ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2011-12 : ΚΡΥΠΤΕΣ-ΣΠΗΛΙΕΣ ΚΑΙ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ/ Η ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΤΕΡΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ

ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

• ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΟΣ, ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΓΙΡΒΑΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΗΛΙΑΚΗΣ

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, ΚΟΚΟΛΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ, ΜΠΑΜΠΗΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ, ΜΠΑΡΚΑΤΣΑ ΕΛΕΝΑ, ΜΠΕΓΚΟΥ ΣΑΛΙΑΝΤ, ΝΤΑΓΙΑΝΝΗΣ ΙΑΣΟΝΑΣ-

ΦΙΛΙΠΠΟΣ, ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ ΙΑΚΩΒΟΣ, ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΠΑΡΑΔΕΙΣΑΝΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ, ΠΕΡΙΚΛΕΙΔΑΚΗΣ ΜΑΡΙΟΣ, ΡΑΠΤΑΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΣΑ’Ι’ΤΑΚΗ ΚΛΕΙΩ,

ΣΠΑΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΣΠΥΡΙΔΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΤΑΒΕΡΝΑΡΑΚΗ ΑΘΗΝΑ, ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ

ΙΖΟΛΔΗ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Ομιλία του κ.Καλούστ Παραγκαμιάν προέδρου του Τμήματος Κρήτης της

Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας στο Ηράκλειο . Από το 2002 είναι

διευθυντής του Ινστιτούτου Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδος

2 .Εκπαιδευτική επίσκεψη :

α) στο σπηλαιώδη ναό του Άγιου Ιωάννη και Νίκωνος Μετανοείτε

β) σπήλαιο Ειλειθυίας Καρτερού

γ) σπήλαιο Σκοτεινού

δ) στο αρχείο Ελευθερίου Πλατάκη στην Βικελαία βιβλιοθήκη

ΚΡΥΠΤΗ: Κρύπτη είναι ένα κρυφό άνοιγμα στον τοίχο, στο πάτωμα ή σε βράχο σε

σπηλιά που ποικίλει σε μέγεθος ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετεί.Οι κρύπτες στα

αρχαία χρόνια χρησιμοποιούνταν ως χώροι ταφής ή λατρείας. Η χρήση στα ρωμαϊκά χρόνια

και άλλαξε και έγιναν χώροι όπου οι άνθρωποι έκρυβαν τα αντικείμενα που ήθελαν να

κρατήσουν ασφαλή ή και να κρυφτούν οι ίδιοι από κάποιον εχθρό ( π.χ. στις κρύπτες

πήγαιναν οι Χριστιανοί στα χρόνια των διωγμών ).

Η χρήση των κρυπτών άλλαζε από εποχή σε εποχή.

ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: Κατά την Μινωική εποχή οι κρύπτες αποτελούσαν χώρο

αποθήκευσης, λατρείας και ταφής. Στα ανάκτορα των Μαλίων, της Κνωσσού, της Φαιστού

και της Τυλίσσου βρέθηκαν υπόστηλες κρύπτες που χρησίμευαν ως αποθηκευτικοίκαι

λατρευτικοί χώροι καθώς και πατητήρια και ελεοτριβεία. Συγκεκριμένα, στη βασιλική

έπαυλη της Κνωσού βρέθηκε μία υπόστυλη κρύπτη με πεσσό και το διπλό κλιμακοστάσιο.

Κατασκευάστηκε σε μια τομή της πλαγιάς του λόφου, ενώ η πρόσοψή της έβλεπε

ανατολικά στην κοιλάδα του Καιράτου ποταμού. Σώζεται το ισόγειο και έχει αναστηλωθεί

μέρος του πρώτου ορόφου, ενώ υπήρχε και δέυτερος όροφος από πάνω. Στο ανάκτορο των

Μαλλίων βρέθηκε η γνώστη ως κρύπτη των πεσσών. Η Κρύπτη των πεσσών με τον

προθάλαμό της αποτελεί ένα σημαντικό χώρο στη δυτική πτέρυγα του ανακτόρο των

Μαλίων. Πρόκειται για μια κρύπτη με 2 τετράγωνους στύλους που είχε χωρίς αμφιβολία

θρησκευτικό χαρακτήρα. Στα υπόλοιπα ανάκτορα βρέθηκαν κρύπτες με παρόμοια μορφή

και ρόλο.

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ : Κατά την Τουρκοκρατία, οι κρύπτες ήταν συνηθισμένες και μέσα ή

κοντά στα οστεοφυλάκια όπου φυλάσσονταν ιερά λείψανα ή εκκλησιαστικά σκέλη. Ακόμα,

έπαιζαν ρόλο καταφυγίου για τους ληστές. Μερικές λειτουργούσαν ως κρυφά

πυριτιδοποιεία στα χρόνια της εθνεργεσιας. Επίσης Τούρκοι αξιωματούχοι της εποχής

έκρυβαν τα λάφυρα τους με την προοπτική όταν ανακαταλάβουν τα ελληνικά εδάφη να

επιστρέψουν και να τα πάρουν. Χρησιμοποιούσαν σπηλιές ή κατασκεύαζαν δικές τους

κρύπτες για να ασφαλίσουν τους θησαυρούς τους.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΧΡΗΣΗ: Σήμερα οι κρύπτες σε σπήλαια ή σπηλιές χρησιμεύουν στο να

φυλάσσονται παράνομα αντικείμενα ( π.χ. ναρκωτικά, όπλα ή παράνομα χρήματα και

κλεμμένα αντικείμενα ). Κάποιοι άνθρωποι όμως εξακολουθούν να κρύβουν χρήματα ή

άλλα τιμαλφή σε κρύπτες καθαρά για λόγους ασφάλειας.Ακόμα και μέσα στα σπίτια τους.

ΜΥΘΟΙ: Στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου βρίσκεται μια κρήνη χτισμένη από τους

Τούρκους. Εκεί υπάρχει μια υπόγεια στοά που οδηγεί στην κρύπτη ενός Αγίου. Λένε ότι ο

Άγιος θα πραγματοποιήσει την επιθυμία εκείνου που θα καταφέρει να φτάσει το σκοτεινό

δωμάτιο όπου «κοιμάται» και προσευχηθεί μπροστά του. Όμως, δεν πρέπει ο ίδιος να

αναφέρει πού είναι ή πως επισκέπτεται κανείς την κρύπτη αυτή, γιατί αλλιώς η επιθυμία

του από ευχή θα γίνει κατάρα.

Στο Ηράκλειο υπάρχει επίσης μια φήμη για μια βυθισμένη πολιτεία (ανάμεσα στο Ηράκλειο

και την νήσο Ντία), στην οποία βασίλευε ο Μίνωας που είχε το παλάτι του στην Κνωσό.

Παράλληλα στα Φαλάσερνα λέγεται πως έχει βυθιστεί άλλη μια πόλη της οποίας τα ερείπια

φαίνονται από την παραλία.

ΚΡΥΠΤΕΙΑ: Υπήρχε ένας θεσμός που ίσχυε στο λακωνικό πολίτευμα της αρχαιότητας

που λεγόταν κρυπτεία. Ο Πλούταρχος αναφέρει πως θεσπίστηκε από τον Λυκούργο. Οι

άρχοντες της Σπάρτης διάλεγαν κατά διαστήματα τους εξυπνότερους από τους νέους και

τους έστελναν στην ύπαιθρο οπλισμένους με μαχαίρια. Ο σκοπός της αποστολής τους ήταν

να κρύβονται την ημέρα σε απόκεντρα μέρη και την νύχτα να εξορμούν για να σκοτώσουν

τους δυνατότερους είλωτες. Κάτι αντίστοιχο μαρτυρείται και στην Μινωική κοινωνία με τη

διαφορά ότι τα παιδιά στέλνονταν σε απομονωμένες περιοχές και σπήλαια για λόγους

σκληραγώγησης. Έχουν βρεθεί οστά παιδιών σε σπήλαια. Ο λόγος παρουσίας τους εκεί

εγείρει ερωτιματικά. Για παράδειγμα ήταν σκόπιμη η παρουσία τους για λόγους

σκληραγωγίας, όπως προαναφέρθηκε, ή ξέφυγαν της προσοχής των ενηλίκων ή μπορεί να

επρόκειτο για

ανθρωποκτονία.

Με τις πληροφορίες αυτές καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως οι κρυπτές από την

αρχαιότητα έως σήμερα είναι σημαντικές στην ζωή του ανθρώπου. Η χρήση της κρύπτη

προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε εποχής και γι’ αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΜΠΗΣ

ΙΑΣΟΝΑΣ ΝΤΑΓΙΑΝΝΗΣ

ΠΗΓΕΣ: εγκυκλοπαίδεια «υδρόγειος»

www.istoria.gr

http://www.crete.tournet.gr

http://peperonity.com

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ: ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011- ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012

ΘΕΜΑ :<< ΣΠΗΛΙΕΣ ΚΑΙ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ –Η ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ Η

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ>>

ΥΠΟΘΕΜΑ : ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Υπάρχουν πολλά σπήλαια στο Ηράκλειο Κρήτης. Είτε γνωστά, τα οποία έχουν

εξερευνηθεί ,είτε άγνωστα που είτε είναι δυσπρόσιτα είτε έχουν ξεφύγει ειδικής

επιστημονικής έρευνας. Από τα ήδη γνωστά σπήλαια, αρχαιολογικές σκαπάνες

έχουν φέρει στο φως πολλά αρχαιολογικά ευρήματα. Σε αυτά θα αναφερθούμε

εμείς επειδή όμως είναι παρά πολλά, εμείς θα αναφερθούμε για τα σπήλαια του

Αβδού , του Αρκαλοχωρίου , των Αρχανών, του Καστελίου , των Γουβών , των

Μαλίων και της Άνω Βιάννου .

Αβδού:

Στο Σπήλαιο (Παναγιάς ) Φανερωμένης ή Κουκούλα

έχουν βρεθεί λίθινες τράπεζες προσφορών, λεπτές λάμες

εγχειριδίων, περόνες, μικροί αναθηματικοί διπλοί πέλεκυς

και μάλιστα ένας από ήλεκτρο, χάλκινα ομοιώματα πιστών,

όλα αντρικά , πολλά πήλινα όστρακα και κυρίως μεγάλα

γεωμετρικά κι ανατολίζοντα αγγεία. Επίσης εντοπίστηκαν δυο

θραύσματα από πήλινες δαιδαλικές πλάκες , διακρίνονται

μια σφίγγα και μια γυμνόστηθη γυναίκα.1

Στο Σπήλιο της Αγίας φωτεινής βρέθηκαν μόνο πέτρινες ιερές

τράπεζες και ένα πιθάρι.2

1 PAUL FAURE ,ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ.44-45

2 PAUL FAURE, ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ. 167-168

Στο σπήλιο του Μικρού Χαράκου έχουν βρεθεί οστά από κατσίκες, όστρακα από

σταμνιά φαγεντιανής και από μεγάλα ,άβαφα μεσαιωνικά πήλινα σκεύη ,

θραύσματα και χερούλια από ανοιχτόχρωμα κεραμικά αγγεία. Από τα τέλη της

Ρωμαϊκής εποχής υπάρχουν άλλα όστρακα , διακοσμημένα με μαύρες οριζόντιες

ταινίες , ‘ένα φύλλο ανοιχτόχρωμης αργίλου πλάτους 15 εκ. με λαβή κι ένα στόμιο

στάμνας από κίτρινη άργιλο, σαν αυτές της Πρωτομινωικής περιόδου .Πολλά

θραύσματα αγγείων της υστερομινωικής ΙΙβ έχουν εντοπιστεί όπως επίσης

σκεπασμένα συχνά από χαλκίτη ,-ένα από τα οποία φέρει παράσταση με το διπλό

πέλεκυ -,ένα μικρό κεφάλι ταύρου από άργιλο, κόκαλα , δόντια ζώων , μερικά

όστρακα κι αρκετά ειδώλια της ανατολίζουσας κι ελληνιστικής περιόδου.2

Αρκαλοχωρίου: Στο Σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου έχουν βρεθεί όστρακα πήλινων

αγγείων, 53 λεπίδες ορειχάλκινων ξίφων χωρίς λαβές, μήκους

μέχρι ένα μέτρο ,19 διπλοί πέλεκεις αναθηματικοί από τους

οποίους ο ένας είναι ασημένιος. Επίσης διπλοί χρυσοί πέλεκεις

, το μέγεθος ποικίλει και φτάνει τα 70 εκ. . Βρέθηκαν επίσης

ξίφη το μεγαλύτερο έχει μήκος 1 μέτρο και 5 εκ. και είναι το

μακρύτερο χάλκινο ξίφος της Προϊστορικής Ελλάδας. 2

Αρχάνες: Στο Σπηλαιώδη Χάσμα του Ιερού Γιούχτα εντοπίστηκαν πολλά

αφιερώματα , χαραγμένες αφιερώσεις σε Γραμμική Ά και τη

βάση ενός μικρού μαυροπράσινου κυπέλλου από στεατίτη ,

διάμετρο 3,4εκατοστά .2

Στο Χωστό Νερό του όρους Γιούχτα έχουν βρεθεί πήλινα ζώδια ,θραύσματα αγγείων , πήλινο αγαλματίδιο με κεφαλόδεσμο και αγγεία της

