Писмо од главниот уредникrafajlovski.com.mk/content/reprezenti 2014/reprezent...
TRANSCRIPT
Писмо од главниот уредник
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 1
Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането
е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена
согласност од издавачот.
Издавачрафајловски коНсалтиНг
Сметка210-0522737201-81
во НлБ тутунска банка аД - скопјеДаночен број Мк 4030998343900
Главен и одговорен уредникД-р горан рафајловски
Уредникјасмина рафајловска
Издавачки советвера рафајловска
М-р трајан НиколоскиД-р горан рафајловски
јанче лековскиД-р Борче Давитковски
Редакциски одборвојко рафајловски
јасмина рафајловскастојко ПауновскиМ-р Етем исени
софија јанчева БелчеваТехнички уредниклеополдина гаќева
Адресаул. орце Николов бр. 190
П. фах 710 скопјеwww.rafajlovski.com.mk
e-mail: [email protected]
ТелефониПретплата:
02/3088-900;Економски совети:
078/220-443; 078/220-469; 078/385-507
Правни совети:078/385-511
факс 02/3088-912
Печати
Почитувани коминтенти!
Исклучително силен стартна вториотделод годината. Големброј на законскиизменикоивомногутоагоменуваатработењетонакомпаниитевоРепубликаМакедонија.
Рафајловскиконсалтингвеќеодржаеденисклучително успешен семинар чијаштоуспешностјапотврдивтеВие,почитуваникомитентиивеќегонајавувамевториот,којштопочнуванакрајотодоктомвриизавршува во првата недела на ноември.ОвојсеминаретрадиционалнопознаткакобесплатенсеминарзаВас,нашитепретплатници,соштоуштееднашВипокажувамедеканесамоштосменајквалитетниинајкомпетентни,тукусмеинајевтинисовкупнатапонуданауслугиштогидобиватеоднас.МожамдакажамдекасмегординаситеВас,почитуваникомитентиштовеќесериознопочнавтедагоразбиратезначењетонасоветувањатакоиштоипокрајВашите,сигуренсум,извонреднизнаењаВипомагаатмногуполеснодагинадминуватесекојдневнитетешкотииштопроизлегуваатодработењетоименувањетоназаконскатарегулатива.
Покрајсоветувањата,серазбира,потребенеиРепрезентот,списаниекоештодеталноипрактичноВигиобработувазаконскитеизмеништоивоиднинаќесеслучуваатсоогромнабрзина,предсéзарадитоаштоинасветотмуепотребноусогласувањенаистите.
ВоовојбројнаРепрезентпочнувамесот.н.вредносноусогласувањенаматеријалниинематеријалнисредстваиназалихи,зоштонемаништоповажноодреалнотоиобјективнопрезентирањенаиститевофинансискитеизвештаи.Понатамуодимесоасигнацијаиликраткокажаноупатувањеипреземањенадолгсоштовоовојнаписќегидобиетепрецизноспецифичноститеодкоиистатапроизлегува,какоипрактиченпримернадоговоринеговосметководственоевидентирање.ПродолжувамесоинвестицисковложувањеодзакупецвообјектназакуподавачодаспектнаДДВ,какоиновинитевоначинотнапресметувањеиплаќањенаДДВвопостапканаприсилнанаплата.Одправнитетемидискутирамезанадоместнаштета,темакојагизасегаситекомпании,предсéпорадипостојанитесудскитужбиштосеслучуваатпомеѓуистите.
ИуштееднашсакамдаВеповикамнаоктомврискотосоветувањедаприсуствувате,предсéзарадиВас,заВашаконтинуиранаобука,обукакојавоиднинасосигурностќестанезадолжителнаиќеВипомогнеВампочитуваникомитентидасесправитесоситепроблемиодсекојдневнотоработење.
СопочитДрГоранРафајловски
2 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
Содржина
СМЕТКОВОДСТВОВРЕДНОСНО УСОГЛАСУВАЊЕ НА МАТЕРИЈАЛНИ И НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА И НА ЗАЛИХИБарањетозареалнообјективнопрезентирањевофинансискитеизвештаипонекогашрезултирасопотребазавредносноусогласувањенасредстватавобилансотвоодноснакниговодственатасостојба.ПроценкитезавредносноусогласувањенадолгорочнитематеријалниинематеријалнисредстватребадасебазираатнаначелатанаМСС36ОбезвреднувањенасредстваиОддел27одМСФИзаМСЕ................................3АСИГНАЦИЈА (УПАТУВАЊЕ) И ПРЕЗЕМАЊЕ НА ДОЛГСогласноЗаконотзаплатниотпромет,плаќањетосопресметка(компензација,асигнација,цесија,преземањенадолг)неможедасевршидоколкуучесникотвоплатниотпрометимаблокиранасметкаиќесеприменуваод31Декември2015година.............................8
ДАНОЦИИНВЕСТИЦИСКО ВЛОжУВАЊЕ ОД ЗАКУПЕЦ ВО ОбЈЕКТ НА ЗАКУПОДАВАч ОД АСПЕКТ НА ДДВИнвестицискотовложувањеодстрананазакупецотвотуѓобјект,небешепрецизноуреденосоЗаконотзаДДВ.Токмузатоавопрактикатасејавуваадилеми,особенововрскасопрашањетозаправотонаодбивканапретходниотданокодстрананазакупецот.СоцелнормативнодасеуредиовапрашањеседонесеЗаконзаизмениидополнувањанаЗаконотзаДДВ.................................13НОВО ВО НАчИНОТ НА ПРЕСМЕТУВАЊЕ И ПЛАќАЊЕ НА ДДВ ВО ПОСТАПКА НА ПРИСИЛНА НАПЛАТА, ОДНОСНО ПРИСИЛНО ИЗВРшУВАЊЕ НА ДВИжЕН И НЕДВИжЕН ИМОТСоовиеизмениидополнувањанаЗаконотзаДДВ,покрајданочниотобврзникиданочниотдолжник,севнесуватретолиценакоесевршипренесувањенаделодданочнитеобврскипоосновнаданокотнадодаденавредност,коебигиизвршуваловоимеизасметканадолжникотвопостапката,илиодаспектнаЗаконотзаДДВ,воимеизасметканапродавачотнаимотот............................29
СМЕТКОВОДСТВО ЈасминаРафајловска
ВРЕДНОСНОУСОГЛАСУВАЊЕНАМАТЕРИЈАЛНИИНЕМАТЕРИЈАЛНИСРЕДСТВАИНАЗАЛИХИ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
JасминаРафајловскаАСИГНАЦИЈА(УПАТУВАЊЕ)ИПРЕЗЕМАЊЕНАДОЛГ . . . . . . . . . . . . 8
ДАНОЦИ
ВераРафајловскаИНВЕСТИЦИСкОВЛОжУВАЊЕОДЗАкУПЕЦВООБЈЕкТНАЗАкУПОДАВАчОДАСПЕкТНАДДВ. . . . . . . . . . . . . . . . 13
ОливераТасевскаНОВОВОНАчИНОТНАПРЕСМЕТУВАЊЕИПЛАќАЊЕНАДДВВОПОСТАПкАНАПРИСИЛНАНАПЛАТА,ОДНОСНОПРИСИЛНОИЗВРшУВАЊЕНАДВИжЕНИНЕДВИжЕНИМОТ . . . . . . . . 29
ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ
ДрГоранРафајловскиНАДОМЕСТНАТРОшОЦИЗАРАБОТАНАТЕРЕН(ТЕРЕНСкИДОДАТОк) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
ДЕЛОВНО ПРАВО
ДрГоранРафајловскиНАДОМЕСТНАшТЕТА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
ДЕВИЗНО РАбОТЕЊЕ
ИванСтојановНОВкВАРТАЛЕНИЗВЕшТАЈЗАВЛОжУВАЊАОДСТРАНСТВОкВС22. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
бУџЕТИ И бУџЕТСКИ КОРИСНИЦИ
БраниславГулевЕВИДЕНТИРАЊЕНАНАБАВкАНАПОСТОЈАНИСРЕДСТВАПОПАТНАЛИЗИНГИСМЕТкОВОДСТВЕНОЕВИДЕНТИРАЊЕНАОБВРСкИТЕкАЈБУџЕТСкИТЕкОРИСНИЦИИЕДИНИЦИТЕНАЛОкАЛНАСАМОУПРАВА...........49
бАНКИ
АцоДимитровскиСМЕТкОВОДСТВЕНИРЕГУЛАТОРЕНТРЕТМАННАСРЕДСТВАТАшТОБАНкИТЕИшТЕДИЛНИЦИТЕГИПРЕЗЕМААТВРЗОСНОВАНАНЕНАПЛАТЕНИТЕПОБАРУВАЊА(IIДЕЛ). . . . . . . . . . 53
КРАТКИ ИНфОРМАЦИИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
CONTENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Сметководство
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 3
Јасмина рафајловска дел на смет ко вод стве ни те по ли ти ки на друш твото. Вред нос но то усог ла су ва ње е ко рек ци ја на ко рис ни от век на сред ствата, од нос но прет ста ву ва стап ка на амор ти за ци ја ко ја нас та ну ва од пов тор на про ценка.
Пос та пки те врза ни за вред нос но то усог ла су вање на ма те ри јал ни те и не ма те ри јал ни те сред ства упатуваат на тоа дека на кра јот на се кој пе ри од на из вес ту ва ње друштвото тре ба да оце ни да ли по стои ин ди ка ци ја де ка сред ство то мо же би е обез вред нето. До кол ку по стои так ва ин ди ка ција, ен ти те тот тре ба да го про це ни на до мест ли ви от из нос на сред ството.
До колку и са мо до колку, на до мест ли ви от из нос на сред ство то е по мал од не го ва та смет ко вод стве на вред ност, смет ко вод стве на та вред ност на сред ство то тре ба да се на ма ли до не го ви от на до мест лив из нос. Ова на ма лу ва ње прет ста ву ва за гу ба по ра ди обезвред ну вање.
За гу ба та за ра ди обез вред ну ва ње на средства та тре ба вед наш да се приз нае ка ко рас ход за пе ри о дот, ос вен ако сред ства та се еви ден ти ра ат по ре ва ло риза ци о на вред ност.
За не ма те ри јал ни те сред ства пот реб но е друш твото да ја про це ни на до мес ти ва та вред ност нај мал ку ед наш го диш но на кра јот на пресмет ков ни от пе ри од и тоа осо бе но за: не ма те ри јал ни те сред ства кои се амор ти зи раат, не ма те ри јал ни те сред ства кои не се амор ти зи раат, ка ко и за Гуд ви лот стек нат во де лов ни ком би на ции.
Пос та пката за ут врду ва ње на обез вред ну ва ње на ма те ри јал ни те сред ства се врши по прок ни же на та амор ти за ција, а ако друш тво то врши ре ва ло ри за ци ја и по прок ни же на та ре ва ло ри за ци ја на ма те ри јал но то сред ство. За се ко ја за гу ба за ра ди обез вред ну ва ње на ре ва ло ри зи ра но то сред ство се на ма лу ва ат ре вало ри за ци о ни те ре зерви.
При ут врду ва ње да ли од дел но сред ство е обезвред нето, на јед нос тав но е прво да се ут врди не то реализационата вред ност и ако таа е по го ле ма од сметко вод стве на та се гаш на вред ност, не ма пот реба да се ут врду ва упот реб на вред ност, би деј ки не ма обез вред ну ва ње на тоа сред ство.
Барањето зареалнообјективнопрезентирањевофинансискитеизвештаипонекогашрезултирасопотребазавредносноусогласувањенасредстватавобилансотвоодноснакниговодственатасостојба.Oтписотнапонискаобјективнавредностгонарекувамевредносноусогласување.Последицанаованамалувањее генерирањена трошок кој се одразува натековниотрезултатнаработењетонадруштвото.вредноснотоусогласувањенетребадабидепоследицананеискниженаамортизација,туку трајно губењена вредноста на делодсредстватазарадипазарниоколности,наглипроменивотехничкотехнолошкиотразвојнаодреденаопрема,погрешнапроценкавовложувањаводругидруштвакоиработатсозагубаилипропаднале,какоизарадиненаплативостнапобарувањаодкупувачикоизавршилевостечајилиликвидација.
од овие причини се препорачува да севршипроценканаимототнадруштвотопригодишниотпопис,дасепотврдуваатсалдатанакупувачите,какоидаседонесатодлукизавредносноусогласувањезаониесредствазакоиситепроценкииинформацииупатуваатнатоадеканееможнодабидатпродадениинаплатени,тукуиститетребадабидатнадокнадениодтековниотрезултатипоценадруштвотодапокажезагуба.
врЕДНосНоУсоГласУваЊЕНаДолГороЧНИМаТЕрИјалНИИНЕМаТЕрИјалНИсрЕДсТва
Про цен ки те за вред нос но усог ла су ва ње на дол гороч ни те ма те ри јал ни и не ма те ри јал ни сред ства тре ба да се ба зи ра ат на на че ла та на МСС 36 Обез вредну ва ње на сред ства и Од дел 27 од МС ФИ за МСЕ. Ста пки те на амор ти за ци ја тре ба да би дат сос та вен
врЕДНосНоУсоГласУваЊЕНаМаТЕрИјалНИИНЕМаТЕрИјалНИсрЕДсТваИНаЗалИХИ
Сметководство
4 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊА:
КНИЖЕЊА:
1. Друштвотоспоредсвојата сметководственаполитикаопремата јавреднувапонабавнавредност
2. Погодишнатасметкаутврдилодека порадитехничказастареност сметководственатавредностна компјутеротепоголемаодвредноста штоможедасенадоместиитоа:• Набавнавредност ............................ 100.000• Исправканавредноста ...................... 50.000• Вредностштоможе дасенадомести ................................. 20.000
• Намалувањенавредноста порадиобезвреднување .................... 30.000
451- Вредносноусогласување
напостројкииопрема ..............30.000018- Вредносноусогласување
напостројкииопрема ..................30.000По од лу ка из врше но вред нос но усог ла су ва ње на оп ре мата
Друштвотоедолжноредовно,апоправилозавре-менасоставувањетонаИзвештајотзафинансискатасостојба,дасогледуваидапроценувадалидошлодообезвреднувањенаопремата,ивонареднитегодинидруштвото завременасоставувањенабилансите,должноедапроверидалоевентуалносеисполнетиусловитезаукинувањеназагубитепорадиобезвред-нување.Вослучајтиеусловидасеисполнети,укину-вањетоназагубитесекнижикакоприход.
-Ревалоризирананабавна вредностнамашина............................ 200.000
-Ревалоризиранаисправка навредностнамашината ................... 120.000
-Вредностштоможеда сенадомести.......................................... 60.000a) Продажнацена ................................. 80.000б) Проценетитрошоци
напродажба ...................................... 20.000в) Нетопродажнацена(а-б) ................ 60.000г) Употребнавредност ......................... 50.000
-Износнаобезвреднување (80.000-60.000) ..................................... 20.000
-Ревалоризационирезерви формиранисоревалоризација намашината .......................................... 12.000
Вопримерот се тргнуваодпретпоставкатадекапретходное прокниженапресметкатанаамортиза-цијата.
930- Ревалоризационирезерви нанематеријални иматеријалнисредства ............12.000
451- Вредносноусогласување наматеријалнисредства ............8.000018- Вредносноусогласување
наматеријалнисредства .............20.000На ма лу ва ње на вред нос та на ма ши ната
Когадруштвотовршивреднувањенапостројкииопрема,попочетнотопризнавање,соприменанамоде-лотнаревалоризација,тогашматеријалнитесредствасеискажуваат споредревалоризиранитевредности,намаленизаакумулиранатаамортизацијаизавкуп-ните загуби зарадиобезвреднување.Ивослучаитекогадруштвотојасведуваревалоризиранатасметко-водственавредностнаматеријалнитесредстванапа-зарнавредност,можедадојдедообезвреднувањенавредностанаматеријалнотосредствоиврзтааосновазадолжителнодасекнижинамаленатавредност.Ваквислучаиимамекогатрошоцитезапродажбанаматери-јалнотосредствопретставуваатзначајниизноси,пора-диштовредносташтоможедасенадоместиепониска
Пример1: Вредносноусогласувањенаопрематаштонесеревалоризира
Пример2: Вредносноусогласувањенаопрематаштосеревалоризира
Сметководство
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 5
КНИЖЕЊА:
ценавовообичаениоттекнаработење,намаленазапроценетите трошоци задовршувањенапроизводствотоипроценетитетрошоципотребнидасеизвршипродажбата.
Проценетатапродажнаценасеземабезданокнадодаденавредност,акцизиидругидавачкиакосесодржанивопродажнатацена.
Проценетитетрошоцизадовршувањенапроизводствотосепресметуваатзазалихитенанедовршенотопроизводство.Донивнајчестоседоаѓасоприменанасоодветенпроцентнадовршеност,штосеутврдувасопописназалихите.
Проценетитетрошоципотребнидасеизвршипродажбата, се пресметуваат на залихите на недовршенотопроизводствоиназалихитенаготовитепроизводи.Донивнајчестоседоаѓасоприменанасоодветен процент на проценети трошоци на продажбаодпроценетатапродажнаценаврзоснованаискуствотоодпретходнитепериоди.
Проценкитетребадасезасноваатврзосновананајверодостојнидоказидостапнивовреметокогасевршатпроценкитезаизносотпокојсеочекувазалихитедабидатпродадени.Воовиепроценкисеземаатпредвидпроменитенацените,ноипокрајтоасодржатсубјективнорасудување.
Воповеќетоземјисеупотребуватерминот:"понискаодтрошоцитеилипазарот",наспротитерминотвоМСС2понискаодтрошоцитеилинетореализационатавредност.
Разликатавотерминологијатабиималамалоилиникаквовлијание,бидејќипазаротвообичаеноседефинираоперативнокакотрошоциназаменаилинетореализационавредност.
Меѓутоа, една значајна разлика е дека пазаротвообичаеноседефиниракакозависен,којприкажуварамканавредности,вокојанесеземенисамотрошоцитезадовршувањенапроизводствотоитрошоцитезапродажба, тукуисто така, воодреденислучаииочекуваниотнормаленпрофит(добивка),којтребадабидезаработенодпродажбата.Токмузатоа,голембројекспертипредлагаат,приутврдувањетонанетореализационатавредностдасевклучииочекуванатанормалнапрофитнамаржа,заданебидатпризнаенипрекумернидобивкиили загуби воиднитепериодикакорезултатнанепотполнаприменанаконцептотзанетореализационавредност.
СпоредМСС2иОддел13одМСФИзаМСЕсуровинитеидругитепомошниматеријали,коисечува
одсметководственатавредност,сопретпоставкадекаупотребнатавредностеуштепониска.
Врзоснованаискажанотонамалувањенавредностанаматеријалнотосредствовонаредниотпресметковен период треба да се корегира основицата запресметканаамортизација.
1. Друштвотонабавилолиценцазапроизводствонаплочкизапериодод5годинивовредностод..................................... 100.000
2. Накрајотнатретатагодиназарадизастаренатехнологијадруштвотонабавувановамашиназапроизводствонаплочкикојаќеработипоноватехнологија
3. Соогледдекастараталиценцанеможедасепродадедруштвотоодлучилодајаотпишепреостанататанеамортизиранавредностналиценцатавоизносод..................... 40.000
450 Вредносноусогласувањенанематеријалнисредства...........40.000008 Вредносно
усогласувањенанематеријалнисредства..............40.000
ВРЕДНОСНОУСОГЛАСУВАЊЕНАЗАЛИХИТЕ
Накрајотнапериодотнаизвестување,односносогодишнатасметка,вредностаназалихитевоИзвештајотзафинансискатасостојба(Билансотнасостојбата)секогаштребадабидеискажанапопонискатаоднабавнатавредностилиценатаначинењеодеднастранаинетореализационатавредностоддругастрана.
Коганетореализационатавредностепонискаоднабавнатавредностилиодценатаначинење,требадасеизвршивредносноусогласувањеназалихитеврзтоварнарасходите.
СпоредМСС2иОддел13одМСФИзаМСЕнетореализационатавредностепроценетапродажна
Пример3: Вредносноусогласувањенанематеријалнисредства
Сметководство
6 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊА:
ат за про из вод ство не се от пи шу ва ат под на бав на та вред ност, до кол ку се оче ку ва го то ви те про из во ди за кои ќе би дат пот ро ше ни да би дат про да де ни по или над це на та на чи нење.
Ме ѓу тоа, ко га на ма лу ва ње то на це на та на ма тери ја ли те ука жу ва де ка це на та на чи не ње на го то ви те про из води, ќе би де по го ле ма од не то ре а ли за ци о на та вред ност, вред нос та на ма те ри ја лот се от пи шу ва (нама лува) до не то ре а ли за ци о на та вред ност. Во овој слу чај нај доб ро рас по ложли во ме ри ло за нив на та не то ре а ли за ци о на вред ност ќе би де тро шо кот на за мена.
Во врска со вред нос но то усог ла су ва ње на за ли хи те по не то ре а ли за ци о на вред ност ед но од пра ша ња та што се по ста ву ва е:
Дали вредносното усогласувањесе вршипоединечно-засекојазалихаилитоаможедасевршинаповисокониво-загрупанасроднизалихи?
Во врска со ова пра ша ње воточката29од МСС 2 не е за зе мен де ци ден став. Се на ве ду ва де ка за ли хи те во о би ча е но се от пи шу ва ат до не то ре а ли за ци о на та вред ност став ка по ставка, од нос но за се ко ја за ли ха посебно. Ме ѓу тоа, про пи ша но е де ка во не кои слу чаи ко га не е ра ци о нал но за ра ди го ле ми теш ко тии или високи тро шо ци тоа да се нап ра ви на ни во на гру па за ли хи (на при мер: за ли хи од ис та про из вод на ли нија, за ли хи за слич на на ме на или ко неч на упот реба, про изво ди кои ќе се про да ва ат на ис то ге ог раф ско под рач је и слично.
Во про дол же ние пре ку ед нос тав ни при ме ри ќе го при ка же ме вред нос но то усог ла су ва ње на за ли хи те на ма те ри јали, не дов рше но про из вод ство и за ли хи те на го то ви про из води.
1. Друш тво то Х има за ли ха на ма те ри јали за про из вод ство за кои се оче ку ва дека не то ре а ли за ци о ната, од нос но нето про даж на та це на ќе би де по нис ка од це на та на чи не ње на го то ви те про из води. На смет ка та на вред нос но то усог ла су вање (смет ка 318) од прет ход ни те пе ри оди има из нос од ........................... 20.000
2. Сос тој ба та на за ли хи те на ма те ри јали на 31.12 е следна:
Ред.бр.
Опис Вредност Разлика(3-4)Сметко
водственаПроценета
1 2 3 4 51. Су ро ви ни и ма те ри ја ли А 580.000 552.000 28.0002. Вред нос но усог ла су вање 20.000 12.000 8.0003. Не то вред ност (12) 560.000 540.000 20.000
Врз ос но ва на по да то ци те во При ме рот во смет ковод ство то ќе се спро ве де след ново:
456 Вред нос но усог ла су ва ње на за ли хи те на ма те ри јали ..............8.000318 Вред нос но усог ла су вање
на за ли хи те на ма те ри јали ............8.000Намалувањенавредностаназалихитенаматеријали
Тре ба да на по ме не ме дека, друш тво то сог лас но точката33од МСС 2, во на ред ни от пресмет ко вен пе ри од има об врска да из врши но ва про цен ка на не то ре а ли за ци о на та вред ност ако се уш те има за ли хи на кои во прет ход ни от пе ри од им е на ма ле на вред носта.
Ану ли ра ње то на прет ход но на ма ле на та вред ност на за ли хи се врши во ко рист на при хо ди те (318/756).
1. Друш тво то УХ про из ве ду ва про из вод А и Б. Спо ред смет ко вод стве на та по ли ти ка во це на та на чи не ње вкал ку ли ра ни се тро шо ци за: ди рек тен ма те ри јал, ди рек тен труд, оп шти ва ри ја бил ни и оп шти фик сни тро шоци. Про це не та та про даж на вред ност е ут врде на спо ред це ните на 31.12. Про це не ти от сте пен на дов рше ност на не дов рше но то про из вод ство е ут врден со по пи сот, а про це не ти те тро шо ци за про даж ба се ут врде ни врз ос но ва на ис кус тво то од по ра неш ни те го дини. На 31.12, друш твото ја ут врди ло не то ре а ли за ци о ната, од носно не то про даж на та вред ност ка ко следи:
Пример4: Вредносноусогласувањеназалиханаматеријали
Пример5: Вредносноусогласувањеназалихитенанедовршенопроизводствоинаготовипроизводи
Сметководство
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 7
КНИЖЕЊА:
Ред.бр. Опис
Недовршенопроизвод
ство
Готовипроизводи
А Б А Б1 2 3 4 5 61. Проценетапродажнацена
безДДВ40.000 44.000 40.000 44.000
2. Проценетитрошоцизадовршувањенапроизводството(р.бр.2.1/100)х(100р.бр.2.2)
12.800 7.600 - -
2.1.Ценаначинење 32.000 38.000 32.000 38.0002.2. Процентнадоврше
ностнапроизводствовоодноснаценатаначинење
60% 80% 100% 100%
3. Проценетитрошоципотребнизапродажба(р.бр.1хр.бр.3.1)
4.000 8.800 4.000 8.800
3.1. Процентнатрошоцизапродажбавоодноснапродажнатацена
10% 20% 10% 20%
4. Нетореализационавредност(р.бр.1р.бр.2р.бр.3)
23.200 27.600 36.000 35.200
5. Вредносноусогласување 8.800 10.400 2.800
Врзоснованаподатоцитевопретходнататабелавосметководствотоќесеспроведеследново:
456 Вредносноусогласувањеназалихите...............................22.000608 Вредносноусогласување
нанедовршенпроизводА.............8.800608 Вредносноусогласување
нанедовршенпроизводБ...........10.400638 Вредносноусогласувањена
залихитенаготовпроизводБ.......2.800Намалувањенавредностаназалихитенанедовршенопроизводствоиготовипроизводи
Воврска со податоците воПримерот гидавамеследнивепојаснувања:
• Ценатаначинењеназалихитенанедовршенитепроизводие:А(32.000)иБ(38.000)итиесеповисокиоднивнатанетореализационавредност,заА(23.200)иБ(27.600),тоазначиовиезалихивоИзвештајотзафинансискатасостојбаќесеискажатпонетореализационатавредност,бидејќиепониска.
• ЦенатаначинењенаготовитепроизводиА(32.000)епомалаоднеговатанетореализационавредност
(36.000)инесеспроведеникнижењазанамалувањенавредноста,додекаценатаначинењезаготовиотпроизводБ(38.000)еповисокаоднеговатанетореализационавредност (35.200),штозначиоваазалихавоИзвештајотзафинансискатасостојбаќесеискажепонетореализационавредност,бидејќиепониска.
ВредноснотоусогласувањекоееврзтоварнарасходитеќебидеискажаноивоИзвештајотзасеопфатнатадобивкаводелотБиланснауспех.
Напомена: Ако друштвото залихите ги води попланскицени,бидејќикајнаспостоиваквапрактика,вотојслучајнајнапредтребадасепресметаотстапувањетоодпланскитецениидасеутврдиценатаначинење,апотоадасеспоредисонетореализационатавредност.Возависностодтоакојаепониска,залихитевоИзвештајотзафинансискатасостојбаќесеискажатпопомалатавредност.
Доколкупорадипорастотнапродажнитецени,намалувањетонапроценетитетрошоцизадовршувањенапроизводствотоилинамалувањетонатрошоцитезапродажба,накрајотнаследниотпресметковенпериод,нетореализационатавредностенадценатаначинење,тоазначизаизносотзакојвопретходниотпериоденамаленавредностаназалихитетребадасезголемивредностаназалихитевокористнаприходите,такаштоноватасметководственавредностќебидеистанаценатаначинењеиќесеспроведеследновокнижење:(608,638/756).
Сметководство
8 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
АСИГНАЦИЈА (УПАТУВАЊЕ) И ПРЕЗЕМАЊЕ НА ДОЛГ
Јасмина РАфАЈЛОВСкА на тре то ли це - при мач на упа ту ва ње (асиг на тор), да му исп ла ти опре де лен па ри чен из нос или да му да де кре дит за сме тка на упа ту ва чот.
Со до го во рот ме ѓу упа ту ва чот и при ма чот на упа-ту ва ње то, по треб на е и из ја ва од асиг на тот за при-фа ќа ње на упа ту ва ње то. Со неа упа те ни кот ста ну ва ди ре ктен долж ник кон при ма чот на упа ту ва ње то.
При фа ќа ње то на упа ту ва ње то не мо же да се от-по ви ка.
При ма чот на упа ту ва ње то (асиг на то рот) мо же упа-ту ва ње то да го пре не се на друг пред при фа ќа ње то од упа те ни кот (асиг на тот), освен ако со са мо то упа ту ва ње или за ра ди по себ ни окол но сти не мо же да се из вр ши пре нос, од нос но упа ту ва ње то да е не пре нос ли во.
Из ја ва та за при фа ќа ње на упа ту ва ње то пре диз-ви ку ва прав но дејс тво во мо мен тот ко га асиг на то рот ќе ја при ми.
Са мо то при фа ќа ње на упа ту ва ње то не зна чи и ис пол ну ва ње, ту ку со неј зи но то при фа ќа ње са мо се стек ну ва пра во да се ба ра ис пол ну ва ње (член 1060 став 1 од За ко нот).
Во асиг на ци ја та учес тву ва ат три и по ве ќе ли ца. При-тоа, бит но е декаеднолицеесамодоверител,адруголицее самодолжник, додекадругитеучесницивоасигнацијатасевомеѓусебнодолжничко-доверител-скиодносиисвоитеобврскиможатдагиподмиратдовисинананајнискатаобврскаодноснопобарување.
Во асиг на ци ја та на ста ну ва ат три прав ни од но си и тоа:
1Од нос ме ѓу при ма чот на упа ту ва ње то (асиг нато рот) и упа те ни кот (асиг нат), уре ден во член
1060 до 1063 од За ко нот, кој се на ре ку ва ап стра ктен од нос, би деј ќи ме ѓу овие двај ца пред при фа ќа ње то на асиг на ци ја та од стра на на упа те ни кот (асиг на тот), не по сто ел ни ка ков прет хо ден са мо сто ен пра вен од-нос врз ос но ва на кој и по по вод на кој би дош ло до нив на ме ѓу себ на сог лас ност за асиг на ци ја, ту ку тој од нос на ста ну ва ме ѓу нив ду ри по нив на та сог лас ност за асиг на ци ја та;
2Од нос ме ѓу при ма чот на упа ту ва ње то (асиг нато рот) и упа ту ва чот (асиг нан тот), уре ден во член
По крај без го то вин ски те и го то вин ски те плаќа ња, долж ни ци те и до ве ри те ли те сво и те об врски, од нос но по ба ру ва ња мо жат да ги нап ла тат и по прес ме тко вен пат со: ком пен за ци ја, це си ја, асиг на ци ја и пре зе ма ње на долг.
