№98 (29079) 25 МАМЫР, БЕЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/.EGEMEN.KZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

БІЛІКТІЛІК – АУЫЛ ДАМУЫНЫҢ АЛҒЫШАРТЫ

ҚАЗАҚ КИНОСЫ НЕГЕ ДӘСТҮРДІ ҰЛЫҚТАЙ АЛМАЙДЫ?

8-бет5-бет

�йіп ЫСҚАҚОВ

Анар Т�ЛЕУХАНҚЫЗЫ

ҚОҒАМ

2017 ЖЫЛДЫҢ 27 МАМЫРЫ – ҚАСИЕТТІ РАМАЗАН АЙЫНЫҢ БІРІНШІ КҮНІ!

«БІЗ КЕЛЕШЕКТІҢ КӨШБАСШЫЛАРЫН ДАЯРЛАЙМЫЗ»

6-бет

РУХАНИЯТ

ЭКОНОМИКА

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

10-бет

4-бет

5-бет

МӘҢГІЛІК ЕЛДІҢ ӨРКЕНИЕТТІК МҰРАТТАРЫ

МО ЯНДЫ ҚАЗАҚШАЛАҒАН ҚАЛАМГЕР

EUR/KZT 349.96 USD/KZT 310.83 RUB/KZT 5.5 CNY/KZT 45.13ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

Алмас АХМЕТБЕК,ақын

«Көк тудың желбірегені» алғашында, шағын өлең болып жазылды. Тəуелсіздіктің қарсаңында біз əлі қиыр жайлап, шет қонып жүргенбіз. «Елім» деп өткен Асқар Жакулин есімді ұлтжанды, іскер бауырым бар еді. Сол бауырым дүниеден қайтарда өсиет қалдырыпты. Өсиетінде екі-ақ нəрсе ай-тыпты: «Мен дүниенің барлық бұрышын араладым. Өзім үшін көп кереметтер тап-тым. Бай болдым, бақытты болдым. Өміріме ризамын. Мен үшін дүниедегі ең ұлы оқиға – Қазақстанның тəуелсіз мемлекет болғаны. Ал менің өмірімдегі ең ұлы шешім – Қазақстанға қоныс аударуым», депті.

Асқар бауырым айтқандай, өміріміздегі ең ұлы шешімді жасап, 1993 жылы азаттықтың он төртінші айында алғаш рет туған елімнің топырағына табаным тиген-де, Қорғас бекетінен желбіреген Туымызды көрдім. Тудың құдіреті жүрегімді шар-пып өткендей болды. Адамдардың асқақ сезімін аспаннан ағыл-тегіл шашып, мемлекеттілігі бар ел екенін меңзеп тұрған талай жұрттың желбіреп тұрған жалауын көріп жүрміз, бірақ сол сəтте көз алдым-да тұрған ту мен үшін басқа еді. Ақында аяқасты келетін алақұйын сезім, шалқып келетін шабыт деген болады. Тап сол сəтте ту маған ғана арнап тіл қатып тұрғандай көрінді. Сондай көңіл-күйдің əсерімен жазылған өлеңнің алғашқы шумағы:

Көк тудың желбірегеніБақыттың елжірегені, Қиырда қалған қазақтыңАта жұртына жете алмайКөзінің мөлдірегені, – деп өрілді. Кейін сахнадан оқыған кезімде жарқ

етіп, жай түсіріп өтетіндей отты өлең болғанын сезініп жүрдім. Кейін еліміздегі танымал сазгерлер бұл өлеңге əндер жаза бастады. Өзімнің де қолыма дом-быра алып, əн салатын əдетім бар. Бірақ менің жүрегімді жарып шыққан өлеңмен бұл əндердің қауышуына көңіл толмады. Сөйтіп, өзіммен жаны сырлас ақын, өзі саз-гер, өзі əнші Ермұрат Зейіп ханды шақырып алып, «осы өлеңге мажор ырғақтағы кең тынысты, патриоттық рухтағы əн жазайықшы» деген ұсынысымды айттым.

Ермұрат өте талантты жігіт еді, екі күннің ішінде екі нұсқадағы əн жазып алып келді. Екеуі де мажор, екеуі де диапазо-ны кең дауысқа арналған. Балаларымның бəрі де музыка мектебінде оқитындықтан, үйде екі фортепиано тұратын. Ермұрат Зейіпхан жазып əкелген əндердің екеуін де күйсандықта ойнап берді, екінші əуені қазір есімде қалмады, сөйтіп, бүгінгі күні ел аузындағы жүрген нұсқасын таңдадық. Əуеннің кей жеріне өлеңге бейімдеп, аз-дап өзгеріс енгіздік. Соңынан Ермұратпен бірге балаларым да, зайыбым да, өзім де қосылып, екі сағаттай осы əнді шырқадық.

Көк ту – ұлт азаттығының белгісі ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК РӘМІЗДЕРІНЕ – 25 ЖЫЛ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––�нұран, Ту, Елтаңба – орны биіктен сайланған мемлекеттің мызғымас рәміздері. К­пшілікке к­бірек к­рінетіні, әрине, К­к байрақ. Туды к­ргенде толқымайтын адам жоқ. К­к ту – бүкіл ұлттың азаттығының белгісі. К­к тудың к­кке к­теріліп, желбіреуі – біздің еңсеміздің к­терілуі. Ол желмен жарысып жазыла түскенде, теңіздей толқитын бауырынан біздің асқақ, азат, бостан рухымыздың дауы-сы естіледі. К­к туға к­з тоқтатқанда, одан мемлекетіміздің азаттығы, біздің жанымыздың тазалығы к­рінеді. Ақынның бақыты – әр қазақтың жүрегінде ла-пылдап тұрған лүпілді сезініп, ақ қағазға таңбалай алғаны. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Аса қамқор, ерекше Мейірімді Алланың атымен бастаймын!

Құрметті мұсылман бауырлар, отандастар!Баршамызды қасиетті рамазан айына аман-есен

жеткізген Алла тағалаға сансыз шүкірлер болсын. Сіздерді күллі мұсылман қауымы асыға күткен мүбəрак рамазан айының келуімен құттықтаймын!

Рамазан – он екі айдың сұлтаны, берекелі де кешірімі мол ай. Қасиетті айда адам баласы көбірек жақсылық жасап, ізгі амалдарды атқаруға тырысады. Ораза пендені тақуалыққа тəрбиелейді.

Рамазан – Алланың мейірімі төгіліп, жұмақтың есігі айқара ашылатын, иманды күшейтуге мүмкіндік берілген берекелі ай. Бұл – Жаратушы Иеміздің ұлы сыйы əрі нығметі.

Сауаптар еселеніп жазылатын айда жасалған қайырлы істің қай та ры мы адам баласы үшін құпия-сыр. Тіп ті, ауыз бекітушіге берілетін сый мен сауап, құрмет пен марапат пай ғам барлар мен періштелерге де бел гісіз.

Құдси хадисте Алла тағала: «Ора за – тек Мен үшін. Оның сыйын (сауа бын) Өзім ғана беремін...» – деп оразаның қадірі мен қасиетін, мəні мен маңызын атап көрсетеді.

Шарапаты мен шапағаты мол айда сауап жинауға, ішкі дүниемізді тазартуға, Жаратушының разылығына бөленуге асығайық, ағайын! Өйткені, мұсылманның осы айда ұстаған оразасы, қосымша құлшылықтары, жасаған қайырымдылығы, барлық сауапты амалдары еселеніп жазылады. Оразаны

рухани тұрғыдан сезінген жан Алланың теңдессіз сыйынан шет қалғысы келмейтіні сондықтан.

Ораза – күндіз ішіп-жеуден өзін шектеу деген сөз емес. Рамазан – рухтың азығы, тəннің шипасы. Ораза − жан мен тəнді рухани тазартатын үлкен сабыр мектебі. Аузы берік жандар əдеп білмес пенделердің өзіне жасаған кейбір оғаш іс-əрекеттерін көріп, тұрпайы сөздерін естісе де: «Мен оразамын», – де-ген бір ауыз сөзбен нəпсісіне тоқтау салып, сабыр сақтайды. Ал сабыр иесіне берілетін сый – жəннат.

Денсаулығына байланысты немесе кəрілік жетіп ораза ұстауға шамасы жетпеген адамдар ауыз бекіткен кісілерге ауызашар берсе, ол да – үлкен са-уап. Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың сала-уаты мен сəлемі болсын): «Алла тағала ең болмаса бір түйір құрма, тіпті бір ұрттам сумен болса да қамқорлық жасағанға сауап жазады…» – деген.

Қадірлі жамағат! Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашаққа бағдар:

рухани жаңғыру» атты мақаласында халқымызды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге, туған жерді көркейтуге, жаңашыл ойлап, қоғам үшін игі іс жасауға, өн-бойымыздағы рухани құн ды лықты жаңғыртуға үндеді. Елімізді рухани жаңғы руға бастаған мақала жұртымызға парасатты ой, пайымды пікір тастады. Ал рамазан – рухани жаң ғы руымызға септігін тигізіп, иманымызды күшей туге мүмкіндік туғызатын қадірі мен қасиеті мол ай.

Ендеше, рақым айы – рамазан құтты болсын! Ұстаған ораза мыз, жасаған дұға-тілектеріміз, құл шы-лық-ғибадаттарымыз, əрбір қайырлы амал дарымыз қабыл болғай! Алла тағала отбасымызға амандық, жұмы сымызға береке-бірлік нəсіп еткей!

Тəуелсіздігіміз баянды, еліміз аман, жұртымыз тыныш болғай! Жаратушы Иеміз баршамызды оразадан оразаға дейін айдан аман, жылдан есен жақсылықпен жеткізе берсін деп тілеймін! Əумин!

Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ,Қазақстан мұсылмандары діни

басқармасының т�рағасы, Бас мүфти

Бас мүфтидің қасиетті рамазан айына байланысты халыққа үндеуін 3-беттен оқисыздар

Рухани жаңғыру айы – рамазан құтты болсын! «БІР БЕЛДЕУ,

БІР ЖОЛ» − БІЗГЕ АШЫЛҒАН МҮМКІНДІК»

Суретті түсірген Мақсат ШАҒЫРБАЕВ(Соңы 3-бетте)

2 25 мамыр 2017 жылСаЯСат

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,«Егемен Қазақстан»

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне оларды Конституция нормалары-на сәйкес келтіру мәселелері бо­йынша өзгерістер мен толықты ру­лар енгізу туралы» және «Қазақ­стан Республикасының кейбір заң­намалық актілеріне мемлекеттік би лік тармақтары арасында өкі­лет тіктерді қайта бөлу мәселе лері бойынша өзгерістер мен толық­тырулар енгізу туралы» заң жоба­сы жөнінде негізгі баяндама жаса­ған Әдiлет министрi Марат Беке­таев аталған құжаттар аясында 8 Конституциялық заңға өзгеріс енгізу көзделетіндігін жеткізді.

«Атап айтқанда, Олар – «Сай­лау туралы», «Парла мент және оның де пу таттарының мәртебесi туралы», «Республикалық рефе­рен дум туралы», «Үкiмет тура-лы», «Президент туралы», «Конс­ти туциялық кеңес туралы», «Тұң­ғыш Президент – Елбасы туралы», «Сот жүйесi мен судьялардың мәртебесi туралы» заң жобалары», – дедi М.Бекетаев.

Министрдiң баяндауын ша, «Президент туралы» Консти­ту циялық заңда Президенттің өкілеттіктері конституциялық түзетулерге сәйкес келтіріледі. Сондай­ақ, Президент Парламент Мәжілісімен консультациялар-дан кейін Премьер­Министр енгізген ұсыныс негізінде Үкімет мүшелерін қызметке тағайындау құзыреті де осы құжаттар аясында іске асырылатын болады.

Сонымен қатар, Парламент депутаттары Конституцияда

бекітілген тәртіппен Үкімет мү­ше сін қызметінен босату туралы өтініш жасаған жағдайда, Пре­зидент оны қызметінен босата-ды. Сол себептен де, «Президент туралы» Конституциялық заңнан Президенттің мынадай заң шығару функциялары алынып тасталады: заңдық күші бар Жарлықтарды шығару, заң жобасын шұғыл деп жариялау, Үкiметке заң жоба­сын Мәжiлiске енгiзудi тапсыру және Үкімет актілерінің күшін жою. «Тұңғыш Президент – Ел­басы туралы» Конституциялық заңда Қазақстанның Тұңғыш Пре­зидентінің «Елбасы» ретіндегі атауы мен мәртебесіне қатысты тү зе тулер енгізілетіндігін де айта кетейік. Ал «Сайлау туралы» Конс титуциялық заңда сайлау­шы лар мен сайлау үдерісіне қаты­су шылардың құқықтық сауат­тылығын арттыру мақсатында түзетулер енгізіледі.

«Оған қоса, президенттікке кандидатқа қойылатын қосымша талаптарды да жетілдіре түсу көзделеді. Олар: мемлекеттік қыз­метте немесе сайланатын мем­лекеттік лауазымдарда кемінде 5 жыл тәжірибесінің болуы, міндеттерін орындауға кедергі болатын аурулардың жоқтығын растау сынды жаңашылдықтар бар. Әрине, ол үшiн кандидат ме­дициналық куәландырудан өтуi тиiс», – дедi М.Бекетаев.

Ал отырыстың бірінші оқы лы­мында мақұлданған «Қазақстан Республикасының кейбір заңна­малық актілеріне оларды Конс­титуция нормаларына сәйкес кел тіру мәселелері бойынша өзге­рістер мен толықтырулар енгізу

туралы» заң жобасының мақ саты Конституциялық заң дар да регла­мент телетін нормаларды қос па­ғанда, заңнамалық актілерді Конс­титуцияға енгізілген түзетулерге сәйкес келтіру болып табылады. Сондықтан, аталған құжат ар қы­лы 7 кодекс пен 46 заңға өзге ріс­тер мен толықтырулар енгізіл мек.

«Нақтылай түсетін болсақ, заңдардың нормаларын Конс ти ту­цияның 91­бабының 2­тармағына сәйкес келтіру үшін кодекстер мен заңдардың бірқатар норма-сы «Елбасы» мәртебесін көрсету бөлігінде түзетіліп отыр. Сондай­ақ, Конституцияның 39­бабының 2­тармағына сәйкес келтіру мақ­сатында «Шетелдіктердің құқық­тық жағдайы туралы», «Қазақ стан Республикасы Тұңғыш Пре зи­дентінің – Елбасының Мем ле­кеттік бейбітшілік және прог ресс сыйлығы туралы», «Қа зақ стан Республикасының ұлт тық қауіп­сіздігі туралы», «Ха лық тың көші­қоны туралы», т.б. заңдардың нормаларында «ұлт аралық» деген сөз «және конфес сия аралық» де-ген сөздермен то лық тырылады», – деді баяндамашы.

Жалпы отырыстың күн тәр ті­біне шығарылған «Қазақстан Рес­публикасының дипломатиялық қызмет туралы» заң жобасы-на түзетулер дипломатиялық қыз мет органдарының қызметін

жетілдіруге бағытталады. Осы орай да, соңғы 10 жыл ішінде елі­міз дің дипломатиялық қарым­қаты насы халықаралық аренада екі есеге өскендігін де айта ке­тейік. Бүгінгі күні 64 шет елде Қа зақ станның 92 мекемесі, соның ішінде 57 елшілік, 4 тұрақты өкіл, 3 дип ло матиялық миссия, 11 Бас консул және 17 консул қызмет етеді.

Осы күні депутаттар «Қазақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне электр энергетикасы мәселелері бойын-ша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын екінші оқылымда мақұлдады. Бұл құжат Ұлт жоспарының өңір­лік электржелілік компания ларды ірілендіруді көздейтін 51­қа­дамына сәйкес әзірленген. Осын­дай ірілендіру процесі тұ тыну­шыларды энергиямен қам тама сыз ету сенімділігін арттыруы және электр энергиясын та рату шы­ғынын төмендетуі тиіс.

Заң жобасын қарастыру бары-сында депутаттар тарапынан 250­ден астам түзетулер талқыланған. Ұсы нылған түзетулер электр энер гетикасы саласының тұрақты және мүлтіксіз қызмет етуін қам­та масыз етуге бағытталып отыр.

Жалпы отырыс соңында кейбір депутаттар құзырлы орындарға депутаттық сауалдарын жолдады.

Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Отырысты ашқан Гүлшара Наушақызы бүгінде елімізде Мем лекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев тың бастамасы бойын­ша Қазақ стан ның үшінші жаң­ғы руы іске асы рылып жатқанын атап өтті. Ол – саяси реформа, эко номикалық жаң ғыру және қо­ғамдық сананы жаң ғырту.

«Елбасы биыл үш бірдей тари­хи жаңғыруларға жол ашты. Бі­ріншіден, Президент конститу ция­лық реформа арқылы мемлекеттің саяси жаңғыруын қолға алды. Екін шіден, Мемлекет басшысы елі мізді технологиялық дамудың жаңа деңгейіне шығаратын Қазақ­стан ның үшінші жаңғыруын ай қын дады. Үшіншіден, білім, ғылым, мәдениет және тарихты тұтастай қамтитын ұлттық ру-хани жаңғыру бағдарламасын ұсынды. Осы бағыттарды іске асыру арқылы біз Қазақстанның әлемнің ең озық 30 елінің қа­тарына енуіне мүмкіндік аламыз. Бүгінгі күн тәртібі аясында біз қоғамның іргетасы болып са-налатын отбасы, ана мен бала-ны мемлекет тарапынан қолдау жұмыстары қалай жүргізіліп жат қанын қарастырамыз», – деді Г.Әб діқалықова.

Мемлекеттік хатшының па­йымынша, бұл міндеттерді жүзеге асырудағы басты шарт – қо­ғамдық санасы биік, саламатты әрі білімді ұлт қалыптастыру. Ал адамдардың бойына рухани құндылықтарды қалыптастыруда айқындаушы рөл отбасы инсти-тутына тиесілі болғандықтан, отбасы мемлекеттің негізі ретінде айрықша назарды және қамқорлықты, азаматтардың өмір сүру сапасы мен деңгейін жақсартуды талап ететіні анық. Сондықтан, отырыста отба-сын, ана мен баланы, сондай­ақ, мүмкіндігі шектеулі бала-лары бар отбасыларды қолдау жөніндегі мемлекеттік шаралар кешені туралы мәселе қаралды. Мысалы, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ақпаратына сүйенсек, Қазақстанда тууды ынталандыру мен отба­

сында балаларды тәрбиелеуге жәрдемдесуге, көпбалалы ана­лардың беделін арттыруға, мүгедек балалар мен олар дың отбасыларына, бұған қоса, әлеу­меттік жағдайы төмен шаңы­рақ тарға қолұшын созып, кө­мектесуге бағытталған мемле кет­тік жәр демақылар мен төлемдер жүйесі аясындағы балалы отба-сын қол даудың ұлттық моделі әзірленген.

Елбасының тапсырмасы бойын-ша, биылғы жылдың 1 шілдесінен бастап баланың тууына біржолғы жәр демақы мөлшері 20%­ға көбей тілетін болады. Бұған қоса, 2018 жылдың 1 қаңтарынан бас­тап, ең төменгі күнкөріс мөлшері қайта қаралмақ. Бұл 3 млн азамат үшін базалық зейнетақылардың, мүгедектерге, асыраушыларынан айырылған отбасыларына арналған жәрдемақылардың, мүгедек бала-ларды тәрбиелеушілерге арнал ған атаулы көмек пен жәрдем ақы­лардың мөлшерлерін арттыруға мүмкіндік бермек.

Жиында сондай­ақ, халықтың жалпы хабардарлығын артты-ру және балаларды барлық зор­лық­зомбылықтан, БАҚ­тар мен әлеуметтік желілер және әлеу­меттік жарнама арқылы зиян-ды ақпараттан қорғау жөніндегі мемлекеттік шаралар туралы мә селеге де назар аударылды. Осы орайда, Білім және ғы лым, Ақпарат және коммуника циялар министрліктерінің ақпараты бой-ынша, заңнамаға балалардың д е н с а у л ы ғ ы н а , о л а р д ы ң адамгершілігі мен рухани даму-ына зиян келтіретін ақпараттан қорғауға бағытталған жаңа нор-маларды «баланың жасына сәйкес келетін ақпарат» ұғымын, со-нымен бірге, білім ұйымдары мен байланыс операторларына интернет­трафикті сүзгілеу қыз­метін көрсетуді ұсыну жөніндегі та лаптарды бекіту жолымен ен­гізу жөнінде жұмыс жүргізіліп жа тыр екен.

Отырыс қорытындысына сәйкес, Гүлшара Әбдіқалықова кө те рілген, талқыға салынған мәсе ле лер бойынша мемлекеттік орган дарға бірқатар тапсырма берді.

Президент мәртебесіне қатысты заң жобасы мақұлданды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Мәжілісінің Төрағасы Нұрлан Нығматулиннің жетекшілік етуімен өткен палатаның жалпы отырысында депутаттар Мемлекет басшысының заң шығару бастамасы тәртібінде жеке конституциялық заңдарды Конституциядағы түзетулерге сәйкес келтіруге бағытталған бірқатар маңызды заң жобаларын талқылап, мақұлдады. Олардың қатарында «Қазақстан Республикасының кейбiр Конституциялық заңдарына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» Конституциялық заңның жобасы да болды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінде Мем лекеттік хатшы Гүлшара Әбдіқалықованың төр­айым дығымен Қазақстан Республикасы Президенті жанын дағы Әйелдер істері және отбасылық­демо гра­фиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның көшпелі отырысы өтті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Әлеуметтің әлеуеті басты назарда

Өмір ЕСҚАЛИ«Егемен Қазақстан»

В и ц е ­ п р е м ь е р а л д ы м е н «Шағалы­Агро» ЖШС­нің егіс алқабына келіп, көктемгі науқан барысымен танысты. Серіктестік биыл 22 мың гектар жерге ауыл шаруашылығы дақылдарын орналастырмақ. Оның біраз бөлігін рапс, зығыр секілді май-лы дақылдар құрайды. Танап басында аграршылармен өткен жиында аймақ басшысы Құмар Ақсақалов дала жұмыстары ж о ғ а р ы ұ й ы м ш ы л д ы қ п е н

жүргізіліп жатқанын, жанар­жағармаймен толық қамтылғанын мәлімдеді. Аграршылар атынан сөз алған «Зенченко және К» командиттік серіктестігінің бас директоры Геннадий Зенченко жоғары өнімді техникалардың арқасында жауапты науқанды еңсеріп қалғандарын, мемлекет та-рапынан қаржылық қолдау жүйелі көрсетіліп жатқанын жеткізді.

Бұдан әрі А.Мырзахметов «Молпродукт» кәсіпорнына аял-дады. Зауыт сүт өнімдерінің 35 түрін шығарады. Олардың ара-сында «Наша молоко», «Мумуня»

өнімдері үлкен сұранысқа ие. Цехтар қайта жаңғыртылып, заманауи қондырғылармен жабдықталған. Өнімдердің алды көрші Ресейге жөнелтіле бастап-ты. Петропавл ауыр машина жа-сау зауытында газ­мұнай саласына арнап шығарылатын жабдықтар технологиялық жаңашылдығымен әрі қуаттылығымен делега-ция назарын аударды. Осында отандық ауыл шаруашылығы машина құрастыру өндірісін дамытуға арналған кеңес өтіп, келелі мәселелер талқыланды. Құмар Іргебайұлы соңғы үш жыл-да агроқұрылымдар 63,9 мил-лиард теңгенің 3 689 техника-сын сатып алғанын, олардың қатарында қазақстандық өнімдер молая түскенін атап көрсетті. Жиынға қатысушылар маши-на­трактор паркінің 50 пайызы тоз ғанын, қосалқы бөлшектер шығару, сервистік қызметті жандандырудың жолдарын әңгімеледі.

Вице­премьер өзінің сөзінде АӨК­ті дамытудың мемлекеттік бағдарламасының бір міндеті ауыл шаруашылығы саласын озық техникалармен және құрал­жабдықтармен толықтыру бо-лып табылатынын атап көрсетті. Б ұ л т а л а п т ы ж ү з е г е а с ы -ру үшін арнайы жұмыс тобы құрылып, құрамына мемлекеттік және квазимемлекеттік сектор, кәсіпорын өкілдері тартылған. Осыған орай, ауыл шаруашылығы машиналарын жасауды дамытудың жол картасы әзірленген. Мұның өзі өндірістің жаңа түрлерін көбейтуге, қолжетімді отандық техникалармен қамтамасыз ету-ге мүмкіндік береді. Биылдан бастап отандық өнд ір і ске бағытталған техникалар мен құрал­жабдықтарды субсидиялаудың әдістемесі өзгеріп, лизингке техни-ка беру мәселесі де қайта түзіліпті.

Осылайша, отандық өндірушіге қарай бейімделу өз кезегінде алынатын техника көлемін 50­70 пайызға ұлғайтып, жаңғыру ырғағын 1,5­2 есе арттыратын болады.

Облыс әкімдігінде Қос та­най және Ақмола облыстары өкілдерінің қатысуымен өт кен отырыс көктемгі дала жұ мыс­тарын жоғары қарқынмен ұйым­дастыру мәселелеріне арналды. Министрліктер мен әкімдіктер арасында жасалған меморан-думдар шеңберінде майлы және жемдік, жармалық, мал азығы дақылдарын, қант қызылшасы егістігін 900 мың гектарға дейін ұлғайту қарастырылған. Экспорттық әлеуетке ие жоғары түсімді дақылдар өсіру өте маңызды. Несиелер бойынша та-лап етілетін құжаттардың саны қысқарып, бірегей және элиталы тұқымдарды субсидиялау қайта қалпына келтірілген. Бұл салаға бөлінетін қаржы мөлшері үш есе көбейген. Тыңайтқыштарды субсидиялау механизмі де жеңілдетілген. Бұған дейін суб-сидия нормасы пайыздық негізде түзіліп келсе, енді нақты сандар-мен көрсетілетін болады. Қазірдің өзінде 200 мың тонна тыңайтқыш жеткізілген.

Жиында агрофирма басшыла-ры өздерін толғантқан сұрақтарды Асқар Исабекұлына жолдады. Олардың айтуларынша, субсидия-лау, минералдық тыңайтқыштарды мезгілімен алу, кооперативтер құруда кездесетін кедергілер аз емес.

Премьер­Министрдің орын-басары – Ауыл шаруашылығы ми нистрі А.Мырзахметов айтыл­ған ұсыныс­тілектердің барынша ес керілетініне, толғақты мәсе­лелердің шешілетініне сендірді.

Солтүстік Қазақстан облысы

Толғақты мәселелер шешімін табады–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Премьер­Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзахметов Солтүстік Қазақстан об­лысында жұмыс сапарымен болып, шаруашылықтар мен кәсіпорындардың тыныс­тіршілігімен танысты. Әкімдікте өткен алқалы жиында Елбасы тапсырмалары бойынша сын­дарлы ой­пікірлер ортаға салынды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

Баспасөз мәслихатына Пар ламент Сенатының депутаты Жа бал Ерғалиев пен Мәжіліс депутаты Майра Айсина қатысты.

«Мәдениетті сақтаудың негі ­зі мәдениетті сақтау мен оны да­мытуға жағдай жасайтын ұлттық заң шығарушы базасы болып табылады. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында Елбасы жаңа типтегі жаңғырудың бірінші

шар ты ретінде ұлттық мәде ниет пен ұлттық кодын сақтау ды айтып өтті. Бүгінгі күннің та лаптары мен бол-мыс жағдайы на сәйкес мәдениет және та рихи­мәдени мұра саласын да ғы қолданыстағы заңна ма ны жетілдіру – мәдениет саласындағы мемлекеттік сая сат ты жемісті жүзеге асырудың ке­пілі», – деді өз сөзінде министр.

Жаңа заң жобасына баста ма шы болған Парламент Мәжі лі сінің депу-таттары болатын. Бірлескен жұмыстың нәтиже сінде үстіміздегі жылдың 5 ма-мыр күні Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев

«Қазақстан Респуб ли касының кейбір заңна малық акті леріне мәдениет мәсе­лелері бойынша өзгерістер мен толық­тырулар енгізу туралы» Заңына қол қойды. Құжатта театр өнері, музей және баспа ісі, Қа зақ стан Республикасы Кітап пала та сының қызметі және т.б. сала­лардағы өзекті проблемаларды шешу көзделген.

Аталған заң аясында театр лар дың көптеген жаһандық және маңызды мәселелері қарас тырылған. Мәселен, заңшы ға ру шылық деңгейде алғаш рет театр алдына қойылған мін дет тер айқындалып, театралды қойы лым, режиссер­қоюшы, қою шы ба лет­мейстер, қоюшы сурет ші секіл ді түсініктерге анық тама беріл ген. Одан басқа, жаңа заңнама мем лекеттік театр лардың қызметімен байланысты

салық төлеу проблемаларын шешуді көздейді.

«Қолданыстағы заңнамаға ауыл дық жерлерде клуб, кітап х а налардың жа-былу жағ дай ларын реттейтін толықты­ру лардың маңызы да зор. Мысалы, 2013­2015 жылдары 40 мәдениет ошағы жабылған. Заңдағы жаңалықтар мәдениет ошақтарын құру, қайта құру және жою мәселелерін құ зырлы ор-ганмен міндетті келісуді талап етеді. Бұл шара мәдениет ошақтарының себепсіз жабылуына бөгет болып қана қоймай, мәдениет ошақтарына монито-ринг жүргізу мүмкіндігін береді», деді А.Мұхамедиұлы.

«Сонымен қатар, заңдағы то лық­тырулар Елбасының ұлттық мәдениет пен мәдени­тарихи мұраның сақталуы мен дамуы жо лындағы саясатының

сапалы жүзеге асырылуына ықпал етеді деген сенімдемін», – деді ведомство басшысы.

Парламент Сенатының депута-ты Жабал Ерғалиев пен Пар ламенті Мәжілісінің депутаты Майра Айсина мәдениет және та рихи­мәдени мұра саласындағы заңнамаға енгізілген өзге де өзгерістер туралы баяндады.

