3ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

3ος ΤΟΜΟΣΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Εκδότες

ΗΛΙΑΣ ΜΑΝΙΑΤΕΑΣΙΩΑΝΝΗΣ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ

Σχεδιασµός Συντονισµός Δρ. ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ

Σύµβουλος Έκδοσης Δρ. ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΙΖΑΣ

Διευθυντής Ερευνών ΚΕΙΝΕ Ακαδηµίας Αθηνών

Υπεύθυνος ηλεκτρονικής έκδοσηςΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΤΣΚΑΣ

Υπεύθυνος εικονογραφικού υλικούΑΡΤΕΜΗΣ ΨΑΡΟΜΗΛΙΓΚΟΣ

ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

ΕΠΟΠΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΠΙΡΓΑΛΙΑΣ

Λέκτωρ Αρχαίας Ιστορίας, Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών

ΣυγγραφείςΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ, Οµότιµος Καθηγητής ΠανεπιστηµίουΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ, Οµότιµος Καθηγητής ΠανεπιστηµίουΓΕΩΡΓΙΟΥ-ΓΚΕΚΑ ΠΕΡΣΑ Λέκτωρ Τοµέα Αρχαιολογίας Πανεπιστηµίου ΑθηνώνΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΙστορικόςΚΑΡΑΚΑΝΤΖΑ ΕΥΦΗΜΙΑ Διδάσκουσα Κλασικής Φιλολογίας, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ ΣΩΤΗΡΟΥΛΑ Επίκουρη Καθηγήτρια Τοµέα Κλασικής Φιλολογίας Πανεπιστήµιου Ιωαννίνων ΜΗΤΤΑ ΔΗΜΗΤΡΑ Καθηγήτρια ΦιλόλογοςΜΟΡΑΚΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΙστορικόςΜΠΙΡΓΑΛΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Λέκτωρ Αρχαίας Ιστορίας Πανεπιστηµίου ΑθηνώνΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ιστορικός ΠΕΛΕΚΙΔΗΣ ΧΡΥΣΗΣ Οµότιµος Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων ΣΤΑΪΝΧΑΟΟΥΕΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Αρχαιολόγος, ε.τ. Έφορος Αρχαιοτήτων Πειραιά, τ. Δ/ντης Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΜΑΙΡΗ ΙστορικόςΤΣΕΛΕΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δρ. Νοµισµατολόγος – Αρχαιολόγος, Νοµισµατικό ΜουσείοΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗΣ ΝΙΚΟΣ Οµότιµος Καθηγητής Τµήµατος Φιλολογίας Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης

Γλωσσική Επιµέλεια - ΔιόρθωσηΜΑΡΙΑΝΝΑ ΓΙΑΓΙΑ, ΑΛΕΚΑ ΣΦΥΡΗ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΣΙΩΚΟΥ

Εικονογραφική ΤεκµηρίωσηΟΛΓΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ, ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΜΠΙΔΙΚΟΥΔΗ, ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ, ΒΙΚΥ ΤΣΑΜΗ

Δηµιουργικό ΑτελιέΗΡΩ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ, ΡΕΒΕΚΚΑ ΚΑΛΙΜΤΖΑΚΗ, ΜΑΡΙΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ, ΟΛΓΑ ΚΟΝΤΟΝΗ,

ΝΙΚΗ ΞΕΝΙΚΑΚΗ, ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΧΡΟΝΗ

Γραφικά ηλεκτρονικής έκδοσηςΜΑΡΙΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ

Προγραµµατισµός - ΥλοποίησηΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΙΛΙΤΣΑΣ, ΒΕΡΟΝΙΚΑ ΤΡΟΥΠΟΣΚΙΑΔΗ

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΤΩΝ

Οι ραγδαίες πολιτικές, οικονοµικές, κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα, ιδίως οι τάσεις προς στενότερη ευρωπαϊκή ενοποίηση και η συντελούµενη παγκοσµιοποίηση των αγορών αλλά και των τάσεων και νοοτροπιών δηµιουργούν ένα νέο σκηνικό όπου τα όρια του εθνικού κράτους γίνονται δυσδιάκριτα και οι επικοινωνίες λαών και ατόµων ευκολότερες και συχνότερες. Την ίδια στιγµή η σχεδόν καθολική επικράτηση της οικονοµίας της αγοράς και σε µικρότερο βαθµό της δηµοκρατίας ως πολιτικού συστή-µατος δηµιουργούν µια εικόνα οµογενοποίησης πολιτικών οικονοµικών και κοινωνικών προτύπων. Στις συνθήκες αυτές έγινε και η σχετική συζήτηση για το «τέλος της ιστορίας»: Αφού ένα συγκεκριµένο πολιτικό και οικονοµικό πρότυπο καθιερώθηκε παγκόσµια η ιστορία ως πεδίο εναλλακτικών προτάσεων φαινόταν να τελείωσε. Αλλά και ο καθηµερινός τρόπος ζωής µε την έµφαση στην κατανάλωση και την ατελεύτητη προσπάθεια συγκέντρωσης οικονοµικών µέσων έδειχνε να συµβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή καθώς υποτίθεται ότι δια-µόρφωνε ένα παγκόσµιο τύπο οικονοµικού ανθρώπου µε παρεµφερείς προτιµήσεις. Η εκδοχή αυτή αποδείχθηκε απλουστευτική. Παράλληλα και ταυτόχρονα µε τις τάσεις αυτές σηµειώθηκε στο τέλος του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα αυξηµένο ενδιαφέρον για θέµατα εθνικής και πολιτισµικής ταυτότητας και εκδηλώθηκε έντονα η ανάγκη ανακάλυψης του παρελθόντος µε το βλέµµα όµως στραµµένο στο παρόν και το µέλλον. Οι κοινωνίες αναζήτησαν τρόπους προσέγγισης πολιτικών και κοι-νωνικών ζητηµάτων µέσω της προσφυγής σε παρελθόν. Ιδίως στην Ευρώπη, τα έθνη της ηπείρου µας αναζητούν τον τρόπο µε τον οποίο θα συνυπάρξουν σε µια ένωση χωρίς να απωλέσουν ιδιαίτερα εθνικά-πολιτισµικά χαρακτηριστικά. Ανάλογες τάσεις σηµειώνονται σε όλο τον πλανήτη σε σχέση µε την παγκοσµιοποίηση και τον επιθυµητό τρόπο ένταξης στην παγκόσµια κοινωνία χωρίς αυτή να σηµαίνει την απώλεια ιδιαίτερων εθνικών χαρακτηριστικών ή την παραίτηση από τη δυνατότητα ανεξάρτητης διαχείρισης των εθνικών υποθέσεων. Στη χώρα µας το κοινωνικό ενδιαφέρον για την ιστορία αναδείχθηκε έντονα τα τελευταία χρόνια. Οι εκδόσεις Δοµή δεν µπορούσαν παρά να ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή µε την παρούσα 16τοµη έκδοση της Ιστορίας των Ελλήνων η οποία φιλοδοξεί να προσφέρει µια συνολική εικόνα της ιστορικής πορείας τους ελληνικού έθνους από τους Προϊστορικούς Χρόνους έως σήµερα.Αποτελεί προϊόν συλλογικής προσπάθειας, συντεταγµένη από δεκάδες ειδικούς επιστήµονες και ιστορικούς, ενσωµατώνει τις πιο πρόσφα-τες ιστοριογραφικές τάσεις, αλλά είναι γραµµένη σε γλώσσα απλή και εύληπτη αποφεύγοντας τις ακραίες γλωσσικές µορφές. Ταυτόχρονα προσπαθεί να συνταιριάξει αρµονικά, σε ένα λειτουργικό σύνολο, κείµενο και εικόνα σε µια προσπάθεια να απευθυνθεί σε ευρύ κοινό που αποτελούν γενικοί αναγνώστες αλλά και ειδικοί επιστήµονες, εκπαιδευτικοί, αλλά και οι νεώτερες γενιές, µαθητές και φοιτητές οι οποίοι µε το συνδυασµό κειµένου και εικόνας θα εξοικειωθούν ανετότερα µε το παρελθόν. Πιστεύουµε ότι η Ιστορία των Ελλήνων που κρατάτε στα χέρια σας θα συµβάλει στην ιστορική µας αυτογνωσία και θα αποτελέσει για πολλά χρόνια έργο αναφοράς.

Οι εκδότεςΗλίας Μανιατέας - Ιωάννης Τεγόπουλος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο τρίτος τόµος της Ιστορίας των Ελλήνων που αναφέρεται στην περίοδο που συνηθίζουµε να αποκαλούµε κλασική θα µπορούσε να φέρει τον τίτλο: Από τον Κλεισθένη της Αθήνας στον Φίλιππο της Μακεδονίας. Όσο και αν, ορθά, θεωρούµε πως η κλασική εποχή είναι µια συνέχεια των κατακτήσεων της αρχαϊκής εποχής, στα 150 περίπου αυτά χρόνια, από την εγκαθίδρυση της δηµοκρατίας (507) και την έναρξη των Μηδικών πολέµων (490) µέχρι την άνοδο του Φιλίππου στο θρόνο της Μακεδονίας (359), ο ελληνικός κόσµος έχει να επιδείξει µια σειρά καταστάσεων και επιτευγµάτων χωρίς άλλο προηγούµενο και ως εκ τούτου δεν παύει να εντυπωσιάζει η δηµιουργικότητα και η επινοητικότητα που επέδειξαν οι Έλληνες αυτής της περιόδου σε κάθε τοµέα της ανθρώπινης δράσης. Μέσα σε µια περίοδο βίαιων συγκρούσεων και συνεχών πολέµων, η πνευµατική και καλλιτεχνική παραγωγή καθώς και η πολιτική ευρηµατικότητα των Ελλήνων παραµένει ανυπέρβλητη και το κατ’ εξοχήν σύµβολο του ελληνικού πολιτισµού. Την εξαιρετικά αυτή πλούσια περίοδο δηµιουργίας και καινοτοµιών, επιδιώκει να καταγράψει ο παρών τόµος όχι µε την πρόθεση εξονυχιστικής αναφοράς όλων των λεπτοµερειών που συνθέτουν την ελληνική κοινωνία αυτής της εποχής αλλά µε την φιλοδοξία να προβάλει τα φαινόµενα µε τρόπο θεµατικό και να διευκολύνει τον αναγνώστη στην κατανόησή τους. Αυτό σηµαίνει πως πρόκειται για πολλαπλές και ταυτόχρονες «µικρές ιστορίες» της κλασικής εποχής. Για «τις ιστορίες» του ελληνισµού ως φαινόµενο πολιτιστικό, πνευµατικό, καλλιτεχνικό, και λογοτεχνικό, για «τις ιστορίες» των Ελλήνων ως φαινόµενο πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, οικονοµικό, και πολεµικό, για την ιστορία ενός φαινοµένου που θα γίνει κυρίαρχο και θα διαχυθεί σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου. Ως φαινόµενο πολιτιστικό, πνευµατικό, καλλιτεχνικό, και λογοτεχνικό, προτείνονται τα κεφάλαια που αναφέρονται στην τέχνη, στην αρχιτεκτονική, στην γλυπτική, στο θέατρο, στην ποίηση, στην ρητορική, στην φιλοσοφία, στην ιστορία. Ως φαινόµενο πολιτικό, κοινωνικό, οικονοµικό, προτείνονται τα κεφάλαια που αναφέρονται στην οικονοµική ζωή, στις θρησκευτικές αντιλήψεις και πρακτικές, στη θέση και στον ρόλο των κοινωνικών οµάδων που δεν ανήκαν στην τάξη των πολιτών, στην ανάπτυξη της δηµοκρατίας, στις µεταβολές της ολιγαρχίας, στην επανεµφάνιση της τυραννίδας και της βασιλείας. Ως φαινόµενο πολεµικό, γίνεται αναφορά στην κοινωνική και πολιτική διάσταση του πολέµου, στους πόλεµους κατά των Περσών, στην αθηναϊκή Συµµαχία, στον ανταγωνισµό Αθήνας και Σπάρτης, στον Πελοποννησιακό πόλεµο, στη Σπαρτιατική και Θηβαϊκή Ηγεµονία, στις εναλλαγές του συσχετισµού δυνάµεων των ισχυρών της εποχής, και στην δηµιουργία ευρύτερων ενώσεων πόλεων. Όσο και αν προσπαθεί κανείς να αποφύγει τον «αθηνοκεντρισµό» στην µελέτη της ιστορίας της κλασικής εποχής προκειµένου να αναδείξει την ευρύτητα, την διαφορετικότητα και τον πλούτο που παρέχει η ελληνική πόλη αυτής της περιόδου, δεν µπορεί να αντισταθεί στην πρόκληση της αθηναϊκής δηµοκρατίας η οποία έθεσε στο µικροσκόπιο των αναζητήσεών της την διερεύνηση των ανθρώπινων επιθυµιών και συµπεριφορών. Η αθηναϊκή δηµοκρατία αποτελεί µια εξαίρεση στον κανόνα του αρχαίου κόσµου. Ωστόσο είναι η µοναδική εξαίρεση στην ιστορία των κοινωνιών που έγινε για τους µεταγενέστερους κανόνας έµπνευσης και µίµησης. Δεν είναι τυχαίο πως µε έννοιες όπως: πολίτης, ισονοµία, ισηγορία, ισοτιµία, ισοκρατία, κάλος, δίκη, µέτρο, νόµος, ανδρεία, αγών, πατρίς, παιδεία, έρως, που αναπτύχθηκαν στην Αθήνα, είτε σε θεωρητικό επίπεδο είτε εµπεδώθηκαν στην πράξη, οι σύγχρονες κοινωνίες διατηρούν ένα συνεχή διάλογο που ανανεώνεται