ελληνικής και της ρωμαϊκής εποχής.2

Στο Σπήλιο του Στραβομύτη ή το Καρνάρι ή τα Σπηλιαρίδα ή το

Σπήλαιο της Λυκάστου βρέθηκαν αντικείμενα από πυρόλιθο ,

θραύσματα , όστρακα , σιδερένια λάμα και πίθοι .2

Στα Ανεμόσπηλια βρέθηκαν πίθοι και αγγεία. Επίσης βρέθηκε

τεράστια χύτρα με διακόσμηση ή γάνωμα , δεν μπήκαν στη φωτιά

.Άλλα ευρήματα ήταν δυο πήλινα πόδια μεγέθους μεγαλύτερου

του φυσικού ,ξόανα, βάθρο με τρεις βαθμίδες ,κάνιστρο που

βρέθηκε τοποθετημένο στην ψηλότερη βαθμίδα του βωμού των

Αρχανών. Το 1979 στην βόρεια πλευρά του Γιούχτα,

αποκαλύφθηκε ένα δράμα θανάτου , όπως επιγραμματικά

τιτλοφορείται ένα άρθρο μας στο National Geographic.2

Καστέλι (Πεδιάδος ):Του Χριστού το Σπήλαιο ή ο Αφέντης Χριστός , τρείς

δοκιμαστικές ανασκαφές από την βρετανική αρχαιολογική Σχολή

και από τον Paul Faure πραγματοποιήθηκαν στο επιχωματογενές

έδαφος ,όπου διακρίνεται η άκρη σηράγγων που διεισδύουν στο

βραχώδες τοίχωμα. Στο αριστερό κοίλωμα αφθονούν γραπτά

μαύρα και κόκκινα όστρακα της Μεσομινωικής εποχής ,οι πυθμένες

από θυμιατήρια , τα μικρά κύπελλα με τα λεπτεπίλεπτα χείλη ,

χαρακτηριστικά αντικείμενα αυτής της εποχής. Άλλα πάλι όστρακα

ανήκουν στην Υστερομινωική .Εντελώς επιφανειακά βρέθηκαν

θραύσματα από τους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους, καθώς

κι ένα όστρακο αρχαϊκής ίσως προέλευσης .2

2 PAUL FAURE ,ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ.65-66

2 PAUL FAURE ,ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ. 67-68

2 Γ.ΣΑΚΕΛΛΑΡΑΚΗΣ , ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΕΛ.18-29

2 PAUL FAURE ,ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ.48-49

2 PAUL FAURE ,ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ.46-47

2 www.cretanbeaches.com

2PAUL FAURE ,ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΕΛ.63-64

Γουβών(Πεδιάδος):Στο Σπήλαιο της Αγίας Παρασκευής στο Σκοτεινό μπορεί κανείς

να βρει συγκεντρωμένα αρκετά όστρακα της Υστερομινωικής

εποχής .Αριστερά , ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο όροφο της

σπηλιάς βρέθηκαν επίσης μέσα στο χώμα κομμάτια από ένα

μεγάλο αγγείο με χταπόδια της Υστερομινωικής III.Οι δοκιμαστικοί

ανασκαφές του εφόρου Αρχαιοτήτων Κ.Δαβάρα έφεραν στο φως,

το Σεπτέμβριο του 1962, πολλά όστρακα χονδροειδούς κεραμικής

,κατά κανόνα άβαφα. Τον Απρίλιο του 1963 , Ο Paul Faure ξεχώρισε

ένα τμήμα μιας πρόχου της προνακτορικής περιόδου και

πιθανότητα της υπονεολιθικής εποχής. Μέσα σε στάχτες

εντοπίστηκαν οστά , τα οποία ανήκουν σε αιγοπρόβατα και άλλα

μικρότερα ζώα (λαγούς και πουλιά).Επίσης βρέθηκαν θαλάσσια

όστρακα, κελύφη από σαλιγκάρια ένα κέλυφος αυγού

,στρογγυλεμένα και συνηθισμένα χαλίκια ,προερχόμενα από την

ίδια την είσοδο του σπηλαίου . Ένα παιδί είχε βρει ακόμη και ένα

δόντι καρχαρία όπως είπε μέσα στη σπηλιά. Το Σεπτέμβριο του

1962 ,ο κ.Δαβάρας ανακάλυψε τρία ορειχάλκινα ειδώλια ,

παρόμοια με το ειδώλιο της Τυλίσου , καθώς και μερικές

μπρούντζινες λάμες . Τη μινωική εποχή οι πιστοί λάτρευαν τρείς

τουλάχιστον θεότητες: μια θεά – μητέρα , μια θεά – παρθένα κι

έναν νεαρό θεό. Τα πρόσωπα και τα σώματα αυτών των θεοτήτων

ανακαλύπτουν , όπως νομίζουν πολλοί , στις μαυριδερές μορφές

των βράχων και των σταλαγμιτών του σπηλαίου.2

Μάλια: Στην πεζούλα ή αλλιώς στο Φραγκαντώνιου το σπήλαιο βρέθηκαν

οστά και δόντια ζώων , λεπτό θραύσμα πήλινου αγγείου με στενό

χείλος, χρώματος πορτοκαλί, με ίχνη σκοτεινόχρωμης βαφής κι ένα

κομμάτι άσπρο γυαλί με έντονους ιριδισμούς. Καθώς και

θραύσματα από πίθους στόμια αγγείων με διακοσμητές γραμμές,

επίπεδες λαβές φτιαγμένα όλα από κόκκινο άργιλο ανακατεμένη με

μικρά χαλίκια. 2

Άνω Βίαννο: Στη Βίγλα ή αλλιώς Νυχτεριδόσπηλιος βρίσκουμε σωριασμένα τα

ερείπια ενός βενετσιάνικου κάστρου , ενός ρωμαϊκού κτιρίου ,

ενός οχυρωμένου σημαντικότερου οικισμού της Υστερομινωικής

και υπομινωικής από την οποία προέρχονται πολλά όστρακα. Ο

Hutchinson ανακάλυψε το 1935 κάποια λείψανα της

Υστερομινωικής εποχής και ο Pendieburg της Μεσομινωικής.

Επίσης βρέθηκε μια ασβεστολιθική τράπεζα ύψους 50 εκατοστά.2

Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι τα συγκεκριμένα σπήλαια ήταν λατρευτικά

όπως ήδη έχουν επισημάνει οι αρχαιολόγοι και οι ειδικοί μελετητές. Αρκετές από

τις θεότητες ήταν τοπικές όπως π.χ. του Αρκαλοχωρίου ενώ τα σπήλαια του Γιούχτα

συνδέονται με την Κνωσσό αφού όπως έχει ήδη αποδειχθεί ο Γιούχτας ήταν το

σημαντικότερο και κοντινότερο ιερό κορυφή της .

Παπαδάκη Ελευθερία

Μπέγκου Σαλιάντ

Ουζούνογλου Ιάκωβος

ΙΙΙ. ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

A. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΠΟΧΗ)

1. ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ

Οι κύριες θεότητες των Μινωιτών λατρεύονταν σε σπήλαια γι’ αυτό

χαρακτηρίζονταν ιερά.

Τέτοια ήταν: α) σπήλαια Ιερού κορυφής Γιούχτα (Μεγάλη Μητέρα ή Ορεία Μήτηρ,

θεά της γονιμότητας

β) σπήλαια Ειλειθύιας (Αμνισσού και Τσούτσουρα):Λατρευόταν ως θεά

του τοκετού. Εδώ προσέρχονταν επίτοκες γυναίκες που

προσέφεραν στη θεά μέλι , κρασί και γάλα αλλά και μάλλινα

υφάσματα. Τα σπήλαια είχαν μεγάλη φήμη και συγκέντρωναν

πιστούς και εκτός Κρήτης. Μια παράδοση που συνεχίζεται μέχρι

σήμερα.

2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

Εκτός από το έθιμο της Κρυπτείας στα Ανεμόσπηλια του Γιούχτα μαρτυρείται

τελετή ανθρωποθυσίας πιθανόν ως πράξη εξευμενισμού του

Εγκέλαδου.

3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ

Στο σπήλαιο Καμαρών μαρτυρείται εργαστήριο παρασκευής αγγείων γνωστών ως

<ΚΑΜΑΡΑΙΚΑ ΑΓΓΕΙΑ > που εξάγονταν στην Εγγύς Ανατολής και

Αίγυπτο

4. ΤΑΦΙΚΑ

Οι Μινωίτες έθαβαν τους νεκρούς τους και σε σπηλιές (λαξευτοί τάφοι ) για λόγους

κυρίως οικονομίας !(Μάταλα )

B. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ – ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ – ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ

α)Συνεχίζεται η λατρεία σε σπηλιές και σπήλαια με την διαφορά ότι τώρα υπάρχει η

ορθόδοξη χριστιανική λατρεία. Έχουμε σπηλαιώδεις ναούς όπως

π.χ. Αγίου Ιωάννου και Νίκωνος Μετανοείτε στον Κάρτερό, Κεράς

Σπηλιώτισσας στο Μονοφάτσι, Αγίου Μεθοδίου Νιβρύτου, Αγίου

Παντελεήμονα Μάταλα κ.λ.π

Β)Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κάποια σπήλαια του νομού Ηρακλειου

λειτούργησαν ως κρησφύγετα του άμαχου πληθυσμού όπως π.χ το

σπήλαιο ΒΊΓΛΑ ( Βιάννου ), το σπήλαιο ΆΓ.Νικήτα ( Ν.Κρήτη ) άλλα

όμως είχαν άλλη χρήση όπως π.χ

Ο ΧΑΙΝΟΣΠΗΛΙΟΣ( Δήμος Τυλίσου ): Το όνομα το οφείλει στους Χαίνηδες τους

Κρητ.επαναστάτες που το χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο.΄΄Ενας

από αυτούς ο καπετάν Παλμέτης.

Το 1886 είχε εδώ την έδρα της η Επαναστατική Επιτροπή του αγώνα

και η προσωρινή κυβέρνηση Κρήτης

Ο ΓΟΥΜΕΝΟΣΠΗΛΙΟΣ ( Ν. Κρήτη ): Εδώ συγκεντρώνονταν μία φορά το χρόνο

στυλιτες μοναχοί που ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή. Η απουσία

τους σήμαινε ότι είχαν εγκαταλείψει τα εγκόσμια.

• Μάταλα: Οι γνωστές σπηλιές τους κατοικούνταν από την αρχαιότητα.

Στα νεότερα χρόνια όμως έγιναν παγκοσμίου φήμης λόγω του κινήματος των

χίππις .Αρκετοί καλλιτέχνες τους ακολούθησαν όπως οι: Βοb Dylan

,Janis Joplin .

• Σήμερα είναι πόλος έλξης πολλών επισκεπτών

• Σπηλιές Χρυσοπηγής Ηρακλείου : κατοικήθηκαν από κοινωνικά

αποκλεισμένα άτομα και συγκεκριμένα από λεπρούς.

•

•

Ραπτάκης Ευάγγελος Α5

Σπυριδάκης Γεώργιος Α5

Ο λαβύρινθος της Κνωσσού και οι λαβύρινθοι της Μεσσαράς. Μύθοι και

στοιχεία

Η Κρήτη είναι ένα νησί με μεγάλο πολιτισμό και πλούσιο γεωμορφολογικό

ανάγλυφο. Αξίζει λοιπόν να αναφερθούμε σε κάποια από τα σημαντικότερα σημεία

της ιστορίας της και πιο συγκεκριμένα σε αυτά που έχουν να κάνουν με τα

γεωμορφολογικά της χαρακτηριστικά και τους μύθους που σχετίζονται με αυτά. Πιο

συγκεκριμένα δύο πολύ γνωστοί λαβύρινθοι της Κρήτης είναι αυτοί της Γόρτυνας

και της Κνωσού οι οποίοι έχουν συνδεθεί με τον μύθο του Μινωταύρου. Ο μύθος

αυτός είναι γνωστός για χιλιάδες χρόνια και έχει σημαδεύσει την ιστορία του

νησιού. Λόγω λοιπόν του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει ο συγκεκριμένος μύθος

αλλά και ο λαβύρινθος της Γόρτυνας αξίζει να αναφερθούμε σε κάποια σημαντικά

στοιχεία τους.

Μύθος 1,2,3

Ο λαβύρινθος της Κνωσού έχει συσχετιστεί με το μύθο του μινώταυρου σύμφωνα

με τον οποίο η γυναίκα του Μίνωα Πασιφάη ερωτεύτηκε τον ιερό ταύρο που είχε

στείλει ο Ποσειδώνας κατόπιν παράκλησης του Μίνωα ως σημάδι που είχε σκοπό

να πείσει τον λαό του ότι είχε την εύνοια των θεών για να γίνει βασιλιάς. Σύμφωνα

με άλλη εκδοχή ο Μίνωας είχε οριστεί διάδοχος από τον πατριό του και καυχιόταν

πως οτιδήποτε και αν ζητούσε από τους θεούς εκείνοι θα του το έδιναν. Μια μέρα

ζήτησε από τον Ποσειδώνα να του στείλει ένα ταύρο ο οποίος εμφανίστηκε από τη

θάλασσα. Ο Μίνωας είχε υποσχεθεί πως θα θυσίαζε τον ταύρο αμέσως μετά προς

τιμήν του θεού όμως δεν τήρησε την υπόσχεση του και προτίμησε να κρατήσει το

ταύρο για το κοπάδι του θυσιάζοντας στη θέση του έναν άλλο άρρωστο ταύρο. Ο

Ποσειδώνας όταν αντιλήφτηκε την απάτη οργίστηκε και έκανε την Πασιφάη να

ερωτευτεί τον ταύρο. Εκείνη παρακάλεσε τον Δαίδαλο, φημισμένο γλύπτη και

αρχιτέκτονα της αρχαιότητας ο οποίος είχε εξοριστεί στην Κρήτη λόγο του φόνου

που είχε διαπράξει, να φτιάξει μια ξύλινη αγελάδα προκειμένου εκείνη να πέρνα

χρόνο με τον έρωτα της. Έτσι γεννήθηκε ο Μινώταυρος, τέρας με ανθρώπινο σώμα

και κεφάλι ταύρου. Ο Μίνωας μετά τη γέννηση του Μινώταυρου διέταξε το

δαίδαλο να κατασκευάσει ένα λαβύρινθο για να κρύψει μέσα σε αυτόν το

Μινώταυρο. Όταν ο Μίνωας ανακάλυψε ότι ο Δαίδαλος είχε εμπλακεί στη σχέση

της γυναίκας του με τον ιερό ταύρο τον φυλάκισε μέσα στο ίδιο του το

δημιούργημα. Ο ίδιος εν το μεταξύ κατάφερε να γίνει βασιλιάς και να αποκτήσει

έναν γιο τον Ανδρόγεω ο οποίος επιδόθηκε στον αθλητισμό.