«Мәдениет – адамның ақыл ойының жемісі. Сондықтан мә дениет саласының заңын жаңартып оты руды қажет деп есептейміз. Әде биет саласы бойынша жазу шы ларға жасалып отырған бір қам қорлық бұрын мемлекеттік тапсы-рыс бойынша кітаптың тиражы 2000 дана болса, енді кітаптың тиражы 5000 данаға жететін болды. Осыған орай жазушылардың қаламақысы да артатын болады», деді Ж.Ерғалиев.

Мәдениетіміз дамымай, мәртебеміз көтерілмейді

Жұмыс сапарымен Германияда болды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары Талғат Донақовтың басшылық етуімен қазақстандық делегация жұмыс сапарымен Германияда болды, деп хабарлады еліміз Бас прокуратурасының баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сапардың негізгі мақсаты – шетелдік құқық қорғау мен сот органдарының жұмысы аясын­да тәжірибе алмасу мен бөлі су, үйрену мақсатында ұйым дас­тырылған.

Делегация құрамында Конс­ти туциялық кеңестің төрағасы Игорь Рогов, ішкі істер ми­нистрі Қалмұханбет Қасымов, Мем лекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қар сы іс­қимыл агенттігінің төрағасы Қайрат Қожамжаров, Бас Про­ку рордың орынбасары Ер лік Кенен баев, сондай­ақ, Жоғарғы сот, ҰҚК, Ұлттық бюро мен МКД­нің өкілдері болды.

Қазақстандық делегация басшысы Талғат Донақов не­міс әріптестерінің ыстық ықы­лас тарына алғысын білдірді. Өзінің алғы сөзінде ол: «Гер ма­ния прокуратурасының жұ мыс істеуінің ерекшелігі, әсіресе,

қыл мыстық процесс қызық ты­рады. Біз Қазақстанның құқық қор ғау жүйесін жетілдірудің бары сын жасау үстіндеміз», деп атап өтті.

Жұмыс сапары шеңберінде делегация Майндағы Франкфурт қаласының прокуратурасы ғи­ма ратында болды. Онда неміс әріп тестеріміз өздерінің қылмыс­тық істер бойынша сотқа дейінгі өндірістің ерекшелігі мен ве-домство жұмысының ұйым­дас ты рылу тәртібімен бөлісті. Соны мен қатар, Учаскелік сот пен Қа лалық полиция басқар ма­ла ры ның жұмысымен танысты.

Висбаден қаласында Гессен жерінің Әділет министрлігінің өкіл дерімен кездесу өтті.

Өз кезегінде полицейлер бан-дитизмге, адам өмірі мен басқа да меншікке қатысты қылмыстарды тергеу тәжірибелерімен бөлісіп, пікір алмасты.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Орталық коммуникациялар қызметінің алаңында Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлының қатысуымен мәдениет және тарихи­мәдени саладағы заңнаманы жетілдіру жөнінде баспасөз мәслихаты өтті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

25 мамыр 2017 жыл 3СаЯСат

Бүгінде бұл бүкіл саналы адамзатты толғандырып отырған түйінді мәселе екендігі даусыз. Әрине, «Болашақтың энергиясы» тақырыбының ауқымы өте кең. Бұл – негізінен болашақта адам зат игілігіне айналатын бала ма қуат көздерін ашудағы жаңа технологияларды өмірге әкелу. Бұл – жаңа балама қуат көздерін игеруге халықаралық қоғамдастықтың назарын аудару. Ал, балама қуат көздері туралы әңгіме қозғағанда алдымен жел энерге тикасының ойға орала­тыны даусыз. Осы салада жүйелі еңбек етіп, айтарлықтай табыс­тарға жеткен, БРЖТ­ның авторы, Ұлттық инженерлік академия н ың академигі Альберт Васильевич Болотов болып табылады. ЭКСПО­2017 көрмесіне айтар­лық тай жетістіктермен келіп отырған өнертапқыш ғалымды әңгімеге тартқан едік.

− Жел энергетикасын игеру саласында озық технология ретінде танылған өзіңіздің қон­д ырғыңыз туралы қысқа ша әңгімелеп берсеңіз.

−Мен конкурстық комис­сияның БРЖТ технологиялық жобасын ЭКСПО­2017 халықара­лық мамандандырылған көрме­сіне қою туралы шешімін қуана қабыл дадым. БРЖТ өзінің сипа­ты жағынан көрменің негізгі тақы рыбы – «Болашақтың энер­гия сы» талаптарына толық жауап береді. Сонымен бірге, күн энер­гиясын игеру саласындағы жетіс ­тік термен бірге «Ұлы Дала энер­гиясы «ҚазЖелҚуат­БРЖТ» жел және күн – барлығы на арналған энергия» атты кешен­дік энергетикалық жүйені құрай­ды. Бұл отандық жоба әлем­нің көптеген елдерінде өте қы­зы ғу шылық туғызуда және ЭКСПО­2017 көрмесінің шең ­бе рінде өткізілетін WSEC­2017 инженерлердің және ғалым­дардың бүкіләлемдік конгре­сіне жолдама алып отыр. Көр ме аясында елордамызда өте тін бұл әлемдік басқосуда инженер лер­дің озық идеялары мен техно ло­гиялары көрініс табатын болады.

– Альберт Васильевич, сіз досыңыз Қалық Абдуллаевпен бірге осы конгрестің «2050 жыл ға дейін әлемдік энерге­тиканы дамытудың бағыттары мен сценарийі» атты бірінші бөліміне жетекшілік етесіздер. Оның жұмысы хақында не айтар едіңіз?

− Бұл бөлімнің басты тақы­рыбы Жер шары ғалымдарының болашақ энергиясы жолындағы озық көзқарастарын талқылауға арналған. Осы басқосуда біз планетамыздағы энергетикалық шаруашылықтың қай бағытта дамитындығын жан­жақты тілге тиек ететін боламыз. «Бола шақ тың энергиясы»

бағы тын дағы ең тиімді де озық жоба лардың тұсауы кесілетін болады. Сонымен бірге, Жер шары қабаттарының немесе ғарыш тық энергияларды игеру мақ сатындағы жобалар ортаға салы нады. Конгрестің бірінші бөлі мінде энергия үнемдеу проб лемаларына, көмір, мұ­най, уран сияқты шикізаттар есе бі нен алынатын энергия қуа­тын қысқарту жолдары қарас­ты рылады. Жер жылуы энер­гия сын және су энергиясын кеңі нен пайдалану мәселелері қарастырылады. Ал, жер жылуы және су планетамыздың жоғарғы қабатының 70 пайызын алып жатыр. Су энергиясы туралы айтқанда тек өзендерден алына­тын энергия көздерін ғана елес­тетеміз. Ал, энергияның сарқыл­майтын көзі – әлемдік мұхиттар. Бұл – толқындар энергиясы, гольфстрим сияқты мұхит суы­ның көтерілуі және қайтуы кезіндегі ағымдардың энергиясы. Қорыта айтқанда, конгресте қоршаған ортаға ешбір зиян келтірмейтін басқа да энергия көздерін игеру мәселелері жан­жақты қарастырылатын болады.

−Қазақстан үшін сарқыл­майтын энергетикалық қуат көзінің бірі – жел. Сондық тан жел энергиясын пайда лану мақ сатындағы өз қондыр ғы­ңыз туралы тағы не айтар едіңіз?

– Бүгінде еліміз бойынша жел энергиясын пайдалануға арналған осындай 50 қондырғы жұмыс істеп тұр. Олар Қазақстан­ның түрлі өңірлеріндегі кли ма т­тық жағдайларға қарай бейім­делген. Мәселен, Жалаңаш көл стансасында, Жоңғар қақпа­сында, Астанадағы «Лесной кордонда» БРЖТ қондырғылары қойылған. Олар бірнеше жылдан бері ақаусыз жұмыс істеп, жел энергиясын тиімді игерудің үлгісін көрсетуде. Сонымен бірге, бірқатар БРЖТ қондырғылары Ресей аумағында жұмыс істеп тұр. Осы қондырғыны орнату жөнінде Африканың, Азияның және Еуропаның бірқатар ел­дері нен сұраныстар түсуде. Осы дан 2­3 жыл бұрын жел және күн энергиясы өте қымбат қуат көздері ретінде танылса, бүгінде БРЖТ сияқты қондыр­ғылардың арқасында бұл қуат көздері де қолжетімді бола бас тады. Елордамызда өтетін ЭКСПО­2017 халықаралық ма­ман дандырылған көрмесінің бас тақырыбы – «Болашақтың энергиясы» аясында бұдан басқа да әлемдік озық үлгілердің паш етілетіндігі сөзсіз.

– Әңгімеңізге рахмет.

ӘңгімелескенЖылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––ЭКСПО-2017 халықаралық маманданды-рыл ған көрмесіндегі Қазақстанның ұлттық павильоны – «Сферадағы» жәдігерлердің бірі − Болотовтың роторлық жел турбина-сы – ЭКСПО көрмесіндегі технологиялық же тістіктердің бірі ретінде әуежайдан қа-лаға келетін күре жолдың бойына орна-

лас тырылған. Болотовтың роторлық жел турбинасы (БРЖТ) астаналық стелланың жанына тек қазақстандық ғалымдардың ғылыми техникалық жетістіктерінің үлгісі ретінде ғана орна лас-тырылмаған, ол сонымен бірге, қолданыстағы технологиялық жоба ретінде әуежайдан Астанаға дейінгі күре жолды жарықтандыратын электр шамдарына энергиялық қуат береді. Астана көрмесінің басты ұраны – «Болашақтың энергиясы». ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

«Сфера» жәдігері – энергетикалық қуат көзі

Ән Ермұрат Зейіпханның да көңілінен шықты, ту туралы музыкалық толғанысы туғаннан кейін өзі де талай уақытқа дейін қуаныш құшағында жүрді. Екі фортепианоның біреуін бауырымның еңбегі үшін байғазыға бердім. Сол тартуым Ермұраттың үйінде әлі тұр. Ол ән жарыққа шыққан соң он жылдан кейін дүниеден қайтты. Бірақ алғашқы жылдары бұл ән қазіргідей танымал бола алмады. Алғашында ән белгілі опера әншісі Майра Мұхамедқызының лирикалық соп рано даусымен орындалған бола­тын. Қорғаныс министрлігі ансамблінің әншісі болып жүргенде Ермұрат Зейіпханның өзі де

орындады, Елбасының алдында да шырқады.Бірақ бұл әннің бағы Лондон Олимпиа­

дасы нан кейін ашылды. Сол жылы дүркін­дүркін жеңіске қол жеткізген спортшылары мыз тұғырға көтеріліп, теледидардан шырқалған сайын қазақы намыс, мемлекет шілдік, ұлттық рух әнмен бірге төгілді. Әр қазақтың айтқысы келгені осы өлең жол дарындағы сөз болып шыға келді. Әні мен сөзі қауышып, көптің жүрегіне қона кетті. Ел ағаларының бірі үлкен жиында тұрып: «Ер мұрат екеуің осы әндерің арқылы қазақ хал қының рухында патриоттық төңкеріс жаса дыңдар», деген еді.

«Көк тудың желбірегені» әнінің жал пы халықтық ән болып кетуінде, әрине, Иб ра гим Ескендір

бауырымның еңбегі зор. Өзі аранжировкасын жасап, әннің таби ға тын эстрадаға бейімдеп, домбыра мен сыр най үнін қосып орындағаны, расында да, жү рек ке жылы тиіп, жаңалық болып қабыл данды.

Басқа орындаушыларды айтпағанда, Қазақстанда 10 000­дай мектеп болса, сол мектептердің бар оқушысы жаны қалап жаппай орындайтыны әннің елін, жерін, ұлтын, Отанын сүюге үндейтін қуатқа ие екенін білдірсе, оны естіген сайын көңілім марқаяды. «Көк тудың желбірегенінің» патриоттық рухтағы жігерлі жырлардың қатарын толықтырғанына өлең ав­торы ретінде қуанамын.

АЛМАТЫ

Аса қамқор, ерекше Мейірімді Алланың атымен бастаймын!

Құрметті отандастар!Баршаңызға қасиетті рамазан айының

қарсаңында жыл сайынғы дәстүрлі үндеуімді жолдаймын!

Ө з д е р і ң і з г е б е л г і л і , е л і м і з д і ң Ақтөбе, Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстарындағы отандастарымыз айтып келмейтін табиғи су тасқынынан едәуір зар­дап шекті. Қаншама бауыр лары мыздың үйі су астында қалып, материалдық шығынға ұшырады. Осыған орай, жомарт жандар мен қайырымды кәсіпкерлер табиғи апаттан үй­күйсіз шарасыз қалған тұрғындарға қолдау көрсетіп, көмегін аямауда.

Қ а з а қ с т а н м ұ с ы л м а н д а р ы д і н и басқармасы да жанашыр жамағаттың демеушілігімен «Қайырымдылық керуені» акциясы аясында киім­кешек, азық­түлік, тұрмысқа қажетті бұйымдар жеткізді. Кәсіпкер азаматтарды осы бағыттағы қайырымдылық жұмыстарға белсене атсалысуға шақырамын.

Қадірлі бауырлар!Асыл дініміз Исламда «садақа жа­

рия» деген қасиетті ұғым бар. Қоғамның, халықтың игілігі үшін жасалған сауап­ты істерді, атап айтқанда, мешіт­медресе, аурухана, балабақша, спорт кешендерін тұрғызу, көше, көпір салу, ауызсуы жоқ ауыл дарға су тартып, құдық қаздырту, т.б игі амалдарды «са дақа жария» деп атай­мыз. Міне, бұл ізгі іс­шаралар халықтың игілігі үшін жасалған са уап ты амалдар. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы

облыстарда «Қайырымдылық мекемесін» ашып, жергілікті жас буынға діни һәм зайыр­лы білім беріп, имандылыққа тәрбиелеумен қатар, тұрмысы төмен отбасыларына әлеуметтік көмек көрсетуде.

Меценаттар мен кәсіпкер азаматтар­ды жалпы жұртшылыққа қажетті нысан­дарды тұрғызу жұмысына белсене арала­сып, жанашырлық танытуға шақырамын. Өйткені, рамазан – қайырымды жандар үшін мол мүмкіндіктер маусымы. Оразада жасалған әрбір қайырлы іс – үлкен сауап. Бірде пайғамбарымыз Мұхаммедтен (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір кісі: «Уа, Алланың Елшісі, ең жақсы адам кім?» – деп сұрағанда, ол: «Ең жақсы адам – қоғамға, елге пайдасы тиген пенде», – деп жауап берген екен.

Жуырда Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев еліміздегі бай­дәулетті азамат­тарды жағ дайы төмен тұрғындарға көмек көрсетуге үндеді. Мемлекет бас шысының бұл бастамасына үн қосу баршамыздың азаматтық борышымызға айналуы қажет деп есептеймін.

Құрметті қазақстандықтар!

Қоғамда кісі ақысын жеу, баланы аяусыз ұру, педофилизм, нәрестені далаға тастау, өз­өзіне қол жұмсау, ажырасу, кейбір аза­маттар арасындағы қаты гездік жағдайлар, арақ­ша рапқа тәуелділік, отбасындағы келіс пеушілік, террорлық оқи ғалар сынды жалпы адам гер шілік құндылықтарға жат әре кеттер көрініс табуда. Пен дені рухани тұрғыдан аздырып, елдің тыныштығын

бұзып, қор шаған орта мен бүкіл қоғам ның тұтастығына үлкен зиянын тигізетін мұндай жаман әре кеттерге жұрт болып жұмы­лып қарсы күресуіміз керек. Бү гінгідей бірлігіміздің арқасында мұндай жағымсыз, жаман оқи ға лардың жолын кесе аламыз.

Ардақты ағайын!Рамазан – мол сауап жинайтын қасиетті

ай. Адам баласы ізгі амалы арқылы Жаратушының рақымына, нығметіне кенеледі. Жомарт, жанашыр азаматтарды, кәсіпкерлерді көмекке мұқтаж адамдарға қамқорлық көрсетуге, табиғи апат салда­рынан бұзылған үйлерді жөндеуге, жетім мен жесірге мейірімділік танытып, қараусыз қалған қарттарға көңіл бөлуге шақырамын.

Зекет беру – жағдайы келген (шариғат бойынша нисап мөл шеріне жеткен) мұсылманға парыз. Ал зекет берекелі рама­зан айын да берілсе, оның да сауабы еселеніп жазылады.

Қасиетті айдың құрметі үшін азық­түлік, көкөніс пен тұр мыс тық заттарға жеңілдік жаса лып, Құдайы астар мен са да қалар ауы­зашар уақы тында ұйымдастырылса, тойлар ішімдіксіз өткізілсе, жаман дық тың бастауы болған арақ­ша раптың сатылуына барынша жол берілмесе деген тілегімді біл діремін. Осынау жақсы амалдар рамазаннан кейінгі айларда да жалғасын тапса нұр үстіне нұр.

Он екі айдың сұлтаны болған қасиетті рамазанда жасаған амалдарымыз бен ізгі ниеттерімізді Алла тағала қабыл еткей! Еліміз аман, жұртымыз тыныш, тәуелсіз еліміздің болашағы жарқын, әрбір игі баста­маларымыз баянды болғай! Әумин!

2017 жылдың 27 мамыры – қаСиетті рамазан айының бірінші күні!

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫНЫҢ қасиетті рамазан айына байланысты халыққа

ҮНДЕУІ

(Соңы. Басы 1-бетте)

Көк ту – ұлт азаттығының белгісі

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Құтқарушы Христос храмында Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Төтенше және өкілетті елшісі Иманғали Тасмағамбетов Мәскеу және Бүкіл Ресей Патриархы Кириллге I дәрежелі «Достық» орденін тапсырды, деп хабарлады Қазақстанның Ресейдегі елшілігі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығымен Орыс правосла­вие шіркеуінің көшбасшысы «мемлекеттік және қоғамдық қызметке, елдің әлеуметтік­экономикалық және мәдени да­муына қосқан үлесі, халықтар а р а с ы н д а ғ ы д о с т ы қ п е н ынтымақтастықты нығайтуға сіңірген еңбегі үшін» жоғары наградаға ие болды.

И.Тасмағамбетов Қазақстан Республикасы мен ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың атынан награда тапсыру үлкен мәртебе екенін айтты. «Бұл – сіздің бейбітшілік пен келісімді, екі елдің халықтары арасындағы достық қарым­қатынастарды нығайтудағы тынымсыз әрі өлшеусіз еңбегіңізге деген айрықша құрмет, – деп атап өтті қазақстандық дипломат.

– Қазақстанда исламмен қатар, православие діні де қоғамдық өмірде ерекше орны бар жетекші конфессиялардың бірі. Біздің елімізде Орыс православие шіркеуі өте маңызды қызмет атқарады».

Өз кезегінде Патриарх Кирилл көрсетілген жоғары марапат үшін Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа алғысын жеткізіп, барша Қазақстан халқына бейбіт өмір мен өсіп­өркендеу тіледі.

«Достық» ордені – Қазақстан Р е с п у б л и к а с ы н ы ң ж о ғ а р ы наградаларының бірі. Бұл орден­мен қоғамдағы ұлтаралық және аза маттық татулықты сақтау да жемісті жұмыс атқарған, ха лық тар арасындағы бейбітшілікті, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға еңбек сіңірген азаматтар мара­патталады. Орден иегерлерінің арасында БҰҰ Бас хатшысы Пан

Ги Мун, ҰҚШҰ Бас хатшысы Николай Бордюжа, Мәскеу және Бүкіл Ресей Патриархы Алексий II, АҚШ Президенті (1989­1993) Джордж Буш (үлкені), АҚШ­тың 67­ші Мемлекеттік хат шысы Хиллари Клинтон, Ұлы британияның Премьер­министрі (1979­1990) Маргарет Тэт чер, кардинал­епис коп,

Кар диналдар алқасының деканы (2001) Анджело Содано, Сауд Арабиясының королі – Аб дулла ибн Әбдел Әзиз ас­Сауд, Хор­ватия Президенті (2000­ 2010) Степан Месич, Румыния Пре­зиденті Ион Илиеску, Татарстан Республикасының тұңғыш Президенті Минтимер Шаймиев, т.б. бар.

«Достық» орденімен марапатталды

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ, «Егемен Қазақстан»

––––––––––––––––––––––––––––Қорғаныс министрінің орынбасары, генерал-майор Тал ғат Жан жүме-новтің басшы лық етуімен әскери де-легация Минскідегі (Беларусь Рес-пуб ликасы) «Белэкспо» көрме орта-лы ғында өткен 8-ші халықаралық MILEX-2017 қару-жарақ пен әс кери техника көрмесіне барды. ––––––––––––––––––––––––––––

Көрме мақсаты қор ғаныс кәсіп­орындары мен қос мақсаттағы өнім­ді шығаратын кәсіпорындардың өнім үлгілерін паш ету, қорғаныс өнеркәсібі өнімін шығарушылар мен тұтынушылар арасында өзара тиімді байланыс орнату үшін қолайлы жағдайлар жасау болып та­былды. Одан басқа, бағдарлама шеңберінде қорғаныс пен қауіпсіздік аясындағы әскери­техникалық ынтымақтастық мәселелері бойынша ғылыми конференция өткізілді.

MILEX көрмесін ұйымдас тыру шылар қазақстандық халықаралық «KADEX» қару­жарақ пен әскери­техникалық мүлік көрмесіне белсене атсалысып, ұдайы негізде 20 қорғаныс кәсіпорны құрамында жекелеген белорус экспозициясын ұсынып отыратынын айта кеткен жөн.

«Егемен-ақпарат»

Қару-жарақ пен әскери техника көрсетілді

Әмірліктерге визасыз барамыз

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов Біріккен Араб Әмірліктерінің Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрі шейх Абдалла бен Заид Әл Нахаянмен кездесті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Аян ӘБДУӘЛИ,«Егемен Қазақстан»

Кездесу барысында тараптар 2010 жылы 10 мамырдағы Қазақ стан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Араб Әмірлік терінің Үкі меті арасындағы дипло ма тия лық паспортқа ие қызмет кер лерге, сон дай­ақ, келуші азамат тар дың өзара визасыз са­парлар тура лы ке лісімге өзгерістер мен толық ты рулар енгізу туралы хаттамаға қол қойды.

– Осы келісім негізінде енді Қазақстан азаматтары Біріккен Араб Әмірліктерінде 30 күн бойы визасыз еркін жүре алады. Бұл келісім қос мемлекеттің әріптестік байланы­старына жаңа серпін беретіні анық. Шейх Абдалла бен Заид Әл Нахаянмен кездесуіміз сындарлы және өзара сенімділік рухында өтті. Біз екіжақты сая си өзара іс­қимыл және сауда­экономикалық ынтымақтастықты да­мыту мәселелерін жан­жақты талқыладық, – деді Қазақстанның Сыртқы істер министрі.

Қайрат Әбдірахманов екі мемле­кет арасындағы сауда­экономикалық, инвестициялық және мәдени­гуманитарлық байланыстар деңгейін одан әрі көтеру үшін

ынтымақтастықты арттыруға ниетті екенін мәлімдеді. Сонымен қатар, ол Абдалла бен Заид Әл Наxаян Қазақстан Президентінің қабылдауында болғанын айтты.

– Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесу мен үшін үлкен құрмет. Кездесу барысында Жоғары мәртебелі шейx Халифаның сәлемін жеткіздім. Екі мемлекет арасындағы бай­ланыс ширек ғасырдан асады. Ал визалық режімді алып тастау сауда айналымның ілгерілеуіне оң ықпал тигізетін болады. Өз кезегінде бұл БАӘ­нің туристік ағынын ұлғайтады. Мәселен, өткен жылы елімізге 99 мыңнан астам Қазақстан азаматы кел­ген. Енді осы көрсеткіш екі есеге артады деген болжамымыз бар, – деді БАӘ Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрі.

Кездесу кезінде, сондай­ақ, еліміздің «Біріккен химия компаниясы» ЖШС мен БАӘ «Mubadala» компаниясының бас­шылары өзара ынтымақтастық жөнінде меморандумға қол қойды. Келісім бой­ынша басты мақсат – техникалық және экономикалық нәтижелері қос тарапқа да тиімділік беретін жобаның моделін әзірлеу.

4 25 мамыр 2017 жылрухани жаңғыру

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбектің төрағалығымен Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы аясында «Туған жер» бағдарламасын жүзеге асыру мәселесін талқылаған жиын өтті. Жиынға зиялы қауым өкілдері, мәслихат депутатта-ры, қоғамдық кеңес мүшелері, кәсіпкерлер қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бүгінгі таңда тарихи уақыттың адам айтқысыз жылдамдықпен жылжып келе жатқаны – дау туғызбайтын шындық. Бұл, әсіресе, жаһандық ақпараттық-коммуникация технологияларының өте тез әрі үздіксіз жаңаруынан айқын сезілуде. Бұл үдеріс, со-нымен қатар, кезінде алғашқы индустриялық революцияның қозғаушы күші − көмір мен будың біртіндеп ығысып, екінші индустриялық революцияның энергетикалық қуатына негіз болған мұнай мен газға, одан соң атом қуатына, енді міне, үшінші индустриялық революцияның энергия иіріміне айна-ла бастаған балама қуат көздеріне орын бере бастағанынан анық көрініп тұр. Бұл құбылыс, сонымен қатар, төртінші индустриялық революцияның күретамырына айналып үлгерген роботтану үдерісінің жылдамдауы мен биотехнология, инфор-матика және нанотехнология синтездерінен туындап жатқан соны ғылыми жетістіктерден барынша сезіліп отыр.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

«Туған жер» бағдарламасының ая­сын да мектептерде «Туған өлке та­рих ы» сабағын өткізу, ескерткіштерді қа л пына келтіру жұмыстары, қаланың ин фра құрылымын жақсарту мақсатында әлеу меттік маңызды нысандарды жөн­деу, «Таза көше», «Таза аудан» акция­ларын ұйымдастырып, жас тарих шылар мен өлкетанушылардың жиынын өткізу жос пар ланған. Қала тұрғындары өз идея­лары мен бөлісу үшін крау дсор син гтік онлайн­платформа жасалынып, қа ланың туристік картасы сызылды. Сон дай­ақ,

қалалық телеарналардан «Ту ған жер» реалити­шоуы жүзеге аспақ.

Жиында сөз сөйлеген академик Карл Байпақов: «Әр қаланың келбеті те атрлар мен музейлердің көптігімен өл шенеді. Алматының мыңжылдық та­ри хында болашаққа айтар сөзі көп. Же­тісу өлкесіндегі қорғандар – күрделі ар хи тектуралық нысандар. Оның көбі бел гілі. Алматыда ашық музей жасайтын қор ған дар жеткілікті. Оның бірі Ро зы­ба киев кө шесінде орналасқан», – деді.

Қала әкімі бұл ұсынысты қолдап, ежел гі қорғандардың қалдықтары қалған, же кеменшікке өтіп кеткен жерлерді мем лекетке қайтаруды қарастыруды

ұсынды. Өйткені, туған жердің тарихы ұлтқа ортақ.

Қала бойынша салынып жатқан балабақшалар мен мектептердің саны көп. Наурызбай ауданындағы әкімшілік ғимарат пен мектеп, әлеуметтік ны­сандар жылдың соңына дейін құрылыс жұмыстарын аяқтайтыны айтылды. Жеке кәсіпкерлердің демеушілігімен салынып жатқан ғимараттар Алматы шаһарының көркі. Қала әкімі көп ші­лік тің атынан меценаттарға ал ғыс айт ­ты. Сондай­ақ, жазушы, Мем ле кет тік сый лықтың лауреаты Бексұлтан Нұр­же кеұлы аты аталмай жатқан ба тыр­лар дың аттарына көше, мектеп беруді ұсын ды.

Елбасының бағдарламалық ма қа ла­сы аясында жүзеге аспақ жобаны ба­қы лайтын қалалық комиссия құ рыл ды. Қа ла басшысы істің тек сөз ж ү зін де қал май, іске асуын бақылауда ұс тай ты­нын айтты.

Әділ АХМЕТОВ, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері

Өз кезегінде аталмыш құ бы­лыс тардың геосаясатқа да, мем­ле кетаралық қарым­қаты нас тар мен әлемдік нарықтарға да, сол сия қты азаматтық қоғамның жа­ңаша қалыптасып, адамзат ой­санасының жаңаша дамуына да тікелей әсер ете бастағаны кү­мән тудырмайды. Өйткені, бү кіл­әлем дік мегаөзгерістер толқыны қа зір дің өзінде­ақ айқын сыр беріп, пла нета тынысының бо­ла шақ бол мысын болжайтын әйгілі фу ту рист­философтарды да, физ ик терді де, экологтар мен био лог тарды да, макроэкономи­стер мен микроэкономистерді де, тіп ті, мемлекет тізгінін ұстаған сая саткерлерді де жаппай ойлан­ды ра бастағаны шындықтан алыс емес және мұның дәлелдері жет­кі лікті.

Мәселен, Елбасының «Қазақ­стан­2050» Стратегиясы – қалып­тас қан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты 2012 жылы ха­лық қа жариялаған Жолдауы − Елі міздің ХХІ ғасырдың бірінші жар тысының соңына дейінгі тұ рақты дамуына бағытталған алып жобалардың бірегейі. Ен­ді міне, сол стратегиялық, сая­си­экономикалық және әлеу­мет тік мәні зор ұзақ мерзімді жос пардың аясында қыруар ша ­ра лар толассыз іске асырылып жатыр. Олардың ішіндегі өзек ­тілері − елімізді жаппай ин дус ­трияландыруға бағыт тал ған мем ­лекеттік үдемелі инно ва ция лық бағдарламаның екін ші бес жыл­ды ғы мен сол бес жыл дық тың өзе гіне өрілген Ас та на да өтетін әлем нің болашақ энер ге ти калық тех нологияларына бағышталған ЭКСПО­2017 көрмесі.