Во овој на пис ќе ги по јас ни ме спе ци фич ности те на асиг на ци ја та и пре зе ма ње то на дол гот со пра ктич ни при ме ри на до го во ри те и нив но то сме тко водс тве но еви ден ти ра ње.
Согласно Законот за платниот промет, плаќањето со пресметка (компензација, асигнација, цесија, преземање на долг) не може да се врши доколку учесникот во платниот промет има блокирана сметка и ќе се применува од 31 Декември 2015 година.
Сог лас но За ко нот за фи нан сис ка дис ципли на пла ќа ње то со до го во ри за це сија, асигнација, пре зе ма ње или прис та пу ва ње кон долг, ком пен за ци ја и дру ги слич ни до го во ри не смеат да се ко рис тат на на чин кој ќе пре диз ви ка од ло жу ва ње на ис пол ну ва ње то на па рич ни те об врски во сог лас ност со ут врде ни те ро ко ви во овој за кон.
1. АСИГНАЦИЈА (УПАТУВАЊЕ)
Асиг на ци ја та (упа ту ва ње) е уре де на во чле но ви те од 1059 до 1073 од За ко нот за об ли га ци о ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 18/01...161/09, во на та-мош ни от текст: За ко нот).
Со асиг на ци ја (упа ту ва ње) ед но ли це, упа ту вач (асиг нант) ов ла сту ва дру го ли це, упа те ник (асиг нат), за не го ва сме тка да из вр ши не што за опре де ле но тре то ли це, при мач на упа ту ва ње (асиг на тор), а не го го ов-ла сту ва да го при ми тоа из вр шу ва ње од свое име.
Асиг на ци ја та прет ста ву ва нај рас про стра не то средс тво на ин ди рект но кре ди ти ра ње или на па рич на исп ла та од стра на на бан ка или од ли це (асиг нат), кај кое упа ту ва чот (асиг нан тот) има по кри тие или кре дит,
Сметководство
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 9
1064 до 1068 од За ко нот, кој се на ре ку ва од нос на валу та та, би деј ќи сто ру ва ње то на кое има пра во асиг нато рот, нај че сто се од не су ва на исп ла та на опре де лен из нос на па ри што пр ви от му го дол жи на дру ги от;
3Односмеѓуупатувачот(асигнантот)иупатеникот(асигнатот), уре ден во член 1069 до 1070 од
За ко нот, кој се на ре ку ва од нос на по кри тие, би деј ќи из вр шу ва ње то на сто ру ва ње то на при ма чот на упа тува ње то (асиг на то рот) од стра на на упа те ни кот (асиг натот), ба ра на стра на та на упа ту ва чот (асиг нан тот) да по стои ма те ри јал но по кри тие, за тоа што упа те ни кот (асиг на тот) го на ми ру ва при ма чот на упа ту ва ње то (асиг на то рот), од оние ма те ри јал ни средс тва што за кон крет но то на ми ру ва ње ве ќе ги до бил од упа ту ва чот (асиг нан тот) или до пол ни тел но ќе ги до бие врз ос но ва на не ко ја нив на ме ѓу себ на сог лас ност.
Со при фа ќа ње на упа ту ва ње то од стра на на асигна тот на ста ну ва нов об ли га то рен од нос ме ѓу асиг на тот и при ма чот на упа ту ва ње то (асиг на то рот) не за вис но од од но сот ме ѓу упа ту ва чот (асиг нан тот) и упа те ни кот (асиг нат) и од но сот ме ѓу упа ту ва чот (асиг нант) и прима те лот на упа ту ва ње то (асиг на то рот).
Од но сот ме ѓу учес ни ци те во асиг на ци ја та мо же да се при ка же со след на ва ше ма:
Сог лас но член 1063 од За ко нот пра во то на при ма чот на упа ту ва ње то (асиг на то рот) да ба ра ис пол ну ва ње од упа те ни кот (асиг на тот), за ста ру ва за ед на го ди на.
Ме ѓу тоа овој рок на за ста ре ност не се од не су ва и на ос нов ни от од нос ме ѓу упа ту ва чот (асиг нан тот) и упа те ни кот (асиг на тот), ка ко и на од но сот со при ма чот на упа ту ва ње то (асиг на то рот). За нив ва жи оп шти от рок на за ста ре ност про пи шан во член 360 од За ко нот.
За ко нот не про пи шу ва де ка асиг на ци ја та се склучу ва во пис ме на фор ма, ме ѓу тоа за вис но од слу ча и те, во о би ча е но се да ва пис ме но упа ту ва ње.
Во пра кти ка та До го во рот за асиг на ци ја, ка ко и Из ја ва та за асиг на ци ја мо же да ја има ат след на ва со др жи на:
Договорзаасигнација(упатување)
Склу чен на ден _________2014 го ди на ме ѓу:1. Ин вест ДОО Скоп је, за ста пу ва но од
____________________2. Бе ко ДОО Скоп је, за ста пу ва но од
____________________; и3. Зо на М ДОО Скоп је, за ста пу ва но од
____________________До го вор ни те стра ни се до го во ри ја:
Член1Ин вест ДОО Скоп је (во на та мош ни от текст:
асиг нант) се об вр зу ва да да де упа ту ва ње (ов ласту ва ње) на Бе ко ДОО Скоп је (во на та мош ни от текст: асиг нат) во не го во име да ја из вр ши об вр ската спре ма Зо на М ДОО Скоп је (во на та мош ни от текст: асиг на тор) во из нос од 660.000 де на ри за фа кту ра број _____ од _______ 2014 го ди на.
Член2Об вр ска та на асиг нан тот спре ма асиг на то рот
за ра ди што е на пра вен овој до го вор ќе пре ста не отка ко асиг на тот ќе го ис пол ни упа ту ва ње то.
Член3Асиг на тот е дол жен да да де из ја ва де ка го
при фа ќа упа ту ва ње то и тоа при фа ќа ње не мо же да се от по ви ка.
Член4Во слу чај на спор над ле жен е над леж ни от Ос
но вен суд во Скоп је.Член5
Овој до го вор е со ста вен во 6 (шест) при ме ро ци, од кои по 2 (два) за се ко ја од до го во ре ни те стра ни.
Член6Овој до го вор ста пу ва во си ла со де нот на пот
пи шу ва ње то на овој до го вор и пот пи шу ва ње то на из ја ва та за асиг на ци ја.
БекоДООСкопје(асигнат)
ИнвестДООСкопје(асигнант)
_______________________ _______________________
ЗонаМДООСкопје(асигнатор)
_______________________
Сметководство
10 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊА:
2209 - Останати об вр ски спре ма до ба ву ва чи во земјата (Зо на М) ...............660.000100 - Сме тка ....................................660.000
ПлатеноврзоснованаДоговорзаасигнација
В)Кајпримачот(асигнаторот)-ЗонаМДОО-Скопје
1209 - Оста на ти по ба ру ва ња од ку пу ва чи во земјата (Бе ко) ...................660.000120 - По ба ру ва ња од ку пу ва чи
во зем ја та (Ин вест) ................660.000ПобарувањаодупатеникотврзоснованаДоговорзаасигнација
1000 - Сме тка ...................................660.0001209 - Оста на ти по ба ру ва ња од ку пу ва чи
во земјата (Бе ко) ....................660.000ПлатеноврзоснованаДоговорзаасигнација
Напомена: За ра ди по ед но ста ву ва ње во при ме рот не се да де ни кни же ња та кај Ин вест ДОО, во вр ска со про даж ба та на про из во ди те на Бе ко ДОО (120/741, 230; 700/630), ка ко и на ба вки те на ре про ма те ри ја ли-те од Зо на М ДОО (310, 130/220; 400/310; 600/490; 630/600). Исто та ка не се да де ни и кни же ња та кај Бе ко ДОО за на бав ка та на сто ки те од Ин вест (660, 130/220), ка ко и кај Зо на М за про даж ба та на сто ки те на Ин вест ДОО (120/741, 230; 701/660).
Ако во асиг на ци ја та учес тву ва ат на при мер че ти ри друш тва: А по ба ру ва од Б 1.200.000 де на ри; Б по ба ру-ва од В 1.500.000 де на ри, а Г по ба ру ва од А 1.000.000 де на ри. Друш тва та кои во исто вре ме дол гу ва ат и по ба ру ва ат (А и Б) врз ос но ва на до го во рот за асиг-на ци ја ги ов ла сту ва ат сво и те долж ни ци да во нив но име ги под ми рат нив ни те об вр ски кон до ве ри те ли те. Друш тво то кое дол жи (В) ја под ми ру ва об вр ска та кон друш тво то кое са мо по ба ру ва (Г) и тоа во из нос на нај-ни ско то по ба ру ва ње кое из не су ва 1.000.000 де на ри.
2. ПРЕЗЕМАЊЕНАДОЛГ
Пре зе ма ње то на долг е уре де но во чле но ви те од 434 до 438 од За ко нот за об ли га ци о ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 18/01...161/09, во на-та мош ни от текст: За ко нот).
Пре зе ма ње то на долг се вр ши со до го вор ме ѓу долж ни кот и пре зе ма чот, со кој се сог ла сил до ве ри-те лот.
ИЗЈАВАЗААСИГНАЦИЈА
Да ва ме из ја ва за Асиг на ци ја на по ба ру ва ња та и об вр ски те во из нос од 660.000 де на ри.
БекоДОО-Скопје ЗонаMДОО-Скопје ИнвестДОО-Скопје
сметка сметка сметка
износ (ден.)
ф-ра датумизнос (ден.)
ф-раизнос (ден.)
по Договор бр. _______ од 30.07.2014
660.000дел од 1127514/001
15.07.14 100.000 153/14 660.000
1128802/001 22.07.14 40.000
1129720 25.07.14 520.000
Вкупно: 660.000 Вкупно: 660.000 Вкупно: 660.000
(место, датум) (место, датум) (место, датум)
одговорно лице одговорно лице одговорно лице
Врз ос но ва на по да то ци те од До го во рот за асиг на-ци ја, во сме тко водс тво то ќе се спро ве дат след ни ве:
А)Кајупатувачот(асигнант)-ИнвестДОО-Скопје
220 - Об вр ски спре ма до ба ву ва чи те во зем ја та (Зо на М) ...............660.0002209 - Оста на ти об вр ски од до ба ву ва чи
во земјата (Бе ко) ....................660.000Заобврскаконупатеникот(асигнатот)врзоснованаДоговорзаасигнација
2209 - Оста на ти об вр ски од до ба ву ва чи во земјата (Бе ко) ........................660.000120 - По ба ру ва ња од ку пу ва чи
во зем ја та (Бе ко) ....................660.000ПобарувањеодупатеникотврзоснованаДоговорзаасигнација
Б)Кајупатеникот(асигнат)-БекоДОО-Скопје220 - Об вр ски спре ма
до ба ву ва чи (Ин вест) .............660.0002209 - Оста на ти об вр ски
спре ма до ба ву ва чи во земјата (Зо на М) ................660.000
ЗаобврскаконпримачотнаупатувањетоврзоснованаДоговорзаасигнација
Сметководство
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 11
Според ова договорот за преземање на долг еправнаработасокојасевршипроменанадолжникот,адоверителотостануваист.
Заразликаодцесијатакајкојанесебарасогласностоддолжникотбидејќинадолжникотмуесееднокомуќемуодговаразадолгот, кајпреземањетонадолг,надоверителотнемуесееднокоелицеќемубидедолжник.Токмузатоа,акодоверителотнедадесогласностнадоговорот запреземањенадолг, тојдоговорневажи.Согласностав5одчлен434одЗаконот,договоротзапреземањенадолгимадејствонадоговорзапреземањенаисполнување,завремедодекадоверителотнеќедадесвојасогласностзадоговоротзапреземањенадолг,какоиакотојодбиедададесогласност.
Причинитепорадикоитретолицегопреземадолготврзсебе,можедабидатразлични(дамуседадеподарокнадолжникот,дамусевратинекаковпретходендолгилидамуседадезаем).Соогледнатоаштосеработизадиспозитивниодредби,својатасогласностза
преземањенадолгот,доверителотможедајаусловисоизвеснимодалитети.Например:дабарадосегашниотдолжникдаостанекакогарантзатоадекапреземачотќегоисполнидолготштогопрезел.
Кајпреземањетонадолгпостојаттриучесници:
1Првобитендолжник должниккој гопренесувасвоетодолгувањенановиотдолжник;
2Преземачнадолготновдолжниккојврзоснованадоговоротјапреземаобврскатаодпрвобитниотдолжник;и
3Доверителкојостануванепроменет,меѓутоасвоетопобарувањеќегонаплатиодновиотдолжник(преземачнадолг).Преземачотнадолг(новиотдолжник)неодговара
заненаплатенитекаматикоистасалезанаплатадопреземањетонадолгот,акопоинакунеедоговорено.
ВопрактикатаДоговорот запреземањенадолг,можедајаимаследнавасодржина:
Договорзапреземањенадолг
Склученнаден__________2014годинамеѓу:1. МактексДООСкопје,застапуваноод
____________________2. ЕнтериерДООСкопје,застапуваноод
____________________;и3. ТермоДООСкопје,застапуваноод
____________________Договорнитестраниседоговорија:
Член1
МактексДООСкопје(вонатамошниоттекст:новиотдолжник),гопреземадолготодЕнтериерДООСкопје(вонатамошниоттекст:должникот),штогоимаспремаТермоДООСкопје(вонатамошниот текст: доверител) воизносод200.000денаризафраброј20од_______2014година.
Член2
Новиотдолжникќе јаподмириобврскатакондоверителотворокод8денаодкогадоверителотќесесогласисоодредбитенаовојдоговор.
Новиотдолжникнеодговара занеплатенитезатезникаматикоисестасанидоденотнасклу
Сметководство
12 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊА:чувањенаовојдоговор.Обврската занив ќе јаподмиридолжникот.
Член3
Должникотиновиотдолжникодноситезапреземениотдолг ќе ги уредат сопосебендоговорзазаем.
Член4
ВослучајнаспорнадлежененадлежниотосновенсудвоСкопје.
Член5
Овојдоговорстапувавосилаиќесеприменуваодденоткогадоверителотќесесогласисонеговитеодредби,односнооткакоќегопотпишеовојдоговор.
Член6
Овојдоговоресоставенво6(шест)еднаквипримероци,одкоипо2(два)засекојадоговорнастрана.
ЕнтериерДОО-Скопје(должник)
МатексДОО-Скопје(новдолжник)
_______________________ _______________________
ТермоДОО-Скопје(доверител)
_______________________
ВрзоснованаподатоцитеодДоговоротзапреземањенадолг,восметководството ќесеспроведатследниве:
А)КајЕнтериерДОО-Скопје(должник)
220 Обврскиспремадобавувачитевоземјата(Термо)................200.0002209 Останатиобврски
оддобавувачивоземјата(Мактекс)..............200.000
ПреноснадолгодТермонаМактексврзоснованаДоговорзапреземањенадолг
Б)КајМактексДОО-Скопје(новдолжник)
1209 Останатипобарувањаодкупувачивоземјата(Ентериер)...........200.0002209 Останатиобврски
оддобавувачивоземјата(Термо)......................200.000
ПреземањенадолгврзоснованаДоговорзапреземањенадолг2209 Останатиобврски
оддобавувачивоземјата(Термо)................200.0001000 Сметка....................................200.000
ПлатеноврзоснованаДоговорзапреземањенадолг
В)КајТермоДОО-Скопје(доверител)
1209 Останатипобарувањаодкупувачивоземјата(Мактекс)..................200.000120 Побарувањаодкупувачи
воземјата(Ентериер)............200.000ПрифаќањеновдолжникврзоснованаДоговорзапреземањенадолг1000 Сметка...................................200.000
1209 Останатипобарувањаодкупувачивоземјата(Мактекс)...................200.000
НаплатеноодновиотдолжникврзоснованаДоговорзапреземањенадолг
Напомена:Зарадипоедноставувањевопримеротнеседаденикнижењатазапретходниотдолжничкодоверителскиодносмеѓудолжникот(Ентериер)идоверителот(Термо)врзоснованакоисеевидентиранипобарувањатаиобврските.
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 13
Ин вес ти цис ко то вло жу ва ње од стра на на за ку пе цот во туѓ об јект (соп стве ност на за-ку по да ва чот), не бе ше прецизно уре де но со За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/99...12/14, во на та мош ни от текст: За ко нот за ДДВ). Ток му за-тоа во прак ти ка та се ја ву ваа ди леми, осо бе но во врска со пра ша ње то за пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок од стра на на за ку пе цот.
Чес то во до го во рот за за куп се вне су ваа кла узули, со кои за ку пе цот ќе вло жу ва со цел де лов ни от прос тор да го прис по со би за врше-ње на сво ја та деј ност, но де ка по ис те кот на до го во рот за за куп се об врзу ва де лов ни от прос тор да му го вра ти на за ку по да ва чот во не го ва та прво бит на сос тојба, со што стек ну-ва ше пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок.
Ме ѓу тоа, са ма та кла узу ла пред ви де на во до-го во рот за за куп, со ко ја за ку пе цот се об врзу ва да го вра ти де лов ни от прос тор во ис та сос тој ба ка ко што го при мил, зна чи без до пол ни тел но то ин вес ти цис ко вло жу ва ње кое има по дол гот ра-ен ка рак тер (на при мер, без прег рад ни те ѕи до-ви што ги из гра дил, без вгра де ни те плочки, без до пол ни тел ни те вло жу ва ња со кои ја сме нил елек трич на та или во до вод на та инста ла ција, без вгра де ни те вра ти и про зо ри и слично), е не ре ал но и не ос твар ливо, би деј ќи е јас но де ка по ис те кот на до го во рот за за куп овие вло жу-ва ња ќе му ги ос тави на за ку по да ва чот.
Спо ред тоа, ако за ку пе цот не му ги "префак-ту ри раше" овие вло жу ва ња на за ку по да ва чот, тој не ма ше пра во на од бив ка на прет ход ни от ДДВ сод ржан во влез ни те ис пол ну вања.
Со цел нор ма тив но да се уре ди пра ша ње то за ин вес ти цис ко то вло жу ва ње на за ку пец во туѓ об јект кој го ко рис ти за врше ње на сво ја та
Вера РАФАЈЛОВСКА
ИНВЕСТИЦИСКО ВЛОЖУВАЊЕ ОД ЗАКУПЕЦВО ОБЈЕКТ НА ЗАКУПОДАВАЧ ОД АСПЕКТ НА ДДВ
сто пан ска деј ност, се до не се За кон за из ме ну-ва ње и до пол ну ва ње на За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Служ бен вес ник на РМ", број 130/14, во на та мош ни от текст: из ме ни те на За ко нот за ДДВ).
Из ме ни те на За ко нот за ДДВ во де лот на ин вес ти цис ко то вло жу ва ње на за ку пец во туѓ об јект и уки ну ва ње то на Reverse charge за при-сил на та нап ла та во из вршна по ста пка, во си ла се од 11 Сеп тем ври 2014 го дина, до де ка дру ги-те из ме ни дел ќе се при ме ну ва ат од 1 Ја ну а ри 2015 го дина, а дел од 1 Март 2015 го дина.
Во овој на пис Ви да ва ме упат ства со прак-тич ни при ме ри за ин вес ти цис ко то вло жу ва ње на за ку пец во туѓ об јект спо ред из ме ни те на За ко нот за ДДВ.
Во За ко нот за ДДВ по ве ќе па ти се из врши ја из ме ни и до пол ну вања, но не се из врши ја из ме ни и до пол ну ва ња во Пра вил ни кот за спро ве ду ва ње на За ко нот за ДДВ, кој ка ко под за кон ски про пис тре ба по кон крет но да ги де фи ни ра од ред би те од За ко нот, со цел да не ма ди ле-ми за од ре де ни пра ша ња и ќе овоз мо жи по ед нос тав на до след на при ме на на За ко нот. Ток му за тоа и во врска со овие из ме ни на За ко нот за ДДВ по стојат от во ре ни пра шања, за кои ве ру ва ме низ прак ти ка та ќе се нај дат и со од вет ни ре ше нија. Ве ру ва ме де ка во нај ско ро вре-ме ќе се до не сат и из ме ни на под за кон ски те про писи.
За по лес но раз би ра ње на из ме ни те на За ко нот за ДДВ, за ин вес ти цис ко то вло жу ва ње на за ку пец во туѓ об јект, нај нап ред ќе ги да де ме за кон ски те од редби, а по тоа Ви да ва ме и при ме ри со кои ќе ја по јас ни ме прак тич на та при ме на на из ме ни те на За ко нот за ДДВ.
1. ДЕ ФИ НИ РА ЊЕ НА ПО И МОТ ИН ВЕС ТИ ЦИСКОВЛО ЖУ ВА ЊЕ ВО ТУЃ ОБ ЈЕКТ
Во но ви от член 34-а во став 2 е про пи шано:"За ин вес ти цис ки вло жу ва ња од став (1)
на овој член се сме та ат вло жу ва ња та во
Даноци
14 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
објек тот из врше ни од стра на на за ку пец кои се од не су ва ат на: гра дење, ре кон струк ција, адап та ција, над град ба и дог рад ба со кои се зго ле му ва вред нос та на за ку пе ни от об јект."
Вак во то де фи ни ра ње на ин вес ти цис ко то вло жу-вање, от ста пу ва од де фи ни ра ње то по За ко нот за гра-де ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 130/09...28/14), би деј ќи са мо то гра де ње ги оп фа ќа и из град ба та на но ва градба, ре кон струк ци ја та и адап та ци ја та на по-стој на градба, ка ко и дог рад ба та и над град бата. Се пак, не за вис но од тоа што во За ко нот за ДДВ се пов то ру-ва ат овие ис пол ну ва ња ("по доб ро два па ти ка жано"), ов де ќе по јас ни ме де ка сог лас но За ко нот за гра дење, под гра де ње се под раз би ра из ве ду ва ње на гра деж ни ра боти, из ра бот ка на про ек тна до ку мен та ција, врше ње на под гот ви тел ни ра боти, из град ба на но ва градба, дог рад ба и над град ба на по стој на градба, ре кон-струк ци ја и адап та ци ја на по стој на градба, врше ње на гра дежно-инста ла тер ски ра боти, гра дежно-зав ршни ра боти, вгра ду ва ње на оп ре ма и дру ги ра бо ти со кои се фор ми ра це ли на та на град бата.
Си те ос та на ти ис пол ну ва ња (ре кон струк ција, адап-та ција, над град ба и дог радба) се од не су ва ат на "из-вршу ва ње на ра бо ти на по стоен об јект".
Ре кон струк ци ја та е из ве ду ва ње на ра бо ти во рам ки те на по стој ни от га ба рит на об јект со кои се вли јае врз ис пол ну ва ње то на ос нов ни те ба ра ња за град ба и со кои се ме ну ва усог ла се нос та на град ба-та со про ек тот спо ред кој е из гра дена, со ме ну ва ње на фа сада, про ме на на тех но лош ки от про цес и на инста ла ци ите, са на ци ја и за ме на на кон струк тив ни еле мен ти и слично.
Адап та ци ја та е из ве ду ва ње на гра деж ни ра бо ти на по стоен об јект со кој се врши про ме на на ор га-низаци јата на прос то рот во об јек тот, се врши за ме на на уреди, постројки, оп ре ма и инста ла ци ја од ис ти ка па ци тет, а со кои не се вли јае на: ста бил нос та и си гур нос та на об јек тот, над во реш ни от из глед, без бед-нос та на со сед ни те об јекти, со об ра ќа јот и жи вот на та сре дина.
Над град ба та е из ве ду ва ње на ра бо ти на по стоен об јект со кои се вли јае на ос нов ни те еле мен ти спо ред кои е из гра ден об јек тот, а по себ но на кон струк ци ја та во ви си на (из град ба на но ви спра тови).
Дог рад ба та е из ве ду ва ње на ра бо ти на по стоен об јект со из град ба на но ва пов рши на над вор од га ба-ри тот на по стој ни от об јект, при што мо же да се вли јае на кон струк тив ни от сис тем на по стој ни от об јект.
2. ПРО МЕТ НА ДОБРА
Со из ме ни те на За ко нот за ДДВ, ин вес ти цис ко то вло жу ва ње во туѓ об јект е де фи ни ра но ка ко про мет на добра, не за вис но да ли е со на до мест или без на-до мест.
Име но во член 3 став 2 во но ва та точ ка 7 е про-пи шано:
"Про ме тот на доб ра од стра на на за ку пе-цот кон за ку по да ва чот во слу чај на ин вес ти-цис ко вло жу ва ње во об јект на за ку по да ва чот из вршен од стра на на за ку пе цот, ос вен вло-жу ва ње кое се од не су ва на те ков но (ре довно) од ржу ва ње на об јек тот, ко га об јек тот се ко рис ти за врше ње на сто пан ска деј ност на за ку пе цот."
Во член 3 став 3 во но ва та точ ка 4 е про пи шано:"Про ме тот на доб ра без на до мест од стра-
на на за купe цот кон за ку по да ва чот, во слу чај на ин вес ти цис ко вло жу ва ње во об јект на за ку-по да ва чот из вршен од стра на на за ку пе цот, ос вен вло жу ва ње кое се од не су ва на те ков но (ре довно) од ржу ва ње на об јек тот, во слу чај ко га об јек тот се ко рис ти за врше ње на сто-пан ска та деј ност на за ку пе цот."
Вак ва та од ред ба во За ко нот за ДДВ, суш тин ски го изед на чу ва про ме тот на доб ра без на до мест со про ме-тот на доб ра за на до мест и прет ста ву ва от ста пу ва ње од ре дов но то ода но чу ва ње на про ме тот без на до мест. Име но во ци ти ра ни от член 3 став 3 на За ко нот за ДДВ про пи ша но е ода но чу ва ње на про ме тот на доб ра са мо до кол ку ста ну ва збор за "са мо пот ро шу вачка" - од нос-но зе ма ње то на доб ра за лич ни пот ре би од стра на на да ноч ни от об врз ник, за вра бо те ни те ли ца или за дру ги це ли кои не се пов рза ни со деј носта, ка ко и да ва ње то на доб ра на соп стве ни ци те на вло го ви те во друш твата, чле но вите, или спре ма нив блис ки лица, се сме та за про мет ка ко да е из вршен за на до мес т.
Со до пол ну ва ње то на ци ти ра ни те од ред би и ин вес-ти цис ко то вло жу ва ње во туѓ об јект со на до мест или без на до мест има трет ман на про мет на добра, што зна чи под ле жи на ода но чу ва ње (на при мер, на бав ка на плочки, са ни та рии, цигли, бе тон, мал тер, же лезо, од стра на на за ку пе цот кој ќе ги вгра ди во об јек тот на за ку по да ва чот).
Под ин вес ти цис ко вло жу ва ње не се сме та ат вло-жу ва ња та кои се од не су ва ат на те ков но (ре довно) од ржу ва ње на об јек тот. На при мер, за ку пе цот пок рај
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 15
об врската да ја пла ќа до го во ре на та за куп ни на (по па-зар на вред ност на об јек тот спо ред ви дот на град бата, ло ка ци ја та и слично), ќе има пра во на соп ствен тро шок да го мо ле ри са прос то рот, да вгра ди чај на кујна, да из врши сит ни поправки, да на ба ви и по с тави кли ма уред и слично, кои ќе ги ко рис ти до де ка трае вре ме-то за за куп, а по тоа ќе ги де мон ти ра и об јек тот ќе го вра ти во не го ва та прво бит на сос тојба. Тоа зна чи овие вло жу ва ња не вли ја ат на по доб ру ва ње на кван ти те тот и на ква ли те тот на об јек тот, кој е соп стве ност на за-ку по да ва чот, од нос но не ма да се зго ле ми вред нос та на об јек тот, ни ту од нив ќе има ко рист за ку по да ва чот.
Овие вло жу ва ња не под ле жат на ода но чу ва ње сог лас но член 3 став 2 точ ка 7, а за ку пе цот ако ги ис-пол ну ва ус ло ви те од член 33 и 34 од За ко нот за ДДВ при на бав ка та има пра во на од бив ка на ДДВ.
За ку пе цот овие вло жу ва ња сог лас но стан дар ди те ги еви ден ти ра ка ко рас ход, а до кол ку ги ис пол ну ва ат кри те ри у ми те за приз на ва ње на ма те ри јал но сред-ство, сог лас но МСС 16 и Од дел 17 од МС ФИ за МСЕ ги амор ти зи ра за пе ри о дот до де ка трае до го во рот за за куп.
3. ПРО МЕТ НА УС ЛУГИ
Не са мо за про ме тот на доб ра од стра на на за ку-пе цот, ту ку и за про ме тот на ус луги, во слу чај на ин-вес ти цис ко вло жу ва ње во об јек тот на за ку по да ва чот, из врше но е до пол ну ва ње на За ко нот за ДДВ.
Така, во чле нот 6 во ста вот 2 до да де на е но ва точ ка 5 ко ја гласи:
"Про ме тот на ус лу ги од стра на на за купe-цот кон за ку по да ва чот, во слу чај на ин вес ти-цис ко вло жу ва ње во об јект на за ку по да ва чот из вршен од стра на на за ку пе цот, ос вен вло-жу ва ње кое се од не су ва на те ков но (ре довно) од ржу ва ње на об јек тот, во слу чај ко га об јек-тот се ко рис ти за врше ње на сто пан ска та деј ност на за ку пе цот."
Во член 6 став 3, во но ва та точ ка 4 е про пи шано:"Про мет на ус лу ги без на до мест од стра на
на за купe цот кон за ку по да ва чот, во слу чај на ин вес ти цис ко вло жу ва ње во об јект на за ку-по да ва чот из вршен од стра на на за ку пе цот, ос вен вло жу ва ње кое се од не су ва на те ков но (ре довно) од ржу ва ње на об јек тот, во слу чај ко га об јек тот се ко рис ти за врше ње на сто-пан ска та деј ност на за ку пе цот."
Со до пол ну ва ње на ци ти ра ни те од ред би и ин вес-ти цис ко то вло жу ва ње е про мет на ус лу ги од стра на на за ку пе цот кон за ку по да ва чот со на до мест и без на до мест. На при мер, ако за ку пе цот ја фи нан си ра град бата, дог рад бата, ре кон струк ци ја та или над град-ба та на об јек тот на за ку по да ва чот, ко ја по ис те кот на до го во рот за за куп ќе ос та не на за ку по да ва чот.