Σε αγώνα που πήρε μέρος ανέπτυξε φιλίες με τους εχθρούς των Αθηναίων πράγμα

που θορύβησε τον βασιλιά της Αθήνας, Αιγαία ο οποίος έστειλε εναντίον του

Ανδρόγεου στον μαραθώνιο κάποιον που σκότωσε το νέο. Για το φόνο του γιου του

ο Μίνωας εξανάγκασε τους Αθηναίους να στέλνουν κάθε εννιά χρόνια -σύμφωνα με

άλλη εκδοχή κάθε ένατο μήνα του έτους - επτά νέους και επτά νέες ως τροφή για

τον Μινώταυρο. Τα νεαρά αγόρια και κορίτσια ρίχνονταν στο λαβύρινθο απ’ όπου

ήταν αδύνατο να ξαναβγούν και έτσι κατασπαράζονταν από το Μινώταυρο.

Η Αθήνα είχε υποβάλει αυτό το φόρο στο Μίνωα δύο φορές μέχρι που ο Θησέας,

φημολογούμενος γιος του Ποσειδώνα και θετός γιος του Αιγέα θέλησε να δώσει

ένα τέλος σε αυτό και πήρε τη θέση ενός από τους νέους με σκοπό να σκοτώσει το

Μινώταυρο, πράγμα που χωρίς τη βοήθεια της Αριάδνης, κόρης του Μίνωα δεν θα

ήταν εφικτό να γίνει. Εκείνη έδωσε στο Θησέα ένα κουβάρι κλωστή γνωστό ως μίτο

για να καταφέρει να βρει το δρόμο της επιστροφής με αντάλλαγμα να την πάρει

μαζί του στην πατρίδα του και να την κάνει γυναίκα του. Συμφώνα με μια λιγότερο

διαδεδομένη εκδοχή όταν ο Μίνωας είδε το Θησέα, που φημολογούταν πως ήταν

γιος του Ποσειδώνα άρχισε να καυχιέται λέγοντας του πως ο Δίας φανερώνει στον

ίδιο σημάδια που μαρτυρούν πως είναι γιος του και τον ρώτησε αν θα έκανε το ίδιο

και για εκείνον ο Ποσειδώνας. Τότε ο Θησέας βούτηξε στη θάλασσα και

συνοδευόμενος από ένα κοπάδι δελφίνια έφτασε στο βυθό. Εκεί η Αμφιτρίτη, θεά

της θάλασσας, του χάρισε ένα χρυσό δαχτυλίδι και ένα στέμμα στολισμένο με

πετράδια. Όταν ο Θησέας βγήκε στην επιφάνεια του έδειξε επιδειχτικά τα δώρα

που φανέρωναν πως ήταν γιος του Ποσειδώνα.

Η Ερμηνεία του Μύθου 1

Σχετικά με το νόημα του μύθου του Μινώταυρου έχουν ειπωθεί διάφορες θεωρίες. Σύμφωνα με μία από αυτές, ο μύθος σχετίζεται με τους αντίστοιχους των Βάαλ και Μολώχ των Φοινίκων. Η θανάτωση του Μινώταυρου συμβολίζει την κατάργηση του βαρβαρικού εθίμου της ανθρωποθυσίας από τον πιο προοδευμένο ελληνικό πολιτισμό. Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ο Μίνωας και ο Μινώταυρος δεν είναι παρά μορφές του ίδιου προσώπου, και αντιπροσωπεύουν τον θεό Ήλιο. Ακόμα έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο μύθος της θανάτωσης του Μινώταυρου συμβολίζει την απελευθέρωση των Ελλήνων από την κυριαρχία της Μινωικής Κρήτης.

Κνωσός 4

Όταν αναφερόμαστε στον λαβύρινθο της Κνωσού εννοούμε το παλάτι με τους

αμέτρητους διαδρόμους και τις υπόγειες σήραγγες. Θεωρείται πως ήταν χώρος

όπου χόρευαν οι νέοι και οι νέες που έστελναν στο Μινώταυρο, κατασκευασμένος

από τον Δαίδαλο και την Αριάδνη.

Εικασίες για το ποιος είναι πραγματικά ο λαβύρινθος που στέγασε τον μινώταυρο

4

Σύμφωνα με μελετητές το Σκοτεινό θα μπορούσε να είναι ο λαβύρινθος λόγω όμως

του ότι έχει δημιουργηθεί φυσικά απορρίπτεται. Οι δύο πιο πιθανές τοποθεσίες

είναι η λαβύρινθος της Γόρτυνας που ίσως όμως να είναι λατομείο μιας και

παρουσιάζει στοιχεία μορφολογίας λατομείου -ωστόσο η ποιότητα της πέτρας δεν

είναι αρκετά καλή και η λαβύρινθος είναι πολύ μακριά από την Κνωσό και από

οποιαδήποτε κατοικημένη περιοχή της αρχαιότητας ενώ από την είσοδο του δεν

είναι εφικτό να μεταφερθούν πέτρες, στοιχεία που καθιστούν τη μεταφορά του

οικοδομικού υλικού της πέτρας εξαιρετικά χρονοβόρα και πολυδάπανη. Αυτή ήταν

η επικρατέστερη άποψη μέχρι που ο Άρθουρ Έβανς ανακάλυψε την Κνωσό οπότε

και πέρασε στην αφάνεια. Ο Νικολας Χάουαρθ ενισχύει την επιχειρηματολογία του:

«Μπαίνοντας στα Σπήλαια του Λαβύρινθου είναι εύκολο να νιώσεις ότι πρόκειται

για ένα σκοτεινό και επικίνδυνο μέρος όπου μπορείς εύκολα να χαθείς. Η υπόθεση

του Έβανς ότι το παλάτι της Κνωσού είναι ο Λαβύρινθος, πρέπει να αντιμετωπιστεί

με σκεπτικισμό».

Ο Λαβύρινθος της Γόρτυνας 1,5

Στην σημερινή εποχή υπάρχουν κάποιες πτυχές της τοπικής ιστορίας οι οποίες φανερώνουν την μοναδικότητα του ελληνικού πολιτισμού και ιδιαιτέρα του Μινωικού. Μια από αυτές τις πτυχές αφορά στο/στη Λαβύρινθο της Γόρτυνας. Ο Λαβύρινθος της Γόρτυνας είναι ένας από τους σημαντικότερους λαβυρίνθους ολόκληρης της Κρήτης . Αρκετοί αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο λαβύρινθος συνδεόταν με έναν άλλο μικρό λαβύρινθο ονόματι λαβυρινθάκι άλλοι πιστεύουν πως δεν είχαν καμιά απολύτως σύνδεση μεταξύ τους . Οι απόψεις διίστανται . Βεβαία υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα το οποίο έχει διχάσει τους αρχαιολόγους . Μερικοί υποστηρίζουν πως ο λαβύρινθος είναι τεχνητός δηλαδή δημιούργημα του ανθρώπου και άλλοι πιστεύουν πως ο λαβύρινθος είναι ένα από τα πολλά δημιουργήματα της φύσης. Αυτή η άποψη φαίνεται να είναι η επικρατέστερη. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη άποψη .Ο Λαβύρινθος χρησίμευε ως λατομείο κατά την παλαιότερη εποχή. Σήμερα δεν αποτελεί παρά μόνο πόλο έλξης για εκατομμύρια επισκέπτες . Ο Λαβύρινθος της Γόρτυνας βρίσκεται τρία χιλιόμετρα βορειανατολικά του ομωνύμου αρχαιολόγου χώρου . Πρόκειται για ένα σπήλαιο , δηλαδή υπόγειο διανοιγμένο σε μαργαικο ασβεστόλιθο που χρησιμοποιήθηκε κυρίως κατά την Ρωμαϊκή εποχή .Το σπήλαιο περιλαμβάνει διαμορφωμένους διαδρόμους συνολικού μήκους 2,5 χλμ που οδηγούν σε μικρές και μεγάλες λαξευτές αίθουσες συνολικής έκτασης εννέα στρεμμάτων . Η είσοδος του σπηλαίου είναι δύσκολη στην πρόσβαση έπειτα γίνεται πλατύτερη. Βλέπουμε εκεί πολλές στοές που

μπερδεύονται η μια με την άλλη και οι οποίες φτάνουν από εκεί που ξεκινούν . 1500 βήματα από την είσοδο διακρίνεται μια πηγή στο πλάι της οποίας βρίσκεται ένα μικρό τέλμα σκεπασμένο από καλάμια με μια πέτρινη κοιλότητα αριστερά .Ο χώρος αυτός ονομάζεται Αίθουσα του Νερού . Στην αίθουσα του νερού υπάρχει ψηλά ένα άνοιγμα από το οποίο περνούσε το φως του ηλίου , αυτό δικαιολογεί ενδεχομένως την ύπαρξη των καλαμιών . Μπορεί να υπήρχε και ένας αεραγωγός πράγμα πολύ φυσικό και συνηθισμένο σε υπόγεια ορυχεία , μεταλλεία και λατομεία . Επιπλέον οι στοές αυτές είναι πολύ επικίνδυνες αν τις ακολουθήσει κανείς. Επειδή κρέμονται ψηλά καμιά φορά τεράστιοι όγκοι πέτρας ,οι οποίοι πέφτουν και φράζουν τα περάσματα. Αυτές οι πέτρες που βρίσκονται από το λατομείο μοιάζουν με τις πέτρες της αρχαίας πολιτείας . Επίσης οι πέτρες αυτές και γενικά όλος ο λαβύρινθος έχει ένα περίεργο χρώμα το οποίο δεν είναι ούτε ωραίο ούτε καθαρό είναι μια απόχρωση του λευκού, είναι θολό λευκό. Εκτός από αυτά ,το σπήλαιο συνδέθηκε με τους μύθους του Θησέα και του Μινώταυρου τουλάχιστον από τον 9ο αιώνα χ . όπως προκύπτει από κείμενα περιηγητή και τους χάρτες της Κρήτης του 16ου αιώνα .Η Λαβύρινθος της Γόρτυνας ήταν ένα από τα πρώτα και σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα της Κρήτης τουλάχιστον από τις αρχές του 15ου αιώνα μ.Χ. Οι περισσότεροι περιηγητές στην Κρήτη από το 15ο αιώνα και ύστερα επισκέφθηκαν τη Λαβύρινθο και κάνουν αναφορά στο πλήθος των επιγραφών που είδαν να διαθέτει στα τοιχώματα της . Όπως η Cacophony Rodomont ενός φλωρεντινού ιερωμένου . Διαπιστώνοντας το μεγάλο ενδιαφέρον το οποίο έχουν οι επιγραφές και το κίνδυνο καταστροφής τους από τους συγχρόνους επισκέπτες ή από φυσική φθορά , το τμήμα της Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας πραγματοποίησε πλήρη απογραφή των επιγραφών που υπάρχουν στα τοιχώματα της αίθουσας <Τράπεζα> το διάστημα 1999-2000 και δεν υπάρχει φόβος καταστροφής ή αλλοίωσης

Ιστορικές πληροφορίες για τον λαβύρινθο και για το σπήλαιο στην αρχαία Γόρτυνα της Κρήτης :

• 1415: Για πρώτη φορά χαρτογραφείται το υπόγειο λατομείο από τον Κριστόφορο Μπουοντελμόντι

• 1821: Ο Αυστριακός Φραντς Βίλχελμ Ζίμπερ ερευνά το λατομείο και δύο χρόνια αργότερα εκδίδει σχετική εργασία

• 1941: Μετατρέπεται από τους Γερμανούς στη μεγαλύτερη αποθήκη πυρομαχικών της Ανατολικής Μεσογείου. Ανοίγεται δεύτερη μεγαλύτερη είσοδος

• 1944: Αποχωρώντας από την Κρήτη οι Γερμανοί ανατινάζουν τις εισόδους για να μην πέσουν τα πυρομαχικά στα χέρια των Συμμάχων

• 1950: Εταιρείες εκμεταλλεύονται εμπορικά τα αποθέματα πυρομαχικών

• 1953: Προτείνεται ως εναλλακτική θέση για τον λαβύρινθο το σπήλαιο Σκοτεινό

• 1961: Τέσσερεις νέοι χάνουν τη ζωή τους στο σπήλαιο. Ο στρατός σφραγίζει τις εισόδους

• 1981: Από μια οπή εξαερισμού μπαίνουν ξανά σπηλαιολόγοι

• 1985: Το ζεύγος Γιάννη και Άννα Πετροχείλου χαρτογραφούν τον Λαβύρινθο

• 2009: Σύνεργα αρχαιοκαπηλίας εντοπίζονται καλά κρυμμένα στο εσωτερικό του σπηλαίου

1. http://www.apodimos.com/

2.Μύθοι απ’ όλο τον κόσμο, Neil Philip

3.Lost worlds, John Howe

4. http://en.wikipedia.org/wiki

5. Ο λαβύρινθος, εξερευνώντας το Άνδρο του Μινώταυρου, Θανάσης Ξανθόπουλος

Παραδεισανός Γιάννης Α5

Περικλειδάκης Μάριος Α5

Ταβερναράκη Αθηνά Α6

Μύθοι και Θρύλοι

Ο Δράκος του Αγίου Μύρωνα

Είναι γνωστό ότι το χωριό Άγιος Μύρων χρωστάει το όνομα του σε έναν επίσκοπο

της Κνωσσού ο οποίος, σύμφωνα με την πράδοση, έκανε δύο θαύματα: α)

κατατρόπωσε έναν δράκοντα και β) αποξήρανε έναν ορμητικό χείμμαρο, το

Τρίτωνα.