και εµπλουτίζεται διαρκώς. Επίσης σε όλους είναι οικείοι, όροι όπως: ελευθερία, δηµοκρατία, τυραννίδα, πλουτοκρατία, ολιγαρχία, διεθνές δίκαιο, νοµιµότητα της εξουσίας, ετερογένεια και σύγκρουση συµφερόντων, διάκριση των αναγκών ψυχής και σώµατος, πολιτική θρησκεία, που προβληµάτιζαν τους κατοίκους της Αθήνας και απασχολούν και εµάς σήµερα. Μέσα από τις µικρές αυτές ιστορίες προβάλλει µε τρόπο αφηγηµατικό, συνθετικό αλλά και αναλυτικό η µεγάλη ιστορία της κλασικής εποχής που τόσο επηρέασε τον νεότερο και σύγχρονο κόσµο ώστε δικαίως ο κλασικός πολιτισµός να µην αποτελεί αποκλειστικά και µόνο ένα µέρος της ιστορίας των Ελλήνων αλλά ένα παγκόσµιο αγαθό και πολιτιστική κληρονοµιά της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Νίκος Μπιργάλιας

F. Adcok και D. J. Mosley, Diplomacy in Ancient Greece, Λονδίνο 1971. M. Adler, Ο Αριστοτέλης για όλους. Δύσκολος στοχασµός σε απλοποιηµένη µορφή, µετ. Π. Κοτζιά-Παντελή, εκδ. Παπαδήµα 1996.Ακαδηµία Αθηνών, Η Αθηναϊκή Δηµοκρατία, Μελέτες για το πολίτευµα και την ιδεολογία των Αθηναίων, Αθήνα 1995. S. Alcok και R. Osborne (επιµ.), Placing the Gods: Sanctuaries and Sacred Space in Ancient Greece, Οξφόρδη 1994. V. Alonso Troncoso, Neutralidad y Neutralismo en la Guerra del Paloponeso, Μαδρίτη 1987.M. Amit, Athens and the Sea. A Study in Athenian Sea-Power, Βρυξέλλες 1965. M. Amit, Great and small poleis. A study in the relations between the great powers and the small cities in Ancient Greece, Βρυξέλλες 1973. M.-C. Amouretti, Le pain et l’ huile dans la Grèce antique, Παρίσι 1986. M.-C. Amouretti, J. Christien, F. Ruzé, P. Sineux, Πώς έβλεπαν οι αρχαίοι Έλληνες τον πόλεµο, µετ. Γ. Γεωργαµλής, εκδ. Πατάκη 2005. M.-C. Amouretti, F. Ruzé, Κοινωνία και πόλεµος στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Γ. Γεωργαµ-λής, εκδ. Πατάκη 2004. K. J. Anderson, Ξενοφών, η ζωή και το έργο του, µετ. Π. Μοσχοπούλου, εκδ. Τυπωθήτω 2002.K.J. Anderson, Η πολεµική τέχνη επί Ξενοφώντος, µετ. Δ. Θ. Συκά, εκδ. Δ.Ε.Α.Σ. 1973. Δ. Ζ. Ανδριόπουλος (επιµ), Αριστοτέλης, εκδ. Παπδήµα 1997. A. Andrewes, Αρχαία ελληνική κοινωνία, µετ. Α. Παναγόπουλος, ΜΙΕΤ 1999. A. Andrewes, Η τυραννία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Μ. Κασου, εκδ. Καρδαµίτσα 1992. A. Andrewes, «The Pace of Nicias and the Sicilian expedition», CAH IV2, 1992, σελ. 433-463. A. Andrewes, «The Spartan resurgence», CAH IV2, 1992, 464-498Μ. Ανδρόνικος, «Η κλασική τέχνη», στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Γ2 σελ. 270-327, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1971. Μ. Ανδρόνικος, Βεργίνα, οι βασιλικοί τάφοι, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1984.Γ. Αραµπατζής, Πλάτωνος ορισµοί. Μικρό ανθολόγιο περί ρητορείας, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα 1997.B. Ashmole, N.Yalouris, Olympia: The sculptures of the Temple of Zeus, Λονδίνο 1967. B. Ashmole, Architect and Sculptor in classical Greece, Λονδίνο 1972.

M. Austin και P. Vidal Naquet, Οικονοµία και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Τ. Κου-κουλιός, εκδ. Ζαχαρόπουλος 1998. E. Badian, From Plataea to Potidaea: Studies in the History and Historiography of the Pentecontaetia, Λονδίνο 1993.E. Baltrusch, Σπάρτη, µετ. Χ. Μπαλόγλου, εκδ. Παπαδήµα 2003. Γ. Βανδώρος και Α. Χανιώτης, Ξενοφώντα, Κάθοδος των Μυρίων. Οι µισθοφόροι στην Αρχαία Ελλάδα, εκδ. Γρηγόρης.R. Barrow, Sparta, Λονδίνο 1975. M. F. Baslez, L’ étranger dans la Grèce antique, Παρίσι 1984. M. F. Baslez, Histoire politique du monde grec, Παρίσι 2004. R. Bauslaugh, The Concept of Neutrality in Classical Greece, Berkeley 1991C. Bearzot και F. Landucci, (επ.), Contro le «leggi immutabili». Gli Spartani fra tradizi-one e innovazione, Μιλάνο 2004.C. Bearzot, Federalismo e autonomia nelle Elleniche di Senofonte, Μιλάνο 2004. F. A.G. Beck, Greek education 450-350 B.C., Λονδίνο 1964Χ. Βεληγιάννη-Τερζή, Οι Ελληνικές πόλεις και το βασίλειο των Οδρυσών, εκδ. Κυριακίδη 2004. K. J. Beloch, Griechische Geschichte, τόµοι I - IV [σε 8 τεύχη], Στρασβούργο-Bερολίνο, 1912 –1927.H. Bengton, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, µτφ. Α. Γαβρίλη, Αθήνα 1991.H. Bengtson (επιµ.), The Greeks and the Persians. From the sixth to the fourth centu-ries, Νέα Υόρκη 1968.A. Bérnand, Guerre et violence dans la Grèce antique, Παρίσι 1999.Γ. Βερναρδάκης, Σχόλια στις δηµηγορίες του Θουκυδίδη, εκδ. Παπαδήµα 1978.J.-M. Bertrand, Cités et royaumes du monde grec: espace et politique, Παρίσι 1997. A. Biscardi, Αρχαίο ελληνικό δίκαιο, µετ. Π. Δηµάκης, εκδ. Παπαδήµα 1991. Γ. Βλάχος, Η ιδέα του ελεύθερου ανθρώπου στη δηµοκρατία των Αθηναίων, εκδ. Σάκ-κουλα 1992. Γ. Βλάχος (επιµ.), Η Αθηναϊκή δηµοκρατία, µελέτες για το πολίτευµα και την ιδεολογία των Αθηναίων, εκδ. Ακαδηµία Αθηνών, Επιτροπή Ερευνών, 2 τόµοι, 1995. Α. Σ. Βλάχος, Μεροληψίες του Θουκυδίδη, εκδ. Εστία 1974. Α. Σ. Βλάχος, Παρατηρήσεις στον Θουκυδίδη, 2 τόµοι εκδ. Εστία 1992. Α. Σ. Βλάχος, Η οικοδόµηση της δηµοκρατίας, εκδ. Παπαδήµα 1999.Α. Βλάχος, Στα ίχνη του Ηροδότου, εκδ. Ίδρυµα Γουλανδρή-Χορν 1984.

E. F. Bloedow, Alcibiades reexamined, Wiesbaden 1973. H.D. Blume, Εισαγωγή στο αρχαίο θέατρο, µετ. Μ. Ιατρού, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ 1999.J. Boardman, Ελληνική πλαστική, κλασική περίοδος,µετ. Δ.Τσουκλίδου εκδ. Καρδαµίτσα 1993. J. Boardman, Ελληνική πλαστική, ύστερη κλασική περίοδος και γλυπτική στις υπερπό-ντιες αποικίες, µετ. Α. Καλλέγια εκδ. Καρδαµίτσα 1999.J. Boardman, The Oxford History of Classical Art., Οξφόρδη 1993.J. Boardman, N.G.L. Hammond, D. M. Lewis, M. Ostwald (επιµ.), The Cambridge Ancient history, 2η εκδ., τ.IV και V, Κέιµπριτζ 1988.D. Boedeker και K. Raaflaub (επιµ.), Democracy, Empire and Arts in Fifth Century Ath-ens, Harvard 1998. J. F. Bommelaer, Lysandre de Sparte. Histoire et traditions, Παρίσι 1981. P. Bonnechère, «Le sacrifice humain en Grèce ancienne», Kernos, Sup. 3, Αθήνα-Λιέγη 1994.T. A. Boring, Literacy in ancient Sparta, Leiden 1979F. Bourriot, Recherche sur la nature du genos, Paris 1976C.M. Bowra, The Greek experience, Λονδίνο 1961. B. Bravo, «Sulan. Représailles et justice privée contre les étrangers dans les cités grecques», Annali della Scuola Normale Superiore, 10, 1980, σελ. 675-987, Πίζα. L. Bracesi και E. De Miro (επιµ), Argigento e la Sicilia greca, Ρώµη 1992A. Brelich, Paides e Parthenoi, Ρώµη 1969.J. N. Bremmer, Greek Religion, Οξφόρδη 1994. Λ. Σ. Βρεττός, Λεξικό τελετών, εορτών και αγώννω των Αρχαίων Ελλήνων, εκδ. Κονι-δάρης, 1991P. Briant, και P Léveque (επιµ.), Le monde grecque aux temps classiiques, τ. 1, Le Ve siècle, Παρίσι 1995. L. Bruit Zaidman και P. Schmitt-Pantel, Η θρησκεία στις ελληνικές πόλεις της κλασικής εποχής, µετ. Κ. Μπούρας, εκδ. Πατάκη 2004. J. Brun, Ο Αριστοτέλης και το Λύκειο, µετ. Η. Π. Νικολούδης, εκδ. Ζαχαρόπουλος, 1999.P. Brulé, La cité grecque à l’ époque classique, Rennes 1994. P. Brulé, Périclès, Παρίσι 1994P. Brulé, R. Descat (επιµ.), Le monde grecque aux temps classiiques, τ. 2, Le IVe siècle, Παρίσι 2004.

P. Brun, Le monde grec à l’ époque classique. 500-323 av. J.-C. Παρίσι 2003. R. J. Buck, A History of Boeotia, Edmonton 1979.J. Buckler, The Theban Hegemony, 371-362 BC, Cambridge Mass. 1980J. Buckler, Aegean Greece in the fourth century B.C., Leiden 2003.F. Buffière, Eros adolescent. La péderastie dans la Grèce antique, Παρίσι 1980. K. Buraselis και K. Zoumboulakis (επιµ.) The Idea of European Community in History τ. ΙΙ, Aspects of connecting poleis and ethne in ancient Greece, National and Capodistrian University of Athens 2003.W. Burkert, Αρχαία ελληνική θρησκεία, µετ. Ν.Π. Μπεζαντάκος- Α. Αβαγιανού, Καρδα-µίτσα 1993. W. Burkert, Μυστηριακές λατρείες της αρχαιότητας, µετ. Ε. Ματθαίου, Καρδαµίτσα 1997.A. R. Burn, Persia and the Greeks: the defence of the West, c. 546-478 B.C, Λονδίνο 1962.J. B. Bury, R. Meiggs, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας: Μέχρι το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αθήνα 1992.G. Busolt, Griechische Geschichte bis zur Schlacht bei Chaeroneia (τόµ. I-III σε 4 τεύχη), Gotha, 1893-1904.D.Butler, «Competence of the Demos in the Spartan Rhetra», Historia, 11 1962, σελ. 385-396. R. Buxton, Οι ελληνικοί µύθοι, µετ. Τ. Τυφλόπουλος, εκδ. Πατάκη 2005. Cl. Calame, Les choeurs de jeunes filles en Grèce archaϊque, Ρώµη 1977. L. Canfora, Το µυστήριο Θουκυδίδης, µετ. Ν. Μπιργάλιας, εκδ. Σαββάλας 2001.L. Canfora, Εµείς και οι Έλληνες, µετ. Γ. Κασαπίδης, εκδ. Μεταίχµιο 2003.E. Cantarella, Οι Γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας, µετ. Π. Δηµάκη, εκδ. Παπαδήµα 1998.E. Carawan, Rhetoric and the Law of Draco, Οξφόρδη 1998. J. L. Cargill, The Second Athenian League. Empire or Free Alliance? Berkeley 1981. P Carlier, Démosthène, Παρίσι, 1990.P. Carlier, La royauté en Grèce avant Alexandre, Στρασβούργο 1984P. Carlier, Ο ελληνικός κόσµος τον 4ο αι., µετ. Μ. Στεφάνου, εκδ. Μεταίχµιο 2005. P. Carlier, Όµηρος, µετ. Α. Κεφαλά, εκδ. Πατάκη 2005. P. Cartledge, Οι Έλληνες, µετ. Π. Μπουρλάκης, εκδ. Αλεξάνδρεια 2002. P. Cartledge, Οι Σπαρτιάτες, µετ. Α. Φιλιππάτος, εκδ. Λιβάνη 2004. P. Cartledge, Το µεγαλείο της Σπάρτης, µετ. Θ. Δαρβίρη, εκδ. Ενάλιος 2004.