4. ДА НОЧ НА ОС НОВА
Во но ви от став 4 од член 19 од За ко нот за ДДВ, е де фи ни ра на да ноч на та ос но ва за про мет на доб ра и/или ус луги, со на до мес т или без на до мес т, при ин вес-ти цис ко вло жу ва ње од стра на на за ку пе цот во об јект на за ку по да ва чот.
Но ви от став 4 од член 19 гласи:"Во слу ча и те на член 3 став (2) точ ка 7,
член 3 став (3) точ ка 4, член 6 став (2) точ ка 5 и член 6 став (3) точ ка 4 од овој за кон, за да ноч на ос но ва се сме та па зар на та вред ност без да но кот на до да де на вред ност на ин вес ти-цис ко вло жу ва ње во об јект на за ку по да ва чот из врше но од стра на на за ку пе цот, ко ја е оп ре-де ле на од ов лас тен про це ну вач во мо мен тот на нас та ну ва ње на да ноч ни от долг сог лас но член 31, став (7) на овој за кон."
Со вак во то де фи ни ра ње на да ноч на та ос но ва (из-нос на кој се пресме ту ва да но кот), се нас то ју ва да се до бие по ре ал на да ноч на ос нова.
Де фи ни ра ње то на да ноч на та ос нова, ка ко па зар-на вред ност, прет поста ву ва ис пол ну ва ње на не кол ку ус лови:
• про ме тот да е ос тва рен од за ку пе цот кон за ку по-да ва чот;
• про ме тот да е непос ре дно пов рзан со об јек тот во кој за ку пе цот ја врши сто пан ска та деј ност;
• да ноч ни от об врз ник (за ку пе цот) да е ре гис три ра-ни за це ли те на ДДВ;
• да се из врши про цен ка од ов лас тен про це ну вач на из врше ни от про мет;
• про це не та та вред ност да се од не су ва на де нот на прес та ну ва ње на до го во рот за за куп или на де нот на из врше но то пла ќа ње за из врше ни от про мет.
Про це не та та па зар на вред ност е мож на ре ал на вред-ност во мо мен тот на про цен ка та (по стои ве ро јат ност).
Про цен ка на па зар на та вред ност по пра ви ло ќе се из врши на де нот на ис те кот на до го во рот за за куп или на де нот на от ка жу ва ње на до го во рот за за куп, би деј ќи
Даноци
16 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
во пе ри о дот на ин вес ти цис ко то вло жу ва ње па зар на та вред ност е из но сот кој е ис ка жан во фак ту ра та или друг до ку мент (си ту а ци ја и слично), кои за ку пе цот ги при мил од до ба ву ва чот за из врше но то гра дење, адап та ција, ре кон струк ција, дог рад ба или над градба.
Про цен ка на па зар на та вред ност би тре ба ло да има и во слу чај ко га за ку пе цот сам ги из вршу ва гра деж ни те ра боти, а со цел да се избег не мож нос та за зло у пот-ре ба од стра на на за ку пе цот во од нос на вред нос та на ин вес ти цис ко то вло жу вање.
Во слу ча и те ко га е до го во рен на до мест за из врше-но то ин вес ти цис ко вло жу вање, а ис ти от изос та нал од не ко ја при чина, во тој слу чај не е пот реб но врше ње на про цен ка на вред носта, би деј ќи не е, и не мо же да нас та не дол гу ван да нок. Во овие слу чаи не ста ну ва збор за про мет без на до мест кој е изед на чен со про-ме тот за на до мест, ту ку за про мет за на до мест, но кој не е нап ла тен. Оваа сос тој ба во прак ти ка та теш ко би се слу чила, би деј ќи за ку пе цот, до кол ку не го до бил на до мес тот или ќе го про дол жи ко рис те ње то на об јек-тот неп ла ќај ќи за куп ни на (што зна чи со на до мест) или по суд ски пат ќе го нап ла ти на до мес тот. Ис то та ка и за ку по да ва чот, ако е ДДВ об врз ник, не би имал ни ка-ков ин те рес да ве ту ва на до мест, а да не го плати, во ус ло ви ко га и без пла ќа ње на на до мес тот мо же да го ис ка жу ва дол гу ва ни от и по ба ру ва ни от да нок.
5. КО ГА Е МО МЕН ТОТ НА НАС ТА НУ ВАЊЕНА ДА НОЧ НИ ОТ ДОЛГ
Во о би ча е но е вре ме то на нас та ну ва ње то на да ноч-ни от долг да се врзу ва за вре ме то на из вршу ва ње на про ме тот на доб ро то или ус лу гата, или пак за вре ме то на при ма ње на пла ќа њето, до кол ку ис то то е из врше но пред из вршу ва ње то на про ме тот (аван сно пла ќање). Утврду ва ње то на вре ме то на нас та ну ва ње на да но-кот, од нос но на да ноч ни от долг, е со се ма раз бир ливо: до кол ку нас та на ла ода но чи ва та ак тив ност од стра на на да ноч ни от об врз ник, или пак до бил па ри за ода но-чив про мет кој ќе следи, па спо ред тоа нор мал но е да нас та не да нок кој ќе и се дол жи на држа вата.
Кај ин вес ти цис ко то вло жу ва ње од стра на на за-ку пе цот во туѓ об јект, вре ме то на нас та ну ва ње то на да но кот се врзу ва за прес та но кот на до го во рот за за куп (ис те ку вање, рас ки ну ва ње или от ка жу ва ње на до го во рот) или де нот ко га е из врше на уп ла та та на на-до мес тот од стра на на за ку по да ва чот, ко га про ме тот е из вршен за на до мест.
Имено, во но ви от став 7 од член 31 од За ко нот за ДДВ е про пи шано:
"(7) За вре ме на нас та ну ва ње на да но чен долг во слу чај на ин вес ти цис ко вло жу ва ње во об јект на за ку по да ва чот из врше ни од стра на на за ку пе цот, се смета:
1. Де нот на прес та ну ва ње на до го во рот за за куп, во слу чај на ис те ку ва ње на вре ме-то за кое е склу чен, ос вен ко га за ку пот се про дол жу ва или
2. Де нот на рас ки ну ва ње или от ка жу ва ње на до го вор за за куп или
3. Де нот ко га е из врше на уп ла та та на на-до мес то кот од стра на заку подавачот, ко га за вре ме на важ нос та на до го во рот за за куп е из вршен про ме тот со на до-мест во смис ла на член 3 став (2) точ ка 7 и член 6 став (2) точ ка 5 од овој за кон."
Ако доб ро се ана ли зи ра но ви от став 7 на чле нот 31, мо же да се зак лу чи де ка има ме от ста пу ва ње од во о би че ни от мо мент на нас та ну ва ње на дол гу ва ни от да нок. От ста пу ва ње то е ка рак те рис тич но осо бено, кај точ ка та 3 од овој став. За сис те мот на ДДВ бит но е да е из вршен про мет за на до мест за да ис ти от би де пред мет на ода но чу вање, но да ли так ви от на до мест, ќе се пла ти или не, во оп што не е битно.
Во оваа точ ка 3, мо мен тот на нас та ну ва ње на дол-гу ва ни от да нок (да но чен долг) се врзу ва за пла ќа њето, но тоа пла ќа ње нај чес то е по из врше ни от про мет и не прет ста ву ва аванс - нап ро тив, тоа мо же и да не се ос твари. Во нај го лем број слу чаи пла ќа ње то на на-до мес тот, за ин вес ти цис ко то вло жу вање, од стра на на за ку по да ва чот нај чес то ќе би де со про ти вис пол-ну ва ње - из нај му ва ње на об јек тот (зош то би пла ќа ле за ку по да ва чите, ако по ба ру ва ат за куп нина).
Во слу чај ко га е до го во ре но пла ќа ње на на до мест од стра на на за ку по да ва чот за из врше ни от про мет од стра на на за ку пе цот, а пла ќа ње то не е из вршено, не за вис но од тоа по ра ди ко ја при чи на изос та на ло пла ќа њето, во тој слу чај, не мо же да се сме та де ка е ис пол нет ус ло вот од точ ка та 3 на ста вот 7 на чле-нот 31 од За ко нот за ДДВ. Ова зна чи дека, не мо же да се пресме ту ва да но кот, да се ис ка жува, од нос но при ја ву ва и плаќа, ка ко и од би ва ка ко прет хо ден да нок, во слу чаи на пре не су ва ње на об врската. Во овие слу-чаи, ка ко што из не сов ме и прет ходно, не ста ну ва збор за про мет без на до мест, кој е изед на чен со про ме тот со на до мест, ту ку за не из ми ре на об врска.
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 17
Ве ру ва ме де ка ќе сле дат из ме ни на За ко нот за ДДВ во точ ка та 3 од став 7 на член 31.
6. ОД БИВ КА НА ПРЕТ ХОД НИ ОТ ДА НОКПРИ ИН ВЕС ТИ ЦИСКО ВЛО ЖУ ВА ЊЕВО ОБ ЈЕКТ НА ЗА КУ ПО ДА ВА ЧОТ
Со ог лед на тоа што на ин вес ти цис ко то вло жу ва ње во об јект на за ку по да ва чот, од стра на на за ку пе цот, ко га тој го ко рис ти за из вршу ва ње на соп стве на та сто-пан ска деј ност, сог лас но од ред би те на чле но ви те 3 и 6 на За ко нот за ДДВ им е да ден трет ман на про мет кој е пред мет на ода но чу ва ње и тоа не за вис но да ли има или не на до мест, со се ма ло гич но е и да ва ње то пра во на од бив ка на ДДВ на врши те лот на так ви от про мет. Со дру ги збо ро ви ка жано, за ку пе цот со вло жу ва ње то врши ода но чив про мет, кој да ва пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок.
За це ли те на ос тва ру ва ње то на пра во то на од-бивка, во За ко нот за ДДВ во став 1 од но ви от член 34-а е про пи шано:
"Пра во то на од бив ка спо ред член 33 на овој за кон мо же да се ос тва ри и ако да ноч ни-от об врз ник ги упот ре бу ва на ба ве ни те или уве зе ни те добра, од нос но при ме ни те ус лу ги за ин вес ти цис ки вло жу ва ња во об јек тот на за ку по да ва чот, во слу чај ко га об јек тот се ко-рис ти за врше ње на сто пан ска та деј ност на да ноч ни от об врз ник кој е за ку пец."
Ако доб ро се ана ли зи ра овој став на но ви от член 34-а, ка ко и чле но ви те 33 и 34, мо же да се зак лу чи дека, за ку пе цот има пра во на од бив ка на прет ход ни от да нок, ако се ис пол не ти сле дни ве ус лови:
• да ноч ни от об врз ник (за ку пец) да е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ,
• на бав ка та да е из врше на од друг да но чен об врз-ник кој ис то та ка е ре гис три ран за це ли те на ДДВ (из вршен про мет) и/или,
• да но кот да се од не су ва за пла ќа ње кое е из врше но за про мет кој ќе сле ди и ќе би де ода но чив и /или,
• да но кот да е пла тен за увоз на доб ра (или да е одоб ре но од ло же но пла ќање),
• да е до би е на фак ту ра ко ја ги ис пол ну ва ус ло ви те од чле нот 53,или чле нот 54,
• фак ту ра та и/или ца рин ска та дек ла ра ци ја да се еви ден ти ра ни во кни го вод ство то на за ку пе цот,
• на ба ве ни те или уве зе ни те добра, од нос но ко-рис те ни те ус лу ги да се непос ре дно пов рза ни со
ин вес ти цис ко то вло жу ва ње во об јек тот на за ку по-да ва чот кој се ко рис ти за врше ње на сто пан ска та деј ност на да ноч ни от об врз ник кој е за ку пец, и
• да не е ис клу че но пра во то на од бив ка на прет-ход ни от да нок.
Са мо при це лос на ис пол не тост на прет ход но ци-ти ра ни те ус лови, мо же да се ко рис ти пра во то на од-бив ка на прет ход ни от да нок. Фак тот што про ме тот од за ку пе цот спре ма за ку по да ва чот ќе се из вршу ва во не кој по доц не жен пе риод, не ма ни как во вли ја ние на пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок.
7. СМЕТ КО ВОД СТВЕН ТРЕТ МАН НАИН ВЕС ТИ ЦИСКО ВЛО ЖУ ВА ЊЕ НАЗА КУ ПЕЦ ВО ОБ ЈЕКТ НА ЗА КУ ПО ДА ВАЧ
За ку пе цот ин вес ти цис ко то вло жу ва ње во об јект на за ку по да ва чот смет ко вод стве но да го еви ден ти ра како:
Ма те ри јал но сред ство:• Ако ин вес ти цис ко то вло жу ва ње по ис те кот на
до го во рот за за куп не ос та ну ва кај за ку по да ва-чот. Во тој слу чај сог лас но МСС 16 и Од дел 17 од МС ФИ за МСЕ - Нед виж ности, построј ки и оп-рема, за ку пе цот вло жу ва ње то го еви ден ти ра ка ко ос нов но сред ство и го амор ти зи ра во пе ри о дот спо ред до го во рот за за куп;
• Ако ин вес ти цис ко то вло жу ва ње го врши со цел за ку пе ни от об јект да го из да ва во под за куп (ако тоа е до го во ре но со до го во рот за за куп), сог лас но МСС 40 и Од дел 16 од МС ФИ за МСЕ - Вло жу ва-ња во нед виж ности, го еви ден ти ра ка ко вло жу-ва ње во нед виж ности. Ако вло жу ва ња та во нед-виж нос ти се вред ну ва ат по об јек тив на вред ност, не се врши пресмет ка на амор ти за ција, ту ку се врши обез вред ну вање.Ако вло жу ва ња та во нед виж нос ти се вред ну ва-ат по на бав на вред ност, во тој слу чај се врши пресмет ка на амор ти за ција.
При ход и рас ход:• Ако ин вес ти цис ко то вло жу ва ње ста ну ва соп стве-
ност на за ку по да ва чот со на до мест;Рас ход:• Ако за ку по да ва чот по ис те кот на до го во рот за
за куп на за ку пе цот не му го на до мес ти из но сот на ин вес ти цис ко то вло жу вање.
За ку по да ва чот об јек тот кој го из да ва под за куп сог лас но МСС 40 и Од дел 16 од МС ФИ за МСЕ - Вло-
Даноци
18 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
жу ва ња во нед виж ности, вло жу ва ња та ги еви ден ти ра ка ко вло жу ва ња во нед виж нос ти на смет ка та 0201 и се кое до пол ни тел но вло жу ва ње од не го или од за ку-пе цот го еви ден ти ра на оваа сметка.
8. ИН ВЕС ТИ ЦИС КО ВЛО ЖУ ВА ЊЕ ВО ТУЃОБ ЈЕКТ СОП СТВЕ НОСТ НА ПРАВ НО ЛИЦЕ
Во прак ти ка та нај чес то за ку пе цот врши ин вес ти цис-ко вло жу ва ње во де ло вен прос тор кој е во соп стве ност на за ку по да вач кој е прав но лице.
Во про дол же ние да де ни се не кол ку при ме ри за ин вес ти цис ко вло жу ва ње на за ку пе цот во об јект на за ку по да ва чот од ас пект на ДДВ и тоа кај за ку пе цот и кај за ку по да ва чот.
8.1. Ин вес ти цис ко вло жу ва њево туѓ об јект со на до мест
Сог лас но до го во рот ме ѓу за ку по да ва чот и за ку-пе цот, ин вес ти цис ко то вло жу ва ње мо же да би де со на до мест, а тој на до мест за ку по да ва чот може:
• да го пла ти со пари; или• на мес то да го пла ти со па ри да го ком пен зи ра со
за куп ни ната; или• дел да плати, а дел да ком пен зи ра со за куп ни-
ната.
1. Друш тво то Мла дост ДОО Скоп је - за ку пец,врши деј ност тр го ви ја на го лемо.За чу вање на за ли ха та со друш тво тоИд ни на ДОО Скопје - за ку по да вач,склу чи ло до го вор за за куп нама га цин за пе ри од од ........................5 го дини
2. До го во ре на е ме сеч наза куп нина по па зар навред ност со вклу чен ДДВ................... 171.265
3. По три го диш но ко рис те ње на ма га ци нот,за ку пе цот (со прет ход на сог лас ност одза ку по да ва чот кој ја обез бе дилдо ку мен та ци јата за дог радба) содруш тво то Град ба ДОО Скопје,склу чил до го вор за дог радба.
4. На 18 Ок том ври, Град ба ДОО наза ку пе цот му дос тави ла фак ту раза дог рад ба без ДДВ ....................... 3.193.080
5. На 26 Ок том ври за ку по да ва чотна за ку пе цот му пла тилза дог рад бата .................................. 3.767.835
6. На 27 Ок том ври за ку пе цот наза ку по да ва чот му дос тавилфак ту ра со ДДВ за дог рад бата ...... 3.767.835
7. Вред нос та на вло жу ва ње тосо про ценка без ДДВ е ис тасо вред нос та на до би е на тафак ту ра за дог радба ....................... 3.193.080
8. На 30 Ок том ври за ку по да ва чот наза ку пе цот му дос тавил фак ту ра заза куп ни на за ме сец ок том ври(145.140 + 26.125 ДДВ)....................... 171.265
9. За ку пе цот, за ку по да ва чоти Град ба ДОО се ме сеч нида ноч ни об врз ни ци за ДДВ
Во При мер 1 има три про мета:
Важно: За ку пе цот за дог рад ба та на за ку по да ва чот му фак ту ри рал со ДДВ. Спо ред на ше мис ле ње на овој на чин би тре ба ло да се по ста пи са мо ако за ку по да-ва чот не е ДДВ об врз ник. Ако за ку пе цот и за ку по да-ва чот се ДДВ об врз ници, во тој слу чај сме та ме де ка за ку пе цот на за ку по да ва чот тре ба да му фак ту ри ра со пре не су ва ње на да ноч на та об врска, од нос но сог-лас но член 32-а (во овој на пис да де но е во При мер 2).
Врз ос но ва на по да то ци те од При мер 1, во про-дол же ние да де ни се смет ко вод стве ни те до ку менти, смет ко вод стве на та еви денци ја и сос та ве ни да ноч ни при ја ви за ДДВ од стра на на за ку пе цот и за ку по да ва чот.
При мер 1: Инвестициско вложување од закупец во туѓ објект со надомест
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 19
а. МЛаДОСТДОО-ЗаКУПЕЦ
МесецОктомври2014година
МладостДОО- закупецпримилфактурабезДДВодГрадбаДООзадоградбанаделовенпростор,доставилфактурасоДДВдоИднинаДООзакуподавачзадоградбанаделовниотпросторипримилфактураодИднинаДООзазакупниназамесецоктомври.
ГРаДБаДОО-СКОПЈЕ
ул.Караорманбр.117 Скопје,18.10.2014
1000Скопје
Сметка:21005428106444
Депонент:НЛБТутунскабанкаАД
тел.389(2)2387532
МК4030007047340
Фактураброј121/2
МЛаДОСТДООул.Дебарцабр.80,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка
Да-нок
Вкупнавредност
1 Доградбанаделовенобјект 3.193.080 18% 0 3.193.080
Вкупно: 3.193.080
Собукви:тримилионистодеведесетитриилјадииосумдесетденари
Напомена: Пренесувањенаданочнаобврскасогласночлен32-астав1,точка1ичлен53став6одЗаконотзаДДВ.
ПресметканаДДВодпримателотнадобротосог-ласночлен32-аи40одЗаконотзаДДВ:3.193.080х18%=574.755
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
МЛаДОСТДОО-СКОПЈЕ
ул.Дебарцабр.80 Скопје,27.10.2014
1000Скопје
Сметка:21005428906477
Депонент:НЛБТутунскабанкаАД
тел.389(2)3021543
МК4030003384053
Фактураброј320
иДНиНаДООул.Охридскабр.45,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка Данок Вкупна
вредност
1 Доградбанаделовенобјект 3.193.080 18% 574.755 3.767.835
Вкупно: 3.767.835
Собукви:тримилиониседумстошеесетиседумилјадиосумстотриесетипетденари
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
иДНиНаДОО-СКОПЈЕ
ул.Охридскабр.45 Скопје,30.10.20141000СкопјеСметка:21005426906271Депонент:НЛБТутунскабанкаАДтел.389(2)3080300МК4030000047308
Фактураброј10/14
МЛаДОСТДООул.Дебарцабр.80,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка Данок Вкупна
вредност
1 Закупниназамесецоктомври2014година 145.140 18% 26.128 171.265
Вкупно: 171.265
Собукви:стоседумдесетиеднаилјададвесташеесетипетденари
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
Даноци
20 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИ ЖЕ ЊA:
Врз ос но ва на фак ту ри те за ме сец ок том ври 2014 го ди на во смет ко вод ство то на Мла дост ДОО - за ку-пец, спро ве де ни се сле дниве:
4120 - Услу ги за дог радба ..............3.193.08013090 - Да нок на до да де на
вред ност (член 32-а) ...............574.755220 - Об врски спре ма
до ба ву вачи ...............................3.193.08023090 - Об врски за ДДВ
(член 32-а) ..................................574.755По ф-ра број 121/2 од Град база дог рад ба (член 32-а)220 - Об врски спре ма
до ба ву вачи ...........................3.193.0801000 - Сметка ......................................3.193.080
Пла те но по ф-ра 121/2 за дог радба120 - По ба ру ва ња
од ку пу вачи ...........................3.767.8357400 - При хо ди од про дажба
на доб ра и ус луги ....................3.193.080230 - Об врски за ДДВ ..........................574.755
По ф-ра 320 за дог радба1000 - Сметка ..................................3.767.835
120 - По ба ру ва њаод ку пу вачи ..............................3.767.835
Нап ла те но по ф-ра 320 за дог радба414 - За куп нина ................................145.140130 - Да нок на
до да де на вред ност ...................26.125220 - Об врски спре ма
до ба ву вачи ..................................171.265По ф-ра 10/14 за куп ни наза ме сец ок том ври220 - Об врски спре ма
до ба ву вачи ..............................171.2651000 - Сметка .........................................171.265
Пла те но по ф-ра 10/14 заза куп ни на за ме сец ок том ври
Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 1 и под прет-постав ка де ка во ме сец ок том ври Мла дост ДОО - за-ку пец не ма дру ги про мети, ќе гo сос тави Обра зе цот ДДВ-04 (скра тен при каз).
ПРОМЕТ НА ДОБРА И УСЛУГИ
Да ноч на ос но вабез ДДВ ДДВ
Ода но чив про мет по оп шта да ноч на стап ка 01 3,193,080 02 574,755
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по општа даночна стапка(член 32-а) 13 3,193,080 14 574,755
Вкупен ДДВ (02+04+10+12+14+16) 17 1,149,570
ВЛЕЗНИ ИСПОЛНУВАЊА СО ПРАВО НА ОДБИВКА
Да ноч на ос но вабез ДДВ ДДВ
Влезен промет 18 145,140 19 26,125
Влезен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот 22 3,193,080 23 574,755
Претходни даноци за одбивање (19+21+23+25) 26 600,880
Даночен долг/побарување*ако барате враќање на данокот внесете "х" пред полето 28 548,630
Б. КАЈ ИД НИ НА ДОО - ЗА КУ ПО ДА ВАЧ
Ме сец Ок том ври 2014 го дина
Ид ни на ДОО - за ку по да вач, при мил фак ту ра со ДДВ од Мла дост ДОО - за ку пец за дог рад ба та на де лов ни от прос тор и на Мла дост ДОО - за ку пец, му дос тавил фак ту ра за за куп ни на за ме сец ок том ври.
www.rafajlovski.com.mk
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 21
КНИЖЕЊA:
МЛАДОСТДОО-СКОПЈЕ
ул. Дебарца бр. 80 Скоп је, 27.10.2014
1000 Скоп је
Сме тка: 21005428906477
Де по нент: НЛБ Туту н ска бан ка АД
тел. 389 (2) 3021-543
МК 4030003384053
Фактураброј320
ИДНИНАДООул. Охридска бр. 45, 1000 Скоп је
(име и адре са на при ма чот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка Данок Вкупна
вредност
1 Доградба на деловен објект 3.193.080 18% 574.755 3.767.835
Вкупно: 3.767.835
Собукви: три ми ли о ни се дум с то ше е се ти се ду мил ја ди о-сум с тотри е се ти пет де нари
Фа кту ри рал___________________
МПОд го во рен ра бот ник
___________________
ИДНИНАДОО-СКОПЈЕ
ул. Охридска бр. 45 Скоп је, 30.10.20141000 Скоп јеСме тка: 21005426906271Де по нент: НЛБ Туту н ска бан ка АДтел. 389 (2) 3080-300МК 4030000047308
Фактураброј10/14
МЛАДОСТДООул. Дебарца бр. 80, 1000 Скоп је(име и адре са на при ма чот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка Данок Вкупна
вредност
1 Закупнина за месец октомври 2014 година 145.140 18% 26.128 171.265
Вкупно: 171.265
Собукви: сто се дум де се ти ед на ил ја дад вес та ше е се ти-пет де нари
Фа кту ри рал___________________
МПОд го во рен ра бот ник
___________________
Врз ос но ва на фак ту ри те во смет ко вод ство то на ИднинаДОО-закуподавач, спро ве де ни се сле дниве:
0201 - Вло жу ва ња во нед виж ности - гра де жен об јект за наем ......................3.193.080
130 - Да нок на до да де на вред ност .................574.755220 - Об врски спре ма
до ба ву вачи ...............................3.767.835По ф-ра 320 од Мла дост за дог радба452 - Вред нос но усог ла су ва ње на
вло жу ва ња во нед виж ности ...250.000028 - Вред нос но усог ла су ва ње на
вло жу ва ња во нед виж ности ......250.000Обез вред ну ва ње на вло жу ва ње во дог радба120 - По ба ру ва ња од ку пу вачи ........171.265
747 - При хо ди од за куп нина ................145.140230 - Об врски за ДДВ ............................26.125
По ф-ра 10/14 за за куп ни на за ме сец ок том ври1000 - Сметка .....................................171.265
120 - По ба ру ва ња од ку пу вачи ...........171.265Нап ла те но по ф-ра 10/14 за за куп ни на за ме сец ок том ври
Напомена: Во Пример1 за ку по да ва чот вло жу-ва ње то во нед виж нос ти го еви ден ти ра по об јек тив на вред ност и за обез вред ну ва ње то за 2014 го ди на е зе мен прет поста вен из нос 250.000. Ако за ку по да ва чот вло жу ва ње то во нед виж нос ти го еви ден ти ра по на бав-на вред ност, во тој слу чај ќе пресме та амор ти за ција.
Врз ос но ва на по да то ци те во Пример 1 и под прет постав ка де ка во месецоктомвриИднинаДОО- закуподавачне ма дру ги про мети, ќе го сос тави Обра зе цот ДДВ-04 (скра тен при каз).
Даноци
22 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
ПРОМЕТ НА ДОБРА И УСЛУГИ
Да ноч на ос но ва без ДДВ ДДВ
Ода но чив про мет по оп шта да ноч на стап ка 01 145,140 02 26,125
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по општа даночна стапка (член 32-а) 13 0 14 0
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по повластена даночна стапка (член 32-а) 15 0 16 0
Вкупен ДДВ (02+04+10+12+14+16) 17 26,125
ВЛЕЗНИ ИСПОЛНУВАЊА СО ПРАВО НА ОДБИВКА
Да ноч на ос но ва без ДДВ ДДВ
Влезен промет 18 3,193,080 19 574,755
Претходни даноци за одбивање (19+21+23+25) 26 574,755
Даночен долг/побарување *ако барате враќање на данокот внесете "х" пред полето 28 ‡ 548,630
8.2. Ин вес ти цис ко вло жу ва ње од за ку пец во туѓ об јект со
на до мест (при ме на на член 32-а)
Најчестовопрактикатазакупецотизакуподавачотседоговараатнадоместотзаинвестицискотовложувањедасекомпензирасозакупнината.
Акодоследносеприменичленот31став7точка3одЗаконотзаДДВтоабиималотретманнаделуменпромет,односнонаделумнанаплатаодзакуподавачот.НаовојначинкакоделуменпрометспоредПример2,закупецотќетребадаприкажува22патиделуменпромет(месецитедоистекотнадоговоротзазакуп)штоенесфатливо,бидејќинестанувазборзаконтинуиранаградба.
Важно:Задасеотстранатпроблемитевопрактичнатаприменаначлен31став7точка3,спореднашемислењенајдоброрешениееикајвториотпромет,односнопрефактурирањето заинвестицискотовложувањеодзакупецотконзакуподавачотдабидевосогласностсочлен32а,бидејќивокрајналинијазакуподавачотсесогласилдагоплатинадоместотнаинвестицискотовложувањеодстрананазакупецот(независноштотоаќебидеделподелсопаричнисредстваилисокомпензирањенапобарувањатазазакупнина)какоштоедаденовоПример2.
1. МладостДОО–закупецсклучилдоговорзазакупсоИднинаДООзакуподавачзапериодод.............5години
2. МесечназакупнинапопазарнавредностсоДДВ.................. 171.265
3. По3годиникористењенамагацинот,закупецотизакуподавачотседоговорилезадоградбанамагацинотвовредностбезДДВ....................... 3.193.080
4. ОдГрадбаДООдобиенаефактурабезДДВ............................. 3.193.080(ПроценeтатавредностбезДДВеистасовредностаодфактурата)
5. На27ОктомвризакупецотназакуподавачотмудоставилфактурабезДДВзадоградбата................... 3.193.080
6. На30Октомвризакупецотдобилфактуразазакупниназамесецоктомври(145.140+26.125ДДВ)....................... 171.265
7. Закуподавачотизакупецотсесогласилевложувањетозадоградбатадасекомпензирасозакупнинатаза22месеци(доистекотнадоговоротзазакуп)
8. Закупецот,закуподавачотиГрадбаДООсеДДВобврзници
ВоПример2,повторноимаметрипромети,ноградежнатафирмаеподизведувач,закупецотевоулоганаизведувач,азакуподавачотеинвеститор.
Пример2: Инвестицисковложувањеодзакупецвотуѓобјектсонадомест(компензирањенавложувањетосозакупнина)исоприменаначлен32а
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 23
КНИЖЕЊA:
A. МЛАДОСТДОО-ЗАКУПЕЦ
МесецОктомври2014година
МладостДОО-закупецпримилфактурабезДДВодГрадбаДООзадоградбанаделовенпростор,доставилфактурабезДДВдоИднинаДООзакуподавачзадоградбанаделовниотпросторипримилфактураодИднинаДООзазакупниназамесецоктомври.
ГРАДБАДОО-СКОПЈЕ Скопје,18.10.2014
Фактураброј121/2
МЛАДОСТДООул.Дебарцабр.80,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка
Да-нок
Вкупнавредност
1 Доградбанаделовенобјект 3.193.080 18% 0 3.193.080
Вкупно: 3.193.080
Собукви:тримилионистодеведесетитриилјадииосумдесетденари
Напомена:Пренесувањенаданочнаобврскасогласночлен32-астав1,точка1ичлен53став6одЗаконотзаДДВ.