Жоғарыда айтылғандардың бұл тартпас дәлелдерінің енді бір айқын мысалы − Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты биыл­ғы Жолдауы мен сол құжатпен өзек тес әрі сабақтас, әрі жуырда

ғана ақпарат құралдарында жар­ық көрген «Болашаққа бағдар: ру хани жаңғыру» атты заманауи мақаласы.

Бұлай деуге толық негіз бар. Өйткені, өзге мемлекеттер секіл­ді дамудың тұрақты жолын таң­да ған біздің төл мемлекетіміз де гео саяси, геоэкономикалық және геотехнологиялық мегаөзгерістер ағын ынан тыс қалып отырған жоқ. Кезінде қол жетпестей бо­лып көрінген қиял­ғажайып дү­ниелер бүгінгі таңда еліміздің күн делікті болмысына қалай тез еніп кеткенін байқамай да қал­дық. Тастан сарай да салды рып, айшылық алыс жерлерден жыл­дам хабар да алдырып, сәй гүлік тұлпарларды заманауи авто­кө лік тер мен ұшақтар, хат пен хабар ды SMS, телефон стансала­ры мен пошта қызметтерін ұялы телефондар, сия мен қаламды компьютерлер, кітапханаларды интернет­порталдар, баспахана­ларды принтерлер, кинотеатр­ларды телевизор мен видеотека­лар алмастырып отырғанына да етіміз әлдеқашан үйреніп кет­ті. Оны былай қойғанда, бү гін­де тұтынушылардың қолында жүр ген алақандай ғана айфон­дар мен планшеттер бүкіл ақ па­раттық­коммуникация тех но ло­гияларының көмегімен іске асы­рылатын заманауи қызмет түр­ле рін түгел дерлік қамтамасыз етет ін әмбебап құралға айналып кет к ені де үйреншікті жай бо­лып қалды.

Демек, бүгінгі таңда қа лып­та сып отырған технологиялық жаң ғыру мен әлемдік геосаясат кар тасынан біздің еліміз шет қа­лып отыр деуге ешбір негіз жоқ, се бебі Интернет арқылы бү­кіл әлемдік ақпарат мұхитынан ер кін сусындау өз еліміздің де шек сіз игілігіне айналып кеткені күмәнсіз.

Тәуелсіздік тізгініне ие болған ши рек ғасыр ішінде Қазақстан әуел баста қолбайлау болған эко но микалық қиындықтарды арт қа тастап, дамудың тұрақты жо лына түсіп қана қоймай, бұл күн де бүкіл планетаға танылып,

әлем де гі экономикасы тез да­мып келе жат қан санаулы мем­ле кеттердің са натына қосы лып үлгерді.

Дәл осы тұста және бір шын­дық т ың басын ашып айту парыз. Бү гінгі таңда әлемде өзге мемле­кеттермен терезесі тең болуды армандамайтын, сондай­ақ, гео­саяси, экономикалық, әлеуметтік, технологиялық, демографиялық, мәдени, әскери және қауіпсіздік тұр ғысынан өз әлеуетінің зор бо­луын аңсамайтын, сол сияқты, өз халқының ауқатты және тұрақ­ты дамуын көздемейтін немесе өз қатарының арасынан суыры­лып шығып, арындап алға кет­кен мықтылардың ортасына қо­сы луды көксемейтін бірде­бір ел жоқ десек, артық айтқандық емес.

Сосын, мұның дәлелін алыс­тан іздеудің де қажеті жоқ, се бебі, ал дына стратегиялық мега мақ­сат тар қойып, Мәңгілік Ел болуға бел буған Қазақ елінің өзі де дәл бүгін жоғарыда айтылғандардың нақты дәлелі. Алайда, асқақ ар­мандарды іске асыру кез келген субъектінің қолынан оп­оңай келе бермейтіні де шындық. Себебі, геосаяси мүдделер неғұрлым ау­қ ымды және көздеген нысана лар неғұрлым биік болған сайын, оларға қол жеткізудің де со­ғұр лым күрделі болатыны хақ. Содан соң, биік мұратқа қа жыр­лы еңбек етпей, ащы тер төк пей қол жеткізу әсте мүмкін емес екені де айдан анық. Демек, бұ­ра ла ңы мен соқпақтары көп бұл жол да тұйыққа тіреліп қалуға бол майды. Керісінше, кез келген субъект, мейлі ол мемлекет бол­сын, мейлі ірілі­ұсақты компания бол сын, тіпті, қатардағы кәсіпкер немесе жеке тұлға болсын қайрат пен жігерін жанып, жақсыдан үйрене, жаманнан жирене жүріп, көздеген мақсатқа жеткізетін жол табуға толассыз тырысуы шарт.

Міне, дәл осы тұрғыдан кел­генде, еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басқан үстіміздегі – 2017 жы лы Елбасы өз Жолдауында Қаза қ станның үшінші жаңғыруы бас талғанын жариялап, қайта

тү леу дің айрықша маңызды екі ірі бағытын, атап айтқанда, саяси жаңғыру мен экономикалық жаң­ғыруға ерекше басымдық бер ген болатын. Аталған саяси жә не экономикалық жаңғыру про­цес терін іске асыруда Елбасы, ең алдымен, біздің санамыздың ісі мізден озып жүруі керектігін, яғ ни рухани жаңғырудың қажет еке нін және мұны аталған ал­дың ғы екі реформаның өзегіне ай налдыру керектігін міндеттеп, ол міндетті қалай іске асырудың нақты алғышарттарын да ай­қын дап берді. Сондықтан да болар, аталмыш мақалада ерек ­ше мән берілген бәсекеге қа ­бі лет тілік, прагматизм, бі лім ­нің салтанат құруы, Қазақ стан ­ның революциялық емес, эво­люциялық жолмен дамуы, ұлт ­тық сана, ұлттық мәдени ге не ­тикалық код, туған жер қа си ­еті, латын әліпбиіне кө шу мә ­селелеріне қатысты Ел ба сы ның инно вациялық ой тол ғам да ры мен ұсыныс­ пікірлері ел аза мат­тарының көкейіне ұялап, ерек ­ше үндестік табуда және ол құн ­дылықтардың бүгінгі қоғамда белсенді талқыланып жатқаны жайдан­жай емес.

Түптеп келгенде, Елбасы Жол дауы мен жоғарыда сіл­те ме жасалған заманауи мақа­л а с ында ерекше мән беріл ген құн дылықтар түгелдей − Қазақ­стан ның Мәңгі ел болуы мен өр кениеттің биік сатыларына кө терілу жолындағы рухани мұ­раттары және олардың бар лы ғы да бір­бірімен өте тығыз бай­ланысты нысаналар.

Айтса, айтқандай­ақ, бәсекеге қабілетті мемлекеттің экономи­касы ғана емес, білім саласы да, ден саулық саласы да, ғылымы да, озық технологияға негізделген өн діргіш күштері мен еңбек өнім­ді лігі де, жекелеген азаматтары да бәсекеге өте қабілетті болуы шарт.

Қазақстанның эволюциялық жол мен дамуды таңдауының да өз сыры бар. Өйткені, рево лю­циялық жол таңдаған алыс­жа­қын елдердің бірде­бірінің мұ­рат қа жеткені жоқ, қайта дағ да­рыс тан­дағдарысқа тап болып, ха лықтары азып­тозып, босқын болып, бодандыққа ұшырап жатқанын өз көзімізбен көріп отыр мыз. Сол сияқты, ұлт тық сана сы мен ұлттық ге не тикалық кодынан, дәлірек айт қанда, тарихи санасы мен салт­дәс­түрінен, тілі мен ділінен, діні нен айырылған халықтардың бол­ашағы қараң болатыны да күмән тудырмайды. Өйткені, тарих қойнауында бұған дәлел бола­тын мысалдар жетіп­артылады. Мәселен, келмеске кеткен, шумер, вавилон, аккад және

ассирия өркениеттері жоғарыда ай тылғандардың бұлтартпас дә­лелдері.

Президент көлденең тартып отырған прагматизмнің де аста­ры терең құндылық. Қолда бар­да алтынның қадірін бағаламай, ысырапқа жол беріп, қолдан шы ғарып алған кезде өкініп жататыны мыз жалған емес. Сон дықтан Елбасы кез келген шешім ді жеті рет өлшеп, бір рет қана ке су керектігін меңзеп отыр. Бұл тұрғыдан келгенде, егемен жыл дары Президент ұсынған мега жобалар мен стратегиялық жол даулардың қай­қайсысы да салмақты прагматизмге негізделген. Сосын Елбасы қоз­ғап отырған ұлттық сана мен ұлт­тық мәдени­генетикалық код, ту­ған жер қасиеті – бір­біріне етене жақын құндылықтар әрі олардың іргетасы ұлтымыздың мақал­мәтелдері мен нақыл сөздерінде тұнып тұр. Елбасының әлгі құн дылықтарға сілтеме жасау арқылы қоғамымыздың сана­сы түзелмей ісіміз түзеле қой­май тынын және ұлтымыздың ге нетикалық кодын құрайтын са лт­дәстүрлеріміз бен ана тілі­міз, дініміз және ділімізден айы­рылатын болсақ немесе ту ған жер қасиеті мен киесін ұмы­т атын болсақ, ел болудан қа­латынымызды өте нанымды ес­кертіп отыр.

Президент көтеріп отырған латын әліпбиіне көшу мәселесі елімізді рухани егемендікке апара­тын тура жол, өйткені, бұл – әлем өркениетінің басым көпшілігінің әліпбиі, одан да нақтырақ ай­тар болсақ, бұл әліпби – озық ғылым мен білімнің, заманауи технологиялар мен ақпараттық­коммуникация құралдарының, қаржы мен банк жүйелерінің, сауда­саттық пен туризмнің, бү­кі л әлемдік ғаламтор мен ин тер­нет тің әліпбиі, демек, ең басты да тиімді құралы.

Және бір айқын мысалды еске салудың реті келіп тұр. Жо ғарыда айтып өткендей, бү­гін гі таңда қарқынды мега өз ге­рістерге толы әлем динамика­сы футурист­философтар мен ғалымдарды да бей­жай қал­дырып отырған жоқ. Мұның ай­қын дәлелі төмендегідей. Әлем қау ымдастығына әйгілі әрі жар­ты ғасырдан астам тарихы бар «Эко номист» деген айдарман ағыл шын тілінде Ұлыбританияда апта сайын шығып тұратын ғылыми іргетасқа негізделген халық аралық басылымның білік­ті сарапшыларының «Ме га өз ге­рістер: 2050 жылғы әлем» де ген атпен 2012 жылы жарық көрген біртомдық туынды бүкіл әлем на­зарын өзіне бірден аударып алған болатын. Себебі, бі лік ті де кәсіби

сарапшылар то бының қаламынан шыққан әл гі басылымда үсті міз­дегі ХХІ ғасырдың алдағы 40 жылын да әлемдік геосаясат пен халықаралық қатынастардың да, қаржы жүйелері мен эконо ми­калық байланыстардың да, сол сияқты, ғылым мен мәд е ниеттің, қор шаған орта мен әлем қау іп­сіз дігінің болашақ бол мы сы ның да қалай өзгеретіні жайында сал мақты да салиқалы пікірлер түйі н делген. Туындыда, соны­мен қатар, қоршаған ортаның күй реуі тоқтала ма, геномика мен денсаулық сақтау саласын­да революция бола ма, әлемнің дамыған елдеріндегі теңсіздіктің ұлғаюы жалғаса бере ме, осыдан 40 жылдан соң әлемнің қай елінің эко номикасы басымдыққа ие болады? т.с.с. өзекті сауалдарға атал мыш туындыны құрастырған 20 сарапшы дәйекті де дәлелді тал дау жасай отырып, әлемнің 2050 жылдарға дейінгі болмысын өте нанымды суреттейді.

Кітаптың өн бойынан құрас­ты рушылардың бәріне ортақ бір сипат айқын байқалады. Өз жаз баларында олардың қай­қай­сысы да болашаққа үңілмес бұ­рын, алдымен, өткен тарихқа көз жүгіртеді. Бұл әдіс оларға бү гінгі өркениет болмысында орын алып отырған сан­қилы ме га өзгерістер мен үдерістердің мә ні мен ауқымын дәл бағамдап, олар дың динамикасын терең түй­сінуге мүмкіндік берген.

Кәсіби сарапшылардың пікі­рін ше, әлем экономикасының та яу болашақтағы қозғаушы күші, бі рін шіден, әлемдік жаһандану үде рістері болса, екіншіден, Азия эко номикасының әуел бастағы та рихи басымдықтарына қайта ие бола бастауы болып табыла­ды. Бұл тұрғыдан келгенде, «жа­һан дану» деген ұғым әлемдік на рықтардағы интеграциялық үдерістердің екінші атауы деуге лайық. Ол үдерістердің негізгі басымдықтары, біріншіден, тран спорт пен коммуникация жүйелерін дамыта түсуге мүм­кін дік беретін технологиялық инно вациялар болса, екіншіден, ер кін сауда мен инвестициялық кли матты және миграциялық про цестерді жеңілдететін саяси ше шімдер.

Бір сөзбен айтқанда, бүгін гі таңдағы «жаһандану» деге ні міз – әлемдік нарықтардың мем ле­кет тік шекараларды аттап өтіп, сыртқа қарай кең қанат жаюы. Бұл үдеріс, сонымен қатар, тек эко номикалық қатынастармен ға­на шектелмейді. Бұдан былайғы жер де «ұлттық шекаралар» мен «географиялық кеңістіктер» де­ген ұғымдар әлсіреп, керісінше, халықаралық қатынастар деген ұғымның аясына жұмыс қолы мен тауарлардың да, капи тал мен технологиялардың да, тіпті, идея лар мен мәдени­рухани құн­ды лықтардың да сыйып кететіні жә не олардың емін­еркін айналу­ына ешнәрсе бөгет бола алмайты­ны көзге ұрып тұр.

Мұның айқын дәлелі ретін­де кеше ғана Қытай астанасы Бейжіңде әлемнің 29 елінің бас­шы лары мен жүзден аса мем­ле кет тердің өкілдері мен ең ірі халықаралық саяси жә не қар жы ұйымдарының жетек ші ле рі бас қосқан «Белдеу және жол» ын­ты мақтастық форумы. Бұл форум – жаһанданған ХХІ ғасырдағы мүд делер тоғысының ең айқын кө рі нісі. Дәл осы халықаралық мега форум мен оның арнайы сессияларында сөз сөйлеген Қазақстан Президентінің пікірі мен ұсыныстары Қытай Халық Рес пуб ликасының төрағасы Син Цзиньпин тарапынан өте жо ға ры бағаланып, біздің еліміз транс­құрылықтық транзиттік та сы­мал даудың «чемпионы» деген шы найы мадаққа ие болды.

Бұл айтылғандардан шығатын қо рытынды төмендегідей болмақ. Елі міз осылайша, эволюциялық жол мен дами берсе, халқымыз көз деген мақсат­мұраттарына мін детті түрде қол жеткізеді.

Туған жердің тарихы – ұлтқа ортақ

Мәңгілік елдің өркениеттік мұраттарыСуретті түсірген Ерлан ОМАРОВ, «Егемен Қазақстан»

25 мамыр 2017 жыл 5Экономика

Біліктілік – ауыл дамуының алғышарты

Мал шаруашылығы ата кәсібі­міз ғана емес, еліміздің азық­түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ете тін маңызды салалардың бірі сана­ла ды. Мал басының басым бөлігі, яғни 80 пайыздан астамы қосал қы шаруашылықтарда шоғыр ланған­дықтан, Елбасы тапсыр масымен оларды кооперативтерге бірікті ріп, оңтайландыру шаралары ның қолға алына бастауы өте құптарлық.

Мемлекет басшысы өз Жолдауында агроөнеркәсіптік кешенді болашағы зор салалардың бірі ретінде кезекті рет атап көрсете отырып, ауыл шаруашылығын Қазақстан экономикасының жаңа драйверіне айналдыру жөнінде нақты міндеттер қойды. Бүгінде еліміздің әлемдік азық-түлік нарығында өз орнын алуы және ең алдымен, эколо-гия лық таза тағам өнімі арқылы бірін-ші орынды иеленуі еліміздің бас ты мақсаты болып саналады. Алға қой-ған мақсаттарға толығымен қол жет-кізу үшін Елбасы агроөнеркәсіп кеше-нін дамыту жөніндегі мемлекеттік бағ дар ламаны бекітті. Бағдарламаны жүзеге асырудағы негізгі тәсілдің бірі – шағын және орта шаруашылықтарды ауылшаруашылық кооперациясына тарту болып табылады. Осы орайда, болуы мүмкін қателіктерге бой алдыр мау үшін бірнеше алғышарттарды ескер ген жөн. Олардың ішінде бірінші кезекте кадр мәселесіне айрықша назар аударғым келеді. Экономиканың қай саласын алсақ та, қаржыны тиімді игеретін де, ғылым жаңалықтарын енгізетін де – білікті ма-мандар. Бұл мәселе ауыл шаруашылығы үшін әлі де өзек ті проблема болып есептеледі. Сала ны реформалауда кейбір ұшқа ры лықтар жіберілуі салдарынан тәжі ри белі кадрлар басқа жақтарға ауысып, жоғары және арнаулы орта білімді мамандар 40 пайызға дейін азайып кетті. Аға буын ізбасарларын дайындау, орналастыру, тұрақтандыру күрт төмендеді. Осындай себептерден ауыр еңбекті, көп мехнатты талап ететін ауыл шаруашылығына, соның ішінде мал шаруашылығына қызығатын жастар қатары сиреді. Бұрындары ауыл шаруашылығы мамандықтарында ұлдар жағы басым болып келсе, қазір қыздардың үлесі 70-80 пайыз. Олардың көпшілігі елді мекендерге барып, жұмыс істегілері келмейді. Өйткені, жайлы баспанамен қамтамасыз етіл меуі, жалақының төмендігі, еңбек ахуалы ның нашарлығы, мұның бәрі тұр мыс тық ахуалға кері әсер ететін жағым сыз факторлар екені даусыз. Сондық тан, аграрлық секторды білікті маман дармен қамтамасыз етуді жүзеге асы ратын тиімді жүйені жалпы мемле-ке ттік міндет ретінде айқындап алуымыз қажет.

Ол үшін мектептен бастап балалар-ды белгілі бір мамандыққа бейімдеу саясаты қолға алынса, ал ғылыми зерттеу институттарында, ауыл шаруа-шы лығы факультеттерінде, колледж-дерде кіші аграрлық академия, жас фермерлер мектебі бағдарламалары енгізілсе, құба-құп болар еді.

Жасыратыны жоқ, ауыл еңбек кер-лерінің инновацияға, ғылыми техни-калық жетістіктерге құштарлығын, белсен ділігін арттыру жайы да назар-дан тыс қалып келеді. Әсіресе, ауыл шаруашылығы саласында білім тарату-дың тиімді жүйесін қалыптас тырудың маңыздылығы жете ескеріле бермейді. Білім беру тек жоғары оқу орындарымен шектеледі деген түсінік әлі басым. Сондықтан, сабақтастық дәстүрін қайта жаңғырту үшін жүйелі түрде үздіксіз білім беру, кадрларды қайта даярлау мен біліктілігін арттыру өте қажет. Жаңа заманға сай инновациялар жүзеге асырылып жатыр дегеннің өзінде ауылдарда дәстүрлі технологиялар сақталып қалғанын, бастауыш кәсіптік білімі бар мамандарға сұраныс көп екенін жете ескерген жөн. Кез келген елдің аграрлық экономикасының негізгі тұтқасы саналатын қарапайым шаруа адамының жұмыс дәрежесі мен мәр-тебесін көтеру де көкейкесті мәсе-лелердің бірі. Қазіргі кезде бұл бағыт-тағы іс-шараларды жандандыруға «Атамекен» ҰКП құрамындағы Агро-компетенция орталығы тартылып отыр. Ел тұрғындарының 18 пайызы ауыл шаруашылығы кәсібімен айналыса-тынын, 190 мыңнан аса шаруашылықтар барын ескерсек, «жалғыздың үні шықпас, жаяудың шаңы шықпас» деген нақыл еске еріксіз оралады.

Меніңше, ауылдық жерлерде кон суль тативтік-ақпараттық кеңес беру және білім тарату орталықтары көптеп құрылса, ұтарымыз көп болмақ. Аудандарда орналасқан ауылшаруа-шылық колледждер базасында білім тарату, фермерлерге консультативтік-ақпараттық қызмет көрсету орталық-тарын ашу орынды. Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданындағы Шелек қаласында шетелдік инвесторлар кеңесі арқылы Филип Морис компаниясы құрған агробизнес орталығы табысты жұмыс істеп келеді. Осы үлгіні кеңінен таратып, жақсы тәжірибелерін пайдалану керек.

Әйіп ЫСҚАҚОВ,биология ғылымдарының докторы, профессор

– Қайрат Нематұлы, АХҚО­ның ахуалы қалай? Іске қосылатын уақыт та таяп қалған екен...

– Иә, өздеріңіз білетіндей, «Астана» халықаралық қар-жы орталығы 2018 жыл дың 1 қаңтарынан бастап толық іске қосылады. Ал ал да ғы қыркүйек-қазан ай ла р ын да бир-жа жұмысын бас тамақ. Біз оны Орталық Азия өңірін дегі іргелі заманауи қар жы лық құрылымға айнал дыру ды көздеп отырмыз. «Астана» халықаралық қар жы орталығын құру тура лы Конс-титуциялық заңға Елба сы 2015 жылғы желтоқ санда қол қойған болатын.

АХҚО-ның негізгі міндет-тері қаржылық қызметтер са-ласында инвестициялау үшін тартымды орта құру арқылы ел экономикасына инвестициялар тартуға жәрдемдесу, еліміздің бағалы қағаздар нары ғын дамы-ту, оның ха лық ара лық капитал нарық тары мен ықпалдасуын қам та масыз ету болып табы-лады. АХҚО сондай-ақ, елі-мізде сақтандыру, банк қыз-мет тері мен исламдық қар жы-лан дыру нарығын дамы ту ға да мүдделі. Бұл жалпы ал ғанда, бүкіл өңірдің қаржылық хабы-на айналуы тиіс орталық. Осы ретте біз әлемнің ең мықты қор биржаларымен әріптестік орна-туды көздеп отырмыз. Бүгінде Шанхай қор биржасымен келіссөздер жүргізілуде. Осы жылдың соңына дейін нақты нәтижелер анықталады деген үміттемін. Сондай-ақ, әлемдегі

ең ірі қор биржалары, мысалы, NASDAQ және Лондон қор бир-жаларымен ынтымақтастық ор-натудамыз. Қалай болғанда да, жаңа биржа осы саладағы бар қағидаттар мен халықаралық стандарттар бойынша жұмыс істейтін болады. Яғни, ағылшын құқы ғы қағидаттарына сәй кес құры латын болады. Бұл біз үшін өте маңызды. Себебі, «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры арқылы жүргізіліп жатқан жекешелендіру, ірі ұлттық ком-панияларды жекешелендіру бағдарламаларын іске асыру-мен қатар жүзеге аспақ. Елбасы айтқандай, «Астана» қаржы орталығы Қазақстанның қар-жы инфрақұрылымының ядро-сы, содан кейін бүкіл Орта лық Азия өңірі үшін қаржы лық хабқа айналатындығына сенімдіміз.

– Ал қазіргі күні «Бір бел деу, бір жол» бастама­сы бүкіл Орталық Азияның бас ты стратегиялық бағ дар­ла масына баланып отыр ға­нын ескерсек, мұндай ха лық ­аралық форумның аясын дағы келіссөздердің АХҚО үшін орны бөлек шығар?

– Әрине, өте маңызды келі-сімдер жасалды. Әлемнің 30-ға жуық мемлекетінің басшы-лары қатысқан «Белдеу және жол» халықаралық ынтымақтас-тық форумы «Бір белдеу, бір жол» бастамасының аясында ұйымдастырылғаны бел гі лі. Оған Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев та қатысып, сөз сөйледі. Жалпы, аталған форумда талқыланған

мәселелер Қазақстан үшін аса маңызды екені айтпаса да түсінікті. Дегенмен, ерекше тоқталатын жайт, бұл бастама алғаш рет Қазақстан жерінде жариялануы. Нақтырақ айт сақ, 2013 жылы Қытай көшбас шысы Си Цзиньпин «Жібек жолы-ның экономикалық бел деуін» жүзеге асыру идеясын Астанада, «Назарбаев Уни вер ситетінде» әлем назарына ұсынды. Шын мәнінде, Қазақстан «Бір белдеу, бір жол» жобасын іске асыру-да Қытайдың Еуразия кеңісті-гіндегі сенімді әріптесі болып табылады. Қазақстан қазіргі таңда «Жібек жолы» баста-масын жүзеге асыру бары сын-да маңызды рөлге ие. Мә се лен, Қазақстан Прези денті Нұрсұлтан Назарбаев фо румда сөйлеген сөзінде «бір ле се даму арқылы тұ рақ ты лыққа қол жеткізу» ұс таны мы бүгінде көптеген елдің эконо микалық мүддесіне сай келетін халықаралық ынты мақ тастықтың тартым-ды формасы болып саналаты-нын жеткізді. Осыған орай, Жібек жолының нақты сұлбасы көріне бастаған қазіргі кезде бұл мак ро өңірлік кооперация-ның бір лескен стратегиялық

үйлесімі қажеттігін, сондай-ақ, Жібек жолы бас тамасын іске асыру тұтас бір өңірлерді, соның ішінде Орта лық Азия-ны жаһандық деңгейде жаңа тұрпатта танытуға мүм кін дік беретінін айтты. Ал халық-аралық қаржы орталы ғын құру Қазақстанды да өз дең гейінде жаңа тұрпатқа бейімдейтінін ескерсек, «Бір белдеу, бір жол» бастамасын белгілі бір мөлшерде біздің елдегі жаңаша бағыттағы ұмтылыстармен байланыстыруға болады.

Бұл форумның аясын-да АХҚО делегациясы Қы тай Халық Республи касы ның қар-жы институттары өкіл дері мен кездесті. Оның ішінде, ҚХР құнды қағаздары нары ғын рет-теу комиссиясы ның төр ағасы Ли Шиюй, Шан хай қор бир-жасының төрағасы У Цинмен, Азия инфра құ ры лымдық ин-вестициялар банкінің вице-президенті, Қытай Өнеркәсіптік және ком мерциялық банкінің (ICBC) өкілдері бар. Кездесу ая сында «Астана» халықара-лық қаржы орталығы мен Қы-тай реттеушілері арасындағы ынтымақтастық, қытай лық инвесторлардың қазақ стан дық

капитал нарығы на енуі, АХҚО биржасын құру жә не дамыту бойынша Шанхай қор биржасы-мен стратегиялық ынтымақтас-тық, Қазақстандағы қытай банк-терінің АХҚО базасындағы есептік-клирингтік қызметтің дамуы мәселелері талқыланды. «Астана» қаржы орталығының «Жібек жолының экономи-калық белдеуі» бағдарламасы аясында қаржы қызметін көр-сететін орталық ретінде жұ мыс істеуіне әлеуеті зор. Яғни, «Бір белдеу, бір жол» бастамасы, қай жағынан алып қарасақ та, бізге ашылған мол мүмкіндік болып отыр.

– Форум аясында сондай­ақ, «Астана» халық аралық қаржы орталығы мен қытай­дың Цинхуа универ ситеті арасындағы өзара түсіністік пен ынты мақ тастық жайлы меморандумға қол қойылды. Осыған тоқ талсаңыз?

– Дұрыс айтасыз, бұл да біз үшін өте маңызды келісім. Меморандум жасалуының бас-ты мақсаты қаржы орта лығы қызметкерлерінің білікті лігін арттыру жолында бірік кен ғылыми жобаларды жүзе-ге асыру болып отыр. Цин-хуа уни верситеті Қытай дағы 1911 жылы құрылған ең не-гіз гі уни верситеттің бірі. Осы ел де гі ең негізгі 9 элита лық оқу орын дарының қата ры на енеді. Үнемі ұлттық рей тинг-тің ал ғашқы орындарына ие. Ал халық аралық деңгейдегі мамандарды даярлау − АХҚО-ны ірі қаржы орталықтарының бірі ретінде қалыптастыру жолын дағы маңызды қадам. Бүгінгі таңда АХҚО қызмет-керлердің кадрлық резервін қалыптастыру және қаржылық қызметтің жоғары деңгейін қамтамасыз ету мақсатында халықаралық стандарттарға сәйкес кәсіби даму бағдар лама-сын жүзеге асыруда. АХҚО өкілдері АҚШ, Ұлыбритания, Жапония елдерінде білім алады. Енді Цин хуа университетімен де тә жі ри бе алмасу мүмкіндігі туды.

− Әңгімеңізге рахмет.