P. Cartledge, Sparta and Laconia: A regional history, 1300-362 BC, London, 2002.P. Cartledge, Agesilaos and the Crisis of Sparta, Λονδίνο 1987P. Cartledge, Aristophanes and his Theatre of the Absurd, Bristol, 1990P. Cartledge (επιµ.), Η Εικονογραφηµένη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, µετ. Β. Κυριαζή, εκδ. Ζαχαρόπουλος 2004. P. Cartledge, P. Millett, και S. van Reden (επιµ.), Kosmos: Essays in Order, Conflict and Community in Classical Athens, Κέιµπριτζ 1998. P. Cartledge, P. Millett, και S. Todd (επιµ.), Nomos: Essays in Athenian Law, Politics and Society, Κέιµπριτζ 1990.S. Cataldi (επιµ.), Poleis e Politteiai, Τορίνο 2004A. Cauquelin, Αριστοτέλης. Η ζωή και το έργο του, µετ. Σ. Βλοντάκης, εκδ. Παπαδήµα 1996.B. Caven, Dionysius I War-Lord of Sicily, Λονδίνο, 1990G.L. Cawkwell, Thucydides and the Peloponnesian War, Λονδίνο 1997F. Chamoux, Ο ελληνικός πολιτισµός. Αρχαϊκή και κλασική εποχή, µετ. Α. Παπαθωµο-πούλου, εκδ. Ζαχαρόπουλος 1999. F. Chamoux, Cyrène sous la monarchie des Battiades, Παρίσι 1953. J. Charbonneaux, R. Martin, F.Villard, Grèce Classique, Παρίσι 1943. F. Chatelet, Η γέννηση της Ιστορίας. Η διαµόρφωση της ιστορικής σκέψης στην αρχαία Ελλάδα, τόµος Α: (µετ. Λ. Κασίµη), τόµος Β’ (µετ. Δ. Κίκιζας), εκδ. Σµίλη 2001. J. Christien, «La loi d’ Epitadeus:un aspect de l’ histoire économique et sociale à Sparte», RD, 2, (1974), σελ. 196-221.Ν. Γιαλούρης, Ελληνική Τέχνη: Aρχαία Γλυπτά, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1994. Α. Γκάρτζιου-Τάττη, «L’ oracle de Dodone. Mythe et Rituel», Kernos, 3, 1990, σελ. 175-184. Α. Γκάρτζιου-Τάττη, «Προφητεία, Γνώση και Εξουσία: Από το έπος στην Τραγωδία», Μορφές της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, Ιωάννινα, 1995 σελ. 29-61.Α. Γκάρτζιου-Τάττη, «Ο Ποσειδών στο θέατρο του Διονύσου», Δωδώνη, 29, 2000, σελ. 237-364.M. Clauss, Sparta. Eine Einfϋhrung in seine Geschichte und Zivilisation, Μόναχο 1983. P. Cloché, «Sur le rôle des rois de Sparte», Les Études Classiques, τ. 17, 1949, σελ. 113-138 και 343-381.P. Cloché, La démocratie athénienne, Παρίσι, 1951.

F. M. Conford, Πριν και µετά τον Σωκράτη, µετ. Σ. Στάλιας, Η. Καραβάς, Μ. Σιαφάκα. Αθήνα, 2003.W. R, Connor, The New Politicians of Fifth century Athens, Πρίνστον, 1971. S. N. Consolo Langher, Siracusa e la Sicilia Greca, tra età arcaica de alto ellenismo, Messina 1996. S. N. Consolo Langher, Un imperialismo tra democrazia e tirannide, Siracusa nei sevoli V e IV a..C., Ρώµη, 1997Μ. Δαράκη, Ο Διόνυσος και η θεά γη, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 1997. Μ. Δαράκη, Une religiosité sans Dieu, Παρίσι, 1989. G. Daverio-Rocchi και M. Cavalli, Il Peloponneso di Senofonte, Milano 2004. E. David, «The Conspiracy of Cinadon», Athenaeum, 57, 1979. J.K. Davies, Democracy and Classical Greece, Λονδίνο 1993. M.-H. Delavaud, P. Gontier, A.-M. Liesenfelt (επιµ.), Guerres et sociétés. Mondes grecs Ve -IVe siècles, Παρίσι 2000M. Delcourt, L’ Oracle de Delphes, Παρίσι 1955. Α. Δεληβοριάς, Η Ζωoφόρος του Παρθενώνα, Αθήνα 2004. J. Delorme, Gymnasion. Étude sur les monuments consacrés à l’ éducation en Grèce, Παρίσι 1960. W. Den Boer, Laconian Studies, Άµστερνταµ, 1954. E. Des Places, La Religion grecque: dieux, cultes, rites et sentiments religieux dans la Grèce antique, Παρίσι 1969. Γ. Δεσπίνης, Συµβολή στη µελέτη του έργου του Αγορακρίτου, Αθήνα 1971. M. Detienne, Ο Διόνυσος κάτω από τ’ αστέρια, µετ. Κ. Κουρεµένος, εκδ. Αλεξάνδρεια 1993. M. Detienne, L’ écriture d’ Orphée, Παρίσι 1989. M. Detienne, L’ invention de la mythologie, Παρίσι 1981. M. Detienne (επιµ), Les savoirs de l’ écriture en Grèce ancienne, Lille, 1988.R. Develin, Athenian Officials 684-321 B.C., Κέιµπριτζ, 1989. Π. Δηµάκης, Πρόσωπα και θεσµοί της αρχαίας Ελλάδας, εκδ. Παπαδήµα 1994. Π. Δηµάκης, Ανδοκίδης. Πολιτικός και ρήτορας της κλασικής Αθήνας. Η ζωή του και η εποχή του µέσα από τους λόγους του, εκδ. Σάκκουλας 1999. M. Dillon, L. Garland, Ancient Greece. Social and Historical Documents from Arcaic Times to the Death of Socrates (c. 800-399 BC), Λονδίνο/Νέα Υόρκη, 1994. K.J. Dover, Η κωµωδία του Αριστοφάνη, µετ. Φ.Ι. Κακριδή, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2000.

K.J. Dover, Η Οµοφυλοφιλία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Π. Χιωτέλη, εκδ. Χιωτέλη 1990.K.J. Dover, Greek popular morality in the time of Plato and Aristotle, Oxford, 1974. T.J. Dunbabin, The Western Greeks, Οξφόρδη 1948. J. Ducat, Les Hilotes, Παρίσι 1990. J. Ducat, «Sparte archaϊque et classique. Structures économiques, sociales, politi-ques. REG, 96, (1983), σελ. 194-225. P. Ducrey, Guerre et Guerriers dans la Grèce antique, Fribourg, 1985. I. Dϋring, Ο Αριστοτέλης. Παρουσίαση και ερµηνεία της σκέψης του, τοµ Α’ µετ. Π. Κοτζιά-Παντελή, τοµ. Β’ µετ. Α. Γεωργίου-Κατσιβέλα, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1999-2000. P. Easterling (επιµ.), Cambridge Companion to Greek Tragedy, Κέιµπριτζ 1997. M. Edwards, Οι Αττικοί ρήτορες, µετ. Δ .Γ. Σπαθάρας, εκδ. Καρδαµίτσα 2002W.M. Ellis, Alcibiades, Λονδίνο 1989.E. Fantham, H.P. Foley, N.B. Kampen, S.B. Pomeroy, H.A. Shapiro, Οι Γυναίκες στον αρχαίο κόσµο, µετ. Κ. Μπούρας, εκδ. Πατάκη 2004. C. Farrar, Οι αρχές της δηµοκρατικής σκέψης στην κλασική Αθήνα, µετ. Α. Σακελλαρίου, εκδ. Παπαδήµα 1991.G. Field, Ο Πλάτων και η εποχή του, µετ. Α. Σακελλαρίου, εκδ. Γρηγόρης 2000.Th. Figueira (επιµ.), Spartan Society, Λονδίνο 2004.J. Fine, The Ancient Greeks. A Critical history, Λονδίνο 1983.J.H. Finley, Θουκυδίδης, µετ. Τ. Κουκουλιός, εκδ. Παπαδήµα 1997.M.I. Finley, Αρχαία και σύγχρονη δηµοκρατία, µετ. Γ. Τσιώµης, εκδ. Ευρυαλός 1989.M. I. Finley, Οικονοµία και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, τοµ. Α’, µετ., Α. Παναγόπου-λος, και τοµ. Β’ µετ. Μ. Καρδαµίτσα, εκδ. Καρδαµίτσα 1988 και 1991. M. I. Finley, Ο κόσµος του Οδυσσέα, µετ. Σ. Μαρκιανού, εκδ. Σιδέρης. M. I. Finley, Η πολιτική στον αρχαίο κόσµο, µετ. Σ. Βουτσάκη, Πανεπ. Εκδ. Κρήτης, Κρήτη 1996. M. I. Finley, A history of Sicily, Ancient Sicily to the Arab conquest, Λονδίνο 1968.L.F. Fitzhardinge, The Spartans, Λονδίνο 1980R. Flacelière, Ο δηµόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων, µετ. Γ. Βανδώρου, εκδ. Παπαδήµα 1995. R. Flacelière, Μάντες και µαντεία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Αικ. Δηµητρίου, εκδ. Ζαχαρόπουλος 1964. R. Flacelière, Ο έρωτας στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Α. Καραντώνη, εκδ. Παπαδήµα 1995.

W. G. Forrest, A History of Sparta (950-192 b.C.), Λονδίνο 1968. W. G. Forrest, Η γένεση της αθηναϊκής δηµοκρατίας, µετ. Α. Παναγόπουλος, εκδ. Παπα-δήµα 1994. P. Funke, Homonoia und Archè, Wiesbanden 1980. V. Gabrielsen, Financing the Athenian Fleet: Public Taxation and Social Relations, Βαλ-τιµόρη 1994. Y. Garlan, Η δουλεία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Α. Χατζηδακης, εκδ. Gutenberg 1988.Y. Garlan, La Guerre dans l’ Antiquité, Παρίσι 1972. Y. Garlan, Guerre et Economie en Grèce ancienne, Παρίσι 1999. Ph. Gauthier, Symbola. L’ étrangers et la justice dans la cité grecque, Nancy 1972. H. J. Gehrke, Jenseits von Athens und Sparta. Das dritte Griechenland und seine Staa-tenwelt, Μόναχο 1986. L. Gernet, Les grecs sans miracle, Παρίσι 1983. L. Gernet, Droit et institutions en Grèce antique, Παρίσι 1982. L. Gernet, Ανθρωπολογία της αρχαίας Ελλάδας, µετ. Α. Μεθενίτη και Α. Στεφανής, εκδ. Πατάκη 2000. L. Gernet- L. Boulanger, Le Génie grec dans la religion, Παρίσι 1972. Ο. Ζιγκόν, Σωκράτης. Η εικόνα του στην ποίηση και την ιστορία, µετ. Ά. Γεωργίου, εκδ. Γνώση 1995.G. Glotz, Η ελληνική «πόλις», µετ. Α. Σακελλαρίου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1994. G. Glotz, Η εργασία στην αρχαία Ελλάδα, οικονοµική ιστορία της Ελλάδας, µετ. Α. Βαγενά, εκδ. Δίφρος 1982. G. Glotz, R. Cohen, P. Roussel, Histoire Grecque, τόµοι I-IV,1, Παρίσι, 1925-1938.M. Golden, P. Toohey, Inventing Ancient Culture. Historicism, Periodization, and the Ancient World, Λονδίνο/ Νέα Υόρκη 1997.W. Gomme, A Historical Commentary on Thucydides, I, Oξφόρδη 1945.M. Gottfried, Πλάτων, µετ. Φ. Πρεβεδούρου, Β. Παπαδή, εκδ. Πλέθρον 1991.Α. Gottlieb, Σωκράτης. Ο µάρτυρας της φιλοσοφίας, µετ. Ε. Κεκροπούλου, εκδ. Ενάλιος 2001.J. Gould, Herodotus, Λονδίνο 1989. A. J. Graham, Colony and Mother-City in Ancient Grece, Manchester, 1983P. Green, The Greco-Persian wars, Λονδίνο 1996. D. Gribble, Alcibiades and Athens: a Study in Literary Presentation, Οξφόρδη 1999. G. Gruben, Ιερά και ναοί των αρχαίων Ελλήνων, µετ. Δ. Ακτσελή, εκδ. Καρδαµίτσα

2000.W. K. C. Guthrie, Orphée et la religion grecque, (γαλ. µετ.), Παρίσι 1959. W. K. C. Guthrie, Οι Σοφιστές, µετ. Δ. Τσεκουράκη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1998. W. K. C. Guthrie, Σωκράτης, µετ. Τ. Νικολαϊδη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2001. P. Hadot, Σωκράτους εγκώµιον, µετ. Α. Μιχαήλ, εκδ. Εξάντας 2002.C. D. Hamilton, Agesilaus and the Failure of Spartan Hegemony, Cornell University Press 1991.C. D. Hamilton, Sparta’s Bitter Victories. Politics and Diplomacy in the Corinthian War, Cornell University Press 1979.N. G. L. Hammond, A History of Greece to 322 B.C., Oξφόρδη 1967.L. M. Hans, Karthago and Sizilien, Νέα Υόρκη 1983M. H. Hansen, The Athenian Democracy in the Age of Demosthenes: Structures, Prin-ciples and Ideology, Οξφόρδη 1991. M. H. Hansen, και K. Raaflaub (επιµ.), Studies in the Ancient Greek Polis. Historia 95, Στουτγάρδη 1995. M. H. Hansen, και K. Raaflaub (επιµ.), More Studies in the Ancient Greek Polis. Historia 108, Στουτγάρδη 1996.W.V. Harris, Ancient Literacy, Cambridge Mass., 1989A.R.W. Harrison, The law of Athens, Οξφόρδη I-II, 1968-1971. M. Heath, Political Comedy in Aristophanes, Γοττίγγη 1987. B. W. Henderson, The Great War between Athens and Sparta, Λονδίνο 1927.G. F. Hill, R. Meiggs, A. Andrewes, Sources for Greek History between the Persian Wars and Peloponnesian Wars, Οξφόρδη 1951. St. Hodkinson, Ιδιοκτησία και πλούτος στην Σπάρτη της κλασικής εποχής, µετ. Ι. Κράλλη, εκδ., Πατάκη 2004. St. Hodkinson και A. Powell (επ.), Sparta: New Perspectives, Λονδίνο 1999. J.T. Hooker, The Ancient Spartans, Λονδίνο 1980. S. Hornblower, Θουκυδίδης. Ο ιστορικός και το έργο του, µετ. Α. Μανιάτη, εκδ. Τυπω-θήτω 2003. S. Hornblower, Ο Ελληνικός κόσµος (479-323 π.Χ.), µετ. Ε. Πέππα, εκδ. Οδυσσέας 2005. W. Huss, Die Karthager, Μόναχο 1990G.L. Huxley, Early Sparta, Λονδίνο 1970. Π. Θέµελης, Ήρωες και Ηρώα στη Μεσσήνη, Αθήνα 2000

