การประเมินแบบเสริมพลัง ee
DESCRIPTION
การประเมินแบบเสริมพลัง โดย รศ.ดร.ประภาพรรณ อุ่นอบ มหาวิทยาลัยมหิดลTRANSCRIPT
รศ.ดร.ประภาพรรณ อนอบคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการเสรมศกยภาพ
เครอขายพหภาคโดยการถอดบทเรยนการท างานในรายพนท
ครงท ๒ระหวางวนท ๒๕ - ๒๗ กรกฎาคม ๒๕๕๔
การประเมนแบบเสรมพลง(Empowerment Evaluation) อกหนงในเครองมอการ
ถอดบทเรยน
1
การถอดบทเรยนจากผลการประเมน
• เปนการสกดความรทเกดขนจากผลการประเมนโครงการวา มเงอนไขปจจยใดบางทสงผลใหโครงการมผลการด าเนนงานเชนนน
• การถอดบทเรยนแบบน ใหความส าคญกบผลการประเมนมาก ดงนนกอนถอดบทเรยนตองมนใจในผลการประเมนโครงการกอนวาถกตอง เชอถอได และตรงตาม
2
การเสรมพลงคออะไร?• กระบวนการทท าใหคน/องคกร/ชมชม มอทธพลเหนอสถานการณทเปนปญหา (Fawcett, White และคณะ 1994)
• การสรางความเขมแขงและสมรรถนะใหคน/กลมคน ในการชวยเหลอตนเองและน าไปสการเปลยนแปลงสงคมได (Zimmerman, 1992)
• การเสรมพลง คอ การชวยเขาใหเขา3
ท าอะไรบางเพอชวยการเสรมพลง?
• ฝกอบรม (training)
• อ านวยความสะดวก (facilitation) เปนพเลยงคอยแนะน า
• สนบสนน โนมนาว ชกจง
• จดประกาย ชวนใหคดนอกกรอบ
• ใหเสรภาพในการตดสนใจ
4
เสรมพลง + การประเมน = ?
ท าอยางไรจะท าใหการประเมนเปนการเสรมพลงใหกบคนท างานและผทเกยวของ???
5
อปสรรคทส าคญของโครงการพฒนาสงคม
วตถประสงคโครงการ
กจกรรม1
กจกรรม2
กจกรรม3
กจกรรม…
ผลลพธ/เปาหมาย
1.ผปฏบตไมไดเปนเจาของการประเมน หรอประเมนตนเองไมได อยในสภาพ “ถกประเมน” (ไมวาดวยสาเหตใด)
2.ความสามารถในการท ากจกรรมอาจไมเตม 100% และกไมไดรบการเสรมศกยภาพ
* ผลกคอ โครงการจ านวนมากไม6
ผใหก าเนดการประเมนแบบเสรมพลงDavid M. Fetterman, Ph.D. ศาสตราจารยดาน
การประเมนจาก School of Medicine & School of Education, Standford U.ไดตพมพบทความเรอง “Empowerment Evaluation” ครงแรกในป 1994 ในทประชมสมาคมนกประเมนอเมรกนนบแตนนเขาไดเขยนหนงสอ EE ออกมาอก 3 เลม และไดจด EE Workshop ในหลายประเทศ รวมทงมกระแสสนบสนนและโตแยงแนวคดของเขาผานบทความวชาการมากกวา 50 บทความจนปจจบน (บทความลาสดชอ “Empowerment Evaluation: Yesterday, Today and Tomorrow” ตพมพเดอน ม.ย. 2550)EE ถกน าไปใชจรงในหลายวงการ เชน การศกษา ธรกจ การพฒนาชมชน ตวอยางหนงเชน
ในป 2005 บรษท Hewlett-Packard ไดน า Empowerment Evaluation เขาไปในโครงการมลคา15 ลานเหรยญ “Digital Divide Project “
7
การประเมนแบบเสรมพลง (EE)• เปนวธการในการประเมนทเนนการเพมโอกาสในการประสบความส าเรจของโครงการ โดย 1)จดหาเครองมอดๆ ใหแกผมสวนไดสวนเสยกบโครงการเพอท าการประเมนแผน และการท ากจกรรม ดวยตนเอง และ 2) ท าใหประเมนกบการวางแผนและบรหารโครงการ/องคกร รวมเขาเปนเนอเดยวกน
• Fetterman ไดเสนอ Three Steps Approachเพอใหการประเมนแบบเสรมพลงเปนไปตาม
8
กระบวนการของการประเมนผลแบบเสรมพลง
ขนเตรยมการ : เตรยมสถานท เครองมอ อปกรณ และเตรยม “คน” (การคดเลอกคน และการใหความรทเกยวของกอน)
ขนด าเนนการประเมนผลแบบเสรมพลง : การประยกตใช “The Three Steps Approach”