Όσον αφορά το σπήλαιο, έσωτερικα στα αριστερά του σπηλαίου υπάρχει ένας

σταλακτίτης, που μοιάζει με πόδι δράκου, και δεξιά είναι το κοίλωμα με το

αγίασμα, το οποίο τροφοδοτείτε από την απορροή μερικών σταλακτίτων και

θεωρείται θαύμα. Συνν τοις άλλοις λέγεται ότι γιατρεύει κάθε αρρώστια και κάνει

καλό στην ψυχή. Επιπλέον ο υδροφόρος ορίζοντας επικοινωνεί με τον τάφο του

Αγίου κάτω από την εκκλησία.

Παλαιότερα, οι δράκοι και γενικά τα μυθικά τέρατα ήταν μέρος της καθημερινής

ζωής των ανθρώπων. Μερικοί άνθρωποι ακόμα και σήμερα ενδιαφέρονται για μία

εξήγηση ώστε να καλύπτει τις ανασφάλειες τους και τις ανησυχίες τους, χωρίς να

ενδιαφέρονται αν είναι σωστές ή όχι.

Στην περιοχή Μαλεβυζίου τα παλιά χρόνια ήταν χτισμένη μία από τις πόλεις της

αρχαίας Κρήτης, η Ραύκος. Οι κάτοικοι, βέβαια, θα ήταν ακόμη περισσότερο

ευτυχισμένοι αν δεν υπήρχε ο δράκος, ο οποίος κάθε μέρα πήγαινε στην πόλη και

έτρωγε σνθρώπους κι ζώα. Τους κατοίκους της Ραύκου τους κυρίευε φόβος και

τρόμος με τον ερχομό του δράκοντα μια και κανείς δεν μπορούσε να τα βάλει μαζί

του, και όσοι το έκαναν ηττήθηκαν.

Εκείνη την εποχή στο χωριό, ήταν επίσκοπος ο Μύρωνας -δεν ήταν ακόμη Άγιος

αλλά μα αγαπούσε πολύ τον Θεό. Μια Κυριακή την ώρα της λειτουργίας ακούστηκε

το μουγκρητό του θεριού και πάγωσε το αίμα των κατοίκων. Μερικοί έτρεξαν να

φύγουν μακρία, άλλοι κλειδώθηκαν στα σπίτια τους και άλλοι έμειναν στην

εκκλησία και προσευχόντουσαν στο Θεό. Τότε ο επίσκοπος τους έδωσε την

επισκοπική ράβδο για να χτυπήσουν με αυτή το θεριό μέχρι να τελείωσει την

λειτουργία, για να πάει ο ίδιος. Έτσι και έγινε. Χτύπησαν με την ράβδο το θεριό το

οποίο πέτρωθηκε. Έπειτα πήγε και ο Μύρωνας εκεί όπου το θεριό πετρώθηκε και

του έριξε μια πέτρα, αμέσως αμέτρητες πέτρες πλάκωσαν το θεριό, δημιουργώντας

ένα λόφο από πέτρες, που ονομάστηκε "Δράκος" ή "στου δράκου το χαράκι"

Αυτά αναφέρει, στο βιβλίο του "Η Κρήτη των Θρύλων" (τόμος β'), ο Βασίλσς Γ.

Χαρωνίτης. Όμως υπάρχει και μία παραλλαγή του θρύλου που τονίζει ότι το θαύμα

δεν έγινε όταν ο Άγιος Μύρωνας ήταν επίσκοπος αλλά όταν ήταν παιδί, χωρίς όμως

να αλλάζει κάτι στην ιστορία μας.

Η ιστορία μας όμως συνεχίζεται καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, ο πετρωμένος

δράκος χωρίστηκε στα δύο. Το "σώμα" του έμεινε εκεί όπου πετρώθηκε, στα

ανατολικά του χωριού ενώ το κεφάλι του αποχωρίστηκε από το σώμα και βρίσκεται

λιθωμένο σε μία μικρή σπηλιά ανατολικά του νησιού. Ο επισκέπτης μπορεί να

διακρίνει το περίγραμμα του καθώς και τα ρουθούνια του αλλα και τα μάτια του. Σε

αυτή την σπηλιά ζούσε ο Άγιος Μύρωνας και σήμερα έχει γίνει ιερό προσκύνημα

και οι πιστοί προσκυνούν την εικόνα τυ Αγίου και παίρνουν το αγίασμα που

αναβλύζει σε μια μικρή κοιλότητα.

Ο σταλακτίτης που μοιάζει πολύ με το κεφάλι του δράκου, ίσως, να μην είχε

ιδιαίτερη σημασία αν δεν υπήρχε η φωνή του δράκου που μας υπενθυμίζει

καθημερινά την ύπαρξη του. Στου δράκου το χαράκι υπάρχει μια τρύπα που από

'κει μπαινοβγαίνει αέρας, ανάλογα με τις ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν

στην περιοχή και την εποχή, προκαλώντας έτσι κάποιο θόρυβο. Κάθε χειμώνα πριν

από κάθε κακοκαιρία, ο θόρυβος γίνεται πιο έντονος και μοιάζει με βοή, και αυτό

σύμφωνα με τους ντόπιους τους προειδοποιεί για την επερχόμενη κακοκαιρία.

Σήμερα μπορεί να υπάρχει ο μύθος, τα απομεινάρια του δράκου, η φωνή του που

συντηρούν τον μύθο στην σκέψη τον αγιομυριανών, αλλά κάποτε υπήρχε ο δράκος

και ήταν ο φόβος και ο τρόμος των κατοίκων καθώς πλήρωναν βαρύ φόρο αίματος

σε αυτόν.

Βέβαια αυτός ο μύθος δεν είναι τοσο γνωστός όσο ο μύθος του Μινώταυρου ή του

Αγίου Γεωργίου και του δράκου που σκοτώθηκε από αυτόν. Μπορεί λοιπόν ο μύθος

να μην έχει την εμβέλεια όπως άλλα φαινόμενα αλλά ασκεί την δικιά του γοητεία

στους κατοίκους της περιοχής!

Πηγή: http://stigmes.gr

"Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής."

Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Φωτεινή έψαχνε ένα απομονωμένο μέρος για

να αφιερώσει την υπόλοιπη της στο Θεό. Έτσι καθώς έψαχνε ένα μέρος

εμφανίστηκε η Παναγία και της άνοιξε μία σπηλιά στον βράχο ώστε να μπει η

Φωτεινή.

Το σπήλαιο θεωρείται ότι προσέφερε καταφύγιο στους χριστιανούς κατά τους

χρόνους της Τουρκοκρατίας, και θυμίζει έντονα το άνω σπήλιο του Ιδαίου Άντρου.

Επιπλέον στο κέντρο της μεγάλης αίθουσας ένα πυθάρι, συλλέγει νερό, τα δάκρυα

της Θεάς, που στάζει από την οροφή και θεωρείται αγίασμα. Συν τοις άλλοις,

σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις στο σπήλαιο αυτο έρχονται γυναίκες που

αντιμετωπίζουν πρόβλημα τεκνοποίησης και προσεύχονται προκειμένου η Αγία

Φωτεινή να τις βοηθήσει.

Πηγή: http://www.cretanbeaches.com

Γιαννουλάκη Μαρία Α1

Η Βίγλα ή Κέρατο ή Νυχτεριδόσπηλιος,

Στο όρος Κέρατο, κοντά στον Κερατόκαμπο,

Κοινότητα Άνω Βιάννου

Σε μιάμιση ώρα απόσταση νότια-νοτιοανατολικα της κωμόπολης Κάτω Βιάννος, στα

εδάφη της αρχαιότητας πόλης της Βιάννου ορθώνεται στην παραλία μια

μεμονωμένη κορυφή που ονομάζεται Κέρατο. Ονομάστηκε έτσι γιατί στην κορυφή

υπάρχει ένα εξόγκωμα που θυμίζει κέρατο. Δεν υπάρχει μάλιστα καμία αμφιβολία

ότι από εδώ ξεκινάει ο μύθος του Εφιάλτη και του Ώστου , που κατάγεται ,σύμφωνα

με τις πληροφορίες του Στέφανου Βυζαντίου, από την περιοχή της Βιάννου: Ο

Αλωάδης Ώστος, που ψηλώνει συνεχώς όπως το πέτρινο τέρας Ουλλικούμι της

ουριτικής μυθολογίας, αλυσοδένει σ’ αυτό το βουνό τον Άρη, αλλά φονεύεται

τελικά από την Αρτέμιδα. Μια σύγχρονη παράδοση αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε

στο σπήλαιο της Βίγλας ,στη νοτιοανατολική πλαγια του βουνού. Η παράδοση αυτή

στηρίζεται ασφαλώς στην αναφορά από την αρχαιότητα ότι ο Βίεννος ήταν ένας

από τους Κουρήτες. Αριστερά κι αφού διασχίσεις μια αίθουσα με χοντρούς

σταλαγμίτες, που φαντάζουν στους ντόπιους σαν μορφές ζώων, φτάνει σ΄ ένα μικρό

δωμάτιο, τον αποκαλούμενο «οντά», που χρησίμευε για κρυψώνα (αβαφή όστρακα

χονδροειδούς κεραμικής) και καταλήγει σε ένα άνοιγμα του βράχου, απροσπέλαστο

εξωτερικά. Είναι απολύτως βέβαιο σύμφωνα και με τις μαρτυρίες των ηλικιωμένων

χωρικών της Βιάννου, ότι εδώ, μέσα στο πηχτό σκοτάδι, γινόταν η λειτουργία, κατά

τις ταραγμένες περιόδους του περασμένου αιώνα. Και δεν αποκλείεται φυσικά, ο

τόπος να ήταν ιερός και κατά την αρχαιότητα .Μετά την μικρή αυτή αίθουσα, η

σήραγγα στενεύει, η οροφή χαμηλώνει, και ο διάδρομος καταλήγει σε ένα στενό

λαγούμι. Σύμφωνα με την παράδοση, μπορεί κανείς να κυκλοφορεί ώρες

ατέλειωτες, και να χαθεί μέσα σε αυτό το λαγούμι, που οδηγεί, για άλλους σε ένα

βάραθρο, και για άλλους στις δεξαμενές της βουνοκορφής. Τίποτε από αυτά δεν

είναι αλήθεια.

Βιβλιογραφία Paul Faure «Ιερά σπήλαια Κρήτης» ΤΟ ΒΟΥΛΙΣΜΕΝΟ ΑΛΩΝΙ Στον επαρχιακό δρόμο Ηρακλείου – Ρεθύμνου, λίγο πιο πέρα από το παραδοσιακό χωριό "Αρόλιθος" υπάρχει η διακλάδωση για Τύλισσο και για Ρέθυμνο. οι Θρύλοι, οι Μύθοι ακόμη και τα παραμύθια ενός τόπου είναι η κληρονομιά που

παραμένει ζωντανή από στόμα σε στόμα, η κληρονομιά που μας έχουν αφήσει οι

παππούδες μας και οι γιαγιάδες μας για να περισώσουμε κάτι από τον πολιτισμό

μας. "Σε τούτο το τόπο μας λένε …. Υπήρχε κάποτε αλώνι … αλλά χάθηκε μαζί με

τον αφέντη του…." "Αγιού βουλή ήτονε παιδί μου…"… και αρχίζουν να μας

εξιστορούν την ιστορία όπου είχαν ακούσει παιδιά.

Ο νοικοκύρης του μεγάλου αλωνιού ο Κυρ Γιώργης όπως τον έλεγαν οι χωριανοί

του, ήταν ένας από τους πολύ καλούς νοικοκύρηδες που υπήρχαν στα γύρω χωριά.

Ένα γεροντάκι που το μόνο που ήθελε και επιζητούσε ήταν να μπορεί να ζήσει την

οικογένειά του. Προσπαθούσε μέσα από το μεροκάματο να επιβιώσει όπως

άλλωστε και ο περισσότερος πληθυσμός της Κρήτης, ζούσε αποκλειστικά από την

ύπαιθρο. Δελτία καιρού δεν υπήρχαν τότε, ούτε μέσα μαζικής ενημέρωσης για να

ενημερώσουν τον αγρότη πως θα έπρεπε να πράξει. Μια ξαφνική βροχή, μια

απότομη αλλαγή καιρού, μια μπόρα ξαφνική, θα μπορούσε να φέρει τη

καταστροφή στα σπαρτά και ο κόπος των αγροτών να πήγαινε χαμένος.Το άγχος να

προλάβουν τα πάντα, να προλάβουν να θερίσουν. Τα σπαρμένα ήταν πολλά,

υπερβολικά πολλά. Κι ο καιρός; Κι αν χαλάσει; Αν βρέξει; Αν χαλάσει ο καιρός και ο

κόπος που κάναμε πάει χαμένος; Το σκέφτηκες ; Τέτοιες σκέψεις βασάνιζαν τον Κυρ

– Γιώργη μέχρι που πήρε την απόφαση να δουλέψει την ημέρα του Προφήτη – Ηλία

αψηφώντας την οργή του Αγίου (όπως πολλοί πίστευαν).Η μέρα που ξημέρωνε ήταν

του Προφήτη – Ηλία. Προφήτης Ηλίας! Ημέρα γιορτινή και σκόλη για όλους!

Αμαρτία σε αυτόν που δουλεύει! Ασέβεια προς τον Άγιο!"Σήκω γυναίκα να πάμε

στο θέρος!" Πρόσταξε τη γυναίκα του ο μπάρμπα Γιώργης. "Θα μας κάψει ο Άγιος!"