ПресметканаДДВодпримателотнадобротосог-ласночлен32-аи40одЗаконотзаДДВ:3.193.080х18%=574.755
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
МЛАДОСТДОО-СКОПЈЕ Скопје,27.10.2014
Фактураброј320
ИДНИНАДООул.Охридскабр.45,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка
Да-нок
Вкупнавредност
1 Доградбанаделовенобјект 3.193.080 18% 0 3.193.080
Вкупно: 3.193.080
Собукви:тримилионистодеведесетитриилјадииосумдесетденариНапомена:Пренесувањенаданочнаобврскасогласно
член32-астав1,точка1ичлен53став6одЗаконотзаДДВ.
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
ИДНИНАДОО-СКОПЈЕ Скопје,30.10.2014
Фактураброј10/14
МЛАДОСТДООул.Дебарцабр.80,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка Данок Вкупна
вредност
1 Закупниназамесецоктомври2014година 145.140 18% 26.128 171.265
Вкупно: 171.265
Собукви:стоседумдесетиеднаилјададвесташеесетипетденари
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
Врзоснованафактуритезамесецоктомври2014годинавосметководствотонаМладостДОО-заку-пецспроведенисеследниве:
4120 Услугизадоградба..............3.193.08013090Данокнадодадена
вредност(член32а).............. 574.755220 Обврскиспрема
добавувачи...............................3.193.08023090ОбврскизаДДВ(член32а)..... 574.755
Поф-раброј121/2одГрадбазадоградба(член32-а)
Даноци
24 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
220 - Об врски спре ма до ба ву вачи ...........................3.193.0801000 - Сметка ......................................3.193.080
Платенопоф-ра121/2задоградба0479 - Оста на ти дол го роч ни по ба ру вања
(дол го ро чен за куп) .............. 3.193.08074004 - При хо ди од про даж ба
на добра и ус лу ги без ДДВ (член 32-а) ................ 3.193.080
Поф-ра320задоградба(член32-а)414 - За куп нина ................................145.140130 - Да нок на
до да де на вред ност ...................26.125220 - Об врски спре ма до ба ву вачи .....171.265
Поф-ра10/14закупниназамесецоктомври220 - Об врски спре ма
до ба ву вачи ..............................171.2650479 - Оста на ти дол го роч ни
по ба ру вања (дол го ро чен за куп)......................145.140
1000 - Сметка ...........................................26.125Компензирањенаинвестицисковложувањесозакупниназамесецоктомври
Важно: Вкупниот износ од 3.193.080 денариза инвестициското вложување закупецот ќе гокомпензирасозакупнинатаитоаза2014година435.420денари,за2015година1.741.680денарииза2016година1.115.980денари.
Врз ос но ва на по да то ци те во Пример2 и под прет-постав ка де ка во ме сец ок том ври МладостДОО-за-купецне ма дру ги про мети, ќе го сос тави Обра зе цот ДДВ-04 (скра тен при каз) и Обра зе цот ДДВ-ИПДО.
ПРОМЕТ НА ДОБРА И УСЛУГИ
Да ноч на ос но ва без ДДВ ДДВ
Промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот (пренесување на даночна обврска согласно член 32-а) 08 3,193,080
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по општа даночна стапка (член 32-а) 13 3,193,080 14 574,755
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по повластена даночна стапка (член 32-а) 15 0 16 0
Вкупен ДДВ (02+04+10+12+14+16) 17 574,755
ВЛЕЗНИ ИСПОЛНУВАЊА СО ПРАВО НА ОДБИВКА
Да ноч на ос но ва без ДДВ ДДВ
Влезен промет 18 145,140 19 26,125
Влезен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот 22 3,193,080 23 574,755
Претходни даноци за одбивање (19+21+23+25) 26 600,880
Даночен долг/побарување *ако барате враќање на данокот внесете "х" пред полето 28 ‡ 26,125
ДДВ-ИПДО
Извештај за извршен промет на добра и услуги за кои даночен должник е даночниот обврзник кон кого е извршен прометот
Вкупно нето износ на извршениот промет 3,193,080
ПОДАТОЦИ ЗА ПРИМАТЕЛИТЕ НА ПРОМЕТОТ
Р. бр. ЕДБ Назив и адреса Број на
фактураДатум на фактура
Вкупен нето
износ на изврше
ниот промет
1 2 3 4 5 61 4030000047308 Иднина ДОО
Охридска 45, Скопје 320 27/10/2014 3,193,080
Б. КајИДНИНаДОО-ЗаКУПОДаВаЧ
МесецОктомври2014година
ИднинаДОО- закуподавач, при мил фак ту ра без ДДВ од МладостДОО - закупец за дог рад ба та на
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 25
КНИЖЕЊA:деловниотпросторинаМладостДОО-закупец,мудоставилфактуразазакупниназамесецоктомври.
МЛАДОСТДОО-СКОПЈЕ Скопје,27.10.2014
Фактураброј320
ИДНИНАДООул.Охридскабр.45,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка
Да-нок
Вкупнавредност
1 Доградбанаделовенобјект 3.193.080 18% 0 3.193.080
Вкупно: 3.193.080
Собукви:тримилионистодеведесетитриилјадииосумдесетденариНапомена:Пренесувањенаданочнаобврскасогласно
член32-астав1,точка1ичлен53став6одЗаконотзаДДВ.
ПресметканаДДВодпримателотнадобротосог-ласночлен32-аи40одЗаконотзаДДВ:3.193.080х18%=574.755
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
ИДНИНАДОО-СКОПЈЕ Скопје,30.10.2014
Фактураброј10/14
МЛАДОСТДООул.Дебарцабр.80,1000Скопје(имеиадресанапримачот)
Ред.бр. Опис Вредност
безДДВСтап-ка Данок Вкупна
вредност
1 Закупниназамесецоктомври2014година 145.140 18% 26.128 171.265
Вкупно: 171.265
Собукви:стоседумдесетиеднаилјададвесташеесетипетденари
Фактурирал___________________
МПОдговоренработник
___________________
ВрзоснованафактуритевосметководствотонаИднинаДОО-закуподавач,спроведенисеследниве:
0201 Вложувањавонедвижностиградеженобјектзанаем......................3.193.080
13090Данокнадодаденавредност(член32а).............. 574.75528803Останатидолгорочни
обврски.....................................3.193.08023090ОбврскизаДДВ(член32а)..... 574.755
Поф-ра320одМладостзадоградба(член32-а)452 Вредносноусогласување
навложувањавонедвижности.......................250.000028 Вредносноусогласување
навложувањавонедвижности..........................250.000
Обезвреднувањенавложувањеводоградба120 Побарувањаодкупувачи........171.265
747 Приходиодзакупнина................145.140230 ОбврскизаДДВ............................26.125
Поф-ра10/14зазакупниназамесецоктомври28803Останатидолгорочни
обврски....................................145.1401000 Сметка.......................................26.125
120 Побарувањаодкупувачи.................................171.265
Компензирањеназакупнинатазамесецоктомврисоинвестицискотовложување
Напомена:ВоПример2,закуподавачотвложувањатавонедвижностигиевидентираспоредобјективнавредностиизносотнаобезвреднувањетоза2014годинае250.000денари.Акозакуподавачотвложувањатавонедвижностигиевидентирапонабавнавредност,вотојслучајвршипресметканаамортизација.
Важно:Вкупниотизносод3.193.080денаризаинвестицискотовложувањезакуподавачотќегоискомпензирасозакупнинатаитоаза2014година435.420денари,за2015година1.741.680денарииза2016година1.115.980денари.
Врз основа на податоците воПример 2 и подпретпоставкадекавомесецоктомвриИднинаДОО-закуподавачнемадругипрометиќегосоставиОбразецотДДВ04(скратенприказ).
Даноци
26 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊA:
ПРОМЕТ НА ДОБРА И УСЛУГИ
Да ноч на ос но ва без ДДВ ДДВ
Ода но чив про мет по оп шта да ноч на стап ка 01 145,140 02 26,125
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по општа даночна стапка (член 32-а) 13 3,193,080 14 574,755
Примен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот по повластена даночна стапка (член 32-а) 15 0 16 0
Вкупен ДДВ (02+04+10+12+14+16) 17 600,880
ВЛЕЗНИ ИСПОЛНУВАЊА СО ПРАВО НА ОДБИВКА
Да ноч на ос но ва без ДДВ ДДВ
Влезен промет во земјата за кој данокот го пресметува примателот на прометот 22 3,193,080 23 574,755
Претходни даноци за одбивање (19+21+23+25) 26 574,755
Даночен долг/побарување *ако барате враќање на данокот внесете "х" пред полето 28 26,125
8.3. Ин вес ти цис ко вло жу ва ње во туѓ об јект без на до мест
Честовопрактикатасеслучувазакуподавачотдасесогласизакупецотдаизвршиинвестицисковложувањевообјектоткојгокористиподзакуп,нобездамунадоместизатоавложување,независноодтоаштопоистекотнадоговоротзазакупвложувањетоќеостаневонеговасопственост.
1. ДруштвотоА-закупецидруштвотоБ-закуподавачсклучиледоговорзазакупзапериодод........................5години
2. Договоренаемесечназакупнинапопазарнавредноствоизносод(100.000+18.000ДДВ)...................... 118.000
3. Содоговоротзазакупеуреденозакупецотдаизвршиадаптацијанаделовниотпросторбезнадомест(данаправи3канцелариисопреградување)вовредностод(600.000+108.000ДДВ).................... 708.000
4. ЗакупецотизакуподавачотсемесечниДДВобврзници
5. ПоистекотнадоговоротзазакупспоредИзвештајотодовластенпроценувач,проценетатапазарнавредностбезДДВе.......... 200.000
ВрзоснованаподатоцитеодПример3вопродолжение дадено е сметководственото евидентирањекајзакупецотизакуподавачотитоавопериодотнадоговоротзазакупипоистекотнапериодотзадоговоротзазакуп.
I. ВоПЕРИоДоТНАДоГоВоРоТЗАЗАКУП
А. Кај Друш тво то А - за ку пец
01590Вложувањавотуѓинедвижности............................600.000
13090Данокнадодаденавредност(член32а)...............108.000220 Обврскиспрема
добавувачи..................................600.00023090ОбврскизаДДВ(член32а)......108.000
По ф-ра за гра деж ни ус лу ги по член 32-а414 Закупнина................................100.000130 Данокнадодаденавредност.....18.000
220 Обврскиспремадобавувачи..... 118.000По ф-ра за ме сеч на за куп нина220 Обврскиспремадобавувачи....600.000220 Обврскиспремадобавувачи.... 118.000
1000 Сметка.........................................708.000Пла те но по ф-ри432 Трошоцизаамортизација......120.000
0191 Акумулиранаамортизација.......120.000Пресме та на амор ти за ци ја за ед на го дина
Б. Кај Друш тво то Б - за ку по да вач
120 Побарувањаодкупувачи........ 118.000747 Приходиодзакупнина................100.000230 ОбврскизаДДВ............................18.000
По ф-ра за ме сеч на за куп нина1000 Сметка..................................... 118.000
120 Побарувањаодкупувачи........... 118.000Нап ла те на ф-ра за за куп нина
Пример3: Инвестицисковложувањевотуѓобјектбезнадомест
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 27
КНИ ЖЕ ЊA:
II. ПО ИС ТЕ КОТ НА ДО ГО ВО РОТЗА ЗА КУП (ПО 5 ГО ДИНИ)
ДРУШТВО А - ЗАКУПЕЦ - СКОПЈЕ Скоп је, ..............2019
Фа кту ра број ...
ДРУШТВО Б - ЗАКУПОДАВАЧ ул. ______ бр. ___, ______
Ред. бр. Опис Вред ност
без ДДВСтап-
ка Да нок Вкуп на вред ност
1 За адаптација на деловен простор по проценета вредност 200.000 18% 36.000 236.000
Вкуп но: 236.000
Со букви: три ми ли о нис то де ве де се тит ри ил ја ди и о сум-де сет де на риНа по мена: Без обврска за плаќање.
Фа кту ри рал___________________
МПОд го во рен ра бот ник
___________________
Врз ос но ва на по да то ци те за про це не та та па-зар на вред ност во смет ко вод ство то се спро ве де ни сле дниве:
А. Кај Друш тво то А - за ку пец
4473 - Да нок на до да де навред ност за по да рок .................36.000230 - Об врски за ДДВ ............................36.000
Пла тен ДДВ
Б. Кај Друш тво то Б - за ку по да вач
0201 - Вло жу ва ња во нед виж нос ти- об јект за наем .......................200.000
130 - Да нок надо да де на вред ност ...................36.000769 - Оста на ти при ходи.......................236.000
За адап та ци ја на де ло вен прос тор
9. ИН ВЕС ТИ ЦИС КО ВЛО ЖУ ВА ЊЕ ВО ТУЃОБ ЈЕКТ СОП СТВЕ НОСТ НА ФИ ЗИЧ КО ЛИЦЕ
Во прак ти ка та за ку по да вач мо же да би де и фи зич ко ли це кое не е ДДВ об врз ник. Ме ѓу тоа, од 1 Ја ну а ри 2015 го ди на со на ма лу ва ње на пра гот за ре гис тра ци-ја за ДДВ, фи зич ки те ли ца - гра ѓа ни кои ќе из да ва ат
под за куп прос тор, од кој ќе ос тва ру ва ат при хо ди над 1.000.000 де нари, ќе има ат об врска да се ре гис три ра ат за це ли те на ДДВ.
Фи зич ки те ли ца кои ос тва ру ва ат при хо ди од за куп-ни на има ат об врска за пла ќа ње на пер со на лен да нок на при хо ди од имот. Сог лас но За ко нот за пер со на-лен да нок на до ход, ко га ис пла ту вач е прав но лице, пресмет ка та и пла ќа ње то на пер со нал ни от да нок ја врши прав но то лице.
Фи зич ко то ли це има об врска до УЈП да дос тави Акон та тив на да ноч на при ја ва Обра зец ПДД-АДП/ПИ и до го вор за за куп.
Пер со на лен да нок на при хо ди од имот (на за куп-ни ната) се пла ќа не за вис но да ли фи зич ко то лице, е ре гис три ра но за це ли те на ДДВ или не е.
Во про дол же ние да ден е При мер 1 ко га за ку по да-вач е фи зич ко ли це кој не е ДДВ об врз ник.
1. Друш тво то А – за ку пец со фи зич коли це НН – за ку по да вач склу чи ледо го вор за за куп за пе ри од од..........5 го дини
2. Ме сеч на за куп ни на во не то из нос ....... 50.0003. За ку пе цот из вршил адап ти ра ње
на де лов ни от прос тор безна до мест и до бил фак ту ра(180.000 без ДДВ) ............................... 180.000
4. Ин вес ти цис ко то вло жу ва ње поис те кот на до го во рот ос та ну ваво соп стве ност на за ку по да ва чот
5. За ку пе цот е ме се чен да но ченоб врз ник за ДДВ, а за ку по да ва чотне е ДДВ об врз ник
6. По ис те кот на до го во рот заза куп спо ред Из веш та јот одов лас тен про це ну вач про це не та тапа зар на вред ност без ДДВ е ............ 70.000
При мер 1: Инвестициско вложување вотуѓ објект на физичко лице
Даноци
28 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊA:
КНИЖЕЊA:
Во про дол же ние да де но е смет ко вод стве но то евиден ти ра ње кај за ку пе цот и тоа во пе ри о дот на до гово рот за за куп и по ис те кот на пе ри о дот на до го во рот за за куп (по 5 го дини).
А. КАјДРУШТВОТОА-ЗАКУПЕЦ
I. ВОПЕРИОДОТНАДОГОВОРОТЗАЗАКУП
01590 Вло жу ва ња во ту ѓи нед виж ности ....................180.000
13090 Да нок на до да де на вред ност (член 32а) .................32.400220 Об врски спре ма до ба ву вачи .....180.00023090 Об врски за ДДВ (член 32а) ........32.400
По ф-ра за адап та ци ја на туѓ де ло вен прос тор соп стве ност на фи зич ко ли це без на до мест414 Наем ...........................................54.054
2205 Об врски спре ма фи зич ки лица ................................50.000
23508 Об врски за пер со на лен да нок на при хо ди од имот ..............4.054
По до го вор за за куп ни на за 1 ме сец220 Об врски
спре ма до ба ву вачи .................180.0001000 Сметка .........................................180.000
Пла те но по ф-ра за адап та ција432 Амор ти за ција .............................36.000
019 Аку му ли ра на амор ти за ција .........36.000Пресме та на амор ти за ци ја за прва та го дина
Пресметката на персоналниот данок за за-купнина:
50.000 : 0,925 = 54.054 бру то из нос54.054 х 25% = 13.514(54.054 13.514) х 10% = 4.054 пер со на лен да нокили50.000 х 8,108108% = 4.054 пер со на лен да нок
II. ПОИСТЕКОТНАДОГОВОРОТЗАЗАКУП(ПО5ГОДИНИ)
Врз ос но ва на Из веш та јот од ов лас те ни от проце ну вач, про це не та та па зар на вред ност без ДДВ е 70.000 де нари.
ПресметказаДДВ:70.000 х 18% = 12.600
Пресметканаперсоналенданок70.000 : 0,925% = 75.67675.676 х 25% = 18.919(75.676 18.919) х 10% = 5.676или 70.000 х 8,108108% = 5.676
ДруштвотоА-закупецврз ос но ва на по да то ците за пресмет ка на ДДВ и пер со нал ни от да нок ќе ги спро ве де сле дниве:
4473 Да нок на до да де на вред ност за по да рок .................12.600
414 За куп нина ....................................5.676230 Об врски за ДДВ ............................12.60023508 Пер со на лен да нок ..........................5.676
Пресмет ка на ДДВ и пер со на лен да нок230 Об врски за ДДВ .........................12.60023508 Пер со на лен да нок ......................5.676
1000 Сметка ...........................................18.276Пла те ни да ноци
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 29
Со За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За ко нот за да но кот на до да де на вред ност ("Службен вес ник на РМ", број 130/14, во на та мош ни от текст: За ко нот за ДДВ) се про пи шаа но ви одредби, ме ѓу дру го то и во де лот на пресме ту ва њето и пла ќа ње то на да но кот на до да де на вред ност во по ста пка на при сил на нап лата, од нос но присил но из вршу вање. Со ис клу чок на ед на од редба со ко ја се бри ше од ред ба та за при ма те лот на про ме тот ка ко да но чен долж ник, кај про ме тот на нед виж нос ти во по ста пка на нап ла та на долг по при си лен пат, си те ос та на ти из ме ни и до пол нувања, ќе се при ме ну ва ат од 01.01.2015 го дина.
Со овие из ме ни и до пол ну ва ња на За ко нот за ДДВ, пок рај да ноч ни от об врз ник и да ноч ни от долж ник, се вне су ва тре то ли це на кое се врши пре не су ва ње на дел од да ноч ни те об врски по ос нов на да но кот на до да де на вред ност, кое би ги из вршу ва ло во име и за смет ка на должни кот во по ста пката, или од ас пект на За ко нот за ДДВ, во име и за смет ка на про да ва чот на имо тот. Пре не су ва ње то на да ноч ни те об врски за пресме ту вање, из вес ту ва ње и пла ќа ње на да но кот за до да де на вред ност на суб јек тот кој ја врши нап ла та та по при си лен пат и не го во то вклу чу ва ње во сис те мот на ДДВ е нап ра ве но со цел по доб ру ва ње на нап ла тата.
Оливера таСеВСка
НОВО ВО НачиНОт На ПРеСМетуВање и Плаќање На ДДВ ВО ПОСтаПка На ПРиСилНа НаПлата, ОДНОСНО ПРиСилНО иЗВРшуВање На ДВижеН и НеДВижеН иМОт
ос но ва на суд ска од лука, од лу ка до не се на во управ на по ста пка или пак, но тар ска ис права, до а ѓа до при сил но из вршу ва ње на об врската со зап ле ну ва ње и про даж ба на имот . Не за вис но ка ко е име ну ва на по ста пката из вршна по ста пка или по ста пка на присил на нап лата, ста ну ва збор за врше ње на про мет по при си лен пат при сил но из вршу вање, со што се врши нап ла та на ос нов но то па рич но или друг вид по ба ру вање.
Суб јек тот кој ја врши при сил на та нап лата, не е учес ник во про ме тот, тој не про да ва соп ствен имот, ту ку со про даж ба та врши впа ри чу ва ње на имот сопстве ност на долж ни кот во по ста пката за при сил но из вршу вање. По пи ша ниот, про це нет и зап ле нет имот (доб ро спо ред За ко нот за ДДВ), во ни е ден мо мент од по ста пката на впа ри чу ва ње не пре ми ну ва во соп ственост на суб јек тот кој го врши впа ри чу ва њето. По ра ди оваа сос тојба, не ста ну ва збор за про мет од долж никот во по ста пката кон суб јек тот кој ја врши нап ла та та (из вршу ва њето), ту ку за про мет од не го кон ку пу ва чот на имо тот во по ста пката.
За ра ди по јас но раз би ра ње на ода но чу ва ње то со да но кот на до да де на вред ност, нак рат ко ќе изне семе:
Што прет ста ву ва про мет кај нап ла та та на дол гот по при си лен пат, ко ја е да ноч на та ос но ва за из врше ни от про мет?
Ко га нас та ну ва дол гу ва ни от да нок, кој е да но чен об врз ник и кој е да но чен долж ник за нас та на ти от да нок на до да де на вред ност?
Ко га и под кои ус ло ви се ос тва ру ва пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок, ка ко и тоа кој и ко га го пресме тува, при ја ву ва и пла ќа да но кот на до даде на вред ност?
Ми нис те рот за фи нан сии сог лас но член 43а став (6), тре ба да до не се нов Обра зец ДДВПН ПИ Из вештај за зад ржа ни от да нок на до да де на вред ност во по ста пка на при сил на нап ла та и при сил но из вршување, на кој ќе се из врши пресмет ка та и пла ќа ње то на ДДВ.
Во по ста пката на при сил но из вршу ва ње врз движен и нед ви жен имот (из вршна по ста пка или
по ста пка на при сил на нап лата), нас та ну ва про мет без вол ја на прав ни от соп стве ник за пре не су ва ње на пра во то на рас по ла га ње врз оној кој го стек ну ва имо тот. Во овие слу чаи, про ме тот, од нос но про ме ната на соп стве нос та се врши по ра ди не ис пол ну ва ње на ос нов на та па рич на или друг вид об врска из ра зе на во пари, ко ја ја има долж ни кот кон до ве ри те лот. Во ус ло ви на дос пе а на и не ис пол не та об врска, а врз
Даноци
30 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
1. ПРО МЕТ НА ДОБРО
Со до пол ну ва ње то на чле нот 4 од За ко нот за ДДВ со нов став (4) (член 2 од За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње За ко нот за ДДВ), се де фи ни ра про ме-тот на движ ни от и нед виж ни от имот, ка ко про мет од долж ни кот кон ку пу ва чот.
Овој став гласи:"(4) При пре но сот на дви жен и нед ви жен
имот во по ста пка на при сил на нап ла та сог-лас но За ко нот за да ноч на по ста пка и во по-ста пка за при сил но из вршу ва ње сог лас но со За ко нот за из вршу вање, до кол ку до ве ри те лот непос ре дно не се стек ну ва со доб рото, се сме-та де ка про ме тот е из вршен од долж ни кот кон стек ну ва чот на доб рото."
Со до да ва ње то на овој став во За ко нот за ДДВ, са мо се по јас ну ва де ка ста ну ва збор за еден про мет - впро чем и да не по стои вак ва од редба, не мо же да има два про мета, би деј ќи оној кој го спро ве ду ва при-сил но то из вршу ва ње не врши про мет ни ту во свое име ни ту за сво ја сметка.
Овој про мет за да прет ста ву ва пред мет на ода но-чу вање, мо ра да ги ис пол ну ва ус ло ви те од чле нот 2 точ ка 1 од За ко нот за ДДВ:
Долж ни кот во по ста пката ка ко соп стве ник на доб ра та (движ ни от и/или нед виж ни от имот) мо-ра да е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ,
Доб ра та кои се про да ва ат по при си лен пат (движ ни от и/или нед виж ни от имот) да при па ѓа ат на сто пан ска та деј ност на да ноч ни от об врз ник - долж ник во по ста пката,
Про даж ба та да е из врше на за на до мес ток (впа-ри чу ва ње то да е из вршено) и
Про даж ба та да е из врше на на те ри то ри ја та на ва же ње на За ко нот за ДДВ (во зем јата).
2. ДА НОЧ НА ОС НОВА
Спо ред За ко нот за ДДВ, во ос нова, на до мес то кот кој се до би ва или кој тре ба да се до бие, од нос но кој се да ва или тре ба да се даде, прет ста ву ва да ноч на ос но ва на ко ја се пресме ту ва да но кот на до да де на вред ност. Во на до мес ток вле гу ва се она што при ма-те лот на доб ро то и/или ус лу гата, го да ва или тре ба да го да де за да го до бие доб ро то и/или ко рис ти ус лу га та (пари, добра, ус лу ги или бе не фи ции). На до мес то кот
мо же и да не од го ва ра на об јек тив на та вред ност на про ме тот, од нос но ис пол ну ва ње то - тој ќе би де при фа-тен ка ко да ноч на ос нова, ос вен во по себ ни те слу чаи кои се про пи ша ни во чле нот 19 од За ко нот за ДДВ.
Под по себ ни слу чаи, во кои да ноч на та ос но ва е по раз лич на од она што прет ход но го на ве дов ме се:
а) про ме тот на доб ра без на до мес ток (член 3 став (3) и про ме тот на ус лу ги без на до мес ток (член 6 став (3)), ка де да ноч на та ос но ва е на бав на та це на или це на та на чи нење, од нос но из да то ци те за из врше на та ус лу га ако се ра бо ти за про мет на ус луги;
б) кај про мет со ли ци ти ра ње (над да вање), да ноч-на та ос но ва е по сти гната та крај на це на (из зе-мај ќи го ДДВ);
в) кај про ме тот на упот ре бу ва ни добра, до кол ку за ис по ра ка та на доб ра та не се дол жел да нок до врши те лот на про ме тот, да ноч на та ос но ва е раз ли ка та ме ѓу на бав на та и про даж на та це на (из зе мај ќи го ДДВ);
г) кај про ме ти те по из ра зи то нис ки цени, кои се ос тва ре ни од: тр гов ски те друш тва спре ма соп-стве ни ци те на вло гови, нив ни те чле но ви или спре ма нив блис ки ли ца и од фи зич ки ли ца спре ма нив ни блис ки лица, да ноч на та ос но ва мо же да би де или нис ка та (ба га телна) це на или це на та на чи нење, од нос но на бав на та цена, во за вис ност од тоа што е по ви соко;
д) кај про ме ти кај кои на до мес то кот е во доб ро или ус луга, од нос но кај раз мена, да ноч на та ос но ва прет ста ву ва па зар на та вред ност на при ме но то доб ро од нос но ко рис те на та ус лу га (из зе мај ќи го ДДВ); и
ѓ) кај на до мес то кот (про ви зи јата) за ус лу га та за от ста пу ва ње на прив ре мен агенцис ки ра бот ник на ра бо то да вач ко рис ник, сог лас но За кон.
Со За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За-ко нот за ДДВ, во чле нот 4 (член 19 од ЗДДВ) пок рај до пол ну ва ње то со став за да ноч на та ос но ва кај ин вес-ти ци о ни те вло жу ва ња во об јект на за ку по да ва чот, се из врши и до пол ну ва ње со став (5) за да ноч на ос но ва при про даж ба та на имот во по ста пка на при сил но из-вршу вање.
Во овој став се вели:"(5) При пре но сот на дви жен и нед ви жен
имот во по ста пка за при сил на нап ла та и во по ста пка за при сил но из вршу вање, да ноч на ос но ва прет ста ву ва по сти гната та крај на
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 31
це на на ма ле на за да но кот на до да де на вред-ност, пресме тан со при ме на на пресмет ков на стап ка ут врде на врз ос но ва на про пи ша на та да ноч на стапка."
Ова до пол ну ва ње јас но ука жу ва де ка да ноч на та ос но ва прет ста ву ва по сти гната та крај на це на и тоа из зе мај ќи го ДДВ. Ва ка де фи ни ра на та да ноч на ос-нова, во це лост од го ва ра на да ноч на та ос но ва кај над да ва ње то - впро чем и про даж ба та по при си лен пат, ис клу чу вај ќи го ис клу чо кот на про даж ба со непос-ре дна спо годба, се ко гаш се ос тва ру ва со над да вање.
Тоа што да но кот на до да де на вред ност се из зема, од нос но крај на та це на се сме та за бру то цена, од ко ја тре ба да се из зе ме да но кот, е со се ма нор мално, би-деј ќи тој, во ни кој слу чај не мо же да вле гу ва во да ноч-на та ос но ва - не мо же са ми от на се бе да прет ста ву ва да ноч на ос но ва (член 17 точ ка 1 од За ко нот за ДДВ).
Ко ја пресмет ков на стап ка ќе се при мени, ќе за ви си од тоа за кое доб ро ста ну ва збор, од нос но да ли ис то то под ле жи на ода но чу ва ње со оп шта та да ноч на стап ка или пак со пов лас те на та да ноч на стапка. Пресмет-ков на та стап ка се до би ва ко га со од вет на та стап ка се пом но жи со 100, а се по де ли со зби рот од со од вет на та стап ка со 100.
Пресмет ков на та стап ка кај доб ра та кои се ода но-чу ва ат со про пи ша на та оп шта стап ка се до бива: 18 х100 / 100+18 = 15,2543, а кај пов лас те на та да ноч на стап ка 5х100 /100+5 =4,7620.
До би е ни от да нок со ко рис те ње на пресмет ков на та стап ка се ми ну си ра од крај на та (бруто) це на и се до-би ва да ноч на та ос нова.
За по ед нос тав но и ди рек тно пресме ту ва ње на да но кот при бру то на до мес ток мо же да се ко рис ти фор му лата: бру то из нос х да ноч на стапка/100+ да-ноч на стапка.
Да ноч на та ос но ва мо же да се до бие и ко га бру то це на та се по де ли со де ли тел: за оп шта та стап ка (18%) 1,18 и за пов лас те на та стап ка (5%) 1,05. На ва ка до-би е на та да ноч на ос но ва со при ме на на про пи ша на-та стап ка се до би ва ис то та ка да но кот на до да де на вред ност.
Со ог лед на фак тот, де ка пресме ту ва ње то на да-но кот го врши суб јек тот кој врши нап ла та по при си-лен пат (кое ќе го по јас ни ме по долу), не му мо ра да му би де поз на то ко ја да ноч на стап ка ќе ја при мени, од нос но да ли про ме тот на имо тот (доб рото) под ле жи на ода но чу ва ње и да ли е ода но чи во и со ко ја стап ка се ода но чува.