การตดตามการด าเนนการของโครงการ : การตดตามการน าเอาแนวทางทไดจากขนตอนท 2 ไปใชในการด าเนนโครงการในระยะตอมา
9
เราใชการประเมนเพอชวยใหเขาประเมนตวเองและยกระดบ
ความสามารถในการท าโครงการไปส เปาหมายไดในทสด
ปรชญาของ EE
10
ความเชอพนฐานของการประเมนแบบเสรมพลง
• การเปลยนแปลงระบบคด ระบบคณคาและพฤตกรรมของบคคลไมสามารถจดกระท าหรอสงการจากเงอนไขภายนอกได หากแตตองจดกระท าใหเกดเงอนไขทเอออ านวยใหมผมสวนไดสวนเสยกบโครงการเรยนรทจะเปลยนแปลงตนเอง โดยสรางการเรยนรขนจากประสบการณตรง
• การชวยใหประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสย สามารถพฒนาตนเองไดและมความตองการทจะเรยนรปรบปรงสงตางๆอยางตอเนอง รวมทงมการประเมนตนเอง สะทอนกลบตนเองอยางสม าเสมอ นบเปนเงอนไขทส าคญของการเสรมพลง
11
ความเชอพนฐานของการประเมนแบบเสรมพลง
• การประเมนผลแบบเสรมพลงตองมการสรางสภาพแวดลอมและแหลงเรยนร ใหผมสวนไดสวนเสยสามารถพฒนาสมรรถนะไดอยางตอเนอง มทศนะใฝร อยากปรบปรงตนเองอยตลอดเวลา อนจะน าไปสความสามารถในการแกปญหาใหมๆ ทมความซบซอนและยากกวาเดม
• การประเมนผลแบบเสรมพลงด าเนนการบนฐานขอมล ขอเทจจรง และเชอมนในการใชความรและปญญาน าการเปลยนแปลง
12
เมอ EE เขาไปอยในโครงการ
วตถประสงคโครงการ
กจกรรม1
กจกรรม2
กจกรรม3
กจกรรม…
ผลลพธ/เปาหมาย
เปดชองทางใหมการประเมนตนเองตามความจรงเสรมพลงเพอปรบกลยทธแตละ
กจกรรม แกความพรองทละจด
โครงการบรรลเปาหมาย เกดบทเรยนจากการท างาน คน/ทมงานพฒนาขน
บรบทจรงในพนท
กระบวนการประเมนเพอเสรมพลง
13
ความแตกตางจากการประเมนแบบดงเดม
การประเมนแบบดงเดม การประเมนเพอเสรมพลง
ภายนอก/คนนอก ภายใน/คนใน
ผทรงคณวฒ โคชหรอกลยาณมตร
โครงการพงพาผประเมน โครงการประเมนตนเองและพฒนาตนเอง
การตดสนอยางอสระ การตดสนแบบรวมมอ
14
ตวละครใน EE
• ผประเมน (Evaluator) อ านวยความสะดวกตลอดกระบวนการ EE
• ชมชนคนในโครงการ (Community) เปนผประเมนตนเอง และก าหนดอนาคตของตนเอง
• ผใหทน (Funder) หรอผบรหาร เอออ านวยใหกระบวนการ EE เขาไปอยในโครงการ
• ผบนทก (Note Takers)15
บทบาทของผประเมน EE
• ผอ านวยความสะดวก คร ผฝกสอน เพอนแท นกประเมน
• เหนดวยกบแนวทางหรอวตถประสงคของโครงการตองการใหโครงการส าเรจ (ไมเปนกลาง?)
• ชวยผเขารวม EE ในการพฒนารปแบบและวธการประเมนตนเองทเขมแขงและเปนระบบ อนจะน าไปสการสรางการเปลยนแปลงในโครงการได
• ชวยสรางขอมลฐาน ตดตามโครงการ และบนทกการเปลยนแปลงตลอดชวงเวลา
16
ประเมนโครงการของตนเอง ชวยกนหากลยทธหรอแนวทางทจะท าใหโครงการดขน
ดงประสบการณของตวเองของมาแลกเปลยน
กระตนหรอใหก าลงใจเพอนสมาชก
ชมชนคนในโครงการ (Community)
สามขนตอนของ EE
ก าหนดภารกจหรอเปาหมาย
(Mission/Goal)
ตรวจสอบตนทน (taking
stock)
วางแผนเพออนาคต
(planning for future)
วตถประสงคโครงการ
กจกรรม1
กจกรรม2
กจกรรม3
กจกรรม…
ผลลพธ/เปาหมาย
ประเมนและถอดบทเรยน 18
• จดประสงค: เพอทบทวนและสรางความเขาใจรวมกนถง ภารกจ หรอเปาหมายของโครงการ (สรางจดรวมความคด)
• วธการ: สมาชกอภปรายรวมกนวา “อะไรคอสงทโครงการทคาดหวงจะใหเกด” หรอ “เปาหมายของโครงการนคออะไร” และเพอใหบรรลตามเปาหมายขางตน เราไดท ากจกรรมส าคญๆอะไรไปบาง (เลอกมาไมเกน 10 กจกรรม)
