1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................................ 2

Μεθοδολογία ..................................................................................................................... 3

Αιτιολόγηση της αξίας του Θαλάσσιου Πάρκου ..................................................... 3

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΑΡΚΟ ................................................................................. 5

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ .................................................................................................... 7

ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ .......................................................... 9

ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ..................................................................................................... 11

ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ - ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ....... 14

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ................................................................................ 18

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ .................................................................................. 20

Ο ρόλος του Οργανισμού .............................................................................................. 20

Αρμοδιότητες των τμημάτων του ΟΕΘΠΖ ................................................................. 22

Επιχειρησιακός Σχεδιασμός .......................................................................................... 23

Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το 2001 ....................................................... 34

Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το 2002 ....................................................... 38

Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το 2003 ....................................................... 41

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ............................................................................................................ 48

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ........................................................ 54

Πηγές χρηματοδότησης – Βιωσιμότητα ....................................................................... 54

Οικονομική διαχείριση – Περιουσιακά στοιχεία ......................................................... 59

ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ......................................... 61

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ .......................................................... 66

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ .................................................................................................................. 70

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

3

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται το ιστορικό ίδρυσης και λειτουργίας του

Διαχειριστικού Φορέα Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), τα

προβλήματα και τις δυσλειτουργίες του που έχουν προκύψει κατά την διάρκεια των

τριών (3) χρόνων ζωής του, τη σημασία και τη συνεισφορά του στην τοπική

κοινωνία και τον εθνικό φυσικό μας πλούτο καθώς και τις προοπτικές

βιωσιμότητας και διεύρυνσής του.

Μεθοδολογία Στα πλαίσια της συλλογής πληροφοριών για την ύπαρξη και δράση του

Διαχειριστικού Φορέα του ΕΘΠΖ χρησιμοποιήθηκε επίκαιρη αρθρογραφία και

βιβλιογραφία σχετικά με το Θαλάσσιο Πάρκο και τις προστατευόμενες περιοχές,

ενώ πραγματοποιήθηκαν και συνεντεύξεις με στελέχη του Διαχειριστικού Φορέα

στην έδρα του ΕΘΠΖ , στο Αργάσι Ζακύνθου. Η συνεργασία τους και το υλικό που

μου παρείχαν ήταν καθοριστικά για την πραγματοποίηση της εργασίας, αλλά πολύ

περισσότερο για την σωστή απεικόνιση της παρούσας κατάστασης και την

εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων σχετικά με τη λειτουργία του μοναδικού – προς

το παρόν – διαχειριστικού φορέα στην Ελληνική Επικράτεια. Σε συνδυασμό με τα

στοιχεία που έλαβα από τον δικτυακό τόπο του Θαλάσσιου Πάρκου (www. nmp-

zak.org) και την επίσκεψή μου σε μερικές από τις προστατευόμενες περιοχές του,

ολοκληρώθηκε η συλλογή στοιχείων για την τεκμηρίωση της παρούσας έρευνας

σχετικά με το Διαχειριστικό Φορέα του ΕΘΠΖ.

Αιτιολόγηση της αξίας του Θαλάσσιου Πάρκου Θα πρέπει να γίνει μια απαραίτητη διευκρίνηση στο ξεκίνημα αυτής της

εργασίας. Ο όρος «Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου» ανταποκρίνεται στο χώρο

και στην οριοθέτηση της συγκεκριμένης προστατευόμενης περιοχής ενώ ο όρος

«Φορέας Διαχείρισης» ή «Διαχειριστικός Φορέας» αναφέρεται στο νομικό

πρόσωπο που έχει συσταθεί για τον έλεγχο, την προστασία και την διαχείριση της

παραπάνω περιοχής. Κύριος στόχος της εργασίας μου είναι η μελέτη όχι τόσο της

περιοχής όσο του φορέα της, που είναι ο μοναδικός που έχει ιδρυθεί και λειτουργεί

4

στην Ελλάδα. Για την ακρίβεια έχει θεσμοθετηθεί ως «Οργανισμός Εθνικού

Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου» (ΟΕΘΠΖ) (Π.Δ. ΦΕΚ 906/Δ/22.12.1999).

Στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί άλλο ένα Θαλάσσιο Πάρκο, αυτό της Αλοννήσου

για την προστασία της φώκιας, το 1992, χωρίς, όμως, να έχει ιδρυθεί αντίστοιχος

διαχειριστικός φορέας. Στην ουσία, δηλαδή, το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο

Αλοννήσου παραμένει «κενό γράμμα». Εξάλλου, με το Ν. 3044/2002 ιδρύονται 25

νέοι φορείς διαχείρισης ισάριθμων προστατευόμενων περιοχών, όπου ταυτόχρονα

καθορίζονται επίσημα οι περιοχές αρμοδιότητάς τους. Στην πράξη, όμως, τώρα

ξεκινούν να λειτουργούν. Από τα παραπάνω προκύπτει πως το ΕΘΠΖ είναι το

μοναδικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ελλάδας και ο αντίστοιχος φορέας του είναι ο

μόνος διαχειριστικός φορέας.

Παράλληλα, στην Ελλάδα η εφαρμοζόμενη πολιτική για το περιβάλλον

χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα, οι αρμοδιότητες είναι συγκερασμένες

μεταξύ ΥΠΕΧΩΔΕ, Υπουργείου Γεωργίας και Υπουργείου Πολιτισμού, το

υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο είναι ελλιπές ενώ δεν εφαρμόζεται σωστά σε

αρκετές περιπτώσεις. Στο σημείο αυτό, οι φορείς διαχείρισης μπορούν να παίξουν

θεμελιώδη ρόλο ως καταλύτες για την ικανοποίηση των οικονομικών και

κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων που είναι απαραίτητες για την άσκηση μιας

αποτελεσματικής πολιτικής προστασίας της φύσης. Αυτό συμβαίνει γιατί μέσω

των διαχειριστικών φορέων διευκολύνεται η διάθεση χρηματοδοτικών πόρων στις

περιοχές, εκπροσωπείται η τοπική κοινωνία και οι φορείς της ενώ οι ίδιοι

αποτελούν πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά σχήματα από τις κεντρικές δημόσιες

υπηρεσίες. Η παρουσία του ΟΕΘΠΖ στον ελληνικό χώρο λόγω, κυρίως, της

μοναδικότητάς του, αποκτά χαρακτήρα «πιλοτικής εφαρμογής»1 και επομένως, η

επιτυχία του θα συμβάλλει στον μελλοντικό σχεδιασμό και στη δημιουργία και

άλλων εθνικών πάρκων στη χώρα μας.

Η συμβολή του είναι σημαντική στην τοπική κοινωνία, η οποία οφείλει από την

πλευρά της να κατανοήσει τόσο τον εθνικό όσο και τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα του.

Στην λειτουργία του ενσωματώνεται ολόκληρη η ευρωπαϊκή νομοθεσία περί

1 Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του ΟΕΘΠΖ κ. Ι.Δ. Παντή σε άρθρο του στο περιοδικό

«Δαίμων της Οικολογίας», Μάρτιος 2001.

5

προστατευόμενων περιοχών και πολιτικής προστασίας της φύσης, ενώ κύρια

αρμοδιότητά του είναι η προστασία των παραλίων ωοτοκίας της χελώνας caretta

caretta, οι οποίες περιορίζονται στις ακτές των νησιών του Ιονίου, στις νότιες

παραλίες της Πελοποννήσου και στις ακτές της Κρήτης. Μόνο στις ακτές της

Ζακύνθου δημιουργούνται κάθε χρόνο γύρω στις 1.300 φωλιές, αριθμός που

παραμένει σταθερός σχεδόν από το 1984 με μικρή αυξητική τάση, σύμφωνα με

μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί. Έτσι, αποτελεί το σημαντικότερο βιότοπο

ωοτοκίας τους στην Μεσόγειο.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΑΡΚΟ

Στις προστατευόμενες περιοχές, η προστασία του περιβάλλοντος και η

διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας αποτελούν την πρωταρχική «χρήση» που

γίνεται στο χώρο2. Εξάλλου, σύμφωνα με τη νέα αντίληψη, οι προστατευόμενες

περιοχές είναι εκτάσεις «ολοκληρωμένης αειφορικής διαχείρισης» που

εξυπηρετούν όχι μόνο το στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και όλες

τις σύγχρονες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές ανάγκες του τοπικού

πληθυσμού.

Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της κάθε περιοχής που θεωρείται

πως πρέπει να προστατευτεί, θεσπίζονται και διαφορετικοί βαθμοί προστασίας,

γεγονός που οδηγεί στην ύπαρξη διαφορετικών ειδών προστατευόμενων

περιοχών, όπως είναι οι εθνικοί δρυμοί, τα φυσικά αποθέματα, τα αισθητικά δάση.

Μια τέτοια κατηγορία προστατευόμενων περιοχών είναι και τα θαλάσσια πάρκα,

που έχουν ως σκοπό τη διάσωση του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος.

Ο βασικός στόχος που θέτει η IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της

Φύσης και των Φυσικών Πόρων) σχετικά με τις θαλάσσιες προστατευόμενες

περιοχές είναι «να διασφαλιστεί η προστασία, η αποκατάσταση και η ορθολογική

χρήση της θαλάσσιας κληρονομιάς του κόσμου στο διηνεκές». Γι αυτό και ο

2 «Γνωρίζοντας τα Θαλάσσια Πάρκα», ΥΠΕΧΩΔΕ, Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο

Αλοννήσου – Β. Σποράδων

6

ορισμός που έχει υιοθετήσει για τα θαλάσσια πάρκα είναι ο εξής3 : «τα θαλάσσια

πάρκα είναι οριοθετημένες περιοχές που συνήθως, περιλαμβάνουν όχι μόνο

θαλάσσιο αλλά και χερσαίο χώρο με ακμαία οικοσυστήματα μεγάλης

βιοποικιλότητας ή/και με ενδιαφέρουσα γεωμορφολογική δομή και ενδεχομένως με

σημαντικά πολιτιστικά, αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία. Τα θαλάσσια πάρκα

υπόκεινται σε ιδιαίτερες νομικές ρυθμίσεις με σκοπό την προστασία και τη

διατήρηση των σπάνιων οικοτόπων ή των απειλούμενων ειδών που υπάρχουν σε

αυτά με παράλληλη διατήρηση και όλων των άλλων πολύτιμων στοιχείων τους».

Σύμφωνα, εξάλλου, με το Ν. 1650/1986 «για την προστασία του περιβάλλοντος»

και στο άρθρο 19 παρ. 3 δίνεται ο παρακάτω ορισμός για τα εθνικά πάρκα, που

περιλαμβάνει και την κατηγορία των θαλάσσιων : «Ως εθνικά πάρκα

χαρακτηρίζονται εκτεταμένες χερσαίες, υδάτινες ή μικτού χαρακτήρα περιοχές, οι

οποίες παραμένουν ανεπηρέαστες ή έχουν ελάχιστα επηρεαστεί από τις

ανθρώπινες δραστηριότητες και στις οποίες διατηρείται μεγάλος αριθμός και

ποικιλία αξιόλογων βιολογικών, οικολογικών, γεωμορφολογικών και αισθητικών

στοιχείων. Όταν το εθνικό πάρκο ή μεγάλο τμήμα του καταλαμβάνει θαλάσσια

περιοχή ή εκτάσεις δασικού χαρακτήρα, μπορεί να χαρακτηρίζεται ειδικότερα ως

θαλάσσιο πάρκο ή εθνικός δρυμός, αντίστοιχα. Ο χαρακτηρισμός περιοχών ως

εθνικών πάρκων αποσκοπεί στη διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς και στη

διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας ευρύτερων περιοχών της χώρας με

παράλληλη παροχή στο κοινό δυνατοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και

φυσιολατρικών δραστηριοτήτων. Για την εκπλήρωση των σκοπών αυτών

λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα, ώστε οι περιοχές αυτές να προστατεύονται

επαρκώς τόσο από φυσικές αιτίες υποβάθμισης όσο και από ανθρώπινες

ενέργειες, επεμβάσεις και δραστηριότητες. Στο ίδιο άρθρο προβλέπονται σε

γενικές γραμμές και οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες ως εξής : «Στα εθνικά πάρκα

επιτρέπεται να εκτελούνται έργα, να γίνονται έρευνες και να ασκούνται

δραστηριότητες, κυρίως παραδοσιακού χαρακτήρα, με τους όρους και

περιορισμούς που καθορίζονται ειδικότερα από τον οικείο κανονισμό λειτουργίας

3 «Γνωρίζοντας τα Θαλάσσια Πάρκα», ΥΠΕΧΩΔΕ, Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο

Αλοννήσου – Β. Σποράδων

7

και διαχείρισης. Τα εθνικά πάρκα είναι δυνατό να περιλαμβάνουν περιοχές

απόλυτης προστασίας και περιοχές προστασίας της φύσης». Οι δύο ορισμοί

παρουσιάζουν πολλά κοινά σημεία αφού τα προστατευτέα αντικείμενα και οι

σκοποί προστασίας είναι οι ίδιοι. Ο Ν.1650/1986 είναι η πρώτη προσπάθεια

καθορισμού προστατευομένων περιοχών και πάνω σε αυτόν έχουν γίνει

σημαντικές τροποποιήσεις για τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου τους.

Σήμερα, έχουν ιδρυθεί περίπου 1.180 Θαλάσσια Πάρκα σε 120 χώρες, ενώ

υπολογίζεται πως το 6% της ακτογραμμής της Μεσογείου περιλαμβάνεται ήδη

μέσα στα όρια τέτοιων πάρκων. Στην Ευρώπη θαλάσσια πάρκα έχουν, για

παράδειγμα, η Γαλλία, η Ιταλία, η πρώην Γιουγκοσλαβία, η Φιλανδία, η Σουηδία, η

Γερμανία, η Ολλανδία, η Αλβανία.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Ο ΟΕΘΠΖ συμπλήρωσε τον Ιούλιο τρία χρόνια δράσης. Οι ενέργειες, όμως, για

την προστασία της περιοχής, της χλωρίδας και της πανίδας της είναι πολύ

παλαιότερες. Το αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών είναι η δημιουργία του

Πάρκου.

Οι πρώτες ενέργειες για την προστασία της χελώνας caretta caretta

χρονολογούνται από το 1984, οπότε ιδρύθηκε ο Σύλλογος για την Προστασία της

Θαλάσσιας Χελώνας. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε Προεδρικό Διάταγμα (επί

υπουργίας Τρίτση) που περιλάμβανε μέτρα προστασίας της περιοχής ωοτοκίας

της χελώνας. Επιπρόσθετα μέτρα λήφθηκαν με Κ.Υ.Α. το 1987. Το 1990 με

δεύτερο Προεδρικό Διάταγμα δημιουργούνται Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ), η

έκταση των οποίων περιλήφθηκε το 1999 στο χώρο του ΕΘΠΖ. Μια και η

προστατευόμενη περιοχή ήταν στην πλειοψηφία της θαλάσσια το πάρκο

ονομάστηκε θαλάσσιο.

Αρκετά χρόνια μετά την ψήφιση του Ν. 1650/1986, που προέβλεπε τη σύσταση

«ειδικών υπηρεσιών» και με το Ν. 2742/1999, ο οποίος κάλυπτε στο Κεφάλαιο Ε’

με τίτλο «Διοίκηση και διαχείριση προστατευόμενων περιοχών» τα κενά σχετικά με

τους Φορείς Διαχείρισης και προέβλεπε πλέον ΝΠΙΔ εποπτευόμενα από το

8

ΥΠΕΧΩΔΕ, δημιουργήθηκε το ΕΘΠΖ για την προστασία της χελώνας. Θεωρείται

πως, ακόμα και τότε, το Πάρκο δημιουργήθηκε κατόπιν πιέσεων και κυρώσεων

από την Ε.Ε. Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατέθεσε προσφυγή

κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας γιατί μέχρι τον Αύγουστο του 1999 δεν είχε

θεσπίσει μέτρα προστασίας για τον κόλπο του Λαγανά και τη θαλάσσια χελώνα

caretta caretta, γεγονός που συνιστούσε παράβαση της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη

«Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας –

Προστασία των ειδών». Η σχετική περιβαλλοντική μελέτη οικονομοτεχνικών και

επιχειρησιακών προϋποθέσεων ίδρυσης ολοκληρώθηκε το 1996 από την εταιρεία

ENVECO ΑΕ σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού της

Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το ΕΘΠΖ, όμως, δεν ιδρύθηκε

παρά το 1999 με Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 906/Δ/22.12.99) και ο Οργανισμός

συστήθηκε με την υπ’ αριθ. Πρωτ. 66209 Απόφαση του Υφυπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ.

Η. Ευθυμιόπουλου, στις 20/07/2000, οπότε και λειτούργησε ουσιαστικά ο ΟΕΘΠΖ.

Όταν ο φορέας δημιουργήθηκε, η παραλία του Λαγανά είχε σχεδόν χωριστεί στα

δύο αφού είχε ανοιχτεί δρόμος και είχαν δημιουργηθεί θέσεις στάθμευσης μέσα

στα λίγα χρόνια που μεσολάβησαν από την εκδήλωση πρόθεσης δημιουργίας

θαλάσσιου πάρκου στην περιοχή μέχρι την υλοποίησή του. Σήμερα, τα όρια και η

έκταση του Πάρκου είναι ακριβώς όπως αυτά περιγράφονται στο ιδρυτικό

Προεδρικό Διάταγμα. Περιλαμβάνει τη θαλάσσια έκταση και τις νησίδες του

κόλπου του Λαγανά, τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας

χελώνας και μια ζώνη γης που τις περιβάλει, τον υγρότοπο της λίμνης Κερίου και

τις νήσους Στροφάδες, οι οποίες βρίσκονται 40 ν.μ. νότια της Ζακύνθου.

Συνολικά, το Πάρκο περιλαμβάνει 89,2 τ. χλμ. θαλάσσιας και 14,2 τ. χλμ. χερσαίας

έκτασης, ενώ η περιφερειακή ζώνη του είναι 31,2 τ. χλμ. Ο Οργανισμός έχει έδρα

το Δήμο Ζακυνθίων και στεγάζεται, προς το παρόν, στο Δημοτικό Κτίριο του

Δημοτικού Διαμερίσματος Αργασίου, που του έχει παραχωρηθεί με Απόφαση του

Δ.Σ. του Δήμου Ζακυνθίων.

Μια εξέλιξη στο χώρο των φορέων διαχείρισης αποτελεί και ο Ν. 3044/2002 περί

«Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης». Σύμφωνα με αυτόν, ιδρύονται 25 νέοι φορείς.

Επιπλέον, τα όρια των προστατευόμενων περιοχών τους μπορούν να

9

τροποποιούνται με Υπουργική Απόφαση και όχι με Προεδρικό Διάταγμα, γεγονός

που διευκολύνει πολύ τις διαδικασίες. Το ίδιο ισχύει και για τον καθορισμό ζωνών

προστασίας εντός των ορίων τους και άλλων σχετικών χωρικών ρυθμίσεων (π.χ.

όροι και περιορισμοί δόμησης), ακόμα και για τη σύνθεση και τον αριθμό των

μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, που θα προκύπτουν με Κ.Υ.Α.

ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ

Το ΕΘΠΖ αποτελεί πεδίο εφαρμογής αρχών διατήρησης της φύσης, οι οποίες

συμβάλλουν στην επίτευξη της εναρμόνισης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και

διατήρησης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Για το σκοπό αυτό, η περιβαλλοντική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε το 1996,

πρότεινε τη σύσταση του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου με διατάξεις

ενσωματωμένες στο Π.Δ. χαρακτηρισμού της περιοχής του Πάρκου και με τα εξής

χαρακτηριστικά: α) αυτοτελές (αυτοδιοικούμενο) νομικό πρόσωπο ιδιωτικού

δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και β) υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το

Π.Δ. ΦΕΚ 906/Δ/22.12.99 πράγματι περιελάμβανε τόσο την ίδρυση του

Θαλάσσιου Πάρκου όσο και του Οργανισμού Διαχείρισής του. Σύμφωνα με αυτό

"συνίσταται ίδιο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα,

που τελεί υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, με την επωνυμία Οργανισμός Εθνικού

Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, με έδρα το Δήμο Ζακύνθου". Μόνιμα ο

Οργανισμός θα στεγασθεί στο ιστορικό μετόχι της Ι.Μ. Αγ. Διονυσίου και

Στροφάδων στη περιοχή Καλητέρου του Δήμου Ζακύνθου, το οποίο έχει

παραχωρηθεί από τον Μητροπολίτη Ζακύνθου από τον Αύγουστο του 2000 και το

οποίο πρόκειται να αποκαταστήσει αρχιτεκτονικά ο ΟΕΘΠΖ συνεπικουρούμενος

από το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Στην πραγματικότητα ο ΟΕΘΠΖ έχει αναλάβει την υλοποίηση δράσεων και την

ανάληψη δραστηριοτήτων που πρωτογενώς ανήκουν στην αρμοδιότητα του

ΥΠΕΧΩΔΕ. Με την ίδρυσή του "μεταβιβάζονται" αρμοδιότητες του Υπουργείου σε

ένα πιο ευέλικτο και αποτελεσματικό σχήμα, που αν και είναι αυτοδιοικούμενο

ανήκει στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και οι κατευθυντήριες γραμμές του

10

προέρχονται από το Υπουργείο και ειδικότερα την Δ/νση Περιβαλλοντικού

Σχεδιασμού, με την οποία συνεργάζεται στενά. Έτσι, το Κράτος και η δυσκαμψία

που χαρακτηρίζει τις κεντρικές υπηρεσίες του διαχωρίζονται πλήρως από το

Φορέα Διαχείρισης που βρίσκεται πιο κοντά στην τοπική κοινωνία και

προσαρμόζεται άμεσα στις ανάγκες και τα ζητήματα που προκύπτουν.

Το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) του ΟΕΘΠΖ αποτελείται από τον Πρόεδρο, τον

οποίο ορίζει ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ και εννέα (9) μέλη, οι οποίοι είναι

αντιπρόσωποι του τόπου, τοπικών φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και του

ΥΠΕΧΩΔΕ και που συγκροτούνται σε σώμα και πάλι με Υπουργική Απόφαση,

όπως ορίζει το ιδρυτικό Π.Δ. Η θητεία τους είναι τριετής και μπορεί να

ανανεώνεται. Το Δ.Σ. είναι αρμόδιο για τη λήψη γενικών αποφάσεων,

κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων σχετικά με τις δραστηριότητες και την

οικονομική διαχείριση, επεξεργάζεται και υποβάλει για έγκριση στον Υπουργό

ΠΕΧΩΔΕ κανονισμούς οργάνωσης, διαχείρισης και προσωπικού.

Ακόμα, προβλέπεται η σύσταση μιας Επιστημονικής και μιας Συμβουλευτικής

Επιτροπής. Η δεύτερη δεν υπάρχει ακόμα γιατί εκκρεμεί η απόφαση του

Νομάρχη. Η Επιστημονική Επιτροπή είναι τριμελής με τριετή θητεία, διέπεται από

κανονισμό λειτουργίας, τα μέλη της είναι επιστήμονες με γνώση και εμπειρία στη

διαχείριση θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων και στη βιολογία της

χελώνας caretta caretta. Σκοπό έχει την εξέταση επιστημονικών θεμάτων, την

εισήγηση προτάσεων, ενώ η γνώμη της είναι υποχρεωτική σε ορισμένα θέματα. Η

Συμβουλευτική Επιτροπή, σύμφωνα με το ιδρυτικό Π.Δ., πρέπει να αποτελείται

από εκπροσώπους των παραγωγικών και κοινωνικών φορέων και των

οργανισμών αυτοδιοίκησης του νομού Ζακύνθου και δρα συμβουλευτικά προς το

Δ.Σ. Υπάρχει και ένας Νομικός Σύμβουλος ως εξωτερικός συνεργάτης.

Το κυρίως σώμα του Οργανισμού αποτελείται από τρία τμήματα με συντονιστή

τον Κώστα Κατσελίδη. Αυτά είναι: α) το Τμήμα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης

Περιβάλλοντος, στο οποίο εντάσσονται και οι επιτηρητές, ξεναγοί και φύλακες, που

είναι συνήθως εποχιακό προσωπικό β) το Γραφείο Επιχειρησιακού Σχεδιασμού

και Προγραμματισμού, το οποίο περιλαμβάνει και τον τομέα Σχεδιασμού και

Εφαρμογής Συστημάτων αειφορικής γεωργίας και κτηνοτροφίας και γ) το Γραφείο

11

Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών, το οποίο καλύπτει την γραμματειακή

υποστήριξη και το λογιστήριο. Οι αρμοδιότητες του κάθε τμήματος θα αναλυθούν

παρακάτω διεξοδικά.

Το προσωπικό που απασχολείται αποτελείται από μόνιμους και εποχιακούς

υπαλλήλους καθώς και κάποιους εξωτερικούς συνεργάτες, μια και οι ανάγκες του

σε προσωπικό αυξάνονται σημαντικά τους θερινούς μήνες. Προσλήψεις γίνονται

είτε με την έκδοση προκήρυξης είτε με αποσπάσεις προσωπικού που υπηρετεί με

οποιαδήποτε σχέση στο δημόσιο ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Τόσο ο βασικός σκοπός όσο και οι στόχοι και τα επιμέρους αντικείμενα

προσδιορίζονται αναλυτικά στο ιδρυτικό Π.Δ. του ΕΘΠΖ.

Έτσι, ως σκοπός της δημιουργίας του Θαλάσσιου Πάρκου προσδιορίζεται η

διαφύλαξη της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της

οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης και των νησίδων

του Κόλπου Λαγανά και των νήσων Στροφάδων, με παράλληλη ανάπτυξη

δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου

στην ευρύτερη περιοχή αυτών. Η πρόθεση αυτή εναρμονίζεται πλήρως με το

μήνυμα που έχει κυριαρχήσει στις μέρες μας, πως η προστασία και η διατήρηση

του περιβάλλοντος δεν είναι αντίθετες με την ανάπτυξη, αλλά αντίθετα αυτές οι δύο

παράμετροι πρέπει να είναι αλληλένδετες και να εξυπηρετεί η μια τους σκοπούς

της άλλης. Με τον τρόπο αυτό προέκυψαν οι έννοιες της "αειφόρου" ή της

βιώσιμης ανάπτυξης.