Ова на мет ну ва пот ре ба од доб ро поз на ва ње на За ко-нот за ДДВ од суб јек ти те кои го из вршу ва ат нап ла ќа ње то по при си лен пат, но и по ве ќе со ра бот ка со долж ни кот во по ста пката и соп стве ник на имо тот кој се про дава. Без соз на ние кој е да ноч ни от долж ник, од нос но да ли ис ти от е ре гис три ран за це ли те на ДДВ или не, не ќе мо же да се из вршат об врските.
3. ВРЕ МЕ НА НАС ТА НУ ВА ЊЕ НАДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ
Кај про ме тот во зем јата, во ос но ва вре ме то на нас-та ну ва ње то на да ноч ни от долг се врзу ва за вре ме то на из вршу ва ње на про ме тот на доб ро то или ус лу гата, или пак за вре ме то на при ма ње на пла ќа њето, до кол ку ис то то е из врше но пред из вршу ва ње то на про ме тот (аван сно пла ќање). Со ог лед на тоа што са мо про ме тот кој е пред мет на ода но чу ва ње и кој е ода но чив мо же да до ве де до нас та ну ва ње на дол гу ван да нок, тоа и врзу-ва ње то на вре ме то на из вршу ва ње на про ме тот со вре-ме то на нас та ну ва ње на да но кот е со се ма нор мално. Ис то та ка и врзу ва ње то на нас та ну ва ње то на да но кот со аван сно то пла ќа ње и тоа са мо за про мет кој ќе се ос тва ри и кој со си гур ност ќе би де ода но чив е раз бир-ливо, би деј ќи то гаш, држа ва та са мо го по ба ру ва сво јот дел (са мо во ви си на на да но кот за до би е ни от из нос).
Со ста вот (8) на член 31 од За ко нот за ДДВ (член 5 од За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За-ко нот за да но кот на до да де на вред ност), вре ме то на нас та ну ва ње на дол гу ва ни от да нок се врзу ва за вре-ме то на уп ла та та од ку пу ва чот на доб ра та (имо тот) во по ста пката на про даж ба та по при си лен пат. Во овој став е про пи шано:
"(8) По ис клу чок на став (1) од овој член, за вре ме на нас та ну ва ње на да но чен долг во по-ста пка за при сил на нап ла та и во по ста пка за при сил но из вршу ва ње се сме та де нот ко га е из врше на уп ла та од стра на на стек ну ва чот на доб рото, во слу чај на про ме тот на доб ро кое е пред мет на про даж ба во по ста пка за при-сил на нап ла та сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка или во по ста пка за при сил но из вршу-ва ње сог лас но со За ко нот за из вршу вање."
Во слу ча и те на про даж ба на зап ле не ти от имот, про даж ба та мо же да се ре а ли зи ра единстве но са мо до кол ку ку пу ва чот* го пла ти по сти гна ти от из но сот ка-ко нај по во лен ку пу вач или ка ко до го во рен из нос при непос ре дна та спо год бе на про дажба.
Даноци
32 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
*Напомена: Во овој напис ќе го користиме терминот купувач на доброто или купувач на имотот, иако во Законот за изменување и дополнување на Законот за ДДВ се користи терминот стекнувач, каде што се зборува за наплатата по присилен пат. Купувачот е стекнувач, но стенувачот не секогаш е купувач. Примателот на исполнувањето, овде е купувач, бидејќи тој се стекнува со имотот (добрата) со купување, односно со плаќање на надоместокот во пари. Секогаш станува збор за купопродажба. Впрочем и во Законот за ДДВ јасно се кажува дека време на настанување на данокот е времето на уплатата. Нема да настане данок на додадена вредност, или поточно кажано нема да се изврши промет, доколку не се плати постигнатата бруто цена.
Пла ќа ње то на депо зи тот (до кол ку е пред ви ден и се ба ра ка ко про цент од по чет на та цена), но и доп ла та та до по сти гната та крај на цена, во суш ти на се пла ќа ња пред из вршу ва ње то на про ме тот. Про ме тот нас та нува, по пла ќа њето. До кол ку не дој де до пла ќа ње од стра на на нај по вол ни от по ну ду вач во тој слу чај не ма да дој де ни до про даж ба на имо тот - единстве но уп ла те ни от депо зит ка ко га ранци ја за се ри оз нос та на ку пу ва ње то му про па ѓа на нај по вол ни от по ну ду вач.
Ме ѓу тоа, во од ре де ни слу чаи, би деј ќи За ко нот за ДДВ го об врзу ва суб јек тот за нап ла та та по при си лен пат, ме ѓу дру го то да го из гот ви и ак тот за соп стве ност на де нот на уп ла тата, а нај доц на во рок од пет ра бот ни дена, мож но е да дој де до ис тов ре ме но из вршу ва ње на про ме тот и при ма ње на уп ла тата. Ова ќе се слу чи са мо то гаш, ко га на де нот на при ма ње на уп ла тата, ќе се из врши из гот ву ва ње на ак тот за пре да ва ње на имо тот (пот врда, за пис ник или ре ше ние) и ќе се пре-да де имо тот на ку пу ва чот.
4. ДА НО ЧЕН ОБ ВРЗ НИК И ДА НО ЧЕН ДОЛЖ НИК
Во ос но ва да но чен об врз ник е оној кој из вршу ва трај но или пов ре ме но сто пан ска деј ност од ко ја ос тва-ру ва при ходи. До кол ку во рам ки те на так ва та деј ност, да ноч ни от об врз ник ос тва ру ва про ме тот кој е пред мет на ода но чу ва ње и се ода но чува, тој ќе го пресмета, еви ден тира, при ја ви и пла ти да но кот за тој про мет. Значи, пра ви ло е оној кој ги ос тва ру ва при хо дите, по точ но кој го ос тва ру ва про ме тот тој и да го дол жи и пла ќа да но кот.
Ко га да ноч ни от об врз ник кој го из вршу ва про ме-тот е стра нец (не ма ни ту се диш те ни ту под руж ни ца
во Ре пуб ли ка Ма ке до нија), во тој слу чај об врската за пресме ту вање, при ја ву ва ње и пла ќа ње пре ми ну ва на при ма те лот на про ме тот, кој е ре зи дент и тој по ста ну-ва да но чен долж ник.
Со чле нот 32-а од За ко нот за ДДВ, да ноч ни те об-врски за пресме ту вање, при ја ву ва ње и пла ќа ње на да но кот, под ис пол не тост на од ре де ни ус лови, се пре не се ни на при ма те лот на про ме тот.
Во овој член, бе ше пред ви де но пре не су ва ње на да ноч ни те об врски и за про ме тот на нед виж нос ти кој се ос тва ру ва ше во по ста пка на нап ла та на долг по при си лен пат. Во овој слу чај, мо ра ше да би дат и из врши те лот на про ме тот - долж ник во по ста пката и соп стве ник на нед виж нос та и при ма те лот (ку пу вач-стек ну вач) на нед виж носта, ре гис три ра ни да ноч ни об врз ни ци за це ли те на ДДВ.
Кај про ме тот на дви жен имот, ос тва рен во по ста пка на нап ла та по при си лен пат (пред мети, од нос но ства ри по За ко нот за да ноч на по ста пка), да ноч ен об врз ник е тој кој го ос тва ру ва про ме тот и го дол жи да но кот на до да де на вред ност.
Со бри ше ње на точ ка та 3 од ста вот (1) на чле нот 32-а од За ко нот за ДДВ (член 6 од За ко нот за из ме-ну вање...) и кај про ме тот на нед виж ности, да но чен долж ник е да ноч ни от об врз ник сог лас но член 32 точ ка 1. Ова зна чи дека, пов тор но се вра ќа да ноч ни от об-врз ник да би де и да но чен долж ник кој е долж ник во по ста пката на нап ла та по при си лен пат и соп-стве ник на нед виж нос та ко ја се про дава.
На по ме ну ва ме дека, за раз ли ка од дру ги те од ред би кои се од не су ва ат на да но кот на до да де на вред ност во по ста пката на нап ла та по при си лен пат, оваа од-ред ба за да ноч ни от долж ник не ма од ло же на при мена.
5. ОД БИВ КА НА ПРЕТ ХОД НИ ОТ ДА НОК
Во прак ти ката, мно гу рет ко се слу чу ва ше да ноч ни от об врз ник кој из вршил на бав ка во по ста пка на про даж-ба на зап ле нет дви жен или нед ви жен имот, да до бие фак ту ра од да ноч ни от об врз ник кој е соп стве ник на тој имот, од нос но долж ник и чии имот е про да ден. Без да до бие фак тура, тој не мо же да го ос тва ри пра во то на од бив ка на да но кот на до да де на вред ност кој се сод ржи во оваа на бавка. Од тие при чини е из врше на из ме на на член 34 став 1 точ ка 2 ко ја гласи:
"2. Врз ос но ва на фак ту ра ко ја е из да де на во сог лас ност со член 53 и 53-б од овој за кон, или ца рин ска дек ла ра ци ја во ко ја е по себ но ис-
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 33
ка жан пла те ни от да нок за уво зот или ак тот од член 53 став (2) и Из веш та јот од член 43-а став (2) од овој за кон и ако тие до ку мен ти се еви ден ти ра ни во кни го вод ство то на да ноч-ни от об врз ник.”
Ова зна чи дека, да ноч ни от об врз ник кој ку пил имот (добро), прет ход ни от да нок мо же да го од бие ако:
тој, ка ко да но чен об врз ник е ре гис три ран за це-ли те на ДДВ;
да ноч ни от об врз ник кој е долж ник и чии имот е про да ден ис то та ка да е ре гис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ;
да но кот да се од не су ва за пла те ни от имот, од-нос но ку пе ни от имот;
да е до би ен акт со кој се пот врду ва пре да ва ње то на имо тот од стра на на суб јек тот кој ја спро ве-ду ва по ста пката на нап ла та по при си лен пат, од нос но да се по се дува, пот врда за из врше на-та про даж ба и/или ре ше ние за пре да ва ње во
за вис ност од тоа да ли е дви жен или нед ви жен имот, или пак до кол ку на бав ка та е из врше на во по ста пка на при сил но из вршу ва ње кај из врши-тел, то гаш да се по се ду ва зак лу чок за из врше-на та про дажба;
да е до би ен Из веш тај за зад ржа ни от да нок на до да де на вред ност во по ста пка на при сил на нап ла та и ли при сил но из вршу вање,
на бав ка та да е еви ден ти ра на во кни го вод ството, на ба ве ни от имот да слу жи за из вршу ва ње на
деј нос та на да ноч ни от об врз ник ко ја да ва пра во на од бив ка и
да не е ис клу че но пра во то на од бив ка на прет-ход ни от да нок.
Ка ко што мо же да се за бе лежи, при вак ва та на бав-ка не се ба ра по се ду ва ње на фак ту ра од про да ва чот на имо тот, за да мо же да се ос тва ри прав о то на од-бив ка на прет ход ни от да нок. Впро чем со до пол ну ва-ње то на ста вот (2) на чле нот 53 од За ко нот за ДДВ, да ноч ни от об врз ник - долж ник, чии имот се про да ва во по ста пка на при сил на нап ла та или при сил но из-вршу ва ње не из да ва фак ту ра:
"По ис клу чок од ста вот (1) на овој член, при пре но сот на дви жен и нед ви жен имот во по ста пка на при сил на нап ла та и во из вршна по ста пка не се из да ва фак ту ра од стра на на да ноч ни от об врз ник,. . ."
Но и во ва ков слу чај, са мо при це лос на ис пол не тост на прет ход но ци ти ра ни те ус лови, мо же да се ко рис ти пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок.
6. ПРЕСМЕ ТУ ВАЊЕ, ПРИ ЈА ВУ ВА ЊЕИ ПЛА ЌА ЊЕ НА ДА НО КОТ
Ка ко што ре ков ме уш те во по че то кот на овој на-пис, во сис те мот на да но кот на до да де на вред ност, со За ко нот за из ме ну ва ње и до пол ну ва ње на За ко нот за да но кот на до да де на вред ност, се вне се суб јект на кој му се пре не соа дел од да ноч ни те об врски, кои беа об врски на да ноч ни от об врз ник или на да ноч ни от долж ник. Имено, пресме ту ва ње то на да но кот и пла ќа-ње то на да но кот, сог лас но но ви от член 43-а (член 9 од За ко нот за из ме ну вање...) пре ми на ка ко за дол жи тел-на об врска на суб јек тот кој ја из вршу ва нап ла та та по при си лен пат сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка или За ко нот за из вршу вање. Ис то та ка и Из веш та-јот (ДДВ-ПНПИ), ка ко из вес ту ва ње на Упра ва та за пресме та ни от и пла те ни от да нок, мо же да се ко рис ти
Даноци
34 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
www.rafajlovski.com.mk
ка ко да ноч на при јава, во ус ло ви ко га да ноч ни от об врз-ник, кој е долж ник и чии имот се про дава, не дос тави, од нос но не го при ја ви дол гу ва ни от да нок.
Пресме ту ва ње то на да но кот при про даж ба та на имот на долж ни кот, мо же да се врши са мо до кол ку се ис пол не ти ус ло ви те од точ ка та 1 на чле нот 2 од За ко нот за ДДВ. Ова зна чи де ка да нок ќе се пресме та са мо до колку:
да ноч ни от об врз ник, кој е долж ник во по ста пката на нап ла та по при си лен пат е ре гис три ран за да но кот на до да де на вред ност;
движ ни от и/или нед виж ни от имот (доб рата) се дел од имо тот на да ноч ни от об врз ник, од нос но при па ѓа ат на сто пан ска та сфе ра на де лу ва ње на долж ни кот;
движ ни от и/или нед виж ни от имот се про да де ни и е нап ла тен на до мес ток и
про ме тот на движ ни от и/или нед виж ни от имот да под ле жи на ода но чу ва ње и да е ода но чив.
Си те овие окол ности, за се кој по е ди не чен слу чај на про даж ба на имот во по ста пка на нап ла та по при-си лен пат, мо ра да му би дат поз на ти на суб јек тот кој ја из вршу ва нап ла та та (впа ри чу ва њето) со цел пра-вил но и нав ре ме но да се пресмета, из вес ти и пла ти дол гу ва ни от да нок на до да де на вред ност.
Во по со че ни от член 43-а се вели: "(1) Во слу чај на про мет од член 4 став (4)
на овој за кон, ко га долж ни кот е ре гис три ран за да но кот на до да де на вред ност при про мет на дви жен и нед ви жен имот во по ста пка за при-сил на нап ла та сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка и во по ста пка за при сил но из вршу ва-ње сог лас но со За ко нот за из вршу вање, во име и за смет ка на долж ни кот пресме ту ва ње то и пла ќа ње то на да но кот на до да де на вред ност за про ме тот на доб ра та кои се пред мет на про даж ба во овие по ста пки го врши суб јек тот над ле жен за при сил на нап лата, од нос но при-сил но из вршу вање.
(2) Суб јек тот над ле жен за при сил на нап ла-та од нос но при сил но из вршу ва ње од ста вот
(1) на овој член пресме ту ва ње то на да но кот го врши на по се бен об ра зец (ДДВ-ПНПИ) Из-веш тај за зад ржан да нок на до да де на вред ност во по ста пка на при сил на нап ла та и при сил но из вршу вање, а пла ќа ње то на да но кот на до да-де на вред ност го врши по е ди неч но за се кој да-но чен об врз ник на бу џет ска смет ка ут врде на со по себ ни про писи, на де нот ко га е из врше на уп ла та та од стра на на стек ну ва чот на доб-рото, за про ме тот на доб ро то кој е пред мет на про даж ба во по ста пка за при сил на нап ла та сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка и во по ста пка за при сил но из вршу ва ње сог лас но со За ко нот за из вршу вање, а нај доц на во рок од пет ра бот ни дена.
(3) Првен ство на на ми ру ва ње од из но сот уп ла тен од стра на на стек ну ва чот на доб ро-то за про ме тот из вршен во по ста пки на при-сил на нап ла та сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка или при сил но из вршу ва ње сог лас но За ко нот за из вршу вање, има на ми ру ва ње то на об врската за пла ќа ње то на да но кот на до да де на вред ност.
(4) Суб јек тот над ле жен за при сил на нап-ла та од нос но при сил но из вршу ва ње од ста-вот (1) на овој член е дол жен Из веш та јот од ста вот (2) на овој член за ед но со ак тот кој го из гот ву ва сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка и За ко нот за из вршу ва ње кој е ос нов за стек ну ва ње со соп стве ност на движ ни те и нед виж ни те добра, да ги дос тави до над леж-ни от да но чен ор ган, до долж ни кот и до стек-ну ва чот на доб ро то на де нот ко га е из врше на уп ла та та од стра на на стек ну ва чот на доб-рото, за про ме тот на доб ро то кој е пред мет на про даж ба во по ста пка за при сил на нап ла та сог лас но За ко нот за да ноч на по ста пка и во по ста пка за при сил но из вршу ва ње сог лас но со За ко нот за из вршу вање, а нај доц на во рок од пет ра бот ни дена.
(5) Над леж ни от да но чен ор ган врз ос но ва на Из веш та јот од ста вот (2) на овој член го за дол жу ва да ноч ни от об врз ник, од нос но долж ни кот за из но сот на пресме та ни от и пла те ни от да нок на до да де на вред ност, до-кол ку долж ни кот не го ис ка жал про ме тот во да ноч на та при ја ва ко ја се под не су ва сог лас но член 41 на овој за кон.
Даноци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 35
(6) Ми нис те рот за фи нан сии ги про пи шува фор ма та и сод ржи на та на Из веш та јот од ста вот (2) на овој член."
Од од ред би те на овој член мо же да се зак лу чи дека:- пресме ту ва ње то на да но кот на до да де на вред
ност го врши суб јек тот кој ја врши при сил на та нап ла та или при сил но то из вршу вање. Пресмету ва ње то се врши во име и за смет ка на да ночни от об врз ник кој е долж ник;
- пресме ту ва ње то го врши суб јек тот, на по се бен об ра зец (ДДВПНПИ) Из веш тај за зад ржан данок на до да де на вред ност во по ста пка на присил на нап ла та и при сил но из вршу вање:
- пла ќа њето, ис то та ка го врши суб јек тот кој ја врши нап ла та та по при си лен пат и тоа на соод вет ни те бу џет ски смет ки кои се про пи ша ни со по себ ни те про писи;
- пла ќа ње то го врши нај кас но до пет ти от ра бо тен ден сме та но од де нот на уп ла та та од стра на на ку пу ва чот на имо тот;
- од нап ла те ни от из нос од ку пу ва чот, првен стве но пра во на на ми ру ва ње има да но кот на до да де на вред ност;
- нај кас но до пе ти от ра бо тен ден сме та но од денот на уп ла тата, суб јек тот кој ја из вршил продаж ба та на имо тот по при си лен пат, дол жен е Из веш та јот . .. (ДДВПНПИ), за ед но со ак тот кој e ос новa за стек ну ва ње на соп стве ност (пот врда, ре ше ние или за пис ник) да ги дос тави до над
леж на та еди ни ца на Упра ва та за јав ни при ходи. Ов де под над леж на еди ни ца се мис ли на Ре гио нал на та ди рек ци ја или Ди рек ци ја та за го ле ми да ноч ни об врз ни ци на ко ја и при па ѓа да ноч ни от об врз ник долж ник, чии имот е про да ден;
- Из веш та јот (ДДВПНПИ), со со од вет ни от акт (пот врда, ре ше ние или за пис ник) до пет ти от ден го дос та ву ва и до про да ва чот на имо тот должник и до ку пу ва чот на имо тот;
- да ноч ни от об врз ник долж ник во по ста пката на нап ла та по при си лен пат е дол жен да го прија ви про ме тот кој е ос тва рен со про даж ба та и нап ла та та и да но кот на до да де на вред ност кој при па ѓа на так ви от про мет. Би деј ќи тој го ос твару ва про ме тот тој е про да вач, при ја ву ва ње то го врши во ре дов на та да ноч на при ја ва (ДДВ04) за со од вет ни от да но чен пе риод;
- до кол ку да ноч ни от об врз ник долж ник не го при ја ви да но кот на до да де на вред ност кој се дол гу ва по ос нов на про даж ба та на имо тот, надлеж на та еди ни ца на Упра ва та за јав ни при хо ди е ов лас те на да из врши не го во за дол жу вање, врз ос но ва на до би е ни от Из веш тај... (ДДВПНПИ) и
- Ми нис те рот за фи нансии е ов лас тен да ја пропише фор ма и сод ржи на на Из веш та јот..., а со тоа и да го овоз мо жи пресме ту ва њето, известу ва ње то и пла ќа ње то на да но кот на до даде на вред ност, во име на да ноч ни от об врз ник долж ник.
Плати и надоместоци
36 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
Д-р Горан РаФаЈЛОВСКИ
Теренскиотдодаток е надомест за зголеменитетрошоцикоиработникотгиимакогаеупатендаработинатерен,односнокогазарадипотребитеодпроцесотнаработа,одделниработитребадасеизвршатнадвородседиштетонаработодавачотводругоместоииститеможедатраатподолгпериод.
Најчестопоставуванипрашањасе:Какотреба да постапиработодавачот
приутврдувањенаправото,висинатанана-доместотиданочниоттретманнатерен-скиотдодаток?
Те рен ски от до да ток е уре ден со след ни ве за кон ски про пи си и дру ги акти:
За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 62/05...113/14);
Оп шти от ко ле кти вен до го вор за при ват ни от се ктор од об ла ста на сто панс тво то ("Служ бен вес ник на РМ", број 88/09...189/13);
Оп шти от ко ле кти вен до го вор за јав ни от се ктор на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ("Служ бен вес ник на РМ", број 10/84 и 85/09);
Ко ле ктив ни те до го вори на ни во на деј ност; Ко ле ктив ни от до го вор на ни во на ра бо то да-
вач; За ко нот за пер со на лен да нок на до ход ("Служ-
бен вес ник на РМ", број 80/93...13/14); За ко нот за да но кот на до би вка ("Служ бен вес ник
на РМ", број 112/14).Сог лас но член 113 став 1 точ ка 2 од За ко нот за ра-
бот ни те од но си, ра бот ни кот има пра во на на до мест на тро шо ци те по вр за ни со ра бо та на те рен (те рен скиот до да ток).
Ви си на та, ос но ви ца та и ро кот за прес ме ту ва ње и исп ла та на на до ме стот на овие тро шо ци се уре ду ва со за кон и ко ле кти вен до го вор. Тоа зна чи овој За кон са мо го утвр ду ва пра во то на те рен скиот до да ток.
НаДОМЕСТНаТРОШОЦИЗаРаБОТаНаТЕРЕН(ТЕРЕНСКИДОДаТОК)
Во член 35 став 1 али не ја 3 од Оп шти от ко ле кти вен до го вор за при ват ни от се ктор од об ла ста на сто панс-тво то е про пи ша но:
"Работникотимаправона...-теренскидодатоквозависностодобезбедени-
теусловизаработанатерен(сместување,исхранаислично),вовисинаутврденасоколективендоговорнанивонагранка,односнооддел,односнонанивонаработодавач"…
Слич на одред ба за те рен ски до да ток има и во член 21 од Оп шти от ко ле кти вен до го вор за јав ни от се ктор, со тоа што ви си на та на на до ме сто ци те се усог ла су ва со анекс на ко ле кти вен до го вор на го диш но ни во.
Од прет ход но ка жа но то, оп шти те ко ле ктив ни до го-во ри не ја утвр ду ва ат ви си на та на те рен ски от до да ток, ту ку са мо опре де лу ва ат де ка тоа за ви си од обез бе де-ни те ус ло ви за ра бо та на те рен (сме сту ва ње, ис хра на и слич но). Во нај го лем број ко ле ктив ни до го во ри на ни во на деј ност има са мо упа ту вач ка нор ма, пра ша-ње то на те рен ски от до да ток да би де ре гу ли ра но со ко ле кти вен до го вор на ни во на ра бо то да вач. Со тоа е оста ве на мож ност во за вис ност од спе ци фи ки те на ра бо та се кој ра бо то да вач да ги уре ди си те пра ша ња во вр ска со те рен ски от до да ток.
Друш тва та на вработените им исплатуваат те рен-ски до да ток, ко га нив ни те актив но сти се над вор од се ди ште то на друш тво то или не го ви те де лов ни еди ни-ци (на при мер: из град ба на гра деж ни об је кти, иско пи, ин ста ли ра ње и по пра вка на по строј ки, во ве ду ва ње на тех но ло шко комп ју тер ски си сте ми и слич но).
Во ко ле ктив ни от до го вор на ни во на ра бо то да вач по крај ви си на та на те рен ски от до да ток, би тре ба ло да се ре гу ли ра ат и дру ги пра ша ња, на при мер:
• од да ле че но ста од се ди ште то на друш тво то, однос но де лов ни те еди ни ци (например, над 50 км и слич но),
• вре ме то на ра бо та на те рен (например, од пр ви от ден, над 10 де на, над 30 де на и слич но), и
• други прашања.Во пра кти ка та нај че сто за работа на терен, наместо
теренски додаток се исп ла ту ва ат днев ни ци за служ-бе ни па ту ва ња.
Плати и надоместоци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 37
Нашемислењееработодавачотсосвојотколективен договор висината на теренскиот додатокби требало да ја утврди најмногу до износот надневницитезаслужбенитепатувања,бидејќивоЗаконитезаданоцитеепропишанотоадабиденајнискиотизнос.
ВопродолжениеедаденПрегледнакојначинеуредено прашањето за теренски додаток во колективнитедоговоринанивонадејностикоисевосила.
ПРЕГЛЕД на те рен ски до да ток спо ред
ко ле ктив ни те до го во ри на ни во на деј ност
Ред. бр.
Ко ле кти вен до го вор
Ви си на на те рен ски от
до да ток
Ме ѓу себ ни иск лу чу ва ња
со дру ги на до ме сто ци
1.
Колективендоговорзаземјоделствоипрехранбенаиндустрија
соКДнанивонаработодавач немаодредба
2.
Колективендоговорзатутунскостопанство
соКДнанивонаработодавач
содневницизаслужбенипатувања,надоместзаисхранаиодвоенживот
3.
Колективендоговорзаугостителскадејност
соКДнанивонаработодавач
содневницизаслужбенипатувањаинадоместзаисхрана
4.
Колективендоговорзакомуналнидејности
соКДнанивонаработодавач
содневницизаслужбенипатувањаинадоместокзаисхрана
5.
Колективендоговорзакожарскаиндустрија
соКДнанивонаработодавач немаодредба
6.
Колективендоговорзахемискаиндустрија
до75%одизносотнадневницата
немаодредба
7.
Колективендоговорзатекстилнаиндустрија
соКДнанивонаработодавач немаодредба
Ред. бр.
Ко ле кти вен до го вор
Ви си на на те рен ски от
до да ток
Ме ѓу себ ни иск лу чу ва ња
со дру ги на до ме сто ци
8.
Колективендоговорзаздравственатадејност
неповеќеод60%(неенаведенаосновицата)
содневницизаслужбенипатувањаинадоместзаисхранаисоодвоениотживотдоколкуместотозакоесеприматеренскиотдодатокиодвоениотживотсесовпаѓаат
9.
Колективендоговорзаправосуднитеорганииорганитеналокалнатасамоуправа
неепредвиден сонадоместзаодвоенживот
10.
Колективендоговорзасоцијалназаштита
најнискатаплатасезголемуваза3%
немаодредба
11.
КолективниотдоговорМинистерствотозавнатрешниработи
30%одпросечнамесечнаплатавоРМисплатеназапретходнитетримесеци(безсместување,исхранаипревоз)
содневницизаслужбенипатувања,надоместокотзаодвоенживот
12.Колективендоговорзаенергетика
соКДнанивонаработодавач немаодредба
Важно:Повеќетоколективнидоговоринанивонадејностнесевосила,бидејќинеседонесениновиколективнидоговориилинеепродолженаважностанапостојнитеколективнидоговориилипакоддругипричининеседонесени.Доколкунемаколективендоговорнанивонадејностдруштвотопрашањатазатеренскиотдодаток,какоидругипрашањавоврскасоисплатананадоместоцинавработените,требадагиуредисоколективендоговорнанивонаработодавач.
ДАНОЧЕН АСПЕКТ НА ТЕРЕНСКИОТ ДОДАТОК
Споредчлен6став1точка6одЗаконотзаперсоналенданокнадоход,данокнадоходнесеплаќанапримањатаврзоснована:
"6) На до ме сток на тро шо ци за служ бе ни па ту вања, за те рен ски до да ток (сме сту ва ње и ис хра на) или
Плати и надоместоци
38 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
одвоенживотодсемејствотонавработенителицавовисинананајнискиотизносутврденсоОпштиотколективендоговорзаприватниотсектородобластанастопанството,односнозавработенитевонестопанствотововисинаутврденасопрописитезаорганитенадржавнатауправа."
Сличнаодредбаеивочлен9став1точка2алинеја1одЗаконотзаданокотнадобивка:
"2)Исплатенитенадоместоцинатрошоциидругиличнипримањаодработеноднос,освенутврденитесоовааточкавоизносикоинегонадминуваат:
најнискиотизноснаисплатенитедневницизаслужбенипатувања,теренскидодатокилиодвоенживотутврденсоОпштиотколективендоговорзаприватниотсектородобластанастопанствотонаРепубликаМакедонијаипрописитезаорганитенадржавнатауправа,приштоисплатитеврзовааосновамеѓусебносеисклучуваат."
Доколкуработодавачотисплатитеренскидодатокнадпропишанитеизноси,согласноЗаконотзаданокотнадобивка,разликатаќесеоданочисоперсоналенданокивобрутоизноссевнесевоОбразецотДБ,каконепризнатрасход.
ПРАКТИЧНИ ПРИМЕРИ
Какоизаслужбенитепатувања,истотакаиприработанатеренможеданастанатидругитрошоцикакоштосе:
трошоцизапревоз(аконееорганизиран); патарини; користењенаинтернет; изнајмувањенапростории; трошоцизафотокопирањеислично.Значајноедасенапоменедекависинатанате
ренскиотдодаток во колективниотдоговорнанивонаработодавачтребадабидевосогласностсоколективниотдоговорнанивонадејноста,нонеповеќеодвисинатанадневницитезаслужбенипатувања.
Вопродолжениеседаденидвапримеразапресметкаиисплатанатеренскидодатоквосогласностсоколективниотдоговорнанивонахемискаиндустрија.