ψέλλισε λες και φοβόταν να το ξεστομίσει δυνατά. Ο Κυρ – Γιώργης δεν άκουγε

κουβέντα. Έτσι, την επόμενη μέρα ετοιμάστηκαν, πήραν τα απαραίτητα, ψωμί,

ελιές, ντομάτα και τυρί για το απαραίτητο μεσημεριανό γεύμα στο θέρος. Μόλις

έφτασαν στο αλώνι ο γέρος με τη γριά άρχισαν να ζεύουν τα βόδια ενώ η κόρη τους

(πανέμορφη στη θωριά) άρχισε και σιγοτραγουδούσε: "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ'

άχερα δικά ντωνε...." Η μέρα κυλούσε και η σοδειά ήταν υπερβολική για τη χρονιά.

Η γυναίκα του Κυρ- Γιώργη θέριζε κι εκείνη αλλά συνεχώς ψυθίριζε "Αμαρτία!

Τέτοια μέρα και να δουλέμε!" και η κόρη συνέχιζε ανέμελα να τραγουδάει …. "Γύρω

γεια τωνε κι όλα τ' άχερα δικά ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ' άχερα δικά

ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ' άχερα δικά ντωνε...."Ένας άνεμος δυνατός

άρχισε να φυσά και ένας κρότος ακούστηκε! Δεν πρόλαβαν καν να κινηθούν και η

γης άνοιξε κάτω από τα πόδια τους.. Το αλώνι βυθίστηκε και μαζί του πήρε και τον

Κυρ – Γιώργη και τη γυναίκα του και την κόρη του! Τιμωρία από τον Άγιο; Τιμωρία

από τον ίδιο το Θεό; Θυμός Αγίου;

Ποιός ξέρει άραγε…. Κάθε καλοκαίρι αν σταματήσεις και αφουγκραστείς τον ήχο του ανέμου θα

ακούσεις τη κόρη να τραγουδάει: "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ' άχερα

δικά ντωνε....", "Γύρω γεια τωνε κι όλα τ' άχερα δικά ντωνε....",

"Γύρω γεια τωνε κι όλα τ' άχερα δικά ντωνε...." Θρύλος η

πραγματικότητα; Ειλικρινά δεν ξέρω. Ίσως η μαγεία των θρύλων να

έχει εξαλειφθεί με τα χρόνια … Κάθε χρόνο την ημέρα του Προφήτη

Ηλία περιστέρια κατακλύζουν το χώρο του βουλισμένου αλωνιού.

Ένα σύννεφο περιστέρια. Αναρωτιέστε άραγε γιατί; Κανείς δεν

ξέρει

http://www.pyxida.gr ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ ΙΖΟΛΔΗ

Α6

• Σπήλαια Αρχανών

• 1. του Ζια το μνήμα : συνδέεται με τη γέννηση αλλα κυρίως τον θάνατο του

Κρητογενούς Δία.

• 2.Ανεμόσπηλια:πολύ κοντά στο ιερό κορυφής Γιούχτα.Η τελετή της

ανθρωποθυσίας που συντελέστηκε εδώ τροφοδότησε τη φαντασία των

ντόπιων αλλά και επώνυμων λογοτεχνών.

• 3.Χωστού νερού :Ο Μύθος του αμίλητου νερού που έπρεπε να βρούν και να

φέρουν στις οικίες τους νεαρές κοπέλες οδήγησε αρκετές απ’ αυτές σε

εξαφάνιση.

• 4.<Ο Παράδεισος> :σπηλιά με έναν σταλακτίτη στη μέση που τη χωρίζει σε

δύο μέρη.Όποιος περάσει από αυτό το στενό πέρασμα έχει εξασφαλίσει μια

θέση στον παράδεισο!

• 5.Απο το Γιούχτα πέρασε και ο απόστολος Παύλος και απάλλαξε τους

ντόπιους από ένα θεριό

ΣΠΑΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Α5

• Σπήλαιο Ειλειθυίας ή Ανεραγδόσπηλιος ( Αμνισού):

• Θεά του τοκετού,παρούσα κατά τη γέννηση του Δία και της Αθηνάς

• Οι γυναίκες που προσέρχονταν στο σπήλαιο έτριβαν την κοιλιά τους πάνω

σε έναν φαλλόσχημο σταλαγμίτη για να έχουν καλή κύηση και τοκετό.

• Ακόμη και σήμερα συνεχίζεται η παράδοση και οι γυναίκες προσφέρουν στη

θεά λουλούδια και βότανα για να τις βοηθήσει.

• Το νερό στις « λεκάνες» ιαματικό

•

•

• ΣΑΪΤΑΚΗ ΚΛΕΙΩ Α5

Νεράιδες…

Οι νύμφες των αρχαίων. Χαριέστατα φανταστικά όντα. Η ζωή τους είναι όλο

χορός και παιχνίδι. Βρίσκονται σε πηγές, στη θάλασσα, σε σπήλαια, σε βράχους, σε

δάση κ.λ.π. Στην Κρήτη λέγονται Νεράγδες, Νεράιδες, Ανεράδες, Ανεράδιες,

Ανεράγδες , Ανεράγδιες.

Τα νεραιδόσπηλια που υπάρχουν στην Κρήτη, είναι καταγεγραμμένα παρακάτω:

Ανεραγδόσπηλιος, Επάνω Αρχάνες Τεμένους

Ανεραγδόσπηλιος, Ελιά Πεδιάδος, Καταλαγάρι Πεδιάδος

Ανεραιδόσπηλιος, Μοχός Πεδιάδος

Νεράιδας σπήλιος, Κατωφύγι Πεδιάδος

Νεραιδόβρυση, Καραβάδω Πεδιάδος

Νεραιδόσπηλιος, Λάστρος Σητείας, Τουρλωτή Σητείας, Άγιος Στέφανος Σητείας, Μεσελέρι Ιεράπετρας, Σούβλος Μεραμπέλλου, Αστρίτσι Πεδιάδος, Πιτσίδια Πυργιωτίσσης, Θρόνος, Αμαρίου, Μονή Αρσανίου, Ρεθύμνης, Πλατανιά, Αμαρίου, Μαλαξά Κυδωνίας, Ριζόσκωλο Κυδωνίας , Κατωχώρι Κυδωνίας

Νεραιδόσπηλιος (σπήλαιο Ειληθύιας ) Ελιά Πεδιάδος

Νεραιδόσπηλιος ή Ανεραιδόσπηλιος, Αστρακοί Πεδιάδος

Νεραιδόσπηλιος ή Νεραιδόβρυση ή Σπηλιάρα, Άνω Βιάννος

Νεραιδόσπηλιος ή Ξωντικόσπηλιος ή Δαιμονόσπηλιος, Σαμαριά Σφακίων

Βιβλιογραφία: Από ‘’Ονόματα Σπηλαίων της Κρήτης σχετικά με Θρύλους και

Μύθους και Παραδόσεις’’ του Ελευθερίου Κ. Πλατάκη (φυσικού), εκδότης:

Ελευθέριος Κ. Πλατάκης

-Ανάτυπον εκ του 5ου τεύχους (Ιούλιος-Δεκέμβριος 1977)

-σελίδα 168-169 (Βικελαία Βιβλιοθήκη Ν.Ηρακλείου)

O νεραιδόσπηλιος των Αστρακιών…

Οι Αστρακοί είναι χωριό και Δημοτικό διαμέρισμα της επαρχίας Πεδιάδας, 23

χλμ απ’ το Ηράκλειο, στην αριστερή πλευρά της κοιλάδας του ποταμού Καρτερού κι

έχει δύο οικισμούς τον παλαιό και τον νέο. Στην κοίτη του ποταμού, κάτω από το

χωριό υπάρχει το σπήλαιο Νεραϊδόσπηλιος, μέσα στο οποίο υπάρχει πηγή, που

είναι μια από τις πηγές ύδρευσης του Ηρακλείου.

Ο θρύλος λέει πως σ’ αυτή την σπηλιά που είναι χωμένη μέσα στο φαράγγι, με

τις πολλές πηγές, τα γάργαρα νερά και την πλούσια βλάστηση γύρω της, είχαν

διαλέξει να κατοικήσουν οι νεραϊδες!

Μια νύχτα, ένας νεαρός λυράρης, άκουσε το τραγούδι τους κι από περιέργεια

μπήκε στη σπηλιά. Κι εκεί τις είδε, λουσμένες στο φως, ντυμένες μ’ αραχνούφαντα

πέπλα και λυτά μαλλιά χόρευαν και τραγουδούσαν! Συνεπαρμένος απ’ την γλυκειά

μελωδία που χυνόταν στην αέρα και μαγεμένος απ’ τον χορό τους, έπιασε

ασυναίσθητα τη λύρα του και τις συνόδεψε στο χορό.

Οι Νεράιδες ακολούθησαν χορεύοντας τον ρυθμό της λύρας του και την αυγή

χάθηκαν! Ο λυράρης δεν ήξερε αν είχε ονειρευτεί ή αν πραγματικά συνόδεψε τις

Νεραϊδες στο χορό τους με τη λύρα του. Το επόμενο και το μεθεπόμενο βράδυ,

οδηγημένος από μια αόρατη δύναμη, βρέθηκε πάλι στη σπηλιά κι έπαιζε με τη λύρα

του, για τις Νεράιδες που χόρευαν. Ο νεαρός ερωτεύθηκε μία απ’ τις νεραϊδες και

πήγε σε μια γριά πολύξερη να ζητήσει τη βοήθειά της. Αυτή του είπε πως όταν

πλησιάζει η ώρα να λαλήσουν οι πετεινοί και να χαθούν οι νεραϊδες, ν’ αρπάξει από

τα μαλλιά εκείνη που αγαπούσε και να μην την αφήσει με κανέναν τρόπο να φύγει.

Ήρθε λοιπόν το βράδυ πήρε ο νέος τη λύρα του και πήγε στη σπηλιά κι άρχισε να

παίζει όσο πιό γλυκά μπορούσε. Σε λίγο παρουσιάστηκαν οι νεραϊδες κι άρχισαν να

χορεύουν. Λίγο πριν λαλήσουν οι πετεινοί, ο νέος άφησε τη λύρα του κι όπως τον

συμβούλεψε η γριά άρπαξε την νεραϊδα που αγαπούσε. Εκείνη αντιστάθηκε,

αγρίεψε, έβαλε τις φωνές, μα τίποτα! Ο νέος την κρατούσε σφιχτά! Άρχισε τότε να

μεταμορφώνεται πότε σε σκύλο, πότε σε φωτιά, πότε σε φίδι, πότε σε καμήλα,

αλλά ο λυράρης την κρατούσε γερά από τα μαλλιά και δεν την άφηνε. Ξαφνικά,

λάλησαν οι πετεινοί κι οι άλλες νεραϊδες εξαφανίστηκαν.

Τότε εκείνη που κρατούσε ο νέος ξανάγινε πανέμορφη, όπως ήταν πριν και την

πήρε μαζί του στο σπίτι του. Έζησαν μαζί ένα χρόνο κι απέκτησαν έναν γιό, αλλά η

νεραϊδα δεν μίλαγε ποτέ! Ο λυράρης ήταν δυστυχισμένος για τη βουβαμάρα της

νεραϊδας και μεταχειρίστηκε πολλούς τρόπους για να την κάνει να μιλήσει, χωρίς να

τα καταφέρει όμως. Ξαναπήγε λοιπόν στη γριά και τη ρώτησε τι πρέπει να κάνει.

Εκείνη του είπε να ζεστάνει καλά το φούρνο, να πάρει το παιδί απ’ τα χέρια της

γυναίκας του και να κάνει πως θα το πετάξει μέσα στο φούρνο και να της πει: “Δε

μου μιλάς; Τότε κι εγώ ρίχνω το παιδί σου στο φούρνο”. Ακολούθησε πιστά τη

συμβουλή της γριάς, μα τη στιγμή που έκανε ότι θα έριχνε το παιδί στη φωτιά, η

νεραϊδα χύμηξε πάνω του φωνάζοντας μη σκύλε το παιδί μου. Του τ’ άρπαξε από τα

χέρια κι εξαφανίσθηκε μαζί με το παιδί.

Απελπισμένος έψαξε να τους βρει φωνάζοντας, κλαίγοντας και παρακαλώντας

μάταια όμως. Η νεράιδα με το παιδί, δεν ξαναφάνηκαν! Πήγε λένε στις αδελφές της,

αλλ’ αυτές δεν τη δέχθηκαν, γιατί δεν της συχώρεσαν το ότι άφησε άνθρωπο να την

αγγίξει. Έτσι αναγκάστηκε να πάει λίγο πιο πέρα σε μια βρύση που τη λένε Λούτρα.

Εκεί τη βλέπουν δυο – τρεις φορές το χρόνο να κρατεί το παιδί στην αγκαλιά της και

να κλαίει. Οι άλλες εξακολουθούν να χορεύουν και να τραγουδούν, χωρίς να έχουν

πια λύρα να τις συνοδεύει και χωρίς την αδελφή τους. Η νεραϊδα κάθεται με το

παιδί της λυπημένη και κλαίει. Τα δάκρυά της πέφτουν στο νερό και το θολώνουν,

γι’ αυτό τα νερά του Νεραϊδόσπηλιου θολώνουν πότε – πότε.

Γύρω από το Νεραιδόσπηλιο των Αστρακών υπάρχουν πολλές πηγές που βγαίνει

νερό, συνοδευμένο από ένα ελαφρύ θόρυβο, κάτι σαν κλάμα και μετά από κάθε

νεροποντή, τα νερά των πηγών θολώνουν. Αυτά τα φαινόμενα έκαναν τη φαντασία

των ντόπιων να φτιάξει τον μύθο της νεραϊδας που κλαίει.