Ι. Θεοδωρακόπουλος, Εισαγωγή στον Πλάτωνα, εκδ. Εστία 1990.J. Imbert, Το αρχαίο δίκαιο και οι σύγχρονες προεκτάσεις του, µετ. Ε. Μόσχος, εκδ. Δαίδαλος - Ι. Ζαχαρόπουλος 1998.Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόµοι Γ 1 και Γ 2, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1972.W. Jeager, Δηµοσθένης, µετ. Δ. Καρπούζα-Καρασάββα, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ 1984.W. Jeager, Παιδεία, µετ. Γ. Βέρροιου, εκδ. Παιδεία, 3 τόµοι, 1968, 1971, 1974.H. Jeanmaire, Διόνυσος, Ιστορία της λατρείας του Βάκχου, µετ. Αρτ. Μερτάνη-Λίζα, Πάτρα 1985. A. Jaenniere, Πλάτων. Η ζωή και το έργο του, µετ. Σ. Βλοντάκης, εκδ. Παπαδήµας 1995.A. H. M. Jones, Athenian Democracy, Οξφόρδη 1957. A. H. M. Jones, Sparta, Οξφόρδη 1967. A. H. M. Jones, Ancient Greek State and Society, New Jersey 1997. C. P. Jones, Kinship Diplomacy in Ancient World, Harvard 1999. N. F. Jones, The Associations of Classical Athens: the Response to Democracy, Οξφόρδη 1999. M. Jost, La vie religieuse en Grèce, du début du Ve à la fin du IIIe s. av. J.-C., Παρίσι 1991.D. Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War, Λονδίνο 1969.D. Kagan, The Archidamian War, Λονδίνο 1974D. Kagan, The Peace of Nicias and the Sicilian Expedition, Λονδίνο 1981D. Kagan, The Fall of the Athenian Empire, Λονδίνο 1987.D. Kagan, Ο Πελοποννησιακός Πόλεµος, µετ. Ν. Πηλαβάκης, εκδ. Ωκεανίδα 2004.Ι. Θ. Κακριδή (επιµ.), Ελληνική µυθολογία, τοµ. 1-5, Εκδοτική Αθηνών 1986. Β. Καραγιώργης, Έλληνες θεοί και ήρωες στην αρχαία Κύπρο, εκδ. Εµπορική Τράπεζα της Ελλάδος, 1998. Ε. Καρακάντζα, Αρχαίοι ελληνικοί µύθοι, εκδ. Μεταίχµιο 2005Κ. Καστοριάδης, Ο Πολιτικός του Πλάτωνα, εκδ. Πόλις 2001.G. Kennedy, Ιστορία της κλασικής ρητορικής, µετ. Ν. Νικολούδης, εκδ. Παπαδήµα 2004. N. Kennell, The Gymnasium of Virtue. Education and Culture in Ancient Sparta, Λονδίνο 1995. G.B. Kerferd, Η σοφιστική κίνηση, µετ. Π. Φαναράς, εκδ. Καρδαµίτσα 1996.Γ. Κοκκορού- Αλευρά, Η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας, εκδ. Καρδαµίτσα 1995.

Π. Κόντος, Η αριστοτελική ηθική και οντολογία, εκδ. Κριτική 2000.Μ. Κορρές, Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα, εκδ. Ίδρυµα Ελληνικού Πολιτισµού 1994. Ε. Κουρίνου, Σπάρτη: Συµβολή στη µνηµειακή τοπογραφία της, εκδ. Horos 2000.A. Koyre, Φιλοσοφία και πολιτεία. Εισαγωγή στην ανάγνωση του Πλάτωνα, µετ. Λ. Κασίµη, εκδ. Αλεξάνδρεια 1993.P. Krentz, The Thirty at Athens, Ithaca, Νέα Υόρκη/ Λονδίνο 1982W. Kullmann, Η πολιτική σκέψη του Αριστοτέλη, µετ. Α. Ρεγκάκου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ 1996. Β. Κύρκος, Αρχαίος ελληνικός διαφωτισµός και σοφιστική, εκδ. Παπαδήµα 1992. Δ. Κυρτάτας, Δούλοι δουλεία και δουλοκτητικός τρόπος παραγωγής, εκδ. Πολίτης 1987. D. Kurtz και J. Boardman, Έθιµα ταφής στον αρχαίο ελληνικό κόσµο, µετ. Ο. Βιζυηνού- Θ. Ξένος, εκδ. Καρδαµίτσα 1994. W.K. Lacey, The family in classical Greece, Νέα Ζηλανδία 1980. Β. Λαµπρινουδάκης, Οικοδοµικά προγράµµατα στην αρχαία Αθήνα από το 479-449 π. Χ, Αθήνα 1983.J.A.O. Larsen, Greek Federal States, Οξφόρδη 1968. J. F. Lazenby, The Spartan army, Warminster, 1985J. F. Lazenby, The Peloponnesian War: a military study, Λονδίνο 2004A. Lesky, Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων, µετ. Ν.Χ. Χουρµουζιάδη, 2 τόµοι εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ 2000-2001. A. Lesky, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, µετ. Α. Τσοπανάκη, εκδ. Κυρια-κίδη 1990. P. Léveque, L’ aventure grecque, Παρίσι 1964. P. Léveque και P. Vidal-Naquet, Κλεισθένης ο Αθηναίος, µετ. Στ. Γεωργοπούλου, εκδ. Ευρυαλός 1989.E. Lévy, Sparte, histoire politique et sociale jusqu’ à la conquête romaine, Παρίσι 2003. E. Lévy, La Grèce au Ve siècle de Clisthène à Socrate, Παρίσι 1995. L. J. Llewellyn-Jones (επιµ.), Women’s Dress in the Ancient Greek World, Λονδίνο 2002. D.M. Lewis, Sparta and Persia, Leiden, 1977T. Linders- B. Alroth, Economics of Cult in the Ancient Greek World, Uppsala, 1992.M. Lipka, Xenophon’s Spartan Constitution, Βερολίνο 2002.

R. Lonis, Les usages de la guerre entre Grecs et Barbares, Παρίσι 1969.R. Lonis, Guerre et religion en Grèce à l’ époque classique, Παρίσι 1979. R. Lonis (επιµ.), L’ étranger dans le monde grec, Nancy 1992R. Lonis, La cité dans le monde grec, Παρίσι 1994. N. Loraux, Η διχασµένη πόλη, µετ. Μ. Λυκούδης, εκδ. Πατάκη N. Loraux, L’ Invention d’ Athènes, Παρίσι 1981.N. Loraux, Τα τέκνα της Αθηνάς, µετ. Α. Αδρεάδης, Μ. Ορφανός, Ι. Τσιώµης, Νέα Σύνορα, Αθήνα 1992.N. Loraux (επιµ.), Grecia al femminile, Ρώµη/Μπάρι 1993.M. Lupi, L’ ordine delle generazioni. Classi di età e costumi matrimoniali nell’ antica Sparta, Μπάρι 2000. N. Luraghi, Tirannidi archaiche in Sicilia e Magna Grecia da Panezio fei Leontini alla caduta dei Dinomenidi, Φλωρεντία 1994N. Luraghi και S.E. Alcock (επ.), Helots and Their Masters in Laconia and Messenia, Harvard 2003. D.M., MacDowell, Σπαρτιατικό Δίκαιο, µετ., Ν. Κονοµή, εκδ., Παπαδήµα 1988.D. M. MacDowell, Το δίκαιο στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, µετ. Γ. Μαθιουδάκη, εκδ. Παπαδήµα 1988. J. M. MacGleew, Tyranny and Political Culture in Ancient Greece, Ιθάκη Λονδίνο 1993. M.F. Mac Gregor, The Athenian and their Empire, Vancoover 1987.K. McLeish, Παρουσίαση της Ποιητικής του Αριστοτέλη, µετ. Λ. Θεοδωρίδου. εκδ. Ενά-λιος 2001.M. M. Mactoux, Douleia. Esclavage et pratique discursives dans Athènes classique, Παρίσι 1980. G. Maffoda, La monarchia di Gelone, tra pragmatismo ideologia e propaganda, Messina, 1996J-J Maffre, L’ art grec, Παρίσι 1984. Ε.Ν. Μαραγκάκης, Η ρητορική τέχνη στην ακµή της, εκδ. Βασδέκης 1991.R. Martin, L’ urbanisme dans la Grèce antique, Παρίσι 1974. R. Martin και H. Metzger, Η θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων, µετ. Μ. Καρδαµίτσα, εκδ. Καρδαµίτσα 1992. V. Martin, La vie internationale dans la Grèce des cités (VIe s.-IVe s.), Παρίσι 1940.Δ. Ν. Μαρωνίτης, Ηρόδοτος. Οκτώ νουβέλες και τέσσερα ανέκδοτα, εκδ. Άγρα 2001.G. Mathieu, Οι πολιτικές ιδέες του Ισοκράτη, µετ. Κ. Διαµαντάκου, εκδ. Καρδαµίτσα

1995. F. Mauthner, Ο αθεϊσµός στην αρχαιότητα, µετ. Θ. Λουπασάκης, εκδ. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 1992.G. Meautis, Ο Θουκυδίδης και η Αθηναϊκή ηγεµονία, µετ. Ξ. Οικονοµοπούλου-Καρβέλου, Αθήνα, 1975.R. Meiggs, The Athenian Empire, Οξφόρδη 1975.R. Meiggs και D. Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions to the End of Fifth Century B.C., Oxford 1969.C. Meier, Η πολιτική τέχνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, µετ. Φ. Μανακίδου, εκδ. Καρδαµίτσα 1997. B. Meissner, O. Schmitt, M Sommer (επιµ.), Krieg Gesellschaft Institutionen, Βερολίνο 2005.Meyer Ed., Geschichte des Altertums [G.d.A.], τόµοι I-V (8 τεύχη), 1η έκδ., Στουτ-γάρδη, 1884-1902 (τελευταία έκδοση Στουτγάρδη, 1953-1958).Δ. Μήττα, Μύθος και Τέχνη. Διάλογος για την απώλεια των ορίων, εκδ. University Studio Press 2002.Δ. Μήττα, «Το νερό στις τελετές µύησης και καθαρµού», Υδάτινες Σχέσεις. Το νερό ως πηγή ζωής κατά την Αρχαιότητα (Σχεδιασµός και επιστηµονική επιµέλεια Κώστας Σουέρεφ), εκδ. University Studio Press, 2000, σ. 81-102.H. Michell, Sparta, Κέιµπριτζ 1952. M.C. Miller, Athens and Persia in the fifth century B.C., Κέιµπριτζ 1997. Γ. Μιστριώτης, Ξενοφώντος Ελληνικά. Αθήνα 1989.L. G. Mitchell, P. J. Rhodes, The Development of the Polis in Arcaic Greece, Λονδίνο 1997.Κ. Μιχαηλίδης, Πλάτων. Λόγος και Μύθος, Εισαγωγή στην πλατωνική φιλοσοφία, εκδ. Παπαδήµα 1998.P. Moreno, Lisippo 1995J-Ch. Moretti, Θέατρο και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Ε. Δηµητρακοπούλου, εκδ. Πατάκη 2004I. Morris, Ταφικά τελετουργικά έθιµα και κοινωνική δοµή στην κλασική αρχαιότητα, µετ. Κ. Μαντέλη, Παν. Εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο, 1997. Cl. Mossé, Η Γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Α. Δ. Στεφάνης, εκδ. Παπαδήµα 1991. Cl. Mossé, Ιστορία µιας δηµοκρατίας: Αθήνα. Από τις αρχές ως τη µακεδονική κατά-κτηση, µετ. Δ. Αγγελίδου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1983.