На по ме на:Нитувоеденодпретходноцитиранитепрописинеепропишанасодржинатаиобликотнаевиденцијатазапресметкананадоместотзатеренскидодаток.ВопродолжениеедаденпримернаОдлуказаисплатанатеренскидодаток,какоипресметкизатеренскидодатоккоидруштватаможедагикористатилидагиприлагодатспоредсвоитепотреби.
Врзоснованачлен35одОпштиотколективендоговор за приватниот сектородобластана стопанствоточлен ___ од Колективниот договор на ниво на дејност__________________ичлен___одКолективниотдоговор на Друштвото ________________________(УправителотнаДОО,УправниотодборнаАДилидруговластенорганводруштвото),јадонесеследнава:
ОД ЛУ КА ЗА ИСП ЛА ТА НА ТЕ РЕН СКИ ДО ДА ТОК
Наработниците______________________________даимсеисплатитеренскидодатокзаработанатеренвовисинаод75%оддневницатазаслужбенопатувањештосеисплатувавопериодотнаработатанатерен,какоитрошоцитезапревоз.
ОБ РАЗ ЛО ЖЕ НИЕ
Работниците_________________сеупатенинаработанадвородседиштетонаДруштвото__________________на терен во ______________, заради извршување наследнивеработнизадачи_______восогласностсоОдлукатазараспоредувањеводругоместонаработа.
Друштвотоимаорганизираносместување.
Прав на по у ка:ПротивовааОдлукаработникотимаправонаприговордо_______________(второстепенорганвоДруштвото)ворокод15денаодврачувањетонаОдлуката.
Во______на________ Овластенолице_______________
При мер 1: Обез бе де но е сме сту ва ње
1. ДруштвотоАиспратило3работниканатеренсообезбеденосместување................... 10дена
2. Висинанатеренскиотдодатоксогласноколективниотдоговорнадруштвото(1.708х75%)................1.281
3. Исплатенеаванс................................38.4304. Повраќањеодтеренподнесена
епресметка
При мер 1: Од лу ка за исп ла та на те рен ски до да ток
Плати и надоместоци
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 39
КНИЖЕЊА:
Врз ос но ва на по да то ци те од прес ме тка та во сметко водс тво то се спро ве де ни след ни ве:
1456 Аванс за те рен ски до да ток за СС ..............................12.810
1456 Аванс за те рен ски до да ток за НГ...............................12.810
1456 Аванс за те рен ски до да ток за ВП ..............................12.810102 Па рич ни средс тва
во бла гај на ......................................38.430Исплатенавансзатеренскидодаток4410 На до мест за
те рен ски до да ток .........................38.4304402 Тро шо ци за пре воз ........................3.600
1456 Аванс за те рен ски до да ток за СС .................................12.810
1456 Аванс за те рен ски до да ток за НГ ..................................12.810
1456 Аванс за те рен ски до да ток за ВП .................................12.810
102 Па рич ни средс тва во бла гај на ........................................3.600
Попресметказатеренскидодаток
Напомена: Би деј ќи е обез бе де но сме сту ва ње и ис хра на, во ко ле ктив ни от до го вор на ни во на ра бото да вач, те рен ски от до да ток е утвр ден во ви си на од 20% од 75% од днев ни ца та.
Друш тво ___________________ Ме сто на тро шок ___________________Адре са _____________________ Ра бо тен на лог број __________________
Пресметканатеренскидодатокзапериодод13.10.2014до22.10.2014година
Ред.бр.
Имеипрезиме
Бројнаденови
ИзносДругитро
шоци Вкупно Аванс Заисплата(кол.7кол.8)Поден Вкупно
(кол.3хкол.4)1 2 3 4 5 6 7 8 91. СС 10 1.281 12.810 1.200 14.010 12.810 1.2002. НГ 10 1.281 12.810 1.200 14.010 12.810 1.2003. ВП 10 1.281 12.810 1.200 14.010 12.810 1.200
Вкупно 38.430 3.600 42.030 38.430 3.600
Прес ме тал ___________________ Одо брил ___________________
Пример2: Обезбеденоесместување,исхранаипревоз
1. ДруштвотоАиспратило3работниканатеренсообезбеденосместување,исхранаипревоз................................ 10дена
2. Висинанатеренскиотдодатоксогласноколективниотдоговорнадруштвото1.708х75%=1.2811.281х20%=256......................................256
3. Ноќевањетоеобезбеденовоприватносместување(400ден.х10денах3работника)........................................12.000
Плати и надоместоци
40 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊА:
Друштво___________________ Местонатрошок___________________Адреса_____________________ Работенналогброј__________________
Пресметканатеренскидодатокзапериодод13.10.2014до22.10.2014година
Ред.бр.
Имеипрезиме
Бројнаденови
Износ Другитрошоци Вкупно Аванс Заисплата
(кол.7кол.8)Поден Вкупно(кол.3хкол.4)
1 2 3 4 5 6 7 8 91. СС 10 256 2.560 - 2.560 - 2.5602. НГ 10 256 2.560 - 2.560 - 2.5603. ВП 10 256 2.560 - 2.560 - 2.560
Вкупно 7.680 7.680 7.680
Пресметал___________________ Одобрил___________________
Друштво___________________ Скопје______________год.
Пресметканаперсоналенданокоддоходнаприхододимотиимотни
правазамесецоктомври2014година(заноќевање)
Ред.бр.
Имеипрезиме
Приход Трошоци(кол.3х30%)
Основазаданок(кол.3кол.4)
Персоналенданок(кол.5х10%)
Заисплата(кол.3кол.6)
1 2 3 4 5 6 71 АА 12.000 3.600 8.400 840 11.160
Вкупно 840 11.160
Пресметал М.П. Овластенолице___________________ ___________________
Врзоснованаподатоцитевопретходнитепресметкивосметководствотосеспроведениследниве:
4410-Надоместзатеренскидодаток...........................7.680102- Паричнисредства
воблагајна........................................7.680По прес ме тка за те рен ски до да ток414- Наем.............................................12.000
2205- ОбврскиконграѓанинотАА................................. 11.160
23508-Обврскизаперсоналенданок............840По прес ме тка за но ќе ва ње
2205-ОбврскиконграѓанинотАА.............................. 11.160
23508-Обврскизаперсоналенданок............................8401000- Сметка.............................................12.000
Пла те на за куп ни на и пер со на лен да нок
Вопримеротнеседаденикнижењазатрошоцитеза превоз и организиранаисхрана кои требада сеевидентираатнакласата4.
Деловно право
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 41
надомест на штета
Во се кој днев но то ра бо те ње на тр гов ски те друш тва не е ис клу че но во оп ре де ле ни слу чаи да нас та не ште та за ед на од стра ни те кои учеству ва ат во прав ни от про мет. Пре диз ви ка на та ште та мо ра да се на до мести. По и мот, при чи нување, ут врду вање, од го вор ност и на до мес тува ње на нас та на та ште та е ут врде но со За ко нот за об ли га ци о ни те од но си ("служ бен вес ник на Рм", број 18/01...161/09).
Д-р Горан РафајлоВски пол ну ва ње то на ис ти от пре диз ви ку ва ште та на ед на та или пак на две те стра ни во до го во рот.
Утврду ва ње то на на до мес тот на ште та та мо же да е пред ви де но од нап ред во са ми от до го вор или пак ис то то да би де пред мет на ек спер ти за на ов лас те ни про це ни те ли или веш ти лица.
Ште та та мо же да би де фи зич ки пре диз ви кана. Ова е нај ле сен вид за ут врду ва ње на ште та при што се ут-врдува, пред се, ви си на та на ште та та врз ос но ва на про цен ка на униш те ни те движ ни или нед виж ни сред-ства на ош те те на та страна. За ова по стојат по ве ќе ме то ди на про ценка, но нај чес то се упот ре бу ва про-цен ка та пот пре на врз ви си на та на це на та на движ но то или нед виж но то сред ство, не го ва та упот реб на вред-ност, ка ко и од би ва ње то за амор ти за ци ја на ис тoтo.
За да мо же ме да ут врди ме де ка е нас та на та штета, мо ра од нап ред да се ут врди од го вор ност за сто ри те-лот на пре диз ви ка на та штета.
За ко нот во сво и те оп шти од ред би пред ви ду ва де ка се кој е дол жен да се воз др жи од по стап ка со ко ја мо-же на друг да му пре диз ви ка ште та. Оваа од ред ба за воз држу ва ње од при чи ну ва ње на ште та е пов рза на со од ред ба та со ко ја е ут врде но де ка тој што со ви на ќе му при чи ни ште та на друг, дол жен е да ја на до ме сти при чинeта та штета. Ви на та се ко гаш е пов рза на со од го вор нос та на оној што ја при чи нил ште тата.
од Го ВоР ност
За да по стои од го вор ност за при чи не та ште та пот реб но е да по стојат:
- Суб јек ти - штет ник и оште тен,- Штета,- Штет но деј ствo,- Ос нов на од го вор ност - вина.
сУБ јекти
1. штет ни кот мо же да би де се кое прав но или фи-зич ко ли це кое ќе му при чи ни ште та на друг. За да по стои од го вор ност на прав но то ли це за при чи не та ште та пот реб но е прав но то ли це да има прав на спо-
Под по и мот ште та се под раз бира:- на ма лу ва ње на не чиј имот (обич на ште та);- спре чу ва ње то на зго ле му ва ње на не чиј имот
(ис пу ште на ко рист), и - по вре да на лич ни те пра ва (не ма те ри јал на ште та).Обич на та ште та и ис пуш те на та ко рист прет ста ву-
ва ат ма те ри јал на ште та ко ја е опип лива. Имо тот на друш тво то е на ма лен (оп ре де ле ни доб ра се ош те те ни или униш тени) или не кој спре чил тој имот да се зго-ле ми (по стое ле ус ло ви имо тот да се зго ле ми, но до тоа не дош ло за ра ди оп ре де ле ни штет ни окол ности), што зна чи де ка на друш тво то му е пов ре де но од ре-де но пра во за кое има ло ус ло ви да се ос тва ри ако не дош ло до при чи ну ва ње на ште тата.
Не ма те ри јал на та ште та пак се од не су ва на пов-ре да на лич ни те пра ва ка ко што се пра во на жи вот, уг лед, дос то инство. Нај чес то не ма те ри јал на та ште та нас та ну ва со кри вич ни те де ла про тив чес та и уг ле дот на чо ве кот, ка ко и при со об ра ќа ј ни те нез го ди со смртни по след ици или ин ва ли ди тет.
ПРи Чи нУ Ва Ње на ма те Ри јал на штета
За да мо же да се ут врди ште та по ме ѓу прав ни те лица, за дол жи тел но е да по стојат до го во ри по ме ѓу ис-тите. Во до го во ри те ек сп ли цит но се на ве де ни пра ва та и об врските на прав ни те ли ца во ме ѓу себ ни от од нос. Утврду ва ње то на пра ва та и об врските прет ста ву ва ос но ва на еден за е мен об ли га ци о нен од нос и не ис-
Деловно право
42 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
собност.Правните лица имаат правна способностдоколкунастапуваатвоправниотпрометвосогласностсозакон,својотстатут,договоротзадруштвото,односнонивнитеопштиакти.
2. Оште тен можедабидесекоеправноилифизичколицечијимотенамаленсоштомуеповреденоопределеноправокоеможелдагооствари.
ПО СТОЕЧКА, ЕВЕН ТУ АЛНА-ИД НА ИЛИ ПРЕТ ПОСТА ВЕ НА ШТЕТА
Задапостоиваковвиднаштета,предсе,потребноедасеутврдиштетнодејство.Приутврдувањетонаштетнотодејствоможемедасогледамедејствапреземенисонамераилипаксоневнимание.Даливидотнананесувањенаштетаможемедагокласифицирамекакоак тив но учес тво во на не су ва ње то на штета, или пак па сивно,нејанамалуваштетатапредизвиканаодваквитедејства,нитупакодговорностакојапроизлегуваодистата.
По ра ди фак тот што ште та та прет ста ву ва на ма-лу ва ње на имот или спре чу ва ње за не го во зго ле-му вање, мно гу е теш ко ут врду ва ње то на вак ви от вид на штета.
Во ситуација кога имамеочигледно нанесувањенаштета,каконапример,задоцнувањенароковитеутврденисодоговоротзаиспораканаодреденвиднастокакоја,доколкунесеиспорачанавремено,истатаповеќенеможедабиденитупродаденанитувградена,претставуваексплицитенпримерзадиректнонанесувањенаштета.Воваквиситуацииводоговоритеморадапостоиобврскаипариченнадоместкојќемубидеисплатеннаоштетениотодстрананаштетникот.
Но,когаимамеситуацијанапасивнонанесувањенаштета,поточноштетананесенасонепреземањенадејствијаодстрананаштетникотконоштетениот,имамемногу потешка ситуација за утврдување наштета.Во овој случај оштетениотмора да докажекакосонепреземенитедејствијаштетникотмунанелдиректнаштетанаоштетениотимувлијаелнаидниотфинансискирезултат.
ШТЕТ НО ДЕЈ СТВО
Штет но деј ствие претставува дејствие кое епреземеносонамераилиодневниманиенадругдамусенанесештета.Тоаможедабидеактивноилипасивнонекоједолженнештодасторинопропуш
тилтоада гостори,аодпропуштањетонастаналаштетазадруг.
ВИ НА
Од го вор ност по ос нов нави на иматогашкогаштетникотсосвоитепостапкиималнамера,са кал дамупричиништетанадругилизна ел декаоднеговотодејствиеќенастанештетазадруг.Виназапредизвиканаштетапостоиитогашкогаштетникотпрезелдејствијасоневнимание.Штетникотнесеослободуваодвинаакотврдидеканезнаелдекасосвоетопостапувањеќепредизвикаштетаилисонепреземањенаопределенидејствијакоиморалдагистори,азарадинепреземањетонастаналаштетазадруг.
Законотутврдуваиодговорностзадруг.Оваеодговорносткогародителотодговаразаштеташто јасторилонеговотомалолетнодете.
Ваковвиднаодговорностпостоиикогара бо то-да ва чот од го ва ра за ште та штојапричинилнеговвработен,воврскасоработата,натретилица.Когаработодавачотќеисплатиопределенизноспоосновнавакваштета,тојисплатениотизносможедагопобаруваодработникотворокод6месециодденотнаисплатата.ОбврскатазанадоместнавакваштетаепропишаноисоЗаконотзаработнитеодноси.Работодавачотсвоетопобарувањеможедагоостварисозадршкаодплатаитоасозадршкана1/3одплатадоколкуимасогласностодработникоткој јапричинилштетата.Вослучаикоганемасогласностодработникотзазадршкаодплатаработодавачотимаправодаподнесетужбапротивработникот.
Одговорностзадругпостоикогаправ но ли це од-го ва ра заштеташтоќе јапричининеговорганконтретилицавовршењеиливоврскасовршењетонасојатафункција.Ако со актите надруштвото не сепредвидениодредбизаначинотнанадоместувањенаовааштета,тогашправнотолицеимаправонанадоместнаштетаодлицетоилилицатакоинамернопоосновнавинајапредизвикалештетатаворокод6месециодисплататанаштетатанатретилица.Законотзатрговскитедруштвајапропишуваодговорностазаштетапричинетаконтретилица(доверителите)какоиодговорностначленовитенаорганитенауправувањезапричинеташтетанадруштвото.
Об јек тив на та од го вор ност еодговорностбез постоењенавина,кајовааодговорноствоопштонесеиспитувадалинекојпрезелилипропуштилдастори
Деловно право
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 43
нештокакобибилвиновензапредизвиканаташтета.Објективнатаодговорностезаштетапричинетаодпоседувањенапредметииливршењенадејностиодкоипроизлегувазголеменаопасностодштетазаоколината.Одобјективнатаодговорностлицетонеможедасеослободисодокажувањедеканемавинананеговастрана.Заваквапричинеташтетаодопаснипредметиодговараимателотнаопаснитепредмети,азаштетаодопаснидејности,одговаралицетоштосезанимавасотаадејност.
Надоместотнаматеријалнаташтетапретставуваотстранување,надоместувањеилиублажувањенаштетнитепоследициштонастаналепорадиопределеништетнидејствија.Одговорнотолицешто јапричинилоштетатаедолжнода јавоспостависостојбаташтобилапреднастанувањенаштетата.Аковоспоставувањетовопретходнасостојбанееможно,одговорнотолицеедолжнодаисплатисоодветнасумавопаринаименадоместнаштета.Воспоставувањетовопоранешнасостојбавсушностпретставувасостојбавокојасенаоѓалпредметотилиправотопредпредизвикувањенаштетатавобуквалнасмисла.Вопраксатамногумалку се употребуваовој институт.Поедноставноедасебаранадомествопаринаименадоместнаштета.
Обврскатазанадоместнаштетатасесмета застасанаодмоментотнанастанувањетонаштетата.
Правотодасебаранадоместнаштетапредсудзастаруваворокод3годиниодмоментоткогаоштетениотдозналзаштетата.Овапобарувањевосекојслучајзастаруваза5годиниодденотнанастанувањенаштетата.
ДОГОВОРНАШТЕТА
Когаштетатанастанала како неисполнувањенадоговорни обврски станува збор за договорнаштета.Законот ги утврдувадоговорните обврски ипоследицитеоднивнотонеисполнување.Доверителотеовластендабараоддолжникотисполнувањенаобврската,адолжникотедолжендајаисполникакоштогласиводоговорот.
Когадолжникотнемадајаисполниобврскатаилиќезадоцни,доверителотимаправодабараинадоместнаштетаташтојапретрпелпорадитоа.
Правото занадоместнаштета која произлегуваоддоговорен однос започнува одмоментот на започнувањенапреговори за склучувањенадоговор
кадедоговорнитестранисеизложиленатрошоцизатаацелпатаканеприфаќањенапонудабезпричинаилинесериознапонудапредизвикуваатштетанаспротивнатапреддоговорнастрана.Одговорностазанадоместнаштетавоваквислучаипаѓанатоварнанесовеснатадоговорнастрана.
Водоговоротстранитеможедаутврдатодредбисокоиќепредвидатправаиобврскивоврскасонастанување и надоместување на евентуалнаштета.Договоренитестранивонитуеденслучајнесмеатдадоговоратослободувањенаодговорностодпричинувањенаштета.
Когадоговоренитестранинемадапредвидатправаиобврскипоосновнаштетаводоговорот,доколкунастанештетаќесеприменуваатодредбитеодЗаконот.
Ослободувањеододговорност
Должникотможедасеослободиододговорностаакодокажедека:
- онаштое предмет наобврската случајнобипропаднало и кога тој својата обврска би јаисполнилнавреме,
- неможелда ја исполниобврскатапорадивонреденнастан(вишасила)штосеслучилапосклучувањенадоговорот,акојнеможелдајаспречи,избегнеилиотстрани.
Деловно право
44 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
Обем на на до мес тот
Обемот на надоместот за предизвиканаштеташтонастанала сонеисполнувањенаодредбитенадоговоротсеутврдувасогласнозаконоткакоиодредбитеводоговоротзанадоместнаштета.Возаконотсеутврденикритериумисокоиќесеутврдувадалидоверителотимаправонанадоместнаобичнаштетаинанадоместнаиспуштенакористилисамонаеднатаоднив.
Вослучајнамернонеисполнување,какоинеисполнувањепорадикрајноневнимание,доверителотимаправодабараоддолжникотнадоместнацелокупнаташтеташтонастаналапорадиповреданадоговорот.Странаташтосеповикуванаповреданадоговоротедолжнадагипреземеситемеркизадасенамалиштетата,инакудругатастранаможедабаранамалувањенанадоместот.
ДОГОВОРЕНАКАЗНА
Договорните страниможат да се договорат вослучајнанеисполнувањеилизадоцнувањесоисполнувањенадоговоренитеобврскидекадолжникотќемуплатинадоверителотопределенпариченизносилиќемуприбавинекојадругаматеријалнакорист(договорнаказна).
Договорнаказнанеможедабидедоговореназапаричниобврски.
Висинатанадоговоренатаказнатаможедасеопределивоеденвкупенизнос,вопроцент,илизасекојдензадоцнувањенотребадасевнимаватаадабидесразмернасовредностаизначењетонапредметотнаобврската.
Кога казната едоговорена занеисполнувањенадоговорот,доверителотможедабараилиисполнувањенаобврскатаилидоговорнаказна.Должникотнемаправонаизбор,занегоисполнувањетонаобврскатаепримарно,тојнемаправодајаисплатидоговорнатаказнаидасеоткажеоддоговорот.
Кога едоговорена казна за задоцнувањенадолжникотдоверителотимаправодабараиисполнувањенаобврскатаидоговорната казна.КогаДоверителотќебараиисполнувањеидоговорнаказнадолженепоприемотназадоцнетотопобарување,безодлагањедамусоопштилнадолжникотдекагозадржувасвоетоправонадоговорнаказнавоспротивногогубитоаправо.
Оваенајчестпримернадоговоренаказнавоградежништвото.Воточноутврденитероковикогаодреденастранаимазадоцнувањекоештопредизвикуваконечнозадоцнувањенасоздавањенаматеријалнитедобра,најчестостранитенадневнаосновамаксимумдо3месецијаутврдуваатштетатакојанастанувазарадиненавременоизвршувањенаобврските.Овааштетанесмеедабидепоголемаод20%одвкупнатавредностнадоговоренатаобврска.
Доверителот има право наказнена каматабезогледнатоадалипретрпелнекакваштета.
Акоштетатаепоголемаодизносотштобигодобилнаименаказненакамата,тојимаправодајабараразликатадоцелосниотнадоместнаштетата.
НАДОМЕСТПРЕДВИДЕНСОЗАКОН
Аководоговоротепредвиденадоговорнаказна,асозаконзаистотоеопределеннадомест,доверителотнемаправонаеднодајабарадоговорнатаказнаинадоместотопределенсозакон,освенакоетоадозволенососамиотзакон.СоЗаконотзафинансискадисциплинапредвидененадоместзазадоцнувањевоизносод3.000денари.Овојнадоместсеоднесуванапаричниобврскииистиотнејаисклучувакамата.
Напомена:Детални упатства занеисполнувањенапаричнаобврскасогласноЗаконотзафинансискадисциплинаВи дадовме во списаниетоРепрезентброј9/14поднаслов: "3.000 денари надоместок за доцнење при исполнување на парична обврска врз основа на деловни трансакции кои се однесуваат на испорака на стоки и давање на услуги".
Девизно работење
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 45
НОВ кВарталеН ИЗВеШтаЈ За ВлОЖУВаЊа ОД СтраНСтВО кВС22
Во "Служ бен вес ник на рМ" бр. 108/14 об јаве но е но во Упат ство за на чи нот на из вес тува ње за сос тој ба та и про ме ни те на ка пи та лот и на ме ѓуком па нис ки от долг на ка пи тал но пов рза ни те суб јек ти врз ос но ва на вло жу вања од стран ство. Со но во то упат ство пок рај тоа што е про пи шан на чи нот на из вес ту ва ње за сос тој ба та и про ме ни те на ка пи та лот и меѓуком па нис ки от долг на ка пи тал но пов рза ни те суб јек ти врз ос но ва на вло жу ва ња та од странство, про пи ша на е и фор ма та и сод ржи на та на:
Го диш ни от из веш тај за вло жу ва ња од стран ство "ВС 22" и,
квартал ни от из веш тај за вло жу ва ња од стран ство "кВС 22".
По ра ди приб ли жу ва ње на ро кот за дос та вува ње на квартал ни от из веш тај за вло жу ва ња од стран ство кВС 22 за об врз ни ци те кои соглас но из вес ту ва ње то на На род на та бан ка на рМ се од бра ни да го дос та ву ва ат овој из веш та ј, во овој на пис ќе се зад ржи ме кон об јас ну ва ње на на чи нот на по пол ну ва ње ка ко и ро ко ви те за дос та ву ва ње на "квартал ни от из веш тај за вло жу ва ња од стран ство кВС 22".
Иван СтОЈаНОВ Порт фо лио ин вес ти тор е не ре зи дент кој учес тву ва со по мал ку од 10% во ка пи та лот на прет при ја ти е то во кое се ин вес тира.
Ин ди рек тен ин вес ти тор е не ре зи дент кој не ма ка пи тал но вло жу ва ње но има ин ди рек тна поврза ност со прет при ја ти е то во кое се ин вес тира. При тоа ин ди рек тна та пов рза ност про из ле гу ва од учес тво то на ин ди рек тни от ин вес ти тор во ка пи та лот на дру ги не ре зи ден ти во син џи рот на пов рза ност, а се ут врду ва сог лас но со ме то дот на мул тип ли ци ра но учес тво.
Ме тод на мул тип ли ци ра но учес тво е ме тод за пресме ту ва ње на ин ди рек тна та пов рза ност на ин вес ти то рот со прет при ја ти е то во кое се инвес тира. Ин ди рек тна та пов рза ност се ут врду ва пре ку т.н ин ди рек тно учес тво од 10% или над 10%. Пресме ту ва ње на про цен тот на ин ди ректно то учес тво се врши врз ос но ва на мно же ње на про цен ти те на учес тво на си те ин вес ти то ри на го ре во син џи рот на пов рза ност.
Ма ти чен ин вес ти тор е ин вес ти тор кој се на о ѓа на врвот на син џи рот на пов рза ност. Ма тич ни от ин вес ти тор мо же да се ја ви во свој ство на дирек тен ин вес ти тор или ин ди рек тен ин вес ти тор.
Ин вес ти тор со хо ри зон тал на пов рза ност во син џи рот е не ре зи дент кој што за ед но со претпри ја ти е то во кое се ин вес ти ра ре зи дент има ат за ед нич ки ма ти чен ин вес ти тор.
Пов рат но вло жу ва ње прет ста ву ва ка пи тал но вло жу ва ње на прет при ја ти е то во кое се ин вести ра во ка пи та лот на ди рек тни от ин вес ти тор по ма ло од 10%.
ОБ ВрЗ НИ ЦИ За ДОС та ВУ Ва Ње На кВартал НИ От ИЗ ВеШ таЈ
Об врз ни ци за из вес ту ва ње и дос та ву ва ње на об ра зе цот "КВС 22" се ре зи ден ти те во кои се ин вестира. Об врз ни ци те за дос та ву ва ње на квартал ни те из веш таи ги из би ра На род на та бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја (во про дол же ние НБРМ) врз ос но ва на
За по лес но раз би ра ње и по пол ну ва ње на об ра зецот КВС 22 важ но е да би дат об јас не ти од дел ни по и ми од упат ство то кои има ат важ но зна чење:
Прет при ја тие во кое се ин вес тира: прет ста ву ва ре зи дент (прав но лице) кое што има ка пи тал но вло жу ва ње од не ре зи дент (прав но или фи зич ко лице) и/или има по ба ру вања/об врски од ра бо тење то со ин вес ти то ри не ре зи ден ти (ме ѓуком панис ки долг), во за вис ност од ви дот на пов рза носта.
Ди рек тен ин вес ти тор е не ре зи дент кој учес твува со 10% или над 10% во ка пи та лот на претпри ја ти е то во кое се ин вес тира. Прет при ја ти е то во кое се ин вес ти ра има ка пи тал но вло жу ва ње од ди рек тни от ин вес ти тор и мо же да има меѓуком па нис ки долг со него.
Девизно работење
46 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
претходнаспроведенапостапканаизборнапримерок.Народнатабанкаеднашгодишно,вршиизборнапримерокнаизвестувачикоиштостануваатобврзницизаизвестување,поштописменогиизвестуварезидентитештосеизбранизаобврзницизаизвестување.ИзбранитеобврзницигидоставувааткварталнитеизвештаиседодеканедобијатписменоизвестувањеодНБРМзаотповикувањеодобврскатазадоставувањенакварталнитеизвештаи.ИзвестувачотедолжендадоставуваеденобразецКВС22заситеинвеститоринерезиденти.Наместообврзникотизвестувачкакоизвестувачможедасејавидругоправнолицекоесописменоовластување(полномошно)еовластенодаизвестувавонеговоиме.
Обврзниците за доставување на кварталниотизвештај содоставувањенаКВС22 јаизвестуваатНБРМза про ме на та на про цен ту ал но то учес тво на ди рек тни те ин вес ти то ри во ка пи та лот на прет при ја ти е то во кое се ин вес тира, ос тва рениот/пла ни ра ни от фи нан сис ки ре зул тат ка ко и за ис пла те на та до бив ка кон ин вес ти то ри те не ре зи денти.
РОКОВИЗАДОСТАВУВАЊЕНАКВАРТАЛНИТЕИЗВЕШТАИ
Рокот задоставувањена кварталните извештаиесекој20тивонаредниотмесецпозавршувањенаизвештајниоткварталитоа:
1.Првквартал 20тиАприл2.Вторквартал 20тиЈули3.Третквартал 20тиОктомври4.Четвртквартал 20тиЈануари
НАЧИННАПОПОЛНУВАЊЕНАОБРАЗЕЦОТ
Дел1.Податоцизапретпријатиетовокоесеинвестира.
Вополето1.1"Називнапретпријатиетовокоесеинвестира"сепишувацелосниотназивнапретпријатиетовокоесеинвестира.
Вополето1.2"Матиченброј"сепишуваматичниотбројнапретпријатиетовокоесеинвестираодрегистаротнаправнилица којштосеводи кајЦентралниотрегистарнаРМ.
Вополето1.3"Организацискаформа"сепишуваформатанаорганизацијатанапретпријатиетовокое
сеинвестиравосогласностсоЗТД(ДОО,АД,итн.).Вополето1.4"Дејност-НАЦЕ"сепишувашифра
танадејностанапретпријатиетовокоесеинвестира,одрегистаротнаправнилицакојштосеводикајЦРМ.
Во полето 1.5 "Институционален сектор" сепишувашифратанасекторотнакојмуприпаѓапретпријатиетовокоесеинвестира.
Во полето 1.6 "Состојба на ден" се пишувакварталотзакојштосеизвестува,содатумотнакрајотнакварталот(пр.30.09.2014).
Дел2.Податоцизапроменанакапиталотнадиректниотинвеститор.
Полето 2.1 "Далиимапроменавопроценту-алнотоучествонаинвеститоротвокапиталотнапретпријатиетовокоесеинвестира"сеобележува2.1.1"ДА"вослучајкогадиректниотинвеститоримапроцентуалноучествовокапиталотнапретпријатиетовокоесеинвестиравотекотнаизвештајниоткварталисепополнуватабелата.Воспротивносеобележуваполето2.1.2"НЕ".
Табелатагисодржиследнивепотребниподатоци:називнадиректниотинвеститор,шифрана земјата,називназемјата,%учествонакрајотнапретходниотквартали%учествонакрајотнаизвештајниотквартал.
Доколкуинвеститоритесефизичкилицаодистаземја,известувачотгиприкажуваподатоцитезбирнозаситефизичкилицаодтааземја.
Дел3.Податоцизаостварен/планиранфинансискирезултатнапретпријатиетовокоесеинвестира.