Όταν περπατήσετε στο Νεραίδόσπηλιο θα νοιώσετε την γαλήνη και την αρμονία

της φύσης, δίπλα στα κρυστάλλινα νερά, κάτω απ’ τους παχείς ίσκους των

πλατάνων κι αν είσθε τυχεροί, κλείνοντας τα μάτια κι ανιχνεύοντας με όλες τις

αισθήσεις, θα δείτε τον χορό των νεραϊδών, θ’ ακούσετε το κλάμα της νεράιδας και

θα βυθιστείτε στη μαγεία των μύθων και των θρύλλων της λαϊκής μας παράδοσης.

Βιβλιογραφία:www.stigmes.gr

Ψήγματα του μύθου επιβιώνουν στο βιβλίο του Καζαντζάκη ‘’Αναφορά στον

Γκρέκο’’, σελίδα 39. Εκεί ο Καζαντζάκης περιγράφει την μητέρα του με έναν

ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο. Συγκεκριμένα αναφέρει:

‘’Ποτέ δεν είχα δει την μητέρα μου να γελάει, χαμογελούσε μόνο, και τα

βαθουλά μαύρα μάτια της κοίταζαν τους ανθρώπους γεμάτα υπομονή και

καλοσύνη. Πηγαινοέρχουνταν σαν πνεύμα αγαθό μέσα στο σπίτι κι όλα τα

πρόφταινε ανέκοπα και αθόρυβα , σαν να ‘χαν τα χέρια της μια καλοπροαίρετη

μαγική δύναμη, που κυβερνούσε με καλοσύνη την καθημερινή ανάγκη. Μπορεί και

να ναι νεράιδα συλλογιζόμουν κοιτάζοντας τη σιωπηλά, η νεράιδα που λεν τα

παραμύθια , και κινούσε στο παιδικό μυαλό μου η φαντασία να δουλεύει: μια

νύχτα ο πατέρας μου περνώντας από τον ποταμό, την είδε να χορεύει στο φεγγάρι,

χίμηξε, της άρπαξε το κεφαλομάντιλο, κι από τότε την έφερε σπίτι και την έκαμε

γυναίκα του. Κι ολήμερα τώρα πάει και έρχεται η μάνα μέσα στο σπίτι και ψάχνει

να βρει το κεφαλομάντιλο, να το ρίξει στα μαλλιά της, να γίνει πάλι νεράιδα και να

φύγει. Την κοίταζα να πηγαινοέρχεται, να ανοίγει τα ντουλάπια και τις κασέλες, να

ξεσκεπάζει τα πιθάρια, να σκύβει κάτω από το κρεβάτι, κι έτρεμα μην τύχει και βρει

το μαγικό κεφαλομάντιλο της και γίνει άφαντη. Η τρομάρα αυτή βάσταξε χρόνια και

λάβωσε βαθιά τη νιογέννητη ψυχή μου κι ακόμα και σήμερα αποκρατάει μέσα

μου,πιο ανομολόγητη η τομάρα ετούτη: Παρακολουθώ κάθε αγαπημένο πρόσωπο,

κάθε αγαπημένη ιδέα, με αγωνία, γιατί ξέρω πως ζητάει το καφαλομάντυλο της να

φύγει…’’

Βιβλιογραφία:’’ Αναφορά στον Γκρέκο’’ του Νίκου Καζαντζάκη,σελίδα 39 5η

παράγραφος.

ΜΠΑΡΚΑΤΣΑ ΕΛΕΝΑ

Α4

ΣΠΗΛΑΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Α. ΔΟΛΙΝΕΣ Οι δολίνες είναι βαθιές λακκούβες ή τρύπες,που σχηματίζονται,κατά κανόνα,από την υπονόμευση του εδάφους σε κάποια σημεία.Οι δολίνες συναντιούνται κυρίως σε περιοχές με ασβεστολιθικά πετρώματα. Σχηματίζονται συνήθως ως εξής:Το βρόχινο νερό περνάει στο υπέδαφος και διασπά βαθμιαία το ασβεστολιθικό πέτρωμα,με αποτέλεσμα να δημιουργούνται υπόγειες κοιλότητες και σπηλιές.Σε ορισμένες περιπτώσεις,αυτές οι σπηλιές γίνονται σταδιακά τόσο μεγάλες,που δεν μπορούν πλέον να αντέξουν το βάρος της οροφής τους.Έτσι,το έδαφος που βρίσκεται από πάνω τους καταρρέει,και εμφανίζονται μεγάλες ή μικρότερες τρύπες. Σε κάποια μέρη του κόσμου,οι δολίνες είναι τόσσες πολλές,που διαμορφώνουν το τοπίο.Τέτοιου είδους τοπία,ονομάζονται καρστικά,από την περιοχή Κάρστ στα σύνορα Ιταλίας-Σλοβενίας.Σε σπάνιες περιπτώσεις,οι δολίνες μπορούν να γίνουν πολύ μεγάλες και πολύ βαθιές.Κάτι τέτοιο συνέβη στην Πόλη της Γουατεμάλας,το Φεβρουάριο του 2007.Ισχυρές βροχοπτώσεις και νερά που διέρρεαν από ένα μη στεγανοποιημένο υπόνομο,σε συνδυασμό με την ύπαρξη πολλών κοιλοτήτων στο υπέδαφος,οδήγησαν σε μια απότομη κατάρρευση του εδάφους.Σχηματίστηκε μια τρύπα βάθους 100 μέτρων,που κατάπιε πολλά σπίτια και στοίχισε τρεις ανθρώπινες ζωές. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: www.scienceillustrated.gr

Βουλισμένο Αλώνι Βούλισμα στην Κρήτη σημαίνει βύθισμα και βουλισμένο Αλώνι σημαίνει ακριβώς ένα βυθισμένο αλώνι.Μόνο που δεν πρόκειται για πραγματικό αλώνι,αλλά για μια πλήρως κυκλική δολίνη με τη μορφή κρατήρα που υπάρχει δίπλα στην παλιά εθνική οδό Ηρακλείου-Ρεθύμνου μέσα σε πετρώματα της <<Τρίπολης>>.Η Δολίνη έχει βάθος μερικών δεκάδων μέτρων,με τοιχώματα που σε πολλά σημεία εμφανίζουν αρνητική κλίση και έχει σχηματίστεί από την κατάρρευση της οροφής του προύπάρχοντος σπηλαίου.Σήμερα η πρόσβαση στο εσωτερικό της είναι πανεύκολη μέσω ενός μικρού μονοπατιού που αξίζει κανείς να διασχίσει,για να θαυμάσει το μοναδικό αυτό φαινόμενο.Το βουλισμένο Αλώνι χρησιμοποιείται συχνά από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία για εκμάθηση τεχνικών κατάβασης με σχοινιά.Συνδέεται με τοπικούς μύθους και θρύλους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: www.psiloritis-natural-park.gr

Λίμνη Ζαρού Η τεχνιτή λίμνη του Ζαρού ή αλλιώς βότομος βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του Ψηλορείτη,1Km βόρεια από τον Ζαρό και 45Km νοτιοδυτικά του Ηρακλείου.Η λίμνη πριν το 1987 ήταν ένας μικρός υδροβιότοπος ο οποίος σχηματιζόταν από τον

κρατήρα της πηγής βοτόμου.Την μορφή την οποία έχει μέχρι και σήμερα την πήρε το 1987,όταν η Δασική υπηρεσία ανάπλασε την περιοχή και δημιούργησε μια τεχνητή λίμνη η οποία συγκρατεί τα νερά της πηγής.Η τροφοδότηση της λίμνης με νερό γίνεται από την πηγή βότομος μια από τις πολλές πηγές της γύρω περιοχής.Η ονομασία βότομος είναι γνωστή στους Κρητικούς από την εταιρεία εμφιάλωσης νερού <<Ζαρός>>.Η ονομασία Ζαρός προέρχεται απο τα μόρια Ζα.που σημαίνει πολύ,και το ρήμα ρεω.Έτσι,<<Ζαρός>> σημαίνει το μέρος που ρέει πολύ νερό. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: www.cretanbeaches.com

Πηγή Αλμυρού

Η πηγή του Αλμυρού θα μπορούσε να είναι ο ορισμός του παράδοξου.Η πηγή τοποθετείται βορειοανατολικά στην άκρη του Ψηλορείτη,που απέχει μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα από τη θάλασσα αλλά και από την πόλη του Ηρακλείου,προσφέρει τη μεγαλύτερη ποσότητα νερού της Κρήτης,αμέσως στην θάλασσα.Το νερό είναι υφάλμυρο διότι κάπου βαθιά στη γή ανακατεύεται με θαλασσινό. Δύο είναι οι χώροι τροφοδοσίας της.Η οροσειρά του Ψηλορείτη και τα οροπέδια του,όπως η Νίδα,από όπου το νερό του χειμώνα μπορεί να φτάσει στην πηγή μέσα σε εννέα ώρες.Το μεγαλύτερο μέρος του νερού προέρχεται από τις καταβόθρες του Ψηλορείτη,απ'όπου μέσω υπόγειων ποταμών-σπηλαίων και σε μεγάλο βάθος καταλήγει στην πηγή.Εκεί ένα μεγάλο ρήγμα,το ρήγμα Τυλίσου-Κρουσώνα που οριοθετεί τον Ψηλορείτη από την πεδιάδα του Ηρακλείου παγιδεύει το νερό <<αναγκάζοντάς>> το να ανέβει στην επιφάνεια,ανεμειγμένο ήδη με το θαλασσινό. Η παραχή της πηγής κυμαίνεται απο 3 έως 40 κυβικά μέτρα το δευρερόλεπτο.Στην έξοδο του έχει σχηματιστεί μια μικρή τεχνητή λίμνη από την οποία ξεκινά το ομώνυμο ποτάμι που καταλήγει στη θάλασσα.Είναι αξιοσημείωτο ότι στην αρχή της άνοιξης,που η πηγή έχει τη μέγιστη παροχή της,το νερό είναι σχεδόν πόσιμο. Στον υγροβιότοπο του Αλμυρού μπορεί κάποιος να συναντήσει πλήθος πουλιών,ανάλογα φυσικά την εποχή. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:www.psiloritis-natural-park.gr

Φαράγγι Αλμυρού

Το φαράγγι του Αλμυρού βρίσκεται στη θέση Ελληνοπεράματα,πολύ κοντά στο Ηράκλειο,ανάμεσα στην Κέρη και την Καστροκεφάλα.Σημαντικό αξιοθέατο της περιοχής,τα ερείπια των 'Τριών Εκκλησιών'ενός καθολικού μοναστηριού,που χρονολογείται απο το 14ο αιώνα.Το φαράγγι είναι πολύ όμορφο,με χαρακτηριστηκή κρητική χλωρίδα,και εύκολο για πεζοπορία. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:www.cretanbeaches.com

Σπήλαιο Αγίας Παρασκευής στο Σκοτεινό

Στο σπήλαιο αυτό οι καρστικές καταπτώσεις στο σκουρόχρωμο ασβεστόλιθο Τρίπολης,δημιούργησαν μια δολίνη μήκους 21μ. και βάθους απο 4 έως 8μ. Οι προσκυνιτές κύλισαν βράχους,διαμόρφωσαν πεζούλες και ελευθέρωσαν την είσοδο προς το σπήλαιο.Οι απορροές,το χειμώνα εξακολουθούν να διαβρώνουν όλο και βαθύτερα το γαλάζιο λατυποπαγή ασβεστόλιθο.Ακόμα και το καλοκαίρι,η οροφή του σπηλαίου στάζει.Η διαφορά στάθμης,σήμερα,ανάμεσα στο επίπεδο της εισόδου και το δάπεδο του τετάρτου ορόφου ξεπερνάει τα 55μ.Μια στενή σήραγγα μέσα στη λάσπη,κατεβαίνει μάλιστα αρκετά μέτρα χαμηλότερα.Η ολική διείσδυση του σπηλαιού φτάνει τα 126μ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ιερά Σπήλαια της Κρήτης του Paul Faure Αποστολάκης Στρατής Α1 Β. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΣΠΗΛΑΙΩΝ Σε μια χώρα πλούσιας γεωλογικής δομής και ιστορίας όπως η Ελλάδα, δεν θα ήταν δυνατόν να απουσιάζει η εμφάνιση πανέμορφων και περίπλοκων σπηλαίων. Τα επίγεια και υποθαλάσσια σπήλαια της χώρας μας εκτείνονται σε όλο της το μήκος, από τη Χαλκιδική ως την Κρήτη και από την Κεφαλονιά ως την Κάρυστο. Η ανάπτυξη χιλιάδων σπηλαίων στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα της έντονης παρουσίας των ασβεστολιθικών πετρωμάτων αλλά και των ευνοϊκών κλιματολογικών συνθηκών που τη χαρακτηρίζουν. Οι συστηματικές έρευνες των γεωλόγων στη χώρα μας, οι οποίες ξεκίνησαν με τις προσπάθειες του ζεύγους Πετρόχειλου, έχουν φέρει στο φως περίπου 4.000 σπήλαια, πολλά από τα οποία παραμένουν ακόμα ανεξερεύνητα. Τα σπήλαια περιέχουν πλούσιο λιθοματικό διάκοσμο, που διακρίνεται για την ομορφιά του και την ποικιλία των σπηλαιοαποθέσεων. Οι μορφές αυτές που κυριαρχούν και είναι ευρέως γνωστές στους τουρίστες, έχουν μεγάλη γεωλογική και ιστορική αξία, καθώς χρειάζεται το πέρας αναρίθμητων χρόνων για τη δημιουργία τους. Μεγάλη είναι η ποικιλία σταλαγμιτών και σταλακτιτών από άποψη μορφών και ιδιαίτερα από άποψη ηλικίας. Υπάρχουν παλιοί σταλακτώνες που συχνά φράσσουν τις σήραγγες (στοές) των σπηλαίων καθώς και οι σταλακτίτες, που βρίσκονται στο αρχικό στάδιο σχηματισμού. βιβλιογραφία: http://7gym-laris.lar.sch.gr/ergasies/SPILAIA/spilaioapotheseis.htm Ασβεστόλιθος Το CaCO3, ως αδιάλυτο στο νερό, καταβυθίζεται και αποτίθεται, συγκολλημένο με άλλα συστατικά του περιβάλλοντος με την διαδικασία της διαγένεσης. Ο ασβεστόλιθος που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο χαρακτηρίζεται ως "χημικό ίζημα". Ειδική μορφή αυτού του τύπου ασβεστόλιθου είναι οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες των σπηλαίων (σταλακτιτικός ασβεστόλιθος). Μια ακόμη μορφή αυτού του τύπου είναι ο τραβερτίνης, ασβεστολιθική απόθεση σε κοίτες θερμών υδάτων, των οποίων η διαλυτική ικανότητα, καθώς ψύχονται, ελαττώνεται, με συνέπεια να αποθέτουν τα ως τότε διαλυμένα συστατικά τους. Το βασικό συστατικό του πετρώματος έχει λευκό χρώμα, γι' αυτό και ο ασβεστόλιθος είναι λευκός ή