Όσον αφορά στους στόχους που επιβάλλουν το χαρακτηρισμό της περιοχής ως

Θαλάσσιου Πάρκου, αυτοί είναι:

Α) Η εις το διηνεκές προστασία και διατήρηση :

των σημαντικότερων παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας caretta

caretta

των βιοτόπων και του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας monachus

monachus

12

των βιοτόπων των προστατευόμενων ειδών ορνιθοπανίδας και ιδίως της

μεταναστευτικής

των βιοτόπων ενδημικής χλωρίδας

των παράκτιων και θαλάσσιων τύπων οικοτόπων ευρωπαϊκού και

μεσογειακού ενδιαφέροντος και ιδιαίτερα των συστημάτων αμμοθινών και

των υποθαλάσσιων λιβαδιών του φυτού posidonia oceanica

των αλιευτικών πόρων και εν γένει του θαλάσσιου οικοσυστήματος, τόσο

από τις θαλάσσιες δραστηριότητες όσο και από τη ρύπανση

Β) Η ανάπτυξη συμβατών με τα παραπάνω δραστηριοτήτων και η συστηματική

παρακολούθηση της κατάστασης και εξέλιξης των στοιχείων του φυσικού

περιβάλλοντος που αφορούν :

στην περιβαλλοντική εκπαίδευση - πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση και

σε φυσιολατρικές δραστηριότητες του κοινού

στον τουρισμό και αναψυχή σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας

στη διαφύλαξη των παραδοσιακών χρήσεων (αλιείας, βόσκησης, γεωργίας,

κλπ.)

στη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου

Στο πλαίσιο των ανωτέρω στόχων ο ΟΕΘΠΖ έχει κύριο σκοπό:

Α) Την κατάρτιση και την εφαρμογή του κανονισμού διαχείρισης και λειτουργίας του

ΕΘΠΖ στο πλαίσιο :

της ισχύουσας εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία του

περιβάλλοντος στην περιοχή

των αρχών και πολιτικών για την αειφορική ανάπτυξη

του συντονισμού όλων των εμπλεκομένων φορέων

της εφαρμογής, στο μέτρο που αυτές απαιτούνται, των οικονομικών

ρυθμίσεων που προβλέπονται στο άρθρο 22 του Ν. 1650/86

της ευαισθητοποίησης των κατοίκων και φορέων της περιοχής

της εφαρμογής μέτρων προσέλκυσης και ανάπτυξης βιώσιμου τουρισμού

στην περιοχή

13

Β) Την κατάρτιση τριετούς σχεδίου διαχείρισης της περιοχής, στα πλαίσια του

οποίου άπτονται τα παρακάτω αντικείμενα :

η σήμανση των οριοθετημένων περιοχών όπως αυτές ορίζονται στο Π.Δ.

906/Δ/22.12.99

η μέριμνα για την οργάνωση και εφαρμογή μέτρων φύλαξης της περιοχής

του ΕΘΠΖ

η πληροφόρηση και ενημέρωση της κοινής γνώμης και των αρμόδιων

φορέων και η οργάνωση και συντονισμός προγράμματος ευαισθητοποίησης

του κοινού

η μέριμνα για την κατασκευή εντός των ορίων του Θαλάσσιου Πάρκου των

έργων και υποδομών που απαιτούνται για τη φύλαξη και τις επιτρεπόμενες

δραστηριότητες

η συνεργασία των αρμόδιων φορέων της χώρας με ανάλογους διεθνείς

φορείς και οργανισμούς στον τομέα της ενημέρωσης, της ανταλλαγής

γνώσεων και πληροφοριών ή εκπόνηση κοινών παράλληλων

προγραμμάτων

η εισήγηση ή αναφορά προς τις αρμόδιες αρχές των πράξεων ή

παραλείψεων που συνιστούν παραβάσεις των διατάξεων του ιδρυτικού

Π.Δ., με σκοπό την επιβολή των νόμιμων κυρώσεων

η κατάρτιση προγραμμάτων για την αξιοποίηση και ανάδειξη των ιστορικών,

πολιτιστικών, λαογραφικών και φυσικών μνημείων της περιοχής

η κατάρτιση μελέτης αξιολόγησης των προστατευτέων αντικειμένων,

σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ.5 του Ν. 1650/86 και εισήγηση για την τυχόν

τροποποίηση των ορίων προστασίας τους

χορήγηση αδειών δραστηριοτήτων (βαρκάρηδες, σχολές κατάδυσης)

Γ) Την εκπόνηση ετήσιου προγράμματος δράσης όπου θα συστηματοποιείται με

συγκεκριμένη χρονική και οικονομική εκτίμηση : το σύνολο των κατευθύνσεων,

μέτρων, παρεμβάσεων, μελετών και διαδικασιών, οι προτεραιότητες και οι

ιεραρχήσεις παρέμβασης, η κατανομή πόρων και ο προϋπολογισμός επιμέρους

έργων και δαπανών.

14

Πέρα από τα προβλεπόμενα στο ιδρυτικό Π.Δ. του ΕΘΠΖ και σύμφωνα με

πληροφορίες των ίδιων των στελεχών του Πάρκου στους βραχυπρόθεσμους

στόχους του Οργανισμού εντάσσονται :

η αποτελεσματική φύλαξη των παραλιών ωοτοκίας της χελώνας

η προώθηση προγραμμάτων αειφορικής γεωργίας

η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού (τουρίστες, τοπικούς φορείς,

σχολεία)

η προώθηση των προβλεπόμενων αντισταθμιστικών μέτρων

ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ - ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ

Το ΕΘΠΖ αποτελείται τόσο από χερσαία όσο και από θαλάσσια έκταση, καθώς

και από μια περιφερειακή ζώνη. Το μεγαλύτερο τμήμα του είναι θαλάσσιο, ενώ

κάθε ζώνη προστασίας παρουσιάζει τις δικές της ιδιαιτερότητες λόγω του

διαφορετικού βαθμού προστασίας σε κάθε μια.

Τα κριτήρια που λήφθηκαν υπ' όψη για την χωρική οριοθέτηση των ζωνών είναι

περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά. Στα περιβαλλοντικά συγκαταλέγονται :

α) η ορατότητα των κλιτύων από τη θάλασσα β) η διατήρηση των φυσικών

χαρακτηριστικών των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και γ) η

διατήρηση των φυσικών χαρακτηριστικών και των σημαντικών οικοσυστημάτων ή

τοπίων. Τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια αφορούν : α) το ιδιοκτησιακό καθεστώς

β) το μέγεθος των προκαλουμένων κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων από τους

περιορισμούς στις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης και γ) η

αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων αντισταθμιστικών ρυθμίσεων.

Οι ζώνες του ΕΘΠΖ που ορίζονται από το Π.Δ. λαμβάνοντας υπ' όψη τις

παραπάνω παραμέτρους είναι οι εξής :

Ζώνη Ια: Θαλάσσια περιοχή κόλπου Λαγανά. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή

προστασίας της φύσης και επιτρέπονται μόνο η ναυσιπλοΐα, η επαγγελματική

αλιεία, εκτός από το υποβρύχιο ψάρεμα και η ήπια θαλάσσια αναψυχή κατά τη

διάρκεια της ημέρας. Η ζώνη αυτή χωρίζεται στις περιοχές Α, Β, Γ. Στην Α

απαγορεύεται η διέλευση, κίνηση, παραμονή και αγκυροβολία οποιουδήποτε

15

πλωτού σκάφους. Στη Β επιτρέπεται η διέλευση σκαφών με όριο ταχύτητας 6

κόμβους αλλά απαγορεύεται η αγκυροβολία. Στην Γ επιτρέπεται η διέλευση

σκαφών με όριο 6 κόμβους ενώ επιτρέπεται η αγκυροβολία. Τα μέτρα αυτά

ισχύουν για την περίοδο 1 Μαΐου μέχρι 31 Οκτωβρίου κάθε χρόνου.

Ζώνη Ιβ: Θαλάσσια περιοχή νήσων Στροφάδων. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή

προστασίας της φύσης, ισχύουν οι ίδιοι όροι προστασίας, ενώ και στις δύο αυτές

ζώνες απαγορεύεται η υδατοκαλλιέργεια οιασδήποτε μορφής.

Περιοχή Α1: Περιοχή παραλίας Σεκανίων. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή απολύτου

προστασίας της φύσης, στην οποία επιτρέπονται μόνο η επιστημονική έρευνα, η

συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, η εγκατάσταση μη

μόνιμης ελαφριάς υποδομής για τη φύλαξη και επόπτευση του χώρου και η

πρόσβαση και παραμονή ατόμων κατόπιν άδειας που χορηγείται από τον ΟΕΘΠΖ.

Περιοχή Α2: Περιοχή φυσικού καταφυγίου των νησίδων Μαραθωνησίου και

Πελούζου. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης. Επιτρέπονται

κάποιες επιπλέον δραστηριότητες όπως η ημερήσια ήπια αναψυχή και η εκτέλεση

έργων ερμηνείας περιβάλλοντος ενώ απαγορεύεται η εκτέλεση έργων δασικής

οδοποιίας.

Περιοχή Α3: Περιοχή φυσικού καταφυγίου των νήσων Στροφάδων.

Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης. Επιτρέπονται οι παραπάνω

αναφερόμενες δραστηριότητες των περιοχών Α1 και Α2 και επιπλέον : η

καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η διατήρηση οικόσιτων ζώων

και η εκτέλεση εργασιών συντήρησης για την ανάδειξη της ιστορικής και

πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ απαγορεύεται η εγκατάσταση κτηνοτροφικών

μονάδων.

Περιοχή Π1: Παραλία Δάφνης. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης

και επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των

υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η ημερήσια ήπια αναψυχή και η εκτέλεση

έργων ερμηνείας περιβάλλοντος.

Περιοχή Π2: Η αμμώδης παραλία του Γέρακα και το ομώνυμο ακρωτήριο.

Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης και επιτρέπονται οι

δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η ημερήσια ήπια αναψυχή, η

16

εκτέλεση έργων ερμηνείας περιβάλλοντος και η τοποθέτηση συγκεκριμένου

αριθμού ομπρελλών και καθισμάτων επί του αιγιαλού.

Περιοχή Π3: Παραλία Καλαμακίου. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της

φύσης και επιτρέπονται όλες οι παραπάνω δραστηριότητες της περιοχής Π2 και

επιπλέον: ο καθαρισμός της παραλίας και η αποκομιδή απορριμμάτων και η

συντήρηση και ο έλεγχος της πρόσβασης.

Περιοχές Υ και Υ΄: Περιλαμβάνονται στον όρμο Κερίου. Χαρακτηρίζονται ως

περιοχές προστασίας της φύσης και επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής

Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η

περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, ο χειρονακτικός καθαρισμός της περιοχής

προστασίας και οι εργασίες για την αναβάθμιση του λιμένα του Κερίου, μετά από

σύνταξη ΜΠΕ τύπου Α.

Περιοχές Φ1 και Φ1΄: Περιοχές φυσικού τοπίου όρους Σκοπού Βασιλικού.

Χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και επιτρέπονται οι δραστηριότητες

της περιοχής Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων,

η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, η διατήρηση οικόσιτων ζώων αλλά όχι η

εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων, η μελισσοκομία, η διάνοιξη νέων

μονοπατιών και η εκτέλεση δασοτεχνικών αντιπυρικών έργων και η ανέγερση

κατοικιών, γεωργικών αποθηκών και αντλητικών εγκαταστάσεων στις μη δασικές

εκτάσεις. Για τις περιοχές αυτές προβλέπονται λεπτομερείς όροι και περιορισμοί

δόμησης των γηπέδων, ανάλογα με τη σκοπούμενη χρήση γης, ενώ καθορίζεται το

κατώτατο όριο κατάτμησης και αρτιότητάς τους.

Περιοχή Φ2: Περιοχή φυσικού τοπίου Καλαμακίου. Χαρακτηρίζεται ως

προστατευόμενο τοπίο. Επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς

και : η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, ενώ επιβάλλεται η λήψη μέτρων για

τον περιορισμό της ηχορύπανσης, φωτορύπανσης και της πρόσβασης

μηχανοκίνητων μέσων προς την ακτή μετά τη δύση του ήλιου. Προβλέπεται,

επίσης, το κατώτατο όριο κατάτμησης και αρτιότητας.

Περιοχή Φ3: Περιοχή φυσικού τοπίου Κερίου. Χαρακτηρίζεται ως

προστατευόμενο τοπίο. Επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς

και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η περιβαλλοντική

17

ενημέρωση του κοινού, η διατήρηση οικόσιτων ζώων αλλά όχι η εγκατάσταση

κτηνοτροφικών μονάδων, η μελισσοκομία, η διάνοιξη νέων μονοπατιών και η

εκτέλεση δασοτεχνικών αντιπυρικών έργων και η ανέγερση κατοικιών, σύμφωνα

με καθορισμένους όρους και περιορισμούς δόμησης για την συγκεκριμένη

περιοχή.

Στην Περιφερειακή Ζώνη του ΕΘΠΖ περιλαμβάνονται οι οικισμοί Λιθακιάς,

Παντοκράτορα, Λαγανά, Αμπελοκήπων, Καλαμακίου, Άνω και Κάτω Βασιλικού και

οι κοινότητες Μουζακίου και Αργασίου. Σύμφωνα με το Π.Δ. έχουν προκύψει οι

παρακάτω ζώνες :

Περιοχή Ο1: Περιοχή κοινοτήτων Λιθακιάς, Παντοκράτορα, Μουζακίου

Περιοχή Ο2: Περιοχή οικισμών Μουζακίου, Αμπελοκήπων, Παντοκράτορα,

Καλαμακίου

Περιοχή Ο3: Περιοχή ανατολικά οικισμού Καλαμακίου

Περιοχή Ο4: Περιοχή κοινότητας Βασιλικού

Οι παραπάνω χαρακτηρίζονται ως περιοχές οικοανάπτυξης, στις οποίες

επιτρέπεται η οικοδομική δραστηριότητα οποιουδήποτε είδους βάση

συγκεκριμένων όρων, η δημιουργία μεταποιητικών μονάδων και η κτηνοτροφία και

καθορίζεται το όριο κατάτμησης και αρτιότητας των οικοπέδων.

Περιοχή Τ1: Περιοχή κοινοτήτων Καλαμακίου - Αργασίου

Περιοχή Τ2: Περιοχή κοινοτήτων Άνω και Κάτω Βασιλικού

Περιοχή Τ3: Περιοχή κοινοτήτων Λιθακιάς - Αγ. Σώστη

Αυτές χαρακτηρίζονται ως περιοχές ελεγχόμενου τουρισμού. Επιτρέπεται η

ανέγερση κατοικιών και τουριστικών εγκαταστάσεων κάθε είδους με βάση

προκαθορισμένους όρους και περιορισμούς δόμησης που αφορούν για

παράδειγμα στη συνολική επιφάνεια εκμετάλλευσης, στον αριθμό κλινών ανά

στρέμμα, στο φωτισμό και στο ύψος των κτιρίων από το έδαφος, στην απόστασή

τους από την ίσαλο γραμμή. Καθορίζεται, τέλος, το κατώτατο όριο κατάτμησης και

αρτιότητας των οικοπέδων.

Παράλληλα με τις παραπάνω ρυθμίσεις που ισχύουν για κάθε περιοχή χωριστά

υπάρχουν και κάποιες γενικές διατάξεις (άρθρο 6) που εφαρμόζονται στο σύνολο

των περιοχών του ΕΘΠΖ και κάποιοι ειδικοί κανονισμοί που αφορούν σε όλη την

18

έκταση του ΕΘΠΖ και της Περιφερειακής Ζώνης. Στην πρώτη περίπτωση :

απαγορεύεται η χρήση μηχανοκίνητων οχημάτων και δικύκλων επί των αμμωδών

παραλίων, επιτρέπεται η συντήρηση του υφιστάμενου οδικού δικτύου αλλά

απαγορεύεται η διάνοιξη νέων δρόμων, επιτρέπεται η συντήρηση των

υφιστάμενων υποδομών ελλιμενισμού, απαγορεύεται η θήρα και απαιτείται

γνωμοδότηση του ΟΕΘΠΖ για τις Μ.Π.Ε και τις κατασκευές και επεμβάσεις που

πραγματοποιούνται εντός των ορίων του Πάρκου. Οι κανονισμοί που αφορούν

στη συνολική έκταση του Πάρκου είναι πολλοί. Ενδεικτικά θα αναφερθώ στους

εξής: α) η μορφολογία των κτισμάτων πρέπει να ακολουθεί τις αρχές και τα

παραδοσιακά πρότυπα της τοπικής αρχιτεκτονικής β) προϋπόθεση έκδοσης

οικοδομικής άδειας στις περιοχές του ΕΘΠΖ και στις περιοχές Τ1 και Τ2 της

Περιφερειακής Ζώνης είναι η υποβολή ειδικής μελέτης φωτισμού και η ένταξη των

κτιρίων στο φυσικό τοπίο, ύστερα από σύμφωνη γνώμη του ΟΕΘΠΖ.

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Η περιοχή του ΕΘΠΖ χαρακτηρίζεται από διάφορα είδη οικοσυστημάτων εθνικού

και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, ενώ είναι αντιπροσωπευτική των μεσογειακών και

νησιωτικών οικοσυστημάτων. Παράλληλα, η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαϊκή

χώρα στην οποία ωοτοκούν οι θαλάσσιες χελώνες caretta caretta, ενώ ένας

μόνιμος πληθυσμός του απειλούμενου με εξαφάνιση είδους φώκιας monachus

monachus ζει στις δυτικές ακτές της Ζακύνθου.

Οικότοποι

Στην παράκτια ζώνη περιλαμβάνονται αμμώδεις παραλίες, αμμοθίνες, υγρότοπος

και βραχώδεις ακτές. Οι αμμοθίνες εμφανίζονται, κυρίως, στην περιοχή μεταξύ

του οικισμού του Λαγανά και του Καλαμακίου και είναι εκτεταμένες

παραθαλάσσιες αμμώδεις εκτάσεις με χαρακτηριστική βλάστηση. Η χερσαία ζώνη

χαρακτηρίζεται από δασικές και διάσπαρτες αγροτικές εκτάσεις. Τέλος, η

Περιφερειακή Ζώνη καλύπτει γεωργική γη (αμπελώνες, ελαιώνες) και οικισμούς.

Χλωρίδα θαλάσσιων και χερσαίων οικοτόπων

19

Η βλάστηση μπορεί να χωριστεί σε χαρακτηριστικές ομάδες που εξαπλώνονται

από την υποθαλάσσια ζώνη του Πάρκου ως την παράκτια ζώνη και την ενδοχώρα.

Αυτές είναι :

τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica), που παίζουν

καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και

αποτελούν ένα τύπο οικοτόπου προτεραιότητας σύμφωνα με την κοινοτική

Οδηγία 92/43/ΕΟΚ

τη βραχόφιλη βλάστηση των βραχωδών ακτών, όπου συναντώνται

ενδημικά φυτά της Ζακύνθου, όπως Limonium zakynthium και Limonium

phitosianum

την υγρόφιλη βλάστηση της περιοχής Λίμνη Κερίου, που αποτελεί το

μοναδικό εναπομείναντα υγροβιότοπο της Ζακύνθου

την αμμόφιλη βλάστηση των αμμοθινών, όπου απαντάται, μεταξύ άλλων, το

κρινάκι της θάλασσας (Pancratium maritimum)

στην ενδοχώρα κυριαρχεί η φρυγανώδης βλάστηση, η οποία στις περιοχές

Κερί και Άνω Βασιλικό διακόπτεται, σε ορισμένα σημεία, από "νησίδες"

τυπικής υψηλής μακκίας βλάστησης και δάσος Χαλεπίου Πεύκης (Pinus

halepensis)

Πανίδα θαλάσσιων και χερσαίων οικοτόπων

Η πανίδα στην περιοχή του Πάρκου είναι πλούσια με πολλά χαρακτηριστικά είδη,

που διακρίνονται ως εξής :

Ορνιθοπανίδα: Η νότια Ζάκυνθος και τα νησιά Στροφάδες αποτελούν σημαντικό

πέρασμα και σταθμό πολλών μεταναστευτικών πουλιών από τα οποία

χαρακτηριστικότερα είναι τα τρυγόνια (Streptopelia turtur). Απαντώνται, επίσης,

αρκετά είδη αρπακτικών, θαλασσοπουλιών, αγριόκυκνοι, τσαλαπετεινοί, χελιδόνια.

Ερπετά - αμφίβια: Το σημαντικότερο, βέβαια, είναι η θαλάσσια χελώνα caretta

caretta, αλλά υπάρχουν και νεροχελώνες, βάτραχοι, δενδρογαλές, νερόφιδα, οχιές.

Οι caretta caretta ζουν 70 με 80 χρόνια, είναι έτοιμες για αναπαραγωγή στην

ηλικία 25 με 30 χρόνων και οι ενήλικες ζυγίζουν περίπου 80 κιλά. Γεννούν τα αυγά

τους από τα τέλη Μαΐου μέχρι και τα τέλη Αυγούστου, ενώ αυτό που τις

20

χαρακτηρίζει είναι ότι επιστρέφουν στις παραλίες που γεννήθηκαν για να

γεννήσουν. Αυτό είναι ενδεικτικό της αξίας των παραλιών ωοτοκίας της Ζακύνθου

για τη διατήρηση και τον πολλαπλασιασμό του είδους. Γεννούν κατά μέσο όρο

120 αυγά, εκ των οποίων το 60 με 70% εκκολάπτεται, ενώ από τις πρώτες στιγμές

της ζωής τους τα χελωνάκια αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους. Υπολογίζεται ότι

μόνο 1 με 2 χελωνάκια στα 1.000 θα καταφέρει να ενηλικιωθεί και να επιστρέψει

στο μέλλον για να γεννήσει.

Θηλαστικά: Το σπουδαιότερο θηλαστικό είναι η φώκια monachus monachus που

έχει χαρακτηριστεί ως απειλούμενο είδος σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο του

IUCN, με πληθυσμό 400 περίπου άτομα παγκοσμίως. Η Ελλάδα φιλοξενεί το 50%

του πληθυσμού της Μεσογείου. Στη Ζάκυνθο υπάρχουν γύρω στις 15 που ζουν

μόνιμα στις σπηλιές των δυτικών ακτών του νησιού. Η ηλικία τους μπορεί να

φτάσει τα 30 χρόνια. Άλλα θηλαστικά που απαντώνται είναι σκαντζόχοιροι, λαγοί,

νυφίτσες και κουνάβια, ενώ έχουν παρατηρηθεί διάφορα κητώδη, όπως

ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ

Ο ρόλος του Οργανισμού Η επισήμανση της φύσης των δράσεων και των αρμοδιοτήτων που εμπίπτουν

στα πλαίσια της λειτουργίας του Οργανισμού και που έχουν αναπτυχθεί μέχρι

σήμερα είναι απαραίτητη για την κατανόηση του ίδιου του θεσμού του Φορέα

Διαχείρισης καθώς και της "δύναμης" που διαθέτει για τη σωστή εφαρμογή του

Π.Δ. και την προώθηση καινοτόμων προτάσεων.

Όπως έχει, ήδη, αναφερθεί ο Οργανισμός είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού

δικαίου, αυτοδιοικούμενο και εποπτευόμενο από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Σκοπός του είναι

πάντα η εφαρμογή των διατάξεων του Π.Δ. με το οποίο παράλληλα ιδρύθηκε και

το ΕΘΠΖ, η περιοχή, δηλαδή, αρμοδιότητάς του. Δεν διαθέτει καμία από τις τρεις

εξουσίες. Δε νομοθετεί. Μπορεί μόνο να εισηγηθεί ή να γνωμοδοτήσει για την

αλλαγή διατάξεων του Π.Δ., ακόμα και αυτών που αφορούν στα όρια και τις ζώνες

21

της περιοχής αρμοδιότητάς του, δηλαδή του Θαλάσσιου Πάρκου. Σύμφωνα με το

Ν. 3044/2002 οι τροποποιήσεις αυτές μπορούν να γίνουν με υπουργική απόφαση

και όχι με Προεδρικό Διάταγμα, όπως γινόταν μέχρι τώρα. Δεν έχει δικαστική

εξουσία, αφού δεν έχει τη μορφή δικαστικού σώματος και η εκτελεστική του εξουσία

είναι έμμεση, αφού η παρακολούθηση της εφαρμογής του Π.Δ. γίνεται με τη

συνδρομή της αστυνομίας, του λιμεναρχείου και των εκάστοτε αρμόδιων φορέων.

Οι υπάλληλοι του Οργανισμού δεν μπορούν παρά να επισημάνουν τυχόν

παραβάσεις και παραλήψεις και να τις θέσουν υπ' όψη του αρμόδιου φορέα, ο

οποίος είναι υπεύθυνος να ενεργήσει προκειμένου να επιβληθούν ποινές ή να

υπάρξει η ανάλογη συμμόρφωση. Επιπλέον, οι δραστηριότητες που επιτρέπονται

ή απαγορεύονται σε κάθε ζώνη είναι αυστηρά καθορισμένες και ο Οργανισμός δεν

μπορεί να παρεκκλίνει από αυτές. Ακόμα και το γενικό πλαίσιο στο οποίο

μπορούν να περιληφθούν οι εν γένει δραστηριότητες του Οργανισμού

προβλέπεται στο Ν. 2742/1999 άρθρο 15 παρ. 2 & 3.

Έτσι, ο χαρακτήρας των αρμοδιοτήτων του Οργανισμού είναι :

Κατ' αρχήν γνωμοδοτικός και συμβουλευτικός τόσο γιατί μπορεί να εισηγηθεί την

τροποποίηση του Π.Δ. - όπως έχει ήδη γίνει από τον Ιούνιο του 2001 - όσο και

γιατί λειτουργεί συμβουλευτικά ως προς το Υπουργείο Γεωργίας για την αγροτική

ανάπτυξη της περιοχής με συμμετοχή σε σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα και την

εκπόνηση μελέτης για την παραγωγή προϊόντων προστατευόμενης περιοχής.