Cl. Mossé, Το τέλος της αθηναϊκής δηµοκρατίας, επιµ. Γ. Κ. Βλάχου Αθήνα 1978.Cl. Mossé, Η Δίκη του Σωκράτη, µετ. Ν. Παπασπύρου, εκδ. Δαίδαλος / Ζαχαρόπουλος 1996. Cl. Mossé, Οι τύραννοι στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Α. Καλογεροπούλου, εκδ. Το Άστυ 1989. Cl. Mossé, Ο πολίτης στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Ι. Παπακωνσταντίνου, εκδ. Σαββάλας 1996. Cl. Mossé, Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισµός στο διαφωτισµό, µετ. Ν. Φλώρου, εκδ. Σαβ-βάλας 1998. Cl. Mossé, Πολιτική και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Κ. Μπούρας, εκδ. Σαββάλας 2003. Cl. Mossé, Περικλής, Ο εφευρέτης της δηµοκρατίας, µετ. Σ. Βλοντάκη, εκδ. Παπαδήµα 2005. Cl. Mossé -A. Schnapp-Gourbeillon, Επίτοµη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, µετ. Λ. Στε-φάνου, εκδ. Παπαδήµα 1996.Χ. Μπάλλα, Πλατωνική πειθώ. Από τη ρητορική στην πολιτική, εκδ. Πόλις 1997.N. Μπιργάλιας, L’ Odyssée de l’ éducation spartiate, εκδ. Βασιλόπουλος 1999. N. Μπιργάλιας, «Machiavel et Sparte», Λακωνικαί Σπουδαί, 13, 1996, σελ. 491-513. N. Μπιργάλιας, «’Ερις περί αρετής», Ελληνικά, 47, 1997, σελ. 35-52.N. Μπιργάλιας, «Το σπαρτιατικό µοντέλο εκπαίδευσης στο Γαλλικό Διαφωτισµό», Πρα-κτικά Ε’ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, 1997, τ. Γ’, σελ. 113-139. N. Μπιργάλιας, «Ο Μύθος του Καιάδα», Αρχαιογνωσία, 9, 1998, σελ. 207-234.N. Μπιργάλιας, «Βασιλικοί παίδες στη Μακεδονία και Πολιτικοί παίδες στη Σπάρτη», Αρχαία Μακεδονία, τ. 1, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 143-152N. Μπιργάλιας, «Hilotage and Spartan Social Organisation», στο A. Powell και St. Hodkinson (επ.), Sparta: Beyond the Mirage, Λονδίνο 2002 σελ. 249-266. N. Μπιργάλιας, «The Peloponnesian League as a Political Organization» στο K. Bura-selis και K. Zoumboulakis (επ.) The Idea of European Community in History τ. ΙΙ, National and Capodistrian University of Athens, Αθήνα, 2003, σελ. 19-26N. Μπιργάλιας, «Πειρατεία και ηγεµονία στην αρχαία Ελλάδα του 5ου και του 4ου αι. π.Χ.», στο Χ. Καλλιγά και Α. Μάλλιαρης (επιµ.), Πειρατές και Κουρσάροι, εκδ. Εστίας 2003, σελ. 19-44.N. Μπιργάλιας, «Le Nomos chez Hérodote et Thucydide» στο Le législateur et la loi dans l’Antiquité (Hommage à F. Ruzé), Caen 2005, σελ. 63-75.

N. Μπιργάλιας, «Guerre et identité politique à Sparte» στο B. Meissner, O. Schmitt, M Sommer (επιµ.), Krieg Gesellschaft Institutionen, Βερολίνο 2005, σελ. 267-287.Κ. Μπουραζέλης, «Ιστοριογραφία της Αρχαιότητας και νεοελληνικές ιδεολογίες», Μνή-µων 14, 1992, σελ. 223-235. Χ. Μπούρας, Μαθήµατα Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής, Αθήνα 1991. Μ. Μπούσκαρη, Τα µνηµεία της Ακρόπολης, Αθήνα 1996. D. Musti, L’ economia in Grecia, Ρώµη 1981. D. Musti, Storia greca, Ρώµη-Μπάρι 1989. G.E. Mylonas, Eleusis and the Eleusinian Mysteries, Princeton 1961. T.H. Nielsen και J. Roy (επιµ.), Defining Ancient Arkadia, Κοπεγχάγη 1999.M. P. Nilsson, Η Μυκηναϊκή προέλευση της ελληνικής µυθολογίας, µετ. Ι. Κ. Μαζαράκης Αινιάν, εκδ. Δωδώνη 1979. M. P. Nilsson, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, µετ. Α. Παπαθωµοπούλου, εκδ. Παπαδήµα 1997.M. Nouhaud, L’ utilisation de l’ histoire par les orateurs attiques, Παρίσι 1982J. Ober, Μάζες και ελίτ στη δηµοκρατική Αθήνα, µετ. Β. Σερέτη, εκδ. Πολύτροπον 2003. J. Ober, The Athenian revolution. Essays on Ancient Greek Democracy and Political Theories, Princeton 1996. J. Ober και C. Hedrick (επιµ.), Dèmokratia. A Conversation on democracies, Ancient and Modern, Princeton, 1996. D. Ogden, Aristomenes of Messene. Legends of Sparta’s Nemesis, Λονδίνο 2004.P. Oliva, Sparta and her Social Problems, Πράγα 1971. F. Ollier, Le Mirage spartiate. Étude sur l’ idéalisation de Sparte dans l’ Antiquité greque de l’ origine jusqu’ aux Cyniques, t. I-II, Παρίσι 1933-1943. J. l. O’ Neil, The Origins and Development of Ancient Greek Democracy, Λονδίνο 1995. R. Osborne, Demos. The Discovery of Classical Attika, Κέιµπριτζ, 1985. P. Osborne, Greece in the Making 1200-479 BC (Routledge History of the Ancient World, εκδ. F. Millar), Λονδίνο/ Νέα Υόρκη 1996. R. Osborne και S. Hornblower (επιµ.), Ritual, Finance, Politics. Athenian Democratic Accounts Presented to David Lewis, Οξφόρδη 1994. M. Ostwald, Nomos and the Beginnings of the Athenian Democracy, Οξφόρδη 1968. M. Ostwald, From Popular Sovereignty to the Sovereignty of Law, Berkeley-Los Angeles 1986.

M. Ostwald, Oligarchia: the Development of a Constitutional Form in Ancient Greece Historia 144, Στουτγάρδη 2000.J.-M. Pailler και P. Payen (επιµ.), Que reste-t-il de l’ éducation classique?, Τουλούζη 2004. Ε. Παππά, Ο Πλάτωνας στην εποχή µας, εκδ. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 1997.K. Papaioannou, L’ art Grec, éd. L. Mazenod, Παρίσι 1972. Ν. Παπαχατζής, Η θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1996. Ν. Παπαχατζής, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1974. Χρ. Πελεκίδης, Αλ. Δεσποτόπουλος, «Οι Μεγάλοι Εθνικοί πόλεµοι», στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Β’, σ. 280-354, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1971. Α. Παναγόπουλος, Θουκυδίδης. Μεταµοντέρνος και Σύγχρονος, εκδ. Αίολος, 2002. Α. Παναγόπουλος, Θουκυδίδης – Αιχµάλωτοι, όµηροι, εξόριστοι, φυγάδες και πρόσφυ-γες στον Πελοποννησιακό Πόλεµο, εκδ. Παπαζήσης 2002H. W. Parke, Οι εορτές στην αρχαία Αθήνα, µετ. Χ. Όρφανου, εκδ. Ζαχαρόπουλος, R. Parker, Miasma, Pollution and Purification in Harly Greek Religion, Οξφόρδη 1983. R. Parker, Η θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα. Ιστορική επισκόπηση, µετ. Γ. Τριανταφυλ-λίδη, εκδ. Πατάκη 2005.M. Piérart, Platon et la Cité grecque, Βρυξέλλες 1974. M. Piérart, G. Touchais, Argos. Une ville grecque de 6000 ans, Παρίσι 1996. Xρ. Πελεκίδης, “Συµβολή στην ιστορία της Πεντηκονταετίας”, Δωδώνη Γ 1974, 409-439.Xρ. Πελεκίδης, Histoire de l’ éphébie attique, Παρίσι 1962. W.A. Percy, Pederasty and Pedagogy in Archaic Greece, Σικάγο 1996.O. Picard, Les Grecs devant la menace perse, Παρίσι 1980. O. Picard, Guerre et économie dans l’ alliance athénienne (490-322 av. J.C.), Παρίσι 2000. F. de Polignac, Η γέννηση της αρχαίας ελληνικής πόλης, µετ. Ν. Κυριαζόπουλου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2000A. Powell, Athens and Sparta, Λονδίνο 2001. A. Powell, (επ.), Classical Sparta: Techniques behind her success, Λονδίνο 1989. A. Powell και St. Hodkinson (επιµ.), Sparta: Beyond the Mirage, Λονδίνο 2002. A. Powell και St. Hodkinson (επιµ.), The Shadow of Sparta, Λονδίνο 1994. S. Price, Religion of the Ancient Greek, Κέιµπριτζ 1999. G. Proietti, Xenophon’s Sparta, Mnemosyne, suppl. 98, 1987.

T.J. Quinn, Athens and Samos, Chios and Lesbos (478-404 B.C.), Manchester 1981. Α. Ραµού - Χαψιάδη, Αρχίδαµος ο Ζευξιδάµου και η εξωτερική πολιτική της Σπάρτης επί της βασιλείας του, Αθήνα 1978. Α. Ραµού-Χαψιάδη, Από τη φυλετική κοινωνία στην πολιτική, εκδ. Καρδαµίτσα 1982.Α. Ραµού-Χαψιάδη, Σωτήρες της Ελλάδος, Ναυκράτορες, εκδ. Καρδαµίτσα 1994. Σ. Ράµφος, Φιλοσοφία ποιητική. Πλατωνικά ζητήµατα, εκδ. Αρµός 1991.Σ. Ράµφος, Μίµησις εναντίον µορφής, 2 τόµοι, εκδ. Αρµός 1992- 1993. E. Rawson, The Spartan Tradition in European Thought, Οξφόρδη 1969.P. J. Rhodes, The Athenian Boule, Οξφόρδη, 1972. C. Reinsberg, Γάµος, Εταίρες και Παιδεραστία στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Δ.Γ. Γεωργοβα-σίλης και Μ. Pereimter, εκδ. Παπαδήµα 1993. P. J. Rhodes, A Commentary on the Aristotelian Athenaion Politeia, Οξφόρδη 1981-1993.P. J. Rhodes, The Athenian Boule, Οξφόρδη 1984P. J. Rhodes, The Athenian Empire, Οξφόρδη 1985.N. Richer, Les Éphores, Παρίσι 1998. G. Richter, Αρχαία ελληνκή τέχνη, µετ. Κ. Κορρέ, εκδ. Καρδαµίτσα 1974. A. D. Rizakis, Achaie, 2 τόµοι, Αθήνα 1995, 1998. M. Robertson, A History of Greek Art, Κέιµπριτζ 1975. P. Roesch, La Béotie antique, Παρίσι 1985. J. de Romilly, Η αρχαία Ελλάδα σε αναζήτηση της ελευθερίας, µετ. Κ. Μηλιαρέση, εκδ. Το Άστυ 1992. J. de Romilly, Ο νόµος στην ελληνική σκέψη, µετ. Μ. Αθανασίου και Κ. Μηλιαρέση, εκδ. Το Άστυ 1995. J. de Romilly, Ιστορία και λόγος στον Θουκυδίδη, µετ. Ε.Ι. Κακριδή, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1988. J. de Romilly, Ο Θουκυδίδης και ο αθηναϊκός ιµπεριαλισµός. Η σκέψη του ιστορικού και η γένεση του έργου, µετ. Λ. Στεφάνου, εκδ. Παπαδήµα 2000.J. de Romilly, Η οικοδόµηση της αλήθειας στο Θουκυδίδη, µετ. Σ. Βλοντάκη, εκδ. Παπαδήµα 1994. J. de Romilly, Αρχαία ελληνική τραγωδία, µετ. Ε. Δαµιανού-Χαραλαµποπούλου, εκδ. Καρδαµίτσα 1976. J. de Romilly, Problèmes de la démocratie grecque, Παρίσι 1975. J. de Romilly, Οι µεγάλοι σοφιστές στην Αθήνα του Περικλή, µετ. Φ. Κακριδής, εκδ.

Καρδαµίτσα 1994. J. de Romily, Αρχαία ελληνική γραµµατολογία, µετ. Θ. Χριστοπούλου-Μικρογιαννάκη, εκδ. Καρδαµίτσα 1988. J. de Romily, Αlcibiade ou les dangers de l’ambition, Παρίσι 1995. J. Romm, Ηρόδοτος. Η ζωή και το έργο του, µετ. Π. Πολυκάρπου, εκδ. Τυπωθήτω2004. W. D. Ross, Αριστοτέλης, µετ. Μ. Μητσού, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2001. D. Roussel, Tribu et Cité, Παρίσι 1976. P. Roussel, Sparte, Παρίσι 1960. G. Roux, Delphes, son oracla et ses dieux, Παρίσι 1976. G. Roux (επιµ.), Temples et sanctuaires, Λυών 1984. F. Ruzé, Délibération et pouvoir dans la cité grecque de Nestor à Socrate, Παρίσι 1997. F. Ruzé, Eunomia, à la recherche de l’ équité, Παρίσι 2003. S. Saϊd, M. Trédé, A. le Boulluec, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, τοµ. Α’ µετ. Γ. Ξανθάκη-Καραµάνου, Δ. Τσιλιβέρδης, Β. Πόθου, εκδ. Παπαζήση 2001. G.E.M. de Ste Croix, Τα αίτια του Πελοποννησιακού Πολέµου, µετ. Ε. Αστερίου, εκδ. Οδυσσέας 2005. G.E.M. de Ste Croix, Ο Ταξικός αγώνας στον αρχαίο ελληνικό κόσµο, µετ. Γ. Κρητικός, εκδ. Ράππα 1997. Γ. Σακελλαράκης, Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Θρησκεία, εκδ. Δήµος Ηρακλείου, Βικελαία Βιβλιοθήκη 1995.Μ. Β. Σακελλαρίου, Η Αθηναϊκή δηµοκρατία, εκδ. Πανεπιστηµιακές εκδόσεις Κρήτης 1999. Μ. Β. Σακελλαρίου, Πόλις. Ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους, µετ. Δ. Κοκκώνη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1999. J.B. Salmon, Wealthy Corinth: A history of the City to 338 B.C. Οξφόρδη 1984. P. Salmon, Etude sur la Conféderation beotienne (477/446-386). Son organisation et son administration (Acad. Roy. Belgique. Mémoire de la Classe des Lettres, 27e série. T. LXIII, fasc. 2), Βρυξέλλες 1978. Γ. Σάντας, Σωκράτης. Φιλοσοφία στους πρώιµους διαλόγους του Πλάτωνα, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα 1997.A. W. Saxonhouse, Athenian Democracy. Modern Mythmakers and Ancient Theorists, Notre Dame (Indiana), Λονδίνο 1996.I. Scheibler, Ελληνική Κεραµική. Παραγωγή, εµπόριο και χρήση των αρχαίων Ελληνικών