ӘңгімелескенДинара БІТІКОВА,

«Егемен Қазақстан»

БейжІң − АСТАнА

Сәті түСкен Сұхбат

туыСтық туы

«Бір белдеу, бір жол» − бізге ашылған мүмкіндік»– дейді «Астана» халықаралық қаржы орталығының басқарушысы Қайрат КЕЛІМБЕТОВ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қытай астанасы Бейжіңде өткен «Белдеу және жол» халықаралық ынтымақтастық форумына барғанымызда оған Қазақстаннан қатысқан делегация құрамында болған «Астана» халықаралық қаржы орталығының (АХҚО) басқарушысы Қайрат КеЛІМБеТОВПен сұхбат тасудың сәті түскен еді. Қ.Келімбетов аталған форум ның халық­аралық маңыздылығын, оның аясындағы келісімдердің елімізге әсерін, әсіресе «Астана» халықаралық қаржы орталығының жұмысына ықпалы зор екендігін айтты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

нәзира жӘРІМБеТОВА, «Егемен Қазақстан»,Қайрат МҰҚАТОВ,журналист

Халқымыз түбі бір түркі-тілдес өзбек халқын «өзбек – өз ағам» деп іш тартқан. Тари-хымыз да «ауылы аралас, қойы қоралас» жатқан халық пен жібек жіптей өріледі. Бүгінгі экономикалық дамудағы мүд-де ортақтығы іргелес қос мемлекетті интеграция лық қадамдарға шақырады. Қос-танай облысы еліміздегі ма-шина жасау саласының ірі орталығына айналып келеді. «АгромашХолдинг» және «СарыарқаАвтоПром» маши-на құрастыру зауыттарынан қазір үздік ауылшаруашылық техникалары мен Toyoto, Ssang Yong, Ivego, JAC секіл-ді әлемдік брендтер сапқа қойылады. Қостанай облысы экономиканың даму ырға-ғын еселеу үшін жан-жақты интеграциялық ізденістерге барып отыр. Қазақстанның өндірісі де, ауыл шаруашылығы да дамыған аймағы саналатын Қостанай облысы мен Өзбек-стан Республикасының бір-бірінен алатыны да, үйре-неті ні де баршылық. Маши на жасау саласы Өзбекстан да да да мып отыр. Наурыз айында Астанада өткен бизнес-форум-ға келген сапарын да Өзбек-стан президенті мен Қос т а-най облысының бас шылы-ғы автокөлік өнді рісін дегі ошақ тандыру жөні нен келісім жасаған болатын. Жақында об-лыс әкімі Архимед Мұхамбетов бастаған Қостанай делегация-сы Өзбекстанда болып қайтты.

− Біз Ташкент және Самар-қан қалаларында өзбек-стандық бизнес өкілдері мен кездестік. Сапар мақсаты тәжі-рибе алмасу, зерделеу бола-тын. Қостанайдағы «Сары-арқаАвтоПром» мен өзбек-стандық «G Uzbekiston» за-уыттары ынтымақтаса жұмыс істейтін болады. Таяу арада Өзбекстан жағынан біз үш мың машина жинақталымын

алып, өзімізде құрастырып, сапқа қоямыз, − дейді Архимед Бегежанұлы.

Дегенмен, қостанайлық «СарыарқаАвтоПром» кәсіп-орны ның өзбекстандық әріп-тесімен ынтымағы зауыт тағы игі істердің бір парасы ғана. Қостанайлық зауыттың не-гізгі мақсаты алдағы уақытта элект ромобильдер өндіру бо-лып отыр. ЭКСПО-2017 халық-аралық көрмесіне облыс JAC электромобильдерін апарады.

Қостанай облысы делега-циясының Өзбекстанға са-парында туризм мәселесі екі жақтың негізгі ортақ мүддесі екені айтылды. Ташкенттің түбінде «Чимган» туристік кешенін өзбек ағайындар өз-дерінің екінші Швейцария-сы деп атайды. Тарихы терең Самарқан, Бұхара да қашан-нан туристердің сүйікті ор-нына айналған . Мұндай қызық ты орынды көрші ел-ден көптеп санауға болады. Архимед Мұхамбетов қос-та найлық туризм фирмала-ры мұны өз бағыттарына қосатындығын айтты. Екі ел арасындағы туризмді

жандандыру мәселесін Қа зақ-станның Өзбекстандағы Тө-тенше және өкілетті елшісі Ерік Өтембаев та қозғады.

– Біз қазір Ұлы Жібек жолы бағытын дамыту үшін арнайы ұсыныс әзірлеп жатырмыз. Түркістан, Шымкент, Самар қан қалалары бұл бағыт тың негізгі бекеттеріне айналады. Бұл бағытта жасалатын жобалар екі елдің ынтымағын кү шей те түседі, − деді Ерік Өтембаев.

Сапар барысында ауыл шаруа шылығы және өзге сала-лардағы тауар алмасу мәсе лесі қаралды. Бұл орайда Өзбек-станның көкөнісі мен Қоста-найдың алтын астығы алдымен ауызға ілінді.

– Қостанай облысы өте тиімді жерде орналасқан. Ол Ре сей дің үш облысымен шек-теседі, біздің облыстан 600 ша қырым радиуста шама-мен 20 миллион халық бар. Қос танайдағы индустрия-лық аймаққа өз кәсіпорын-дарың ды салып, оның өні мін Ресей нарығына алып шығу-ға то лық мүмкіндік бар. Біз Ре сей Федерациясымен бір эко номикалық одақтамыз.

Сон дықтан, көршімізбен тауар ай налымы жыл сайын артып келеді. Қазір Қазақстан арқы лы өтетін Батыс Еуропа – Батыс Қытай жолының құрылысы са-лынуда. Сондықтан, бұл бағыт-та логистиканы өте тиімді пайдалануларыңызға болады, − деді облыс әкімі Архимед Мұхамбетов Ташкент пен Са-марқан қалалары бизнес өкіл-дерімен кездесуде.

Осы орайда, Қостанай об-лысы ірі трансұлттық логис-ти калық орталыққа айнала-тын болады. Қостанай облысы әкі мінің орынбасары Мейір-жан Мырзалиев Өзбекстанға Қостанай жерінен өндірілетін азық-түліктің экспорттық қуа-тының мықтылығын тілге тиек етті. Мал еті, астық, бас-қа да азықтық заттарды Өз-бек станға жіберуге, олар ды Қос танайдың құнар лы топы-рағын да өзбек кәсіпкер лерінің жы лыжай, мал фермаларын салып, өздері өндіруіне де мүмкіндік жасалатынын айтты. Қостанайлық делегация өзбек ағайындарға мүмкіндік жасау-ды бекер ұсынған жоқ. Келер жылы облыс орталы ғында

агроөнеркәсіптік логис ти-ка лық хаб-қойманың құры-лысы аяқталмақ. Ол заманауи тоңазытқыштармен, мұз дат-қыштармен жабдық тала ды. Сонымен қатар, онда ауыл-шаруа шылық өнімдерін өңдеу алаңдары, көлік қоятын орын-дар, қонақ үйлер орналасады. Кәсіпкерлер үшін осы жерден өнім сертификаттарын беру, кедендік декларациялар алу мәселелері шешімін табатын болады.

Қостанай облысы мен Өз-бек станның тауар айналысы өткен жылғы есеп бойын ша 94 миллион долларды құра-ған. Ал үстіміздегі жылғы нау рыз айында Қазақстан мен Өз бекстан президенттерінің кездесуінде екі ел арасындағы сауда айналымын 5 миллиард долларға жеткізу қажеттігі ай-тылды. Бұл үлкен міндет екені айқын. Қостанай облысының оған қосар үлесі жөнінде Қа-зақ станның Өзбекстандағы Тө тенше және өкілетті елшісі Ерік Өтембаев көптеген жоба-лар дайындалып жатқанынан хабардар етті.

− Ең бастысы, өндірістік са ладағы дамуды басшылыққа алатын боламыз. Сондықтан біз кластерлік жобалар жасап жатырмыз, оған Қостанай об-лысы белсенді қатысады. Ал ауыл шаруашылығындағы та-уар айналымы өз алдына бір төбе. Бұл орайда да, Өзбек-стан мен Қостанай облысы бір лес кен кәсіпорындар құра-ды. Бірлескен кәсіпорын дар Өзбекстан және Қазақ стан кәсіпкерлеріне де Еура зия лық одақ нарығына шығу ға мүм-кіндік туғызады. Екін шіден, Өзбекстан арқылы Қазақстан кә сіпкерлері Ауған стан, Пәкіс-тан, Үндістан нары ғын қамти-тын болады, − деді елші Ерік Өтембаев.

Демек, Қостанай делегация-сының Өзбекстанға сапары Ел-басының интеграциялық үде-ріс терді дамыту тапсырма сын орындауда да маңызды екенін айтқымыз келеді.

ҚОСТАнАй

Өзбек ағайынмен ортақ мүдде бар

6 25 мамыр 2017 жылқоғам

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мемлекет басшысының бастамасымен ұлттық білім беру жүйесі мен әлемдік ғылыми білім берудің озық тәжірибесін бай ланыстыра отырып, қазақстандық жоғары білімнің ұлт­тық брендін қалыптастыру мақсатында құрылған На зар баев университеті бүгінде Еуразия кеңістігінің дәл орта сында орналасқан халықаралық жоғары оқу орнына ай налд ы. Халықаралық академиялық стандарттарға сәйкес жұ­мыс істейтін және дербестік пен академиялық еркіндік қа­ғидаттарын басшылыққа алған университет биыл үшінші тол қын түлектерін шығарып салмақ. Осы қуанышты күн қар­саңында «Назарбаев университеті» дербес білім беру ұй ымы­ның президенті Шигео КАТСу мырзамен әңгімелескен едік.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан»

Осымен 7-ші рет өткен халық-ара лық жастар форумының негізгі мақ саты – бірлік, мәдени-рухани жә не интеграциялық бай ла ныс -тарды нығайту. Алғаш рет «Бір-лік – Единство.kz» форумы 2011 жы лы облыстық этномәдени бір-лес тік тердің жастар құрылымы үй лес тіру кеңесінің бастамасымен өт кен еді. Облыстағы жастар бір-лестігі үйлестіру кеңесінің тө рай ы - мы Элина Паулидің айтуынша, биылғы жылғы форумда жас тар арасындағы дипломатиялық, этно с- а ралық байланыс және тұ рақ ты-лық пен кәсіпкерлікті дамыту мә се-лелері бойынша пікір алмасылды. Өйт кені, жастарды бизнес қатты қы зықтырады.

Жиын аясында қатысушылар С.Торайғыров атындағы мем ле-кет тік университеттегі пленарлық оты рыс тарға қатысты. Сондай-ақ, олар шетелдік меймандарға бизнес-стартап жобаларын ұсынды жә не оларға инновациялық идеяларын

таныстырды. Мысалы, оқушы Со-фья Клочкова «ақылды розетка» жасап шығарыпты. Құ рыл ғы үйде токтан ажыратуға ұмы тып кеткен құралдарды ұялы те лефон арқылы қашықтан сөнд і руге мүмкіндік береді. Көрме қо нақтарын бар-жо-ғы 90 секунд ішін д е Рубик куб игін жи найтын ро бот таңдандырды. Бұл идея ав то р лары – IT-HOUSE иннова-ция лық білім беру орталығында оқи-тын 4-ші сынып оқушылары Әлім Бақытжанов пен Нұрдәулет Тойжан. Ал жас кәсіпкер Әлия Қо нысбаева Tafella деген жобасы ар қылы тәтті талқан, жаңғақ қо сы л ған жентінен дәм татырды. Әлия ұлт тық тәтті өнімдерін шет елдерге шығ аруды армандайды.

– Павлодарды болашақ кәсіп кер -лер қаласы деп айтуға болады. Фо-рум барысында байқа ға ны мыз дай, жастар бизнеске өте жа қын. Осын-дай форумдар өткізу өте қа жет әрі пайдалы, – деді Плеханов атын дағы бизнес-инкубаторы инс титутының директоры Руслан Ма медов.

Павлодар облысы

Мира БАЙБЕК, «Егемен Қазақстан»

Қазақстандық жоғары оқу орнына ресми сапармен алғаш рет келіп отырған БҰҰ жоғары мәртебелі өкілі қатысқан іс-ша ра ға ҚазҰУ басшылығы, оқы ту шылар мен студенттер, дип ло м а тиялық миссия, қо ғам жә не бұ қа ралық ақпарат құрал да ры ның өкілдері қатысты.

ҚазҰУ ректоры, академик Ға-лым Мұтанов қадірлі мейманд ы уни верситет қызметімен жә не же тістіктерімен, БҰҰ-ның тұ-рақ ты даму жөніндегі «Ака де-миялық ықпал» бағ дар ла ма сы -ның жаһандық хабы жайлы жұ-мыстарымен кеңінен таныс тырды.

Кездесуде Насир Абдулазиз әл-Насер БҰҰ Өркениеттер альянсінің жұмысы, қызметінің не гізгі бағыттары мен акаде мия -лық бірлестіктің альянс бағ дар -ламаларына қатысуы тура лы айт-ты. «Үздік жоғары оқу орын-дарының бірі болып табы латын мұндай беделді уни вер ситеттің оқы тушылары мен студенттерінің ал дында сөз сөйлеу мен үшін үл-кен мәр те бе. UNAOC сіздердің уни вер си те ттеріңіз тәрізді оқу орын да ры ның мәдениеттер ди а-логын да өмірлік маңызды рөл ат-қа ра ты нын мойындайды», – деді БҰҰ Өр кениеттер алья н сі нің бас-шысы.

Ол өз сөзінде, сондай-ақ, білім бе рудің альянс жұмысындағы бас ты басымдықтың бірі екен-ді гін атап өтті. «Жастарға үлкен кө ңіл бөлінуде, жаһандық түрлі жо баларға көптеген универси-те т тер қосылуда және олар ұй-ым ның мәдениетаралық диалог, бейбітшілік пен өркениетті сақ тау жөніндегі бастамаларына қол дау көрсетуде», – деді ол.

Насир Абдулазиз әл-Насер ға ламдық күн тәртібіндегі сұ рақ-тарға толыққанды жауап бер ді. Ол Қазақстанның әлемдік қо ғам-дас тықтың қолдауына ие болған яд ролық қаруды таратпау және ай мақтық қауіпсіздікті сақтау

жө ніндегі бейбіт бастамаларын, Си риядағы жағдайды реттеуге қос қан мемлекеттің үлесін ай рық-ша атап өтті.

«Радикалды экстремистер өз-дерін жақтаушыларды жастар ара сынан іздейді, оған себеп – сау атсыздық, кедейлік және жұ-мыс сыздық. Мектепте және уни-вер ситеттерде жастарды мә де-ни ет тілікке үйрету маңызды, біз бір-бірімізді құрметтей білуіміз ке рек. Білім, ғылым және жаңа тех нологиялар әлемнің тұрақты да муының негізі болуы тиіс. Бұл ұжымдық күшті талап етеді. Қазақстан бейбітшілік пен тұрақ-ты лықты сақтауға көп күш салуда, біз оны бағалаймыз», – деді БҰҰ Өркениеттер альянсінің же тек шісі.

Бұл кездесудегі қозғалған бас-ты тақырыптың бірі – ЮНЕСКО қол дауымен 2020 жылды «Әл-Фа раби жылы» деп жариялау бас-та масы болды. Ұлы философтың 1150 жылдық мерейтойына орай халықаралық деңгейде іс-ша ра-лар өткізу туралы ҚазҰУ идея-сы на қолдау білдірген БҰҰ Өр-ке ниеттер альянсінің жоғары өкі лі: «БҰҰ-ның тұрақты даму бой ынша «Академиялық ықпал» жа һандық хабын басқаратын әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық уни верситеті – әлемге танымал ғы лым мен білім орталығы. Бұл ұлы ойшыл және үздік философ ибн Әбу Насыр әл-Фарабидің құ р - метіне аталған жалғыз оқу ор ны. Оның мұрасы күні бүгінге дей-ін ақыл мен жүректі байытып, бі лімнің қайта жаңарған күшінің жар қын үлгісі болып табылады», – деді.

Ғылыми кеңестің шешімімен білім мен ғылымның дамуына қосқан айрықша үлесі үшін На-сир Абдулазиз әл-Насерге уни вер-ситеттің құрметті докторы атағы берілді. Оны растайтын құжат пен мантияны ЖОО рек торы Ғалым Мұтанов БҰҰ Өр ке ниеттер альянсі жетекшісіне сал танатты түрде табыстады.

АЛМАТЫ

«2020 жыл әл-Фараби жылы болуы керек» – дейді ҚазҰУ-мен ынтымақтастық меморандумына қол қойған БҰҰ Өркениеттер альянсінің жоғары өкілі

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––БҰҰ Өркениеттер альянсінің (UNAOC) жоғары өкілі Насир Абдулазиз әл­Насер ҚазҰу ректоры Ғалым Мұтановпен ынтымақтастық және бірлесіп жұмыс істеу жөнінде келісімге қол қоя отырып, 2020 жыл әл­Фараби жылы болуы керек де­ген ұсыныс айтты. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

– Катсу мырза, еліміздегі бір­ден­бір дербес білім беру ұй ымы мәр тебесіне ие уни вер ситеттің үшін ші мәрте түлектерін шы­ғарып салу қуанышымен құт­тықтаймыз! Алғашқы тү лек­тер мен салыстырғанда биылғы тү лектердің ерекшелігі мен же­тіс тіктері қандай? Бұл жылы қан ша маман иесі өмірге қанат қа ғады?

– Әлбетте, құттықтау ла ры ңыз-ға ризашылығымды біл ді ре мін. Біз биыл үшінші мәрте түлектерді ұшы рып жатырмыз. Олардың алдыңғы екі жылғы бітірушілерден басты айырмашылығы – біз бұл уақытта белгілі дәрежеде оқу бағ дарламалары мен іс-қимыл жос парын түздік. Жыл сайын жаңа оқу жылымен бірге жа ңар-тылған оқу үдерісі бастала ды, тә жірибе де жинақтала береді. Сон дықтан, бұрынғыларға қа ра-ған да биылғы түлектерге жеңіл. Өйт кені, олардың алдында тәлім-тәр бие моделі болды. Бұл мо-дель бұған дейінгі бітірушілер ар қылы қалыптасты. Сонымен бірге, бұрынғы бітірушілер жаңа түлектермен өз тәжірибелерін бөліседі. Биыл Назарбаев Уни-вер ситетінде 737 бітіруші жас, оның ішінде 9 PhD докторы дәрежесінің иегері бар. Бұл біз-дің оқу орны үшін қаншалықты ма ңызды асу екенін өздеріңіз де бағамдап отырған боларсыздар. Себебі, докторлар даярлай бас-тау – дамудың келесі кезе ңі не жасалған қадам. Аталған үр діс Назарбаев Университетінің то-лы ғымен ғылыми-зерттеу ке шені қалыптасқан жоғары бі лім орт а-л ығына айналғанын дә лел дей ді.

– Еліміздегі бірегей уни вер­си теттің түлектерінен не күтуге бо лады, олар елімізде жоғары тех нологияны, ғылым мен биз­нес ті дамытуға қандай үлес қо­са ды деген ойдасыз?

– Әрине, түлектердің әлеу е - ті жоғары. Олар, ең алдымен, Қазақ станның әлеуметтік-эко но-ми калық дамуына университет-те оқып-үйренген жүйе аясында үлес қосады. Бітірушілеріміздің не гізгі мінездемесін оқу үдерісі ба ры сында біздің сұрақты қа лай қоюға үйреткенімізден кө ру ге болады. Яғни, өз-өзіне сұ рақ ты дұрыс қою нәтижесінде олар ал-дында тұрған мәселенің ше ші-мін таба білуді үйренеді. Сон-дай-ақ, түлектеріміздің сана сына о бастан іргетас іспетті өмір лік құндылықтарды құямыз. Не лік тен? Бизнеспен шұғылдана ма, ғылыми зерттеуді жалғастыра ма, бізге маңыздысы бұл емес, ма ңыздысы – кез келген табысты маман, ең ал-дымен, өз-өзіне сұрақ қоя білетін, тығырықтан жол тауып шыға алатын адам. Білесіз бе, біз кейде әлеуетті жалдаушылармен (жұмыс берушілермен – ред.) кездесіп, студенттеріміздің өндірістік прак-тикадан өту немесе интерн-маман ретінде жұмыс істеу мүмкіндігін талқылау кезінде, басым көпшілігі бізге студенттеріміздің белгілі бір пәннен терең білімі байқалмаса да кез келген мәселе бойынша өз-өзіне сұрақ қоя білетін қа-бі летін көре алатынын айтады. Осы арқылы олар өзінің алды-на қойылған мәселені сәтімен шеше алады. Бүгінгі жаһандану дәу ірінде адамдар түрлі күрделі жағдайларға, оқиғаларға тап бо-лып жатады. Осындай сыни сәт-терде студенттеріміз өзгеруге, бей імделуге бейіл болуы тиіс. Қа-ра пайым тілмен айтқанда, біздің тү лектер шашы ағарғанша оқиды. Яғни, технологиямен, ғылыммен, қай іспен шұғылданса да, 5-10

жылдан кейін университетте оқыған білімі олар үшін өзекті бол-май қалуы мүмкін. Сон дықтан, тез бейімделе білудің маңызы үлкен.

– Назарбаев университеті алғашқы PhD докторларын да­ярлап шығарғанын айттыңыз. Бұл түлектердің санаты туралы не айтасыз?

– Докторларымыздың барлығы – жо ғары білім мектебінің тү-лек тері. Алғашқы докторанттар легі туралы айта отырып, уни-верситет алдында маңызды мін-деттер тұрғанын, соның бірі қа-зақстандық жоғары білім рефор-масына жәрдемдесу екенін айт-қым келеді. Бұл ретте біздің уни верситетіміз көшбасшылық рөл ге ие. Біз бұған қуанамыз. Би-ылғы докторанттар жоғары бі лім мектебінің алғашқы т ү лектері. Олар Қазақстанның бі лім жүйесі үшін өте өзекті болып отырған салаларды алға сүй рейтін ғылыми ағар тушылар мен зерттеушілер. Мә селен, докторант тарымыз ғы-лы ми-зерттеу жұмыстарының тақырыптарына түрлі мәселелерді, атап айтқанда, университет тә-мам даған жасқа кәсіби машық ре тінде қажеттілігі үлкен, яғни сту денттерді оқыту барысында үш тілді бір уақытта үйренуді, оқы тудың алғашқы жылын тиімді ұй ым дастыруды және студенттің ал ған мамандығынан еңбек на-ры ғына өтудің өзіндік пайдалы жақ тарын зерттеуді нысана етіп ал ды. Мұның бәрі түлектің еңбек нарығындағы орнын айқындай түседі.

– Назарбаев университеті құры лымында әлемдік дең гей­де гі жоғары оқу орындарымен әріп тестікте жұмыс істейтін 8 ғы лыми мектеп бар екен. Бұ­лар дың қайсысы студенттер ара сында танымал?

– Танымалдылығы тұрғысынан көп шілігі Ғылым мен технология мектебін таңдайды. Студенттер компьютерлік ғылымды меңгеруге құштар, химия мен биологияның да өзіндік орны бар. Сондай-ақ, Медицина, Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар, Жоғары би-знес мектептерін таңдайды. Не гізгі пән ретінде экономиканы таң даған студенттеріміздің табыс ты кәсіпкер болатынына сенеміз. Ин женерия мектебінде электрика, механика, химия бағытында да оқиды. Ал магистратураға кел сек, Инженерия мектебі мен Жоғары бизнес мектебінің бір лескен бағдарламасы бар. Бұл «Инженерлік менеджмент ма гистрі» деп аталады. Аталған бағ дарлама жұмыс істеп жүрген ма мандардың да қызығушылығын ту ғызып отыр. Жоғары бизнес мек тебінде магистрлік бағдарлама жә не жетекшілерге арналған м а-гис трлік бағдарлама бойынша оқу ға болады. Сонымен бірге, мем лекеттік басқару, мем ле-кет тік сая сатты қа лыптастыру бой ын ша мектеп бар. Оны тә-мамдаған түлектеріміз де қо ғам ға өз үлестерін қоса алады. Мәселен, Сыртқы істер министр лі гінде неме-се Үкіметте өзін көр сеткісі келген жастар осы мек теп арқылы білім-білігін шың дайды. Докторанттар арасын да танымалдығы жағынан же тек шілерге арналған арнайы бағ-дарламалар басымдыққа ие, сон-дай-ақ, инклюзивті бағ да р ламалар аясында мүмкіндігі шек теу лі студенттерге білім бе ру жолда-рын қарастырамыз. Медицина мек тебінде тек дәрігерлер ғана емес, ден саулық сақтау саласында қызмет ету ші лер де оқиды. Биыл күзде «мол е кулярлы медицина» атты жа ңа бағ дарлама енгізуді жоспарлап оты рмыз. Сегізінші

мектеп тау-кен ісі мен геоғылымға арналған. Бұл мектеп негізінен мұнай-газ са ласына бағытталған.

– Жалпы, Назарбаев универ­си теті келешекте қандай жаңа ба­ғыттарды дамытпақ, жаңа мек­теп ашу ойларыңызда бар ма?

– Биыл Назарбаев Уни вер-си тетінің ашылғанына – 7 жыл. Біз 2010 жылы негізгі бағ дар ла-ма ларды дайындаумен, 2011 жы-лы магистранттар мәселесімен шұ ғылданып, Инженерия, Ғы-лым және технологиялар, Гу-ма нитарлық және әлеуметтік ғы лымдар мектептерін аштық. 2013 жылы жоғары бизнес, білім бе ру және мемлекеттік басқару бой ынша докторантуралық бағ-дарламаларға ден қойдық. 2015 жылы Медицина, Кен ісі және геоғылым мектептері ашылды. Сұраныс тумаса, әзір жаңа баста-малар жоспарлап отырғанымыз жоқ. Біз қысқа уақыт аралығында, 7 жыл ішінде айтарлықтай алға жылжыдық. Енді аздап тыныс алып, қолымызда барымызды шо-ғырландыруымыз, дамытуымыз қажет. Жалпы, Назарбаев Уни-верситеті өзінің бай оқыту дәс-түрімен белгілі. Біз бакалавр ды бітіруші түлектердің бағытын, ака демиялық мансабын қадағалап оты рамыз. Олардың басым бөлігі АҚШ, Ұлыбритания және Еуропа мен Азия елдерінің жетекші оқу орын дарына магистратураға тү-сіп, бірқатары докторант атан-ды. Оқуларын тәмамдаған кезде өзіміздің университетке жұ мыс-қа қуана қабылдаймыз. Яғ ни, түлектеріміз Назарбаев Уни вер-ситетінің оқытушы-про фес сор-лар құрамын толықтырып, ака -демиялық мансабын төл уни ве р- ситетінде жалғастырады де ген сенімдеміз. Сондай-ақ, ең бек нарығында жол тапқан тү лек-теріміздің жетекші кон са л тин-гтік, мұнай-газ, қаржы ком па-нияларында жұмыс іс тей тініне кә міл сенеміз. Бүгінде тү лек те рі-міз дің алды азаматтық авиа ция-лық компанияларда қызмет ете бастады.

Болашақта ғылыми-зерттеу жұ мыстарын жетілдіруге күш са ламыз. Университетте жүр гі-зіл ген ғылыми-зерттеулер нә т и- же сінде ары қарай дамуға мүм кіндік бе ретін жаңа техноло гиялар мен инновация жасау жоспарланған. Қазір негізгі басымдық ғылыми жұмыстар мен зерттеулерді бі рі к-тіруге бе ріліп отыр. Ғылыми-зерт-теу ісін де халықаралық маман дар -дың күш-жігері маңызды. Біл ім ор та лық тары мен ғылыми-зерт-теу нысандарының сұранысына қарай үнемі үздік мамандарды іздестіру қажет. Қазақстан осы тұ р ғыда әлемнің өзге елдерімен бә секелесіп келеді. Сондықтан, дарын дарымыз бен таланттары-мызды өз елімізде ұстап қалумен бірге халықаралық мамандарды да тарта білуіміз керек. Өйткені, ғы лым мен инновацияға сүйенген озық дүниелер өзара байланыста да миды. АҚШ-тағы Силикон ала-бы сияқты Ұлыбритания, Франция, Жапония, Қытай, Сингапурдағы ғылыми орталықтарды алыңыз, барлығында түрлі мемлекеттердің азаматтарынан құралған халық-ара лық команда жұмыс істейді. Осы орайда, Қазақстанның да бұл үдерістен тыс қалмай, жа һан да-нуға ғылыми-зерттеулер мен инно-вациялық көзқарас тұр ғы сы нан белсене қатысуы қажет.

Инженерия мектебінде жүзеге

асы рылып жатқан жұмыстар ту-ралы айтар болсақ, мамандар біраз жылдар бойы энергиялық тиімділігі мол батарея жасау-мен шұғылданып келеді. Қарап отырсаңыз, энергия саласындағы негізгі мақсат та энергия қуатын мейлінше шығындамай, сақтай отырып пайдалану. Батарея – энер-гия қуатын сақтау тәсілдерінің бірі. Қазір Назарбаев Университеті қызметкерлері осы батареяның көлемі жағынан кіші, салмағы аз болуын және мол көлемде энер-гия қуатын сақтауын, сондай-ақ, қоршаған ортаға залал келтір ме-уін ғылыми жұмыстармен дәй-ектеуде. Баршамыз «Тесла» сия қ- ты электромобильдерді білеміз. Бұл көліктер батареясыз алысқа ұзай алмайды. Сондықтан, батарея қуаттайтын стансалар инфра құ-рылымы және онда қажетті қуат-ты жинауға көп уақыт жұм сал-мауы ескерілуі қажет. Осы орай да, аталған сұранысқа сай келетін ак-кумулятор мен батарея жа сау дың маңызы өте жоғары. Бұл біздің уни-верситетке ғана емес, бүкіл әлем үшін өзекті мәселе. Яғни, басқа елдермен үнемі бәсекелестікте боламыз. Сондай-ақ, оптикалық сенсор ту ралы айталық. Біз жоғары тех нологиялар дәуірінде өмір сү-ріп отырғандықтан, сенсордың маңызы күннен-күнге артып келеді. Робот техникасы бойынша да үлкен жұмыстар жүргізіліп жа-тыр. Адам өміріне, денсаулығына қауіпті жұмыстарды атқаруда ро-боттарды пайдалану сияқты ал-горитмдер көп. Сонымен бірге, медицинада оңалту жүйесінде роботтардың күш-қуатын пайда-лану көзделуде. Яғни, адамның күш-қуатын арттыруға арналған экзоқаңқа құрылғыларын дамы-ту бойынша пациентті оңалтуға көмектесетін жобалар бар. Бұл туралы көптеп айта беруге болады.

– Назарбаев университетінің әлемдік үздік жоғары оқу орын­да рының желісіне енуге жұм­саған күш­жігері қан ша лық ты нәтиже берді?