• ขอสงเกต: ถามเอกสารโครงการมาดวยจะชวยได แตกไมละเลยสงดๆ ทอาจเพมเขามาได
ขนตอนท 1: ก าหนดภารกจหรอเปาหมายโครงการ
19
• จดประสงค: ประเมนตนเองและวเคราะหเงอนไขปจจยทสงผลตอการด าเนนงานทผานมา
• วธการ: – คดเลอกกจกรรมทส าคญๆ– ประเมนความสามารถของทมในการท ากจกรรมนนๆ
– วเคราะหเหต-ปจจย หรอจดออน-จดแขง ทท าใหไดผลการประเมนเชนนน (ถอดบทเรยนจากการประเมน)
• ขอสงเกต: ในการอภปรายหากมขอมลเชงประจกษ เชน รายงาน ภาพถาย ขอมลตาม
ขนตอนท 2: ตรวจสอบตนทน (Taking Stock)
20
• วตถประสงค: เพอหาทางแกไขจดบกพรอง หรอยกระดบการด าเนนงานแตละกจกรรม
• วธการ: สมาชกพจารณาคดเลอกกจกรรมส าคญๆ มาหากลยทธ ทจะท าใหกจกรรมนนดขนในครงตอไป โดยดจากผลการประเมนในขนตอนท 2
• ขอสงเกต: ควรมการตงเปาหมายวาอยากเหนกจกรรมนนดขนอยางไร และควรก าหนดจดสงเกตวาจะไปดจากหลกฐานอะไร
ขนตอนท 3: วางแผนส าหรบอนาคต (planning for future)
21
หลกการ 10 ประการของ EE
ความรสกเปนเจาของการประเมนและการตดสนใจทกฝายตองเขามาใน
EEเนนกระบวนการประชาธปไตยทกขอเสนอ มาจากของจรงเชอมนความรในผปฏบต
การพฒนาใหดยงขน
สภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร
เกดความรสกความเสมอภาค เทาเทยมกน
คนท าโครงการเกง
ดานกระบวนการ EE ดานผลลพธของ EE
โจทยขอ 1 (ก าหนดเปาหมาย)
ขอใหแตละกลม ก าหนดเปาหมายในการโครงการรวมกนวา เรามเปาหมายอยางไรอาจเขยนเปนขอๆ หรอเปนประโยคบรรยายกไดกจกรรมนใชเวลาไมเกน 30 นาท
23
โจทยขอ 2 (ก าหนดกจกรรมทส าคญ)
เพอบรรลเปาหมายในขอ 1 ขอใหทบทวนวา ในชวงเวลาทผานมา (ไมเกน 1 ป) พวกเราไดท ากจกรรม ส าคญๆ อะไรบาง ทยงจ าได ไมเกน 10 กจกรรมจดล าดบความส าคญของกจกรรม ตามความสอดคลองกบเปาหมาย (โดยใชสตกเกอรส 3 ส : มาก ปานกลาง นอย)อภปรายใหเหตผลของแตละคนในแตละกจกรรมคดเลอกกจกรรมทส าคญมากๆ ไวไมเกน 5-7 กจกรรมกจกรรมนใชเวลา 60 นาท
24
โจทยขอ 3 (ประเมนตนเอง)น ากจกรรมทคดเลอกไว มาประเมนความสามารถของทมในการท ากจกรรมดงกลาว โดยใหแตละคนให
คะแนน 1 – 10 ของแตละกจกรรมหาคาเฉลยของแตละกจกรรมอภปรายผลการประเมน ถงสาเหตทผลการประเมนแตละกจกรรมไดมาเชนนน (จดออน –จดแขง) เรมจากกจกรรมทส าคญมากทสดกอน โดยยกตวอยางสงทเกดขนจรงมาแลกเปลยนกจกรรมนใชเวลา 90 นาท
25
ตวอยางโจทยขอ 3โครงการ...
กจกรรม อาร แดง ชาย เนตร เฉลย
กจกรรม 1 7 5 6 7 6.2
กจกรรม 2 8 7 8 6 7.3
กจกรรม 3 5 4 3 4 4
กจกรรม 4 2 1 3 1 1.726
โจทยขอ 4 (วางแผนส าหรบอนาคต)
พจารณาผลการประเมนและการวเคราะหเหตปจจย(จดออน – จดแขง) ในแตละกจกรรม
วางแผนการด าเนนงานในอนาคตของแตละกจกรรม โดย ก าหนดเปาหมายของกจกรรมนนๆ ก าหนดกลยทธทคดวาเหมาะสม แตกตาง ยกระดบ ใหดขน หากมการประเมนอกครง
ก าหนดจดสงเกตวาจะดจากหลกฐานอะไร
กจกรรมนใชเวลา 90 นาท27
ตวอยางโจทยขอ 4
เปาหมาย กลยทธสามารถสกดความร หรอบทเรยนจากการด าเนนการ ทมาจากปจจยเงอนไขตางๆ ทท าใหเกดผลทพงประสงค
-ทมงานศกษาเรองเทคนคการถอดบทเรยน-เชญวทยากรมาสอนเรองการถอดบทเรยน-ฝกถอดบทเรยนในกลมเลกๆ กอน-จดเวทถอดบทเรยนอยางนอย 1 ครง
กจกรรม: การถอดบทเรยน (1.7)
จดสงเกต: คณภาพการถอดบทเรยนดจากเอกสาร และสมภาษณผปฏบต