է գործընկերուսուցիչներին:

Նա հեղինակ է «Հայոց պատմություն» և «Հայրենագիտություն» առարկաների մի շարք մեթոդականձեռնարկների:2019 թվականից նույն ոգևորությամբ շարունակում է իր գիատամանկավարժական գործունեությունը«Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունում: Նա մշակում է ուսումնական այլընտրանքային ու ուսուցիչներիվերապատրաստման ծրագրեր, «Հայրենագիտություն» և «Հայոց պատմություն» առարկաների դասերիօրինակելի պլաններ, կազմում ուսումնաօժանդակ և մասնագիտական զարգացման նյութերիժողովածուներ, անցկացնում ինտերակտիվ սեմինար պարապմունքներ և քննարկումներ ուսուցմանժամանակակից տեխնոլոգիաների և մանկավարժական այլ հարցերի շուրջ, հանդես գալիս գործողծրագրերի ու դասագրքերի արմատական վերամշակման և նորացման վերաբերյալ առաջարկություններով:

ԴԵԳԵՐՈՂ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔՆԵՐԻ ԵՐԿԻՐ


Առցանց նյութեր

Երվանդաշատի տեղադրության քարե քարտեզ

• Ընդհանուր տեղեկություն• Երվանդաշատ • Տիգրանակերտ • Բագարան• Երազգավորս• Կարս

Տիգրան Մեծի վիշտը եւ հավերժությունը(Հատված)

...Տիգրա՛ն, փառահեղ հայոց թագավորԵվ աշխարհակալ անթիվ գանձերիՈւ՞ր է կալվածքը քո հանդիսավոր,Ու՞ր է պետություն քո հրաշալի,Ու՞ր Տիգրանակերտ, մեզ պատասխանի՛ր,-Այդ ճոխ քաղաքը առլցած գանձով,Որ հափշտակեց բազուկդ հաղթակիրԵվ մի հազվագյուտ զարդարեց հրաշքով,Ո՞ր գնաց, ասա՛, քո կարողություն:Դու վե՛ր կաց, կանգնի՛ր,- ի՞նչ ենք տեսանում-Այստեղ փլատակ, այնտեղ պղծություն,Միայն բուերի ձա՛յն ենք մենք լսում...

ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՇԻՐԱԶ

Պատմական Հայաստանի մայրաքաղաքները

https://history.editprint.am/%d5%a2%d5%a1%d6%81-%d5%a4%d5%a1%d5%bd%d5%a5%d6%80/%d5%b0%d5%a1%d5%b5%d5%b8%d6%81-%d5%ba%d5%a1%d5%bf%d5%b4%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%a1%d5%b6-%d6%87-%d5%b0%d5%a1%d5%b5%d6%80%d5%a5%d5%b6%d5%a1%d5%a3%d5%ab%d5%bf%d5%b8%d6%82%d5%a9




Երվանդաշատ մայրաքաղաքի ավերակները

ՀԱՅԱՍՏԱՆ

Հայաստա’ն, իմ բնօրրան,Իմ եզերք, իմ Բագարան,Իմ քնար, իմ երգ Գողթան,Իմ Անի, իմ Երևան:Հավատի իմ մագաղաթ,Երկնահաս իմ Արարատ,Անծանոթ, բայց հարազատ, Ի’նչ ունեմ քեզանից զատ: Թանկ, ինչպես համը հացիԵվ աղը՝ արցունք-լացի,Սևանից, Վանից բացիԻմ Պարզ լիճ՝ արյան թացի:

Հոգնել եմ այս խոնջանքից,Այս երթից հոգի մաշող,Ալեհեր այս տանջանքից`Աշխարհից աշխարհ չվող:Թե հրաշք լինի մի օրՏաս միլիոն աչք ու ափի,Կարոտից գժվեմ մի նոր,Քեզ գգվեմ առանց չափի:Հայաստան, իմ բնօրրան,Իմ եզերք, իմ Բագարան,Իմ քնար, իմ երգ gողթանԻմ Անի, իմ Երևան:

ԱՐՄԵՆ ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

Երվանդաշատ քաղաքի կառուցումըհավաստում է, որ այն մեծ ուրախությունև հրճվանք է պատճառել Երվանդ 4-րդթագավորին, և նա արքայական նորոստանի կառուցումը նշանավորել է մեծտոնախմբությամբ (Երվանդաշատնշանակում է Երվանդի ուրախություն):