Παράλληλα, έχει ως στόχο την ενημέρωση και δραστηριοποίηση του αντίστοιχου

κοινού σε δράσεις που το αφορούν, ενώ έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες να

πείσει την τοπική κοινωνία για τα οφέλη τόσο της ίδιας της ύπαρξης του ΟΕΘΠΖ

όσο και των πρωτοβουλιών που αυτό αναπτύσσει. Το προσωπικό του Πάρκου

μπορεί να παράσχει πληροφορίες ή να επιβλέψει δραστηριότητες που εμπίπτουν

στα πλαίσια της αποτελεσματικής προστασίας της προστατευόμενης περιοχής ή

να ενημερώσει αρμόδιους φορείς ή ομάδες επιχειρηματιών για προγράμματα που

"τρέχουν" και τους αφορούν άμεσα.

Ο Οργανισμός ασκεί εποπτικό ρόλο, γιατί ελέγχει την εφαρμογή του Π.Δ. έμμεσα,

μέσω της συνδρομής, κυρίως, του λιμεναρχείου και της αστυνομίας. Εξάλλου,

υπάρχουν περιορισμοί και όροι στην άσκηση δραστηριοτήτων (αλιεία,

22

αγροτουρισμός, οικιστική ανάπτυξη) σύμφωνα με τους οποίους απαιτείται η

εκπόνηση συγκεκριμένων μελετών (π.χ. μελέτη φωτισμού Π.Δ. άρθρο 6 παρ. 9 &

10) και έγκριση τους από το διαχειριστικό φορέα. Έτσι, ο έλεγχος που

προβλέπεται ασκείται μέσα από τους αρμόδιους φορείς και δημόσιες υπηρεσίες.

Παράλληλα, έχει συντονιστικό ρόλο γιατί εναρμονίζει τις δράσεις όλων των τοπικών

και γενικότερα εμπλεκόμενων φορέων και παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές,

ιδίως σε περιπτώσεις επικαλύψεων αρμοδιοτήτων και ανάμειξης περισσότερων

του ενός φορέα.

Αρμοδιότητες των τμημάτων του ΟΕΘΠΖ Ο Οργανισμός, όπως έχει αναφερθεί, αποτελείται από τρία τμήματα, καθένα από

τα οποία έχει προδιαγεγραμμένες αρμοδιότητες.

Έτσι, το Τμήμα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Περιβάλλοντος είναι αρμόδιο για τη

φύλαξη και εποπτεία του Θαλάσσιου Πάρκου, την σχετική ενημέρωση του κοινού

και, κυρίως, για την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος στο σύνολό του,

καθώς και για την παρακολούθηση παραμέτρων του περιβάλλοντος. Παράλληλα,

ασχολείται με τη διαχείριση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αφού έχει επιτευχθεί

η συμμετοχή του Οργανισμού σε αυτά. Η διαχείριση γίνεται απ' ευθείας από το

διαχειριστικό φορέα, χωρίς τη μεσολάβηση του Υπουργείου. Στο τμήμα αυτό

περιλαμβάνεται και η εποπτεία των πολεοδομικών παραμέτρων και τεχνικών

παρεμβάσεων στο χώρο του Θαλάσσιου Πάρκου.

Το Γραφείο Επιχειρησιακού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού είναι υπεύθυνο

για την εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου, δηλαδή, την ενημέρωση, την

κατάρτιση και υποβολή προτάσεων για συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα,

λαμβάνει μέρος στην υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών, είναι αρμόδιο για

τουριστικά θέματα και δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην περιοχή, ενώ

σχεδιάζει και παρακολουθεί τα οικονομικά του Οργανισμού. Στο τμήμα αυτό

ανήκει και ο τομέας του Αγροτικού Επιχειρησιακού Σχεδιασμού, σκοπός του

οποίου είναι η προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης μέσω προγραμμάτων και

δράσεων ευρωπαϊκών και εθνικών.

23

Το Γραφείο Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών είναι αυτό που παρέχει την

κατάλληλη γραμματειακή και διοικητική υποστήριξη στα παραπάνω τμήματα, ενώ

σε αυτό εμπίπτει και η θέση του λογιστή του Οργανισμού. Τέλος, όλα τα τμήματα,

ακόμα και οι αποφάσεις του Δ.Σ. υποστηρίζονται από ένα νομικό σύμβουλο,

εξωτερικό συνεργάτη του διαχειριστικού φορέα.

Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Στις αρμοδιότητες του Οργανισμού εμπίπτει και η σύνταξη και κατάθεση

προτάσεων για τη συμμετοχή του φορέα σε διάφορα ευρωπαϊκά και εθνικά

προγράμματα. Οι ενέργειες αυτές αποτελούν τμήμα του επιχειρησιακού σχεδίου

που έχει καταρτιστεί και ο οποίος περιλαμβάνει και τις δράσεις του ΟΕΘΠΖ που

υλοποιούνται ή προβλέπεται να υλοποιηθούν μεσοπρόθεσμα. Πρώτα θα

παρουσιαστούν οι δραστηριότητες και τα προγράμματα στα οποία συμμετέχει ο

Οργανισμός και κατόπιν οι υπόλοιπες δράσεις του από το 2000

συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν προγραμματιστεί για το έτος 2003,

βάση του Σχεδίου Δράσης του αντίστοιχου έτους, που έχει εκπονηθεί.

Πρόγραμμα Life - Περιβάλλον: Μετά από έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον

Αύγουστο του 2001, ο Οργανισμός υλοποιεί δράσεις ανάδειξης και προστασίας

της περιοχής του Πάρκου. Αυτό γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος Life -

Περιβάλλον: " Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης: Υποδειγματικές

δράσεις στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου " και σε συνεργασία με το

ΥΠΕΧΩΔΕ, τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ζακύνθου και τους Δήμους Ζακυνθίων

και Λαγανά. Έχει συνολικό προϋπολογισμό 1.619.693EURO και είναι διάρκειας

τριών ετών, θα ολοκληρωθεί, δηλαδή, στο τέλος Μαΐου 2004. Η μέχρι σήμερα

πορεία του προγράμματος και οι κύριες ανάγκες που έχουν προκύψει

παρουσιάζονται στην πρώτη, την ενδιάμεση και στην τρίτη έκθεση προόδου που

έχουν κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 04/01/2002, στις 07/08/2002 και

στις 15/02/2003 αντίστοιχα.

Αναλυτικότερα, το πρόγραμμα Life - Περιβάλλον συμπεριλαμβάνει έξι (6) κύριες

δράσεις που καλύπτουν ένα σημαντικό κομμάτι των βασικών λειτουργιών του

24

ΟΕΘΠΖ, είναι δεσμευτικό ως προς τις δράσεις, τα χρονοδιαγράμματα και τον

προϋπολογισμό για τον φορέα διαχείρισης και θεωρείται σαν σύμβαση μεταξύ

αυτού και της Επιτροπής. Οι 6 κύριες δράσεις με τα επιμέρους έργα είναι οι εξής :

Συνεργασία και εμπλοκή των τοπικών επαγγελματιών στους στόχους του

ΕΘΠΖ. Περιλαμβάνει :

1. Κώδικες καλής συμπεριφοράς. Έχουν συνταχθεί, μέχρι τώρα, για

δραστηριότητες όπως οι περιηγήσεις στο θαλάσσιο και χερσαίο χώρο του Πάρκου,

για την χρήση τεχνητών φώτων και για τις αρχές ανάπτυξης οικοτουριστικών

δραστηριοτήτων στην περιοχή. Λόγω της μεταβολής των τεχνικών προδιαγραφών

στις οποίες στηρίζονται οι κώδικες θεωρείται σκόπιμη η ετήσια αναπροσαρμογή

τους.

2. Ειδικά συμφωνητικά συνεργασίας με επαγγελματίες. Αφορά στην υπογραφή

ειδικών συμφωνητικών με τους χειριστές των θαλάσσιων πλωτών που

δραστηριοποιούνται στην παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας και με τα

πρακτορεία ταξιδιού και στον εφοδιασμό τους με ένα ειδικό σήμα με τίτλο "ειδικός

συνεργάτης του ΟΕΘΠΖ".

3. Πιστοποίηση επιχειρήσεων. Σχετίζεται με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού

Συστήματος Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου ΕΜΑΣ στην Ελλάδα. Οι

επιχειρήσεις που θα συμμορφώνονται με την περιβαλλοντική πολιτική και τις

δράσεις που ορίζει το Σύστημα και δραστηριοποιούνται στο χώρο του Πάρκου θα

αναγνωρίζονται και επαληθεύονται από τον Οργανισμό ώστε να αποκτήσουν την

πιστοποίηση ΕΜΑΣ.

Διαχείριση του περιβάλλοντος και προστασία. Περιλαμβάνει :

1. Σηματοδότηση του θαλάσσιου χώρου. Αφορά στην εγκατάσταση σημαντήρων

όπως και των ειδικών συστημάτων αγκυροβολίας Harmony για την οριοθέτηση

των ζωνών Α, Β και Γ.

2. Ενημέρωση, φύλαξη επί τόπου. Η δράση αυτή να αναλυθεί διεξοδικά

παρακάτω. Στα πλαίσιά της απασχολείται τόσο μόνιμο όσο και εποχιακό

προσωπικό (οικοξεναγοί, φύλακες, επιτηρητές)

3. Εκπαίδευση ψαράδων και αγροτών. Έχει εκπονηθεί ένας οδηγός με τίτλο

"Γενικές Αρχές Ορθολογικής Διαχείρισης Αγροτικού Περιβάλλοντος :Αναγκαιότητα

25

εφαρμογής τους στο χώρο του ΕΘΠΖ" με σκοπό την παρουσίασή του στο κοινό.

Παράλληλα, προβλέπεται η οργάνωση σεμιναρίου κατάρτισης και ενημέρωσης των

τοπικών ψαράδων ενόψει της μελλοντικής απασχόλησής τους ως φύλακες του

Πάρκου.

Αναβάθμιση, προώθηση και υλοποίηση περιβαλλοντικών δράσεων.

Περιλαμβάνει :

1. Παραγωγή και διανομή ενημερωτικού υλικού. Μέχρι σήμερα ο Οργανισμός έχει

παραγάγει τα φυλλάδια - κόμικς "Χελωνιόνιος" και προβλέπεται η παραγωγή δύο

ακόμα φυλλαδίων με τίτλο "Μέτρα προστασίας στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ" και

"Παρουσίαση του προγράμματος Life - Περιβάλλον".

2. Σταθμοί ενημέρωσης και παρατηρητήρια, κατασκευαστικά έργα ενημέρωσης.

Το καλοκαίρι του 2000, ο ΟΕΘΠΖ λειτούργησε ένα σταθμό ενημέρωσης, στον

κινηματογράφο «Ο Φώσκολος» στη Ζάκυνθο και δυο κιόσκια ενημέρωσης, στο

Λαγανά και στο Γέρακα. Έχει, επίσης, στη διάθεσή του μια κινητή έκθεση και τον

βασικό εξοπλισμό προβολής (βίντεο και προβολέα). Προβλέπεται η κατασκευή

ειδικής υποδομής περιβαλλοντικής προστασίας, δηλαδή, η δημιουργία ξύλινων

μονοπατιών στις αμμοθίνες.

3. Σημεία ενημέρωσης. Αφορά στη συγκέντρωση βασικού ενημερωτικού υλικού

για μια εξειδικευμένη ενημέρωση, με τη μορφή ηλεκτρονικής εφαρμογής, η οποία

θα αποτελείται από παιχνίδια (puzzles, trivial κ.α.).

4. Μελέτη διαχείρισης της Λίμνης Κερίου. Πρόκειται για τη διαχειριστική μελέτη της

Λίμνης Κερίου, η οποία, μετά τις επαναλαμβανόμενες ενστάσεις που ακολούθησαν

τη δημοσίευση της προκήρυξης εκδήλωσης ενδιαφέροντος κατά το 2002,

ενδέχεται να ξεκινήσει το 2003.

Διεθνείς σχέσεις και συνεργασίες

Αναφέρεται στις ενέργειες που έχει πραγματοποιήσει ο Οργανισμός με στόχο την

ανταλλαγή τεχνογνωσίας και πληροφοριών με διεθνείς οργανισμούς και

διαχειριστικούς φορείς προστατευόμενων περιοχών σε όλη την Ευρώπη. Στο

πλαίσιο αυτό, ο ΟΕΘΠΖ συμμετείχε σε σεμινάρια (Μαδέρα, Μαγιόρκα, Ζάκυνθος),

σε διεθνή συνέδρια (Roses και Βαρκελώνη στην Ισπανία, Sharm el Sheikh στην

Αίγυπτο) και στην κατάθεση κοινής πρότασης με ερευνητικά κέντρα (ICRAM).

26

Παρόμοιες δραστηριότητες προβλέπονται και για το 2003, ενώ υπάρχει απόφαση

του Δ.Σ. του ΟΕΘΠΖ για την έναρξη της διαδικασίας «αδελφοποίησης –

συνεργασίας» με το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο του Πορτ Κρος στη Γαλλία.

Διαχείριση του προγράμματος Life – Περιβάλλον

Στο πλαίσιο της παρακολούθησης του προγράμματος και της ομαλής

διεκπεραίωσής του, ο Οργανισμός έχει καταθέσει μέχρι σήμερα, στην Ε.Ε., μια

έκθεση προόδου, μια ενδιάμεση έκθεση και μια τρίτη το 2003. Η θετική αποδοχή

της δεύτερης από την Επιτροπή είχε σαν αποτέλεσμα την καταβολή της δεύτερης

δόσης στον Οργανισμό τον Δεκέμβριο του 2002. Οφείλει να καταθέσει μια ακόμα

έκθεση προόδου εντός του 2003, ενώ απαραίτητη είναι και η διενέργεια μιας

επεξεργασίας του συνόλου των υλοποιημένων δράσεων ενόψει της σύνταξης της

τελικής έκθεσης που θα πραγματοποιηθεί το 2004.

Παρακολούθηση δράσεων του Οργανισμού στο πλαίσιο του προγράμματος

Για την παρακολούθηση (monitoring) όλων των παραπάνω δράσεων ο

Οργανισμός έχει αναπτύξει μια βάση δεδομένων συνδεδεμένη με ένα Γεωγραφικό

Σύστημα Πληροφοριών (GIS), λογισμικό το οποίο έχει προμηθευτεί, ήδη. Σε

πρώτο στάδιο έχει γίνει η συλλογή πληροφοριακού υλικού (π.χ. χάρτες σε

ηλεκτρονική μορφή) και η επεξεργασία της βάσης δεδομένων, ενώ σε δεύτερο

στάδιο αναμένεται η συμπλήρωση του υπόβαθρου των γεωγραφικών χαρτών

όπως και η καταγραφή των δραστηριοτήτων του ΟΕΘΠΖ πάνω σε αυτούς. Μέχρι

σήμερα, έχουν χωροθετηθεί στο GIS τα φυλάκια και οι σημαδούρες που έχουν

τοποθετήσει οι υπεύθυνοι του Πάρκου. Για να συμπληρωθεί η εφαρμογή αυτή,

απαραίτητη είναι η προμήθεια ενός GPS, μηχανήματος που προσδιορίζει ακριβώς

το στίγμα ενός αντικειμένου. Έτσι, οι γεωγραφικές συντεταγμένες που

αντιστοιχούν σε κάθε δραστηριότητα του Πάρκου καταχωρούνται στη βάση

δεδομένων και απεικονίζονται στο GIS. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για

ανάλυση όσο και για σχεδιασμό στο χώρο, να γίνει, για παράδειγμα, διαχείριση

επισκεπτών.

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ 2000-2006): Το πρόγραμμα

εντάσσεται στα πλαίσια του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και παρέχει τη

27

δυνατότητα υλοποίησης ενεργειών και έργων που εμπίπτουν σ’ αυτό. Αποτελεί

ένα αξιόλογο μέσο διεύρυνσης του έργου του Θαλάσσιου Πάρκου αφού έχει σαν

κύριους σκοπούς την «προστασία, διαχείριση, αναβάθμιση και ανάδειξη του

φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος». Ο προϋπολογισμός του φτάνει τα

3.627.365EURO, για το σύνολο των φορέων. Ο Οργανισμός έχει ήδη συντάξει και

καταθέσει ολοκληρωμένη πρόταση για έγκριση, για την αξιοποίηση του συνόλου

των πράξεων του μέτρου 8.1 «Προστασία και διαχείριση βιοτόπων-οικοτόπων,

προστασία ειδών, περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Στην πρόταση αυτή οι

δράσεις, οι οποίες περιλαμβάνονται είναι οι εξής:

Αποκατάσταση του υφιστάμενου κτιρίου και διαμόρφωσής του ως Κέντρου

Ενημέρωσης και γραφείων του Οργανισμού

Κατάρτιση Κανονισμού Λειτουργίας και Διαχείριση του ΕΘΠΖ

Εξοπλισμός του Οργανισμού με οχήματα (1 αυτοκίνητο 4Χ4, 1 μικρό

λεωφορείο, 2 βάρκες)

Κατάρτιση Προγράμματος Φύλαξης και Ενημέρωσης του ΕΘΠΖ

Χερσαία σήμανση και οριοθέτηση του Πάρκου

Δημιουργία υποβρύχιων διαδρομών

Παρακολούθηση μέτρων του περιβάλλοντος

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αγροτική Ανάπτυξη – Ανασυγκρότηση της υπαίθρου

2000-2006: Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μία από τις δραστηριότητες του Πάρκου

στα πλαίσια της προσπάθειάς του για αγροτική ανάπτυξη της περιοχής

προστασίας και εμπίπτει στις αρμοδιότητες του γραφείου Αγροτικού

Επιχειρησιακού Σχεδιασμού του Οργανισμού. Οι επιμέρους δράσεις που

περιλαμβάνονται είναι οι εξής:

Επίβλεψη της μελέτης «αειφορικής ανάπτυξης και προστασίας του

περιβάλλοντος γεωργικών και κτηνοτροφικών ζωνών της περιοχής του ΕΘΠΖ

(μέσω του μέτρου 6.1). Πρόσφατα υπογράφηκε η Υπουργική Απόφαση για την

προκήρυξη της μελέτης αυτής από τον Υπουργό Γεωργίας. Η μέχρι σήμερα

γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα επιβάρυναν το θαλάσσιο και χερσαίο

περιβάλλον με βλαβερές ουσίες. Σκοπός της μελέτης είναι η κατάργηση της

28

διαχρονικής αυτής πρακτικής μέσω της ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα με

κύριο άξονα την προστασία του περιβάλλοντος και λαμβάνοντας υπόψη το νέο

προσανατολισμό της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ε.Ε., που εστιάζεται : στην

προστασία του καταναλωτή, την καλή διαβίωση των ζώων, την ποιότητα και την

προστασία του περιβάλλοντος. Απαραίτητη για το σκοπό αυτό θεωρείται πάντα η

εποικοδομητική συνεργασία με τους παραγωγούς, οι οποίοι, στην πλειοψηφία

τους, αντιμετωπίζουν τις αλλαγές με επιφύλαξη και δυσπιστία. Για το λόγο αυτό

και στα πλαίσια του παρόντος Επιχειρησιακού Προγράμματος έχει αναληφθεί

συγκεκριμένη δράση, η οποία θα αναπτυχθεί παρακάτω. Παράλληλα, πρέπει να

ληφθούν υπόψη τόσο η βιοποικιλότητα της περιοχής όσο και τα προστατευτέα

αντικείμενά της. Δε νοείται η επιβίωση ενός προστατευτέου είδους (π.χ. caretta

caretta) χωρίς την προστασία του βιοτόπου της ή του περιβάλλοντος χώρου

(φυσικά ύδατα). Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, εξάλλου, πως για ορισμένα

αντικείμενα ή μέσα (π.χ. νερό, ενέργεια, αέρας) ασκείται συγκεκριμένη ευρωπαϊκή

πολιτική. Με βάση τους παραπάνω στόχους, κύρια αντικείμενα της μελέτης είναι

τα εξής :

1. Η διερεύνηση των προοπτικών και η διατύπωση των βασικών κατευθύνσεων

και προϋποθέσεων ανάπτυξης της αγροτικής δραστηριότητας στη περιοχή του

Πάρκου, η διενέργεια, δηλαδή, έρευνας για τους φυσικούς πόρους και τις

δυνατότητες βελτίωσης, σε συνδυασμό με το υφιστάμενο θεσμικό καθεστώς της

περιοχής.

2. Η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου συστήματος ανάπτυξης αγροτικών

δραστηριοτήτων καθώς και του πλαισίου της απαραίτητης οργανωτικής δομής για

την εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών προγραμμάτων, με κύριο άξονα την

προστασία του περιβάλλοντος και με σκοπό την ενίσχυση των παραγωγών από

πόρους της Ε.Ε., που θα διαχειρίζεται το Υπουργείο Γεωργίας.

3. Η αξιολόγηση εφαρμοζομένων γεωργικών πρακτικών και ο καθορισμός γενικών

και ειδικών Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (ΚΟΓΠ) προσαρμοσμένων στην

περιοχή του ΕΘΠΖ. Δημιουργούνται, έτσι, πρωτόκολλα πιστοποίησης γεωργικών

προϊόντων.

29

4. Η εκπόνηση Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικής Διαχείρισης του φυσικού

περιβάλλοντος εξειδικευμένου κατά κλάδο αγροτικής παραγωγής και κατά ομάδες

προϊόντων. Πρόκειται για ετήσιο σχέδιο αξιολόγησης, αφού η διάρκεια του

Επιχειρησιακού Προγράμματος κατανέμεται σε έτη, το οποίο μπορεί να

αναπροσαρμόζεται και αποτελεί το πλαίσιο που καθορίζει τους σκοπούς, τους

στόχους και τους τρόπους επίτευξής τους.

5. Ο προσδιορισμός των απαραίτητων υποδομών, ενεργειών και δράσεων για την

ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (π.χ. αγροτουρισμός) στη περιοχή του

Πάρκου.

Ο φορέας υλοποίησης και χρηματοδότησης τόσο της μελέτης όσο και του ίδιου του

έργου είναι το Υπουργείο Γεωργίας και συγκεκριμένα η Διεύθυνση Χωροταξίας και

Προστασίας του Περιβάλλοντος. Το ίδιο το Πάρκο δεν συμμετέχει στη διαδικασία

κατάρτισης της μελέτης, αλλά έχει αναλάβει μόνο την επίβλεψή της.

Εφαρμογή προγράμματος για την ανάπτυξη και προώθηση μεθόδων

ολοκληρωμένης βιολογικής καταπολέμησης εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων , που

αποτελούν τις κύριες παραμέτρους της βιολογικής γεωργίας και της

ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής αγροτικών προϊόντων, στις κυριότερες

καλλιέργειες του ΕΘΠΖ, την ελαιοκαλλιέργεια και την αμπελοκαλλιέργεια (μέσω

του μέτρου 5.2)

Εγκαθίδρυση μηχανισμού πιστοποίησης και σήμανσης των παραγομένων

αγροτικών προϊόντων, μέσω της αειφορικής διαχείρισης του φυσικού

περιβάλλοντος. Τα προϊόντα προβλέπεται να πιστοποιούνται από τον Οργανισμό

Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.Γ.Ε.Π. –

AGROCERT), δηλαδή από το φορέα πιστοποίησης του Υπουργείου Γεωργίας

(μέσω του μέτρου 1.2).

Σύνταξη και υλοποίηση πρότασης σχετικής με την ενημέρωση και

ευαισθητοποίηση των παραγωγών της περιοχής του ΕΘΠΖ, με σκοπό την

προώθηση ήπιων πρακτικών και μεθόδων παραγωγής αγροτικών προϊόντων και

την αντιμετώπιση της δυσπιστίας που οι παραγωγοί επιδεικνύουν προς τις

μεθόδους αυτές παραγωγής, ειδικά όταν τα αποτελέσματα δεν άμεσα και ορατά

(μέσω του άξονα 7.10).

30

Στις δράσεις αυτού του Επιχειρησιακού Προγράμματος θα πρέπει να

προστεθεί και το Επιχειρησιακό Σχέδιο που έχει εκπονηθεί σε συνεργασία με τον

Ο.Π.Ε.Γ.Ε.Π., το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικών

Ερευνών (Ε.Θ.Ι.Α.Γ.Ε.) και την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ζακύνθου, με

αντικείμενο την παραγωγή ελαιολάδου με τη μέθοδο της Ολοκληρωμένης

Διαχείρισης Παραγωγής αγροτικών προϊόντων. Η υλοποίηση του σχεδίου αυτού

αναμένεται να γίνει μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος.

Κοινοτική πρωτοβουλία Leader+ :Ο Οργανισμός σε συνεργασία με τις τοπικές

ομάδες δράσης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων συνέταξε και κατάθεσε πρόταση

στο πρόγραμμα αυτό, το οποίο εντάσσεται στις ενέργειες των υπευθύνων του

Πάρκου για την αγροτική ανάπτυξη της περιοχής. Το αντικείμενο αυτής της

πρότασης είναι η προώθηση της παραγωγής αγροτικών προϊόντων με ήπιες

μορφές καλλιέργειας, στις προστατευόμενες περιοχές της Περιφέρειας Ιονίων

Νήσων και η ανάδειξη, προβολή και προώθηση αυτών των προϊόντων στην

αγορά, ως Αγροτικά Προϊόντα Προστατευόμενων Περιοχών. Επιπλέον και σε

συνεργασία με την Ομάδα Τοπικής Δράσης Ζακύνθου (Σ.Α.Ζ.), ο Οργανισμός

κατέθεσε πρόταση για τη δημιουργία Κέντρου Ενημέρωσης στην περιοχή του

Πάρκου.

Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Π.Ε.Π) Ιονίων Νήσων 2000-2006 :

Πρόκειται για την υλοποίηση της πρότασης «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την

Προώθηση των αγροτικών προϊόντων της περιοχής του ΕΘΠΖ». Η πρόταση έχει

ήδη κατατεθεί σε συνεργασία με το Δήμο Λαγανά κατόπιν προσκλήσεως

εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το μέτρο 4.9. Επιπλέον, στο Π.Ε.Π. περιλαμβάνεται

και πρόγραμμα κατάρτισης ανέργων πάνω σε θέματα προστασίας του

περιβάλλοντος για την δημιουργία ατόμων που θα δραστηριοποιούνται στα

αντικείμενα των προστατευόμενων περιοχών.

Κοινοτική πρωτοβουλία Life – Φύση : Ο Οργανισμός βρίσκεται στη διαδικασία

σύνταξης πρότασης για συμμετοχή του στο πρόγραμμα Life – Φύση, η οποία

31

περιλαμβάνει δράσεις διαχείρισης και προστασίας των παραλίων ωοτοκίας της

θαλάσσιας χελώνας και άλλων σημαντικών ειδών και οικοτόπων του ΕΘΠΖ. Η

πρόταση αυτή θα κατατεθεί σε συνεργασία με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που

δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Πάρκου.

Ειδικό Ταμείο Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) : Tο ΕΤΕΡΠΣ

αποτελεί ειδικό ταμείο του ΥΠΕΧΩΔΕ, ένα χρηματοδοτικό μέσο, στα πλαίσια του

οποίου ο Οργανισμός έχει καταθέσει τέσσερις προτάσεις και άλλη μία σε

συνεργασία με την Αθλητική Γυμναστική Ένωση Ζακύνθου, κάθε μία με

καθορισμένους προϋπολογισμούς. Οι προτάσεις αυτές είναι οι εξής :

Προστασία περιβάλλοντος και βιώσιμη ανάπτυξη. Στόχος του

προτεινόμενου προς υλοποίηση προγράμματος είναι, καταρχήν, η συλλογή

πολύτιμων επιστημονικών δεδομένων για είδη για τα οποία δεν υπάρχουν

επιστημονικά δεδομένα, μια και χρήση τους είναι απαραίτητη για τη σωστή

διαχείριση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Δεύτερος στόχος του

προγράμματος είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών στο χώρο

του Πάρκου, σχετικά με τις δράσεις του Οργανισμού, τα είδη οικοτόπων και τα είδη

χλωρίδας και πανίδας που υπάρχουν στην προστατευόμενη περιοχή καθώς

επίσης και για τα μέτρα προστασίας που ισχύουν σε αυτή. Το συγκεκριμένο

πρόγραμμα είναι συμπληρωματικό του προγράμματος ενημέρωσης και φύλαξης

που υλοποιείται από τον Οργανισμό στο πλαίσιο του προγράμματος Life –

Περιβάλλον και η υλοποίησή του αναμένεται να καθορίσει και τη στάση της

τοπικής κοινωνίας, των επιχειρηματιών της περιοχής, των τοπικών πολιτικών και

των τουριστών σε σχέση με το ΕΘΠΖ, έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν τα

κατάλληλα εργαλεία για την προώθηση των σκοπών ίδρυσης του ΕΘΠΖ. Γίνεται

κατανοητό πως το σημαντικότερο εργαλείο και ρυθμιστικός παράγοντας για το

σκοπό αυτό είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος

θα πραγματοποιηθούν οι παρακάτω δράσεις:

1. μελέτη για τη διερεύνηση της συμπεριφοράς διαφόρων «target groups» που

αλληλεπιδρούν με το Πάρκο (τουρίστες, stakeholders, τοπικοί πολιτικοί, κ.α.) και

32

τη στάση της τοπικής κοινωνίας προς το θεσμό του ΕΘΠΖ και την προστασία του

περιβάλλοντος

2. έκδοση ενημερωτικού οδηγού για το ΕΘΠΖ

3. έκδοση και διανομή ενημερωτικού φυλλαδίου για τα μέτρα προστασίας στο

θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ

Ο προϋπολογισμός της συγκεκριμένης δράσης φτάνει τα 29.345EURO.

Εθελοντισμός και προστασία περιβάλλοντος. Στόχος του προγράμματος

αυτού είναι η υλοποίηση δράσεων για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και

την προστασία του περιβάλλοντος μέσα στα όρια του Πάρκου, με την ενεργή

συμμετοχή πολιτών από την Ευρώπη. Παράλληλα με την υλοποίηση των

δράσεων αυτών, το πρόγραμμα στοχεύει στην προώθηση της ιδέας του

εθελοντισμού, μιας ιδέας πολύ διαδεδομένης τα τελευταία χρόνια, τόσο στην

Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, με την ανάπτυξη σταθερού δικτύου

εθελοντών του Οργανισμού, αλλά και με την αύξηση του αριθμού των πολιτών, οι

οποίοι προσφέρουν ενεργά και υποστηρίζουν φιλικές προς το περιβάλλον

δραστηριότητες. Έτσι, στα πλαίσια του προγράμματος, οι δράσεις που αναμένεται

να πραγματοποιηθούν είναι οι εξής :

1. ερευνητικό πρόγραμμα, στη θάλασσα, για τον καθορισμό της συμπεριφοράς

ζευγαρώματος της θαλάσσιας χελώνας caretta caretta

2. δράση περιβαλλοντικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των επισκεπτών

στην περιοχή του ΕΘΠΖ

3. δράση καθαρισμού των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας στον

κόλπο του Λαγανά

4. μελέτη για την επικοινωνιακή πολιτική του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ με

έμφαση στην τοπική κοινωνία της Ζακύνθου

Ο προϋπολογισμός της πρότασης εκτιμάται στα 100.000EURO.

Αξιοποίηση παλαιών κτισμάτων. Το πρόγραμμα στοχεύει στη διατήρηση και

στην αξιοποίηση του κινηματοθεάτρου «Φώσκολος», ενός μεγάλου νεοκλασικού

κτιρίου απαράμιλλης αισθητικής, ως σημαντικού στοιχείου της αρχιτεκτονικής και

πολιτιστικής μας κληρονομιάς, δημιουργώντας παράλληλα, υποδομή υποστήριξης

33

για το έργο προστασίας φυσικών περιοχών. Για το λόγο αυτό οι

προγραμματιζόμενες δράσεις είναι οι εξής :

1. ιστορική έρευνα για το κτίριο και την σχέση του με την τοπική κοινωνία

2. φωτογραφική και σχεδιαστική αποτύπωση του κτιρίου και του περιβάλλοντος

χώρου

3. αρχιτεκτονική μελέτη διαμόρφωσης της αίθουσας και του φουαγιέ

4. μελέτη πυρασφάλειας

5. μελέτη φωτισμού και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων

6. μελέτη παρουσίασης εκθεμάτων και πληροφοριών για το κοινό

7. εργασίες αποξήλωσης υπαρχόντων στοιχείων

8. εργασίες αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης

9. ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις

10. χρωματισμοί

11. εγκαταστάσεις και εξοπλισμός για την ενημέρωση του κοινού

Ο προϋπολογισμός του έργου αυτού υπολογίζεται στα 199.250EURO.

Έκδοση πρακτικών των συνεδρίων του Οργανισμού ΕΘΠΖ. Στο πλαίσιο

του προγράμματος αυτού θα πραγματοποιηθεί η έκδοση σε βιβλίο των συνεδρίων,

τα οποία έχουν υλοποιηθεί υπό την αιγίδα του Διαχειριστικού Φορέα.

Συγκεκριμένα, θα εκδοθούν τα πρακτικά των συνεδρίων με τίτλο :

1. Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη: η συμβολή των Πάρκων και των

Προστατευόμενων Περιοχών

2. Περιβάλλον και Τουρισμός – Μια εν δυνάμει αποτελεσματική συνεργασία

Το κόστος του προγράμματος υπολογίζεται στα 29.100EURO.

Αθλητισμός και περιβάλλον. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί το αποτέλεσμα

της συνεργασίας μεταξύ του Οργανισμού και της Αθλητικής Γυμναστικής Ένωσης

Ζακύνθου, ενώ η τελευταία είναι αυτή που θα υλοποιήσει τελικά τη δράση, σε

συνεργασία πάντα με τον Οργανισμό. Η δράση αφορά στη διοργάνωση ενός

«Τουρνουά Μπάσκετ εφήβων και ανδρών στο ΕΘΠΖ».

34

Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το 2001 Μετά την αναλυτική αναφορά στα επιχειρησιακά προγράμματα, στα οποία

συμμετέχει ή έχει καταθέσει πρόταση για συμμετοχή ο Οργανισμός και στα

επιμέρους έργα και προβλεπόμενες δράσεις τους, θα αναφερθούμε επισταμένα

στις δραστηριότητες που έχει αναπτύξει ο Διαχειριστικός Φορέας κατά την

τρίχρονη λειτουργία του. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να γίνει αντιληπτό

πόσο σημαντική είναι η παρουσία και ο ρόλος του στην περιοχή και πόσο έχει

δραστηριοποιηθεί παρά τον πρωτοποριακό χαρακτήρα του και τα εμπόδια που

έχει συναντήσει μέχρι σήμερα γι αυτό ακριβώς το λόγο. Αρκεί να σημειωθεί πως

ακόμα ο Οργανισμός δεν διαθέτει Κανονισμό Λειτουργίας και Διαχείρισης, ο

οποίος είναι αναγκαίος για την εύρυθμη λειτουργία ενός φορέα. Παρ’ όλα αυτά ο

Οργανισμός έχει να επιδείξει πλούσιο έργο και τα τρία χρόνια και μάλιστα,

ορισμένες δραστηριότητες ξεκινούν από την αρχή λειτουργίας του και συνεχίζονται

και τα επόμενα έτη, ενώ παράλληλα, πολλές από αυτές έχουν ενταχθεί στα

προαναφερόμενα προγράμματα. Γι αυτό και οι δράσεις θα αναφέρονται ανά έτος,

χωρίς να επαναλαμβάνονται αυτές που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Για το 2001, το έργο που έχει να επιδείξει ο Διαχειριστικός Φορέας είναι το εξής:

Φύλαξη των παραλιών ωοτοκίας

Ο Οργανισμός του ΕΘΠΖ έχει την ευθύνη για τη σωστή φύλαξη των παραλιών

ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας caretta caretta, καθ’ όλη τη διάρκεια της

αναπαραγωγικής περιόδου των χελωνών, δηλαδή από τα τέλη Μαΐου έως και τα

μέσα Οκτωβρίου. Για το λόγο αυτό εκτελεί πρόγραμμα φύλαξης των έξι παραλιών

ωοτοκίας του κόλπου του Λαγανά και τα τρία χρόνια λειτουργίας του. Η φύλαξη

εκτελείται καθημερινά επί 24 ώρες το 24ωρο και έχει σαν σκοπό την

πληροφόρηση των επισκεπτών σχετικά με την ιδιαίτερη σημασία του βιοτόπου και

πως μπορούν να βοηθήσουν ενεργά στην προστασία των θαλάσσιων χελωνών.

Για το σκοπό αυτό, το 2002 έγινε πρόσληψη 32 φυλάκων καθώς και 3 επιτηρητών

φύλαξης, το συνολικό έλεγχο του προγράμματος είχε ο υπεύθυνος φύλαξης του

ΕΘΠΖ, ενώ η περίοδος φύλαξης ξεκίνησε την 1η Ιουνίου και τελείωσε την 30

η

Σεπτεμβρίου. Τα καθήκοντα των φυλάκων είναι : η ενημέρωση των επισκεπτών

των παραλιών ωοτοκίας σχετικά με τα ισχύοντα μέτρα προστασίας στην

35

προστατευόμενη περιοχή, η αναφορά στις αρμόδιες αρχές οποιασδήποτε

παράνομης δραστηριότητας ασκείται, η διαφύλαξη της γύρω περιοχής από τον

κίνδυνο πυρκαγιάς και η διατήρηση της καθαριότητας στις παραλίες ωοτοκίας.

Επιπλέον, υπάρχει στενή συνεργασία με το Λιμεναρχείο Ζακύνθου για την

εφαρμογή των μέτρων προστασίας στη θαλάσσια περιοχή του κόλπου του

Λαγανά, γι αυτό και έχει παραχωρηθεί από τον Οργανισμό προς το Λιμεναρχείο

ένα ειδικό σκάφος για την αποτελεσματικότερη επόπτευση της θαλάσσιας

περιοχής προστασίας. Στενή συνεργασία υπάρχει, επίσης, και με την Αστυνομική

Διεύθυνση Ζακύνθου και το Αστυνομικό Τμήμα του Παντοκράτορα για την

καλύτερη εφαρμογή των μέτρων. Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει στη συνεργασία

με την Κτηματική Υπηρεσία Ζακύνθου, ειδικά όσον αφορά στον έλεγχο του

αριθμού ομπρελών θαλάσσης στην προστατευόμενη περιοχή.

Διαχείριση θαλάσσιων ομπρελών στις παραλίες ωοτοκίας

Το ΕΘΠΖ σε συνεργασία με την Κτηματική Εταιρία Ζακύνθου, την Αστυνομία και

το Δήμο Λαγανά, απομάκρυναν, κατά την τουριστική περίοδο του 2001,

παράνομες ομπρέλες θαλάσσης από τις παραλίες ωοτοκίας, προκειμένου να

ελευθερωθεί πολύτιμος χώρος στις παραλίες για τις χελώνες που ωοτοκούν. Από

τα τέλη Ιουλίου 2002, ο Οργανισμός ΕΘΠΖ έχει τη δικαιοδοσία για την

παραχώρηση χρήσης χώρου παραλίας και για την εκμίσθωση θαλάσσιων

ομπρελών. Για το 2003, ο Οργανισμός σχεδιάζει να έχει καλύτερο έλεγχο όσον

αφορά στον αριθμό των ομπρελών επί των προστατευόμενων περιοχών, ώστε

αυτός να διατηρηθεί μέσα στα νόμιμα πλαίσια. Για το σκοπό αυτό η πολιτική του

Οργανισμού είναι πολύ αυστηρή. Περαιτέρω, ο ΟΕΘΠΖ σχεδιάζει την κατάρτιση

«Κώδικα Καλής Συμπεριφοράς» τον οποίο θα πρέπει να εφαρμόζουν απαρέγκλιτα

οι δικαιούχοι. Ο κώδικας αυτός θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συμβολαίου

μεταξύ των δικαιούχων και του Οργανισμού ενώ παράλληλα, θα προβλέπονται

αυστηρές κυρώσεις σε περιπτώσεις μη τήρησής του.

Καθαρισμός παραλιών ωοτοκίας

Το 2001 και πριν την έναρξη της περιόδου ωοτοκίας (τέλη Μαΐου), ο ΟΕΘΠΖ

οργάνωσε καθαρισμούς σε όλες τις παραλίες του κόλπου Λαγανά. Συνολικά

μαζεύτηκαν πάνω από 5 τόνοι σκουπιδιών, τα οποία είχαν ξεβραστεί κατά τη

36

διάρκεια του χειμώνα. Επιπλέον, οι φύλακες του Πάρκου, κατά τη διάρκεια της

περιόδου ωοτοκίας, είχαν την ευθύνη να διατηρούν τις παραλίες καθαρές,

μαζεύοντας τα σκουπίδια. Το 2002, ο ΟΕΘΠΖ πραγματοποίησε καθαρισμούς στις

παραλίες: Γέρακα, Σεκάνια, Βροντόνερο, Καλαμάκι-Λαγανά και Μπανάνα, σε

συνεργασία με το Λιμεναρχείο και το Σύνδεσμο Καθαριότητας Ζακύνθου.

Περισσότεροι από 150 εθελοντές έλαβαν μέρος στις δράσεις αυτές,

συμπεριλαμβανομένων Γάλλων και Ελλήνων προσκόπων και σχολείων από τη

Ζάκυνθο. Υπολογίζεται ότι πάνω από 1.000 κιλά απορριμμάτων

απομακρύνθηκαν συνολικά από τις παραλίες ωοτοκίας.

Ecocinema

Πρόκειται για μια ακόμα αντισταθμιστική δραστηριότητα για την ανάδειξη της

Ζακύνθου και την γενικότερη επαφή με την οικολογία. Είναι ένα Φεστιβάλ

Κινηματογράφου που θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του το περιβάλλον,

για τη διαμόρφωση μιας νέας οικολογικής συνείδησης. Επιθυμεί να

ξαναζωντανέψει τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και να δημιουργήσει κίνητρα

σε νεαρά άτομα να ασχοληθούν με τομείς που έχουν άμεση σχέση με το

περιβάλλον. Έτσι, έχει σκοπό να αποτελέσει θεματικό στοιχείο αναφοράς για

θεματικές ταινίες περιβαλλοντικού χαρακτήρα και ένα παράθυρο προβολής για την

ευρωπαϊκή και ελληνική παραγωγή. Το εγχείρημα αυτό, σαν ιδέα, ανήκει στον

τότε Υφυπουργό Περιβάλλοντος, κ. Η. Ευθυμιόπουλο. Το Διεθνές Φεστιβάλ

ECOCINEMA, όπως ονομάζεται επίσημα, διοργανώνεται κάθε χρόνο από τον

ανεξάρτητο και αυτόνομο πολιτιστικό φορέα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα "

KINHMATOΓPAΦOΣ KAI ΠEPIBAΛΛON". Το Φεστιβάλ με το διαγωνιστικό του

τμήμα έχει ως στόχο:

να αποτελέσει μια εκδήλωση πολιτιστικού χαρακτήρα η οποία να ενισχύει τον

διάλογο και τον προβληματισμό γύρω από τα ζητήματα προστασίας του

περιβάλλοντος.

να ενθαρρύνει και να ενισχύσει τους δημιουργούς και τους επιστήμονες που

ασχολούνται οπτικοακουστικές παραγωγές στον τομέα της οικολογίας και του

περιβάλλοντος.

37

να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε ο εκάστοτε τόπος του Φεστιβάλ να

είναι και τόπος προβολής και προώθησης των οπτικοακουστικών προϊόντων,

ιδιαίτερα στην Ε.Ε., τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο.

Ο θεσμός του Διεθνούς Φεστιβάλ Ecocinema λειτούργησε για πρώτη φορά το

2001 και επαναλήφθηκε στη Ζάκυνθο το 2002 με μεγάλη επιτυχία και απήχηση

από το κοινό. Από το 2003, όμως, και πάλι με πρωτοβουλία του κ.

Ευθυμιόπουλου μεταφέρθηκε στη Ρόδο, όπου και διοργανώνεται πλέον σε ετήσια

βάση, στερώντας με τον τρόπο αυτό μια πηγή προβολής τόσο για το νησί της

Ζακύνθου, όσο και για το Θαλάσσιο Πάρκο. Έχει τεθεί υπό την αιγίδα του

Υπουργείου Πολιτισμού, κυρίως, επειδή αυτό είναι αρμόδιο για θέματα

κινηματογραφικής πολιτικής, ενώ από το 2003 το Φεστιβάλ υποστηρίζουν : το

Υπουργείο Αιγαίου, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, η ΕΡΤ, η Νομαρχία

Δωδεκανήσου, η Media Desk Hellas ( το Ελληνικό γραφείο του Ευρωπαϊκού

Προγράμματος MEDIA) και το Μεσογειακό Πρόγραμμα Δράσης. Ο λόγος που

επιλέχτηκε ο κινηματογράφος, μεταξύ των άλλων τεχνών, να υλοποιήσει τους

παραπάνω στόχους είναι, ίσως, γιατί μπορεί να εκφράσει αμεσότερα και

αποτελεσματικότερα τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται σε παγκόσμιο

επίπεδο για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, τους κινδύνους και τις

ενδεχόμενες λύσεις που υπάρχουν.

Σηματοδότηση του ΕΘΠΖ

Για την καλύτερη ερμηνεία του περιβάλλοντος, ο ΟΕΘΠΖ τοποθέτησε πινακίδες :

στις παραλίες ωοτοκίας, στο λιμάνι και στο αεροδρόμιο της Ζακύνθου και στους

δρόμους που οδηγούν προς την περιοχή του Πάρκου. Στόχος αυτής της δράσης

ήταν η καλύτερη ενημέρωση των επισκεπτών.

Καταγραφή της αναπαραγωγικής δραστηριότητας

Το ΕΘΠΖ σε συνεργασία με τον ΑΡΧΕΛΩΝ-Σύλλογος για την Προστασία της

Θαλάσσιας Χελώνας εκτελεί πρόγραμμα καταγραφής της αναπαραγωγικής

δραστηριότητας. Καθημερινά, οι παραλίες ωοτοκίας ελέγχονται από εθελοντές του

ΑΡΧΕΛΩΝ και καταγράφονται οι φωλιές και οι έξοδοι των χελωνών που

πραγματοποιήθηκαν το προηγούμενο βράδυ. Αυτή η καταγραφή δίνει πολύτιμα

38

στοιχεία σχετικά με την κατάσταση του πληθυσμού τους με την πάροδο του

χρόνου.

Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το 2002 Κατά την περίοδο του 2002, ο Οργανισμός πραγματοποίησε μια μεγάλη ποικιλία

δράσεων, αρκετές από τις οποίες είχαν εφαρμοστεί και το 2001 και στις οποίες

έχουμε ήδη αναφερθεί. Έτσι, οι ενέργειες που υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά το

2002 ήταν οι εξής:

Έλεγχος της οικιστικής δραστηριότητας στην περιοχή του Πάρκου

Μια από τις κύριες δραστηριότητες που παρατηρούνται στο χώρο του Πάρκου

είναι η οικοδομική, γι αυτό και η συγκεκριμένη δράση ανταποκρίνεται στην

αρμοδιότητα που έχει ο ΟΕΘΠΖ να αναφέρει προς τις αρμόδιες αρχές τις όποιες

παράνομες δραστηριότητες πραγματοποιούνται μέσα στα όρια της

προστατευόμενης περιοχής. Για τον καλύτερο έλεγχο της οικιστικής

δραστηριότητας και την αποφυγή χωροταξικών και πολεοδομικών παρανομιών

στην ευρύτερη περιοχή του Πάρκου, ο Οργανισμός προσέλαβε έναν αρχιτέκτονα-

μηχανικό από τον Ιούνιο του 2001. Τα καθήκοντά του περιλαμβάνουν : α)

καταγραφή της οικιστικής δραστηριότητας στην περιοχή του Πάρκου β) αναφορά

στις αρμόδιες υπηρεσίες των χωροταξικών και πολεοδομικών παραβάσεων που

παρατηρούνται γ) τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων στην οποία θα

περιλαμβάνονται όλα τα κτίρια της περιοχής του ΕΘΠΖ. Αυτά που έχουν

υλοποιηθεί μέχρι σήμερα είναι τα εξής :

57 περιπτώσεις οικιστικής δραστηριότητας ελέγχθηκαν

17 από τις παραπάνω περιπτώσεις βρέθηκαν μη νόμιμες και έγινε αναφορά

στις αρμόδιες υπηρεσίες

καταγράφηκαν όλα τα κτίρια σε βάση δεδομένων για το πρώτο μισό του 1999

και τα έτη 2000, 2001 και 2002

υπήρξαν 55 περιπτώσεις γνωμοδότησης για άδεια λειτουργίας

επαγγελματικών δραστηριοτήτων στην περιοχή του Πάρκου

υπήρξαν 30 αδειοδοτήσεις για την χρήση τεχνητών φώτων από ξενοδοχεία

39

2 περιπτώσεις παράνομης χρήσης τεχνητών φώτων αναφέρθηκαν στις

αρμόδιες υπηρεσίες

ελέγχθηκαν 7 Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Μετά τα παραπάνω αποτελέσματα, η συνέχιση των ελέγχων και κατά το 2003

κρίνεται σκόπιμη, έτσι ώστε να αποτραπούν οποιεσδήποτε τυχόν παράνομες

δραστηριότητες.

Ενημέρωση του κοινού

Για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, ο Οργανισμός εγκατέστησε

και λειτούργησε 3 Σταθμούς Ενημέρωσης, για το 2002, στο Γέρακα (Ιούνιο –

Οκτώβριο), στην πόλη της Ζακύνθου (Ιούλιο – Σεπτέμβριο) και στο Λαγανά

(Αύγουστο – Οκτώβριο). Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν παρουσιάσεις

διαφανειών σε ένα μεγάλο αριθμό ξενοδοχείων, ενώ υπολογίζεται ότι συνολικά,

πάνω από 100.000 επισκέπτες έλαβαν απευθείας πληροφορίες σχετικά με το

ΕΘΠΖ, μέσα στο ίδιο έτος. Παράλληλα, ο ΟΕΘΠΖ συμμετείχε με το προσωπικό

του και με πληροφοριακό υλικό σε τρεις εκθέσεις, οι οποίες έγιναν στην Αθήνα.

Για το σκοπό αυτό κατασκευάστηκε και ειδική κινητή έκθεση με ενημερωτικό υλικό

σχετικά με το Πάρκο.

Δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Το 2002 πραγματοποιήθηκαν από τους υπεύθυνους του ΕΘΠΖ παρουσιάσεις με

διαφάνειες σε σχολεία της Ζακύνθου, ενώ έγιναν ξεναγήσεις και παρουσιάσεις σε

σχολεία από όλη την Ελλάδα, τα οποία επισκέφθηκαν τη Ζάκυνθο. Εξάλλου, ο

Οργανισμός σε συνεργασία με τη Διεύθυνση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Ζακύνθου και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λιθακιάς παρήγαγε και

εξέδωσε το κόμικς «Χελωνιόνιος Καρέττας», με μια φιλική προς το περιβάλλον

ιστορία. Το κόμικς αυτό μοιράστηκε δωρεάν σε περισσότερους από 3.500

μαθητές νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων σε όλη τη Ζάκυνθο.