αγγείων, µετ. Ε. Μανακίδου, Αθήνα 1992.P. Schmitt-Pantel, La religion grecque, Παρίσι 1989. W. Schuller, Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας. Από την κρητοµυκηναϊκή εποχή ως το τέλος των κλασικών χρόνων, µετ. Α. Καµάρα και Χ. Κοκκινιά, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1999.W. Schuller (επιµ.), Studien zum attischen Seebund (Xenia 8) Κωνσταντία 1984. W. Schuller (επιµ.), Politische Theorie und Praxis im Altertum, Darmstadt 1998. R. Seaford, Ανταπόδοση και τελετουργία. Ο Όµηρος και η τραγωδία στην αναπτυσσόµενη πόλη κράτος, µετ. Β. Λιαπής, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2003.R. Sealy, The Athenian Republic: Democracy or the Rule of Law, Pennsylvania 1987. R. Sealy, The Justice of the Greeks, Ann Arbor 1994. A. H. Shapiro, Myth into Art: Poet and Painter in Classical Greece, Λονδίνο 1994.D.R. Shipley, Plutarch’s Life of Agesilaos, Οξφόρδη 1997. M. Silk, Aristophanes and the Definition of Comedy, Οξφόρδη 2000. Ε. Simon, Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων, µετ. Σ. Πινγιάτογλου, εκδ. University Studio Press 1996. E. Simon, Festivals of Attica, Madison 1983. E. Simon, Eirenè und Pax. Fridensgόtterin in der Attike, Στουτγάρδη 1988R. K. Sinclair, Δηµοκρατία και συµµετοχή στην αρχαία Αθήνα, µετ. Ε. Ταµβάκη, εκδ. Καρδαµίτσα 1997. G. Sissa-M. Detienne, Η καθηµερινή ζωή των Ελλήνων θεών, µετ. Α. Μεθενίτη-Α. Στε-φανής, εκδ. Παπαδήµα 199.Θ. Σκαλτσάς Ο χρυσούς αιών της αρετής. Αριστοτελική ηθική, εκδ. Αλεξάνδρεια 1993.A. M. Snodgrass, «The Hoplite Reform and History», JHS, 85, 1965, σελ. 110-122.Γ. Σταϊνχάουερ, Ο πόλεµος στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Παπαδήµα 2002.C. Sourvinou-Inwood, Encyclopedia of Ancient Religions, Λονδίνο 1995.Δ. Σπαθάρας, Λ. Τζαλλήλα (επιµ.), Πειθώ. Δεκατρία µελετήµατα για την αρχαία ρητο-ρική, εκδ. Σµίλη 2003.H.P. Stahl, Thucydides. Man’s Place in History, The Classical Press of Wales, 2003Ch. G. Starr, Η γέννηση της αθηναϊκής δηµοκρατίας, µετ. Μ. Καρδαµίτσα-Ψυχογιού, εκδ. Καρδαµίτσα 1991. A. Stewart, Greek sculpture, Yale University 1990 D. Stockton, The Classical Athenian Democracy, Οξφόρδη 1990. B.S. Strauss, Athens after the Peloponnesian War (403-386), Λονδίνο 1986.A. Taylor, Πλάτων, ο άνθρωπος και το έργο του, µετ. Ι. Αρζόγλου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ.

1990.Χ. Τερέζης, Θέµατα αριστοτελικής φιλοσοφίας, εκδ. Τυπωθήτω 1998.P. Thiercy, Ο Αριστοφάνης και η αρχαία κωµωδία, µετ. Γ.Φ. Γαλάνης, εκδ. ΠατάκηR. Thomas, Γραπτός και προφορικός λόγος στην αρχαία Ελλάδα, µετ. Δ. Κυρτάτας, εκδ. Πανεπιστηµιακές εκδόσεις Κρήτης, 1996.L. Thommen, Sparta, Στουτγάρδη 2003. L. Thommen, Lakedaimonion Politeia, Historia, 103, Στουτγάρδη 1996. Μ. Τιβέριος, Ελληνική τέχνη: Αρχαία Αγγεία, εκδ. Εκδοτική Αθηνών 1996.E. N. Tigerstedt, The Legend of Sparta in Classical Antiquity, τ. Ι-ΙΙ, Lund-Sweden, 1965 και Uppsala-Sweden, 1974.R. A. Tomlinson, Argos and the Argolid, Λονδίνο 1972 Ι. Σ. Τουλουµάκος, Η θεωρητική θεµελίωση της δηµοκρατίας στην κλασική Ελλάδα, εκδ. Παπαζήσης 1979. A. J. Toynbee, Some Problems of Greek history, Λονδίνο 1969. J.S. Traill, Demos and Trittyes. Epigraphical and topographical Studies in the Organiza-tion of Attica, Toronto 1988. L. A. Tritle (επιµ.), The Greek world in the Fourth century, Λονδίνο 1997.H. van Effenterre, La cité grecque. Des origines à la défaite de Marathon, Παρίσι 1985.C. Vatin, Citoyens et non-citoyens dans le monde grec, Παρίσι 1984J.-P. Vernant, Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα, 2 τόµοι µετ. Σ. Γεωργούδη, εκδ. Ζαχαρόπουλος 1989. J.- P. Vernant, Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης µετ. Ε. Κακοσαίου-Νικολούδη, εκδ. Καρδαµίτσα 1992.J.- P. Vernant, L’ individu, la mort, l’ amour. Soi-meme et l’autre en Grèce ancienne, Παρίσι 1989J.- P. Vernant, Mythe et Société en Grèce ancienne, Παρίσι 1981J. -P. Vernant, Religions, histoires, raison, Παρίσι 1979.J.-P. Vernant (επιµ.), Ο Έλληνας άνθρωπος, µετ. Χ. Τασάκος εκδ. Ελληνικά Γράµµατα 1996. J.-P. Vernant (επιµ.), Problèmes de la guerre en Grèce ancienne, Παρίσι 1985.J. P. Vernant - P. Vidal-Naquet, Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα, 2 τόµοι, µετ. Σ. Γεωργούδη και Α. Τάττη, εκδ. Ζαχαρόπουλος 1987. P. Vidal-Naquet, Ο µαύρος κυνηγός, µετ. Γ. Ανδρεάδης και Π. Ρηγοπούλου, εκδ. Λιβά-

νης 1983.P. Vidal-Naquet, Οι Έλληνες, οι ιστορικοί, η δηµοκρατία, µετ. Α. Μεθενίτη, Α. Στεφα-νής, εκδ. Πατάκη 2002.P. Vidal-Naquet, Πέρα από την Αρχαία Ελληνική Δηµοκρατία. Δοκίµια αρχαίας και νεότε-ρης ιστοριογραφίας, µετ. Θ. Μιχαήλ, εκδ. Αλεξάνδρεια 1999.M. B. Walbank, Athenian proxenies of fifth century B.C., Toronto 1987M. Whitby (επιµ.), Sparta, Εδιµβούργο 2002.P. J. Wilson, The Athenian Institution of the Khoregia: the Chorus, the City and the Stage, Κέιµπριτζ 2000.D. Whitehead, The ideology of the Athenian Metic, Κέιµπριτζ 1977. G. Vlastos, Πλατωνικές µελέτες, µετ. Ι. Αρζόγλου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. 2000G. Vlastos, Σωκράτης. Ερµηνευτής και ηθικός φιλόσοφος, µετ. Π. Καλλιγάς, εκδ. Εστία 2000.H. van Wees, War and violence in ancient Greece, Λονδίνο 2000. H.D. Westlake, “Thucydides and the Pentecontaetia”, CQ 49, 1955, 53-67.Ed. Will, Doriens et Ioniens, Στρασβούργο 1956.Ed. Will, Korinthiaka, Παρίσι 1955. Ed. Will, Le monde grec et l’ Orient. Le Ve siècle), Παρίσι 1992. U. Wilcken, [-G.Klaffenbach], Αρχαία ελληνική ιστορία, µετ. I. Tουλουµάκος, εκδ. Παπαζήση 1976.B. Williams, Πλάτων, η επινόηση της φιλοσοφίας, µετ. Ε. Κεκροπούλου, εκδ.Ενάλιος 2001.F. Wolff, Ο Αριστοτέλης και η πολιτική, µετ. Κ. Ν. Πετρόπουλος, εκδ. Καρδαµίτσα 1995.Μ. Χριστόπουλος, «The Spell of Orpheus, Orpheus and the Orphic Religious Move-ment», Metis, 6, 1991, σελ. 205-222.Μ. Χριστόπουλος, Μυθικά θέµατα µε δραµατικό προσωπείο, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα 2000. Μ. Χριστόπουλος, Μιµήσεις πράξεων, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα 2002. Κ. Γ. Χρονόπουλος, Η αριστοτελική τραγική κάθαρσις, εκδ. Καρδαµίτσα 2000.H. Yunis, Taming democracy.Models of Political Rhetoric in Classical Athens, Ithaca and London 1996. B. Zimmermann, Η αρχαία ελληνική Κωµωδία, µετ. Η. Τσιριγκάκης, εκδ. Παπαδήµα 2002.

ΜΙΧΑΗΛ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥΓεννήθηκε στην Πάτρα το 1912. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, στη Σορβόννη και στο Collège de France. Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (1939), Docteur dès-Lettres (doctorat d’ Etat, 1956)Αφού δίδαξε σε ιδιωτικό σχολείο, εργάσθηκε ως ερευνητής στο Επιστηµονικό Ίδρυµα Ερευνών της Γαλλίας (C.N.R.S., 1951-1954) και ως διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (1954-1959). Το 1959 εκλέχθηκε και το 1960 διορίσθηκε τακτικός καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, θέση από την οποία αποµακρύνθηκε το 1967 από τη Δικτατορία και στην οποία επανήλθε το 1974. Από το 1970 έως το 1975 δίδαξε στο Πανεπιστήµιο Lyon II. Συνταξιοδοτήθηκε το 1979.Μέλος της Ακαδηµίας Αθηνών (1983-) και της Accademia Nazionale dei Lincei (1988-). Αντεπιστέλλον µέλος της Accademia Pontaniana Νεαπόλεως (1989-) και της Académie des Iscriptions et Belles-Lettres (1991-).Διετέλεσε Κοσµήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (1965-1966), Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (1964-1967), Πρόεδρος της Association Lyonnaise d’ Etudes Anciennes (1974), Πρόεδρος της Ελ-ληνικής Επιτροπής Ιστορικών Επιστηµών (1978-1985), µέλος της Διεθνούς Επιτροπής Ιστορικών Επιστηµών (1978-1985), ιδρυτής και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωµαϊκής Αρχαιότητος στο Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών (1979-1992), µέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών (1992-1995). Πρόεδρος της Ακαδηµίας Αθηνών (1992). Πρόεδρος του Ιδρύµατος Ελληνικού Πολιτισµού (1993-1995). Επίσης εκ των συνδιευθυντών του δεύτερου τόµου της Ιστορίας της Ανθρωπότητας της U.N.E.S.C.O. Eίναι Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.Οι µελέτες του αφορούν στην αρχαία Ελληνική Ιστορία και, εν µέρει, στη νεότερη.Έχει δηµοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστηµονικά περιοδικά, και σε συλλογικά έργα, έχει παρουσιάσει ανακοινώσεις σε Ακαδηµίες, έχει συνεργασθεί µε πολλά εκτενή κεφάλαια στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών.Επιλογή µονογραφιών:

Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821) (στη σειρά Texte und Forschungen zur Byzantinisch-Neugrichischen Philologie, αρ. 33), Αθήνα, 1939. Σελ. 394. Βραβείο της Ακαδηµίας Αθηνών (1940). Ανατυπώσεις από τις εκδόσεις “Ερµής”.La migration grecque en Ionie (Centre d’ Etudes d’ Asie Mineure, Ionie 1), Αθήνα, 1958. Σελ. 568.Peuples préhelléniques d’ origine indo-européenne, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1977. Σελ. 350Les Proto-grecs, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1980. Σελ. 286The Polis-State, Definition and Origin (στη σειρά Μελετήµατα του Κέντρου Ελληνικής και Ρωµαϊκής Αρχαιότητος του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών, αρ. 4), Αθήνα, 1989. Σελ. 510. Σε ελληνική µετάφραση: Πόλις, ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους, Μορφω-τικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1999.Between Memory and Oblivion. The Transmission of Early Greek Historical Traditions (στη σειρά Μελετήµατα του Κέντρου Ελληνικής και Ρωµαϊκής Αρχαιότητος του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών, αρ. 12), Αθήνα, 1990. Σελ. 267. Η Αθηναϊκή δηµοκρατία, Πανε-πιστηµακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1999, 2000, 2004. Σελ. 661.Les ethnè grecs à l’ âge du Bronze (υπό έκδοση στη σειρά Μελετήµατα του Κέντρου Ελληνικής και Ρωµαϊκής Αρχαιότητος του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών).Συντονιστής των συλλογικών έργων: Μακεδονία, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1982.Ποικίλα (στη σειρά Μελετήµατα του Κέντρου Ελληνικής και Ρωµαϊκής Αρχαιότητος του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών, αρ. 10), Αθήνα, 1990. Colloque international “Démocratie athénienne et Culture”, organisé par l’ Académie d’ Athènes en cοopération avec l’ UNESCO, 1992, 1995. UNESCO, History of Mankind / Histoire du développement scientifique et culturel de l’ Humanité, τοµ. ΙΙ (συνεκδότης), 1996.Διακρίσεις (κατά χρονολογική σειρά): Άρχων Μέγας Ιεροµνήµων της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, Παράσηµο του Αγίου Μάρκου του Πατριαρχείου Ιεροσολύµων, Ταξιάρχης Ordine al Merito della Repubblica Italiana, Ιππότης Légion d’ honneur.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ Υπήρξε Υπουργός Παιδείας το 1989 στην Κυβέρνηση Γρίβα και το 1990 στην Κυβέρ-νηση Ζολώτα.