– Кез келген университетті құру мен қалыптастыруға көп уақыт керек. Бұған келісетін шы-ғар сыз? Біз жеті жылдан кейін уни верситетіміздің осы үдеге лай ық болатынын білдік. Менің ойы мша, біз жүріп өтуге тиіс жолдың төрттен бір бөлігін ғана өттік. Қазір инновацияларды да-мы туға ұмтылудамыз, жалпы, жо ғары технология ғана емес, қо ғамның дамуына да белсене атсалысатын боламыз. Бір қара-ғанда, Президент Н.Назарбаев бағ дарлаған 2030 жыл алыс сияқ-ты, 2050 жыл одан да ұзақ іспетті болғанын білесіздер. Ал бүгінде 2030 жылға дейін 13-14 жыл ғана қалыпты. Біз қазір 2030 жыл дың көшбасшылары мен кәсіби ма-мандары қандай болуы керек деп ойлауымыз керек. Бұл биз нес, инновация, технология сын ды барлық салаға қатысты. Бұ рын-ғыдай емес, әлемді болжап білу мүм кін емес, күрделі жайтқа ай-налды. Сол себепті, біз үздіксіз бі лім беруге ден қойып отырмыз. Яғни, бакалавр, магистр мен док-торанттарымыз оқуын тә мам даса да ғылым әлеміне саяха тын ары қарай жалғастыра бе реді. Біз тү-лектеріміздің төл уни вер си те ті не оралуына мүдде ліміз.

Әңгімелескен Думан АНАШ,

«Егемен Қазақстан»

«Біз келешектің көшбасшыларын даярлаймыз»

Бизнес және жастар––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––С.Торайғыров атындағы университетте ұйымдастырылған «Бip­лiк – Единство.kz» халықаралық жастар форумы би ыл «Жастар мен бизнестің үнқатысуы» пішімінде өтті. Форум жұмысына об­лыс әкімінің орынбасары Мейрам Бегентаев, Мәскеудің Пле­ха нов атындағы бизнес­инкубаторы институтының директоры Рус лан Мамедов, Израиль бизнес­инкубаторының басшысы, Тель­Авив университеті кәсіпкерлік орталығының директоры Еле на Донец, Ресей Медиаторлар қауымдастығының мүшесі, Мем лекеттік дума депутаты Олег Иванов қатысты. Форумға елі міздің өңірлерінен, сондай­ақ, Ресей, Қытай, Моңғолия, Қыр ғызстан елдерінен делегаттар келді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

25 МАМЫР 2017 ЖЫЛ 7АЙБЫН

– Жылдар керуені тоқтаусыз жылжиды, ұрпақтар алмасады – бұл өмір заңдылығы. Дей тұрсақ та, бүгінде жауынгерлік сапта жүрген жастардың жəне бо лашақ ел қорғау сақшы ла-ры ның қазақстандық армия-ны құру кезеңінде қандай аху алқалыптасқанын, осы бір сын-дарлы жолда қандай қи ын-дықтар болғанын білгісі ке-леді.

– Қазақстан Қарулы Күштері, Қор ғаныс министрлігі бірден оп-оңай өмірге келе қалған жоқ, Қа-зақ с тан тəуелсіздік алған тарихи ке зеңде – біздің тарихымыздың сын дарлы белесінде үлкен жау ап -кершілікпен құрылды. «Еге мен-ді Қазақстанның алғашқы қа-лыптасу кезеңінен бастап ұлттық қау іпсіздікті қамтамасыз ету мем лекеттің бірінші басымдығы болып табылады. Оның ма ңыз-ды құрамдас бөлігі əскери қау іп-сіздік болса, өз кезегінде оны Қарулы Күштердің құрылуы мен қалыптасуынсыз елестету мүм-кін емес», – деп атап көрсетті Мем лекет басшысы Нұрсұлтан На зарбаев. Бұл міндетті шешудің ал ғашқы қадамы егеменді мем-ле кет үшін еліміздің мем ле-кет тігінің тəуелсіздігі ту ра лы Конституциялық Заң қа был -дау болды. Онда «Қаза қ стан Республикасы өзі нің тəуе л-сіз дігін жəне терри тория лық бір тұтастығын қорғау мақ са-тында жеке Қарулы Күштерін құ руға құқығы бар», – деп атап көрсетілген. Кешегі Кеңестер Одағының құрамынан шыққан барлық жаңа тəуелсіз мемле-кеттер де бұл кезеңде өздерінің жеке əскерлерін құруға кіріскен болатын.

Қазақстан тарихтың осы бір өліара кезеңінде бұл мəсе ле-ге өте жауапкершілікпен қа-ра ды. Өзінің əскери саясатын бел гілеуде еліміз орнықты да бай салды көзқарас ұстанды. Ел-басының басшылығымен біз-дің еліміз бірыңғай қорғаныс ке ңістігін сақтау жəне ТМД-ның Біріккен Қарулы күштерін құру жөніндегі идеяны қолдады. Бұл өз кезегінде Қазақстан Рес-пуб ликасының ұлттық қау іп-сіз дігін сенімді қорғауға, соны-мен бірге, бұрынғы бауырлас рес публикалардың ұжымдық қау іпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Қазақстан бас-шы лығының осындай парасатты көз қарасы əскерилер арасында ғана емес, сонымен бірге, қалың бұ қараның қызу қолдауына ие болды. Сол бір шешуші мəселелер басымдық алған тарихи күндерде бұл зор жауапкершілік міндетті Қазақстанның Азаматтық қор ға-ныс штабы мен əскери ко ми сса-риатының базасында құ рыл ған Мемлекеттік қорғаныс ко митеті (МҚК) абыроймен жү зеге асырды. Бұл ретте айта кете тін бір мəселе, МҚК идеясын құруда қорғаныс одағының ір гесін шайқалтып, бірыңғай қор ғаныс кеңістігін жоюға ба ғыт талған үрдістер мен шараларды тоқтатуға күш са-лынды. Мен МҚК-ның төрағасы ретінде ТМД елдерінде болып жатқан оқи ғаларды саралай келіп жəне ал дағы болатын өзгерістерге ал дын ала болжау жасап, 1992 жылғы қаңтар айының ба сын да республикамыздың бас шы лы-ғына жоғарыда айтылған мə се-лелерге байланысты кеңейтілген анықтама бердім. Осыдан кейін Мем лекет басшысы Қорғаныс ке ңе сінің кезекті отырысында Минск қаласында өткен кезде-суде ТМД мемлекеттерінің көп-те ген басшылары арасын да бол-ған келісімге байланыс ты əс ке ри мəселелер бойын ша Тұ жы рым-дама қабылдауға тапсырма бер ді. Сонымен бірге, Қазақстан Рес-публикасының аумағындағы əс-кери бөлімшелердің, əскери тех-никалардың, қарулардың, мүлік-тер дің жəне ғылыми техникалық қару-жарақ полигондарының, əс кери зауыттардағы өндірістік жаб дықтардың инвентариза-ция сын жүргізу туралы ше-шім қабылданды. Міне, осы бір ұшан-теңіз жұмыс сол ке-зеңде аз ғана құрамда жұ мыс

істеген Мемлекеттік қор ға ныс ко митетінің мойнына жүк тел-ді. Жағдай өте жылдам өз ге ріп жатқан бұл кезеңнің жау ап кер-шілігі де аса жоғары бо ла тын. Уа қыт та шектеулі еді. Ал сол бір шақта біздің рес публ и ка мыз -дың аумағында əр түр лі əс ке ри құрамаларға жататын ірі-ірі əс-кери бөлімшелер орналасқан бо-латын. Атап айтқанда, бірінші раз рядты əскери округтің бө-лім шелері жəне əскери құ ра ма-лары, стратегиялық күш – Жер шарының кез келген нүк те сі не ұшу аппараттарын жедел жет-кі зетін заманауи стра те гиялық ра кеталарының екі диви зия-сы, стратегиялық бомбардиро-в щиктер дивизиясы, ғарыштық ор та лыққа бағынатын əскер, бар лау бөлімшелері, əскери құ-ры лыс отрядтары жəне басқа да құ рамдар жұмыс істеп тұрған еді. Сонымен бірге, еліміздің ау мағында əртүрлі сынақ орта-лықтары мен полигондары да баршылық. Жалпы алғанда, Қазақстан Республикасының аумағында сол бір кезеңде 200 мыңнан астам əскерилер жұмыс істейтін еді. Қорыта айтқанда, сол бір кезеңде біздің еліміздің ау мағы өте қауіпті аймақ бо-лып табылды. Стратегиялық ра -кеталармен жұмыс барысында қандай да бір байқаусызда жі-берілген ағаттық Чернобыль атом электр стансасында болған апат тан да зор залалға соқтыруы əб ден мүмкін еді. Жас егемен еліміз басшылығының жүргізген сара саясатының арқасында біз еліміздің əскери құрылысы Тұ-жы рымының жобасын ғана жа-

сап қойған жоқпыз, сонымен бір ге, Қазақстан территориясын-да орналасқан қымбат бағалы жаб дықтар мен мүліктердің еш-бір тоқтаусыз көшірілуіне де мүмкіндік жасадық.

– Осы ахуалдан анық бай-қа лып отырғандай сол кезеңде ж е ке армиясын құру туралы то лық шешім қабылдау мем-ле кетіміздің басшылығына да оңай болмаған сияқты ғой?

– Дəл солай, алда тұрған мін дет ауқымды да жауап ты еді. Бірінші кезекте ол Қару-лы Күштердің Жоғары Бас қол-бас шысы үшін жауапкершілігі зор жаңа міндет еді. Сол күнге дей ін біздің елімізде əскери құ-рылыс тəжірибесі жоқ бола-тын. Сондықтан біздің еліміздің Қ а рулы Күштерінің құрылуы

Нұрсұлтан Назарбаевтың есі мі -мен тікелей байланысты. Ел ба-с ының тікелей басшылығы мен зор ұйымдастырушылық қа-білетінің арқасында сол кез дегі қалыптасқан күрделі жағ дай-ларға қарамастан жеке армия-мызды құру үшін жан-жақты мүм кіндіктер жасалды. Қазақстан Рес публикасының тəуелсіздігін, территориялық біртұтастығын жəне болашақ дамуын қорғайтын жеке Қарулы Күштерін құру Елбасының көрегендігі мен са-ра саясатының арқасында ой да -ғы дай жүзеге асырылды. Же ке əскер құру мəселесі са ли қа лы

көзқарас пен парасатты біл гір-лікті қажет ететін еді. Сол кез-дегі қалыптасқан жағдайдың өзі: «Қандай армия қажет? Оның бо-лашағы қандай болмақ? Ұй ым- дастырушылық құрылымы қан -дай болуға тиіс? Қажетті кə сі би əскери кадрларды қайдан алу керек? Біздің стратегиялық одақ-тарымыз кім? Ядролық қа ру-жарақпен жабдықталған стра те-гиялық күшті қайту керек?».

Сонымен бірге, еліміздің ау-мағында орналасқан əскери бөлі м- шелердің Қазақстан юрис ди кция-сына берілуіне байланысты қару-жарақты əскери техникалар-ды материалдық жабдықтарды сақтауды қалай қамтамасыз ету керектігі туралы міндет өт-кір күн тəртібіне қойылды. Ст-ра тегиялық бағыттағы əскери

күш тер өте баса назар аударуды қа жет етті. Сонымен бірге, нақ сол тұста əскери бөлімшелердің жау ынгерлік дайындығын əл-сіретуге де болмайтын еді. Одақ -тың ыдырауына байланыс ты орталықтандырылған қам та ма-сыз ету жүйесінің жой ы лу ы -на байланысты əскерді қар жы -ландыруды, материалдық тех -никалық жəне медициналық ж а -ғынан жабдықтауды қайтадан ұй ымдастыруға тура келді.

Міне, нақ осындай күрделі де шешуші кезеңде Мемлекет бас-шысы өзінің жұмысбастылығына қарамастан əскери бөлімшелердің

жағдайымен жүйелі танысумен қатар, Қорғаныс министрлігінің басшылығымен бірге бірнеше рет шалғайда орналасқан гарни-зондарды аралап, офицерлермен, сержанттармен, солдаттармен жə не əске ри қызметкерлердің от-басылары мен, тұрғындармен жиі кездесулер өткізіп, жан-жақ ты түсінік жұ мыс та рын жүр гі зетін. Сонымен бірге, əс ке ри бө лім-шелерде ұйым дас ты ры ла тын оқу-жаттығу ойындарымен та -нысатын.

Еліміздің Қарулы Күштерінің қалыптасу кезеңіндегі бай та-рихи оқиғаларды санада жаң-ғырта отырып, мен 1992 жыл-дың 8 желтоқсан күнін ерекше еске аламын. Бұл біздің тəу ел-сіз əскеріміздің қалыптасу ше-жіресіндегі аса бір маңызды сəт

еді. Дəл сол күні өткен Қазақстан Ре с публикасы Қарулы Күш-те рі басшылығының жиынын-да Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев алғаш рет Қарулы Күштердің Жоғары Бас қолбас-шы сы ретінде бірінші рет сөз сөй леп, тəуелсіз еліміздің тəу ел -сіз армиясының даму бағ дар-ламасын нақты жəне толымды түрде айқындап берген еді. Ел-басының осы тарихи сөзінде еліміздің Қарулы Күштерінің саны жағынан ықшам, ұшқыр, жан-жақты дайындықтан өткен білікті жəне бүгінгі заманның та-лаптарына толық жауап беретін сипаттамасы айқындалған бо-латын.

– Өзіңізге белгілі, сол бір сын дарлы күндерде əскери кад р лар мəселесі де өткір бо-ла тын. Бұл мəселе қалай ше-ші л ді?

– Қорғаныс министрлігінің басшылығы үшін бұл мəселе бойынша өте шұғыл шешімдер қабылдауға тура келді. Себе бі, сол кезеңде полктарға, бата льон-дарға басшылық жасайтын ко-мандирлер болмады. Қазақ стан -дық Қарулы Күштердің қа лып-тасу кезеңінде біз бұл кадр мə-селесіндегі келеңсіздіктерді жой-дық. Алматыдағы Жалпы əс кери жоғары командалық учи лищеде 4 мамандық бойын ша офицерлер дайындауға кіріс тік. Өте қысқа мерзімде қа жетті оқу-материалдық база қа лып тас тырылып, 11 əскери мамандық бо й ынша курсанттар-ды оқыта ба с тадық. Ақтөбедегі Азаматтық авиация институтының базасында тəуелсіз Қазақстанның əскери ұшқыштарын дайындауға кірістік. Уақыт өте келе елімізде жоғары білікті əскери маман-дар даярлайтын бірқатар іргелі оқу орындары қалыптасты. Бүгінде Құрлықтағы əскердің əскери институты, Əуе қорғаныс күштерінің əскери институты, Бай ланыс жəне радиоэлектрони-ка əскери институты сияқты іргелі оқу орындары əскеріміз үшін жоғары білімді кадрлар даяр лауда. Əскери институттар мен бірге қазір елімізде Ұлт тық қорғаныс университеті, Ш.Уəлиханов

атындағы кадет кор пусы жұмыс істейді.

Өзіміздің Қарулы Күш те -рімізді құрудың алғаш қы күн-дерінде біз əскери бө лім ше лер-дегі жетіспейтін кіші офицер лер құ рамын 3 айдан 9 ай мерзімге дей ін оқытатын кіші лейтенант-тар даярлайтын курстардың тү-лектерімен толтырдық. Мұндай курс тар Ұлы Отан соғысының отты жылдарында жұмыс істеп, өзінің тиісті нəтижесін бергендігі белгілі. Сонымен бірге, бұл əдіс өт кен ғасырдың 60-шы жыл-дарында Кеңестер Одағының Қорғаныс Күштерін кадрлар-мен толықтыру кезеңінде де тиіс ті жемісін берген болатын. Қазақстан Республикасының Қор ғаныс министрлігі тарихтағы осы тəжірибелерден сабақ ала

отырып, бұл қысқа мерзімді курс тарға кандидаттар іріктеу мə селесіне аса ыждағаттылықпен қа рады. Қысқа мерзімді курс-тарға əскер қатарында тə жі ри-бе жи наған прапорщиктер мен сержанттарды арнайы жол д-ама мен жіберіп отырды. Олар жау ынгерлік сапта ал ған тə жі-ри белерін теориямен ұш тас ты-ра отырып, жоғары бі лік ті лікке қол жеткізді. Міне, шұ ғыл қолға алын ған осындай қа дам дар-дың нəтижесінде əс кери бө лім-шелерді қажетті жас кадр лар -мен қамтамасыз етуге жағдай жа салды.

Тағы бір ерекше айта кете тін мəселе, жеке Қарулы Күш те рі-міз ді құрудың алғашқы кезеңінде мемлекеттің əскери қауіпсіздігін қамтамасыз етудің нормативтік-құқықтық базасының негізін қалауға басымдық берілді. А л-ғашқы кезеңде əскери құрылысты қалыптастырудың бағытын анық-тауда, əскери саясаттың негізгі мазмұнын айқындауда 1993 жылы қабылданған Əскери док-трина негізге алынды. Егеменді мемлекеттің алғашқы қалыптасу ке зеңіндегі əскери құрылыста, əскери қауіпсіздікті қамтамасыз етуде басқа да заңдылық жəне нормативтік актілермен бірге ол өте шешуші рөл атқарды.

– Армияның қалыптасуы бір орында тұрмайтындығы, оның даму, жаңғыру үрдістері жалғасатындығы, жаңа кадр-лармен толығатындығы бел-гілі. Осыған байланысты Қа-ру лы Күштердің бүгінгі жағ-дайы хақында қысқаша айтып өтсеңіз?

– Осы ретте ерекше атап көр-сететін бір мəселе, біздің елі-міз тарихи қысқа мерзімнің ішінде экономикалық даму үшін қарқынды бағыт алып қа-на қойған жоқ, сонымен бірге, өңір дегі барынша тұрақты жəне ең қауіпсіз мемлекетке айналды. Бұл тұрақтылық алғашқы күн-нен бастап басты тұлға – Пре-зидент Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың төңірегінде топ-тасқан берік мемлекеттік билік-тің арқасында жүзеге асып ке-леді. Мемлекет басшысы қабыл-да ған осы бір нақты жəне өмір сына ғынан өткен сындарлы сая-с ат экономикалық жəне сая-си тұрақтылықты қамта ма сыз ету де бүгінгі күні де жұмыс іс-теп тұр жəне жұмыс істей бе р-мек. Президентіміздің «Қазақ-стан-2050» Стратегия лық Жол-дауы əрбір қазақстандық үшін əсіресе жастар үшін жə не жал-пы еліміз үшін тұрақ ты лық тың, ұлтаралық келісімнің əле у меттік қорғаудың жəне алға дамудың кепілі болып табылады. Оған ешқандай да күмəн болмаса керек. Сонымен бірге, бүгінде Қазақстан əлемдегі ең жоғары халықаралық беделге ие болып отыр. Біздің еліміздің əлемдегі ең беделді ұйым – ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі оның айқын дəлелі болып та-былады. Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы əлемдегі барлық халықтардың қауіпсіздігі мен гүлденуіне бағытталған. Біз бейбітшіліктің қадірін барынша бағалаймыз, себебі ол сонау бір Ұлы Отан соғысының сұрапыл күндерінде шыныққан. Не ай-татыны бар, өңірлердегі ахуал-дарды ушықтыратын факторлар бүгінде де орын алуда. Өмір бір орында тұрмайды. Əлемдегі ахуалоның ішінде əскери-саяси ахуал өзгеруде. Осыған байланысты ұлттық қауіпсіздік саласындағы стратегиялық міндеттер де өз-ге ріске ұшырап отырады. Соған бай ланысты қарулы күрес тің тəсілдері де түбегейлі өзгеріс тер-ге ұшырайды. Осындай жағд ай да Қазақстан өзінің əскери ұй ым-дарын жаңа жағдайларға бей ім-дейді, бұл өз кезегінде жаңа Əс-кери доктринаны қабылдауды талап етті. Бүгінде Қазақстан əлем дік тəжірибелерге сүйене оты рып, əлемдік стандарттарға сай жинақы, ұшқыр, білікті ар-мия қалыптастыруда жүйелі жұ-мыс жүргізуде. Сол үшін Қор-ғаныс министрлігі ең үздік əлем-дік стандарттарға сəйкес əс кери жо балау жəне басқару жүй есін жаңғырту бойынша жан-жақ-ты жұмыстар жүргізіп келеді. Осыған байланысты, əскердің жау ынгерлік дайындығына, оның сапасына, қару-жарақ пен тех-никаның жауынгерлік жəне тех-никалық мүмкіндіктерін барын-ша тиімді пайдалануға басымдық беріледі.

Бетті әзірлегенЖылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

«Ұлттық әскер құруда парасаттылыққа басымдық берілді»

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Қарулы Күштерінің ширек ғасырлық шежіресінде оның қалыптасу кезеңінің бастауында тұрған – бірінші Халық Қаһарманы, Кеңестер Одағының Батыры, тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Қорғаныс министрі, армия гене-ралы Сағадат Нұрмағамбетовтің жанқиярлық еңбегінің үлесі �лшеусіз. Марқұм Сағадат Нұрмағамбетов �мірінің соңғы кезеңінде (2013 жылдың басында) әскери журналист Сапарғали Жағыпаровқа қазіргі таңда �ңірдегі қуатты да іргелі әскердің бірінен саналатын Қазақстан Қарулы Күштерін құру барысындағы қиындықтарды тілге тиек еткен екен. Бүгін біз тарихи тұлғаның дәуір шындығын боямасыз баяндаған сол салиқалы әңгімесін оқырман назарына ұсынамыз. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

– деген еді Қазақстанның тұңғыш Қорғаныс министрі Сағадат НҰРМАҒАМБЕТОВ

8 25 мамыр 2017 жыл

тұлға

Қазақ киносы неге дәстүрді ұлықтай алмайды?

Бір жылдары Қазақстанның мә­дениет күндері аясында Үндістанға сапарлап бардық. Көнеден көнермей жеткен мәдениеті, өнердің қай түрінен де әлемдік өркениетке қосар қомақты үлесі бар, бай тарихты, жер жүзіндегі жәдігерлер бесігінің бірі Үндістанға табан тірегенде таңданарлық қай­шылыққа тап болғанбыз. Сенің санаңда қалып тасқан бай мәдениет, өр кениет, ежелгі дәстүріне сызат түс­пеген ғажайып әлемге кереғар тір­шілік – қағаз жәшіктерден үй жасап, көшеде туып, көшеде тұрып жатқан халық менмұндалап алдымыз дан шыққан. Тілім өкше ересек, кір қожалақ бала, қол жайған қайыр­шыдан аяқ алып жүре алмайсыз.

Ал киносын көрсең одан бай, одан дәстүріне берік, одан мәдениеті сақталған мемлекет жоқ сияқты. Тіпті, біздегі мәдениет министрінің ол жақ тағы әріптесі де мәдениет және кедейшілікпен күрес министрі деп аталады екен. Жоғарыдағы түсінікті санаңа қалыптастырып, Үндістанның қиялыңдағы ғажайып келбетін жасап берген тарихтан оқып білгеніңмен қатар үнді кинолары десем келісетін болар-сыздар.

Содан отырып осы үнділіктердің сериалдарын жамандай бергенше неге олардың жақсысын алмаймыз деген ой келген. Осы сериалдарда олар өздерінің әдет-ғұрыптарын қалай жымдасты-рып, әдемі көрсетеді. Қазір қазақ ба-ласы «Дивали» «Ракшабандхан» сын-ды мерекелердің қалай тойланатынын, «Ракшабандханда» қарындасының ағасын жын-пәлекеттен сақта деп білегіне жіп білезік-ракха тағатынын, ал ағасының өмір бойы қарындасыма қорған болып жүремін деген уәдесімен бірге сый тартатынын, келіннің босаға аттағанда қалай қызыл табанға бояла-тынын, қалай пұтқа жалбарынатынын жадына тоқыды. Үндінің «жәлиби», «роти» сынды тамақтарының атын біліп, ақ түсті сариді кім киетінін, кім тағым тағып, кім тақпайтынын (жесірлерге әшекей тағынуға, түрлі-түсті сари орануға болмайды) біліп алды. Ал бізде жоқ па екен өзгеге көрсететін тамаша ғұрыптар?

Күні бүгін егер де қазақ дәстүрі экран ға жолдама ала қалса, ол этно-графиялық сипаттағы танымдық деректі фильмдермен ғана шектеледі. Сонда деймін-ау, қазақ өзінің сонау ата-бабасынан бүгінге жеткен өзіндік бітімі мен мәдениетін көрсететін дәстүрлерін тұрмысынан ысырып та-стап па? Жоқ. Өмірге бөбек келсе шілдеханасы, әйелге берер қалжасы, баланың мойыны қатайсын деп мой-ын мүжіп, оны іліп қоятыны, баланы бесікке салуы, тұсауын кесуі, тілашар өткізіп, тоқымқағар жасауы, сүндетке отырғызуы мен келін түсіріп, қыз ұзатуы сынды көптеген дәстүрлі ша-ралармен қатар, өмір бар жерде өлім бар дегендей жаназаны өткеруінің өзі халықтың мәдениетінің көрінісі іспетті емес пе?! Егер де осылардың барлығы қазақ киносында орын алса, газетіміздің колумнисі, кинотанушы Нәзира Рахманқызы: «Кейде «мына фильмнің кинотілі керемет екен» де-ген пікірді жиі естимін. Ал сол фильмді көрсеңіз, онда Тарковский де, Феллини де, Тарантино да, т.б. бәрі жүруі мүмкін. Тек қазақ жоқ. Жо-о-қ, кейіпкерлері – қазақ, оқиғалары Қазақ елінде өтіп жатады. Бірақ, кейіпкерлерінің есімін Джон, Джессика, Елена, Егор, Барбара деп өзгертсе де, жаңағы фильм аса өзгеріске ұшырай қоймайды. Себебі, Серік немесе Айгүлдің Джон неме-се Джессикадан ерекшеленіп тұратын қасиетін, іс-әрекетін көре қоймайсыз. Тіпті, ол кейіпкер Джон да, Джессика да емес. Бірақ, қазақ та емес. Не жерде, не аспанда жоқ, әйтеуір «қалықтап жүрген» түсініксіз біреу.... Қысқасы, «әлемді шарлап барып», содан соң ғана қазаққа оралғысы келеді... Қазіргі отандық киноның, әсіресе, жастар киносының басты «дерті» де осында болуы керек», деп жазбаған болар еді. Колумнис еш қатесі жоқ, қос қолыңды бірдей көтеріп қолдайтын пікірді жеткізді.

Өзбек режиссерінің «31 арнада» «Супер келін» атты фильмі көрсетілді. Бүгінгі замандағы қалада өскен жастардың боулинг ойынындағы бәсінен баста-лып, аяғы екі жастың үйленуіне ұласқан фильміндегі кейіпкерлерді басқа ұлттың баласымен еш шатыстырмайсыз. Оларда да беташар дәстүрі бар екен, оларда да келін мейманға сәлем салады, бірақ сіз одан өзбек дәстүрін көресіз. Базарындағы саудасы, ауласының ертемен сыпырылуы т.с.с. өзағамның өзіне тән бітімі әзілмен өріліп, дәстүрмен қиюласып тамаша көрсетілген. Бізде де келін жайлы фильм түсірілді. Бірақ оны бетті баспай көре аламыз ба? Бұл келіннің бойынан ұлттық қасиетті де, келін атауымен қоса жүріп қадірлеген құндылықты да көрмейсіз. Келіннің ақ желегімен ақ босағаны аттағандағы ақ ниеттің күл паршасы шыққан. Сонда өзгенің кинодағы келіні «Супер келін», біздің «Келін» қандай келін? Қазақ киносы дәстүрге жаттығынан қашан арылады? Дәстүр мәдениетін кино тілінде сөйлетуге неге самарқаумыз?

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

құрмет

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Мырзатай Жолдасбеков – 80 жаста. Бүгінгі заман абызының ме-рейтойына орай «Хабар» агенттігінің ұжымы «Өнегелі өмір» топтамасы аясында «Алтын арқау» атты деректі фильм әзірлеген. Қырық минутқа созылатын туынды-да кейіпкердің ғибратқа толы ғұмыр жолы, ел есіндегі еңбектері, шығармашылығы қамтылған. Сонымен қатар, замандастары, әріптестері, түрлі лауазымды қызметтегі шәкірттері оның жеке қасиеттеріне, адамдық келбетіне, ғылымдағы, қызметтегі бірегей істеріне тоқталды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Асхат РАЙҚҰЛ,«Егемен Қазақстан»

Туындының алғашқы көр се -тіліміне мәдениет, сая сат және қоғам қайраткерлері, зиялы қауым өкілдері мен журналис-тер қа тысты. Шара алдында Ақпарат және коммуникация-лар министрі Дәу рен Абаев сөз сөйлеп, мерей той иесіне ақжарма тілегін жеткізді.

« Х а л қ ы м ы з Е л б а с ы -ның сенімді серігі, бірегей

мемлекет және қоғам қайраткері ретінде қадірлейтін Мырзатай Жолдасбеков абыз жасты үлкен абыроймен бағындырып отыр. Жалпы, оның ұлағатты ұстаз, па-расатты ғалым, көр некті жазушы ретінде атқар ған қызметтерін жақсы біле міз. Атап айтсақ, ұлттық әде биетті, әсіресе, жыр алыбы – Жамбылдың шығар-ма шылығын зерттеуге зор үлес қосты. Көне түркі жазба ларын қазақ ғалымдары арасын да алғашқылардың бірі болып

зерт теді. Оны ұлттық идея ға ай налдыруға үлес қосты. Де-се де, Мырзатай ағамыздың тәу ел сіз дігіміздің нығаюына сі ңірген еңбегі орасан. Еге-мен дік жылдары Елбасының жанынан табылған мерей той иесі елдігіміздің ірге тасын қа-лауға көп тер төкті. Халыққа сөзін өткізе алатын тұлға бо-лып, жұртты бірлікке, тұтас-тыққа шақырып келеді. Абыз ақсақал әлі күнге ұлттық идео-логиялық жұмыстардың басы-қасынан табылуда. Қай уа қытта да көздегені – ел мүддесі, жұрт тағдыры», деді министр.