Συνεργασία με τοπικούς επιχειρηματίες

Κατά τη διάρκεια του έτους, ο Οργανισμός ισχυροποίησε ακόμα περισσότερο τη

συνεργασία του με τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην

παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας στη θαλάσσια περιοχή του κόλπου του

Λαγανά (‘’turtlespotting’’). Αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής ήταν η σύνταξη

40

ενός συμφωνητικού, το οποίο περιλαμβάνει τον «Κώδικα Ορθής Παρατήρησης της

Θαλάσσιας Χελώνας», από τον ΟΕΘΠΖ. Οι ‘’turtlespotting’’ επιχειρηματίες οι

οποίοι θα υπογράψουν αυτό το συμφωνητικό θα ανακηρυχθούν ως «Συνεργάτες

του ΕΘΠΖ», πιστοποιώντας με αυτό τον τρόπο ότι η συμπεριφορά τους είναι

φιλική προς τις θαλάσσιες χελώνες του κόλπου του Λαγανά. Επιπλέον,

συντάχθηκε από το επιστημονικό προσωπικό του ΟΕΘΠΖ ο «Οδηγός και

Προδιαγραφές για τη χρήση τεχνητών φώτων», με στόχο τις επιχειρήσεις οι οποίες

βρίσκονται κοντά στις παραλίες ωοτοκίας. Ο Οδηγός αυτός διανέμεται δωρεάν

στους επιχειρηματίες που θέλουν να είναι φιλικοί με το περιβάλλον και επιθυμούν

να μειώσουν τη φωτορύπανση που δημιουργείται από τις επιχειρήσεις τους.

Οριοθέτηση της θαλάσσιας περιοχής του ΕΘΠΖ

Σε συνεργασία με τη Νομαρχία Ζακύνθου και το Λιμεναρχείο, ο Οργανισμός

τοποθέτησε το 2002 μόνιμες σημαδούρες, με τις οποίες οριοθετούνται οι ζώνες

στη Θαλάσσια Περιοχή του Πάρκου. Εκπαιδευμένο προσωπικό του ΕΘΠΖ

οριοθέτησε επακριβώς τις ζώνες προστασίας του Πάρκου χρησιμοποιώντας τα

συστήματα υψηλής τεχνολογίας «Harmony System». Πρόκειται για ένα ειδικό

ατσάλινο σπείρωμα που τοποθετήθηκε στο βυθό για την σταθεροποίηση κάθε

σημαδούρας, με σκοπό την αποφυγή της καταστροφής των υποθαλάσσιων

λιβαδιών της Ποσειδωνίας. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η καταστροφή των

ριζωμάτων της. Για την τοποθέτηση των συστημάτων «Harmony»

χρησιμοποιήθηκε ένα υδραυλικό κλειδί το οποίο «βιδώνει» το ατσάλινο σπείρωμα

στο βυθό. Το σχοινί, στο οποίο προσδένεται η σημαδούρα, παραμένει συνεχώς

αιωρούμενο για την αποφυγή της καταστροφής της Ποσειδωνίας από το σύρσιμό

του. Τέλος, στην επιφάνεια της θάλασσας προσδένεται στο σχοινί μια σημαδούρα

ειδικών προδιαγραφών. Για καθένα από αυτά τα συστήματα οριοθέτησης της

περιοχής έγινε καταγραφή των γεωγραφικών του συντεταγμένων, οι οποίες

τοποθετήθηκαν σε μία βάση δεδομένων συνδεδεμένη με το Σύστημα

Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS).

41

Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το 2003 Το 2003, σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης που έχει καταρτιστεί, η

δραστηριοποίηση του Οργανισμού δεν περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένα

προγράμματα προς υλοποίηση, αλλά και στην επικαιροποίηση του υφιστάμενου

θεσμικού πλαισίου, με σκοπό την προσαρμογή του στις τρέχουσες ανάγκες. Πιο

αναλυτικά, οι προβλεπόμενες ενέργειες είναι οι εξής :

Η προώθηση της πρότασης τροποποίησης του Π.Δ.

Ο Οργανισμός έχει ήδη, από τον Ιούνιο του 2001, καταθέσει στο ΥΠΕΧΩΔΕ την

πρότασή του για την τροποποίηση του Π.Δ. κήρυξης του ΕΘΠΖ, όπως και όφειλε

βάση της Υπουργικής Απόφασης ίδρυσης του Οργανισμού. Η πρόταση

τροποποίησης του Π.Δ. αποτελεί σαφή αρμοδιότητά του και πραγματοποιήθηκε

κατ’ εξαίρεση πριν τη πενταετία για την προσαρμογή του Π.Δ. σε υποδείξεις της

ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης, η οποία επίσης συντάχθηκε από τον Οργανισμό.

Για το σκοπό αυτό συστάθηκε επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία εξέτασε τις

προτάσεις για τροποποιήσεις που της κατατέθηκαν από τους αρμόδιους φορείς

της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ζακύνθου και η οποία εισηγήθηκε προς το Δ.Σ. του

ΟΕΘΠΖ τις προτάσεις της. Κατόπιν τούτου, το Δ.Σ. αποφάσισε για την τελική

πρόταση του Οργανισμού, η οποία κατατέθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ τον Ιούνιο του

2001. Σύμφωνα με τον Οργανισμό, είναι απολύτως αναγκαίο να υποστηριχθεί, σε

συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, η

περαιτέρω προώθηση της πρότασης τροποποίησης του Π.Δ., με κατάλληλες

ενέργειες, στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η προώθηση των αντισταθμιστικών μέτρων για την περιοχή του ΕΘΠΖ

Πρόκειται για εναλλακτικές προτάσεις προκειμένου να απελευθερωθούν εκτάσεις,

οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τους σκοπούς του ΕΘΠΖ. Η

ανάγκη αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στο Καλαμάκι και στο Λαγανά, όπου η οικιστική

δραστηριότητα οργιάζει. Το ισχύον νομικό πλαίσιο για τα αντισταθμιστικά μέτρα σε

προστατευόμενες περιοχές προέρχεται από το Ν.1650/1986, οι προτάσεις του

οποίου δεν καλύπτουν πλήρως την περίπτωση της Ζακύνθου. Για το λόγο αυτό, ο

Οργανισμός έχει ήδη καταρτίσει σχέδιο με τις προτάσεις αντισταθμιστικών μέτρων

42

τα οποία μπορούν να υλοποιηθούν στην περιοχή του Πάρκου. Περιληπτικά, οι

προτάσεις αυτές περιλαμβάνουν :

1. εφ’ άπαξ αποζημίωση (αγορά)

2. περιοδική αποζημίωση (μακροχρόνια ενοικίαση)

3. ανταλλαγή ιδιοκτησιών με άλλες που ανήκουν στο Δημόσιο

4. δημιουργία εταιρικού σχήματος, στο οποίο θα συμμετάσχουν τόσο ο

Οργανισμός όσο και οι ιδιοκτήτες των οποίων οι ιδιοκτησίες δεσμεύονται

υπέρμετρα, με σκοπό την από κοινού παροχή υπηρεσιών οικοτουριστικού

χαρακτήρα

5. αξιοποίηση χορηγιών που θα έχουν τη μορφή της παροχής εκτάσεων προς

τον Οργανισμό, των οποίων στη συνέχεια θα επιχειρηθεί η ανταλλαγή με

εκτάσεις ιδιωτών υπέρμετρα δεσμευμένες ως προς τα δικαιώματα που

απορρέουν από την κυριότητα

Επιπλέον, ο Οργανισμός έχει ξεκινήσει τη διαδικασία για τον καθορισμό των

προτάσεων για τα αντισταθμιστικά μέτρα και την κατάθεσή τους στο ΥΠΕΧΩΔΕ.

Σε πρώτο στάδιο οι προτάσεις θα αφορούν στις περιοχές Απολύτου Προστασίας

(περιοχές Α) και Προστασίας της Φύσης (περιοχές Β) του ΕΘΠΖ. Η διαδικασία

έχει ως εξής :

a. καταγραφή των θιγόμενων ιδιοκτητών

b. δημοσίευση των προτάσεων του ΟΕΘΠΖ για τα αντισταθμιστικά μέτρα στην

τοπική κοινωνία

c. συζήτηση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση επί των προτάσεων αυτών

d. συλλογή των προτάσεων που επιλέγουν οι θιγόμενοι ιδιοκτήτες, σε

συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση

e. κατάθεση των προτάσεων στο ΥΠΕΧΩΔΕ προς έγκριση

Μετά την έγκρισή τους από το ΥΠΕΧΩΔΕ και με βάση τη μελέτη για το

«Επιχειρησιακό Σχέδιο του Οργανισμού ΕΘΠΖ», ο Οργανισμός θα εκπονήσει τη

σχετική οικονομοτεχνική μελέτη για την εφαρμογή, πλέον, των αντισταθμιστικών

μέτρων και την προώθησή τους. Εκτιμάται ότι η διαδικασία αυτή θα διαρκέσει έως

και το τέλος Οκτωβρίου 2003.

43

Έγκριση των κανονισμών λειτουργίας του ΕΘΠΖ από το ΥΠΕΧΩΔΕ και

κατάρτιση των υπολειπόμενων

Κατά τη διάρκεια του 2001 εκπονήθηκαν οι εξής κανονισμοί λειτουργίας του

Οργανισμού : α) Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας, Υπηρεσιών και

Προσωπικού β) Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του Δ.Σ. γ) Εσωτερικός

Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης και Προμηθειών. Οι κανονισμοί αυτοί, αφού

εγκρίθηκαν από το Δ.Σ. του Οργανισμού κατατέθηκαν στο ΥΠΕΧΩΔΕ για την

έγκρισή τους, όπως προβλέπεται από το ιδρυτικό Π.Δ. Στις αρχές του 2003

συντάχθηκε και ο εναπομένων κανονισμός «Εσωτερικός Κανονισμός Ανάληψης

Έργων και Ανάθεσης Έργων και Υπηρεσιών του Οργανισμού ΕΘΠΖ», η έγκριση

του οποίου θα ακολουθήσει την ίδια διαδικασία με τους προηγούμενους. Οι

παραπάνω κανονισμοί είναι ακριβώς αυτοί που προβλέπεται να συνταχθούν, από

το ιδρυτικό Π.Δ.

Εκπόνηση του Κανονισμού Λειτουργίας και Διαχείρισης και του Σχεδίου

Διαχείρισης του ΕΘΠΖ

Η σύνταξη και των δύο προβλέπεται στο Π.Δ. κήρυξης του Οργανισμού.

Συγκεκριμένα, ο Κανονισμός Διαχείρισης και Λειτουργίας ρυθμίζει λεπτομερώς :

ειδικότερα θέματα προστασίας και οργάνωσης των δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο

χώρο, την εισαγωγή εισιτηρίου, τις οικονομικές σχέσεις του οργανισμού με ιδιώτες

που ασκούν δραστηριότητες συμβατές με τους σκοπούς του Πάρκου, ειδικά

θέματα που αφορούν στην αγροτική και δασική διαχείριση, την οργάνωση

συστήματος επόπτευσης του χώρου, την πρόσβαση ατόμων και τροχοφόρων στις

προστατευόμενες περιοχές, την οργάνωση της αναψυχής και της οικοτουριστικής

δραστηριότητας, τη συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, την

επιστημονική έρευνα, την περιβαλλοντική και πολιτιστική ευαισθητοποίηση και

εκπαίδευση, την εφαρμογή ειδικών διαχειριστικών μέτρων για τα απειλούμενα και

προστατευόμενα είδη. Πέρα από αυτά, το Π.Δ. προβλέπει και τη σύνταξη τριετούς

διαχειριστικού σχεδίου και ετήσιου προγράμματος δράσης (το τελευταίο έχει

πραγματοποιηθεί ήδη). Ο Οργανισμός έχει καταθέσει πρόταση σχετικά με την

εκπόνηση του Κανονισμού Διαχείρισης και Λειτουργίας στην κοινοτική

πρωτοβουλία ΕΠΠΕΡ 2000-2006 και αναμένεται η έγκρισή της, προκειμένου να

44

προκηρυχθεί μελέτη με τίτλο «Σχέδιο Διαχείρισης, Κανονισμός Λειτουργίας και

Διαχείρισης του ΕΘΠΖ», με προβλεπόμενο προϋπολογισμό 207.777EURO και

φορείς υλοποίησης το ΥΠΕΘΟ, το ΥΠΕΧΩΔΕ (έγκριση) και τον ΟΕΘΠΖ

(προκήρυξη, εκπόνηση).

Εκπόνηση της μελέτης «Επιχειρησιακό Σχέδιο του Οργανισμού ΕΘΠΖ»

Τα αντικείμενα που πραγματεύεται η μελέτη είναι : α) τα βασικά επίπεδα

οργάνωσης και λειτουργίας του Οργανισμού β) το οικονομικό σχέδιο του

Οργανισμού και γ) η ανάλυση της οικονομικής βιωσιμότητας και προτάσεις για τις

προοπτικές ανάπτυξης. Ο συνολικός χρόνος για την ολοκλήρωση της μελέτης

είναι τέσσερις μήνες και θα εκπονηθεί σε δύο φάσεις. Το έργο έχει ήδη ανατεθεί

σε μελετητή κατόπιν σχετικής προκήρυξης και απόφασης του Δ.Σ. του ΟΕΘΠΖ.

Οι δράσεις στις οποίες αναμένεται να προβεί ο Οργανισμός, σε διαφοροποίηση

με τα προηγούμενα έτη, το 2003 και δεν έχουν σχέση με το θεσμικό πλαίσιο είναι

οι εξής :

Η ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας

Η ενημέρωση της Ζακυνθινής κοινωνίας για τους στόχους του ΕΘΠΖ αποτελεί μια

ενέργεια απαραίτητη για την ομαλή συνεργασία του Διαχειριστικού Φορέα με τους

τοπικούς φορείς αλλά και για να υπάρχει συναίνεση στις δραστηριότητες που ο

φορέας αναπτύσσει. Για το λόγο αυτό αναμένεται η έκδοση δελτίων τύπου, η

διενέργεια συνεντεύξεων και παρουσιάσεων σε σχετικές εκδηλώσεις και άλλες

παρόμοιες ενέργειες.

Η διαχείριση της θαλάσσιας περιοχής

Για την ορθολογική διαχείριση και την ανάπτυξη ήπιων δραστηριοτήτων στη

θαλάσσια περιοχή του Πάρκου, ο Οργανισμός συνεργάζεται στενά με το

Λιμεναρχείο Ζακύνθου. Έτσι, για το 2003 έχει προγραμματιστεί να υλοποιηθούν οι

παρακάτω στόχοι :

1. προμήθεια δεύτερου σκάφους για την περιπολία και φύλαξη της θαλάσσιας

περιοχής του κόλπου του Λαγανά και επαρκή στελέχωσή του

2. δημιουργία εποχικού Λιμενικού Σταθμού στον κόλπο του Λαγανά

3. κατάρτιση ειδικού Διαχειριστικού Σχεδίου για την κίνηση των σκαφών στη

θαλάσσια ζώνη Β’ του ΕΘΠΖ

45

4. ολοκλήρωση της οριοθέτησης της θαλάσσιας περιοχής του Πάρκου (πόντιση

ειδικών σημαντήρων) και για τις ζώνες Β, Γ.

Για την υλοποίηση των στόχων αυτών, ο ΟΕΘΠΖ έχει ήδη :

i. Καταθέσει πρόταση σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση της

προμήθειας του σκάφους

ii. Συνεργαστεί με το Λιμεναρχείο για τη δημιουργία του εποχικού Λιμενικού

Σταθμού στο αλιευτικό καταφύγιο του Άγιου Σώστη, μέσα στον κόλπο του

Λαγανά και για την κατάρτιση του Διαχειριστικού Σχεδίου.

Η προβολή του ΕΘΠΖ και του έργου του

Για το σκοπό αυτό πρέπει να πραγματοποιηθούν ενέργειες όπως: δελτία τύπου σε

εθνικές και διεθνείς εφημερίδες, συνεντεύξεις σε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά

κανάλια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συχνή ανανέωση της ιστοσελίδας του

Οργανισμού με νέες δραστηριότητες και ειδήσεις, συμμετοχή σε εθνικά και διεθνή

συνέδρια και συναντήσεις, προσέλκυση δημοσιογράφων για την παρουσίαση του

ΕΘΠΖ, οργάνωση εκδηλώσεων και συμμετοχή σε εκδηλώσεις που αφορούν το

περιβάλλον και τον πολιτισμό, δημιουργία υλικού για αποστολή στις εκδηλώσεις

αυτές.

Πρόγραμμα παρακολούθησης παραμέτρων περιβάλλοντος

Σχετικά με το σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος αυτού, έχει ήδη

κατατεθεί πρόταση στο πρόγραμμα Life – Φύση για τη χρηματοδότησή του και

αναμένεται η απάντηση. Σημαντική παράμετρο αποτελεί και η ρύπανση στην

προστατευόμενη περιοχή από διάφορες δραστηριότητες (π.χ. διάθεση

βοθρολυμάτων στους αγρούς χωρίς επεξεργασία, απόβλητα πλυντηρίων, καύση

μεταχειρισμένων ορυκτελαίων). Η καταγραφή των πηγών ρύπανσης, η

υποστήριξη των αρμόδιων φορέων και η συνεργασία και ενημέρωση των πολιτών

αποτελούν, επίσης, βασικά αντικείμενα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο

Σχέδιο Διαχείρισης.

Συνεργασία με τις Μη Κυβερνητικές Περιβαλλοντικές Οργανώσεις (ΜΚΠΟ)

Πρόκειται για μία δράση, η οποία προβλέπεται αναλυτικά στο Ν.2742/1999 άρθρο

15 παρ. 3. Σύμφωνα με αυτόν και προκειμένου ο Φορέας να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις του αποτελεσματικά, θα πρέπει να συνεργάζεται όχι μόνο με μη

46

κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά και με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ε.Ε. και των

διεθνών οργανισμών, τις κρατικές υπηρεσίες, Ν.Π.Δ.Δ., Ο.Τ.Α., με ημεδαπά και

αλλοδαπά εκπαιδευτικά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, οργανισμούς του ίδιου ή

συγγενούς επιστημονικού ενδιαφέροντος, καθώς και με φυσικά πρόσωπα και

Ν.Π.Ι.Δ. που δραστηριοποιούνται στα πεδία αρμοδιότητάς τους. Από την πλευρά

τους, οι φορείς που ανήκουν στο στενό και ευρύτερο δημόσιο τομέα οφείλουν να

συνδράμουν το φορέα στο έργο του παρέχοντας κάθε αναγκαίο στοιχείο ή

πληροφορία. Σαν αποτέλεσμα αυτών των δυνατοτήτων, ο Οργανισμός είναι ήδη

μέλος ή συνεργάζεται με διεθνείς φορείς που έχουν σχέση με τη διαχείριση

προστατευόμενων περιοχών. Συγκεκριμένα είναι :

a) Μέλος του «EUROPARC FEDERATION»

b) Έχει στενή συνεργασία με Εθνικά Πάρκα της Μεσογείου (κυρίως στη Γαλλία και

στην Ιταλία), με στόχο την ανταλλαγή απόψεων και τεχνογνωσίας

c) Συνεργάζεται με τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις ‘’Bellagium’’,

‘’EURONATURE’’ και ‘’Ecologic’’ για την διεξαγωγή δραστηριοτήτων στη

Ζάκυνθο σε σχέση με την ενημέρωση και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας

(workshops, conference).

Οι ΜΚΠΟ συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση και προστασία της περιοχής μέσω

της υλοποίησης προγραμμάτων συστηματικής παρακολούθησης και προστασίας

(ΑΡΧΕΛΩΝ), ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης επισκεπτών, εκδόσεων, αγοράς

και διαχείρισης γης. Συνεκτιμώντας ότι η συνέχιση των προγραμμάτων αυτών

είναι χρήσιμη για τη λειτουργία του Πάρκου, η υλοποίησή τους θα πρέπει να

γίνεται υπό την εποπτεία του Οργανισμού του ΕΘΠΖ και στο πλαίσιο του Σχεδίου

Διαχείρισης ώστε η υπάρχουσα τεχνογνωσία να αξιοποιηθεί κατά τον καλύτερο

δυνατό τρόπο. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να επισπευτεί η υπογραφή ενός

μνημονίου συνεργασίας το οποίο να προσφέρει τη βάση για ένα συγκεκριμένο

πλαίσιο συνεργασίας.

Προγράμματα εθελοντών

Η εθελοντική εργασία αποτελεί, διεθνώς, ένα σημαντικό παράγοντα για τις

προστατευόμενες περιοχές, γι αυτό και η υποστήριξη τέτοιων προγραμμάτων

47

περιλαμβάνεται συνήθως στο Σχέδιο Δράσης των Διαχειριστικών Φορέων. Τα

προγράμματα εθελοντών αφορούν κυρίως :

1. την επόπτευση και φύλαξη

2. τη συλλογή βασικών επιστημονικών δεδομένων

3. τον καθαρισμό παραλιών, χερσαίων εκτάσεων

4. την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού

5. την κατασκευή μικρών έργων (π.χ. μονοπάτια, σήμανση)

Επίσης, οι εθελοντές αποτελούν συνεργάτες, οι οποίοι θα υποστηρίξουν και θα

«διαφημίσουν» την προστατευόμενη περιοχή σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Γι

αυτό έχει κριθεί σκόπιμη η ανάπτυξη ενός προγράμματος εθελοντών από όλο τον

κόσμο, στο πλαίσιο συνεργασίας του Οργανισμού με τις ΜΚΠΟ και για την

επίτευξή του, ο Οργανισμός έχει καταθέσει σχετική πρόταση στο πρόγραμμα του

ΕΤΕΡΠΣ «Εθελοντισμός και Περιβάλλον» - όπως έχει αναφερθεί παραπάνω.

Συνεργασία με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα για την εκπόνηση εργασιών

Ήδη από το 2001 ο ΟΕΘΠΖ έχει ξεκινήσει τη διαδικασία συνεργασίας με διάφορα

Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στόχος

αυτής της συνεργασίας είναι η εκπόνηση από φοιτητές εργασιών (μεταπτυχιακά,

διπλωματικές, πρακτική άσκηση) έτσι ώστε να αποκτήσει ο Οργανισμός πολύτιμα

δεδομένα, τα οποία θα βοηθήσουν στη διαχείριση της περιοχής και στη λήψη

αποφάσεων.

Βέβαια, στο σύνολο των έργων που αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, υπάρχουν

ορισμένα τα οποία διαρκούν όλο το χρόνο, τα περισσότερα, όμως, μπορούν και

πρέπει να υλοποιηθούν κατά κύριο λόγο κατά την περίοδο ωοτοκίας της

θαλάσσιας χελώνας, πράγμα που σημαίνει πως η πιο επιβαρημένη περίοδος είναι

οι καλοκαιρινοί μήνες. Έτσι, από 1η Ιουνίου μέχρι και 30

η Σεπτεμβρίου, οι κύριες

δραστηριότητες του Οργανισμού είναι η φύλαξη των προστατευόμενων περιοχών,

η ενημέρωση των τουριστών και η οριοθέτηση του Πάρκου με σημαδούρες, όπου

έχουν υπάρξει φθορές.

48

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Θεωρείται αυτονόητο, πως, μια και αναφερόμαστε σε έναν πρωτοποριακό για

την Ελλάδα θεσμό, για μια «πιλοτική» εφαρμογή του νόμου περί

προστατευόμενων περιοχών, θα έχουν προκύψει κάποιες δυσλειτουργίες ή

προβλήματα κατά τη λειτουργία του, αφού η θεωρία από την πράξη πάντα

απέχουν. Σκοπός είναι να ξεπερασθούν τα προβλήματα αυτά, είτε πρόκειται για

κενά στο θεσμικό πλαίσιο, είτε για παραλήψεις ή δυσκολία συνεργασίας με τους

αρμόδιους φορείς. Για την επίτευξή του, σημαντικές είναι οι ετήσιες εκθέσεις

αξιολόγησης που υποβάλλει ο Οργανισμός στο ΥΠΕΧΩΔΕ, στις οποίες πρέπει να

περιλαμβάνονται και παρατηρήσεις σχετικά με τα υφιστάμενα εμπόδια καθώς και

προτάσεις για την αντιμετώπισή τους.

Ο Οργανισμός του ΕΘΠΖ κλήθηκε από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του να

επέμβει σε έναν ευαίσθητο για την περιοχή τομέα, την προστασία της θαλάσσιας

χελώνας caretta caretta και των παραλιών ωοτοκίας της. Πρόκειται για μία

παρέμβαση με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή του

τόπου, αφού οι περιοχές που περιλαμβάνονται στα όρια προστασίας

συγκεντρώνουν μεγάλο τουριστικό, οικιστικό και ευρύτερο οικονομικό ενδιαφέρον.

Παράλληλα, πολλές από τις ασκούμενες δραστηριότητες έπρεπε να

αναμορφωθούν (π.χ. γεωργία, αλιεία) ή και να περιοριστούν (π.χ. τουρισμός).

Αυτοί οι παράγοντες, καθώς και διάφοροι άλλοι τοπικής εμβέλειας αποτέλεσαν,

ίσως, το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετώπισε το ΕΘΠΖ, την αντίδραση της

τοπικής κοινωνίας, η οποία ήταν εντονότερη κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας

του Πάρκου, την περίοδο δηλαδή προσαρμογής του, χωρίς αυτό να σημαίνει πως

έχει εξαλειφθεί πλήρως μέχρι σήμερα. Εκτενέστερη αναφορά σε αυτό θα γίνει σε

επόμενο κεφάλαιο.

Η αποτελεσματική λειτουργία του Οργανισμού βασίζεται, κυρίως, στη

συνεργασία του με διάφορους τοπικούς φορείς, όπως είναι ενδεικτικά, οι

Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού, το Λιμεναρχείο και η

Αστυνομία, η Κτηματική Εταιρεία Ζακύνθου. Στην πλειοψηφία τους, οι

49

συνεργασίες αυτές αφορούν στην διενέργεια ελέγχων και στη φύλαξη της

προστατευόμενης περιοχής, ενώ υπάρχουν και φορείς που εμπλέκονται στην

υλοποίηση των διαφόρων προγραμμάτων, στα οποία συμμετέχει ο ΟΕΘΠΖ.