Износотнадобивкатасепишувасопозитивен,аизносотназагубатасепишувасонегативенпредзнак.
Вополето3.1"Остваренфинансискирезултатвоизвештајниот квартал" се пишува износот наостварениотфинансискирезултат (добивкаили загуба)накрајотнаизвештајниотквартал.Вополето3.2"Остваренфинансискирезултатвоизвештајнатагодиназаклучносоизвештајниотквартал"сепишувавкупниотизноснаостварениотфинансискирезултат(добивкаилизагуба)воизвештајнатагодиназаклучносоизвештајниотквартал.
Вополето3.3"Планиранфинансискирезултатвотековната(извештајната)година"сепишуваизносотнапланираниотфинансискирезултат(добивкаилизагуба)зацелатаизвештајнагодина.
Девизно работење
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 47
Во по ле то 3.4 "Пла ни ран фи нан сис ки ре зул тат за на ред на та _________ го дина" се пи шу ва из но сот на пла ни ра ни от фи нан сис ки ре зул тат (до бив ка или за губа) за на ред на та из веш тај на го дина.
Дел 4. По да то ци за не то ис пла те на та до бивка.
Во по ле то 4.1 "Из нос на ис пла те на та до бив ка кон ин вес ти то ри те - не ре зи денти" се пи шу ва изно сот на не то ис пла те на та до бив ка во из веш тај ни от квартал.
Де лот 5. Ин фор ма ции за кон такт прет при ја тие во кое се ин вес тира, се по пол ну ва со по да то ци те за прет при ја ти е то во кое се ин вес тира.
Во по ле то 5.1 "Ад реса/се диш те на прет при ја-ти е то во кое се ин вес тира" се пи шу ва ат ад ре са та и се диш тето, име то и пре зи ме то на од го вор но то лице.
Во по ле то 5.2 "Ли це за кон такт и ад ре са на е-пош та за кон такт" се пи шу ва име то и пре зи ме то на ли це то за кон такт и ад ре са та на елек трон ска та пошта, бро е ви те за те ле фон и факс за кон такт со ин вес ти рано то прет при ја тие.
Де лот 6. Ин фор ма ции за кон такт ов лас тен извес ту вач се по пол ну ва са мо до кол ку прет при ја ти е то во кое се ин вес ти ра ов лас ти ло дру го прав но ли це ов лас тен из вес ту вач, да из вес ту ва во не го во име за вло жу ва ња та од не ре зи денти.
Во по ле то 6.1 "На зив и се диш те на ов лас те ни-от из вес ту вач" се пи шу ва ат на зи вот и се диш те то на ов лас те ни от из вес ту вач и ма тич ни от број на ов ласте ни от из вес ту вач
Во по ле то 6.2 "Ли це за кон такт и ад ре са на е-пош та за кон такт" се пи шу ва име то и пре зи ме то на ли це то за кон такт и ад ре са та на елек трон ска та пошта, бро е ви те за те ле фон и факс за кон такт со овлас те ни от из вес ту вач.
Де лот 6 се пот врду ва со пот пис на од го вор но то ли це на ов лас те ни от из вес ту вач.
На по мена: Во при лог на упат ство то се да де ни ши фрар ни ци те за сек тор во прет при ја ти е то во кое се ин вес тира. Овие ши ф ри се пот реб ни за по пол ну ва ње на по ле то 1.5 "Ин сти ту ци о на лен сек тор"
ДруштвотоДеус КомДООСкопје добилоизвестувањеодНБРМдекаеизбрановопримерокотнапретпријатијакоиимааобврскададоставуваат"КварталниизвештаизавложувањаодстранствоКВС22".ДруштвотоДеусКомДООедолжнодадоставикварталенизвештајзаизминатиоттреткварталзапериодод01.07 30.09.2014 година најдоцна до 20Октомври.ДруштвотоДеусКомевоцелоснасопственостнадиректниотинвеститорДЕУСКомГерманија.Воизвештајниоткварталдруштвотоизвестувачисплатилодивидендакондиректниотинвеститорвоизносод1.000.000денари.
При мер:
Девизно работење
48 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
ДЕУС КОМ
4 9 5 8 2 3 1 Д О О
Деус Ком - Германија 276 Германија 100% 100%
бул. Партизански одреди бр. 154 1-15
Стојан Петков
Стојан Петков
++389 2 2444 444
S. Petkov
2 6 2 0 1 1 0 0 2
3.000.000
12.000.000
14.000.0002015
Х
9.000.000
30.09.2014
1.000.000
Буџети и буџетски корисници
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 49
Се по за чес те на та сос тој ба на не дос тиг на бу џет ски сред ства на мет на пот ре ба од ко ристе ње на ли зин гот/на е мот ка ко на чин на на бав ка на по стоја ни сред ства.
Во от сус тво на про пи ша ни смет ко вод ствени на че ла и принци пи се на мет на пот ре ба та да се при ме ну ва ат де фи ни ци и те кои се да де ни во ме ѓу на род ни те смет ко вод стве ни стан дарди за пресмет ков но то смет ко вод ство кои ги при ме ну ва ат тр гов ски те друш тва и јав ни те прет при ја тија.
Во ус ло ви ко га по стој на та за кон ска ре гула тива, пред се За ко нот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци не ма пропи ша но смет ко вод стве ни по ли ти ки и на че ла кои ќе го ре гу ли ра ат ли зин гот ка ко на чин на на бав ка на по стоја ни те сред ства се на мет ну ва пра ша ње то на кој на чин од го вор ни от смет ково ди тел ќе го спро ве де смет ко вод стве но то еви ден ти ра ње на овој на чин на на бавка.
Бранислав ГУЛЕВ
ЕВидЕнтирањЕ на набаВка на поСтојани СрЕдСтВа по пат на ЛиЗинГ и СмЕткоВодСтВЕно ЕВидЕнтирањЕ на обВрСкитЕ
кај бУџЕтСкитЕ кориСници и ЕдиницитЕ на ЛокаЛна СамоУпраВа
ње на би лан сни те по зи ции, ре ва ло ри за ци ја и по пис", кој е сос та вен дел на на ве де ни от за кон, се про пи ша ни смет ко вод стве ни те принци пи и на че ла во про це ну вање на би лан сни те по зи ции спо ред кои:
- дол го роч ни те и крат ко роч ни те сред ства се ис ка жу ва ат по на бав на вред ност, кои ја со чину ваат: ку пов на та це на зго ле ме на за увоз ни да вачки, да нок на до да де на вред ност, из да то ци за пре воз и дру ги тро шо ци кои учес тву ва ат при на бав ката,
- па рич ни те сред ства во бла гај на и на смет ките во до маш на ва лу та се ис ка жу ва ат во но мина лен из нос, а во стран ска ва лу та по кур сот на На род на та бан ка на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја на де нот на би лан си ра њето,
- по ба ру ва ња та и об врските се приз на ва ат спо ред до го во ре ни те из но си во до го во рот.
Ка ко што мо же да се за бе ле жи про пи ша ни те сметко вод стве ни на че ла и принци пи се дос та оп шти, а дел од ис ти те не мо жат да се при ме нат. Имено, спо ред смет ко вод стве но то на че ло за про це ну ва ње на по бару ва ња та и об врски, про из ле гу ва де ка до го во рот е смет ко вод ствен до ку мент, од нос но до каз за смет ковод стве на та тран сак ција, што се ка ко де ка не мо же да се при фати, пред се за ра ди фак тот што во прак са та во те кот на пресмет ков ни от пе ри од мо же де лум но да се спро ве де до го во рот, а ка ко до каз за смет ко вод ствени от нас тан прет ста ву ва ат фак ту ри те за из врше на та тран сак ција, за ед но со проп рат ни те смет ко вод стве ни до ку менти, ка ко што се ис прат ници, при ем ници.
Во от сус тво на Ме ѓу на род ни Смет ко вод стве ни Стан дар ди за Ја вен Сек тор (ос вен првиот), ка ко алтер на тив но ре ше ние се при ме ну ва ат де фи ни ци и те кои се сос та вен дел на Ме ѓу на род ни те Смет ко вод стве ни Стан дарди/Ме ѓу на род ни те Стан дар ди за Фи нан сис ко Из вес ту ва ње кои ги при ме ну ва ат тр гов ски те друш тва, кои об јас ну ва ат за:
- ви до ви те на на еми,- вре мет ра е ње то на на е мите,
Бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци се должни, соглас но За ко нот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, да ги при ме ну ва ат смет
ко вод стве ни те принципи, смет ко вод стве но при фа тена та прак ти ка и смет ко вод стве ни те стан дарди. Спо ред ис ти от за кон, Ме ѓу на род ни те Смет ко водстве ни Стандар ди за Ја вен Сек тор се об ја ву ва ат во "Служ бен весник на РМ", но ис тите, ос вен први от не се об ра бо тени, пре ве де ни и об ја вени. Тоа пре диз ви ку ва проб лем кај од го вор ни те смет ко во ди тели, во ут врду ва ње на начи нот на еви ден ти ра ње на од дел ни смет ко вод стве ни тран сак ции во смет ко вод стве на та еви денција.
Да се пот се тиме, во де лот на ме нет за "Про це ну ва
Буџети и буџетски корисници
50 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
- објективнатавредностнаиститеи- корисниотвекнаупотреба.Почетокнавреметраењетонанаемотедатумот
одкојнаемателотимаправодагокористисредствотокоеепредметнанаемот.Времетраењетонанаемотепериодотзакојштонаемателотсклучилдоговорзаизнајмувањенасредството.
Објективнатавредностпретставуваизносот закојсредствотоможедабидеразменетоилиобврскатаподмирена.
Корисниотвекнаупотребапретставувапериодворамкитенакојштосеочекувасредствотодабидеекономскикористеноибројотнапроизводствениилисличниединицикоисеочекувадаседобијатодсредството.
Наемотпретставувадоговорсокојнаемодавателот мугопренесувананаемателот правотонакористењенададеносредствозадоговоренвременскипериод,азапредметнотопренесеноправонаемодавателотдобиванадомествотекотнадоговорениотпериод.
СпоредМеѓународнитесметководственистандардивопраксатаможедасеприменуваат:
- Финансискинаеми- Оперативеннаем.Софинансискиотнаемсепренесуваатситери
зициинагради/надоместоцисвојственизасопственоста над даденото средство.По завршување надоговорениотрок,сопственостаможенонеморадабидепренесена.Оперативниотнаемгинемаовиекарактеристикикакоштогиимафинансискиотнаем.
Доколкупринаемотнесепренесуваатситеризициинаградисвојственизасопственоста,тогашнаемотпретставуваоперативен.
Водоговоротзанаемзадолжителнотребадаседефинирапериодотназапочнувањенанаемотивреметраењетонанаемот.Почетокотнавреметраењетонанаемотмудаваправонанаемателотодтојмоментдагокористисредствотозасвоитепотреби.Одтојмомент започнува евидентирањето на средствата,обврските,расходитеповрзанисонаемот,зависноодвидотнанаемот.Времетраењетонанаемотгоутврдувапериодотнакористењенасредствотоиобврскитезаплаќањенанадоместокот,какоиискажувањенасредствата,побарувањатаиобврскитезатојпериод.
Класификацијата на наемитее заснована настепенотдокојшторизицитеинаградитекоисесвојствени за сопственоста над изнајменото средствоостанувааткајнаемодавателотилисепренесуваатна
наемателот.Претходнонаведенитеризицисеоднесуваатодможнизагубипорадинеискористенкапацитетилитехнолошказастареност,додеканаградитепретставувааточекувањаодпрофитабилнотоработењевотекотнаекономскиотвекнаупотребаидобивкаодзголемувањетонавредностаилиреализацијанаостатокотнавредноста.
Секој вид на наем требада се заснова напотпишандоговормеѓу двете страни, наемателот инаемодавателот.Но, требада сеистакнедекаподелбатаодносноразграничувањетодалинаемотефинансискиилиоперативензависипредсеодсуштинатанатрансакцијата,апомалкуодформатанадоговорот.
Какофинансискинаемсесметаат:пренесувањенасопственостанадсредствотонанаемателотдокрајотнавреметраењетонанаемот,какоикупувањенасредствотопоценакојасеочекувадабидепонискаодобјективнатавредност,
Придавањенасредстваподфинансискинаемтребадасепретпоставатнастаникоиќепредизвикаатзагубаилидобивка.Имено,отповикувањето/откажувањетонанаемотпредизвикувазагубакојaпаѓанатоварнанаемателот,додекаварирањетонаобјективнатавредностнасредстватакоисеиздаваатподнаемможедапредизвикадобивкаилизагуба,зависноодтоадаливредностанасредстватасезголемуваилинамалувавоспоредбасопрвичнатаобјективнавредност.
Класификацијатананаемотсеправиприпочетокотнанаемот,нопостојатслучаикогаодразличнипричининаемодавателотинаемателотможатдаседоговоратдагипроменатодредбитеоднаемот,пришторевидираниотдоговорсесметакаконовдоговорворамкитенанеговотовреметраење.Коноватребадаседодадедекаодделнинастанинеможатдадобијаттретманиоснованавидотнанаемот,какоштоепроменанапроценкатанаекономскиотвекнаупотребанаостатокотнавредностанаизнајменотосредствоилипроменанаоколноститевоначинотнаплаќањенаобврските.
ШтОезНачајНОзабуџетсКитеКОрисНициПриНабаВКасредстВаПОПатНализиНг?
Имајќигипредвидсметководственитеполитикииначелакоисеоднесуваатзасметководствотоштоговодатбуџетитеибуџетскитекорисницисенаметнуваатосновнитепрашања:
Буџети и буџетски корисници
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 51
- Каквовлијаниеиманабавкатанасредстватапопатнализингврзфинансискотоработењеиврзсметководственатаевиденција,
- Накојначинсеобезбедуваатсредстватаи- Накојначинсеевидентираатпостојанитесред
стванабавенипопатнализинг.Набавката на постојаните средства требада се
спроведесоприменанаодредбитеодЗаконотзајавнинабавки,односносоприменанасоодветнапостапказависноодвредностанапостојанитесредства.Секакодекаовојвиднабавкапотребноедабидевклученавогодишниотпланзајавнинабавки,даимадонесеноодлуказапредметнатанабавка,содефинирањенаосновнитеинеопходниподатоцизанабавката,виднапостапкананабавка,вредностнанабавката,начиннаобезбедувањенасредства.
СметководСтвенипринципии начелаприевидентирање нанаемитекајнаемателите?
При користењенафинансискиотнаем кајнаемателоттребадагиимаследнитекарактеристики:
почетнопризнавањенафинансискиотнаем:- Врзоснованаизвршениотизборзанајповолен
понудувачсесклучувадоговорсодоверителот,односнонаемодавателот;
- Со договорот наемодавателот го пренесуваправотонанаемателотнаопрематавозаменазаплаќање;
- Содоговоротсепренесуваатситеризициикористиповрзанисосопственостанаопремата;
- Соприемотнаопрематазаизносотнафактурата се зголемува состојбата на сметката заматеријалнисредствавоактиватавоБилансотна состојба, со истовремено зголемувањенасостојбатанасметкатаДржавенјавенкапиталвопасивата;
- ИстовременозаизносотнаопрематасезголемуваатОбврскитеспремадобавувачитевопасиватаиАктивнитевременскиразграничувањавоактивата;
- Запресметковнатагодинабуџетскиоткорисник/единицата на локална самоуправа треба дапресметаамортизацијанапредметнатаопремаизаистиотизностребадасенамаливредностанаопрематаивредностанаизворитенасредствата,
- Согласнодоговоротзапресметковниотпериодпотребноедасевкалкулиракамататаидругитерасходипрекузголемувањенакраткорочнитеобврскииактивнитевременскиразграничувања;
- Имајќивопредвиддекадоговоротсеоднесувазапериодподолгодеднагодина,потребноедасеевидентираостанатиотделодобврскатапоосновнанабавенатаопреманализинг,акојсеоднесувазанареднитегодиниитоакакодолгорочниобврски;
последователномерењенафинансискиотнаем:- Минималнитеплаќањазанаемоттребадаби
датразделенипомеѓуфинансискиоттрошокинамалување на неподмирената обврска.Финансискиоттрошоктребадабидераспореденвотекотнасекојпериодвопериодотнавреметраењетонанаемот,којаќегенерираконстантнапериодичнакаматнастапканапреостанатотосалдонаобврската.
Воодноснаобелоденувањетоприфинансискинаем,постоиобврсканаемателотдаобелодени:
- Нетосметководственавредностзасекојагрупасредстванакрајотнапресметковниот/известувачкиотпериод;
- Усогласувањепомеѓузбиротнаиднитеминималниплаќањазанаемотнакрајотнаизвестувачкиотпериодинивнатасегашнавредност;
- Вкупниотизноснаиднитеминималниплаќања.Кајоперативниотнаемплаќањатазанаемоттре
бадабидатпризнаеникакорасходнаправолинискаосноваворамкитенавреметраењетонанаемот.Заовојвиднаемнаемателоттребадагодадеследнотообелоденување:
- Збиротнаиднитеминималниплаќањазанаемотзапериоддоеднагодина,повеќеодеднагодинаиповеќеодпетгодини.
Претходно наведениот начин на евидентирањена наемот овозможува реално и објективно да сеевидентирааткраткорочнитеобврскикоисеоднесуваатзапресметковниотпериод,какоиобврскитезанареднитепериоди,такаштоовиеискажанидолгорочниобврски требадапретставуваатобврски коисесоставенделнагодишнитебуџетипланиранивонареднитегодини.Сотоасеизбегнуванесоодветнатаинеблаговременаинформацијанаодговорнотолицезасостојбатананеизмиренитеобврски.Воврскасозадолжувањето,потребноедаистакнемезаконскатаобврсканалокалнатасамоуправа.Имено,требадасе
Буџети и буџетски корисници
52 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КНИЖЕЊЕ:
имаатпредвидодредбитеодЗаконотзафинансирањенаединицитеналокалнатасамоуправа("СлужбенвесникнаРМ"број61/04,96/04,22/07,47/11)споредкоиопштинатаможедасезадолжувавостранствосамосопретходнасогласностнаВладатанаРепубликаМакедонија,врзоснованамислењенаМинистерствотозафинансии.Ситепристигнатиобврскикондобавувачитекоинадминуваат90календарскиденасесметаатзазадолжување.
Општинатаможедасезадолжувакраткорочносозаемштоќесеотплативорокод12месецаодденотнасклучувањетонадоговоротзазадолжување.Прикраткорочнозадолжување,вкупниотдолгнаопштинатанаправенпоосновнакраткорочнозадолжувањеикраткорочнапозајмицаодЦентралниотбуџетнаРепубликаМакедонијавотекотнафискалнатагодина,неможеданадмине30%одреализиранитевкупниприходинатековнооперативниотбуџетнаопштинатавопретходнатафискалнагодина.
Општинатаможедолгорочнодасезадолжуваза:финансирањенакапиталнипроектииинвестиции,рефинансирањенадолговитенастанатипоосновназадолжување за капитални проекти и инвестиции,обврскипоосновнаактивиранидржавнигаранции,обврскипоосновназеменипозајмициизаштитаиотстранувањенапоследиципредизвиканиодприроднинепогодииодеколошкикатастрофи.Советотнаопштинатагоодобрувадолгорочнотозадолжување,попретходноодржанајавнарасправавоопштината.Предметна јавнатарасправаеописнапроектотиусловитезанеговофинансирање.
Општинатаможедасезадолжиилидаиздадегаранцијапопретходнодонесенаодлукаодсоветотнаопштината.Одлукатанасоветотважисамодоколкудоговоротзазадолжувањеилииздавањенагаранцијасесклучивофискалнатагодинавокојаедонесена.
Придолгорочнозадолжување,вкупнатагодишнаотплатанадолгот(главнина,каматаидругитрошоци)направен врз основа на долгорочно задолжувањеи долгорочна позајмица одЦентралниот буџет наРепубликаМакедонијанеможеданадмине30%одвкупнитеприходинатековнооперативниотбуџетнаопштинатавопретходнатафискалнагодина.
Вкупниотизноснанедостасандолгорочендолгнаопштината,вклучувајќигииситеиздаденигаранциинеможедагонадминеизносотнавкупнитеприходинатековнооперативниотбуџетнаопштинатавопретходнатагодина.
Средстватаобезбеденисодолгорочнозадолжувањесекористатзанаменатазакојаштосеодобрени.
ПриевидентирањенаопрематадобиенанализингтребадасеимаатпредвидПравилникотзасодржината на одделните сметки во сметковниот план забуџетите,ПравилникотзасодржинатанаодделнитесметкивосметковниотпланзабуџетскитекорисницииПравилникотзасметковниотпланзабуџетитеибуџетскитекорисници.
Склучен едоговор за набавка на опремаоддобавувачотнаден01/06/2014годинанаизносод800.000денари.Отплататаедоговоренадабидена24месецисокаматаод2%.Одговорниотсметководителтребадагиспроведеследнитекнижењаво сметководствената евиденција, на тој начинштоќегиразграничиобврскитекакократкорочниза2014годинаидолгорочнизанареднитемесеци:
022 Опрема...................................800.000900 Државенјавенкапитал...........800.000
Евидентирањенаопремата198 Другиактивнивременски
разграничувања.....................200.000245 Другикраткорочни
финансискиобврски.................200.000Евидентирањенаобврскитезатековнатагодина198 Другиактивнивременски
разграничувања.....................600.000928 Другидолгорочниобврски........600.000
Евидентирањенаобврскитезанареднитегодина198 Другиактивнивременски
разграничувања.......................16.000245 Другикраткорочни
финансискиобврски...................16.000Евидентирањенакаматата483 Купувањенамебел,опрема,
возилаимашини....................200.000100 Сметка........................................200.000
245 Другикраткорочнифинансискиобврски..............200.000198 Другиактивнивременски
разграничувања.........................200.000452 Каматниплаќањакон
домашникредитори.................16.000100 Сметка..........................................16.000
245 Другикраткорочнифинансискиобврски................16.000198 Другиактивнивременски
разграничувања...........................16.000Плаќањенаобврските
Пример:
Банки
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 53
Ацо димитровски
смЕтководствЕН и рЕГУЛАторЕН трЕтмАН НА срЕдствАтА Што БАНкитЕ и ШтЕдиЛНиЦитЕ Ги ПрЕЗЕмААт
врЗ осНовА НА НЕНАПЛАтЕНитЕ ПоБАрУвАЊА (II дЕЛ)
достАвУвАЊЕ иЗвЕШтАи ЗА ПрЕЗЕмЕНитЕ срЕдствА до НБрм
Во врска со преземените средства врз основа на ненаплатените побарувања,банките и штедилниците доставуваат до НБРМ 6 - месечни извештаи и тоа во рок од 30 дена по истекот на периодот (за периодот јануари - јуни до 30 Јули и за периодот јули - декември до 30 Јануари следната година). Се работи за следните извештаи: Извештај на преземените средства (образец Пс), Извештај за предметните хартии од вредности и
удели (образец ПХвУ), и Извештај за средствата преземени врз основа на
ненаплатени побарувања, коишто се продадени во тековната година (образец ППс).Пополнувањето на наведените обрасци се врши
на следниот начин:
I извештај за преземените средства - образец Пс
Извештајот за преземените средства - образец ПС содржи податоци за сите средства коишто се преземени врз основа на ненаплатени побарувања, со исклучок на преземените хартии од вредност и удели, со состојба на датумот за кој се известува.
Овој извештај содржи податоци за преземените средства со нето - вредност поголема или еднаква на нула, вклучувајќи ги и средствата коишто не се продадени, а за кои ревалоризациската резерва е исклучена од износот на дополнителниот капитал, согласно со Одлуката за методологијата за утврдува- ње на адекватноста на капиталот.
При пополнувањето на овој извештај се применува- ат следниве правила: во колоната бр. 1 - "реден број" се внесува редниот
број на преземеното средство. Притоа банката
одделно ги внесува: преземените средства до 1 Јануари 2010 година, преземените средства по 1 Јануари 2010 година до 11 Април 2013 година (датум на влегување во сила на Одлуката) и преземените средства по 11 Април 2013 година;
во колоната бр. 2 - "клиент" се внесува името и презимето, односно називот на клиентот од кој е преземено средството;
во колоната бр. 3 - "вид на преземеното средство" се внесува видот на преземеното средство, согласно со Сметковниот план (земјиште, гра- дежни објекти, опрема, станбени објекти и други вредности). Доколку од еден клиент се преземени две или повеќе средства, банката ги прикажува преземените средства во одделни редови, по хронолошки редослед;
во колоната бр. 4 - "опис на преземеното средство" се внесува краток опис на преземеното средство (локација, квадратура, намена и слично);
во колоната бр. 5 - "датум на преземање" се внесува датумот на преземање на средството, по хронолошки редослед;
во колоната бр. 6 - "затворена исправка на вреднос- та/посебна резерва" се внесува износот на исправка на вредноста/посебната резерва којашто банката го искнижила од билансот на состојба како резултат на затворањето на ненаплатеното побарување со преземање на средството, при што во овој износ не се вклучува износот на исправка на вредноста/посебната резерва којшто банката го искнижила од билансот на состојба врз основа на направениот отпис, согласно со точката 2 потточка 2.6 став 2 од Одлуката или го задржала во билансот на состојба доколку постојат изгледи за наплата по други основи на преостанатиот дел од побарувањето;
во колоната бр. 7 - "отпис" се внесува износот на отписот што го извршила банката на делот од побарувањето којшто не е наплатен со преземено- то средство;
Банки
54 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
во колонатабр.8 - "почетна вредност" севне- сува почетната сметководствена вредност напреземенотосредство;
воколонатабр.9-"оштетување при преземање" севнесуваизносотнаоштетувањетозапреземено- тосредствоприкажанвобилансотнасостојбанадатумотнапреземањенасредството;
во колонатабр. 10 - "почетна ревалоризациска резерва" се внесува разликата од износот назатворената исправка на вредноста/посебнатарезерваодколонатабр.6иизносотнаоштетува- њетоприпреземањеодколонатабр.9;
во колоната бр. 11 - "вкупно оштетување" севнесува вкупниот износ на оштетувањето напреземеното средствоприкажанвобилансотнасостојба,оддатумотнапреземањетододатумотзакојсеизвестува;
во колоната бр. 12 - "нето-вредност на презе- меното средство" се внесува разликата помеѓуизносотнапочетнатасметководственавредностодколонатабр.8ивкупниотизноснаоштетувањетонапреземенотосредствоодколонатабр.11,зголеменазаизносотнаданоциидругисличнитрошоци;
воколонатабр.13-"ослободена ревалоризациска резерва"севнесуваизносотнаревалоризацискарезервакојштоеослободензасекоепреземеносредство;
во колонатабр. 14 - "ревалоризациска резерва" се внесува разликата помеѓу почетната рева- лоризацискарезерваодколонатабр.10иизносотнаревалоризацискарезервакојштоеослободенодколонатабр.13;
воколонатабр.15-"датум на очекувана продажба" севнесувадатумотнаочекуванатапродажбанапреземенотосредство,којштоенаведенвопланотзапродажба.Овааколонаможеданесепополнувазасредстватакоиштосепреземенивопоследнитетримесеципреддатумотзакојсеизвестува;
воколонатабр.16-"очекувана продажна вредност" севнесуваочекуванатапродажнавредностспоредочекуваната продажнацена којаштое наведенавопланотзапродажба.Овааколонаможеданесепополнувазасредстватакоиштосепреземенивопоследнитетримесеципреддатумотзакојсеизвествува;
во редот "вкупно" и колонатабр. 12 се внесувазбирот на нето-вредноста на сите преземенисредства;
во редот "вкупен износ за утврдување на лими- тите од член 78 од Законот за банките"иколонатабр. 12 се внесува збирот на нето-вредноста напреземенитесредствакоиштонесепродадениворокодтригодиниоддатумотнапреземањето.Засредстватакоиштосепреземенидо11Април
2013година,банкатанегипополнуваколонитебр.6,7,9,10,13и14одобразецотПС.
II Извештајзапреземенитехартииодвредностиудели-ОбразецПХВУ
Извештајотзапреземенитехартииодвредностиудели-образецПХВУсодржиподатоцизахартиитеодвредностиуделитекоиштосепреземениврзосновананенаплатенипобарувања(вопонатамошниоттекст:преземенитехартииодвредностиудели),сосостојбанадатумотзакојсеизвестува.
Припополнувањетонаовојизвештајсеприменува- атследнивеправила: воколонатабр.1-"реден број"севнесуваредниот
бројнапреземенитехартииодвредностиудели; воколонатабр.2-"клиент"севнесуваиметои
презимето,односноназивотнаклиентотодкојсепреземенихартиитеодвредностиуделите;
во колоната бр. 3 - "вид, број и издавач на преземените хартии од вредност и удели"севне- суваатвидот,бројотииздавачотнапреземенитехартииодвредност(акции,обврзници,записи)иудели.Доколкуодеденклиентсепреземенидваилиповеќевидахартииодвредностиуделиодистилиразличениздавач,банкатагиприкажувапреземените хартии од вредност и удели воодделниредови,похронолошкиредослед;
воколонатабр.4-"датум на преземање"севнесу- вадатумотнапреземањенахартиитеодвредностиуделите,похронолошкиредослед;
воколонатабр.5-"почетна вредност"севнесуваизносотнапрвичнотопризнавањенапреземенитехартии од вредност и удели, на датумот напреземање, утврден согласноМетодологијата заевидентирањеивреднувањенасметководственитеставкиизаподготовканафинансискитеизвештаи;
во колоната бр. 6 - "ослободена исправка на вредноста/посебна резерва"севнесуваизносотнаослободенатаисправканавредноста/посебнатарезервапрекубилансотнауспех,какорезултатнапреземенитехартииодвредностиудели;
Банки
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 55
во колоната бр. 7 - "вкупно оштетување" севнесува вкупниот износ на оштетувањето напреземените хартии од вредност и удели вобилансотнасостојба,оддатумотнапреземањетододатумотзакојсеизвестува,утврденсогласносоМетодологијатазаевидентирањеивреднувањенасметководственитеставкиизаподготовканафинансискитеизвештаи;
воколонатабр.8-"нето-вредност на преземени- те хартии од вредност и удели" се внесуваразликатапомеѓуизносотнапочетнатавредност,одколонатабр.5ивкупниотизноснаоштетување- тонапреземенитехартииодвредностиудели,одколонатабр.7;
воколонатабр.9-"датум на очекувана продажба" севнесувадатумотнаочекуванатапродажбанапреземенитехартииодвредностиудели,којштое наведенво планот за продажба.Оваа колонаможеданесепополнувазахартиитеодвредностиуделитекоиштосепреземенивопоследнитетримесеципреддатумотзакојсеизвестува;
во колоната бр. 10 - "очекувана продажна вредност" се внесува очекуваната продажнавредност според очекуваната продажна ценакојаштоенаведенавопланотзапродажба.Овааколонаможе да не се пополнува за хартиитеодвредностиуделитекоиштосепреземенивопоследните тримесеци преддатумот за кој сеизвествува;
во редот "вкупно" и колоната бр. 8 се внесувазбиротнането-вредностанапреземенитехартииодвредностиудели;
воредот "вкупен износ за утврдување на лими- тите од член 78 од Законот за банките"и ко- лонатабр.8севнесувазбиротнането-вредностана преземените хартии од вредност и удели вонефинансискиинституции коиштопретставувааткапиталниделовинабанкатавоовиеинституции,аштоне сепродадениворокод три годиниоддатумотнапреземањето.