Көрсетілім барысында «Ха -бар» агенттігі» АҚ бас қар -ма төр айымы Алмагүл Ах-мет жанова жылы лебіз ін білдіріп, гүл шоқтарын табыс етті. Ол Мыр затай Жол дас-бековтің дербестік жолындағы саяси, рухани дү ние лерінің есепсіз екенін айтып, әлі де ат-тан түс пеуін тіледі. Басқосуда

Парламент Мәжі лісінің депу-таты, мерейтой ие сінің шәкірті әрі қызметтес бол ған Сауытбек Абдрахманов де ректі фильмге оң бағасын беріп, тартымды естеліктерімен бөлісті.

«Мырзекеңнің отыз жасын-да қорғаған кандидаттық дис-сертациясының әр жағында үлкен-үлкен саяси себептер бол ған. Солардың біреуі орыс хал қының маңдайына басқан мұрасы – «Игорь жасағы тура-лы жырдың» дүниеге келген ғасырына қатысты. Ол заман-да біздің әдебиетіміз сіздің әде биетіңізден ерте шыққан, біздің ата-бабаларымыз сіздің әкелеріңіз жасамаған эпосты жасаған, сіздер әріпті оймалаған кезде әліпбиі, жазуы болған, сол жазуды тасқа қа шап түсірген деген ойды айту. Мұны айтуға ғана оңай. Міне, қазақ әдебиетін он екі ғасырға әрі жылжытып берген жан арамызда отыр. Сол арқылы біз Тоныкөк, Білте

қағандардың заманындағы ерлікпен, елдікпен тәрбиелендік. Сол мұраның бізге ортақ екенін сезіндік, мақ тандық. Сол арқылы отан дық түркологиядағы жалы-мыз күдірейіп шыға келді. Сол арқылы Халықаралық Түркі академиясы сексен миллион халқы Түркияда емес, он сегіз мил лион халқы бар Қазақстанда орын тепті. Өйткені, Мағжан айт қандай, «Көп түркі енші алып тарасқанда, Қазаққа қара ша ңырақ қалған жоқ па». Сол қа ра шаңырақтың қасиетін дә-лелдеген адам ретінде біз Мыр-зекеңе бас иеміз», деді депутат.

Шараны түйіндеген ме-рейтой иесі көпшілікке алғы-сын жеткізіп, кинотуындыға ризашылығын білдірді.

«Біз бастауыш мектеп ті же -тістірмесек те, дала ның ака -демиясынан сусын да дық. Соның өзінде Әбіш Ке кіл баевқа, Дулат Исабековке, өзге де ел алдын-дағы көптеген азаматтарға са-бақ бердім. Сон дықтан да өте бақытты адаммын», деген ме-рейтой иесі өне гелі өмір жолы-нан сыр тар қатты.

«Алтын арқау» өнегелі өмірге арналған

Ерден ҚАЖЫБЕК,Білім және ғылым министрлігі Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры, филология ғылымдарының докторы, профессор

1989 жыл. Желтоқсанның салқын ызғары әлі де басы-ла қоймаса да, жариялылық пен демократияландыру үр-дісінің жылымығы анық се-зіле бастаған шақ. Осынау алмағайып сәтте Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесінде қазақ тілі жеке-дара мемлекеттік тіл бо-лып бекітілгені барша қазақ қоғамы үшін үлкен жеңіс бол-ды. Жұртшылықтың санасын сілкінтті, қауырт қимылдарға жол ашты. Дереу елшіл жандар жұмыла халықаралық «Қазақ тілі» қоғамын құрып, жас тілші, тарихшы, әдебиетші жігіттер өз ұйымын – беймемлекеттік, бейүкіметтік халықаралық түр-кітану орталығын ресми түр-де тіркеп алды. Ұзақ жылдар бойы тыйым салынған, рұқ-сат берілмеген маңызы ора-сан зор ұлттық мүдде, алаш тарихы, төл мәдениет секілді ұлттық рух тұғырына қатысты іргелі мәселелер де жан-жақтан көтеріле бастады.

Осы орайда көкейде тұрған ең басты талап Қазақстанда дербес, кешенді ғылыми орда-ны – Шығыстану институтын ашу еді. Бұл идеяны Мәскеуде жиырмасыншы жылдары аты-шулы КСРО Ғылым академия-сы Шығыстану институтын қазақтың біртуар ұлы Санжар Асфандьяров басқарып отырған кезде алғаш болып көтерген Сәкен Сейфуллин болатын. Оның 1922 жылдың қазан-қараша айларында еліміздің Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағалығына тағайын дал-ғаннан кейін бір ден бірінші қолына алған ісі және 1922 жылғы 6 жел тоқсанда шығарған ресми Үкімет қаулысы – ғылыми қауымдастықтар және ғылыми мекемелер туралы еді... Одан кейін бұл талапты өз кезінде Мұ қаң да (Мұхтар Әуезов), Қ.И.Сәт баев та неше дүркін Мәскеу алдына мәселе етіп қойған-ды. Көрші Өзбекстан мен Тә жікстан, Әзербайжан мен Грузия, КСРО-ның басқа көптеген республикаларын-да аталған ғылыми ұйымдар баяғыда-ақ ашылса да, бізге келгенде жоғары жақ жұмған аузын ашпады.

Келесі бастамаларымыз – бірінші талапқа тікелей бай-ланысты: төл, көне, байырғы тарихымыз бен мәдениетімізді зерттеу еді. Атап айтсақ, Қожа Ахмет Ясауидің тұлғасына, рө ліне, іліміне бағытталған алқалы ғылыми басқосу өткізу. Қазір мұны айту оңай. Ол тұста ұлы бабамыздың кесенесі қойма ретінде пайдаланылып, жалпы діни мәселелердің бәрі рес-ми саясатқа кереғар, зиянды нәрселер болып есептелген еді ғой. Екінші іс те одан асып түс-песе, кем емес – қауіпті сала, қазақ қа бұйырмай келе жатқан тұтас гуманитарлық бағыт үшін ең іргелі болып саналатын көне түркі ескерткіштерін зерттеу тақырыбы. Ондаған моногра-фия авторы, танымал ғалым Ғұбайдолла Айдаров ағамыз өзінің осы тақырыпқа арналған бүкіл еңбегін жұмыстан бос уақытта, түн ұйқысы есебінен,

сенбі-жексенбі күндері және еңбек демалысы уақытында жазғаны көз алдымызда бо-латын. Кремль мұндай тақы-рыптарды Тіл білімі инсти-туты ның ресми жоспарына кір гізуге қатаң тыйым салып келген еді. Алпысыншы жыл-дардың екінші жартысын да кеңес идеологиясының қылы-шынан қан тамып тұрған кез-де профессор Бейсенбай Кен-жебаевтың жетекшілігімен Мырзатай Жолдасбековтің осы келелі тақырыпқа арнап диссер-тация қорғағаны үшін жұмыстан босатылып, қудаланғаны да ұмытылмаған-тын... Октябрь революциясынан кейін ғана адам қатарына қосыла бастадық деп жүрген жұрттың тарихын бірер мың жылдық тереңдікке апарып тіреген ғалым КСРО биігінде мықтап орныққан саяси-идеологиялық жүйенің көбесін сөгіп, құрсауын бұзды. Бұл үшін ғалым ғана емес, елі-міздің министрі, Ғылым ака-демиясы президентінен бас-тап, республика тізгінін ұстап отырған бір қатар лауазымды адамдардың да сөгіс алғанын ұзынқұлақ зиялы қауымға естірткен еді...

Дегенмен, көз қорқақ, қол батыр. Алдан шыққан кедер-гілерге қарамастан, жас тар ға тән ба тылдық пен шабыт тан қуат алып, қызу іске кіріс-тік. Сол тұс та Ғылым ака-де миясының Қоғамдық ғы-лым дар бөлімшесін басқа-рып жүрген академик Рамазан Сүлейменов те өз қам қор-лығын аямады. Қысқасы, Мәс-кеуге тиісті ұсыныстар бел-гіленген тәртіпке сәйкес (инс-титуттың, бөлімшенің, акаде-мия президиумының қолдау хаттары тіркеліп) жолданды. Бірнеше айдан соң, келесі жыл-дың көктем уақытына таяу Мәскеуден жедел үкіметтік телефонограмма түсті. Үзілді-кесілді тыйым. Әрі рұқсат жоқ, әрі қаржыландыру мүлде бол-майтын болды... Институт және жалпы академия жетекшілері бағынуға мәжбүр. Бағымызға дәл сол тұста Мырзатай ағамыз жаңа ғана Қазақ Кеңестік Со циалистік Республикасы Премьер-Министрінің орынба-сары болып тағайындалған еді. Көмекшісі – жас ғалым, әріптес-дос Қырымбек Кө-шер баев. Көп ұзамай Қырым-бектің қабылдауына барып, жағ дайды түсіндіріп, тиісті қа ғаздарымызды тапсырып кеттік. Ертеңінде-ақ хабар жет-ті: «Осындай уақытта үлкен кісі сіздерді күтеді. 5 минут уа-қыт тарыңыз бар». Тағатымыз қалмай жедел жеттік. Ойымызды дәлелдеп, ұсыныстарымыздың көкей кестілігін сипаттау үшін өзімізше даярланғандай бол-дық... Алайда, Мырзекеңнің каби нетіне кірген сәттен-ақ бір жылылық пен ағалық қам-қорлықтың аясына еніп кет-кендей, аузымыз ды ашып та үлгермедік... Бірден тұң-ғиық терең ойлы, парасатты тұжырымды, салиқалы әңгіме арнасына қосыла кеттік. Мыр-затай ағамызға ештеңені түсін-дірудің қажеті де болмады, кері-сінше, бізге былай деп ескертті:

– Әзірет Сұлтан бабамызға да, көне түркі ескерткіштер тақырыбына да бет бұрар уақыт жетті. Ең іргелі, ауадай қажет, өте маңызды бастама. Мен осы екі шараны да Үкімет атынан ресми түрде қолдадым, екеуіне де өзім барып қатысамын. Не істесе, оны істесін! Екінші рет

жұмыстан шығарып жібермес, қашанғы ата-бабаларымыздың аруағына тәу етпей, сиынбай жү реміз! Кірісіңдер мықтап, мен қолдаймын.

Қазір ғана мұны еске алу оңай. Әділін айтсақ, бұл ең жо-ғары, қатаң саяси билікке ашық наразылық білдірумен пара-пар ерлік іс еді.

Қанаттанып шыққан біздер бұл іске білек сыбана кірістік. Қазынадан қаржы болмаған соң, елден, достар-туыстардан жи-нап, Түркістан мен Ал матыда екі алқалы жиынды ойдағыдай өткіздік. Бұрын-соң ды болмаған жағдай, екеуіне де қонақтарымыз Түр киядан, Франциядан, Гер-маниядан, Польшадан, Тунис-тен, Мысырдан, АҚШ-тан, Ресей ден, Қытайдан, Орталық Азия елдерінен, Италиядан және т.б. шет мемлекеттерден келіп қатысты. Мырзатай Жол -дасбеков екі жиынның екеуіне де бас баяндамашы ре тінде қатысып, ғалымдарға кітабын табыс етті. Бізді де құтқарған осы болды. Өйткені, КСРО-ның ата жауы саналатын Түр-киямен ол кезде байланысқа шығудың өзі қылмыспен тең шектен тыс өрескел әрекет еді. Аталған басқосуларға атақ-ты түрік ғалымдары Ахмет Бижан Ержыласұн, Осман Ф и к р и С е р т қ а я , С а й ы м Сақаоғлұ, Түнжер Гүленсой, Ке мал Ерасландар қатысты. Бәрі бірауыздан: «бізде қазір ел жанды жақсы мәдениет министріміз бар, сондықтан кон фе ренцияларымыздың қа-рарына «екі елдің мәдениет ми нистрлері кездессін» де-ген ұсынысты кіргізейік» де-ген өтініштерін айтумен бол-ды. Біз мақұлдадық. Дереу, бір-екі апта ішінде Түркиядан Қазақстанға олардың мәдениет министрі Намық Кемал Зейбек мырза жетіп келсін. Маңызды жайт – Мәскеумен келісімсіз, Мәскеудің рұхсатынсыз. Бұл КСРО тарамай тұрған тұста еш ақылға сыяр қылық емес. Қатаң мемлекетаралық рәсімдерге қайшы тірлік... Алайда, Үкімет тізгінінің бір ұшын ұстап отыр-ған Мырзекең дәл осыны көп күткен сыңайлы, кез келген оқ-қа қасқайып төтеп берген ба-тырдай, қыңқ етпестен, екі ми-нистрдің қол алысып, шартта-суы н өз қолына алды. Енді қонақ министрдің өтінішін де ескеріп, екіжақты келісімге «екі елдің басшылары – президенттері» кездессін деген бап кірді. Бұл 1990 жылдың аяғы еді.

Көп уақыт өтпей – айнал-дырған екі-үш айдан кейін – КСРО-ның билік басына жай түскендей тосын жағдай болды. Түркияның президенті Тұрғыт Өзал сапармен КСРО құра-мындағы Қазақстанға келді. Және жай келген жоқ. Жыл басында ғана КСРО құра-мындағы Қазақ елінде бұрын болмаған жаңа жоғары лауа-зым тағайындалған. Ол Қазақ Кеңестік Социалистік Рес пуб-ликасының Президенті деп аталатын. Өзал сол Қазақ стан-ның Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қонағы ретінде келіпті.

Шұғыл екі елдің ең жоға-ры деңгейінде екіжақты келі-сімшарттар жасалады. Олар-дың ішіне нақты тапсырма енгізіледі: үкімет басшылары мен үкімет мүшелері, барша орталық ұйымдар жетекшілері де шұғыл келісімшарттарын түзсін деген.

Өзал қайтқан соң екі елдің Премьер-министрлері, минис-трлері, комитет басшылары, ірі ұлттық компаниялар дирек-торлары – бәрі өзара екіжақты келісімдеріне қол қойып, ше-телге сапарларға шығып немесе түрік әріптестерін елге келтіріп, қысқасы, қос түркі мемлекеті араласып-құраласып, мәдени, ғылыми, білім-беру, экономика, ауылшаруашылық, денсаулық сақтау, қаржы, энергетика және т.б. көптеген сала бойынша біте қайнаса, қол ұстаса, құшақ жая ортақ іске жұмыла бастайды...

Қазір, басқасын былай қой ғанда, уақыт өте, осындай қысқа мерзімде осыншалық алып серпіліс жасауды ақыл таразысына салып, жан-жақты ойластырып көрсек, жанын шүберекке түйіп, көзсіз ба-тырлық танытқан ең алғашқы Мырзекең еңбегін ерекше атаған жөн. Мемлекеттік сая-сатты күрт өзгертуге және де жай ғана өзгерту емес, былайша айтқанда, 180 градусқа, басқа тың жаққа бұруға, ең біріншіден, Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың ерлігі мен көре-гендігі кепіл болғаны аян. Сондай-ақ, тағы да қайталап айтамыз, ел Президентіне осы қыруар дайындықты, ора-сан зор істерді ұйымдастыра басқарып, қадағалап, іске асы-рылуын қамтамасыз еткен бір адам болды. Ол – жақсының жақсылығын айт, нұры тасы-сын – Мырзатай Жолдасбеков еке ні ұлт тарихында алтын әріп-термен таңбаланары хақ.

Осылайша, ешкім күтпеген жерден, кенет Түркиямен бай-ланыстар мәселесі бойынша бауыр елге ежелден бізге қара-ғанда, тілдік және әдет-ғұ-рыптық тұрғысынан әлдеқайда жақын туысқан Әзербайжан, Түрікменстаннан және басқа КСРО түркі республикаларынан Қазақстан суырылып оқ бойы алға шықты.

Өзалдың келуі Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінің құрылуына да, Әзірет Сұлтан бабамыздың кесенесін қалпы-на келтіру жұмыстарын қол-ға алуға да, астанада бес жұл-дызды қонақ үйдің бой көте-руіне де, ондаған жаңа өндіріс-терді ашуға да, мыңдаған жас жеткіншектердің шетелде білім алуларына да жол ашып бергені белгілі. Желтоқсанда жарқ етіп қылаң берген жалын лап етіп қайта жанғандай болды. Бұл КСРО табытына қағылған екінші шеге іспеттес еді.

Көп ұзамай сол 1991 жыл-дың аяғында тәуелсіздігіміз паш етілді. Бірден, 1992 жыл-дан бастап басқа да кезек күттір мейтін шаруалар дереу қолға алынды. Осы жолдар авто рының басқаруымен ба-сында Шығыстану орталығы құрылып, одан кейін дер-бес институт ашылды. Бұған да тікелей Мырзекеңнің көп көмегі тиді. Отандық жас ғалымдар қытай мен араб, парсы мен түрік, үнді мен корей, жапон мен моңғол, АҚШ пен Еуропалық Одақ ғ ы л ы м и қ о р л а р ы м ұ р а -ғаттарынан сусындау мүм-кіншілігіне ие болды. Шәкәрім айтқандай, Абай арманы орын-далды. Жас Шәкәрімге ұлы ұстазы кезінде қазақтың та-рихын жан-жақты зерттеуді тапсырғаны белгілі. Заманның қиындығы мен тарлығына қарамастан, жас шәкірт Абай-дың тапсырмасын жерге та-стамай Түркияға бірінші рет барып қайтқанын былайша еске алған: «Ыстамбұлда та-рих қорларын сақтайтын орын-дарда болып… тарих ақтар дым. Ертедегі Шығыс ақын-жазушы, ойшылдарының шығармаларын түгелдей алдым. Гомерден ба-стап грек халқының ойшыл-фи лософтарының шы ғар ма-ларын, Батыс фи лософ та-рының шығармаларын, ер-тедегі түрік ғалымдарының жаз ған шығармаларын, әр елдің лұғаттарын, Аме рика жазу-шыларының шығар маларын алдым. Демек, менің бұл са-парым көкірек көзімді ашып, аңсаған арманыма қолым жет-кен сапарым болды! Бұ да Абай дың маған ақыл-кеңесінің жемісі…». Мінеки, осылайша ұзына та рихы мызға көз жүгір-туге, ой тоқ татуға біз де мұрсат ал дық. Әрине, ел ағаларының ар қасында.

Бұдан кейінгі кезеңдегі Мырзатай Жолдасбековтің еңбек жолы – үкімет мүшесі, елші, бірнеше ЖОО ректоры, Президенттік мәдениет орта-лығының директоры, ұстаз ре тіндегі қызметтері – қалың жұртшылыққа жақсы таныс. Сондықтан да мен ертеректе, ұстараның жүзіндей қаупі мол, зор кезде, қазаққа өз еркі тиме-ген тұста Мырзекең атқарған, ел біліңкірей бермейтін тір-ліктерді, кейбір нақты істерді ғана тізіп шықтым. Бүгінгі біздің қол жеткен жетістіктеріміз бен берекелі тіршілігіміз де азу-лы арыстарымыздың осы тек-тес көзге көрінбейтін сансыз ерліктерінің арқасы екендігінде сөз жоқ. Әлбетте, өсер елдің ерлері ғана осылай әрекет етсе керек-ті.

келбет

Түркітану сардары

25 мамыр 2017 жыл 9келбет

есімі елге елеулі

«Жосалы-Агро» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

30.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды:

Қазақстан Республикасы, Ақтөбе облысы, Қарғалы ауданы, Жосалы ауылы.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бой-

ынша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің

және үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орын-дамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ-қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ-қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Родники» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

30.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды:

Қазақстан Республикасы, Ақтөбе облысы, Мәртөк ауданы, Родниковка ауылы.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бой-

ынша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ-қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ-қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Золотой Колос» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан

Республикасы, Қостанай облысы, Ұзынкөл ауданы, Пресногорьковка ауылы, Б.Хмельницкий көшесі, 29-үй.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бой-

ынша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ-қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ-қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

Тұрсын ҒАБИТОВ,әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры

«Әлемдік философиялық мұ-ра» топтамасы Әбдімәлік Ны сан-баевтың басқаруымен тұң ғыш рет қазақшаға аударыл ды. Осы серия бойынша ежел гі дү ниедегі шығыс жә не ан ти ка лық философиядан бас тап, ХХ ғасырдағы батыс фи-ло со фия сы ның басты ағым да ры жә не олар дың әйгілі өкілдерінің не гізгі ең бектерінен үзінділер бе-рілді. Ең бектер түгелімен орыс ті лін де шыққан шығармалардан ау д а рылды. Әр томның құрас ты-ру шысы үзінділердің мазмұны мен сабақтастығына жауап берді. Бұларды тәржімалауға алғаш рет философтардың өздері тартылды.

Профессор Ә.Нысанбаевтың бас шылығымен жүзеге асқан екін ші серия − «Қазақ халқының фи лософиялық мұрасы» да ал- ғ аш қолға алынған үлкен шаруа еді. «Ежелгі көшпелілер дү ние -тан ы мы нан» бастап, «Тәу ел сіз Қазақстанның философиясы» хал қымыздың даналық інжу-мар жан дарын топтастырған және идея лық-рухани байлығын тұтас қам тыған ауқымды жұмысты құ-рады. Бұл тың да күрделі серия бойынша түр лі әдебиеттерден шы-ғар ма ларды іріктеу, түркі, араб, орыс тілдерінен аудару, оларды идея лық бірізділікпен сараптау, әр томға, авторларға арнайы тү-сін дірме жасау жұмыстары қа тар жүр гізілді. Олардан дү ние т а ным-дық, этикалық, эс те ти ка лық, көр-кем дік сипаттары айқ ын үзін ді лер ірік теліп кел ті рілді.

Әбдімәлік Нысанбаевтың бұл реттегі үлкен жетістігі қа зақ хал-қының рухани және фи ло со фия-лық мұрасын кеңінен тарату мен және жұртшылыққа танымал етумен сипатталады. Бұл мін-дет тек қоғамтанушылар алдына ғана емес, тұтастай алғанда бү кіл елдің алдына тұңғыш рет қой -ылып отыр. Өйткені, ол біздің ұлт т ық тарихымыздың мәдени ес керткіштеріне деген аялы қа ты-нас ты тәрбиелеу, ұлттық өзін дік сананы қалыптастыру, оның ру-хани игіліктері мәселелеріне ба-ғытталуымен де маңызды.

Әбдімәлік Нысанбаев жиі айта тын дай, тәуелсіз дамудың жи-ырма бес жылы ру хани мә де ниетті өріс тет пей інше жас тар ды жоғары өмір лік құн ды лықтар рухы н да жүйелі жә не са налы түрде тәр-би е ле мейінше, тек ма териалдық игілікке ар қа сүй е удің табыс- ты бол май ты н ды ғын көрсетті. Әлемдік тә жі ри бе паш еткендей, тек Қа зақ с тан емес, сонымен қатар, көп т еген басқа да елдер, әсіресе, өз дамуының бетбұрысты ке зең де рінде заманның алға қой-ған жа ңа талаптары аясында өз-де рі н ің тарихына, мәдениетіне, дәс түр леріне қайта жүгініп, тұнық бас тауға оралатын көрінеді.

Профессор Ә.Нысанбаевтың пай ымдауынша, мәдени мұра мен ұлттық бірегейліктің арасын-да тікелей өзара байланыс бар.

Мәдениеттің белгілі бір жүгін арқаламайтын адамның, тұл ғаның болуы мүмкін емес. Ал бұл арада өткен мен бүгін бір тұтас. Және осынау мәдени мұ ра неғұрлым бай болған сайын, қоғам да тұтастай алғанда со ғұрлым бай және со-нысымен де өзгелер үшін ашық си пат та өркендейді. Себебі, қо-ғам ның өзі әртүрлі этностар мә-де ни ет те рінің ықпалдасқан, са-бақ тас қ ан тоғысында өмір сү реді. Қа зақстан – көп ұлтты мем лекет, ол барлық әлемдік қау ымдастық үшін ашық болуға ұм тылуда. Осы орайда мәдениет ұлт тық бі -ре гейлікті анықтайтын бір ден-бір ай шықты белгі болып та былады.

Ә.Нысанбаев пайымына жү-гін сек, жаңғырудың әлем дік тәжірибесін тал қы лай тын қазіргі ғылыми әде би етте мәдени мұра мен ұлттық біре гей л ікті зерт те й- тін негізгі үш тұ жырымға на-зар аударылады. Оның біріншісі өткеннің мәдени мұ расын ұлттық бі ре гейліктің жү йе құраушы ық-па лы ретінде қа растырса, екін-шісі өткеннің рухани мұрасы мен қазіргіні үйлесімді қосынды ретінде сипаттайды, ал үшіншісі қазіргі мәдениетке және оның болашаққа деген ұмтылысына зер салады. Қазақстандық қоғамның транс фор мациясында қай үлгі нің не ме се тұжырымдаманың ана ғұр-лым нә тижелі болатынын уа қыт көр се теді. Алайда, біз кім біз жә не та яу болашақта кім бо ла мыз де ген мә се лені күн тәр ті бі нен еш тү сі р-меу керек. Және бұл мә се ледегі ора сан зор рөл біздің бай мәдени мұ ра мыз ға тиесілі бол мақ.

Әбу Насыр әл-Фарабидің шы-ғармашылығына арналған 10 том-

дық шығармалар жинағына орта-ға сырлық кемеңгер ойшылдың бір неше еңбектері еніп отыр. Ай-та кететін жағдай, бұл топтамада әл-Фарабидің «Музыка туралы үл кен кітабы», «Аналитика», «Му та каллимдер қолданған кіші сил логизм», «Теология» трактат-тары және т.б. еңбектері алғаш рет қазақ тіліне тікелей араб ті лі-нен аударылды. Әл-Фараби іс ке асырған антикалық мұраның та-ғат тылық парасаты қазіргі жағ-д айдағы өзара түсіністік пен мәдениетаралық үнқатысуға өз әсерін тигізеді. Міне, сөйтіп, «Екін ші Ұстаз» атанған Шығыс

ғұ ламасының бір өзі бір акаде-мия іспеттес екендігін айшықтап дә лел дейді.

Әбдімәлік Нысанбаевтың ой-ын ша, өтпелі дәуірдегі ру ха-ни ахуалдың өзгеруі әл-Фа ра-би дің мұрасы сияқты мәдени құ былыстың сарқылмас кенін ұғы нуға және мүлдем жаңа тү-сі нік тер мен парадигмаларды ашу мүмкіндігіне жол ашады. Дү ниетанымдық бағдарлар мен қон дырғылардың өзгеруі, марк с - тік догмалар мен стереотиптер-мен қоштасу араб тілді мұсылман мә дениеті феноменінің өзін қай-та бағалауға, араб тілді мә де-ни еттің жаны мен жүрегі ислам екендігін бекітетін айғақты тү-сінуге жетелейді. «Кеңес дәу-ірінде біз сыңаржақ матери а лист не месе, тіпті, атеист ре тін де көр-се туге тырысқан әл-Фа рабидің өзі дәл осы ислам мә де ни еті мен ру ханилығы идея ларын жақ та ды, ақыл мен ғы лым адам үшін Бас-тап қы Мән ді ұғынуға бас тай ды деп есеп теді» – дейді профе ссор Ә. Ны санбаев.

Профессор Ә. Нысанбаевтың пі кірінше, қазіргі құбылмалы әлем де ислам мәдениеті мен фи-лософиясының негіздерін те-рең теориялық зерттеу, әлемдік діндердің бірінен саналатын ис-ламның рухани-адамгершілік қуаты мен гуманистік бағытын айқындау ерекше маңызды мәселе. Тек осы арқылы ғана ру хани жаңғыру, халықтардың өза ра түсіністігі мен өзара келі-сім ділігі басты нәрсе болып са-на латын ислам қағидаттарына зор лықтың қайшы келетінін дә-лел деуге болады. Бүгінгі күні қа-

зақстандық ғалымдарға бұ рын ғы идеологиялық таң ба лар дан ары-лып, әл-Фара би дің шы ғар ма ла-ры на және оның әлемдік мә де -ни етке қосқан үлесіне жа ңа ша көз қараспен қараудың мүм кін ді гі туды.

Философия бойынша профес-сор Ә. Нысанбаев жетекшілік ет-кен «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы өте ертедегі сақ дәуірінен қазіргі заманға дей-інгі қазақ халқының мәдени жә -не рухани мұрасының жалпы ауқымын сипаттауға, оның құ-рам дас бөліктерін анықтауға, фи ло софиялық және ғылыми

маз мұнын жіктеуге арналды. Тал даудың герменевтикалық әді-сінің көмегімен көркемдік, ми-фо логиялық, поэзиялық, фоль к- лор лық, әуездік, ауызша халық шы ғармашылық, паремикалық үлгілерде баяндалған, тарыдай ша шылған философиялық ойлар-ды жүйелеу және бірыңғайлау қажеттілігі де аса маңызды. Бұрын баламасы болмаған мұндай жұ-мыс оны орындаушыларға зор жау апкершілік жүктегені анық.

Қазақ тіліндегі 20 томдық «Әлем дік философиялық мұра-ға» қатысты бұл аса жауапты жә-не күрделі жұмыс, профессор Ә. Нысанбаев атап өткендей, оның кәсіби философ-аудармашы лар-мен кадрлық тұрғыдан қам та-масыз етілуін талап етіп қана қой май, ең алдымен, әлемдік фи лософиялық ойдың аса бай қа зынасынан анағұрлым көр нек-ті ойшылдарын іріктеп алуды ке рек еткен-ді. Олардың шы-ғар маларын таңдау біздің елі-міз дің мәдени және рухани да-муы ның қажеттіліктерінен туын-да уы тиіс. Қазақ тілі әлемдік ой шылдардың осы тілде сөйлей бас тағанында ғана, бұл тіл әрбір адам ның күнделікті өмірқамында қа жеттілікке айналғанында ға на жә не оның сөздік қоры, ком му ни-кативті және мәдени фун к ция лары байытылғанда, жаңа тер миндер мен ұғымдар пайда бол ғанда ғана толыққанды мем ле кеттік тілге ай-нал мақ.