Συγκεκριμένα, οι φύλακες που έχει προσλάβει ο φορέας οφείλουν να αναφέρουν

στην Αστυνομία ή στο Λιμεναρχείο τυχόν παραβάσεις και παρατυπίες,

προκειμένου αυτοί να επέμβουν για την επιβολή κυρώσεων. Η ανταπόκριση,

όμως, στις κλήσεις αυτές δεν είναι πάντα εφικτή είτε λόγω ελλιπών μέσων, είτε

λόγω φόρτου εργασίας, ιδιαίτερα κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Αρκετές φορές

πρέπει να αξιολογηθεί η σοβαρότητα του περιστατικού προκειμένου να κριθεί αν

είναι απαραίτητη η επέμβασή τους. Αυτό, όμως, καθιστά χαλαρότερο τον έλεγχο

και έγκειται, πλέον, στην ικανότητα των φυλάκων και των επιτηρητών φύλαξης να

αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα περιστατικά που προκύπτουν. Ένα άλλο

γεγονός αφορά στη συνεργασία του Φορέα με τον Ε.Ο.Τ. για την προμήθεια

δεδομένων που θα βοηθούσαν στη χαρτογράφηση των ξενοδοχειακών μονάδων

της περιοχής, προκειμένου αυτά να διοχετευτούν στη βάση δεδομένων του GIS.

Δυστυχώς τα στοιχεία αυτά ήταν τελείως ετεροχρονισμένα και άρα αδύνατο να

χρησιμοποιηθούν. Το φαινόμενο αυτό έχει παρατηρηθεί και με άλλες δημόσιες

υπηρεσίες, οι οποίες δεν μπορούσαν να παρέχουν την κατάλληλη πληροφόρηση.

Αυτό έχει σημαντικό κόστος σε χρόνο και σε προσπάθεια, αφού η διάρκεια του

έργου παρατείνεται και τα στοιχεία που είναι απαραίτητα συγκεντρώνονται,

συνήθως, με επιτόπια έρευνα. Όσο για τους φορείς που συνεργάζονται για την

προώθηση και προβολή του έργου του ΟΕΘΠΖ (σχολεία, Δήμοι) εκεί, η

συνεργασία εξαρτάται από τις καλές προθέσεις των υπευθύνων και την πίστη τους

στο έργο αυτό και από την έλλειψη δυσπιστίας, η οποία έχει αντιμετωπιστεί με

προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών φορέων.

Οι σημαντικότερες, όμως, αποφάσεις που αφορούν στις δραστηριότητες του

Πάρκου λαμβάνονται σε επίπεδο Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Το πρόβλημα είναι

πως ο Νομάρχης Ζακύνθου έχει παραλείψει, ακούσια ή εκούσια, να λάβει κάποιες

σοβαρές αποφάσεις, προκειμένου να προχωρήσουν θέματα που εκκρεμούν στο

Πάρκο.

50

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Δικαστήριο των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη μη λήψη των απαραίτητων μέτρων προστασίας

για τον κόλπο του Λαγανά και τη θαλάσσια χελώνα caretta caretta, κατά το

χρονικό διάστημα πριν τον Αύγουστο του 1999. Η απόφαση πάρθηκε στις 30

Ιανουαρίου 2002, επιβάλλοντας στην Ελλάδα την καταβολή των δικαστικών

εξόδων. Με την ίδρυση και δραστηριοποίηση του Διαχειριστικού Φορέα

αποδεικνύεται έμπρακτα η προσπάθεια συμμόρφωσης με την απόφαση του

Δικαστηρίου. Και όμως, σύμφωνα με πληροφορίες στελέχους του Φορέα, ο

Νομάρχης δεν έχει παραλάβει ακόμα την απόφαση του Δ.Ε.Κ. προκειμένου να

γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις ή να ληφθούν οι αποφάσεις που εμπίπτουν

στην αρμοδιότητά του. Με άλλα λόγια, το Θαλάσσιο Πάρκο ελάχιστα, πλέον,

εμπλέκεται και συνεπώς ευθύνεται για την μη τήρηση της κοινοτικής νομοθεσίας.

Η μη συμμόρφωση, όμως, της Ελλάδας με την απόφαση μπορεί να οδηγήσει και

σε δεύτερη ή τρίτη καταδικαστική απόφαση, οπότε το Ελληνικό Κράτος θα

αναγκαστεί να πληρώνει ημερήσιο πρόστιμο, ανάλογα με το μέγεθος και την

διάρκεια της παράβασης. Κι αυτό θα συμβεί γιατί υπάρχουν εκκρεμότητες από την

πλευρά της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Τελευταίος έλεγχος για την εφαρμογή

της έγινε τον Ιούλιο του 2002.

Για τον ίδιο λόγο - έλλειψη απόφασης του Νομάρχη - δεν έχει συσταθεί ακόμα η

Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία προβλέπεται από το ιδρυτικό Π.Δ. του ΕΘΠΖ,

στο οποίο αναφέρεται τόσο η διάρθρωσή της όσο και τα καθήκοντά της. Η

Επιτροπή αυτή, όπως και η Επιστημονική, έχουν συμβουλευτικό και γνωμοδοτικό

ρόλο ως προς τον Οργανισμό και κρίνονται απαραίτητες για τη λειτουργία του.

Επιπρόσθετα, εκκρεμεί η απόφαση του Νομάρχη προκειμένου να προσδιοριστούν

οι περιορισμοί της θαλάσσιας ζώνης Β, έτσι ώστε να εφαρμοστεί από την πλευρά

του Οργανισμού ο απαραίτητος έλεγχος και φύλαξη. Αυτό συμβαίνει γιατί, σε

αντίθεση με τις θαλάσσιες ζώνες Α και Γ, όπου όλα καθορίζονται επακριβώς από

το Π.Δ., για τη ζώνη Β ορίζονται τα εξής : «Κατ’ εξαίρεση δύναται να επιτραπεί,

μετά από ειδική άδεια που εκδίδεται από τη Λιμενική Αρχή με τη σύμφωνη γνώμη

της αρμόδιας Νομαρχιακής υπηρεσίας επί θεμάτων ΥΠΕΧΩΔΕ, η παραμονή και

αγκυροβολία λέμβων ή πλοιαρίων, που είναι απαραίτητα για τις ανάγκες των

51

κατοίκων της περιοχής ή επαγγελματιών. Με απόφαση του Νομάρχη είναι

δυνατόν να καθορίζεται ο ανώτατος αριθμός παρόμοιων αδειών, οι θέσεις

αγκυροβολιάς και οι ειδικοί όροι, που διέπουν τις εν λόγω εξαιρέσεις ώστε να

εξασφαλίζεται ο απαιτούμενος βαθμός προστασίας της θαλάσσιας χελώνας.»

Όπως γίνεται αντιληπτό, η προστασία αυτή δεν εξασφαλίζεται, ούτε είναι δυνατή η

επέμβαση του Οργανισμού σε τυχόν παρανομίες, χωρίς την ύπαρξη απόφασης

του Νομάρχη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ευχέρεια που παρέχει ο νόμος

αποτελεί αδυναμία για την εφαρμογή του.

Και η συνεργασία του Οργανισμού, όμως, με το ΥΠΕΧΩΔΕ, το Υπουργείο στο

οποίο υπάγεται ο ΟΕΘΠΖ, δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τελείως ανέφελη, κι

αυτό, ίσως, γιατί πρόκειται για μια κεντρική δημόσια υπηρεσία με την ακαμψία και

δυσπραγία, που χαρακτηρίζει το ελληνικό δημόσιο. Συγκεκριμένα, ενώ ο

Οργανισμός έχει εκπονήσει όλους τους εσωτερικούς κανονισμούς που

προβλέπονται από το ιδρυτικό Π.Δ., κατά τη διάρκεια του 2001, αυτοί δεν έχουν

εγκριθεί ακόμα από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ, όπως θα έπρεπε. Για

την ακρίβεια έχουν περάσει σχεδόν 18 μήνες από την κατάθεση του «Εσωτερικού

Κανονισμού Υπηρεσιών και Προσωπικού» του Διαχειριστικού Φορέα στο

Υπουργείο, για την έγκρισή του. Εξάλλου, σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο

Δράσης του 2003, από τον Ιούνιο του 2001 εκκρεμεί πρόταση του Οργανισμού για

τροποποίηση του ιδρυτικού Π.Δ. και κρίνεται αναγκαία η προσφυγή σε

«κατάλληλες ενέργειες για την προώθηση της πρότασης για την τροποποίηση του

Π.Δ., σε συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης και τις περιβαλλοντικές

οργανώσεις, στο Συμβούλιο της Επικρατείας.». Επιπρόσθετα, η έλλειψη μέχρι

τώρα «Κανονισμού Λειτουργίας και Διαχείρισης» οφείλεται, σύμφωνα με

πληροφορίες από στελέχη του Οργανισμού, στο σημαντικό κόστος (περίπου 40

εκατ. δρχ.) κατάρτισής του, το οποίο πρέπει κανονικά να χρηματοδοτηθεί από το

ΥΠΕΧΩΔΕ. Ο Οργανισμός φρόντισε να εντάξει την υλοποίησή του στην

ευρωπαϊκή χρηματοδοτική πρωτοβουλία ΕΠΠΕΡ 2000-2006, μαζί με το Σχέδιο

Διαχείρισης. Αφού εκπονηθούν από τον ΟΕΘΠΖ θα πρέπει και αυτά να

κατατεθούν προς έγκριση στο Υπουργείο. Τέλος, όσον αφορά στη συνεργασία με

άλλα Υπουργεία, παρ’ όλο που το 2001 είχαν ετοιμαστεί προτάσεις για το

52

Πρόγραμμα INTEREG II, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, τη

Νομαρχία Ζακύνθου, τους Δήμους Ζακυνθίων και Λαγανά και την ΤΕΔΚ Ζακύνθου,

αυτές δεν προωθήθηκαν από το Υπουργείο Ανάπτυξης.

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο

Οργανισμός είναι η εξασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητάς του. Κι αυτό δεν

αφορά καθ’ αυτή τη λειτουργία του φορέα, δηλαδή, τα λειτουργικά του έξοδα, αλλά

τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων του, όπως η προώθηση των αντισταθμιστικών

μέτρων. Ειδικά, οι απαλλοτριώσεις, η εφ’ άπαξ, δηλαδή, αποζημίωση για την

αγορά χερσαίων εκτάσεων από ιδιώτες, εκτιμάται ότι είναι η πιο δαπανηρή

ενέργεια στα πλαίσια του Οργανισμού. Σύμφωνα με την περιβαλλοντική μελέτη

οικονομοτεχνικών προϋποθέσεων που καταρτίστηκε το Δεκέμβριο του 1996, το

ετήσιο χρηματικό ποσό που θα ήταν διαθέσιμο για απαλλοτριώσεις ή

μακροχρόνιες μισθώσεις έφθανε το ποσό των 125.000.000 δρχ., το οποίο θα

καλυπτόταν από τη θέσπιση τέλους στις αεροπορικές πτήσεις 500 δρχ.

(250δρχ/αναχώρηση και 250δρχ/άφιξη ανά άτομο). Προκειμένου αυτό το ποσό να

αναπροσαρμοστεί στα σημερινά δεδομένα, ο Οργανισμός αναμένεται να

ολοκληρώσει τη σχετική οικονομοτεχνική μελέτη για την εφαρμογή των

αντισταθμιστικών μέτρων μέχρι και το τέλος Οκτωβρίου 2003, ενώ υπάρχει το

ενδεχόμενο να καλυφθεί το έξοδο με τον τρόπο που προέβλεπε η μελέτη του

1996. Το θετικό στοιχείο σ’ αυτό το θέμα είναι πως ο Οργανισμός έχει καταφέρει

μέχρι σήμερα να εντάξει το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων του σε εθνικά

και ευρωπαϊκά επιδοτούμενα προγράμματα, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνέχισή

τους.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα των εργαζομένων στον Φορέα, ο έλεγχος των

δραστηριοτήτων στις διάφορες ζώνες προστασίας είναι δύσκολο έως αδύνατο να

είναι πλήρης και λεπτομερής και αυτό οφείλεται τόσο στην έλλειψη μέσων (π.χ.

οχημάτων) όσο και προσωπικού. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει ο αριθμός του

μόνιμου προσωπικού δεν ξεπερνά τους 10 και είναι υπεύθυνοι τόσο για τη φύλαξη

και έλεγχο των παραλιών ωοτοκίας, τη σήμανση της θαλάσσιας περιοχής, τον

έλεγχο της τουριστικής και οικιστικής δραστηριότητας και, παράλληλα, την

υλοποίηση των προγραμμάτων. Βέβαια, τους καλοκαιρινούς μήνες οι φύλακες και

53

οι ξεναγοί είναι περισσότεροι, αλλά και οι κίνδυνοι και η απαιτούμενη

επαγρύπνηση αυξάνονται σημαντικά. Οι παραλίες που εντάσσονται στην

προστατευόμενη περιοχή είναι οι πιο τουριστικές του νησιού, συγκεντρώνοντας

μεγάλο αριθμό παραθεριστών που δεν δηλώνουν οπαδοί των εναλλακτικών και

ήπιων μορφών τουρισμού. Για την ακρίβεια, ο Λαγανάς και το Καλαμάκι

φημίζονται για την έντονη ζωή τους και κατακλύζονται σχεδόν αποκλειστικά από

Άγγλους τουρίστες, ενώ στο Λαγανά βρίσκεται και το αεροδρόμιο του νησιού. Για

κακή τύχη, η περίοδος ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας συμπίπτει απόλυτα με

την τουριστική περίοδο για το νησί και γι αυτό η προσπάθεια που απαιτείται από

το προσωπικό είναι μεγάλη. Γενικά, πρόκειται για μια Οργάνωση με πάρα πολλά

αντικείμενα που πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα και το ίδιο αποτελεσματικά.

Η διαχείριση των προγραμμάτων της Ε.Ε. στα οποία συμμετέχει ο Διαχειριστικός

Φορέας γίνεται αποκλειστικά από αυτόν και χωρίς καμία μεσολάβηση από το

ΥΠΕΧΩΔΕ. Η ευθύνη, λοιπόν, που έχει αναλάβει είναι μεγάλη αφού κατά τη λήξη

τους, ο Οργανισμός πρέπει να είναι εντός των χρονοδιαγραμμάτων και του

προϋπολογισμού των έργων και να έχει πραγματοποιήσει όλες τις προβλεπόμενες

δράσεις. Τα κονδύλια που ήδη χειρίζεται είναι αρκετά μεγάλα και αναμένεται να

αυξηθούν σημαντικά. Το πρώτο πρόγραμμα που λήγει είναι το Life – Περιβάλλον,

το Μάιο του 2004 και η τελευταία φάση είναι αυτή που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη

δυσκολία για τους υπεύθυνους, παρ’ όλο που μέχρι σήμερα είναι συνεπής με τα

προσυμφωνημένα και έχουν καταθέσει ήδη τις ενδιάμεσες εκθέσεις αξιολόγησης.

Δυστυχώς, πρέπει να γίνει αναφορά και στις φθορές που κατά περιόδους έχουν

υποστεί τα εξαρτήματα οριοθέτησης του θαλάσσιου χώρου (σημαδούρες) του

Πάρκου παρά την επιμελή τοποθέτησή τους. Παρ’ όλο που οι σημαδούρες

βασίζονται σε βαριές βάσεις από μπετό, έτσι ώστε να δικαιολογείται μόνο η

μετατόπισή τους από τα θαλάσσια ρεύματα, αρκετές από αυτές καταλήγουν κάθε

χρόνο κομμένες από τη βάση τους. Η φθορά που προκαλούν είναι σημαντική γιατί

έχουν μεγάλο κόστος και η τοποθέτησή τους είναι επίπονη, τη στιγμή που δεν έχει

ολοκληρωθεί ακόμα η οριοθέτηση και των τριών θαλάσσιων ζωνών.

Συνολικά, τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο Οργανισμός είναι πολλά

και δυσχεραίνουν το έργο του. Η τριετής, όμως, λειτουργία του και τα

54

αποτελέσματα που μέχρι τώρα έχει πετύχει δείχνουν πως ο ιδιότυπος αυτός

φορέας, σωστά στελεχωμένος και διαρθρωμένος, μπορεί να επιτύχει τους

σκοπούς του εκεί που άλλες μορφές διαχείρισης θα μπορούσαν να αποτύχουν. Σ’

αυτό, βέβαια, έχει συμβάλει πολύ και η όρεξη και δημιουργικότητα των υπευθύνων

του Πάρκου που εργάζονται υπερωριακά από αγάπη για το αντικείμενο.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ

Πηγές χρηματοδότησης – Βιωσιμότητα Κύρια προϋπόθεση για την ορθή και αποτελεσματική λειτουργία του Θαλάσσιου

Πάρκου είναι η εξασφάλιση της οικονομικής του βιωσιμότητας. Οι όποιες

οικονομικές δυσχέρειες παρουσιάζονται κατά καιρούς έχουν σαν αποτέλεσμα τη

χρονική καθυστέρηση των προς υλοποίηση προγραμμάτων και την επιβάρυνση

των εργαζομένων με επιπλέον υποχρεώσεις, λόγω της αδυναμίας πρόσληψης

επιπρόσθετου προσωπικού. Είναι γι αυτό απαραίτητο να εξασφαλιστεί η μόνιμη

και συνεχής χρηματοδότηση του Φορέα και η αύξηση των ιδίων πόρων του

προκειμένου να μην αντιμετωπιστεί στο μέλλον πρόβλημα βιωσιμότητας.

Τόσο στο ιδρυτικό Π.Δ. (ΦΕΚ 906/Δ/1999) όσο και στο Ν. 2742/1999

«Χωροταξικός Σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» γίνεται

αναλυτική αναφορά στους πόρους, στις πηγές, δηλαδή, χρηματοδότησης του

Διαχειριστικού Φορέα. Ο Νόμος θέτει το πλαίσιο χρηματοδότησης και επειδή

προηγείται χρονικά του Π.Δ. κατά δύο μήνες, στο τελευταίο προβλέπονται οι ίδιες

περίπου πηγές χρηματοδότησης με μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Έτσι, στο άρθρο 9

παρ. 3 του Π.Δ. περιγράφονται οι πόροι του Οργανισμού, οι οποίοι είναι οι εξής:

1. Χρηματοδοτήσεις του Ελληνικού Δημοσίου από το Πρόγραμμα Δημοσίων

Επενδύσεων (ΠΔΕ) του ΥΠΕΧΩΔΕ, του Υπουργείου Γεωργίας ή άλλων

Υπηρεσιών ή από άλλους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς αυτού (ΕΤΕΡΠΣ, Ταμείο

Δασών κ.α.)

Στο Ν. 2742/1999, στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και άλλα νομικά

πρόσωπα που έχουν σχέση με την χρηματοδότηση της προστασίας του φυσικού

περιβάλλοντος.

55

2. Χρηματοδοτήσεις από τους προϋπολογισμούς των φορέων της Τοπικής και

Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης της περιοχής και της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.

3. Πόροι και κάθε είδους έσοδα από τη συμμετοχή του Οργανισμού σε κοινοτικά

προγράμματα ή πρωτοβουλίες. Στο Ν. 2742/1999 περιλαμβάνονται και εθνικοί

πόροι που διατίθενται για την εκπόνηση προγραμμάτων, μελετών και ερευνών

σχετικών με θέματα που ανάγονται στους σκοπούς και τις δραστηριότητες του

Φορέα Διαχείρισης.

4. Έσοδα από ανταποδοτικά ή άλλα τέλη που τυχόν θα επιβληθούν για την

περιβαλλοντική ανάπτυξη της περιοχής και έσοδα από πρόστιμα που

επιβάλλονται για παραβάσεις περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην οριοθετούμενη

περιοχή του Πάρκου.

5. Έσοδα από δωρεές και κάθε είδους ενισχύσεις (επιχορηγήσεις ή χορηγίες) από

φορείς του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα, ιδρύματα, οργανισμούς ή τράπεζες.

6. Έσοδα από την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων του και την ανάπτυξη

δραστηριοτήτων. Ο Ν. 2742/1999 καθορίζει συγκεκριμένα πως πρόκειται για

έσοδα από την πώληση υλικών, εκδόσεων, δεδομένων και κάθε άλλου προϊόντος

που παράγει ή εκμεταλλεύεται ο Φορέας Διαχείρισης, καθώς και αμοιβές από την

εκτέλεση ερευνών, μελετών και κάθε είδους υπηρεσιών στα πλαίσια των σκοπών

του για λογαριασμό τρίτων. Επίσης, αναφέρεται σε έσοδα που προέρχονται από

την εκμετάλλευση και προβολή του προστατευομένου αντικειμένου, όπως έσοδα

από εισιτήρια, ξεναγήσεις ομάδων επισκεπτών, προβολή και εκμετάλλευση

οπτικοακουστικού υλικού, εκχώρηση σημάτων ποιότητας και συνεργασίας σε

επιχειρήσεις. Επιπλέον ο Νόμος καθορίζει ότι ποσοστό 30% θα αποδίδεται

ετησίως στο ΕΤΕΡΠΣ και θα διατίθεται αποκλειστικά για την αναδιανομή πόρων

μεταξύ των φορέων διαχείρισης.

7. Επιχορηγήσεις από άλλες πηγές, δανειοδοτήσεις και κάθε άλλο έσοδο από

οποιαδήποτε αιτία.

Παρατηρούμε, λοιπόν, πως νομοθετικά η επιβίωση των φορέων διαχείρισης των

προστατευόμενων περιοχών έχει προβλεφθεί και θα μπορούσε να πει κανείς πως

είναι εξασφαλισμένη. Οι πηγές προσδιορίζονται με ακρίβεια, υποχρεώνοντας τα

αρμόδια Υπουργεία να περιλάβουν τη λειτουργία τους στον προϋπολογισμό τους.

56

Η πραγματικότητα, βέβαια, απέχει αρκετά από το νομοθετικό πλαίσιο κι αυτό γιατί

η κινητοποίηση των αρμόδιων φορέων δεν είναι πάντα άμεση (π.χ. ΥΠΕΧΩΔΕ) και

γιατί μεγάλο μέρος από τους πόρους εξαρτάται άμεσα από την δραστηριοποίηση

του φορέα (π.χ. προβολή, πρόστιμα) ή δεν είναι εξασφαλισμένες και μόνιμες

(ευρωπαϊκά προγράμματα).

Συγκεκριμένα, όσον αφορά στις χρηματοδοτήσεις από τα αρμόδια Υπουργεία,

αυτές γίνονται κατόπιν χρονοβόρων διαδικασιών και όχι άμεσα. Ήδη, έχει γίνει

αναφορά στο γεγονός ότι λόγω έλλειψης χρηματοδότησης από το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν

έχει καταρτιστεί ακόμα ο Κανονισμός Διαχείρισης και Λειτουργίας του Οργανισμού.

Επιπρόσθετα, μέσα στην καλοκαιρινή περίοδο του 2003 είναι μέσα στις προθέσεις

του Οργανισμού να ζητηθούν 200.000 EURO για την κάλυψη λειτουργικών εξόδων

και γενικότερα για την απρόσκοπτη λειτουργία του Φορέα. Το ποσό είναι

σημαντικό και αναμένεται η έγκαιρη χορήγηση του από το Υπουργείο.

Δεν είναι γνωστή η συμβολή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον ετήσιο

προϋπολογισμό του ΟΕΘΠΖ, είναι αξιόλογη, όμως, η ενέργειά της να

παραχωρήσει το κτίριο στο οποίο στεγάζεται σήμερα ο Οργανισμός, καθώς και η

μεσολάβησή της για τη διευκόλυνση του έργου του, όπως η ενημέρωση των

πολιτών στο κέντρο ενημέρωσης της πόλης της Ζακύνθου που στεγάζεται στο

κινηματοθέατρο «ο Φώσκολος». Η χρηματοδότηση ενός τέτοιου φορέα από την

Τοπική Αυτοδιοίκηση και των δύο βαθμίδων προϋποθέτει την έγκριση και

αποδοχή του, πρώτα από την τοπική κοινωνία, διαφορετικά κανείς δεν θα είναι

διατεθειμένος να συμβάλλει ώστε να συγκεντρωθούν ποσά που θα διατεθούν σε

έναν τέτοιο σκοπό. Για το λόγο αυτό είναι ευνόητο πως ένας τέτοιος πόρος δεν

μπορεί να ενεργοποιηθεί από την αρχή λειτουργίας του Οργανισμού, αλλά αφού

αυτός έχει γίνει δεκτός από τους κατοίκους.

Το θετικό στοιχείο, σχετικά με την οικονομική κατάσταση του Οργανισμού, είναι

πως η πλειοψηφία των δραστηριοτήτων και των αντικειμένων του εντάσσονται στις

προβλεπόμενες δράσεις της Ε.Ε. για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

και, κατά συνέπεια, στις περισσότερες από τις χρηματοδοτικές πρωτοβουλίες της.

Μέχρι τώρα ο Οργανισμός έχει καταφέρει να συμμετάσχει σε αρκετά από τα

επιδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα, ενώ έχει καταρτίσει και καταθέσει

57

προτάσεις για συμμετοχή και σε άλλα. Το μειονέκτημα στην περίπτωση αυτή,

όπως και για κάθε άλλο έργο χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε., είναι πως κάθε

πρόγραμμα έχει συγκεκριμένη διάρκεια και ημερομηνία λήξης, πράγμα που δεν

ισχύει για την δραστηριότητα που υποστηρίζει. Αν πρόκειται για κάποιο έργο

υποδομής, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η μελλοντική συντήρησή του, ενώ αν

πρόκειται για κάποια δραστηριότητα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη

συνέχειά της είτε από εθνικούς πόρους, πλέον, είτε από ίδια κεφάλαια του φορέα.