Προτάθηκε το 1990 για το αξίωµα του Προέδρου της Δηµοκρατίας και έλαβε 21 ψή-φους. Αρνήθηκε προτάσεις να πολιτευθεί το 1951, το 1952 και το 1956.Από το 1984 είναι τακτικό µέλος της Ακαδηµίας Αθηνών και το 1993 υπήρξε Πρόε-δρός της. Διακρίθηκε ως µαθητής ήδη. Έλαβε το απολυτήριο του Πρώτου Γυµνασίου Αθηνών µε βαθµό ακέραιο άριστα. Με βαθµό άριστα επίσης εγκρίθηκε η διδακτορική διατριβή του φιλοσοφίας του δικαίου, παρά το καινοτόµο πνεύµα και ύφος της, από τη Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, αλλά και βραβεύθηκε από αυτήν.Πολύ νέος δίδαξε φιλοσοφία στη Σχολή Ελευθέρων Σπουδών «Ασκραίος» το 1940, και ύστερα στη Σχολή Ελευθέρων Σπουδών «Αθήναιον» από 1956 έως 1966. Ως Υφηγητής δίδαξε φιλοσοφία του δικαίου στη Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών από 1945 έως 1947, ότε απολύθηκε παρανόµως.Το 1967 διέφυγε από την Ελλάδα στη Γαλλία.Από το 1969 έως 1974 υπήρξε Professeur Associé στο Πανεπιστήµιο Nancy II, όπου δίδαξε πολιτική κοινωνιολογία και φιλοσοφία του δικαίου. Από το 1975 έως το 1980 υπήρξε τακτικός Καθηγητής φιλοσοφίας του νυν Παντείου Πανεπιστηµίου και το έτος 1978-1979 Πρύτανής του. Από το 1979 έως το 1981 διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και από το 1981 είναι Επίτιµος Πρόεδρός της. Από το 1993 είναι επίτιµο µέλος της Ρουµανικής Ακαδηµίας και ξένο µέλος της Ακαδηµίας της Μασσαλίας. Από το 1995 είναι Επίτιµος Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, καθώς και του Παντείου Πανεπιστηµίου Αθηνών, και από το 1997 επίτιµος διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης.Έχει συγγράψει 32 βιβλία, φιλοσοφίας, φιλολογίας, Ιστορίας, πολιτικής, υποδείγµα-τα πνευµατικής πυκνότητας και γλαφυρού ύφους. Θεωρούνται ιδιαίτερα σπουδαία τα βιβλία του «Φιλοσοφία του δικαίου», «Συµβολή στη Φιλοσοφία της εργασίας», «Φι-λοσοφία του Πλάτωνος», «Φιλοσοφία και Θεωρία του Πολιτισµού», «Φιλοσοφία και Διαλεκτική», «Ηθικά», «Φιλολογικά».Κατ’ εξοχήν δηµιουργική, ρηξικέλευθη και συστηµατική είναι η συµβολή του για την ανάδειξη της πραξιολογίας ως κλάδου της φιλοσοφίας, για την ανάπτυξη της Φιλοσο-φίας του δικαίου, για τη διόρθωση λαθών παραδοσιακών στην Ιστορία της φιλοσοφίας. Το σύγγραµµά του «Φιλοσοφία του δικαίου» θεωρείται κλασσικό στην Ελλάδα και χαρα-

κτηρίσθηκε ως το σπουδαιότερο διεθνώς µεταπολεµικό έργο φιλοσοφίας του δικαίου. Τα πολλά βιβλία του είναι γραµµένα σε γλώσσα ελληνική. Σε γαλλική γλώσσα έχουν εκδοθεί τα βιβλία του: «Grecε, 1821-1971» «Etudes sur la liberté», «Aristore sur la famille et la justice», «La philosophie politique de Platon», σε αγγλική γλώσσα το βιβλίο του «Philosophy of History in ancient Greece». Έχει συνεργασθεί µε ειδικές πραγµατείες σε περιοδικά επιστηµονικά, ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά, γερµανικά.

ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣΓεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1947. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήµιο Αθηνών (πτυχίο 1975) και παρακολούθησε µα-θήµατα στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών (1975 – 1977). Αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστηµίου Αθηνών το 1978. Ειδικεύτηκε στην Παθολογία. Εργάστηκε στην Πα-νεπιστηµιακή Κλινική του Νοσοκοµείου ο Ευαγγελισµός (1982) και στο Γενικό Νοσο-κοµείο Αεροπορίας (1984). Το 1985 εκλέχτηκε λέκτορας στη Σχολή Επιστηµών Υγείας του Πανεπιστηµίου Αθη-νών, όπου δίδαξε αυτοδύναµα για µια τετραετία (1985 – 1989). Επίσης εργάστηκε ως γιατρός στον ΕΟΦ και διετέλεσε τακτικό µέλος της Επιτροπής Εθνικού Συνταγολογίου (1988). Παράλληλα µε την διδασκαλία και τη άσκηση της ιατρικής (έως το 2000) ασχολείται από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τον Τύπο µε τη διαχρονική ιστορία της ελληνικής γλώσσας.ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ: «Γιατί το λέµε έτσι», Πρώτο Πρόγραµµα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, 1982-1988. «Κάθε µέρα και µια λέξη», «Αθήνα 9,84» 1988 – 1991. ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ: «Ιστορία µιας λέξης» Τηλεόραση ΕΤ-2 1995 – 1997. «Οι λέξεις στη ζωή µας» MEGA 1998. ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ: Συντάκτης της Ελευθεροτυπίας από το 1990 σε θέµατα Γλώσσας και Ιστορίας. Συντονιστής – Επιµελητής του «Ε» ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Αρχισυντάκτης του «ΟΛΥΜΠΙΑΚΑ ΙΣΤΟ-

ΡΙΚΑ». Συντονιστής του «Ε» Ιστορικά – Πρωτοπόρο. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ (Εκτός Ιατρικής): Στο Δηµοσιογραφικό Εργαστήρι (1994) Στην Σχολή Υποκριτικής του Κ. Καζάκου. (1996) (Μάθηµα Ελληνική γλώσσα και ιστο-ρία) ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ: Ιατρικό Ιστορικό (Εκδ. «Ηριδανός»). Ευρύλοχος (Εκδ. «Ηριδανός»). Τειρεσίας (Εκδ. «Κέδρος»). Ετυµολογικό Αλφαβητάριο (Εκδ Α.Α Λιβάνη). Ιστορία µιας Λέξης (διαχρονική ιστορία της ελληνικής γλώσσας) Τόµοι. Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄ (Εκδ Α.Α. Λιβάνη.)

ΝΙΚΟΣ ΜΠΙΡΓΑΛΙΑΣΓεννήθηκε στη Λάρισα το 1960. Σπούδασε ‘Ιστορία της Τέχνης’ στη Σχολή του Λούβρου και ‘Ιστορία’ στο Πανεπιστήµιο των Παρισίων (Paris VIII) από όπου πήρε το πτυχίο του (maîtrise), τον 1ο µεταπτυχι-ακό τίτλο σπουδών (DEA) και αναγορεύτηκε διδάκτωρ αρχαίας ιστορίας (Doctorat). Ως υπότροφος του Ν.Α.Τ.Ο. εκπόνησε µεταδιδακτορική έρευνα στο Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών της Γαλλίας. Εργάστηκε ως ειδικός επιστήµονας στο Τµήµα Ιστορίας και Αρ-χαιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, στο Τµήµα Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Πα-τρών και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο. Από το 2004 υπηρετεί ως λέκτορας αρχαίας ιστορίας στο Τµήµα Ιστορίας και Αρχαι-ολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Είναι Διευθυντής Επιστηµονικής Σειράς βιβλίων µε τίτλο «Ιστορία του Αρχαίου Κόσµου» στις εκδόσεις Πατάκη και ιδρυτικό µέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας ‘ΣΩΣΙΠΟΛΙΣ’. Έχει δηµοσιεύσει αυ-τοτελώς πολλές επιστηµονικές εργασίες σε διάφορα ελληνικά και ξένα επιστηµονικά περιοδικά και έχει συµµετάσχει σε πολλά διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και το εξω-τερικό. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη µελέτη των πολιτικών µοντέλων και των κοινωνικών τάξεων της αρχαϊκής και κλασικής Ελλάδας. Κυριότερες δηµοσιεύσεις: L’Odyssée de l’éducation spartiate (1999)

«Machiavel et Sparte», Λακωνικαί Σπουδαί (1996) «’Ερις περί αρετής», Ελληνικά (1997) «Το σπαρτιατικό µοντέλο εκπαίδευσης στο Γαλλικό Διαφωτισµό», Πρακτικά Ε’ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών (1997) «Ο Μύθος του Καιάδα», Αρχαιογνωσία (1998) «Βασιλικοί παίδες στη Μακεδονία και Πολιτικοί παίδες στη Σπάρτη», Αρχαία Μακεδονία (1999)«Hilotage and Spartan Social Organisation», στο A. Powell και St. Hodkinson (επ.), Sparta: Beyond the Mirage (2002) «The Peloponnesian League as a Political Organization» στο K. Buraselis και K. Zoum-boulakis (επ.) The Idea of European Community in History (2003)«Πειρατεία και ηγεµονία στην αρχαία Ελλάδα του 5ου και του 4ου αι.π.Χ.», στο Χ. Καλλιγά και Α. Μάλλιαρης (επιµ.), Πειρατές και Κουρσάροι (2003) «Le Nomos chez Hérodote et Thucydide» στο Le législateur et la loi dans l’Antiquité -Hommage à F. Ruzé- (2005)«Guerre et identité politique à Sparte»,στο B. Meisner, O. Schmitt, M. Sommer (επ.) Krieg Gesellschaft Institutionen (2005)

ΠΕΡΣΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ- ΓΚΕΚΑΓεννήθηκε στο Μεσολόγγι. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήµιο Αθη-νών. Ως Διδάκτωρ και µετέπειτα Λέκτωρ του ίδιου Πανεπιστηµίου διδάσκει στους φοιτητές του Τµήµατος Ιστορίας και Αρχαιολογίας αρχαία ελληνική Τέχνη της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. Έχει συµµετάσχει σε πολλές ανασκαφές οι οποίες διενεργήθηκαν από τον Τοµέα Αρ-χαιολογίας ,όπως στο Ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα στην Επίδαυρο, στη Νάξο, στην αρχαία πόλη των Οινιαδών Ακαρνανίας. Στη διδακτορική της διατριβή: o «Ζωγράφος του Συρίσκου»(Αθήνα 1993), µελετά την καλλιτεχνική δραστηριότητα ενός αγγειογράφου του πρώιµου 5ου αι. π.Χ. Άρθρα της είναι δηµοσιευµένα σε επιστηµονικά περιοδικά (Αρχαιολογικό Δελτίο, Αρ-χαιογνωσία). Επίσης έχει αναλάβει τη µελέτη και δηµοσίευση των ευρηµάτων ανασκα-φής στην Πύλο (Νεκροταφείο των ελληνιστικών χρόνων).

ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣΓεννήθηκε στην Αθήνα το 1971 και σπούδασε στο Πανεπιστήµιο Αθηνών. Πτυχιούχος του τµήµατος Ιστορίας – Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής, ειδικεύεται στην Αρ-χαία Ιστορία.Έχει εργαστεί ως επιστηµονικός επιµελητής στην επιστηµονική σειρά Ιστορία των εκ-δόσεων «Μεταίχµιο» στα βιβλία Pierre Lévêque « Ο Ελληνιστικός Κόσµος» 1999, Pierre Carlier «Ο Ελληνικός κόσµος τον 4ο π.Χ. αιώνα» 2003, και στο Πανεπιστήµιο Αθηνών στο βιβλίο «The Idea of European Community in History» (Conference Proceedings) 2003, καθώς και στο ερευνητικό πρόγραµµα του Πανεπιστηµίου Αθηνών «Αναµορφω-µένο Προπτυχιακό Πρόγραµµα Σπουδών». Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως φιλόλογος στη φροντιστηριακή εκπαίδευση και ως γενικός συντονιστής στο ερευνητικό πρόγραµµα «Πυθαγόρας ΙΙ, Επιλογή πρωτογενών πηγών για την µετακλασσική αρχαιότητα στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου» του Πανεπιστηµίου Αθηνών.ΕΥΦΗΜΙΑ ΚΑΡΑΚΑΝΤΖΑ Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από το Τµήµα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης µε ειδίκευση στις κλασικές σπουδές. Συνέχισε τις σπουδές της στη Μ. Βρετανία εκπονώντας τη διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήµιο του Reading. Τίτλος της διατριβής: Homo Heroicus. Prometheus, Herakles and Philoktetes: A Structural and Semantic Analysis of their Mythologies. Επιστρέφει στην Ελλάδα και διδάσκει ως συµβασιούχος στα Πανεπιστήµια των Πατρών, της Θεσσαλίας και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Από το 2000 διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, για το οποίο, επίσης, έχει συγγράψει εκπαιδευτικό υλικό. Τέλος, από το 2003 εργάζεται στο ερευνητικό ίδρυµα Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, όπου συµµετέχει σε ερευνητικά προγράµµατα αρχαιογνωσίας. Το 2004 από τις εκδόσεις Μεταίχµιο δηµοσιεύεται το βιβλίο της Αρχαίοι Ελληνικοί Μύ-θοι. Ο Θεωρητικός Λόγος του 20ού αιώνα για τη Φύση και την Ερµηνεία τους.