Қазақ тілінде жарияланған әлем дік мәдени мұра біздің елі-міз дегі ғылыми және білім беру үде рісіне ерекше құндылық бе-ре ді. Өйткені, бізде, әсіресе, фи-лософия саласында қытай, ағыл -шын, араб, парсы және әлем нің өзге де тілдерінен ғы лыми аудар-малар болған жоқ. Бұ рын ғы кеңес дәуірінде аударма лар партиялық-таптық және атеи стік тәсілдер тұрғысынан өзін дік идеологиялық өңдеуден өтті. Қазіргі уақытта Ба-тыс және Шы ғыс ойшылдарын объективті мә тіндік аудару мін-деті өткір қой ылып отыр.

Осылайша, мәдени және фи-лософиялық мұраны белсенді түрде меңгеру ұлттың өзіндік санас ының өсу динамикасының, қазақ хал қының ұлттық бі ре-гей лігін бе кі тудің аса ма ңызды құралы қыз ме тін атқа рады. Осын-дай жүй елі жә не қомақты жұ-мыстар елі міздің ру хани-мәдени тәуел сіз дігін одан әрі нығайтуға сеп ті гін тигізеріне, еліміздің жаһан да ну процесіне енуінің

қажетті баспалдағы болатыны-на философ Нысанбаев кәміл сенеді. Ол үшін «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы бой-ынша жарық көрген әдебиеттерді еліміздің білім беру саласына ти-ім ді формамен тезірек енгізген жөн деп есептейді. Осыған орай жо ғары оқу орындары сту дент те-рі не арналған бірнеше ав тор дың құ растыруымен «Қысқаша қазақ философиясы» атты көлем ді оқу құралы профессор Ә. Нысан-ба евтың жетекшілігімен жарық көр ді. Сөйтіп, мәдени мұраны ру хани қажетімізге жарату және бел сенді игеру арқылы ұлттық са намыз бен рухымызды жандан-дырамыз, соның арқасында бә-секеге қабілетті өркениетті елдер қа тарындағы тәуелсіздігімізді ны-ғайта бермекпіз.

Ұлттық философиялық мұраны кеңінен насихаттау мақсатында қазақ, орыс және ағылшын тіл де-рін де арнайы буклет дайындап, жа рыққа шығарды. Жақында про фессор Ә. Нысанбаевтың бас-шы лығымен Алматыдағы Дос тық үйін де ұлттық және әлемдік фило-со фиялық мұра бойынша жарық көр ген томдардың тұсаукесер рә-сімі өтті.

Философия саласында «Мәде-ни мұра» мемлекеттік бағдар ла ма-сын жүзеге асырудағы Ә.Н.Ны-сан баевтың қызметі мен рө лін жи нақтай келе, Әбекеңнің аталған мә селеге қатысты төмендегідей қо ры тындыларына назар аудар-ғы мыз келеді:

- Көне заманнан бүгінгі күнге дейінгі қазақ халқының тарихын-да жинақталған жиырма томдық фи лософиялық мұрасы еліміздің рухани байлығы болып табыла-ды. Осы қордаланған мыңжылдық рухани дүниеміз халық арасында биік деңгейде насихатталуы тиіс және ол еліміздің рухани қауіп-сіз дігін шынайы қамтамасыз етуге қыз мет етеді. Қазақ философиясы елі міздің рухани тәуелсіздігінің кө рінісі болып табылады.

- «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру бары-сында «Қазақ философиясы» де-ген жаңа термин біздің санамызға еркін еніп, өзінің шынайы өмір сүретіндігін дәлелдеді. Дегенмен, философиялық тәсілдердің кө ме-гімен терең зерделеуді қажет ете-тін ұлттық өзіндік сана, әлемнің ұлт тық картинасы, ұлттық құн-ды лықтар және рухани әлемдік қа ты настардың өзге де формала-ры ғылыми ізденістерді әрі қарай жал ғастыруды қажет етеді.

- Ұлттық және әлемдік фи-ло софиялық мұраны жүйелеу, жас тар мен әртүрлі этникалық және демографиялық топтар арасындағы насихат еліміздегі ұлт тық және мәдени бірегейлікті қа лыптастыру мен дамытуға үлкен сеп тігін тигізеді. Топтамаларға ен-ген шығармалардың өн бойын-да еліміздің стратегиялық бағ -дарларына қайшы кел мей тін, жал-пыадамзаттық құн ды лық тар ды дәріптейтін, адам бол мы сы ның маңызды тұстарын ашып көр се-тетін, тәуелсіздігімізді ны ғай та тү суге негіз болатын туынды лар бар және оларды теориялық ма-ғы надағы халқымыздың рухани же тілуіне лайықты еңбектер деп атауға болады.

- Мәдени мұраны игеру ба-рысында мемлекеттік тілдің сөз-дік қоры байытылады, оның мәдени және әлеуметтік қыз-метінің аясы кеңейтіледі, елі-міздегі ұлтаралық келісімнің ор нығуына гуманитарлық не гіз бо л ады. Философия сала сын да-ғы еңбектердің жарық кө руі қо-ғамдағы ұлтаралық қа ты нас тар-ды үйлестіруге, қоғам ы мыз дың орнықты дамуына не гіз бо ла-тын ұлттық идеяны қа лып тас-тыруға интеллектуалды түп та мыр, этномәдени қайнар көз бола а ла-тыны анық.

- Ұлттық және әлемдік фи-ло софиялық мұраны игеру жас-тар дың ой еркіндігін қалып тас-ты рады, жаңа зерттеулер мен оқу лықтардың мемлекеттік тілде сапалы және ғылыми негізде орындалуына іргетас болады. Ал енді кейде әдеттегі қисындарға, ғы лыми параметрлерге, замана-уи талаптарға сай келе бермейтін шы ғармалардан кейбір үзінділер том дарда орын алып жатса, он-да бұл шығармалар қазіргі за-ман тұлғасының дүниетаным көк жиегін түрлендіреді және олар дың тарихи танымдық ма-ғынасы басқа қырларынан ба сы-мы рақ екендігін айта кету керек. Ә.Н.Нысанбаевтың пікірінше, жал пы өмірдегі жақсы мен жаман-ды айыруды оқырманның өзіне қал дыруға, оның шығармашылық жә не таңдау еркіндігіне құр-метпен қарауға да үйренуіміз ке рек. Бұрынғы тоталитарлық қо ғамдағыдай барлық адамдар бірдей ойлап, ойлау жүйесін шек-теп тастау дәстүрінің заманы өтіп кеткенін еске саламыз. Онсыз де -мократиялық қағидаттарды елі-міз дегі мәдениет пен руханият са ласына пәрменді енгізе алмай-мыз, халқымыздың мәдениет ке-ңіс тігіне тарта алмаймыз.

- Философия саласында «фи-лософ-аудармашылар» деп ата-латын жаңа мамандар тобы қа-лыптасты, олардың кәсіби білік-ті лігі өзінің сабақтастығымен жа ңа ұрпаққа берілсе, нағыз гу-ма н итарлық саланың бірнеше тіл ді мамандары көбейе түспек. Ә.Нысанбаевтың ойынша, бо ла-шақта рухани мұрамыздың ірік-телінген негізгі нұсқасы ағыл-шын және орыс тілдеріне ауда-ры лып жататын болса, онда бұл бағдарлама жұмысының ха лық-аралық мәнге ие болғаны.Оның уақыты да таяп қалған сия қты. Яғни, қазақша ойлау мен қаз-ақ ша сөйлеу мәдениетін, ха-лық тың философиялық дәс тү-рі нің інжу-маржандары басқа ел дердің интеллектуалдық кеңіс-ті гіне шығуы арқылы рухани мә-де ниетіміздің мәртебесін бір са-ты ға көтереріміз анық. Бұл біздің ру хани сенімділігімізді нығайта тү седі.

Әбдімәлік Нысанбаевтың би -ылғы жылы аталып өтіп жат -қан мерейтойы – жалпы Қа зақ- с танның зиялы қауымының, ғы-лымның мерекесі. Еліміздегі ру-хани жаңғыруға деген батыл қа-дамдар ұлтымыздың зияткерлік же тіс тіктерімен астасып жатқаны осы дан да көрініп тұрған жоқ па.

Нысаналы сенімҚазақ философиясының қара нары, академик Әбдімәлік НысаНбаев хақында

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Тәуелсіз еліміздің тұңғыш Президентінің нұсқауымен жасалған «Мәдени мұра» бағдарламасы рухани жаңаруымызға байланыс- ты көптеген көкейкесті мәселелерді молынан қамтыды десек, қателеспеген болар едік. Мұндай ерекше бағдарламалардың арада уақыт өтсе де өзектілігін жоғалтпайтынын бұл күндерде көріп отырмыз. Олай болса, соқпағы көп тар жолда көршілес елдермен терезесі тең болу үшін дұрыс бағдар ұстап, әлемдік өркениетке ұмтылу, өз халқыңның жетістігін әлемге паш ету – әрбір Қазақстан азаматының парызы. Осыған орай атқарылған іс, жоспарланған жұмыстың барлығы өркениет өлшемдеріне сәйкес, жемісті де нәтижелі болуы қажет. Бұл еліміздің көшбасшы фило-софы Әбдімәлік Нысанбаевтың өзінің сан қырлы шығармашылық жолының басты мұраты болып табылады.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Ә . Н ы с а Н б а е в п а й ы м ы Н а ж ү г і Н с е к , жаңғырудың Әлемдік тӘжірибесіН тал қы­лай тыН қазіргі ғылыми Әде би етте мӘдеНи мұра меН ұлттық біре гей л ікті зерттейтіН Негізгі үш тұ жырымға Назар аударылады. ОНың біріНшісі өткеННің мӘдеНи мұ расыН ұлттық бірегейліктің жү йе құраушы ықпалы ретіНде қа растырса, екіНшісі өткеННің рухаНи мұрасы меН қазіргіНі үйлесімді қОсыНды ретіНде сипаттайды, ал үшіНшісі қазіргі мӘдеНиетке жӘНе ОНың бОлашаққа дегеН ұмтылысыНа зер салады.

10 25 мамыр 2017 жылруханият

–––––––––––––––––––––––––Тұрсынбек Байжұмаұлы – Қытай ­дағы қазақтардың №1 әде би журналы «Шұғылада» редак­тор болған, жазушы ретінде де жақсы танылған, оның бәрін бы­лай ысырып қойғанда Нобель сыйлығының лауреаты, жазушы Мо Янның «Сандал ағаш жазасы» атты көлемді романын қазақша сөйлеткен азамат. Мо Янның қазақ шаға аударылған онға тар­та ро мандарының ішіндегі ең са­палысы осы Тұрсынбек аудар ған роман деген пікірлерді жиі ести­тінбіз... –––––––––––––––––––––––––

Кітап КөКжиегі Отан деп Оралғандар

Сүлеймен МӘМЕТ, «Егемен Қазақстан»

Алғашқы өлеңдерінің бір түйінін түйгенде: «Жанымнан шық қан жас жырым, Өмірлі болса екен» – деп арманын үкі леген Тұмағаң − Тұманбай Молдағалиев қазақ жырына соны соқпағымен келіп, та-лайды тамсандырды, керемет үлгісімен таңдандырды. Жыр табалдырығын «От тиіп асау қаныма, Жарысам оймен құл­шынып. Өлеңнің абат ба ғына, Қа дармын қашан бір шы бық», – деген бала ақын болып аттап, толыса келе: «Бүгін мен де мол дарын бар» – деп, өрен жүйрік екенін көрсетті. Кеме ліне кел-генде киелі өлеңнің қа ді рін дана лығымен дәйектеді. Сөй тіп, ұлтының да, жұртының да мақ­танышына айналды.

Ақын бұл биікке адам бойын­дағы аяулы да ардақты асыл қа сиеттерді саясатқа ұрын дыр­май, бұрын үсік шалғандай бо-лып келген қалыпты бұзып, жүрек лүпілін, ой ұшқынын бү гіп қалмай, Табиғат­Ана мен онда күн кешіп жатқан тірлік иеле рінің бүтін болмысымен ұштастыра көрсетті. Мысалы, «Қыр қа толы қызыл гүл, Қарай­мын сонша қызыға, Қай шоғын ғана үзіп бір, Сыйлаймын сүйген қызыма», − дейді де артынан: «Жай лауда» атты өлеңінде ол ой­ды тереңдетіп әкетеді. «Жайлау ғой мынау жарасқан, Аралтөбе бауыры. Төбеден неге әрі асқан, Сәу лешімнің ауылы...Тілегім нет кен көп еді, Жүрегім тұр ғой от алып, Осынау тұрған төбе ні, Тастар ма едім қопарып» – дейді. Одан кейін сол жастық бұл ­қынысын «Көрсетпе сүю әу ре сін, Берілді жүрек тек саған. Сүю де жақсы, сәулешім, Сүйікті болу жақсы одан» – деген бар­жоғы төрт жол өлеңнің ішкі иірі міне сый ғызады. Бұл, әсіресе, жас­тардың жүрек қылын тербемей қоймасы анық. Тағы бірде ақын: «Ай қарады көгілдір көл бетіне, Қыз қарады көлдегі кел бетіне, Қосылды да қос сәуле құшақ­тасты, Мөлдір толқын төсінде тербетіле. Шоршып жүрген ақ шабақ тұнықтағы, Қыздың көркін көрді әлде – тынып қалды. Бала толқын, ай нұрлы ерке балық, Бірақ, ару аңсарын түк ұқпады. Қыз қозғалмай қадалып тұра бер ді, Жылы сезім кеудеде туа берді. Күтті ме екен, кім білсін күтпеді ме, Жеке қайық мүйістен шыға келді», − деп өрнекті сөзбен әдемі сурет салады. Суреттегі қыз бен жігіттің рақатқа батқан кө ңіл шарпысуы, оған іштей куә болған төңірегі – бәрі жарасым тауып тұр.

Тұмағаң кейде кездесетін тұт қиыл тағдыр ісінен адам қа­шып құтыла алмайтынын да жыр жолдарына түсіргенде алпыс екі тамырың бүлкілдеп, кей тұс та дом быраның қос ішегіндей тер­беліп, тиек­көңілді бұлқынта жө нелетіні бар. Әсіресе, әке мен ана туралы өлеңдеріндегі қилы за ман запырандары жан дүниеңд і тау бұлағындай буырқандырып, «Е, тәңір­ай!» – дегізген тасқын ойлар құрсауында қалдырады. «Нау­қасың қатал, соласың ба, ана, Қасыңа келдім, төсектен тұршы, Суық жер гүлі боласың ба, ана, Ояншы тағы, тағы бір күлші...Ес жидың ептеп, қуандым, анам, Жанарым ыстық жастарын тый-ды, Тіл қаттың әлсіз: «дем ал» деп, маған, Осыдан артық сөз бар ма сыйлы?! Жапырақ жайған сына ма терек, Көнбеші, ана, көнбеші ана. Өмірлік маған қам қоршы керек, Өлмеші ана, өлмеші ана!», – деп «Ана ту-ралы жырда» ана мен бала арасындағы мәңгі сөнбес үмітті үрлейді. Бі рақ қайырымсыз ажал анадан айырмай қоймайды.

Кейін «Шір кін­ай, барлық адам досым болса, Асықсақ жолыққанша, қосылғ анша. Бәрі де анам құсап мейірленіп, Бәрі де анам құсап ашуланса», – деп ана бейнесін асқақтата оты-рып, оның құдіретті шапағаты барлық адамның бойына та-былса ғой деген ниетін төрт жол өлеңге сыйғызыпты. Бұл да саналы сабақ алар байлам емес пе?! Соғыстың сойқанын, оның жүрекке салған жара-сын, тартқызған зардабын «Әке туралы жырда» тереңдетіп әкетіп, әкенің орнын тайға таңба басқандай көз алдыңа әкеледі. «Түсінгем жоқ мен онда, Төнгенін бір қа тер күз. Қала бердік перронда, Қалдық анам екеуміз. Анам неге өксіді? Түсінбедім мен оны, Күтті өмірдің көп сыны, Тастап кеттің сен оны...Жүйрік еді күн нет­кен, Өтті айлар, апталар. Селк етті ол кенеттен, Жетті ме әлде жат хабар...Гүлге толы құ ша­ғы, Жарқыраған май келді. – Соғыс бітті, айтшы, ана, Әкем менің қайда енді? Деп сұрадым анамнан, Жақсы сөзін өтіндім. Қиналды анам айта алмай, Кейін біліп өкіндім... Таба алмадым мен дегбір, Қайтпады, әкем қайт пады. Бұрынғыдай кейде бір, «Келер» деп анам айтпады. Келмеді әкем күлімдеп, Белгілі болды жай мәні, − Қайдасың, менің ұлым, − деп, Құшағын маған жаймады. Кеп жүрді үйге көп кісі, Жағдайды біздің сұ­рады, Әкемнің қара кепкісі, Ілулі төрде тұр әлі», − деп әкеге деген сағынышын, аңсарын оның кеп­кісін медет тұтумен басады. Бұл ақынның ғана басынан өтпеген, басқалар да басынан кешкен қасірет еді. Ақынның мық­тылығы сол қасіретті келістіре отырып өлең жолдарына түсіріп, ғұмырлы етуінде болатын.

Біз жоғарыда жыр жампо­зының өлеңдері тұмадай ал­ғаш қы қадамынан­ақ тұнық бол ғанын 1957 жылы шыққан «Студент дәптері» атты тұңғыш жинағынан мысалдар келтіре отырып, сездіруді қазақ поэзи-ясында «төңкеріс» жасағанын аңғартуды мақсат еткен едік. Бұл ойды кезінде қара сөздің хас шебері, дархан ойдың да-расы Әбіш Кекілбайұлы: «Ақ ниеттің адал жыршысы» атты мақаласында: «Студент дәптері» – біздің жыр өлкесіне тұңғыш рет қанат қаққан жақсылық қарлығашы сияқты еді... көк түтінге қақалып өскен қазақ оқырманы, бір сәт алма бауын ара лап көргендей, дені жайы-лып жүре берді. ...Өңшең шең­гелдің ортасына шыққан жалғыз жауқазындай сол кітапша қазақ жыр алқабының жаңаша көктеп, жаңаша құлпыруының басы сияқ ты болды... ит тұмсығы өт­пес қалың жыныстың арасы-нан із шығарып беру қиынның қиыны. Із шығардың­ақ, әуелі сүрлеуге, артынша айдын жолға айналып сала береді. Ол жол да сөйтті. «Студент дәптерінен» соң тап соған ұқсаған жұқалтаң кітаптар көбейді. Сырттарында жаңа есімдер тұрды», – деп қа­зақ поэзиясының көшбасшысы болған, «Ешкімнің бетіне жел болып келмейтін қыз мінезді ақпейіл ақын» (Ә.Кекілбайұлы) Тұмағаңды биікке көтеріп, тағы бір сәтте: «Шын ақын өзін ұл­тының рухани әкесімін деп емес, ең кенже перзентімін деп санай-ды. Қалтқысыз махаббатымен ба-урайды. Кісілігімен, кіші лігімен баурайды», – деп шын тұлпардың болмысын тайға таңба басқандай көрсетіп берді. «Жалқының мұңын жалпыға сабақ боларлық көркемдік деңгейге көтерген» (Қадыр Мырзалиев) ақын тумы-сынан адал еді. Кімге де болса ет жүрегі езіліп тұратын. Бар адамға бақ, бақыт тілейтін. «Бұл

бәрімізге Тәңірдің берген сыйы. Соны бағалауымыз керек, уақыт өтеді де кетеді. Артыңда жақсы сөз қалсын», – дейтін. Өзі осы қалыпта өмір сүрді. Осы үлгіні өлең өрнегіне түсірді. Сөйтіп, жұртына өлмес өлең сыйлады. Сөз сардарына айналып, ұлтына өшпес мұра қалдырды. Қазақтың ұлы жазушысы Мұхтар Әуезов Тұмағаң бастаған қарымды топ­тың туындыларымен танысқан тұста: «...Өнердің жаңа жас қайрат керлері... жаңа бір жыл келгендей жақсылық әкеле жатқан сияқты. ...оқығандарыма сүйсіне отырып, лирика тура-лы айтқан қорытындым бар. Тұманбай Молдағалиевтің өлең­дерінің ішінен «Алматы таңы», «Көктем», «Асыл ұстазға», «Не ­мере сыры», «Хат» деген өлең­дері ұнатып оқыған шығар­маларым», – деген екен. Бұл туындылар Тұмағаңның тұңғыш жинағындағы дүниелер болатын.

Тұманбай Молдағалиевтің 24 томдық таңдамалы туын-дылар жинағы Алматыдағы «АнАрыс» баспасынан жа рық көріп отыр. Томдарды құрас­тыр ған, ақынның жары Күл­тай Қасымова, қызы Жазира Молдағалиева, жақсы інісі Ауыт Мұқибек екенін еске сала кет-сек дейміз. Бірден айтайық, бұл 24 том ұлт құндылығына қосыл ған ұлы мұра, айтулы қа­зына. Әр томға жеке тоқталу ма қаланың еншісіне жатпаса керек. Саралау мен даралауды, талдауды болашақтың еншісіне, кейінгі жастың үлесіне қалдыра тұралық.

Шынында, алда айтқа нымыз­дай Тұманбай Молдаға лиевтің екінші өмірі басталды. Соның бір дәлелі – қолымыздағы 24 кітап. Кітаптар сапалы қағазға басылып, әдемі безендірілген. Түрлі суреттермен көмкерілген. Бұл игілікті істі «Тұманбай Мол дағалиев атындағы қор» атқарған екен. Ендігі жерде ұлт ақынының мұрасын зерттеп­зер делесек, қормен байланыс жасасақ, кітап тарын жұртқа жет­кізіп отырсақ құба­құп. Оған ең бірінші ата жұрты, облыс, аудан тізгінін ұстаған ел азаматтары үлес қосса, нұр үстіне нұр болар еді. Мына томдар бар болғаны мың данамен шығыпты. Бұл халқы сүйген, ұрпағы қадірлеген – ақын жырына шөліркеп отыр­ған жұрт қа аздық ететіні сөзсіз. Ал дағы уақытта қайта басылып жатса артықтық етпейді. Қа дыр Мырзалиев пен Тұманбай Мол ­дағалиев 60­қа толғанда ардақты ұстазымыз, академик Зейнолла Қабдолов адамның жан дүниесін қасаңдықтан сезім иіріміне көшірген, өмір бар жерде күйініш пен сүйініштің болатынын, тағдырдың алуан сыны алдан кездесетінін алғаш адамгершілік тұрғыда жырға қосқан Тұмағаң деп, қазақ абыздарының дәстүрлі философиялық иірімдерін жаңа дәуірде жаңғыртқан Қадағаң деп екеуі де ұлы ақын деп, мұндай бағаны көзі тірісінде Мұхтар Әуезов те естімегенін айтқан еді. Сол екі ұлы ақын өмірге қа тар келіп, телқоңырдай тел өскен, қанаттас жүрген, бірін­бірі демеп жарыса жыр жазған, тіпті аралары ұзамай бақиға қатар аттанған Қадағаң (Қадыр Мырзалиев) мен Тұмағаңның (Тұманбай Молдағалиев) жөні де, жолы да бөлек. Осы арада мына бір үлгі алар үрдісті еске сала кетсек дейміз. Алда айтқан сол жөн мен жолды Қадағаң туған өлке бастап кету өз алды-на, біраз игілікті істі атқарып та қойды. Еңселі ескерткішін тұр­ғызып, Орал қаласынан атына заты сай орталық салып, оны ақын есімімен атап, Алматыдағы кітапханасын көшіріп апа-рып, халықтың игілігіне жа-ратты. Ендеше «Тұманбайдың лирикалық кейіпкерлерінің жү­регі қылау түсе қоймаған сәби­дің мінезіндей. Несін де бол-сын жасырмай жайып салады. Қалтарыс­бұлтарысы жоқ», – деп ақиық ақын Мұқағали Мақатаев айтқандай, алда дәйек сөздерін келтірген қазақ зия лылары, ұлт жақсылары әспеттеген, Елбасы құрмет тұт қан, өмірден озғалы да алты жылдан асып бара жатқан, сәби көңіл ақынның бай мұрасын дәл сол жолмен Алатаудың бау­райындағы кіндік қаны тамған ауданнан бастасақ, облыс қолдап ол кейін ел көлемінде өркен жайып жатса деген тілек бар. Оның алғашқысы «Тұманбай оқу ларынан» із алып, қанатын кең жайса ұлт ұрпағы жыр асы-лын танып білер еді. Осындай игілікті шараларды «Тұманбай Молдағалиев атындағы қор­мен» (mukoka@yahoo.com 87772247555) бірлікте жүргізсек, сөй тіп бітер іске ұйытқы болсақ, қазақ поэзиясының ұлы тұлғасы­ның рухына деген құрмет пен ізет биіктен көрініп, ақын алдын­дағы қарыз бен парызға адалдық танытқан болар едік.

Жүрегі жырдан жаралғанТұманбай Молдағалиевтің 24 томнан тұратын шығармалар жинағы жарық көрді

Ұларбек НҰРҒАЛЫМҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Бүгінде Тұрсынбек Алматы облысының Ескелді ауданына қарасты Қарабұлақ кентінде тұрады. Қазақстанға біржола көшіп келіп, азаматтықты алып, Қытайда қол жеткізген қан­шама сыйлық, дипломдарын сандықтың түбіне салыпты да, кетпен­күрегін иығына асып атыз басына тартыпты...

Тұрсынбектің әңгіме, повес­тері, аудармалары әлденеше кітап болып басылып, оқырман мен әдеби қауымның жақсы бағасына ие болған. Қытайдағы қазақ­қырғыз әдебиетінің «Тұл­пар» сыйлығын, Қытай аз ұлт жазушыларының «Жас тар та-бысы» сыйлығын иеле ніп­ті. Шыңжаң әдебиет­көрке­мө нершілер бірлестігінің бе­делді сыйлығы да осы кісінің қанжығасында. Жалпы, уни-верситетте оқыған әдебиет са ласы бойынша алған ди-пломынан сырт Бейжіңдегі Лу Шүн атындағы әдебиет инс титутын тәмамдаған, Бей­жіңдегі «Ұлттар» журналы ұйым дастырған философия ма ман дығы бойынша толық курс ты аяқтаған дипломы да әлгі Қарабұлақтағы үйдегі сан­дықтың түбінде жатыр.

Тұрсынбек «Сандал ағаш жа-засынан» бұрын «Ақылнама», «Бардам әке мен зардам әке» қатарлы екі роман аударған екен. Мо Ян – үшіншісі.

«Аудармаларымның бар­

лығында қытай тіліне жүй­рік көмекшілерім болды. Сон­дықтан аударма жасау шы­лардың қатарында олардың да аты бар. Амал қанша, «Сандал ағаш жазасына» берілген уа­қыт өте қысқа болды. Не бары екі­ақ ай ғана, көмекші ал­масқа да шараң жоқ, мен сияқ­ты кейін үйренгендерді бы-лай қойып, қытайлардың өзі анау ми айналдыратын ескілі­жаңалы төрт бұрыш әріптерінің шын мағынасын жете түсіну үшін «Шинхуа лұғатынсыз» жүре алмайды. Сондықтан оңай болды деп айта алмаймын. Аудар машылық – ол да шы­ғар машылық. Және өте күр делі дүние. Оның үстіне ол өзге емес, Мо Ян болса...», дейді.

Дәл осы тұста, Мо Ян туралы өзі не ойлайтынын, қаншалықты құрмет тұтатынын, не үшін оны аударуға ынтық болғанын ағы­лып айта жөнелсе ғой деген ішкі тілек болып еді. Ағамыз соны сезгендей болды­ау...

«Ол өзі 1955 жылы Қытайдың Шандұң өлкесі Гауми ауданын-да дүниеге келген ғой. 1981 жы лы жазған «Көктем түнінің сызы» атты шығармасы оның есімін әйгілей түсті. Мо Янның балалық шағы армандағыдай асыл болмаған. Ол білім ала-тын ең тамаша тұстарында Қытай тарихындағы «Мәдениет төңкерісі» дейтін он жылдық

ойран болды да, бала Мо Ян осы ойранның ортасында шөп шауып, егін салып, сиыр бағып өткізген. 1976 жылы аласапыран аяқтағаннан кейін армияға алы-нып, қоғамдық өрісін тапқан.

Оның бүкіл шығармасы туған топырағы Гаумиге арна­лып келеді. Ойлық өрісі, се зім­дік бояуы біздің Оралхан Бө­кейге ұқсайды. Оралхан Ал тай­ды қалай жырласа, Мо Ян Гау ­миді солай жырлайды. Мо Ян 2011 жылы «Бақа» дейтін шы ­ғармасымен Қытайдағы ең үл кен әде би сыйлық − «Мау Дүн» әде­биет сыйлығын, ал, 2012 жы лы Нобель сыйлығын алды.

Мо Ян бірбеткей жазушы. Ол осыншама табысқа сол мінезімен де жетті. Оны жазу­шының роман туралы айтқан мына сөздерінен де аңғаруға бо-лады: «Ең жақсы жазылған ро-ман бүгінгі тісін жасырып, тілін көрсеткен сайқал қоғамның қолайына жағамын деп өз қадір­қасиетін жойып, заманның құрбаны болмауы керек. Менің өзіме қойған талабым – ро-маным қанша ұзарса сонша созылсын, әйтеуір ақыл мен сезімімнің жеткен жеріне дейін соза беремін, қысқартам деп қи­налмаймын, ұзартам деп зорлан-баймын. Бірақ, шым кестедей шымырлық пен ой жетпейтін тереңдіктен айырылмауға ты­ры самын. Мейлі біреулер ұзын десе оқымасын, қиын де се қарамасын, оқитын адам мың бет болса да оқиды, оқы­майтын адам бір бет болса да оқымайды. Маған жер бе тінде

бірде­бір оқырманың жоқ десе де бүйрегім бүлк етпейді, өз сүрлеуіммен тарта беремін», дейді алған бетінен қайтпайтын азулы көкжалың.