Εξάλλου, τα προγράμματα αυτά θα καταρτίζονται μέχρι να πραγματοποιηθεί σε

μεγάλο βαθμό ο σκοπός τους σε όλη την επικράτεια της Ε.Ε., οπότε και θα

πάψουν να υφίστανται. Για τους λόγους αυτούς, η λειτουργία του ΟΕΘΠΖ δεν θα

πρέπει να εξαρτάται τόσο από τις κοινοτικές πρωτοβουλίες ώστε να φτάσει στο

σημείο να ταυτίζεται με την διάρκειά τους. Στα πλαίσια των εθνικών

προγραμμάτων θα μπορούσαμε να περιλάβουμε την ένταξη της περιοχής του

Θαλάσσιου Πάρκου στο «Ελλάδα 2004», ένα πρόγραμμα περιφερειακό που

ανήκει στο Αθήνα 2004. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει και άλλες αξιόλογες

περιοχές της ελληνικής περιφέρειας, στις οποίες θα γίνονται επισκέψεις και

ξεναγήσεις τουριστών με σκοπό τη διαφήμιση και την ενημέρωση για την

προσέλκυση όχι μόνο επισκεπτών αλλά και επενδυτών ή ατόμων που

ενδιαφέρονται για το συγκεκριμένο αντικείμενο.

Από την άλλη πλευρά, τα έσοδα από τα ανταποδοτικά τέλη, τα πρόστιμα για

παραβάσεις, την αξιοποίηση της περιουσίας του Πάρκου, των δραστηριοτήτων και

των συνεργασιών του, είναι αυτά στα οποία πρέπει να βασίζεται κατά κύριο λόγο

και τα οποία θα πρέπει να αυξήσει. Το σύνολο των εσόδων αυτών ονομάζονται

ίδια έσοδα, γιατί προκύπτουν εξ’ ολοκλήρου από την ύπαρξη και λειτουργία του

Φορέα, χωρίς να χρηματοδοτείται από τρίτους. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε

πως το 2003, το 30% των λειτουργικών εξόδων του καλύφθηκε από ίδια έσοδα.

Σύμφωνα με την περιβαλλοντική μελέτη οικονομοτεχνικών προϋποθέσεων που

εκπονήθηκε το 1996, γινόταν λεπτομερής ανάλυση τόσο των προβλεπόμενων

εσόδων από δραστηριότητες του Πάρκου ή από πιθανή επιβολή φόρου, όσο και

των αδυναμιών και πλεονεκτημάτων των ενδεχόμενων ανταποδοτικών τελών. Τα

τέλη που εξετάζονταν ήταν τα εξής: α) στις αφίξεις β) στις διανυκτερεύσεις γ) στο

58

σύνολο των επαγγελματιών δ) στο σύνολο των κατοίκων του νησιού ε) στο

σύνολο των κατοίκων της χώρας. Η μελέτη κατέληξε πως μεταξύ του φόρου και

των διαφόρων τελών, η καλύτερη επιλογή πηγής χρηματοδότησης ήταν η επιβολή

τέλους επί των αεροπορικών εισιτηρίων υπό μορφή Σπατόσημου (ο υπολογισμός

του ακριβές ποσού έχει προηγηθεί σε άλλο κεφάλαιο), με σκοπό την κάλυψη του

κόστους για την εφαρμογή των αντισταθμιστικών ρυθμίσεων (κυρίως για

απαλλοτριώσεις και μακροχρόνιες μισθώσεις). Η πρόταση αυτή αναμένεται να

τεθεί σύντομα σε εφαρμογή προκειμένου να ενισχυθεί οικονομικά ο Οργανισμός.

Πρέπει να επισημανθεί πως τα τέλη δεν μπορούν να εισπραχθούν από τον ίδιο το

Φορέα Διαχείρισης, αλλά θα πρέπει να επιβληθούν είτε από την Τοπική

Αυτοδιοίκηση είτε από το Δημόσιο, οι οποίοι θα τα αποδώσουν έπειτα στον

Διαχειριστικό Φορέα. Στην περίπτωση του «Σπατόσημου» υπέρ του Πάρκου, το

τέλος θα περιλαμβάνεται στην τιμή του εισιτηρίου, θα εισπράττεται από τα

τουριστικά γραφεία και θα αποδίδεται στο Δημόσιο υπέρ του ΟΕΘΠΖ. Το ίδιο

ισχύει και για τα έσοδα από πρόστιμα για παραβάσεις που αφορούν την

περιβαλλοντική νομοθεσία. Αυτά επιβάλλονται και εισπράττονται από την

Αστυνομία, το Λιμεναρχείο ή την εκάστοτε αρμόδια υπηρεσία και αποδίδονται στο

Φορέα.

Σύμφωνα πάντα με την ίδια μελέτη και πολλές από τις δραστηριότητές του θα

μπορούσαν να κοστολογηθούν, ώστε να αποφέρουν έσοδα. Τέτοια είναι : α) τα

εισιτήρια από τα κέντρα ενημέρωσης β) τα έσοδα από την παρακολούθηση της

ωοτοκίας γ) τα έσοδα από την παραλία της Δάφνης δ) τα έσοδα από πώληση

τουριστικών ειδών στα κέντρα ενημέρωσης ε) τα έσοδα από χορήγηση αδειών

στους βαρκάρηδες και στις σχολές κατάδυσης. Οι περισσότερες από αυτές τις

δραστηριότητες, όμως, τώρα ολοκληρώνονται ή χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της

προώθησης του έργου του Θαλάσσιου Πάρκου, με αποτέλεσμα να μην είναι ακόμα

οικονομικά εκμεταλλεύσιμες. Το διαφημιστικό υλικό, για παράδειγμα, που έχει

δημιουργηθεί διατίθεται δωρεάν προκειμένου να εδραιωθεί η υπόσταση του

Πάρκου, ενώ η παρακολούθηση της ωοτοκίας πραγματοποιείται από ιδιώτες, σε

συνεργασία και μετά από έγκριση του Φορέα.

59

Η πρόσοδος, η οποία αναμένεται να επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα είναι η

συνεργασία και η συμμόρφωση των τοπικών επιχειρηματιών διαφόρων κλάδων με

τον Οργανισμό και τους Κώδικες Καλής Συμπεριφοράς που έχει ή πρόκειται αυτός

να καταρτίσει. Για την ακρίβεια, οι επιχειρηματίες που επιθυμούν να αναπτύξουν

συμπεριφορά φιλική προς το περιβάλλον και τα προστατευτέα αντικείμενα του

Πάρκου και αφού ο Οργανισμός πιστοποιήσει πως τηρούνται όλες οι απαραίτητες

προϋποθέσεις, υπογράφουν ένα συμφωνητικό με τον ΟΕΘΠΖ, πληρώνουν μια

ενδεικτική εισφορά και προμηθεύονται το σήμα του «Συνεργάτη του ΕΘΠΖ», που ο

ίδιος ο Φορέας έχει δημιουργήσει γι αυτό το λόγο. Με τον τρόπο αυτό οι

επιχειρήσεις που υποστηρίζουν το Θαλάσσιο Πάρκο και εφαρμόζουν τους κώδικές

του θα είναι εύκολα αναγνωρίσιμες και ίσως να έχουν μεγαλύτερη τουριστική

ζήτηση.

Τέλος, στα έσοδα συγκαταλέγονται διάφορες δωρεές και χορηγίες από φυσικά

και νομικά πρόσωπα του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενώ ο Οργανισμός έχει το

δικαίωμα να συνάπτει δάνεια με τράπεζες για λογαριασμό του.

Θα μπορούσαμε να πούμε, λοιπόν, πως αν και υπάρχουν πόροι που

προβλέπονται θεσμικά αλλά δεν έχουν ακόμα ενεργοποιηθεί, επειδή το Πάρκο

βρίσκεται στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, η δραστηριοποίηση των στελεχών

του και η προσπάθειά τους να γίνει γνωστό το έργο του Διαχειριστικού Φορέα και

να διευρυνθεί έχουν ωφελήσει πολύ την μέχρι σήμερα οικονομική του επιβίωση.

Προβλέψεις για τη βιωσιμότητά του υπάρχουν, αρκεί και οι υπόλοιποι φορείς και

υπηρεσίες που εμπλέκονται να ενεργοποιηθούν το ίδιο.

Οικονομική διαχείριση – Περιουσιακά στοιχεία Η κάλυψη των τρεχουσών δαπανών, η διαχείριση των κονδυλίων που εισρέουν

από την Ε.Ε., η παρακολούθηση των κάθε λογής εσόδων και εξόδων και

οτιδήποτε άλλο αφορά στην οικονομική κατάσταση του Θαλάσσιου Πάρκου

αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα του Οργανισμού.

Συγκεκριμένα, το Γραφείο Επιχειρησιακού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού σε

συνεργασία με τον λογιστή του ΟΕΘΠΖ, ο οποίος είναι εξωτερικός συνεργάτης,

έχουν αναπτύξει δύο προγράμματα παρακολούθησης των οικονομικών του

60

Πάρκου, ώστε οι λογιστικές εγγραφές που πραγματοποιούνται να ακολουθούν

πάντα τις λογιστικές αρχές αλλά και να αποδίδουν την πραγματική

χρηματοοικονομική εικόνα του Φορέα, ανά πάσα στιγμή. Το σύστημα αυτό είναι

απαραίτητο γιατί ο Οργανισμός διαχειρίζεται εξ’ ολοκλήρου και αποκλειστικά τα

ποσά που εγκρίνονται από τα διάφορα προγράμματα της Ε.Ε., στα οποία

συμμετέχει, καθώς και τις επιδοτήσεις από τους δημόσιους φορείς. Τα ποσά αυτά

είναι αρκετά μεγάλα, με την προοπτική να αυξηθούν στο μέλλον και ο ΟΕΘΠΖ

είναι υποχρεωμένος να τα διαχειριστεί σωστά και αποδοτικά, πράγμα που

καταγράφεται στις ενδιάμεσες αξιολογήσεις που στέλνει στα αρμόδια όργανα της

Ε.Ε., τα οποία ασκούν και τον διαχειριστικό έλεγχο σε ότι αναφορά τα

προγράμματα αυτά. Πρέπει να τονιστεί, επίσης, πως η «ίδια συμμετοχή» που

απαιτείται στα συγχρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. προγράμματα με ποσοστό

συνήθως 30% ή 40% αναφέρεται σε πόρους του ΕΘΠΖ και όχι του Ελληνικού

Δημοσίου, όπως συμβαίνει με την πλειοψηφία των δημοσίων έργων. Αυτό τονίζει

ακόμα περισσότερο πως τα ευρωπαϊκά προγράμματα απευθύνονται άμεσα, χωρίς

μεσολάβηση του Ελληνικού Κράτους, στον Φορέα με την επωνυμία ΟΕΘΠΖ.

Οι δαπάνες, βέβαια, του Θαλάσσιου Πάρκου δεν έχουν μόνο επενδυτικό

χαρακτήρα. Ένα σημαντικό ποσό πρέπει να διατίθεται και για τα ετήσια

λειτουργικά έξοδα, πάγια και μη. Οι λειτουργικές δαπάνες αποτελούνται, κατά

κύριο λόγο, από : α) δαπάνες για αναλώσιμα, λογαριασμούς ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, ΟΤΕ,

ύδρευση), συντήρηση εξοπλισμού, καύσιμα, κ.α. β) δαπάνες μετακίνησης μελών

Δ.Σ. και στελεχών του Οργανισμού γ) δαπάνες για πληρωμή προσωπικού και

ασφαλιστικές εισφορές. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ένα μέρος των λειτουργικών

εξόδων καλύπτεται από ίδιους πόρους και το υπόλοιπο από κρατική

χρηματοδότηση.

Τέλος, στην κυριότητα του Φορέα Διαχείρισης ανήκουν : α) ένα ταχύπλοο

σκάφος, το οποίο χρησιμοποιεί το Λιμεναρχείο για τους σκοπούς του Θαλάσσιου

Πάρκου β) ένα φουσκωτό και γ) ένα τζίπ, για τη φύλαξη της χερσαίας έκτασης

του Πάρκου. Βέβαια, ο εξοπλισμός αυτός δεν θεωρείται επαρκής και γι αυτό

αναμένεται να εμπλουτιστεί μέσα από τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτικές

πρωτοβουλίες, όπου έχουν γίνει και οι αντίστοιχες προτάσεις. Το κτίριο στο οποίο

61

στεγάζεται, προς το παρόν, ο Οργανισμός αποτελεί παραχώρηση του Δήμου

Ζακυνθίων, με την προοπτική η έδρα του να μεταστεγαστεί στην Ι.Μ. Καλητέρου,

όπως έχει προαναφερθεί, η οποία αποτελεί παραχώρηση της Μητρόπολης. Στο

Παράρτημα της παρούσης εργασίας επισυνάπτονται και οι πρώτοι δύο

ισολογισμοί, που υποβάλει κάθε χρόνο ο Οργανισμός, των ετών 2000 και 2001 για

τις εταιρικές χρήσεις 20/07/00 – 31/12/00 και 01/01/01 – 31/12/01, αντίστοιχα.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Οι σχέσεις του συγκεκριμένου Φορέα Διαχείρισης με τους πολίτες και τους

επιχειρηματίες της περιοχής αποτελούν μια πτυχή της λειτουργίας του Οργανισμού

που χαρακτηρίζει και τη λειτουργία όλων των αντίστοιχων Φορέων σε διεθνές

επίπεδο. Η αποδοχή και προσαρμογή της τοπικής κοινωνίας στους σκοπούς και

τις δραστηριότητες του Θαλάσσιου Πάρκου αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις

για την επιβίωση και την αποτελεσματικότητά του.

Η καθ’ αυτή παρουσία ενός τέτοιου «σχήματος» στην περιοχή αποτελεί

σημαντικό πλεονέκτημα. Αυτό ισχύει γιατί, κατ’ αρχήν, οι Φορείς Διαχείρισης

αποτελούν ιδανικούς φορείς υλοποίησης των δράσεων του Επιχειρησιακού

Προγράμματος για το Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ 2000-2006) στο πλαίσιο του Γ’ Κ.Π.Σ.

και των άλλων χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών της Ε.Ε. και άρα η παρουσία τους

στις αντίστοιχες προστατευόμενες περιοχές καθίσταται αναγκαία, όσον αφορά

στην περίοδο αυτή, περισσότερο από ποτέ. Παράλληλα με την διευκόλυνση της

χρηματοδότησης των περιοχών αυτών, ένα άλλο πλεονέκτημα των Φορέων

Διαχείρισης είναι η δυνατότητά τους να προωθούν τη συμμετοχή της τοπικής

κοινωνίας, τόσο στη διαχείρισή τους όσο και στις δράσεις που αυτοί αναπτύσσουν.

Μέσω της εκπροσώπησης των τοπικών οργανώσεων στα διοικητικά συμβούλια

των Φορέων διευκολύνεται η συμμετοχή όλων των δυνάμεων που εμπλέκονται με

τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην υπόθεση της προστασίας του φυσικού

περιβάλλοντος, αποτελούν4, δηλαδή, θεσμική τομή γιατί βάζουν στο «παιχνίδι» της

4-5 Πρακτικά συνεδρίου για την τεχνολογία περιβάλλοντος, ‘’Heleco ‘03’’, Αθήνα

30/01/03, Τόμος Γ’, σελ. 246

62

προστασίας της φύσης όλους εκείνους τους «παίκτες» που μέχρι σήμερα ήταν

θεσμικά αποκλεισμένοι από αυτό.

Και όμως, μια από τις βασικότερες δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν τα

«σχήματα» αυτά, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας τους είναι η

κοινωνική αποδοχή. Τα προτεινόμενα5 από τις μελέτες μέτρα προσκρούουν,

συνήθως, στα συμφέροντα των τοπικών κοινωνικών ομάδων, κυρίως

μικροϊδιοκτητών γης, η στάση των οποίων εξαρτάται από το ρόλο που κάθε φορά

παίζουν στις διαδικασίες γνωμοδότησης και διαπραγμάτευσης (ιδιοκτήτες

οικοπέδων ή κάτοικοι–καταναλωτές περιβάλλοντος).

Συγκεκριμένα, για το Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου, σύμφωνα με τα λεγόμενα

του Προέδρου του, κου Δ. Παντή, η κύρια δυσκολία είναι να αντιληφθεί η τοπική

κοινωνία τι είναι το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο, ποιες είναι οι υποχρεώσεις που

απορρέουν από την ύπαρξή του και ποια η δυναμική του στο χρόνο. Το

ζητούμενο, συνεπώς, είναι να κατανοήσει η τοπική κοινωνία, τόσο τον εθνικό όσο

και τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα του και να ξεπεράσει αντιλήψεις που το περιορίζουν

σ’ ένα απλό εγχείρημα τοπικής εμβέλειας. Πρέπει να διευκρινιστεί πως αυτές οι

δηλώσεις έγιναν τον Μάρτιο του 2001, ένα χρόνο μετά το ξεκίνημα της λειτουργίας

του Οργανισμού. Η νοοτροπία είναι, πλέον, αρκετά διαφορετική και πολλές από

τις αρχικές απόψεις και των δύο πλευρών έχουν διαφοροποιηθεί.

Η αρχική αντίδραση των τοπικών φορέων καθώς και η επιφυλακτικότητα και

δυσπιστία που επιδεικνύουν οι πολίτες στις αρχές ενός τέτοιου εγχειρήματος

μπορεί να χαρακτηριστεί από μια πλευρά δικαιολογημένη. Αρκεί να σκεφτεί κανείς

πως η προστατευόμενη περιοχή του Θαλάσσιου Πάρκου καλύπτει στην

πλειοψηφία της, παραλίες ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που αποτελούν πόλο έλξης

χιλιάδων τουριστών κάθε χρόνο, χερσαίες εκτάσεις παρακείμενες στις παραλίες

αυτές, που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οικοδομικά και μεγάλη θαλάσσια

έκταση πρόσφορη για θαλάσσια αθλήματα και τουριστική περιήγηση. Με άλλα

λόγια, δεν πρόκειται για απόμερες και ακατάλληλες προς αξιοποίηση εκτάσεις,

αλλά για περιοχές από τις οποίες εξαρτάται η οικονομική ανάπτυξη και επιβίωση

του νησιού. Για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, η τουριστική εκμετάλλευση των

63

ιδιοκτησιών τους αποτελεί τον μοναδικό οικονομικό πόρο, ενώ την κατάσταση

δυσχεραίνει το γεγονός πως πολλοί εγκατέλειψαν την αγροτική ενασχόληση και τις

παραδοσιακές μορφές καλλιέργειας – αμπέλι και ελιά – και στράφηκαν στον

τουρισμό, που θεωρείται πιο προσοδοφόρα και εύκολη δραστηριότητα, με σχεδόν

εξασφαλισμένη απόδοση. Έτσι, η παρουσία του Φορέα Διαχείρισηςστην περιοχή

και οι προτάσεις του για απαλλοτρίωση ορισμένων περιοχών ή για την εφαρμογή

άλλων αντισταθμιστικών οφελών, προκειμένου να διαφυλάξει το οικοσύστημα και

τα υπόλοιπα προστατευτέα αντικείμενα, ήταν αναμενόμενο να προκαλέσουν

ανασφάλεια και δυσπιστία.

Η στροφή, όμως, της πλειονότητας των κατοίκων, όχι μόνο της περιοχής αλλά

και των κατοίκων ολόκληρου του νησιού, στον τουρισμό είχε σαν αποτέλεσμα να

κινδυνεύει η περιοχή από την υπερεκμετάλλευση (κόλπος του Λαγανά) αν κάποιος

αρμόδιος δεν επενέβαινε έγκαιρα. Το ζήτημα το οποίο ανέκυπτε πλέον δεν

αφορούσε στην οικονομική επιβίωση του τοπικού πληθυσμού αλλά στις

διαστάσεις που είχε λάβει η ασυδοσία των επιχειρηματιών. Στην προσπάθειά τους

να διευρύνουν τα περιθώρια κέρδους οι τοπικοί επιχειρηματίες και τα ταξιδιωτικά

γραφεία, έφτασαν να παρουσιάζουν περιοχές, όπως το Λαγανά και το Καλαμάκι,

σαν τουριστικούς προορισμούς όπου ο κάθε επισκέπτης θα μπορούσε ελεύθερα

να ικανοποιήσει τα «απωθημένα» του. Αυτό γίνεται εμφανές αν επισκεφθεί κανείς

τις εν λόγω περιοχές, όπου η προσπάθεια προστασίας των προστατευτέων

αντικειμένων του Πάρκου φαντάζει αδύνατη όταν υποβαθμίζεται το ίδιο το

ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον. Ηχορύπανση, φωτορύπανση, λύματα που

καταλήγουν στη θάλασσα από μικρά ρέματα, καταστροφή της αμμουδιάς,

καυσαέρια από τα πούλμαν και τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα, ατυχήματα λόγω

κατανάλωσης οινοπνεύματος, είναι μερικά μόνο από αυτά που παρατηρεί ο

επισκέπτης. Η οικιστική ανάπτυξη βρίσκεται, ίσως, στο αποκορύφωμά της. Το

χειρότερο είναι πως οι ντόπιοι είναι αυτοί που συμβάλλουν στην καταστροφή της

φυσικής ομορφιάς της περιοχής και είναι αυτοί που πρώτοι θα δεχτούν τις

συνέπειες. Αν, λοιπόν, ως ένα βαθμό η στάση των κατοίκων απέναντι στην

ίδρυση του Θαλάσσιου Πάρκου θα μπορούσε να κριθεί δικαιολογημένη, η

64

δυσκολία να συμβιβαστούν με τις εναλλακτικές προτάσεις του Φορέα και η

επιδίωξή τους να αποκομίσουν ακόμα περισσότερα οικονομικά οφέλη από τον

τουρισμό, τους κάνει άπληστους και αυτοκαταστροφικούς.

Γίνεται κατανοητό πως τα οικονομικά συμφέροντα που διακυβεύονταν στην

περιοχή, όταν ιδρύθηκε το Πάρκο ήταν σημαντικά και σήμερα, ακόμα μεγαλύτερα.

Ακόμα και αν οι προθέσεις του επίσημου Κράτους και των οργάνων με τα οποία

Αυτό εκπροσωπείται στην τοπική κοινωνία είναι οι καλύτερες, δεν παύουν να

υπάρχουν ανθρώπινες αδυναμίες. Φαίνεται πως, αυτές ήταν αρκετά ισχυρές κατά

τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Πάρκου, αφού και οι αντιδράσεις και οι

«παράπλευρες απώλειες» ήταν αρκετά σοβαρές, ενώ κάποιες μορφές αντίδρασης

εκδηλώνονται μέχρι και σήμερα. Το Νοέμβριο του 2001, το περιοδικό «δαίμων της

οικολογίας» σε άρθρο με τίτλο «Οι Ταλιμπάν της Ζάκυνθος» γράφει τα εξής: ‘’…Η

πυρπόληση του χερσαίου πυρήνα του Θαλάσσιου Πάρκου της Ζακύνθου στα

Σεκάνια, την Παρασκευή 12 Οκτωβρίου, (ένα μήνα και μια ημέρα μετά την

τρομοκρατική ενέργεια στους δίδυμους πύργους), υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι

ήταν έργο δικό τους. Δύο εξ αυτών συνελήφθησαν και παραπέμπονται ήδη για

κακούργημα. … Ένα είναι, ωστόσο, βέβαιο και αποδεδειγμένο: οι Ταλιμπάν της

Ζακύνθου δεν θέλουν το Θαλάσσιο Πάρκο, όπως δεν θέλουν και κανένα

περιορισμό στην αυθαιρεσία τους. Βία και τρομοκρατία έχουν ασκήσει και στο

παρελθόν. Έχουν ξυλοκοπήσει κατ’ επανάληψη εθελοντές του Συλλόγου για την

Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας, έχουν βάλει βόμβα στην (από χρόνου

εκλιπούσα) Οικολογική Κίνηση Ζακύνθου, τραυματίζοντας, ευτυχώς ελαφρά, τον

γενάρχη της, έχουν συμπλακεί με ακτιβιστές της Greenpeace, έχουν αρνηθεί να

δεχθούν στα λημέρια τους, στην παραλία ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας στην

Δάφνη, την παρουσία φυλάκων του Θαλάσσιου Πάρκου, έχουν προβεί σε

βανδαλισμούς. «Τοπική κοινωνία» είναι ο χαρακτηρισμός που ευφημιστικά τους

αποδίδεται από τους πάτρωνές τους στην τοπική αυτοδιοίκηση του νησιού, τον

τοπικό μονοεδρικό βουλευτή και από εθνολογικά σκεπτόμενους οικολόγους. …’’.

Το άρθρο είναι αποκαλυπτικό των σκοπών και της υποδοχής που η τοπική

κοινωνία επιφύλασσε στον Οργανισμό και των προτεραιοτήτων που αυτή έθετε,

την εποχή της ίδρυσης του Θαλάσσιου Πάρκου.

65

Από τότε τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ και σε αυτό συνέβαλαν και οι

δραστηριότητες που κατά τη διάρκεια της ζωής του ανέπτυξε ο Φορέας. Έγινε

αντιληπτό πως σκοπός του, δεν ήταν μόνο η προστασία της θαλάσσιας χελώνας

και των παραλιών ωοτοκίας της, που τον ενδιέφεραν, αδιαφορώντας για τις

επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία της περιοχής, αλλά πως γινόντουσαν

σημαντικές προσπάθειες να συνδυαστούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες με την

προστασία του περιβάλλοντος, αυτό που ονομάζεται, δηλαδή, αειφόρος ανάπτυξη.