ανοικτόχρωμος γκρίζος. Ανάλογα με τις προσμίξεις του, όμως, εμφανίζεται σχεδόν σε κάθε χρώμα, συνηθέστερα γκρίζο σκούρο ή και κοκκινωπό (σιδηρομιγής ασβεστόλιθος). Χαρακτηριστικοί σχηματισμοί που απαντώνται στα ασβεστολιθικά φαινόμενα χαρακτηρίζονται ως καρστικά φαινόμενα: Σε μεγάλες, αρχικά συμπαγείς μάζες ασβεστόλιθου παρατηρούνται κοιλώματα, σπήλαια, ποικίλα φλεβοειδή ανοίγματα, σχηματισμοί χύτρας κτλ., που οφείλονται στην διάβρωση. Η βασική χρήση του ασβεστόλιθου είναι σε λιγότερο ή περισσότερο λαξευμένα τμήματα. βιβλιογραφία: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CE%B2%CE%B5%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%82 Σπηλαιόγαλα Ένα σπάνιο είδος λιθωματικού υλικού είναι το σπηλαιόγαλα σε χρώμα λευκό και υδαρά κατάσταση, που όταν εκτεθεί στο ύπαιθρο στερεοποιείται. Το βάρος του είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με άλλα λιθώματα. Σπηλαιόγαλα υπάρχει σε πολλά ελληνικά σπήλαια. βιβλιογραφία: http://7gym-laris.lar.sch.gr/ergasies/SPILAIA/spilaioapotheseis.htm Γκουρ Σπηλαιοαποθέσεις με ιδιαίτερη και εντυπωσιακή παρουσία. Τα Γκουρ είναι μικροφράγματα ανθρακικού ασβεστίου στο δάπεδο του σπηλαίου, η δημιουργία τους εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις της περιοχής του σπηλαίου. Πάνω σ' αυτά αναπτύσσεται μια σπάνια πανίδα. βιβλιογραφία: http://7gym-laris.lar.sch.gr/ergasies/SPILAIA/spilaioapotheseis.htm Ανθρακικό Ασβέστιο Ονομάζεται ανόργανο άλας με χημικό τύπο CaCO3. Το ανθρακικό ασβέστιο παράγεται επί εκατομμύρια χρόνια ακόμη και σήμερα από οστρακόδερμο συστατικό του εξωσκελετού τους. Επίσης, αυτή η ουσία συσσωρεύεται στους κοραλλιογενείς υφάλους και αποτελεί το κύριο συστατικό της βάσης τους. Αποτελεί κύριο συστατικό μερικών ορυκτών όπως του ασβεστίτη και των μαρμάρων, το οποίο οφείλεται στα απολιθωμένα όστρακα και τους απολιθωμένους κοραλλιογενείς υφάλους. Το υλικό είναι άσπρο πορώδες στερεό σε κανονικές συνθήκες, γενικά σκληρό αλλά εύθραυστο, αν και οι ιδιότητές του εξαρτώνται από τη μορφή στην οποία συναντάται (σκόνη, πέτρωμα(ασβεστόλιθος), ορυκτό (ασβεστίτης)). βιβλιογραφία: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B1%CF%83%CE%B2%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BF Κοραλλιογενείς Σχηματισμοί Τα κοραλλιογενή συμπλέγματα σχηματίζονται από την απόθεση ασβεστιτικού κυρίως υλικού, που προέρχεται από τα κοράλλια. Αυτά αποτελούν ως γνωστόν θαλάσσιους οργανισμούς που ζουν σε αβαθή και θερμά ύδατα.

Τα κοραλλιογενή συμπλέγματα διακρίνονται σε αττόλες, φράγματα και θυσανωτούς υφάλους. Πολλές φορές αποκτούν τεράστια εξάπλωση. Ως αίτια της δημιουργίας τους θεωρούνται κυρίως οι καθοδικές ηπειρογενετικές κινήσεις και οι αντίθετες ανοδικές ευστατικές κινήσεις. Όταν το υπόβαθρο υποχωρεί, ή όταν ανέρχεται η στάθμη της επιφάνειας της θάλασσας, τότε τα κοράλλια στην προσπάθεια τους να βρίσκονται πάντοτε στο επιθυμητό βάθος, ανοικοδομούνται προς τα πάνω. Εφόσον συνεχίζονται οι ανοδικές ή οι καθοδικές αυτές κινήσεις συνεχίζεται και η ανοικοδόμηση των κοραλλιογενών αυτών σχηματισμών. βιβλιογραφία: http://www.geo.auth.gr/courses/ggg/ggg537y/ch2.htm Δακτύλιοι πετρωμάτων Πρόκειται για χαλαρούς σχηματισμούς με τη μορφή δακτυλίων, όπου το λεπτόκοκκο υλικό συσσωρεύεται στο κέντρο του δακτυλίου, ενώ το αδρόκοκκο κατανέμεται περιφερειακά γύρω από το λεπτόκοκκο. Σε απότομες κλιτείς, λόγω κινήσεως προς τα κάτω, ο δακτύλιος μεταβάλλεται σε έλλειψη. Το μέγεθος των δακτυλίων αυτών ποικίλει. βιβλιογραφία: http://www.geo.auth.gr/courses/ggg/ggg537y/ch2.htm Παγετώδεις σφήνες Σε κατακόρυφες ρωγμές γεωλογικών σχηματισμών εισέρχεται νερό και παγώνει, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο όγκος του και να διευρύνεται η ρωγμή προς τα πάνω. Έτσι όταν το νερό ξεπαγώνει προκύπτει ένας κενός χώρος σχήματος σφήνας, που πληρώνεται με κλαστικά υλικά και αποτελεί την παγετώδη σφήνα. Διακρίνουμε: α) Επιγενετικές παγετώδεις σφήνες, που σχηματίζονται μετά τη δημιουργία του γεωλογικού σχηματισμού, στον οποίον εμφανίζονται και β) Συγγενετικές παγετώδεις σφήνες που δημιουργούνται συγχρόνως με τον γεωλογικό σχηματισμό. βιβλιογραφία: http://www.geo.auth.gr/courses/ggg/ggg537y/ch2.htm Αιματίτης Ο αιματίτης είναι ορυκτό του σιδήρου με ευρεία διάδοση στο στερεό φλοιό της Γης. Ονομάζεται αιματίτης από το ελληνικό "αίμα" λόγω του χρώματος της γραμμής κόνεως του, η οποία είναι χαρακτηριστικά αιματέρυθρη, σε σημείο που να ταυτοποιείται το ορυκτό από αυτή και μόνο. Ο αιματίτης έχει ιζηματογενή προέλευση, οπότε εμφανίζει συγκρυσταλλωμένα μόρια νερού. Είναι χημικό ίζημα. Αιματίτες με κιτρινωπές αποχρώσεις αποδίδονται σε δευτερογενείς συσσωματώσεις (μηχανικό ίζημα). Σε αιματίτες που δεν περιλαμβάνουν συγκρυσταλλωμένα μόρια νερού, η γένεση αποδίδεται σε ηφαιστειακή δραστηριότητα. Ο αιματίτης αποτελεί συστατικό πάρα πολλών πετρωμάτων, κυριότερο των οποίων είναι το γνωστό κοκκινόχωμα, που οφείλει το χρώμα του ακριβώς στην ύπαρξη κόνεως αιματίτη.

Χρώμα: Συνήθως μεταλλικό γκρι, σε βοτρυοειδείς κρυστάλλους. Σπανιότερα απαντά ως κίτρινέρυθρο συσσωμάτωμα υπό μορφή αιματέρυθρων κρυστάλλων. Ορισμένοι αιματίτες εμφανίζουν ιριδισμό σε παράλληλες λωρίδες. Λάμψη: Μεταλλική. Ενίοτε γαιώδης (σε κιτρινέρυθρα συσσωματώματα). βιβλιογραφία: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82 Ιζηματογενές πέτρωμα Τα ιζηματογενή πετρώματα είναι μια από τις τρεις κύριες ομάδες πετρωμάτων (οι άλλες δυο είναι τα εκρηξιγενή ή πυριγενή πετρώματα και τα μεταμορφωσιγενή πετρώματα), που παρατηρούνται στους γεωλογικούς σχηματισμούς. Τα ιζηματογενή πετρώματα αποτελούνται από υλικά που έχουν συνήθως μεταφερθεί από τον τόπο προέλευσής τους στον τόπο απόθεσής τους, παρατηρούμενα συνήθως ως προσχώσεις. Οι κυριότερες κατηγορίες ιζηματογενών πετρωμάτων είναι: Κλαστικά ή μηχανικά ιζήματα: Πολλές τέτοιες προσχώσεις παρατηρούνται στη θάλασσα και σε λίμνες, σε εκβολές ποταμών, αλλά και σε πρόποδες βουνών, σε κοιλάδες ή σε κοίτες ποταμών και λιμνών. Οι προσχώσεις αυτές προέρχονται από την αποσάθρωση πετρωμάτων που υπήρχαν προηγουμένως. Έτσι, μεγάλες βραχώδεις μάζες μετασχηματίζονται σε στρογγυλεμένους όγκους μέχρι πολύ απλούστερες μάζες όπως η άμμος και η άργιλος που μεταφέρονται εύκολα από το νερό, τη βροχή, τον πάγο και τον άνεμο (αιολικές αποθέσεις). Στο σημείο που μεταφέρονται, αποτίθενται σε στρώματα. Εκεί τα υλικά αυτά παραμένουν ευκίνητα είτε ως λάσπη ή άμμος είτε συσσωματώνονται με τη βοήθεια του χαλαζία ή άλλων ορυκτών όπως αασβεστίτη, αιματίτη, λειμωνίτη κλπ. Αυτό συμβαίνει π.χ. στους ψαμμίτες, με διαδικασία που είναι γνωστή ως διαγένεση. Χημικά ιζήματα: Άλλες αποθέσεις ιζηματογενών πετρωμάτων σχηματίζονται με την εξάτμιση του νερού που περιέχει διαλυμένες διάφορες χημικές ουσίες, όπως είναι το ορυκτό αλάτι, η γύψος κλπ., ενώ άλλα σχηματίζονται με χημική κατακρήμνιση, όπως ο ασβεστόλιθος. Οργανογενή ή οργανικά ιζήματα: Σχηματίζονται από την εναπόθεση υπολειμμάτων ζωντανών οργανισμών, όπως π.χ. κελύφη μαλακίων, σκελετούς υδρόβιων όντων, ακόμη και την καταπλάκωση μεγάλων εκτάσεων με ζωντανούς οργανισμούς από μεγάλους όγκους άλλων πετρωμάτων. Παραδείγματα τέτοιων πετρωμάτων είναι οι οργανογενείς ασβεστόλιθοι, η γη διατόμων, οι ορυκτοί άνθρακες κτλ. Σημαντικό χαρακτηριστικό των ιζηματογενών πετρωμάτων είναι η διάταξή τους σε επάλληλα στρώματα (strata, ενικός stratum), τα οποία είναι αντικείμενα μελέτης της στρωματογραφίας. Συχνή είναι, επίσης, η παραμόρφωση αυτών των στρωμάτων, λόγω ενδογενών δυνάμεων, οπότε σχηματίζονται οι πτυχώσεις, οι οποίες δεν παρατηρούνται στις άλλες κατηγορίες πετρωμάτων, παρά μόνο στα μεταμορφωσιγενή που προέρχονται από μεταμόρφωση ιζηματογενών, αλλά και πάλι σε πολύ μικρότερο βαθμό. Εφόσον τα πετρώματα δεν έχουν υποστεί ισχυρή παραμόρφωση, η αλληλουχία των επάλληλων στρωμάτων ορίζει και την (σχετική) ηλικία τους. Επειδή τα ιζηματογενή πετρώματα είναι οι κύριοι φορείς των απολιθωμάτων, ο συνδυασμός τους δίνει μια σχετικά ακριβή εικόνα της γεωλογικής