III Извештаизасредстватапреземениврзосновананенаплатенипобарувањакоиштосепродаденивотековнатагодина-ОбразецППС
Извештаитезасредстватапреземениврзосновананенаплатенипобарувањакоиштосепродадениво
тековнатагодина-ОбразецППСсодржатподатоциза средствата коишто се преземени врз основананенаплатенипобарувањаикоиштосепродаденивотековнатагодина,односноод1Јануаридодатумотзакојсеизвестува,вклучувајќигиипреземенитехартииодвредностиудели.
ОбразецотППС е составен во две табели, итоа:• табелабр.1-Извештајзапреземенитесредства
коишто се продадени од 1 Јануари тековнатагодинадодатумотзакојсеизвестува;
• табелабр. 2 -Извештај за преземените хартииод вредности удели коишто се продадениод1Јануари тековната година до датумот за кој сеизвестува.Вотабелатабр.1,преземенитесредствакоиштосе
продаденисеприкажуваатпохронолошкиредослед,соприменанаследнивеправила: во колоната бр. 1 - "реден број" се внесува
редниотбројнапреземенотосредствокоештоепродадено;
воколонатабр.2-"вид на преземеното средство" севнесувавидотнапреземенотосредство,согласносоСметковниотплан(земјиште,градежниобјекти,опрема, станбени објекти и други вредности)коештоепродадено;
воколонатабр.3-"опис на преземеното средство" севнесувакратокописнапреземенотосредство(локација,квадратура,наменаислично),коештоепродадено;
во колоната бр. 4 - "датум на преземање" севнесува датумот на преземање на средството,коештоепродадено;
во колоната бр. 5 - "почетна вредност" севнесувапочетнатасметководственавредностнасредствотокоештоепродадено;
во колоната бр. 6 - "вкупно оштетување" севнесува вкупниот износ на оштетувањето напреземеното средство коешто е продадено,прикажанвобилансотнасостојба,оддатумотнапреземањетододатумотнапродажбата;
воколонатабр.7-"нето-вредност на преземено- то средство"севнесуваразликатапомеѓуизносотна почетната сметководствена вредност одколонатабр.5ивкупниотизноснаоштетувањетоодколонатабр.6,зголеменазаизносотнаданоциидругисличнитрошоци,напреземенотосредствокоештоепродадено;
Банки
56 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
во колоната бр. 8 - "ослободена ревалоризациска резерва" се внесува износот на ревалоризациска резерва којшто е ослободен со продажбата на преземено средство;
во колоната бр. 9 - "датум на продажба" се внесува датумот на продажбата на преземеното средство;
во колоната бр. 10 - "продажна вредност" се внесува вредноста по која е извршена продажбата на преземеното средство;
во колоната бр. 11 - "начин на продажба" се внесува начинот на кој е извршена продажбата на преземеното средство (во готово, на кредит, пренамена во основно средство коешто е во корист на работењето на банката и сл.);
редот "вкупно" се пополнува за колоните бр. 7 и бр. 8.Во табелата бр. 2, преземените хартии од вредност
и удели коишто се продадени се прикажуваат по хронолошки редослед, со примена на следниве правила: во колоната бр. 1 - "реден број" се внесува редниот
број на преземените хартии од вредност и удели коишто се продадени;
во колоната бр. 2 - "вид, број и издавач на преземените хартии од вредност и удели" се внесуваат видот, бројот и издавачот на преземените хартии од вредност и удели коишто се продадени;
во колоната бр. 3 - "датум на преземање" се внесува датумот на преземањето на хартиите од вредност и уделите коишто се продадени;
во колоната бр. 4 - "почетна вредност" се внесува износот на првичното признавање на преземените хартии од вредност и удели коишто се продадени;
во колоната бр. 5 - "вкупно оштетување" се внесува вкупниот износ на оштетувањето на преземените хартии од вредност и удели коишто се продадени, прикажан во билансот на состојба од датумот на преземањето до датумот на продажбата;
во колоната бр. 6 - "нето-вредност на преземените хартии од вредност и удели" се внесува разликата помеѓу почетната вредност од колоната бр. 4 и вкупниот износ на оштетувањето на преземените хартии од вредност и удели коишто се продадени од колоната бр. 5;
во колоната бр. 7 - "датум на продажба" се внесува датумот на продажбата на преземените хартии од вредност и удели;
во колоната бр. 8 - "продажна вредност" се внесува вредноста по која е извршена про-дажбата на преземените хартии од вредност и удели;
во колоната бр. 9 - "начин на продажба" се внесува начинот на кој е извршена продажбата на преземените хартии од вредност и удели (во готово, на кредит и сл.);
редот "вкупно" се пополнува за колоната бр. 6.
Специјална ЗБИРКА НА ПРОПИСИ за овластени сметководители и сметководители
E - ЗБИРКА НА ПРОПИСИ
ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Ви е неопходна за секојдневното работење како и за полагање на испитот за стекнување со трајно уверение за овластен сметководител и сметководител.
Збирката на прописи е поделена во 4 главни групи:
АКТУЕЛНО • КОМПЛЕТНО • ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА
ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ
за овластени
ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИНАЈНОВО
ДАНОЦИ, ПРИДОНЕСИ, ПЛАТИ И ТАКСИ
СМЕТКОВОДСТВО И РЕВИЗИЈА
ДЕЛОВНО ПРАВО И РАБОТНИ ОДНОСИ
СМЕТКОВОДСТВЕНИ И РЕВИЗОРСКИ СТАНДАРДИ
За само 3.540 денари ГОДИШНО со вклучен ДДВ добивате пристап до ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ, како и телефонски консултации за правни прашања.
1 2
3 4
Банки
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 57
Банк
а/Ш
теди
лниц
аО
браз
ец П
С
Изв
ешта
ј за
през
емен
ите
сред
ства
со с
осто
јба
на31
.12.
2014
годи
на
Р.
бр.
Клие
нт
Вид
на
през
еме-
но
то
сред
ство
Опи
с
на
през
е-
мен
ото
сред
- ст
во
Дату
м
на
през
е-
мањ
е
Затв
о-
рена
ис
прав
ка
на
вред
но-
ста/
по
себн
а ре
зерв
а
Отп
исП
очет
на
вред
- но
ст
Ош
тету
- ва
ње
при
през
е-
мањ
е
Поч
етна
ре
вало
ри-
заци
ска
ре
зерв
а
Вку
пно
оште
ту-
вањ
е
Нет
о-вр
едно
ст
на
през
еме-
но
то
сред
ство
Осл
обо-
де
на
рева
лори
- за
циск
а ре
зерв
а
Рева
ло-
риза
ци-
ска
резе
рва
Дату
м
на
очек
у-
вана
пр
одаж
- ба
Оче
ку-
вана
пр
одаж
- на
вре
д-
ност
12
34
56
78
910
= 6
- 9
1112
1314
= 1
0 - 1
315
16
Пре
зем
ени
сред
ства
до
1 Ја
нуар
и 20
10 го
дина
1С
танк
о Ар
сов
Ста
нI к
ат25
.03.
103.
000.
000
600.
000
2.40
0.00
001
.04.
152.
000.
000
Пре
зем
ени
сред
ства
по
1 Ја
нуар
и 20
10 го
дина
до
11
Апри
л 20
13 го
дина
1Г.
П.
Алис
- С
к
Дело
вен
прос
тор
Про
дав-
ни
ца20
.01.
137.
000.
000
1.40
0.00
05.
600.
000
20.0
3.15
5.00
0.00
0
Пре
зем
ени
сред
ства
по
11 А
прил
201
3 го
дина
1Ре
нова
- Т
еЗе
мја
2 ha
01.1
2.13
400.
000
100.
000
1.00
0.00
020
0.00
020
0.00
030
0.00
070
0.00
020
0.00
006
.06.
151.
200.
000
Вку
пно:
8.70
0.00
0В
купе
н из
нос
за у
тврд
увањ
е на
лим
итит
е од
чле
н 78
од
Зако
нот
за б
анки
те:
8.00
0.00
0
во 0
00 д
енар
и
*Зат
емне
тите
пол
иња
не с
е по
полн
уваа
т
Банки
58 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
Банк
а/Ш
теди
лниц
аО
браз
ец П
ХВУ
Изв
ешта
ј за
през
емен
ите
харт
ии о
д вр
едно
ст и
уде
лисо
сос
тојб
а на
31.1
2.20
14го
дина
Р.
бр.
Клие
нт
Вид
, бро
ј и и
здав
ач
на п
резе
мен
ите
харт
ии о
д вр
едно
ст
и уд
ели
Дату
м н
а пр
езем
ање
Поч
етна
вр
едно
ст
Осл
обод
ена
испр
авка
на
вред
ност
а/
посе
бнат
а ре
зерв
а
Вку
пно
ош
тету
вањ
е
Нет
о-вр
едно
ст
на п
резе
мен
ите
харт
ии о
д вр
едно
ст и
уде
ли
Дату
м н
а оч
екув
ана
прод
ажба
Оче
кува
на
прод
ажна
вр
едно
ст
12
34
56
78
= 5
- 79
10
1М
орав
ија
ТП -
Ско
пје
Акци
и 15
Ал
кало
ид -
Ско
пје
16.0
1.20
141.
500.
000
600.
000
600.
000
900.
000
10.0
1.15
1.00
0.00
0
Вку
пно:
900.
000
Вку
пен
изно
с за
утв
рдув
ање
на л
имит
ите
од ч
лен
78 о
д За
коно
т за
бан
ките
:0
во 0
00 д
енар
и
*Зат
емне
тите
пол
иња
не с
е по
полн
уваа
т
Банки
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 59
Банк
а/Ш
теди
лниц
аО
браз
ец П
ПС
Изв
ешта
и за
сре
дств
ата
през
емен
и вр
з ос
нова
на
нена
плат
ени
поба
рува
ња
коиш
то с
е пр
одад
ени
во т
еков
ната
годи
на
Табе
ла б
р. 1
- И
звеш
тај з
а пр
езем
енит
е ср
едст
ва к
оиш
то с
е пр
одад
ени
од 1
Јан
уари
тек
овна
та го
дина
до
дату
мот
за
кој с
е из
вест
ува
Р.
бр.
Вид
на
през
емен
ото
сред
ство
Опи
с
на п
резе
мен
ото
сред
ство
Дату
м н
а пр
езем
ање
Поч
етна
вр
едно
стВ
купн
о
оште
тува
ње
Нет
о-вр
едно
ст
на п
резе
мен
ото
сред
ство
Осл
обод
ена
рева
лори
заци
ска
резе
рва
Дату
м н
а пр
одаж
баП
рода
жна
вр
едно
стН
ачин
на
прод
ажба
12
34
56
78
910
11
1Де
лове
н пр
осто
рТв
рда
град
ба н
а ул
. Пир
ин б
р. 1
4 -
Ско
пје
15.0
1.20
1410
.000
.000
2.00
0.00
08.
000.
000
4.00
0.00
020
.06.
2014
9.00
0.00
0на
кре
дит
Вку
пно:
8.00
0.00
04.
000.
000
во 0
00 д
енар
и
*Зат
емне
тите
пол
иња
не с
е по
полн
уваа
т
Табе
ла б
р. 2
- И
звеш
тај з
а пр
езем
енит
е ха
ртии
од
вред
ност
и у
дели
кои
што
се
прод
аден
и од
1 Ј
ануа
ри т
еков
ната
годи
на д
о да
тум
от з
а ко
ј се
изве
стув
а
Р.
бр.
Вид
, бро
ј и и
здав
ач н
а пр
езем
енит
е ха
ртии
од
вред
ност
и у
дели
Дату
м н
а пр
езем
ање
Поч
етна
вре
днос
тВ
купн
о
оште
тува
ње
Нет
о-вр
едно
ст н
а пр
езем
енит
е ха
ртии
од
вре
днос
т и
удел
и
Дату
м н
а пр
одаж
баП
рода
жна
вр
едно
стН
ачин
на
прод
ажба
12
34
56
= 4
- 57
89
1Уд
ели,
10,
Бек
о12
.03.
2014
12.0
00.0
003.
000.
000
9.00
0.00
016
.10.
2014
10.0
00.0
00во
гото
во
Вку
пно:
9.00
0.00
0*З
атем
нети
те п
олињ
а не
се
попо
лнув
аат
Банки
60 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
Досегашните промени во третманот на преземените среДства врз основа на ненаплатените побарувања
До овој момент третманот кон овие средства се менувал повеќе пати:1. До крајот на 2006 година, во периодот на првите
3 години од стекнувањето на овие средства се евидентирани на сметката 036 - Преземени материјални средства и други вредности, врз основа на ненаплатени побарувања. Доколку не биле продадени во тој рок, по истекот на 3-те години се пренесувани на сметката на кои се водат средствата со кои се врши дејноста на банката (010 - Земјишта; 02 - Градежни објекти; 021 - Опрема), при што за истите е пресметана амортизација и ревалоризација.
2. Со донесувањето на Одлуката за методологијата за издвојување посебна резерва за потенцијални загуби од преземени средства врз основа на ненаплатени побарувања ("Службен весник на РМ", број 80/06), почнувајќи од 01.01.2007 година, банките беа обврзани да пресметуваат резервација за преземените средства врз основа на ненаплатени побарувања. Во овој период не се пресметува амортизација на средствата (бидејќи со тоа би се искажувале трошоци врз две основи).
3. Од 25 Јуни 2007 година, стапува на сила новата Одлука за сметководствениот и регулаторниот третман на преземените средства врз основа на ненаплатени побарувања ("Службен весник на РМ", број 79/07), со која се утврдува следново: Во рок од три месеци од датумот на преземање
на средството, банката донесува одлука за продажба (во кој се утврдува: продажната цена со дозволено отстапување; период и начин на продажба; активности за наоѓање на купувач);
На денот на преземањето, средствата се воведуваат во деловните книги по почетна сметководствена вредност, а тоа е помалиот износ од проценетата вредност на денот на преземање (намалена за очекуваните трошоци за продажба - трошоци за нотар, даноци и слично) и набавната вредност;
Проценка на вредноста на овие средства се врши при преземањето (проценка врши овластен проценител или друго лице овластено
со закон доколку вредноста не е поголема од 1.000.000 денари) и потоа секоја година (од 3 проценители од кои барем 2 не се вработени во банката) при што за последователните проценки се зема износот на најниската проценка;
Доколку постои загуба за оштетување (ако проценетата вредност е помала од набавната) истата се искажува во билансот на успех, а истото се прави и доколку постои дополнителен износ на загуба за оштетување (случај а разлика меѓу пониската проценета вредност намалена за трошоци на продажба и повисоката почетна сметководствена вредност намалена за вкупната загуба за оштетување или случај б во период меѓу 2 проценки, за износот на објавена-та намалена продажна цена).Во обратен случај т.е. кога проценетата вредност (намалена за трошоци од продажба) е повисока од почетната сметководствена вредност (намалена за вкупниот износ на загубата за оштетување) не е дозволено искажување на позитивна разлика (т.е. приходи) во билансот на успех.
Преземените средства врз основа на ненапла- тени побарувања доколку не се продадат во рок од 5 години од денот на преземањето, се отпишуваат т.е. нивната вредност се сведува на нула.
Преземените материјални средства кои се затечени во банката на 25 Јуни 2007 година, се проценуваат на тој датум и се водат по почетната сметководствена вредност (понискиот износ меѓу проценетата вредност и вредноста по која средството е водено до 25.06.2007 година). Во тој момент е можно искажување на загуба за оштетување (доколку проценетата вредност е помала од затекнатата на 25.06.2007 година).4. Од 21.06.2012 година, се направени следните
измени во третманот на преземените средства по основ на ненаплатените побарувања кај банките, а имено:а. Најмалку еднаш годишно банките се должни да
вршат проценка на вредноста на преземените средства врз основа на ненаплатени поба- рувања;
б. Преземените средства што се затекнале кај банките до 20.06.2012 година, треба да се отуѓат (продадат) во период од 5 години по датумот на
Банки
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 61
влегување во сила на погоре наведената одлу- ка, т.е. најдоцна до 20.06.2017 година. Исклучок ќе бидат средствата преземени во периодот по 01.01.2010 година, што ќе мора да се отуѓат во рок од 5 години сметано од 01.07.2014 година, а тоа значи да се продадат најдоцна до 01.07.2019 година.
Доколку банката не успее да ги продаде преземените средства во претходно наведените рокови, тогаш ќе мора на крајот од 5-тата година по стекнувањето, да ја сведе вредноста на истите на нула ("0");
В. Најдоцна до 01.01.2013 година, банките се должни во билансот на успех да признаат загуба за оштетување на затечените преземени средства и тоа најмалку до висината на повисокиот износ од:а) разликата меѓу проценетата вредност
намалена за трошоците на продажбата и почетната сметководствена вредност намалена за износот на искажаната загуба за оштетување:
(700.000 - 100.000) - (1.200.000 - 200.000) = 600.000 - 1.000.000 = 400.000 е утвр де на та раз ли ка
б) 20% од по чет на та сме тко водс тве на вред ност на пре зе ме но то средс тво, на ма ле на за вкуп ни от из-нос на за гу ба та за оште ту ва ње за тоа средс тво:
(1.200.000 - 200.000) = 1.000.000 X 20% = 200.000 е утвр де на та раз ли ка
Во случајот, повисокиот износ од потточките а) и б) е оној од потточката а) т.е. 400.000 денари (400.000 > 200.000) и тоа е износот на загубата за оштетување што ќе се признае во билансот на успех како прво признавање на загубата за оштетување што ќе се евидентира во деловните книги на банката најдоцна до 01.01.2013 година.
Исклучок од претходното се средствата преземени по 01.01.2013 година, за кои банката има обврска за признавање загуба за оштетување по 01.07.2014 година, а првото признавање на загубата за оште- тување ќе го спроведе најкасно до 01.01.2015 година.
Кај средствата преземени по 01.01.2010 година за периодот од преземањето до 01.07.2014 година, во билансот на успех се пресметува и искажува загуба за оштетување на начинот опишан во точката 3 потточките а) и б).
Проценета вредност - Трошоци за
продажба -
Почетна сметковод- ствена вредност
-
Вкупна загуба за оште-тување
При мер:
Вредностнапреземените средстваспоредпроценка одовластен проценител ........................................700.000
Почетнасметководствена вредностнапреземените средства,искажанаво книгитенабанката ....................... 1.200.000
Вкупноутврдена загубазаоштетување напреземеното средство ............................................200.000
Проценетитрошоциво врскасопродажбата (давањеогласи,нотарски иадвокатскитрошоци ислично).............................................100.000
По чет на сме тко водс тве на вредност - Вкупна загуба
за оштетување( ( Х 20%
Информации
62 REPREZENT OKTOMVRI 10/2014
КРАТКИ ИНФОРМАЦИИДДВЕВИДЕНЦИЈА ЗА ПРИМЕНИ
ФАКТУРИ - ОБВРСКА НА ИМПЛЕМЕНТАТОРОТ НА ПРОЕКТОТ ЗА ПОДНЕСУВАЊЕДО 25 ОКТОМВРИ
Сог лас но из ме ните и до пол ну ва њата на За ко нот за да нок на до да де на вред ност, об ја ве ни во "Служ бен вес ник на РМ" број 12/14, во на та мош ни от тек ст: За-ко нот за ДДВ, ка ко и донесените под за кон ски те ак ти со кои се про пи ша но ва по ста пка за ос ло бо ду ва ње од ДДВ на про мет на добра, ус лу ги и увоз за про ек ти фи-нан си ра ни од стра на на стран ски до на то ри и про ек ти фи нан си ра ни од ИПА, им пле мен та то рот на про ек тот (при ма тел на про ме тот) има об врска да дос тави еви-денци ја за при ме ни те фак ту ри до Упра ва та за јав ни при хо ди нај доц на до 25-ти во ме се цот на се кое ка-лен дар ско три ме сеч је на новиот пропишан об ра зец ДДВ-ЕПФ.
За претходниот квартал имплементаторот на проектот има обврска да го при ја ви про ме тот извршен спрема него нај доц на до 25-ти ок том ври по елек трон-ски пат пре ку http://etax.ujp.gov.mk.
Во еви денци ја та за дол жи тел но се вне су ва ат по да-то ци те за при ма те лот на про ме тот - им пле мен та то рот, скра тен на зив и ад ре са на вис тин ско то се диште, те-ле фон, е - пошта, пе ри од (од-до) за кој се од не су ва еви денци ја та (ка лен дар ско то три ме сеч је за кое се од-не су ва ат при ме ни те фак ту ри од вршителот на про ме-тот) и ро кот за под не су вање. Из но си те се ис ка жу ва ат во де нари, без дени.
На по мена: Упат ство за спро ве ду ва ње на по ста-пката за ос ло бо ду ва ње ка ко и на со ка та за по пол ну-ва ње на но ви от об ра зец (ДДВ - ЕПФ) е дос тап но на веб стра на та на Упра ва за јав ни при хо ди ка ко и во на пи сот об ја вен во Реп ре зен т Јули/Ав густ од 2014 год.
МИ НИ МАЛ НА ПЛА ТА ИПРИ ДО НЕ СИ ЗАЗА ДОЛ ЖИ ТЕЛ НОСО ЦИ ЈАЛ НО ОСИ ГУ РУ ВА ЊЕ ЗА 2015 ГО ДИНА
Сог лас но член 2 од За ко нот за ми ни мал на пла та во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ("Служ бен вес ник на РМ", број 11/12 и 30/14, во на та мош ни от текст: За ко нот), ми ни мал на та пла та е нај нис ки от ме се чен из нос на ос нов на пла та ко ја ра бо то да ва чот е дол жен да му ја ис пла ти на ра бот ни кот.
За ко нот од ре ду ва ми ни мал на та пла та да се ис пла-ќа на си те ра бот ни ци за ра бо та из врше на за:
• Пол но ра бот но време;• Испол нет нор ми ран учи нок;Ра бот ни ци те кои ра бо тат со скра те но ра бот но вре-
ме има ат пра во на сраз ме рен дел од ми ни мал на та пла та и тоа за вре ме то кое го по ми на ле на ра бота.
За ко нот предвидува ви си на та на ми ни мал на та нето пла та да го дос тиг не из носот од 10.080 де нари. Про це сот на зго ле му ва ње на ми ни мал на та пла та се сос тои во три го диш на ди на ми ка од нос но по ка чу ва ње кое за поч на да се ре а ли зи ра од јануари 2014 го ди на и ќе зав рши во јануари 2016 го ди на и тоа за си те ос-та на ти од де ли ос вен за од де ли те за про из вод ство на тек стил, об ле ка и кожа. Од де ли те за про из вод ство на тек стил, об ле ка и ко жа ќе ja до сти гнат по ста ве на та ди на ми ка во јануари 2018 го дина.
Од ред би те од За ко нот ја оп ре де лу ва ат ми ни мал-на та пла та на ни во на сто пан ство:
1. За си те ос та на ти ос вен за од де ли те за про из-вод ство на тек стил, об ле ка и кожа, ми ни мал на та пла та во не то из нос ќе изнесува:• Во 2015 го ди на ....................... 9.590 де нари;• Во 2016 го ди на ..................... 10.080 де нари;
2. Ми ни мал на та пла та во од де ли те про из вод ство на тек стил, про из вод ство на об ле ка и про из вод-ство на ко жа и слич ни про из во ди од ко жа во не то из нос ќе изнесува:• Во 2015 го ди на ...................... 8.050 де нари;• Во 2016 го ди на ...................... 9.000 де нари;
Плати и надоместоци
Информации
REPREZENT OKTOMVRI 10/2014 63
• Во 2017 го ди на ...................... 9.590 де нари;• Во 2018 го ди на .................... 10.080 де нари.
При до не си за за дол жи тел носо ци јал но оси гу ру ва ње за 2015 го дина
За ко нот за при до не си од за дол жи тел но со ци-јал но оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 142/08...113/14, во на та мош ни от текст: За ко нот) ги пропишува стап ки те по кои ќе се пресме ту ва ат и пла-ќа ат при до не сите за исплата на плата.
Стапките кои ќе се применуваат од јануари 2015 година се:
Р. бр. Опис Стапка
1. При до не си за за дол жи тел но ПИО 17,6%2. При до не си за за дол жи тел но здрав стве но оси гу-
ру вање 7,3%3. До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу-
ру ва ње во слу чај на пов ре да и про фе си о нал но за бо лу вање 0,5%
4. При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на нев ра бо те ност (при до нес за вра бо ту вање) 1,2%
5. Вкуп нo при до неси 26,6%
На по мена: Ста пки те по кои се пресме ту ва ат и пла ќа ат при до не си те за 2015 го ди на се од не су ва ат на по след ни те од ред би од За ко нот кои до кра јот на го ди на та мож но е да прет рпат про ме ни за кои нав ре-ме но ќе би де те из вес тени. Ос но ви ца та за пресмет ка и пла ќа ње на при до не си за 2015 го ди на ќе би де об ја ве на во ја ну а ри во те ков на та го ди на спо ред по да то ци те на Држав ни от за вод на ста тис тика.
ЗА КОН ЗАРА БОТ НИ ТЕ ОД НО СИ
Со За ко нот за из ме ни и до пол ну ва ња на за ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 187/13) коj ста пи во си ла од 8 ја ну а ри 2014 го ди на во-ве ден е нов инс ти тут - неп ла те но ро ди тел ско от сус тво.
Ова от сус тво мо же да го ко рис тат ра бот нич ки те по зав ршу ва ње на от сус тво то од ра бо та по ра ди бре ме-ност, ра ѓа ње и ро ди тел ство. Неп ла те но ро ди тел ско от сус тво мо же да трае три ме се ци во пе ри о дот до нав ршу ва ње на три го диш на воз раст на де тето. Неп-ла те но ро ди тел ско от сус тво ра бот нич ка та мо же да го ко рис ти во нај мно гу три дела.
За вре ме на неп ла те но то от сус тво на ра бот нич ка та и ми ру ва ат пра ва та и об вр ски те од ра бот ни от од нос. Ако за вре ме на ко рис те ње на неп ла те но ро ди тел ско от сус тво ра бот нич ка та заб ре мени, таа не го гу би пра-во то на на до мес ток на пла та по ос нов на бре ме ност, ра ѓа ње и ро ди тел ство.
Ра бо то да ва чот на писме но ба ра ње на ра бот нич-ка та со Ре ше ние и доз во лу ва неп ла те но ро ди тел ско от сус тво во пе ри од кој го по ба ра ла ра бот нич ката. Во ре ше ни е то мо ра да стои на кој ден ра бот нич ка та тре ба да се ја ви на ра бота. Ова ре ше ние за ед но со ба ра ње то под не се но од ра бот нич ка та и Спи со кот за од ја ву ва ње на ра бот нич ка та се но си во Агенци ја та за вра бо ту ва ње на РМ. Ра бот нич ка та се од ја ву ва од АВРМ за оп ре де ле ни от пе риод, а ра бо то да ва чот не ма об врска за ис пла та на пла та и при до неси. По зав ршу-ва ње на неп ла те но ро ди тел ско от сус тво ра бот нич ка та се при ја ву ва во АВРМ без прет ход но об ја вен ог лас (ППР) со де нот наз на чен во ре ше ни е то ка ко ден на кој ра бот нич ка та тре ба да се ја ви на ра бота.
За овој пе ри од ра бот нич ка та има пре кин на ра-бот ни от од нос, но нема прекин на здравствено осигурување, истото се плаќа преку програми на Министерството за здравство.
За вре ме на ко рис те ње на неп ла те но ро ди тел ско от сус тво ра бот нич ка та не мо же да до бие от каз на до-го во рот за ра бо та за тоа што одоб ре но то неп ла те но ро ди тел ско от сус тво е не ос но ва на при чи на за от каз.
Работни односи
Content
64 REPREZENT OCTOBER 10/2014
accounting Jasmina Rafajlovska
value adJustment of tangibleand intangible assets and inventoRies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Jasmina Rafajlovskaassignation (RefeRRal) and taking oveR debt . . . . . . . . . . . . . 8
taxes
vera Rafajlovskainvestments by lessee in the leaseholdeR’s facility in aspect of vat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
olivera tasevskanovelty in the manneR of calculation and payment of vat in pRoceduRes of foRced payment, oR execution of movable and immovable pRopeRty . . . . . . . . . . 29
salaries and compensations
phd goran Rafajlovskicompensation of filed woRk costs (field allowance) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
business law
phd goran Rafajlovskicompensation of damage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
foreign currency operations
ivan stojanovnew quaRteRly RepoRt foR foReign investments qfi 22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
budgets and budget beneficiaries
branislav gulevRecoRding of pRocuRement of cuRRent assets thRough leasing and accounting foR liabilities of budget beneficiaRies and local goveRnment units . . . . . . . . . . 49
banks
aco dimitrovskiaccounting and RegulatoRy tReatment of assets that banks and saving banks undeRtake on basis of uncollected Receivables (ii paRt) . . . . . . . . . . . . . . 53
brief information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
accounting
value adjustment of tangible and intangible assets and inventoriesthe requirement for fair and objective presentation of financial statements sometimes results in the need for value adjustment of the assets in the balance, in terms of accounting records . the judgments for value adjustment of long-term tangible and intangible assets should be based on the principles of ias 36 - impairment of assets and section 27 of ifRs for smes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3assignation (referral) and taking over debtin accordance with the law on payment operations, account payments (compensation, assignation, cession, taking over debt) cannot be performed in case the participant’s account in the payment operation is blocked and shall apply from 31 december 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . .8
taxesinvestments by lessee in leaseholder’s facility in aspect of vatinvestments made by the lessee in another facility were not precisely regulated by the law on vat . consequently, dilemmas arose in practice, particularly over the issue of the right on deduction of tax credit to the lessee . in order to normatively regulate this issue, law on amendments to the law on vat has been adopted . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13novelty in the manner of calculation and payment of vat in procedures of forced payment, or execution of movable and immovable propertythese amendments to the law on vat, beside the tax payer and tax debtor, introduce a third party who gets one part of the tax liabilities in respect of vat transferred to, and who would perform this on behalf of the debtor in the procedure in terms of vat, and on behalf of the seller of the property . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29