Οι δηµοσιεύσεις της σε επιστηµονικά περιοδικά αναφέρονται σε ζητήµατα ερµηνείας του οµηρικού έπους, της λυρικής ποίησης και του αρχαίου δράµατος, καθώς και στη διερεύνηση της χρήσης των µύθων από τον πολιτικό λόγο της αθηναϊκής δηµοκρατίας για ιδεολογικούς σκοπούς. Αναφέρονται ενδεικτικά οι εξής τίτλοι: «Odysseia or Penelopeia?», «When the maidens danced», «The sexual servitude of Odysseus», «The semiology of rape», «Πέντε τρόποι ανάγνωσης της Οδύσσειας», «Literary rapes revisited. A study in literary conventions and political ideology», «Από τον λόγο του µύθου στον λόγο της πόλεως. Μυθικές αφηγήσεις στο περιβάλλον της αρχαιοελληνικής πόλεως. Μελέτη περιπτώσεων: Σοφο-κλή Φιλοκτήτης, Ευριπίδη Βάκχες».

ΣΩΤΗΡΟΥΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΚατάγεται από την Κύπρο. Είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστη-µίου Αθηνών (1974) και κάτοχος Μ.Α. και διδακτορικού διπλώµατος του Πανεπιστηµί-ου του Λονδίνου (1988). Ειδικεύεται σε θέµατα αρχαίας ελληνικής θρησκείας, µυκηναϊκής φιλολογίας και επικής και λυρικής ποίησης. Είναι επίκουρος καθηγήτρια στον τοµέα Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων.Εργασίες: «LaKokiau Cults» (διδακτ. διατριβή), «Heleu and Paudora: the eidolon the-me as a concept of eris», «The Vision of Homer: The Eyes of Heroes and Gods».

ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΤΑ Γεννήθηκε το 1959 στη Βέροια Ηµαθίας. Το 1973 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και εξακολουθεί να διαµένει. Έκανε προπτυχιακές και µεταπτυχιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή (τοµέας Φιλο-σοφίας) στο Α.Π.Θ. Ως ειδική µεταπτυχιακή υπότροφος έκανε έρευνα στο ίδιο Πανεπι-στήµιο σε θέµατα Φιλοσοφίας της Μυθολογίας. Είναι καθηγήτρια στη Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση, διδάσκει Ιστορία του Αρχαίου Θεάτρου και Μυθολογία στη Δραµατική Σχολή του ΚΘΒΕ και στη Σχολή Ξεναγών Θεσσαλονίκης αντίστοιχα. Δίδαξε, επίσης, στα ΠΕΚ Θεσσαλονίκης (1ο και 2ο) ζητήµατα αρχαίας ελληνικής µυθολογίας και τέχνης σε ελεύθερα επιµορφωτικά προγράµµατα (1996-2002) και αξιολόγησε προγράµµατα που

υλοποιήθηκαν ή ήταν προς υλοποίηση. Έχει εκδώσει τα εξής βιβλία:Απολογία για τον Μύθο. Μια ιστορικοκριτική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 1997. Μύθος και Τέχνη. Διάλογος για την απώλεια των ορίων. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2002.Όψεις του προσωπείου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2004.Μύθοι της αρχαίας Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2006 (τυπώ-νεται).Άρθρα της σχετικά µε την αρχαία ελληνική µυθολογία και τελετουργία έχουν δηµο-σιευτεί σε εξειδικευµένα περιοδικά, ελληνικά και ξένα, ή σε συλλογικούς τόµους και πρακτικά συνεδρίων.Ασχολείται µε την πεζογραφία και το παιδικό παραµύθι. Βιβλιοκρισίες και σχόλια δη-µοσιεύει σε εφηµερίδες και περιοδικά. Το 2005 τιµήθηκε για την προσφορά της στα Ελληνικά Γράµµατα από τον Σύνδεσµο Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας.

ΑΝΔΡΕΑΣ Ε. ΜΟΡΑΚΗΣΓεννήθηκε στην Αθήνα το 1978 και σπούδασε Ιστορία στο Πανεπιστήµιο της Αθή-νας µε ειδίκευση στην Αρχαία Ελληνική Ιστορία. Έχει δηµοσιεύσει σειρά άρθρων σε περιοδικά ιστορίας. Είναι µέλος της ΕΔΙΑ (Εταιρία διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1975).ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣΓεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Σπούδασε Ιστορία στο Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογί-ας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών. Kατά την διάρκεια της φοίτησής του υπήρξε υπότροφος του προγράµµατος Socrates-Erasmus µε κατεύθυνση την Αρχαία Ιστορία στο πανεπιστήµιο University College Dublin της Δηµοκρατίας της Ιρλανδίας. Κάνει µεταπτυχιακές σπουδές στον Τοµέα Ιστορίας του Τµήµατος Ιστορίας και Αρ-χαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, µε ειδίκευση στην ιστορία της Ελληνικής και Ρωµαϊκής Αρχαιότητας, έχοντας λάβει υποτροφία από το Ίδρυµα Κρατικών Υποτροφιών.

Είναι επιστηµονικός συνεργάτης του ερευνητικού προγράµµατος της Aρχαίας Iστορίας µε τίτλο «Eπιλογή πρωτογενών γραπτών πηγών για την µετακλασική Aρχαιότητα στο χώρο της Aνατολικής Mεσογείου» που αποτελεί υποέργο του ευρύτερου προγράµµατος «ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ II - ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ»

ΧΡΥΣΗΣ ΠΕΛΕΚΙΔΗΣΓεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Είναι πτυχιούχος ιστορίας και αρχαιολογίας (άριστα) της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και διδάκτορας του Πανεπιστη-µίου Παρισίων (Sorbonne, 1956). Διετέλεσε καθηγητής µέσης εκπαιδεύσεως στο Λεό-ντειο Λύκειο Πατησίων (1957-1972) και καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων (1972-1990). Οµότιµος καθηγητής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, διδάσκει αρχαία ελληνική ιστορία από το 1992 στο Λαϊκό Πανεπιστήµιο της Εταιρείας των Φίλων του Λαού και από το 2004 στο Πολιτιστικό Πανεπιστήµιο του Δήµου Κηφισιάς.Έργα του: “Ιστορία της Αττικής Εφηβείας από των αρχών της µέχρι του 31 π.Χ.”, (Histoire de l’ éphébie attique des origines á 31 av. J.-C., Paris 1962, έκδοση της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών), έργο βραβευµένο από την Association pour l’ encouragement des Études Grecques en France.Οι Περσικοί πόλεµοι (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τοµ. Β [1971], σσ. 280-296, 306-323, 327-328, 331-337, 340-357) και ο Πελοποννησιακός πόλεµος (Ιστ. Ελλ. Έθν., τοµ. Γ1 [1972], σσ. 180-265).Μελέτες Αρχαίας Ιστορίας (Ι. Το όνοµα Imperator του Ιουλίου Καίσαρος και του Οκτα-βιανού. II. La non-application du cycle des secrétaires et les relations d’ Athénes et de Macédoine (de 245 á 229 av. J.C.). III. Contribution á l’ étyde des relations entre Athénes et les Thraces), Ιωάννινα 1979.Μελέτες και άρθρα (επιλεκτικά):L’ archonte Athénien Polyeuktos (247/6), BCH85, 1961, σσ. 53-68.Ανέκδοτοι επιγραφαί εξ Άνδρου και Νάξου, Αθήναι 1969.Συµβολή στην ιστορία της Πεντηκονταετίας, «Δωδώνη» Επιστηµονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, Γ΄, 1974, σσ. 409-439.Το αυθεντικό κείµενο της ειρήνης του Βασιλέως (386 π.Χ.), «Δωδώνη», Επιστηµονική

Επετηρίδα του Τµήµατος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πα-νεπιστηµίου Ιωαννίνων, 21, 1992 [1995], σσ. 425-428.Un décret en l’ honneur de l’ archonte Lysias? (Τιµαί Ιωάννου Τριανταφυλλοπούλλου, Αθήναι, 2000, σσ. 145-157).

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΪΝΧΑΟΥΕΡΓεννήθηκε στον Πειραιά και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήµιο Αθη-νών. Διορίσθηκε το 1970 στην Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Λακωνί-ας-Αρκαδίας την οποία διηύθυνε από το 1971 έως το 1979 και υπηρέτησε από το 1980 έως το 2003 (από το 1994 ως Έφορος) στην Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Αττικής. Το 2004 ανέλαβε την οργάνωση της νεοϊδρυθείσης Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς.Έχει επιµεληθεί προσωπικά την επανέκθεση των Αρχαιολογικών Μουσείων Πειραιώς, Αιγίνης, Μαραθώνος και Λαυρίου, είχε τη διεύθυνση των ανασκαφών του Αεροδροµίου των Σπάτων, της Αττικής Οδού και των Ολυµπιακών Εγκαταστάσεων, των εργασιών αναστήλωσης της Ηετιωνείας Πύλης της πειραϊκής οχύρωσης, διαµόρφωσης του Αρ-χαιολογικού Πάρκου των Αστικών Πυλών του Πειραιώς και (ως Πρόεδρος της σχετικής Επιστηµονικής Επιτροπής του ΥΠΠΟ) του έργου της ανάδειξης και ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων του Μαραθώνα.Η διδακτορική του διατριβή είχε ως θέµα τη ρωµαϊκή Σπάρτη, έχει δε συγγράψει περί τα τριάντα, επιγραφικού κυρίως και τοπογραφικού (για την τοπογραφία της Σπάρτης, του Πειραιώς και την οικιστική των Αττικών δήµων) ενδιαφέροντος άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστηµονικά περιοδικά, καθώς και βιβλία για τον πόλεµο στην Αρχαιότητα και για το Αρχαιολογικό Μουσείο και τις Αρχαιότητες του Πειραιά. Για µια τριετία (1991-1994) δίδαξε Ιστορία και Επιγραφική στο Πανεπιστήµιο Κρήτης. Είναι εταίρος της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και µέλος των Γερµανικού και Αυστριακού Αρχαιολογικών Ινστιτούτων.

ΜΑΙΡΗ ΣΤΕΦΑΝΟΥΓεννήθηκε στην Αθήνα το 1978.

Σπούδασε στο τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπι-στηµίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1999. Ειδικεύεται στην Αρχαία Ιστορία.Έχει δηµοσιεύσει από κοινού τα άρθρα Wallace M., Karpouzis K., Stefanou M., Maglogiannis I., Kollias S., Electronic Roads in Historical Documents: a Student Oriented Approach, Education and Information Technologies 9(3), σ. 271–289, 2004, και Wallace M., Stefanou M., Karpouzis K. and Kollias S., Towards Supporting the Teaching of History using an Intelligent Information System that relies on the Electronic Road Metaphor, 3rd IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies, 2003, Athens, Greece. Το 2005 µετέφρασε στα ελληνικά το βιβλίο του Pierre Carlier «Ο Ελληνικός κόσµος τον 4ο π.Χ αιώνα» για τις εκδόσεις Μεταίχµιο. Εργάζεται ως φιλόλογος στη φροντιστηριακή εκπαίδευση και ως ερευνήτρια στο ερευ-νητικό πρόγραµµα «Πυθαγόρας ΙΙ, Επιλογή πρωτογενών πηγών για την µετακλασική αρχαιότητα στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου» του Πανεπιστηµίου Αθηνών.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΕΛΕΚΑΣΓεννήθηκε στην Αθήνα το 1968. Eίναι πτυχιούχος του Tµήµατος Iστορίας και Αρχαι-ολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και διδάκτωρ του Πανεπιστηµίου της Oξφόρδης στην Aρχαία Iστορία και Nοµισµατική. Έχει λάβει µέρος σε ανασκαφές στην Kίτρινη Λίµνη Kοζάνης, στη Bεργίνα και στα Άβδηρα. Έχει διδάξει Aρχαία Iστορία στο Tµήµα Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Πα-τρών, Kλασική Aρχαιολογία στη Σχολή Ξεναγών Aθηνών και είναι µέλος του Συνεργα-ζόµενου Eκπαιδευτικού Προσωπικού στο Eλληνικό Aνοικτό Πανεπιστήµιο. Aπό το 2002 εργάζεται στο Nοµισµατικό Mουσείο.Συµµετέχει στη µελέτη και δηµοσίευση των νοµισµατικών ευρηµάτων από τις ανα-σκαφές στις Kλαζοµενές της Mικράς Aσίας και στο ερευνητικό πρόγραµµα Sylloge Nummorum Graecorum της Aκαδηµίας Aθηνών. Έχει δηµοσιεύσει µελέτες για την αρ-χαία ελληνική νοµισµατική σε επιστηµονικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και συλ-λογικούς τόµους.

ΝΙΚΟΣ Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗΣ

Απόφοιτος του Κλασικού Τµήµατος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσ-σαλονίκης (1952). Συµπληρώνοντας τις σπουδές του στην Αγγλία και τις Η.Π.Α., ειδικεύθηκε σε θέµατα αρχαίου ελληνικού δράµατος, γύρω από το οποίο στρέφονται και τα περισσότερα δη-µοσιεύµατά του. Μετά δεκαετή υπηρεσία στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, δίδαξε, ως πανεπιστηµιακός καθηγητής, επί 25 έτη στα Τµήµατα Φιλολογίας Θεσσαλονίκης, αλλά και Ρεθύµνου, καθώς και Θεατρικών Σπουδών Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Από το 1980 ασχολείται µε τη σκηνοθεσία, έχοντας επίσης θητεύσει, ως Πρόεδρος και διευθυντής, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.