ιστορίας των περιοχών στις οποίες απαντούν. βιβλιογραφία: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B6%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%82_%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1 Ασβεστίτης Ο ασβεστίτης (αγγλ. calcite) είναι ορυκτό του ασβεστίου και κύριο συστατικό πολλών πετρωμάτων του γήινου φλοιού. Αποτελείται από ρομβοεδρικού[1] πλέγματος ανθρακικό ασβέστιο. Αποτελεί το κύριο συστατικό των κελυφών πολλών οργανισμών (Εχινοδέρμων, μαλακίων, κοραλιών κτλ.), των περιβλημάτων των ωών (αυγών) των ερπετών και των πτηνών και των σκελετών των περισσότερων σπονδυλωτών. Ανευρίσκεται παγκοσμίως και αποτελεί το βασικό συστατικό των ασβεστολίθων καθώς και των μαρμάρων καθώς και των σταλακτιτών / σταλαγμιτών των σπηλαίων. Λόγω των ποικίλων τρόπων σχηματισμού του - είναι ιζηματογενούς προελεύσεως - έχουν περιγραφεί πάνω από 800 διαφορετικές μορφές του. Απαντά, επίσης, και ως Αραγονίτης (πολυμορφική μορφή του με την ίδια χημική σύσταση αλλά διαφορετικό σύστημα κρυστάλλωσης). Η ολοσχερώς διαφανής παραλλαγή του ονομάζεται ισλανδική κρύσταλλος (αγγλ. Iceland spar ή calcite spar) και εμφανίζει έντονα το φαινόμενο της διπλοθλαστικότητας, γι' αυτό και χρησιμοποιείται στην κατασκευή οπτικών οργάνων (πρίσματα Nicol). Άλλες παραλλαγές του είναι ο μονοϋδρασβεστίτης (CaCO3.H2O), o ικαΐτης (CaCO3.6H2O) και ο βατερίτης (CaCO3), επίσης πολυμορφική μορφή του. βιβλιογραφία: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CE%B2%CE%B5%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82 Αναφορές σε συγκεκριμένα σπήλαια του νομού Ηρακλείου σπήλαιο Βίγλα ή Κέρατο ή Νυχτεριδόσπηλιος στην Άνω Βιάννο: στιλπνός πορτοκαλοκίτρινος ασβεστόλιθος του μειοκαίνου στην είσοδο του σπηλαίου, ανοιχτόχρωμη ασβεστολιθική τράπεζα ύψους 50 εκατοστών, στήλη λευκού ασβεστόλιθου ύψους 40 εκατοστών, ασβεστολιθικές αποθέσεις σε διαδρόμους του σπηλαίου σπήλιο του Μικρού Χαράκου στην κοινότητα Λιλιανού: στενή ρωγμή στο σκουρόχρωμο ασβεστόλιθο Τρίπολης στην είσοδο, φύλλο ανοιχτόχρωμης αργίλου πλάτους 15 εκατοστών με λαβή, συσσώματωματα κόκκων χαλκίτη στα τοιχώματα του σπηλαίου του Χριστού το σπήλιο ή Αφέντης Χριστός στο Καστέλι: λευκά ασβεστολιθικά χαλίκια στο δάπεδο, γραφικές μερικά σπασμένες ασβεστολιθικές αποθέσεις στην είσοδο και το εσωτερικό του σπηλαίου σπήλαιο Αγίας Παρασκευής στις Γούβες: δολίνη σχηματισμένη από καρστικές καταπτώσεις στο σκουρόχρωμο ασβεστόλιθο Τρίπολης, αναφορές για γαλάζιο λατυποπαγή ασβεστόλιθο, στο κέντρο μιας εκ των αιθουσών του σπηλαίου ορθώνονται τρέις ψηλοί όγκοι από πορώδη ασβεστόλιθο Νεραιδόσπηλιος στο Αστρίτσι: τρείς πηγές μέσα από ψαθυρό ασβεστόλιθο του

μειοκαίνου σπήλαιο της Ειλειθυίας στον Καρτερό: μπροστά και δεξιά από την σπηλιά υπάρχουν επτά μεγάλοι ασβεστολιθικοί βράχοι του πλειοκαίνου, ασβεστολιθικά συγκρίματα με ανώμαλη και αιχμηρή επιφάνεια αμέσως μετά την είσοδο Χωστό Νερό στις Αρχάνες: τέσσερις μεγάλοι ασβεστολιθικοί βράχοι Τρίπολης στην πρώτη αίθουσα της σπηλιάς, τρείς μικρές ασβεστολιθικές στήλες ύψους 50 εκατοστών που μοιάζουν με ανθρώπινες προτομές σε αίθουσα του σπηλαίου, ασβεστολιθικές εντρώσεις στα τοιχώματα του σπηλαίου σπήλαιο του Προφήτη Ηλία στο Αρκαλοχώρι: μια ρωγμή στον κίτρινο μαλακό ασβεστόλιθο σχηματίζει βραχοσκεπή Σπέος της Ειλειθυίας στον Τσούτσουρα: λεπτές στρώσεις φαιού κρυσταλικού τριασικού ασβεστόλιθου σχηματίζονται στα τοιχώματα του σπηλαίου, σκούρος ασβεστολιθικός βράχος αντιστηρίζει τα σπίτια του οικισμού Τρύπα του Καστέλου στην κοινότητα Μονοφατσίου: γαλάζιος ασβεστόλιθος στα τοιχώματα του διαδρόμου του σπηλαίου Τση Μαρίας η Τρύπα στον Κουρουπά: κιτρινωπός νεογενής ασβεστόλιθος στο στόμιο του σπηλαίου, ασβεστολιθικές αποθέσεις στην μεγάλη ανατολική πλευρά μιάς αίθουσας του σπηλαίου Καμαραική Σπηλιάρα στις Καμάρες: τοιχώματα από φαιό πρωτογενή ασβεστόλιθο, θραύσματα αγγείων με ασβεστολιθική επικάλυψη σε μια σήραγγα του σπηλαίου Ανεμόσπηλια στο όρος Γιούχτας στις Επάνω Αρχάνες: μικρά κοιλώματα στην μάζα του ασβεστολιθικού πετρώματος του ιουράσιου ο Σπήλιος Παναγίας Φανερωμένης στο Αβδού: σκουρόχρωμοι ασβεστολιθικοί βράχοι στην είσοδο του σπηλαίου, ασβεστολιθικός τύμβος κατά μήκος του αριστερού τοιχώματος, αποθέσεις χαλκίτη Μαύρο Σπήλιο στην Κνωσό: ασβεστόλιθος του πλειοκαίνου σε αίθουσα του σπηλαίου, ασβεστολιθικά συγκρίματα σε σύραγγα του σπηλαίου βιβλιογραφία:Paul Faure “Ιερά Σπήλαια της Κρήτης” μετάφραση Σήφης Καμάρης Ηράκλειον 1996

Ηλιάκης Στάθης Α2

Μαθιουδάκη Εμμανουέλα Α2

Γ. ΣΤΑΛΑΚΤΙΤΕΣ-ΣΤΑΛΑΓΜΙΤΕΣ

Γενικές πληροφορίες:

Ο σταλακτίτης δημιουργείται από τη σταδιακή εναπόθεση ανθρακικού ασβεστίου

(ασβεστίτης) κατά τη διάρκεια σταγονοροής στο εσωτερικό των σπηλαίων και των

εγκοίλων που βρίσκονται σε ασβεστολιθικά πετρώματα. Συνήθως έχουν κυλινδρικό

- κωνικό σχήμα και κρέμονται από την οροφή των σπηλαίων.

Η συνολική διαδικασία σχηματισμού ενός σταλακτίτη έχει ως εξής:

Το νερό της βροχής εισρέει στο έδαφος μέσα σε σχισμές και ρωγμές. Εφόσον

πρόκειται για ασβεστόλιθους έχει την ικανότητα μέσα από συγκεκριμένες χημικές

διαδικασίες να τους διαλύει και να συγκεντρώνει δισανθρακικό ασβέστιο. Μόλις το

κορεσμένο από το δισανθρακικό ασβέστιο νερό φτάσει στην οροφή ενός σπηλαίου

αρχίζει να στάζει ή και να τρέχει με μεγαλύτερη ροή προς τα κάτω. Στο σημείο αυτό

της ροής, κάθε σταγόνα, πριν πέσει, αφήνει σε σχηματισμό δακτυλίου ανθρακικό

ασβέστιο, στο οποίο έχει μετατραπεί το αρχικά διαλελυμένο δισανθρακικό

ασβέστιο μετατρέπεται σε ανθρακικό ασβέστιο (δυσδιάλυτο), σχηματίζοντας τον

σταλακτίτη.

Οι σταλακτίτες ανάλογα με την ποσότητα ανθρακικού ασβεστίου που κουβαλάει

το νερό και ανάλογα με τη ροή και την ταχύτητά της, μπορούν να σχηματιστούν

μέσα σε ελάχιστα χρόνια ή και μετά από την παρέλευση αιώνων. Σε κάθε

περίπτωση όμως δημιουργούνται διάφοροι σχηματισμοί, πολλές φορές

εντυπωσιακοί, που μένουν αξέχαστοι σε όσους τους έχουν δει.

Οι χρωματισμοί των σταλακτιτών προέρχονται από διάφορα οξείδια, που

περιέχονται διαλυμένα μέσα στο νερό. Έτσι, για παράδειγμα, οξείδια του σιδήρου

θα δώσουν κόκκινους χρωματισμούς, ενώ οξείδια το μαγγανίου καστανομέλανες.

Στο σημείο που οι σταγόνες φθάνουν στο έδαφος σχηματίζονται οι σταλαγμίτες.

Οι σταλαγμίτες σχηματίζονται με τον ίδιο τρόπο με τους σταλακτίτες, από το

υπόλοιπο του ανθρακικού ασβεστίου που συμπαρασύρει η σταγόνα στο πέσιμό της,

το οποίο πλέον το εναποθέτει στο έδαφος. Πολλές φορές οι σταλακτίτες ενώνονται

με τους σταλαγμίτες από κάτω και δημιουργούν τις κολώνες. Πρόκειται για

εντυπωσιακούς σχηματισμούς, που μπορούν να φθάσουν αρκετά μέτρα σε ύψος.

Ο σταλαγμίτης δημιουργείται με μια παρόμοια διαδικασία με τη δημιουργία του

σταλακτίτη, στο δάπεδο σπηλαίων που βρίσκονται σε ασβεστολιθικά πετρώματα.

Νερό που στάζει μέσα σε σπήλαια, έχοντας διαλύσει δισανθρακικό ασβέστιο, κατά

την πτώση του από την οροφή, εναποθέτει μικρή ποσότητα από αυτό στην οροφή,

σχηματίζοντας τους σταλακτίτες και άλλη μια μικρή ποσότητα στο δάπεδο,

σχηματίζοντας τους σταλαγμίτες. Για τη δημιουργία σταλακτιτών και σταλαγμιτών

χρειάζεται να περάσουν πολλές χιλιάδες χρόνια. Πολλές φορές δημιουργούνται

εντυπωσιακές μορφές σταλαγμιτών που μοιάζουν με νούφαρα, μανιτάρια, δίσκους

κλπ. Οι σταλαγμίτες μαζί με τους σταλακτίτες αποτελούν τον πιο συνηθισμένο

διάκοσμο ενός σπηλαίου.

Σταλακτίτες και σταλαγμίτες συναντώνται σε διάφορα σπήλαια του ηρακλείου σε

ποικίλλες μορφές και μεγέθη.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα σπηλαίων με σταλακτίτες είναι του Φραγκαντώνη ο

Σπήλιος, ο οποίος καλύπτεται εξ’ ολοκλήρου από σταλακτίτες πίσω και αριστερά,

του Χριστού το Σπήλιο, μέσα στο οποίο υπάρχουν τέσσερις στήλες περιβαλλόμενες

από σταλακτίτες, καθώς επίσης και το Σπήλαιο Αγίασμα, μέσα στο οποίο

συναντώνται ασβεστωμένοι σταλακτίτες και παρατηρείται επιπλέον σταλακτίτης με

σχήμα ποδός βοδιού. Άλλα σπήλαια με σταλακτίτες είναι το Σπήλαιο της Βίγλας και

του Χωστού Νερού.

Οι σταλαγμίτες φαίνεται να παρουσιάζουν περισσότερο ενδιαφέρον, καθώς

πλεονεκτούν στο μέγεθος, αλλά και στην εμφάνιση με εντυπωσιακές μορφές

πολλές φορές. Στο σπήλαιο της Βίγλας υπάρχουν χοντροί και θεαματικοί

σταλαγμίτες, αλλά και μεγάλες σταλαγμιτικές στήλες με μορφές ζώων. Στο Αβδού

παρατηρούμε πληθώρα σταλαγμιτών και σταλαγμιτικών στηλών και επιπλέον, ένα

σταλαγμίτη με καθιστή γυναικεία μορφή. Στο σπήλαιο της Ειλειθυίας έχουμε μια

σταλαγμιτική στήλη, σπασμένη στο άνω τμήμα, καθώς επίσης και ένα σπασμένο

σταλαγμίτη που έχει επίσης μορφή καθιστής γυναίκας. Τέλος, πρέπει να

αναφερθεί και το σπήλαιο Σκοτεινό, στο οποίο δεσπόζουν δεκάδες χοντροί

σταλαγμίτες, καθώς και εκατοντάδες μικρότεροι.

Βιβλιογραφια:

1. Paul Faure, Ιερά Σπήλαια Κρήτης, σελίδες 39, 42, 44, 48, 50, 57, 63, 65, 82

2. Βικιπαίδεια, ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια. Κατηγορία: Σπηλαιολογία.

Γιρβαλάκης Γιώργος Α1 - Κοκολάκης Κώστας Α2

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εδώ τελειώνει το σύντομο « οδοιπορικό» ταξίδι στην εξερεύνηση των

καρστικών φαινομένων νομού Ηρακλείου

Ένα ταξίδι στην ιστορία , στην παράδοση και στην έρευνα που ποτέ δεν

τελειώνει.

Απόπειρα πρωτόγνωρη που μας γέμισε από εικόνες, γνώσεις, καινούργιες

εμπειρίες και συγκινήσεις από έναν άλλο κόσμο σχεδόν άγνωστο και

ανεξερεύνητο.

Θερμές ευχαριστίες στον εξαίρετο σπηλαιολόγο κ. Καλούστ Παραγκαμιάν

για την ενδιαφέρουσα παρουσίασή του στο αμφιθέατρο του σχολείου μας

και στην αξιόλογη αρχαιολόγο κα Γκαλανάκη για την ευγενική της χορηγία

με το έργο « Ελουθίας Χαριστήριον»

Ευχαριστίες και συγχαρητήρια στους συμμετέχοντες

ΤΕΡΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

3ου ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