Шынайылықты терең сезіне алу, халық ауыз әдебиетін мық­тап меңгеру, тарих пен бүгінді тығыз ұштастыру – Мо Янның шығармашылықтағы ұстанымы. Әрине, осы ұстанымның же­тегінде ол таудай табыстарға жетті. Дүниенің қырықтан астам ұл тының тіліне аударылған шығармалары қай түкпірде бол-сын өз базарын тауып жатыр.

Осы «Сандал ағаш жаза-сы» тағы бір өңделіп қайтадан шықса, әдебиетті сүйетін, Қы­тайды білгісі келетін әр қазақ үшін керемет жаңалық бо-лар еді. Нағыз жазушының ке сек тұлғасын көрер еді...», деп аяқтады аудармашы өзінің сүйік ті жазушысы туралы сөзін.

Осы орайда жаңағы «Сандал ағаш жазасы» сынды дайын ау-дармаларды неге Қазақстанда шығармасқа деген ойымызды да ортаға салдық.

«Бұл жақтың баспа жұмысы, қаламақы мәселесін Қытаймен салыстыруға мүлде келмейді ғой, Қытайдың баспасы да, ав-торы да бай тұратыны мәлім. Жалпы, қытай салыстырмалы айтқанда, кітапқа құмар жұрт деуге де болады. Онда әдебиет тауарға айналған. Жазушылар

қаржы жағынан мемлекетке тәуелді емес, алақан жайып үл кен қазанға телмірмейді. Оның жүйесі жасалған. Сон­дықтан жазушыларда жаңа тақырыптарға ізденіс те ілгері болады ғой. Қытай идеология-сы күрделі ел. Соған қарамастан Мо Яннан басқа да Жия Пиңуа, Чин Жұңшы, Хаң Иң сияқты әлемдік өреде туындылар жазып жүрген жазушылардың атақ­даңқы аспандап келеді.

Өз басым Төлен Әбдіктің «Тозақ оттары жымыңдайды», «Оң қол» шығармаларын аудар­ған дұрыс дер едім. Өйт кені, бұл туындылар оқиғаға бай, сезімі тұнық, одан да маңыздысы Қытай идеологиясына да қарсы тұстары жоқ деуге болады.

Қытайшаға аудару мәселе­сінде Қытайдағы мен жұмыста болған Шыңжаң әдебиет­көр­кемөнершілер бірлестігінде ау-дармашылар қоғамы бар, соны-мен бірге, жекелік әдеби аудар-ма орталықтары бар, бұлармен бай ланыс орнатып, келісім жа­сауға болады...», дейді жазу шы, аудармашы Тұрсынбек Бай­жұмаұлы.

Әдебиет, мәдениет, аудар-ма саласы және басқа біраз әңгімелердің басын қайыр ған­нан кейін, қазіргі тірлігінің жайы на ойыстық. Мал баққанда, егін еккенде шығармашылық қайда қалады? Қабілетіңізді неге өз саласына жұмсамайсыз? Дегендей сауал өздігінен қойы­лары анық қой.

«Кәдімгі тіршілік, күнкөріс. Ортамен үйлесіп, қоғаммен үндесейік. Содан соң ретіне қарай көре жатармыз. Маған га-зет­журналдан гөрі мектеп, уни-верситеттерде сабақ беру ұнайды. Менің алдымнан шыққан шә­кірт терім патриот, өнерге құш­тар, жасырын қабілетін сәу­лелендіре алатын еркін азамат болып шығатынына сенімім бар. Мақтанғаным емес, қытай, қазақ әдебиетінің 100 жылдық тарихының қай қырынан сұраса да жатқа тұрып лекция жасай аламын, шығыс пен батыстың ой тоғысынан сауатым бар.

Қазақ еліндегі қазақ әдебиеті – менің жүрегім. Абай, Мұхтар,

Ғабит, Сәбит... Оралхан, Төлен, Таласбек, Әлібек... қай жазу-шыны айтсаңыз сол жазушы-ны қызығып оқыдым, әсіресе, Алаш арыстарының ізгі туын-дылары, олардың Отан үшін от кешкен рухы мені жетеледі.

Қытайда тұрмысымыз жа-ман болған жоқ, ортада өзіндік орным бар дегендей өз ба-сым Қытайдан жаманшылық көр дім деп айта алмаймын. Бірақ жатсам­тұрсам бір нәрсе көкейімнен кетпеді. Қанша табысты еңбектенсем де кім үшін істеп жүргенімді, не үшін сыйлықтар алғанымды біле ал-мадым. Атақ үшін бе? Ақша үшін бе? Бәрі де емес, мені маза­лап жүрген Тәуелсіздік дей тін қастерлі ұғым екен. Мені же­тектеген осы ой ондағы атақ, мансап, лауазым дейтін нәрсе­лерден жирендірді. Рас айтам, бұл жан жүрегімнің шындығы.

«Аллаға шүкір» деген-нен басқа айтар жоқ дәл қазір. «Есіктен кіріп, төр менікі деме» дейтін жосын бар емес пе, бірден Астана мен Алматыға қол соз­бадым. Бұйырғанын көре жа ­тармыз. Көк туы желбіреген тәу ­елсіз елдің бақыты баянды бол-сын! Бағасын білсек қ анеки!».

Атажұртына аңқылдап жет-кен ағамыздың ақтарылып айтқан әңгімесіне алғысымызды айта отырып, алдағы күндеріне табыс тіледік!

Мо Янды қазақшалаған қаламгер

25 мамыр 2017 жыл 11жарнама

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

Вниманию акционеров АО «Банк ЦентрКредит»

Сообщаем об итогах голосования на годовом общем собрании ак-ционеров, состоявшемся 19 мая 2017 года. Присутствовали акцио­неры и их представители, владеющие 153 416 739 голосующими акциями, что составляет 95,77 % от общего количества голосующих акций общества.

ИТОГИ ГОЛОСОВАНИЯВопросы повестки дня За Против Воздер-

жался1. Отчет Правления АО «Банк ЦентрКредит» о ре-зультатах деятельности за 2016 год

105 393 092 нет 48 023 647

2. Утверждение консолиди-рованной и отдельной годо-вой финансовой отчетности АО «Банк ЦентрКредит» за 2016 год

100 302 903 нет 53 113 836

3. Утверждение порядка рас-пределения чистого дохода АО «Банк ЦентрКредит» за 2016 год

148 326 153 нет 5 090 586

4. Об утверждении аудитор-ской компании ТОО «Де­лойт» на аудит 2017­го года

925 153 415 417 397

5. Об избрании членов Совета директоров

148 326 153 нет 5 090 586

6. Об утверждении аудитор-ской компании KPMG на ау-дит 2017­го года

153 416 342 нет 397

Акционерами принято решение утвердить следующий порядок распределения чистого дохода АО «Банк ЦентрКредит» за 2016 год:

● дивиденды по простым акциям АО «Банк ЦентрКредит» за 2016 финансовый год не выплачивать;

● чистый доход за 2016 год в сумме 2,629 млрд тенге (два миллиар-да шестьсот двадцать девять миллионов тенге) предлагается оставить в составе нераспределенного дохода банка.

«Банк ЦентрКредит» АҚ акционерлерінің назарына

2017 жылғы 19 мамырда өткен акционерлердің жылдық жалпы жиналысындағы дауыс беру қорытындысы жөнінде хабарлаймыз. 153 416 739 дауыс беретін акцияларды иеленуші акционерлер және олардың өкілдері қатысты, бұл қоғамның дауыс беретін акцияларының жалпы санының 95,77 %­ын құрайды.

ДАУЫС БЕРУДІҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫКүн тәртібі мәселелері Қолдап Қарсы

болғандарҚалыс

қалғандар1. «Банк ЦентрКредит» АҚ Басқармасының 2016 жыл бойынша қызмет нәтижелері туралы есебі

105 393 092 жоқ 48 023 647

2. «Банк ЦентрКредит» АҚ­тың 2016 жыл бойынша шоғырландырылған және жеке жылдық қаржылық есептілігін бекіту

100 302 903 жоқ 53 113 836

3. «Банк ЦентрКредит» АҚ­тың 2016 жыл бойынша таза кірісін бөлу тәртібін бекіту

148 326 153 жоқ 5 090 586

4. 2017 жылғы аудит жүргізу үшін «Делойт» ЖШС аудиторлық компаниясын бекіту туралы

925 153 415 417 397

5. Директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау туралы

148 326 153 жоқ 5 090 586

6. 2017 жылғы аудит жүргізу үшін KPMG аудиторлық ком-паниясын бекіту туралы

153 416 342 жоқ 397

Акционерлер «Банк ЦентрКредит» АҚ­тың 2016 жыл бойынша таза кірісін бөлудің келесі тәртібін бекіту туралы шешім қабылдады:

● 2016 қаржы жылы бойынша «Банк ЦентрКредит» АҚ­тың жай акциялары бойынша дивиденд төленбесін;

● 2016 жыл бойынша 2,629 млрд теңге (екі миллиард алты жүз жиыр-ма тоғыз миллион теңге) сомасындағы таза кірісті банктің бөлінбеген кірісінің құрамында қалдыру ұсынылады.

«Алиби-Павловка» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс

жалпы жиналысын 26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі

бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына

хабарлайды: Қазақстан Республикасы, Ақмола облысы, Ерейментау ауданы, Павловка ауылы, Южная көшесі, 22.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Запорожье» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын 26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша

жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында қарастырылған

тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан Республикасы,

Ақмола облысы, Жақсы ауданы, Запорожье ауылы.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Бауманское-07» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан Республикасы, Ақмола облысы, Егіндікөл ауданы, Бауман

ауылы, Бауман көшесі, 8-үй.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Сочинское» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан

Республикасы, Ақмола облысы, Атбасар ауданы, Сочи ауылы.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Интернационал-Астана» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс

жалпы жиналысын 26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі

бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына

хабарлайды: Қазақстан Республикасы, Ақмола облысы, Жарқайың ауданы, Бірсуат ауылы.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Ишим-Астык» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан

Республикасы, Ақмола облысы, Жақсы ауданы, Есіл ауылы.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

«Актюбе-О» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын

26.06.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында

қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан

Республикасы, Ақмола облысы, Жарқайың ауданы, Отрадное ауылы, Жастар көшесі, 2 А-үй.

Күн тәртібінде мынадай мәселелер қаралады:1. «Цеснабанк» АҚ алдындағы үшінші тұлғалардың міндеттемелері

бойынша тең заемшы ретінде кіру.2. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың міндеттемелері бойын­

ша серіктестіктің жылжитын/жылжымайтын мүлкін кепілге беру.3. «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін серіктестіктің және

үшінші тұлғалардың орындамауы және/немесе тиісті орындамауы жағдайында Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде кез келген банктердегі (банктік операциялардың жекеле-ген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы) серіктестіктің банктік шоттарынан ақшаны алу құқығын «Цеснабанк» АҚ­қа беру туралы.

4. Серіктестіктің және үшінші тұлғалардың «Цеснабанк» АҚ алдындағы міндеттемелерін орындамауы/тиісті орындамауы жағдайында кепілге берілетін мүлікті соттан тыс сатуға құқықты «Цеснабанк» АҚ­қа беру.

5. Серіктестіктің атқарушы органының өкілеттік мерзімдерін тағайындау/ұзарту туралы.

6. Серіктестіктің атқарушы органына «Цеснабанк» АҚ ұсынатын шартпен банктік займ алу бойынша, жарғылық капиталдағы үлестерді сатып алу бойынша, мүлікті кепілге беруге мәмілелер жасауға барлық өкілеттікті беру.

Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы Заңның 45-бабының 1-тармағындағы талаптарға сәйкес өткізіледі.

ҚҰРМЕТТІ КӘСІПКЕРЛЕР!ҚР «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы «Іскерлік байла-

ныстар» жобасы аясында бизнес жүргізудің заманауи әдістерін тегін оқыту ұсынады. Жобаға шетелдік серіктестермен іскерлік байланыс орнатуға қызығушылық танытқан жоғары және орта буын компания басшылары қатыса алады.

Оқу мерзімі:2 апта (іштей), 1 апта (сырттай). Оқу мерзімдері: Алматы қ. (05.06-23.06).Болатын жері: Қазақcтан­Британ техникалық университеті

(ҚБТУ).Барлық сұрақтар бойынша Өңірлік кәсіпкерлер палатасына және

Кәсіпкерлерді қолдау орталығына хабарласуға болады.

УВАЖАЕМЫЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛИ! Национальная палата предпринимателей РК «Атамекен» в рам-

ках проекта «Деловые связи» предлагает бесплатное обучение со-временным методам ведения бизнеса. Участниками проекта могут быть руководители высшего и среднего звена компаний.

Сроки обучения: 2 недели–очно и 1 неделя–заочно (online – се-минары и консультации).

Даты тренингов: Алматы (05.06–23.06).Место проведения: Казахстанско­Британский технический

университет (КБТУ).По всем вопросам обращаться в Региональные палаты предпри-

нимателей и Центры поддержки предпринимателей.

«ҚазМұнайГаз» БӨ» АҚ 2017 жылғы 15 маусымда сағат 11.00-ден бастап 17.00-ге дейін Астана уақыты бойынша www.gosreestr.kz веб-порталында бастапқы бағаны төмендетуге арналған әдіс қолданылып, «Ембіоқуорталығы» ЖШС 100% қатысу үлесін

сату бойынша аукцион өткізілетіні туралы хабарлайды.

Бастапқы бағасы – 124 181 000 теңге. Кепілдік жарна сомасы – 18 627 150 теңге. Ең төменгі бағасы бекітілмеген.

Компания туралы жалпы мәлімет: «Ембіоқуорталығы» ЖШС білім беру, даярлау және қайта даярлаумен айналысады.

Компанияның орналасқан жері: Атырау қаласы, Бірлік ауылы. Анықтама алу телефоны: 8 7172 97 75 93.

Банкрот деп танылған «Сәйгүлік и К» ЖШС-нің (СТН 600 400 526 666, мекенжайы: Алматы қаласы, Сәтбаев көшесі, 37­74) кредиторлар комитеті 07.06.2017 жылы, сағат 10.00­де, Алматы қаласы, Масанчи көшесі, 26­үй, 202­кабинет мекенжай-ында өтетін кезектен тыс жиналысына шақырады. Күн тәртібінде: банкроттықты басқарушыны шеттету.

Комитет кредиторов банкрота ТОО «Сәйгүлік и К» (РНН 600 400 526 666, адрес: г.Алматы, ул. Сатпаева, 37­74) объявляет о созыве комитета кредиторов на внеочередное собрание, кото-рое состоится 07.06.2017 г. в 10.00 часов по адресу: г.Алматы, ул. Масанчи, 26, каб. 202, с повесткой дня: отстранение банкротного управляющего.

ҰБТ сертификатының жоғалғандығы туралы хабарландыруМұрзағали Қуат Тілеудіұлының атына берілген ҰБТ сертификаты жоғалуына

байланысты жарамсыз деп танылсын.

Кассовый аппарат ИП «Досимов С.Ж.», марки Миника 1102 Ф, за-водской номер №1548909, номер паспорта №1548909, год выпуска – 2010 г., в связи с утерей считать недействительным. Тел. 8­702­434­42­99, 8­701­151­32­32.

Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін 1976 жылы бітірген курстастары атынан жазушы­журналист

Алпысбай ШЫМЫРБАЕВТЫҢкенеттен қайтыс болуына байланысты марқұмның зайыбы Гүлжәмилаға және балаларына қайғыларына ортақтасып көңіл айтамыз.

Сүлеймен Мәмет, Ержұман Смайыл, Қуаныш Жиенбай, Құдиярбек Ағыбай

12 25 мамыр 2017 жылдидар

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада Жастар театрында режиссер Нұрқанат Жақыпбайдың «Егер де мен...» атты спектаклі көрерменге жол тартты. Монолог пен әуезді әнге құрылған қойылым − адамның ішкі жан тебіренісін, жүрек түкпіріндегі ойын тап басып жеткізе білуімен құнды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––Канн кинофестивалінде тұңғыш рет отандық киногерлер Қазақстанға тиесілі павильонда өз фильмдерін таныстыру мүмкіндігіне ие болды. Қазақ елінен барған делегацияны қала мэрі Давид Лиснард арнайы қабылдады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қарабалық ауданындағы Надеж дин ауылында тұратын Сидоровтар отбасының ауласында бір жылға жуық уақыттан бері елік өсіп келеді. Отбасының бір мүшесі секілді елікті ауыл тұрғындарының бәрі біледі. Елік ауылдастарды жатырқамайды, бірақ үлкендерден гөрі балаларға жуық. Ауыл тұрғындары да елікті еркелетеді, суретке түсіруден жалық пайды екен. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––«Маңғыстау жұл дыздары» – жыл сайын көктемде об­лыстың барлық аудан­қа­лаларында бірнеше аталым бойынша өткізіліп, ауылдағы өнерпаздарды анық тайтын, жастардың рухани мәдениеті мен шығармашылық бас­тамашылығын дамыту және жетілдіруді мақсат еткен фес­тиваль. –––––––––––––––––––––––

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамыБасқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРӘЛІБасқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚОВБас редакторАмантай ШӘРІП

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 12 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куәлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сәйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыҚарашаш ТОҚСАНБАЙ

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Маркетинг бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мәтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (775) 336-47-57;Талдықорған – 8 (701) 357-66-84;Атырау – 8 (701) 553-36-53;Көкшетау – 8 (707) 778-01-72;Қарағанды – 8 (701) 375-74-34;Қостанай – 8 (701) 150-94-43;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (702) 886-01-87;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (777) 449-74-78;Тараз – 8 (705) 915-60-04;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (777) 197-14-06.

фотоэтюд театр

Суретті түсірген Ерболат ШАДРАХОВ

Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА,«Егемен Қазақстан»

Өткен жылы Надеждиннің үш тұрғыны ауыл сыртындағы ор ман ға саңырауқұлақ теруге барады. Қайыңды орманға кірісімен бір жа ғымсыз иісті сезеді. Олар бір ағаштың түбінде өліп жатқан елікті көреді, өлексе айни бас­тапты. Оны аударыстырып көреді, терісінде оқтың ізі білінбейді. Тимур ауылдастарының алдына түсіп, он­он бес метр жүре бергенде әбден әл­жуазданып, демін зорға алып жатқан еліктің лағын тауып алады.

– Өлген еліктің лағы екен, әлі кіндігі де түсіп үлгермепті, әлжуаз, аяғын баса да алмайды. Мен дереу

үйден әкем мен ағамды шақырдым. Олар сол сәтінде жетіп келді. Ал біз лақты әкелгенше, анам емізік пен шөлмекке сүт жылытып құйып, дайын дап отыр екен, – дейді Тимур. Алғашқы күні еліктің лағына сүт беру де оңай болмапты. Ол емізікті аузы­на алмаған соң, сүтті лақтың аузына қасықтап тамызған.

– Осындайда интернет «жедел жәрдем» секілді, ақтарсаң бәрін біле қоясың, әйтпегенде лақты өлтіріп алуы мыз да мүмкін еді, – дейді Ви та­лий Сидоров. – Интернеттен елік ла­ғын мысық, ит секілді бір бүйірінен жат қызып емізетінін білдік. Біз де со лай сүт бердік.

Сүтті он грамнан бастаған лақ, бір

аптада оның бір шөлмегін ішіп алатын болды. Әр төрт сағат сайын бір шөл­мек сүт ішіп тұрды. Одан кейін отыға бастады, шөп, жемге де үйренді.

Сидоровтар отбасында ұл мен қыз өсіп келеді. Тимур қазір сегі­зінші, Полина төртінші сыныпта оқи­ды. Олар еліктің лағына Даша деп ат қойды. Даша балалардың шақыр­ғанына жүгіріп келеді, Тимур мен Полинаны мектепке дейін шығарып

салып, кешке «күтіп» алады. Өт кен жылы Надеждин мектебінде Ти мур­дың биология пәнінің мұ ғалімі Свет­лана Әлібаеваның жетек ші лігімен жасаған «Ауылдағы жабайы елік» атты ғылыми жобасы аудан дық білім байқауында екінші орын алды.

Қостанай облысы, Қарабалық ауданы, Надеждин ауылы

Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

«Қазақстан – жалғыз ұлы қазақ­тың!» деген тақырыппен өткен өнер сайысында өнерпаздар халықтық аспаптарда орындау, эстрадалық музыка, көркемсөз оқу, хореогра­фия, классикалық жанр, бейне­леу өнері, фотосуретшілер, ең үз­дік әдіс кер, клуб мекемелерінің

ма териалдық­техникалық база сы бойынша сайысқа түсіп, айтыс­кер ақындар сахнада сөз бен ой сайыс тырды. Сайыс барысында көптеген жаңа есімдер мен жа­ңадан құрылған өнер ұжымдары белгілі болды. Фестиваль Мәдениет қызметкерлері күні Гала­концертпен

қорытындыланып, жеңімпаздар есімі жария болды.

Гала­концертте фестиваль же­ңім паздарымен бірге, өңірдің мәде­ниетіне үлес қосып жүрген өнер­паздар мен мәдениет саласының еңбек ардагерлері марапатталды. Мәдениет қызметкерлерін аймақ басшысы

Е.Тоғжанов құттықтап, еңбектеріне жеміс тіледі.

Марапат алғандардың арасында 30 жыл осы салада еңбек еткен дири­жер, сазгер Р.Мәдіреев, дәулескер күй ші, Құрманғазы атындағы кон ­сер ваторияның профессоры, Қазақ­станның еңбек сіңірген мәде ниет қай раткері С.Шәкірат, күйші, ұстаз, Қазақстанның еңбек сіңірген қай рат­кері О.Құлсариев, тағы бас қалар бар.

«Маңғыстау жұлдыздары» фес ти­валінің қорытындысында Жа ңа өзен қаласының мәдениет қызмет керлері бас жүлдені жеңіп алып, автокөлікке ие болды. 1­орынды Маң ғыстау және Қарақия аудандары, 2­орынды Ақтау қаласы мен Бейнеу ауданы иеленді. Ал 3­орын Мұнайлы мен Түпқараған аудандарына бұйырды.

Маңғыстау облысы

Суретті түсірген Серік МАЙЕМЕРОВ

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Белгілі ақын, драматург, Қазақстанның еңбек сі ңір­ген қайраткері Серік Тұр­ғын бекұлының Атырауда өт кен шығармашылық ке­ші осылай аталды. Жыр

ме рекесіне өнер жұлдыздары Алтынбек Қоразбаев, Мақ­пал Жүні сова, Қанат, Айт­күл Құдайбергеновтер қаты ­сып, ақын сөзіне жа зыл ған әндерді орындады. Мем ле­кет тік сыйлықтың лауреаты Сәбит Досанов, ха лық ара­лық «Алаш» сый лы ғының

лауреаттары Ақ ұштап Бақ ты ­гереева, Қасымхан Бег манов, об лыс әкімі Нұр лан Ноғаев 70 жастың биігіне шыққан мерей той иесіне лебіздерін арнап, сый­құрмет көрсетті.

Осы күні сондай­ақ, Серік Тұрғынбекұлының «Мұ қа­ғали» драмасы Атырау об­лыстық Махамбет атын да­ғы қазақ драма театрында қойылды. «Осы қо йылым қай

сахнада болсын әрқайсысы бір­бі ріне ұқ самайтын ай­рық ша сипатқа ие болады», деп атап өтті Серік Тұр ғын­бек ұлы. Мұқағали ақын­ның шы ғармашылығы мен өмір жолынан сыр шер тетін драманың режиссері – Жанат Телтаев, суретшісі – Темірбек Мұхтаров.

Жайық жағасындағы жұрттың өнер мен өлеңге

деген құрметін айрықша бағалаған жазушы Сәбит Досанов: «Ақындары әкім­дерін іздесе, ондай елдің маңдай соры бес елі, әкімдері ақындарын іздесе, бақыт нұрын кешеді. Атыраудың қазақтың ұлан­байтақ өлке­сінде алатын орны ерекше», деп ризашылығын білдірді.

АТЫРАУ

байқаукино

мерей

талбесік

Жарқыра, «Маңғыстау жұлдыздары»!

«Өмірге өлең керек»

Ауылдың ерке елігі

Мәдениет және спорт министрлігінің хабарлауы бойын ша, 70­ші Канн кинофестивалі 17 мамырда жалауы н желбіреткен болатын. Кино өнерінің айтулы мерекесі дәстүр бойынша 28 мамырға дейін жалғаспақ. Қазақстанның алғашқы павильоны Фестивальдер сарайының жанындағы «Le Village International» аумағына жайғасты.

Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі мен Халықаралық «Еуразия» кино фес­тивалі ұйымдастыру комитетінің тікелей басшы лығымен ашылған Қазақстанның Ұлттық павильоны фильмдер мен түрлі жобаларды таныту бойынша кәсіби кездесулер мен сұхбаттар өткізуге мүмкіндік берді.

Канн қаласының мэрі Давид Лиснард пен қазақ стандық делегацияның кездесуіне Қазақстанның Франциядағы Төтенше және өкілетті елшісі Нұрлан Дәненов, Францияның Қазақстандағы елшісі Франсис Этьен, Мәдениет және спорт вице­министрі Асқар Баталов, Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры Айман Мұсақожаева, кине­матографиялық өнер мен ғылымдар ұлттық академиясының президенті Рашид Нұғманов, «Еура зия» ХКФ қолдаушысы «Human Development Group» компаниясының негізін қалаушы және ұйымдастыру комитетінің төрағасы Асқар Бекбаев қатысты.

«Кинофестиваль аясында бізді Канн қаласының мэрі арнайы қабылдады. Кездесу барысында қазақстандық мәдениетті әлемдік деңгейде насихаттауға қатысты бірқатар мәселелер талқыланды. Мұндай қадамдар ел Президентінің рухани жаңғыру идеяларымен жақын үн­деседі», деп атап өтті өз сөзінде Мәдениет және спорт вице­министрі Асқар Баталов.

Кездесу сәтінде өзара мәдени қарым­қатынасты да­мыту бойынша пікірлер қозғалып, мәдениет пен туризм саласындағы екі елдің тиімді ынтымақтастық байланыс­тарын кеңейту мақсатындағы ұсыныстар ортаға салынды. Шараға қатысушылар стратегиялық серіктестік екі елдің мәдениет саласына оң әсерін тигізетіндігін атап өтті.

Халықаралық деңгейдегі әлемнің ең беделді кино­фестивалі аясында өткен Қазақстан павильонының таныс тырылымы еліміздің киноөндіруші мемлекет ретіндегі беделін нығайтып, киноиндустрия сала сындағы әріптестік мүмкіндіктерге кеңінен жол ашпақ.

Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры Айман Мұсақожаева мәдениет пен туризм саласындағы ынтымақтастық екі елдің экономикалық жағынан ғана емес, кино саласындағы қарым­қатынасының нығаюына да оң ықпал ететінін жеткізді.

– Канн кинофестивалінде Қазақстан павильонының ашылуы, – деп атап өтті қазақстандық өнер майтал маны, – халықаралық кинематографиялық қауымдастықпен мәдени байланыстардың нығаюына, мемлекеттің және Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың қолдауымен киноин­дустриясы дамыған ел ретінде имиджінің қалыптасуына әсерін тигізетіндігіне сенімдімін. Павильон жұмысы алдағы уақытта ұлттық фильмдерді бірлесіп түсіру мен қаржыландыруға әріптестерді тартуға, тәжірибе алмасу мен қазақстандық киноөндірістің жаңғыруына, туризмнің дамуына септігін тигізетін болады.

Қаршыға КҮЛЕН

Канндағы қазақ өнері

Қазіргі таңда жастар арасында шетелдің даңғара музыкасы сәнге айналған. Мән­мағынасы жоқ жаттанды жауыр әндер жаулап алғандай. Осы орайда автор Ақан сері мен Біржан әндерін, компози­тор Ә.Бейсеуов пен Н.Тілендиев сынды біртуар тұлғалардың мәңгі өлмес шығармасынан жаңаша стильде түрленген туындыны паш етті. Тақырыптың да «Егер де мен...» деп аталуында бір сыр жатқандай. Егер де мен құс бол­сам көкте қалықтар едім, су болсам теңіз болып толқитын едім деп әр адам өзінің ішкі ойынан белгілі бір жауап іздейді. Сол сансыз сауалға жауап іздеу арқылы адам өзінің «менін» іздейді, көңіл түкпіріндегі ізгілікке толы жолын қарастырады.

Сахнаның сәнін − деко­рация мен жарықтың берілуі, актерлердің домбыра, сырнай, гитарамен шырқата ән салуы аша түскендей.

− Бұл спектакль басқалардан

өзгерек. Мұнда адамның ән ар­қылы бүкіл ғұмыры көз алдың нан өтіп жатады. Бір ән бір шығарма ғой. Кішкентай ғана бір шумақта композитор мен ақын бүкіл өмір­дің мәнін ұғындырады.

Осыдан төрт­бес жыл бұрын қырғыз драматургі Сұлтан Арайов маған өзінің «Меккеге қарай ұзақ жол» атты шығармасын берді. Бұл 2010 жылы әлемдік BBC арнасын­да үздік шығарма деп есептелінген болатын. Мен оны тәржімалап, соның әр жерінен осы спектакльге кіргіздім. Бұл сөздер міндетті түрде көрерменге қайталанып тұруы ке­рек деп ойлаймын. Қай өнер саласы болсын, адамды таң ғалдыра білу керек. Өнердің құн дылығы да сон­да. Адамның жанын тебірентетін эмоциялық қойылым ұсындық де­ген ойдамын, − дейді Қазақстанның еңбек сіңірген қай раткері, қоюшы режиссер Н.Жақыпбай.

Айман МҰҚЫШЕВА

Сен қайтер едің?Нұрқанат Жақыпбайдың «Егер де мен...» қойылымын тамашалағанда ылғи да осы сауал көкейде тұрады