Բլուր, որի վրա գտնվել է Երվանդաշատի միջնաբերդը


Դադարելով մայրաքաղաք լինելուց`Երվանդաշատը շարունակում է մնալՀին Հայաստանի ամենախոշորքաղաքներից մեկը: Այդ է վկայում այնփաստը, որ պարսից Շապուհ 2-րդարքան 360-ական թթ. ավերելովԵրվանդաշատը` քաղաքից գերեվարել է50 հազար ընտանիք:





Տիգրանակերտը իր փարքի մեջ, նկ Ռուբիկ Քոչարյան


Տիգրանակերտը 60-61 թթ. Մեծ Հայքի թագավոր հռոմեական դրածո Տիգրան VI-ի մայրաքաղաքն է եղել: Այդ ժամանակ պարթևները պաշարել են Տիգրանակերտը, բայց չեն կարողացել գրավել:

Կապադովկիան պաշարելով՝ մոտ 30 բյուրմարդ տեղահանեց ու տեղափոխեցՀայաստան և նրանց, այլոց հետ միասին,համաբնակեցրեց մի վայրում, որտեղ նաառաջին անգամ կրեց Հայաստանի թագը ևայդ վայրն իր անունով կոչեց Տիգրանակերտկամ Տիգրանապոլիս։

Ապպիանոս Ալեքսանդրիացի

Առավոտյան գնացի քաղաքը (Կարսը)դիտելու… Դիտելով ամրություններն ումիջնաբերդը, որ շինված էր անմատչելիժայռի վրա, ես չէի հասկանում, թե մենքինչպես ենք կարողացել Կարսին տիրանալ:

Ալ. Պուշկին




Տիգրանակերտի պաշարումը Հռոմեցիների կողմից


Ըստ հռմեացի պատմիչ Ապպիանոսի վկայության` հայ ավագանին գույքի բռնագրավման սպառնալիքի տակ է Արտաշատից տեղափոխվել Տիգրանակերտ:

«Տիգրանակերտը լի էր գանձերով ևաստվածներին նվիրաբերվածթանկարժեք ընծաներով, քանզիմասնավոր անձինք ևմեծատոհմիկները, ցանկանալովհաճոյանալ թագավորին՝ միմյանց հետմրցում էին քաղաքի շենության ուընդարձակման համար»:

Պլուտարքոս

Տիգրանակերտը պետք է լիներ ավելիգեղեցիկ ու շքեղ, քան Անտիոքը, քանիոր «Տիգրանը միանգամից ուզում էրունենալ այն ամենը, ինչ մյուսքաղաքներում ստեղծվել էրվերջիններիս երկարատև գոյությանընթացքում»:

Վ. Չերիկովեր




Բագարանի Սբ. Շուշանիկ եկեղեցի


9-11-րդ դարերում Հայաստանում առաջացած քաղաքների թիվը անցնում էր 40-ից, իսկ գյուղաքաղաքներինը` 20-ից:

Բագարանը առաջին անգամ հիշատակվելուց հետո (Ք.ա. 8-րդ դար) մինչև 8-րդ դարը` շուրջ հազար տարի չի հիշատակվել պատմության մեջ:




Առցանց նյութերԲագարանի Սուրբ Թեոդորոս եկեղեցու (624-631) խորանի հատվածը

Բագարանի ս. Թեոդորոսեկեղեցու կառուցումը սկսել էԲատ Առավելյան իշխանը 624թ.,իսկ ավարտել է նրա կին Աննան631թ.:





Երազգավորսի ս. Ամենափրկիչ եկեղեցին




Կարսը 20-րդ դարի սկզբներին

Ներսես Շնորհալի կաթողիկոսըԿարսի և շրջակայքիբնակչությանն ուղղվածուղերձում Կարսն անվանել է«անմատույց դղյակ և հոյակապքաղաք»:




Կարսի բերդը

19-րդ դարում ռուսականզորքերը երեք անգամ գրավելեն Կարսը (1828թ. հունիսի 23,1855թ. նոյեմբերի 16 և 1877թ.նոյեմբերի 6) և միայն 3-րդանգամ գրավելուց հետո է այնհանձնվել Ռուսաստանին:




Կարսի Սուրբ Առաքելոց եկղեցի


Կարսի Վարդանի կամուրջը




Արմավիր բլուր

Սարդուրի Բ-ն միայն Արմավիրիտարածքում կառուցել էտասնամյակից ավելի, ըստհնագետների` յոթ տաճարներ,ընդ որում՝ Սարդուրի Բ-ն ու նրահաջորդները վերականգնեցինԱրամայիսի հիմնադրածԱրմավիրի մայրաքաղաքիգլխավոր տաճարը՝ Մուսասիրինմանությամբ Արմավիրումկառուցելով Խալդի-Հայկիտաճարը:


ԶԱՐՄԱՅՐ ՆԱՀԱՊԵՏԻ ՄԱՀԸ(հատված)

– Ասաց` արի՛, իմ քաջ ընկեր մտերիմ,Արի՛, ազնիվ իմ երիվար, իմ նըժույգ,Ես չեմ կարող մյուս անգամ քեզ հեծնել,Թամքիդ վերա առաջվա պես այլ նստել:

Գնա՛, դարձի՛ր, շուտով հասիր Հայաստան,Որուն կարոտ պիտի մընամ այս տեղը,Գընա մեր տուն, Արմավիրին տար համբավ,Որ չըսպասե յուր իշխանի դառնալույն:Որդվույս տեսնես, ասա` չունիս այլ դու հայր,Հայաստանն է այսուհետև քո ծնող,Ասա` հայոց ձեր նահապետը ԶարմայրԳետին դրեց յուր երկսայրի սուսերը:

Թե դու որբ ես ու հայր չունիս աշխարհի,Այսուհետև քեզ չի ճանչընար Հայաստան.Այսուհետև դու մի՛ տեսնիր Արմավիր,Այսուհետև մի՛ հիշիր դու այն օրը,Որ քեզ իշխան ազգի կոչեց Հայաստան…

ՌԱՖԱՅԵԼ ՊԱՏԿԱՆՅԱՆ




Առցանց նյութերԱրմավիր մայրաքաղաքը դիմավորումէ Արամ արքայի հաղթականբանակին, նկ Ռուբիկ Քոչարյան

Ք.ա. 189 թ. Արմավիրում է թագադրվել Արտաշեսյան արքայատան հիմնադիր Արտաշես Ա հայոց արքան:






Արմավիր մայրաքաղաքի տաճարի ավերակները

Գիտե՞ք արդյոք, որ 1911 և 1927թվականերին Հայաստանիտարածքում, Արմավիրի արև. Բլրիլանջին, թվով չորդ հունարենլեզվով եզակի սեպագրեր ենգտնվել, որոնցում Անահիտըհանդես է գալիս որպես Մեծ ՀայքիԱրտաշեսյան թագավորությունռազմի հովանավորյալաստվածուհի. և սահմանված էատվածուհու պավիրանը (ավաղ,վնասված է), տրված ենԱստվածուհուն արվողզոհաբերություններանվանումների ցանկը, ևաստվածուհու անեծքը՝ ուղղվածիր պատվիրան խախտողներին;






Հայկազունիների Արմավիրմայրաքաղաք, Անահիտի տաճարումԱրամ թագավորը թագաժառանգ էհռչակում իր Արա որդուն

Արմավիրի մայրաքաղաքիցգտնվել են Ք.ա. 4-րդհազարամյակի տառանիշեր.որոնք տեղ են գտելՀամաշխարհային գրայինհամակարգի չորրորդաղյուսակում.






Արմավիր մայրաքաղաքի հնավայր


Արմավիրի կնիք-խորհրդանիշը





Վանի բերդ

Քաղաքի անունն առաջացելէ Վանա լճի արևելյանմասում գտնվող Բիայնաերկրամասի անունից, որընշանակել է ապրելու տեղ,«բնակավայր»:


Վանի բերդը կառուցված էքարաժայռի վրա, որից անուշջուր է բխում… Այն մի մղոնիցավելի շրջագիծ ունի, բայցինչպես այն ժայռը, որի վրակառուցված է` նեղ է և երկար:Ամրոցից ներքև կա մի մեծքաղաք, որի բնակչությանմեծ մասը հայեր են…16-րդ դարի վենետիկցիվաճառական





Վանի Այգեստանների ներկայիսհամայնապատկերը Վանա բերդիբարձունքից

Միայն Վանի Այգեստանհայաբնակ թաղամասում աճումէր խնձորի 6 տեսակ, տանձի 15տեսակ և սալորի 25 տեսակ:

Ըստ նշանավոր պատմագիր Մ.Չամչյանի` Վան անունովհայկազուն թագավորը Ք.ա.371թ. նորոգել էՇամիրամակերտ քաղաքը ևվերանվանել Վան:


Վանի ամրոցը «մեծագույն ևամենից անառիկ բերդերից էր»:

Իբն ալ-Ասիրի, 12-13-րդ դարերի արաբ աշխարհագիր





Վանի Քաղաքամեջ թաղամասը․Ամենաձախ կողմում Սուրբ Առաքելոցեկեղեցու ավերակներն են։

Տուշպա-Վանի ընդարձակ այգիները և դաշտերը ոռոգելու համար ուրարտացիները քաղաքից արևելք խնամքով կառուցել են մի արհեստական լիճ, որն այժմ էլ գոյություն ունի, և թուրքերն այն կոչում են Քեշիշ գյոլ, այսինքն` տերտերի լիճ:


Այդ ամրակուռ բերդը կառուցող փորձվածերկրաչափների մարդիկ հազվագյուտ են, ևսրա վաստակավոր ճարտարապետներըմիայն իրենց երևակայությամբ են նկարել նրապատկերը: Այս բերդը Պարսից երկրի բանալինէ և այդ կողմերի ամրակուռ պարիսպը:Մոլորյալ շահը պարծենալով ասում էր. «Քանիոր (Վանի) դեղին ժայռն իմ հրովարտակի տակէ, օսմանյան սուլթաններից ի՞նչ վախ ունեմ»:

Սոլաք Զադե, թուրք պատմիչ





Վանի Արծուաբեր վանք

Թուրքականկառավարությունը Վանիհայերին տնտեսապեսկործանելու համար 1876թ.հոկտեմբեր ամսին կրակիմատնեց նրա բոլորթաղամասերը: Այդչարագործությունըպատմության մեջ մտավ«Վանա հրդեհ» անունով:





Տարածք, որտեղ հնում գտնվում էր Տուշպան





Արտաշատ մայրաքաղաքի հարավարևմտյան կոմղում գտնվող հասարակական բաղնիքի տարածքը

Արտաշատ քաղաքի հովանավորը եղել էԱնահիտ աստվածուհին:


«Հայաստանի քաղաքներն են, – ասում է նա,– Արտաքսատան և Արքսատան: Երկուքաղաքն էլ գտնվում են Արաքսի վրա`Արքսատան Ատրպատականի սահմաններիմոտ, իսկ Արտաքսատան` Արաքսյանդաշտում: Այս վերջինը գեղեցիկ էկառուցված և երկրի թագավորանիստքաղաքն է: Նա գտնվում է գետածոցում[Երասխ և Մեծամոր.– Ռ. Ն.], որը նման էթերակղզու, և նրա շուրջը, բացիպարանոցից, պարսպապատ է գետափիերկայնքով, իսկ պարանոցը փակված էփոսով և պատնեշով:

Ստրաբոն




Քաղաքամայր Արտաշատի միջնաբերդը Ք.ա. 2-րդ դ. առաջին կեսում Ֆրանկ Դեվեճյանի վերակազմությունը

Արտաշատ մայրաքաղաքը ունեցել է քաղաքային դրամները, որոնց Աերեսին պատկերված է Անահիտ-Տիխեն` դեպի աջ, աշտարակաձև թագով,Բ երեսին` դեպի ձախ քայլող հաղթանակի դիցուհին (Նիկա–Վիկտորիան),աջ ձեռքին բռնած դափնեպսակը` առաջ պարզած, ձախում՝ արմավենուճյուղ, «Արտաշատի մայրաքաղաքի» հունարեն արձանագրությամբ:





Արտաշատի ամֆիթատրոնը Ք.ա. 1-ին դ.

Հույն նշանավոր աշխարհագիր Ստրաբոնը, անձամբ տեսնելով Արտաշատը, այն հենց այդպես էլ անվանել է՝ «գեղեցիկ քաղաք»։


Պատմում են, թե կարթագենցի Հաննիբալն այնբանից հետո, երբ Անտիոքոսը հռոմեացիներիհետ մղվող պատերազմը վերջնականապեստանուլ տվեց, գնաց Արտաշես Արմենիարքունիքը, որին բազում պիտանիխորհուրդներ ու հրահանգներ տվեց։ Բացի այդ,նկատելով չօգտագործված ու լքված, սակայնբացառիկ հարմարագույն և ակնահաճո մի վայր,նա այդ տեղում ուրվագծելով քաղաքիհատակագիծը` կանչեց Արտաշեսին և ցույցտալով նրան այդ վայրը` համոզեց քաղաքկառուցել այստեղ։ Թագավորն ուրախությամբհամաձայնեց և խնդրեց Հաննիբալին, որ նաանձամբ իր վրա վերցնի շինարարականաշխատանքների վերակացությունը։ Կառուցվեցմեծ և շատ գեղեցիկ մի քաղաք, որին թագավորըտվեց իր անունը և այն հռչակեց Հայաստանիքաղաքամայր:

Պլուտարքոս





Արտաշատ մայրաքաղաքի պղնձե դրամ

Արտաշատի արխիվներից մեկումհայտնաբերվել են ավելի քան 8հազար կնքադրոշմները, որոնցովվավերացրել են առևտրականգործարքները, նամակները, այլփաստագրեր։





Հայոց դպրության և գիտության դից Տիրի մեհյանը կառուցված ԱրտաշատիԵրազամույն արվարձանում Ք.ա. 2-րդ դ. առաջին կեսին Արտաշես Բարեպաշտիկողմից Ֆրանկ Դեվեճյանի վերակազմությունը





Վաղարշապատի առաջին հիշատակության Ռուսա Բ-ի արձանագրությունը

Վաղարշապատն ունեցել է 4դարպաս աշխարհի 4 կողմերինհամապատասխան, որոնցիցամենանշանավորը արևելյան`«Արեգ դուռն» կոչվող դարպասնէր:


ԷՋՄԻԱԾԻՆ

Հայոց քաղցրիկ հողի նշխար,Դու՛, շողակաթ Էջմիածին,Պատսպարան ողջ հայության,Հերոսակա՛ն Էջմիածին:Թող ղողանջեն ի սե՜ր, ի լու՜ր,Զանգակներդ մյուռոնաբույր,Որ դու՛ ես, դու՛, պատվար հային,Հավերժակա՜ն Էջմիածին:

ԱՍՈՂԻԿ





Մայր Աթոռ սուրբ Էմիածին

Մայր աթոռ սուրբԷջմիածինը հենված է հոսողջրերի վրա, որոնց քարերիդասավորվածությունը թույլ էտալիս երկրաշարժի դեպքումճոճել կառույցը և խուսափելփլուզումից:


ԷՋՄԻԱԾԻՆՀայրենի օրրան, ո՜վ մայր բնօրրան,Ոստան արքային և թագավորաց,Իմ աչքերի լույս և բյուր հույս գարնան,Լույս երազներիս տեր Էջմիածին:Վտանգների դեմ և արհավիրքիԱմենախնամ և միշտ անվարան,Անհասանելի քո բարձունքներինԱղոթքներ հավերժ, դրախտ-սրբարան:Մշտնջենավոր Սուրբ Էջմիածին`Օրհնյա՜լ, փառավո՜ր, հավիտենակա՜ն,Դու բարձրախոնարհ անխարդախ նեցուկԿամքդ` փրկարար, Աչքդ` սրբարան:





Վաղարշապատն այսօր


Վաղարշապատը հայոց այնմայրաքաղաքն է, որը երկար դարերկոչվել է նաև Էջմիածին, պահպանելկրկնակ անունը և կատարել երկրորդ(փոխարինող) ու զուգահեռմայրաքաղաքի դեր:

Քրիստոնյա կույսերը Գայանեիգլխավորությամբ «եկան-հասանՀայոց երկիրը, Այրարատ գավառը,Վաղարշապատ քաղաքը, որը նաև նորքաղաք է կոչվում, Հայոցթագավորների նստավայրը:Այնուհետև եկան մտանայգեստանների հնձանները, որոնքշինված էին հյուսիսարևելյանկողմում…»:

Ագաթանգեղոս





Վաղարշապատ քաղաքի դրոշը


Էջմիածնի դրոշի դեղին գույնը՝ծիրանագույնը, խորհրդանշում էարքայական ծիրանին, քանի որԷջմիածինը եղել է արքայանիստքաղաք, իսկ մանուշակագույնըխորհրդանշում է քաղաքիկաթողիկոսանիստ լինելը:Կենտրոնում նարնջագույնովպատկերված է հայերեն մեծատառնախշազարդ «Է» տառը՝ էություն,Աստված։

Եկեք շինենք Սուրբ խորան լույսի,քանզի սրանից ծագեց մեզ լույսՀայաստան աշխարհում:

Սահակ Գ Ձորափորցի




Տիգրան մեծի հուշարձանը Վաղարշապատում,քանդ Տիգրան Հովհաննիսյան




Զվարթնոցի տաճար


Զվարթնոցի տաճարի արծվով խոյակ, նկ Ռուբիկ Քոչարյան



Դվին մայրաքաղաքի 3D մոդելը


Արաբները Դվինում հատել են պղնձե ու արծաթե դրամներ՝ «Դաբիլ» մակագրությամբ:

Դվին մայրաքաղաքի միջնաբերդ 3d մոդել




Դվինի 7-րդ դարի կաթողիկոսարանի 8 խոյակներից միակ պահպանվածը


893թ. երկրաշարժի հետևանքով, ինչպեսվկայում է պատմիչ Հովհ.Դրասխանակերտցին, Դվինում զոհվել է70 հազար մարդ:

Խոսրովը «… անտառ տնկեց Ազատ գետիմոտ, որը մինչև այսօր էլ կոչվում է նրաանունով: Նաև արքունիքը փոխադրում էանտառից վերև մի բլուրի վրա և շինումէ արևից պատսպարվածապարանք.(այս տեղը) պարսկականլեզվով կոչվում է Դվին, որը նշանակում էբլուր»:

Մ. Խորենացի





Դվինի կաթողիկոսական պալատի ավերակները


Դվինը վրաց անանունժամանակագրության մեջ անվանվել է«Հռչակավոր և մեծ» քաղաք:

Դաբիլը (Դվինը) նշանավոր քաղաք է.նա ունի անմատչելի բերդ և մեծհարստություններ, ու այնտեղարտադրված բրդի գործվածքներըմեծ հռչակ են վայելում, գետըջրառատ է, քաղաքը շրջապատված էայգիներով ... Քաղաքն ունիմիջնաբերդ, բնակիչների շենքերըկավից ու քարից են, քաղաքն ունիդարպասներ:

Մակդիսի, արաբ պատմիչ, 10-րդ դար





Դվինի միջնաբերդի ավերակները հարավային կողմից


Դարեր շարունակ Դվինի հայոցմայրաքաղաք լինելը պատճառ էդարձել, որ «Ոստան հայոց» գավառը,որտեղ Դվինի քաղաքային տարածքնէր, կոչվի «Ոստան Դվնոյ»:

Արմինիայի ոստիկան Աբ-դուլ-Ազիզը«Վերստին շինեց Դվին քաղաքըմեծությամբ առավել հզոր ևընդարձակա-նիստ, քան եղել էրնախկինում, ամրացրեց դռներով ևդռնափակերով, պարսպի շուրջըջրով լցված խրամատ անցկացրեցքաղաքի ապա-հովության համար»:

Ղեւոնդ Երեց





Վաղմիջնադարյան քանդակազարդ խոյակ Դվինից


Բանասեր Նորայր Բյուզանդացին կելտերեն լեզվի մեջ հայտնաբերել է «դուն» բառը, որը Դվին բառի նման նշանակել է բլուր:

Ես գտնվում էի մի քաղա-քում, որից ոչինչ չէրմնացել, այլևս չկային ոչ կոթող, ոչ գմբեթ և ոչէլ բնակարանի պատ, ամեն ինչ խորտակվածէր: Անիում ես ինձ գտա շրջապատվածհսկայական մեծության գերագույնհուշարձաններով: Արտաշատում (Դվինում)ես կանգնեցի նրա գերեզմանի վրա:

Ռոբերտ Կեր-Պորտերը, անգլիացի հնագետ





ՔԱՂԱՔԱՄԱՅՐ ԱՆԻ. ՃարտարապետԳագիկ Երանոսյանի վերակազմությունը


Ն. Մառը հաբեթական ծագում էվերագրում Անի անվանը՝ կապելով an(աստված) բառի հետ, կամ այն ցեղի անվանհետ, որոնք ապրում էին այդ բնակավայրում,իսկ Ս. Երեմյանը և Հ. Ժամկոչյանը ենթադրումեն, որ Անի անունը կարելի է կապել ՀայասայիԱնիա թագավորի անվան հետ:

Այստեղ զգում եմ ինձ հպարտ, ազատ, վեհ,մտքերս թռիչք են գործում, ճնշում չկա ուսերիսվրա, հորս տանն եմ, դարերով հորս տանը: Թվումէ, որ միշտ այստեղ եմ գտնվել, այստեղ եմ հասակառել և հավիտյան այստեղ եմ լինելու այսհավիտենական գեղեցկության հետ:

Անի,- սանսկրիտ-մայր լեզվից է բխել, և կրակ,հուր կնշանակե, կրակի դիցուհի, և թող նա,պանծալի Անին, լինի անշեջ հուր հայությանսրտում վառելու և բորբոքելու ազատության սերըև լինի մեր վերածնության ֆենիքսը:

Ավ. Իսահակյան





Անիի պարիսպների ավերակները


Մայրաքաղաք Անիի «ստորգետնյաԱնի» թաղամասը, որտեղ ապրում էինմարդիկ, բաղկացած էր բնական ևարհեստական հարյուրավորքարանձավներից, որոնցում եղել էշուրջ 30 եկեղեցի:

Խոսել Անիի մասին՝ նշանակում էշոշափել Հայաստանի պատմությանամենանրբին տեղը:

Խ. Աբովյան





Անիի Սմբատաշեն պարիսպները (1842)


Արաբ հեղինակ Իբն ալ- ԱսիբըԱնին անվանել է մեծ ուբարգավաճ քաղաք, որնուներ մեծ բնակչություն և 500եկեղեցի:





Անիի քարանձավային բնակավայրերը


Անիում հայտնաբերվել են 250վիմագիր արձանագրություններ,որոնք փարագրված էինպաշտպանական պարիսպներիու դրանց աշտարակներիպատերին, եկեղեցիների ևպալատների վրա:





Անիի մայր տաճար


Անին արտաքին աշխարհի հետկապված է եղել Ախուրյան գետիվրա կառուցված հինգ քարաշենև միաթռիչք կամուրջներով,որոնք բոլորն ունեցել են 30մ-իցավելի երկարություն:




Անիի միջնաբերդից մի հատված


Անիի սուրբ Փրկիչ եկեղեցին




Անի քաղաքի զինանշանը


Անիի բնակչությանը խմելու ջրովապահովելու համար 12 կմհեռավորությունից կավեխողովակներով ջուր են բերելքաղաք:

Բայց Անին մայրաքաղաք չէրմիայն։ Նա մի վսեմ խորհրդանիշէր, քարե անհերքելի միփաստաթուղթ այն մասին, թե հայժողովրդի շինարար հանճարն ումիտքն ինչ բարձրության կարող ենհասնել, եթե մի փոքրբարենպաստ են պատմականհանգամանքները։

Վ. Դավթյան




Անիի Աշոտաշեն պարիսպներ


Անի գետակ



Առցանց նյութերԱնին Հայաստանից


Ինչ է Անին: Կան, իհարկե,բաներ, որոնց մասին, որքան էլձգտենք հաղորդել, մեր ուժերիցվեր է… Դա հնագույն հայկականմայրաքաղաքի` աշխարհիիսկական հրաշալիքներից մեկի`Անի քաղաքի ավերակներն են:

Կ. Պաուստովսկի




Անիի կամուրջը


Սելջուկ Շադդադյանների պալատը Անիում



Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Հայոց մայրաքաղաքներից ո՞րն է ձեզ համար թանկ ու սիրելի:

2. Եթե պատահաբար հայտնվեիք Վաղարշապատ քաղաքում, առաջինը ի՞նչ կցանկանայիք տեսնելայնտեղ:

3. Եթե ձեզ բախտ վիճակվեր ճանապարհորդություն կատարել դեպի Հայաստանի մայրաքաղաքներ,ի՞նչ երթուղի կմշակեիք, որը կլիներ մայրաքաղաքներով շրջագայելու ամենահարմար ու ամենակարճճանապարհը:

4. Փորձեք ձեր կողմից սիրված մայրաքաղաքի վերաբերյալ հորինել բանաստեղծական մեկ քառյակ, որըկարտահայտի ձեր հույզերն ու ապրումները նրա նկատմամբ:

5. Ինչպես եք պատկերացնում Անիի բնակիչների կյանքը «ստորգետնյա Անիում»: Փորձեք նկարագրել:

6. Փորձեք հայոց մայրաքաղաքներից մեկի վերաբերյալ գտնել կամ մշակել մի հետաքրքիր կարգախոս,որը կբնորոշի նրա էությունը:

7. Եթե ձեզ տրվեր հայ Արշակունի գահակալների համար մայրաքաղաքի կառուցման վայրիընտրության հնարավորություն, ապա Մեծ Հայքի ո՞ր նահանգին և գավառին դուք կտայիքնախապատվությունը և ինչու:

8. Ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ են հայոց արքաներն այդքան մեծ նշանակություն տվել մայրաքաղաքունենալուն: Ի՞նչ նպատակ է դա հետապնդել: Հիմնավորեք ձեր տեսակետը:


Խնդիր-առաջադրանք

Հայտնի է, որ աշխարհի հին ու նոր երկրներից ոչ մեկը չի ունեցել այնքան մայրաքաղաք, որքանՀայաստանը: Հայոց աշխարհն իր պատմության ընթացքում մինչև օրս ունեցել է 12 մայրաքաղաք`չհաշված նրա տարածքի առանձին հատվածներում առաջացած պետությունների մայրաքաղաքներինշանակություն ստացած կենտրոնները և Կիլիկյան Հայաստանի մայրաքաղաքները: Այս հանգամանքընկատի ունենալով` օտար հեղինակները Հայաստանն անվանել են դեգերող մայրաքաղաքների երկիր:

Հարց- Փորձեք խորհել, թե ինչու է Հայաստանն ունեցել այդքան շատ մայրաքաղաքներ:

Խնդիր-իրավիճակ

Պատկերացրեք՝ դուք գտնվում եք Անի մայրաքաղաքում, շրջում եք քաղաքի կենտրոնականփողոցներով և հիանում նրա գեղեցկությամբ: Անիի բնակիչները տեսնելով ձեզ իրենց համարտարօրինակ տեսքով (պատռված ջինս, բջջային հեռախոս, համակարգիչ և այլն), ամենուրեք անուրջեն վերաբերվում ձեզ: Շուկաներում, խանութներում և այլուր առևտուր անելիս խաբում են ձեզ գների ևկշեռքի մեջ, ոտնահարում ձեր իրավունքները:

Հարց- Ձեր կարծիքով որո՞նք պետք է լինեն այդ վիճակից դուրս գալու ձեր առաջին քայլերը, ո՞ւմ պետքէ դիմել ձեր ոտնահարված իրավունքները պաշտպանելու համար:





Խորենացին պատմում է, որ Երվանդ 4-րդն իր քաղաքը` Երվանդաշատը, շինելով` Արմավիրից այնտեղէ փոխադրում ամեն ինչ, բացի հեթանոսական կուռքերի արձաններից:

Հարց- Ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ Երվանդ 4-րդն իր նորակառույց մայրաքաղաք չտեղափոխեցհեթանոսական աստվածների արձանները:


Տիգրան Մեծի նորակառույց մայրաքաղաքը բավականին արագ զարգանում է: Ընդամենը մեկ-երկուտասնամյակի ընթացքում այն դարձավ Հին Արևելքի մեծահռչակ քաղաքներից մեկը: Քաղաքիբարգավաճումը շարունակվեց Տիգրան Մեծի գահակալության ողջ ընթացքում: Սակայն Տիգրան Մեծիմահից հետո Տիգրանակերտը բուռն զարգացում չի ապրել:

Հարց- Ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ հետագա դարերում չշարունակվեց Տիգրանակերտի մեծ վերելքը, ուինչո՞ւ նա զարգացում չապրեց:





Շնորհակալություն օնլայն դասընթացին մասնկացելու համար:

Թեմայի վերաբերյալ հավելյալ տեղեկություններ կարող եք ստանալ այցելելով մեր կայք:

Այս սահիկահանդեսը կստանաք Ձեր էլեկրրոնային հասցեներին:

Ձեր տպավորություններով և ստացած նոր գիտելիքներով կարող եք կիսվել Ձեր

գործընկերների հետ:

Հանձնարարված առաջդրանքները, հարցերն ու առաջարկները կարող եք ուղարկել մեր էլ.

հասցեին:


Edit Print Publishing House43 Davit Malyan, Yerevan, RA

Tel.: (+374 10) 520 848Fax: (+374 10) 543 620

Էդիթ Պրինտ ՀրատարակչությունՀասցե` ՀՀ, Երևան, Դավիթ Մալյան 43Հեռ.` (+374 10) 520 848Ֆաքս` (+374 10) 543 620


Հայոց պատմության և հայրենագիտության բաց դաս սփյուռքահայ ուսուցիչների

համար


ԷԴԻԹ ՊՐԻՆՏ ՀՐԱՏԱՐԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆ€¦ · edit print publishing house. 43 davit...

Documents