Βέβαια, πέρασαν πολλά χρόνια, πριν ακόμα τη δημιουργία του Θαλάσσιου

Πάρκου, ώσπου οι τοπικοί φορείς να πάψουν να θεωρούν έναν τέτοιο οργανισμό

ως «ξένο σώμα» και ακόμα περισσότερα ως τη στιγμή που μόνοι τους οι

επιχειρηματίες θα έφταναν στο σημείο να ζητήσουν τη συμβολή του, προκειμένου

να αναπτύξουν τις δραστηριότητες τους σύμφωνα με τους όρους του και να

ανακηρυχθούν συνεργάτες του Πάρκου. Σύμφωνα με δηλώσεις των υπευθύνων

του ΟΕΘΠΖ, η συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι καλή, στα πλαίσια

των επαφών τους για τα συμφέροντα της τοπικής κοινωνίας με τον τρόπο της

αειφόρου ανάπτυξης, ενώ τα περιστατικά συγκρούσεων με κατοίκους της περιοχής

είναι μεμονωμένα. Σε αυτό βοηθάει και το γεγονός ότι πριν από οποιαδήποτε

ενέργεια του, ο Οργανισμός φροντίζει να έχει λάβει υπόψη του τις προτάσεις και

την γνώμη των αντιπροσώπων της τοπικής κοινωνίας και να λαμβάνει τέτοιες

αποφάσεις που να ικανοποιούν την πλειοψηφία. Αυτή η διαδικασία αναμένεται να

ακολουθηθεί προσεκτικά και για το πρόγραμμα των απαλλοτριώσεων που έχει,

ήδη, εξαγγελθεί στο Σχέδιο Δράσης για το 2003. Στα μεμονωμένα κρούσματα

αντιδράσεων πρέπει να περιληφθούν και οι φθορές που παρατηρούνται εδώ και

δύο χρόνια, στον εξοπλισμό που έχει χρησιμοποιηθεί για την οριοθέτηση της

θαλάσσιας περιοχής του Πάρκου. Για την ακρίβεια, έχουν βρεθεί κομμένες από το

σκοινί που τις συγκρατούσε, οι σημαδούρες που είχαν τοποθετηθεί, με

αποτέλεσμα οι θαλάσσιες ζώνες προστασίας να μην είναι πλέον διακριτές. Η

επανατοποθέτησή τους είναι αρκετά χρονοβόρα και κοστίζει.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο όρος «τοπική κοινωνία» είναι πολύ ευρύς και

ίσως άδικος για τους ανθρώπους της περιοχής που πραγματικά προσπαθούν να

σταματήσουν την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της περιοχής και να βοηθήσουν τον

66

Διαχειριστικό Φορέα στο έργο του. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει εθελοντές,

τοπικές οικολογικές οργανώσεις, την Αστυνομία και το Λιμεναρχείο, χωρίς τη

βοήθεια των οποίων, η φύλαξη της περιοχής θα ήταν ανύπαρκτη, καθώς και

απλούς πολίτες που προσπαθούν να εντάξουν την προστασία του φυσικού

περιβάλλοντος στην καθημερινή τους ζωή. Χωρίς τη συμπαράσταση αυτών, η

πολιτική βούληση από την πλευρά του Υπουργείου δεν θα εξασφάλιζε, παρά λίγα

χρόνια ζωής στο Φορέα, μέχρι να συμμορφωθεί το Ελληνικό Κράτος με τις

αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Φαίνεται, όμως, πως το Θαλάσσιο

Πάρκο έχει γίνει πια κομμάτι του τόπου και χάρη σε αυτό έχει προβληθεί και το

νησί της Ζακύνθου. Προωθεί προγράμματα που αφορούν στην αειφόρο αγροτική

ανάπτυξη της περιοχής, δίνοντας έτσι περισσότερες επιλογές στους κατοίκους,

ώστε να απεγκλωβιστούν από τον τουριστικό τομέα και να γίνουν πιο αυτάρκεις.

Ελπίδα πηγάζει και από τα μηνύματα που λαμβάνονται από τους μαθητές των

σχολείων του νησιού, τους αυριανούς πολίτες της Ζακύνθου, τα οποία έχουν

ενημερωθεί για το έργο του Πάρκου και τα προστατευτέα του αντικείμενα, χάρη

στη συνεργασία του ΟΕΘΠΖ με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Ζακύνθου και την έκδοση έντυπου ενημερωτικού υλικού. Ένα τέτοιο μήνυμα

επισυνάπτεται στο Παράρτημα της εργασίας, ενδεικτικό των προθέσεων των

παιδιών. Ενέργειες σαν αυτές εδραιώνουν την παρουσία του Φορέα στην περιοχή

και εξασφαλίζουν ένα πιο ελπιδοφόρο και ευοίωνο μέλλον.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως η δύσκολη περίοδος έχει παρέλθει για το

Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, όσον αφορά στον κρίσιμο παράγοντα που ακούει στο

όνομα «τοπική κοινωνία», καθώς οι αντιδράσεις με τον καιρό εξασθενούν και η

θέση του στην περιοχή δυναμώνει χρόνο με το χρόνο. Πρόκειται για ένα σοβαρό

αντίπαλο που στα επόμενα χρόνια θα μετατραπεί στον ισχυρότερο σύμμαχο του

θεσμού.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Παρακολουθώντας τις δραστηριότητες του Οργανισμού του Θαλάσσιου Πάρκου,

έτσι όπως αυτές αναπτύχθηκαν στο αντίστοιχο κεφάλαιο, παρατηρούμε πως,

67

μεσοπρόθεσμα, οι στόχοι και οι σκοποί του έχουν ήδη προσδιορισθεί και ενταχθεί

στο Διαχειριστικό τριετές Σχέδιο, ενώ έχει προβλεφθεί και ο τρόπος

χρηματοδότησής τους. Και όμως, από τα μέλη του Οργανισμού δεν λείπει το

όραμα και η επιθυμία για μεγαλύτερης εμβέλειας έργα.

Κάθε μία από τις πτυχές των δραστηριοτήτων του Πάρκου χαρακτηρίζεται από

την προσπάθεια ενσωμάτωσης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις λειτουργίες

των φυσικών οικοσυστημάτων, η οποία αναμένεται να ενταθεί τα επόμενα χρόνια,

ώστε ο Οργανισμός να κερδίσει την αμέριστη συμπαράσταση των κατοίκων του

νησιού. Η αρχή αυτή διακρίνει την εν γένει πολιτική προστασίας του φυσικού

περιβάλλοντος στην Ε.Ε. και προσδιορίζει την έννοια της αειφορίας. Αυτό είναι

άλλωστε και το ζητούμενο σε κάθε ενέργεια του Οργανισμού, ο οποίος δεν μπορεί

ούτε να επιτρέψει την ανεξέλεγκτη άσκηση διαφόρων ανθρώπινων

δραστηριοτήτων στην περιοχή, αλλά ούτε και να δεχτεί την πλήρη απομόνωσή της

από την ανθρώπινη παρουσία ; οι δυο αυτοί παράγοντες πρέπει να συνυπάρξουν.

Ένα άλλο στοιχείο το οποίο συνυπολογίζεται στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό των

υπευθύνων του Πάρκου είναι η εξασφάλιση της οικονομικής του βιωσιμότητας, με

όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα. Ο παράγοντας αυτός δεν μπορεί να

παραβλεφθεί, αφού μπορεί να ακυρώσει ολόκληρο το πρόγραμμά του ή να

συντελέσει στο να ατονήσουν πολλές από τις ήδη ασκούμενες δραστηριότητές του.

Για το λόγο αυτό σκοπός των υπευθύνων είναι να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες ή

να δημιουργηθεί υποδομή οι οποίες θα είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμες και θα

αυξήσουν τους «ίδιους πόρους» του Οργανισμού.

Στα πλαίσια αυτά κινούνται και οι προτάσεις, σε γενικό επίπεδο για τους Φορείς

Διαχείρισης, του Προέδρου του ΟΕΘΠΖ. Θεωρεί, κατ’ αρχήν, πως οι Φορείς

Διαχείρισης, στους οποίους συνυπάρχουν εκπρόσωποι της τοπικής κοινωνίας,

περιβαλλοντικών οργανώσεων και δημοσίων φορέων, θα πρέπει να αποφασίζουν

με ομοφωνία. Οι αποφάσεις θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα εξαντλητικών

συζητήσεων και αμοιβαίων υποχωρήσεων, αφού το ζητούμενο σε έναν τέτοιο

φορέα είναι η δράση και η αντιμετώπιση συχνά απρόβλεπτων προβλημάτων και

όχι η καταγγελία ή η αδράνεια. Αντίθετα, τα προβλήματα που δεν επιλύονται,

όπως είναι γνωστό, οδηγούν στην παγίωση δυσάρεστων καταστάσεων, που τελικά

68

αποβαίνουν εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος. Για το λόγο αυτό, πρέπει να

συνειδητοποιήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς την ανάγκη της

συμπληρωματικότητας των ρόλων και να εγκαταλείψουν την λογική των

αντιπαραθέσεων, η οποία σπάνια αποβαίνει κερδοφόρα για το σύνολο. Τονίζει,

επίσης, πως στόχος του κάθε Φορέα Διαχείρισης θα πρέπει να είναι η εύρεση

τρόπων για την οικονομική του βιωσιμότητα, μια και δεν μπορεί το κόστος των

Εθνικών Πάρκων να καλύπτεται για πάντα από τον δημόσιο προϋπολογισμό, αλλά

και γιατί θα πρέπει αυτά να αποτελέσουν μικρούς, ευέλικτους και αυτοδύναμους

οικονομικά μηχανισμούς, προκειμένου να επιτελέσουν το σκοπό τους. Στην

αντίθετη περίπτωση, κινδυνεύουν να μετατραπούν σε προβληματικές οντότητες,

που κανένας τοπικός φορέας δεν θα επιθυμεί στην περιοχή του.

Η προστασία του περιβάλλοντος έχει αναμφισβήτητα κόστος, αλλά μπορεί να

συνδυαστεί με φιλικές προς το περιβάλλον δραστηριότητες και να έχει και

σημαντικά οφέλη. Το ισοζύγιο πρέπει να είναι και οικονομικά θετικό. Ένα

επιτυχημένο παράδειγμα είναι η περιοχή προστασίας του μαυρόγυπα στο Δάσος

της Δαδιάς, στο νομό Έβρου. Γι αυτό και δραστηριότητες φιλικές προς το

περιβάλλον, όπως: η συμμετοχή σε ερευνητικά ευρωπαϊκά προγράμματα, η

παροχή υπηρεσιών προς τους χρήστες, η πώληση αναμνηστικών και

εκπαιδευτικού υλικού, η ανάπτυξη δραστηριοτήτων ερμηνείας περιβάλλοντος με

εισιτήριο, είναι μερικές από αυτές που θα πρέπει να αποτελούν θέματα πρώτης

προτεραιότητας.

ΟΙ παραπάνω προθέσεις και στόχοι συμπυκνώνονται σε συγκεκριμένες

προτάσεις. Το πρώτο μεγάλο ζήτημα είναι τα αντισταθμιστικά οφέλη, που θα

πρέπει να δοθούν στους ιδιοκτήτες που θίγονται από την ύπαρξη και λειτουργία

του Θαλάσσιου Πάρκου. Αν και ανήκει στα ήδη δρομολογημένα σχέδια του

Οργανισμού, πρόκειται για ένα πρόγραμμα που, αν λήξει με επιτυχία, θα δώσει

μεγάλη ώθηση στο Πάρκο και θα εδραιώσει την παρουσία του στην περιοχή, θα

εξασφαλίζει την μελλοντική του δράση. Η διαχείριση του προγράμματος

απαλλοτριώσεων δεν πρέπει να συνδέεται μόνο με περιορισμούς και

απαγορεύσεις, αλλά θα πρέπει, παράλληλα, να προσφέρει ένα κεντρικά

69

σχεδιασμένο και ελεγχόμενο σύνολο επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων, σε κάθε

ζώνη προστασίας.

Επιπλέον, στα άμεσα σχέδια του Πάρκου εντάσσεται η δημιουργία ενός πολύ

καλά οργανωμένου κέντρου ενημέρωσης – προς το παρόν λειτουργούν δύο

infopoints - το οποίο μπορεί να λειτουργεί και ως συντονιστικό κέντρο άλλων

προσωρινών εκθέσεων ή κέντρων ενημέρωσης. Μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα

έχει και η μεταστέγαση των γραφείων του Οργανισμού στην Ι.Μ. Καλητέρου, με

σκοπό την εγγύτητα της έδρας στα όρια της προστατευόμενης περιοχής, που είναι

και το αντικείμενο προστασίας του Φορέα. Η κίνηση αυτή έχει τόσο συμβολικό

όσο και λειτουργικό χαρακτήρα, γι αυτό και η πραγματοποίησή του είναι

επιτακτική.

Ένας ευρύτερος στόχος του ΟΕΘΠΖ είναι η ενεργοποίηση εκείνων των

διατάξεων του Π.Δ. που αφορούν στους τρόπους συγκέντρωσης ίδιων πόρων

μέσα από τις δραστηριότητές του. Όπως έχει αναφερθεί στο κεφάλαιο σχετικά με

τους οικονομικούς πόρους του Πάρκου, κάποιες από τις διατάξεις του σχετικά με

την εξασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας δεν έχουν ακόμα ενεργοποιηθεί

στην προσπάθεια του Οργανισμού να εδραιώσει πρώτα και να γνωστοποιήσει το

έργο του. Στο στόχο αυτό συγκαταλέγονται οι προαναφερόμενες, φιλικές προς το

περιβάλλον δραστηριότητες που μπορούν να έχουν σημαντικά οικονομικά οφέλη.

Συγκεκριμένα, σχεδιάζεται η καλύτερα οργανωμένη διεξαγωγή ξεναγήσεων στο

θαλάσσιο και χερσαίο χώρο του Πάρκου, πάντα σε συνεργασία με τους τοπικούς

επιχειρηματίες. Πρόκειται για μια δραστηριότητα που ήδη υλοποιείται και τα

αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά ενώ, παράλληλα, σχεδιάζεται η συμμετοχή του

ΕΘΠΖ στα έσοδα από τουριστικά είδη και ενθύμια σχετικά με τη θαλάσσια χελώνα

και το Θαλάσσιο Πάρκο, γενικότερα και πάλι σε συνεργασία με τους τοπικούς

επιχειρηματίες. Είναι γεγονός, πλέον, πως η θαλάσσια χελώνα και ότι σχετίζεται

με αυτήν αποτελεί σεβαστή πηγή εισοδήματος για τους επιχειρηματίες, αν και η

ανάδειξή της οφείλεται κατά κύριο λόγο στο Θαλάσσιο Πάρκο.

Το σημαντικότερο, όμως, όνειρο των υπευθύνων του Πάρκου, που ανάγεται στα

μακροπρόθεσμα σχέδιά του, είναι η δημιουργία ενός οργανωμένου και σύγχρονου

ενυδρείου, στον Αγ. Σώστη. Δεν πρόκειται, βέβαια, για καινοτομία του

70

συγκεκριμένου Διαχειριστικού Φορέα, αφού ενυδρεία λειτουργούν ήδη στα

περισσότερα Θαλάσσια Πάρκα του κόσμου. Ίσως πρόκειται για την επένδυση με

το μεγαλύτερο κόστος για τον Οργανισμό, αφού υπολογίζεται πως, με βάση τα

σημερινά δεδομένα, για την εκπόνηση του έργου απαιτούνται περίπου

600.000.000 δρχ. Η χρηματοδότηση των υποδομών του θα μπορούσε, σύμφωνα

με τους υπευθύνους του Πάρκου, να γίνει από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε., με

ένα ποσοστό συμμετοχής του ΟΕΘΠΖ. Η δημιουργία του, θα δώσει μεγαλύτερη

ώθηση και αναγνώριση στο νησί, ενώ θα προσελκύσει και επισκέπτες

εναλλακτικών μορφών τουρισμού, καθώς και επιστήμονες του κλάδου. Θα

προσθέσει ένα ακόμα σημαντικό αξιοθέατο, το οποίο θα αποφέρει σημαντικά

οικονομικά οφέλη στο Πάρκο, ενώ θα μπορούν να αναπτύσσονται και ερευνητικά

προγράμματα εδώ στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα όραμα με προοπτικές που

αξίζει να λάβει υπόσταση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το ΕΘΠΖ μετράει, ήδη, τρία χρόνια ζωής και έχει πλούσιο έργο στο ενεργητικό

του. Η πορεία του, στα χρόνια αυτά δεν ήταν και τόσο εύκολη, όπως είδαμε.

Με την ίδρυσή του το 2000 και τη λειτουργία του ανοίγει ένα καινούριο κεφάλαιο

στο χώρο της δημόσιας διοίκησης και της πολιτικής προστασίας του φυσικού

περιβάλλοντος, στην Ελλάδα. Είναι το αποτέλεσμα μιας σημαντικής προσπάθειας

απαγκίστρωσης της πολιτικής αυτής από την γραφειοκρατία της κλασικής

δημόσιας διοίκησης και παραγωγής ουσιαστικού έργου με απτά αποτελέσματα.

Στην επίσπευση αυτού του εγχειρήματος, βέβαια, συντέλεσε και η καταδικαστική

απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που δεν άφηνε πολλά περιθώρια

καθυστέρησης. Το Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου, με πλούσια χλωρίδα, πανίδα

και οικοτόπους ιδιαίτερης σημασίας, αντιπροσωπεύει την προσπάθεια

συνεργασίας ιδιωτικού και δημόσιου τομέα για την προστασία του δημοσίου

συμφέροντος της περιοχής. Σε αυτό βοήθησε και το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο,

που οριοθετούσε και προέβλεπε λεπτομερώς – με το ιδρυτικό Π.Δ. - τις

71

αρμοδιότητες και τα όρια δράσης, τη διάρθρωση και δομή του υπό ίδρυση

Οργανισμού, τους πόρους και τις υποχρεώσεις του.

Κύριος σκοπός του Φορέα, η προστασία των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας

χελώνας και η συνετή διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής. Στον όρο

συνετή διαχείριση περιλαμβάνονται εκείνες οι δράσεις για την αποκατάσταση,

διατήρηση, διαφύλαξη και ανάδειξη της προστατευόμενης περιοχής τόσο από

ποσοτική όσο και από ποιοτική άποψη. Η δράση του υπαγορεύεται από τις

διεθνείς και κοινοτικές υποχρεώσεις της χώρας και έχει ως κύριο στόχο την

προστασία του περιβάλλοντος με την ταυτόχρονη προώθηση μιας νέου τύπου

ανάπτυξης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, της αειφόρου ανάπτυξης. Ο στόχος

αυτός διέπει όλες τις δραστηριότητες του Πάρκου και τους μελλοντικούς σκοπούς

του.

Κύρια πηγή «ενέργειας» του Φορέα μέχρι σήμερα αποτελούν τα ευρωπαϊκά

χρηματοδοτούμενα προγράμματα και οι επιχορηγήσεις από τον κρατικό

προϋπολογισμό, με απώτερο στόχο να φτάσει κάποια στιγμή που ο Φορέας θα

είναι σχεδόν αποκλειστικά αυτοχρηματοδοτούμενος. Το μεγαλύτερο μέρος των

δράσεων του εντάσσονται στα προγράμματα αυτά, στα οποία γίνεται προσπάθεια

να εξασφαλιστεί κάθε φορά η συμμετοχή του. Η οικονομική βιωσιμότητά του,

όμως, δεν είναι το μόνο πρόβλημα που έχει προκύψει σε αυτά τα τρία χρόνια

λειτουργίας. Ελλείψεις στο θεσμικό πλαίσιο, δυσχέρειες στη συνεργασία με τους

τοπικούς φορείς, αντιδράσεις από τοπικούς παράγοντες είναι ορισμένα σοβαρά

ζητήματα που είχε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ο Οργανισμός.

Παρ’ όλα αυτά η επιτυχία του εγχειρήματος δημιουργίας του πρώτου Θαλάσσιου

Πάρκου στην Ελλάδα και του αντίστοιχου Διαχειριστικού Φορέα μπορεί να

θεωρείται δεδομένη αφού, χρόνο με το χρόνο, τα εμπόδια αυτά κάμπτονται και η

θέση του στο νησί ισχυροποιείται. Το προσωπικό του Οργανισμού, που

αποτελείται από άτομα δραστήρια και έμπειρα, έχει πραγματοποιήσει αρκετά έργα

ώστε να αποδείξει την αναγκαιότητα της ύπαρξης του θεσμού στην περιοχή, παρά

την πιλοτική εφαρμογή του.

Οι προσπάθειες αυτές θα είχαν σημαντικότερα αποτελέσματα αν ο Φορέας

Διαχείρισης αποκτούσε μεγαλύτερη «δύναμη» όσον αφορά στις αρμοδιότητές του

72

και στα μέσα υλοποίησής τους. Όπως αναφέρθηκε, ο Οργανισμός δε νομοθετεί,

δεν δικάζει και δεν διαθέτει εκτελεστικές αρμοδιότητες, παρά μόνο έμμεσα. Το

καθεστώς αυτό θα ήταν σκόπιμο να αλλάξει αν πραγματικά επιθυμούμε μια

ισχυρότερη οργάνωση. Συγκεκριμένα, αν και δεν μπορεί να έχει δικαστικές

εξουσίες, πράγμα που είναι προφανές, θα μπορούσε να λαμβάνει αποφάσεις σε

συγκεκριμένες περιπτώσεις, χωρίς να αναμένει την έγκριση του ΥΠΕΧΩΔΕ, από το

οποίο εποπτεύεται. Για παράδειγμα, το Υπουργείο θα μπορούσε να περιοριστεί

στην έγκριση του τριετούς Διαχειριστικού Σχεδίου, του ετήσιου προγράμματος

δράσης και των μελετών αξιολόγησης και να αφήσει στην αποκλειστική

αρμοδιότητα του Οργανισμού την κατάρτιση των αναγκαίων εσωτερικών

κανονισμών λειτουργίας και διαχείρισης καθώς και τη διενέργεια μελετών, χωρίς τη

μεσολάβηση Υπουργικής Απόφασης, όπως είναι η μελέτη για την «αειφορική

ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος γεωργικών και κτηνοτροφικών ζωνών

της περιοχής του ΕΘΠΖ».

Παράλληλα, μεγαλύτερη ισχύ στον Οργανισμό θα προσέδιδε η άμεση εφαρμογή

από τους υπευθύνους του Θαλάσσιου Πάρκου των αρμοδιοτήτων που

προβλέπονται στο ιδρυτικό Π.Δ., χωρίς, δηλαδή, τη μεσολάβηση της Αστυνομίας,

του Λιμεναρχείου ή της Πολεοδομίας. Με τον τρόπο αυτό, τα αποτελέσματα θα

ήταν πιο άμεσα, η παρέμβαση των υπαλλήλων του Πάρκου πιο αποτελεσματική,

ενώ θα προλαμβάνονταν περισσότερες περιπτώσεις παρανομίας. Με το

υφιστάμενο σύστημα παρέμβασης έχουν επιβαρυνθεί σημαντικά οι αρμόδιες

αρχές, που έχουν ήδη και άλλες υποχρεώσεις, χάνεται πολύτιμος χρόνος από τη

στιγμή που επισημαίνεται η παράβαση μέχρι την ώρα που παρεμβαίνουν τα

αρμόδια όργανα, ενώ ο ρόλος των υπευθύνων του Πάρκου περιορίζεται στην

φύλαξη και την πρόληψη. Στη διεύρυνση των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων

περιλαμβάνεται και η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων από τον ίδιο τον Οργανισμό

και η απ’ ευθείας είσπραξη των χρηματικών προστίμων από αυτόν, χωρίς τη

μεσολάβηση άλλων δημόσιων υπηρεσιών.

Με τον τρόπο αυτό, από τη μια αυξάνεται ουσιαστικά η «ισχύς» του Οργανισμού,

γεγονός που τον κάνει λιγότερο ευάλωτο στην τοπική κοινωνία και περισσότερο

υπολογίσιμο ως θεσμό στους επισκέπτες και στις επιχειρήσεις, ενώ από την άλλη,

73

τα έσοδα που προβλέπονται από ποινές και κυρώσεις θα ενισχύουν, πλέον, άμεσα

τις δραστηριότητες του Πάρκου. Στο σύνολό τους, οι παραπάνω προτάσεις, αν και

εκφράζουν προσωπικές απόψεις και αντιλήψεις, αντανακλούν την άμεση ανάγκη

του Οργανισμού να μην είναι «αδύναμος» και απλός παρατηρητής των γεγονότων,

αλλά να εξελιχθεί σε κύριο ρυθμιστή των πραγμάτων στην προστατευόμενη

περιοχή.

Αξίζει η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί προκειμένου να αποτελέσει τον

πρόδρομο και για τους υπόλοιπους 25 Φορείς Διαχείρισης ισάριθμων

προστατευόμενων περιοχών, που προβλέπονται στο Ν. 3044/2002.

74

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΦΕΚ 906/Δ/22.12.1999, Π.Δ. ίδρυσης του ΕΘΠΖ & ΟΕΘΠΖ

2. Ν. 1650/16.10.1986 «Για την προστασία του περιβάλλοντος»

3. Ν. 2742/1999 άρθρο 15 «Φορείς Διαχείρισης»

4. Ν. 3044/ΦΕΚ 197/Α/27.12.2002 «Μεταφορά του συντελεστή δόμησης»

5. Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης Έτους 2003, ΕΘΠΖ

6. Γνωρίζοντας τα Θαλάσσια Πάρκα - Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου-

Β.Σποράδων, ΥΠΕΧΩΔΕ

7. Σχέδιο Δράσης του Προγράμματος Life Περιβάλλον (ZANTECOAST) για το

2003, ΕΘΠΖ, 27/02/2003

8. Πρακτικά Συνεδρίου για την τεχνολογία περιβάλλοντος Heleco ’03, Αθήνα,

30/01-02/02/2003, Τόμος Γ’ , Σελ. 239-247

9. Άρθρο «Μερικές σκέψεις από την εμπειρία του Οργανισμού Διαχείρισης του

Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου», Ι. Παντής, Μάρτιος 2001

10. Άρθρο «Οι Ταλιμπάν της Ζάκυνθος», Δ. Τσαντίλης, Νοέμβριος 2001

11. Ετήσια ενημερωτικά φυλλάδια 2001, 2002, ΕΘΠΖ

12. Περιβαλλοντική μελέτη οικονομοτεχνικών και επιχειρησιακών

προϋποθέσεων ίδρυσης ΕΘΠΖ, Φάση Β’ , ENVECO AE, Δεκέμβριος 1996

13. Δικτυακός τόπος του ΟΕΘΠΖ : www.nmp-zak.org

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

1. Ισολογισμός 2000 – 1η Εταιρική χρήση

2. Ισολογισμός 2001 – 2η Εταιρική χρήση

75

3. Απόψεις μιας μικρής μαθήτριας τοπικού σχολείου, μετά την επίσκεψή της στο

Θαλάσσιο Πάρκο

4. Το σήμα που δημιούργησε ο ΟΕΘΠΖ για τους Ειδικούς Συνεργάτες του.