ΚΕΠΛΗΝΕΤ Καστοριάςplinet.kas.sch.gr/project/attachments/article/125/... · web...

4ο ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑ.Λ. ΚΟΖΑΝΗΣ – ΤΜΗΜΑ Α1

4o ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑ.Λ. ΚΟΖΑΝΗΣ – ΤΜΗΜΑ Α1

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΙΤΛΟΣ: «Γνώσεις και στάσεις των νέων σχετικά με το διατροφολόγιό τους, στην περιοχή της Κοζάνης».

ΜΑΘΗΤΕΣ: Βόμβας Σπύρος, Καραλίγκας Ιωάννης, Κοτσαλίδης Αναστάσιος, Πιλαλίδης Χρήστος, Θωμαϊδης Λευτέρης, Κουντουράκη Έφη, Τελιορίδου Αναστασία, Καλλιανίδου Παρέσα, Κουζιάκης Μανώλης, Κουτσοθεόδωρας Θύμιος, Γκουτζιομήτρου Μαρία.

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Μπουντιούκος Βασίλειος – Μάστορας Εμμανουήλ

ΚΟΖΑΝΗ 2011

1


ΤΙΤΛΟΣ:Γνώσεις και στάσεις των νέων σχετικά με το διατροφολόγιό τους, στην περιοχή της Κοζάνης.Κοζάνη 2011

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΕΞΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣΜΟΥΤΙΤΛΟΣ:Γνώσεις και στάσεις των νέων σχετικά με το διατροφολόγιό τους, στην περιοχή της Κοζάνης.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ:Κατά την περίοδο της εφηβείας, οι διατροφικές απαιτήσεις των εφήβων είναι ιδιαίτερα αυξημένες, γιατί από την μια υπάρχει η επιτάχυνση της ανάπτυξης και από την άλλη η αύξηση της φυσικής τους δραστηριότητας. Επίσης σ’ αυτή τη περίοδο ο έφηβος θέλει να απομακρυνθεί από την οικογένεια του και να οργανώσει μια νέα προσωπικότητα. Παράλληλα, η ανάγκη του εφήβου να γίνει δεκτός από τους συνομηλίκους του, έχει σαν αποτέλεσμα να αποκτήσει ιδιοτροπίες τόσο στο ντύσιμο όσο και στις διατροφικές του συνήθειες. Έτσι οι έφηβοι παραλείπουν γεύματα, τρώνε τα πρόχειρα, προτιμούν τα εστιατόρια τύπου fast-food και αρχίζουν να καταναλώνουν αλκοόλ σε μικρές ηλικίες.Το γεγονός ότι, οι κακές διατροφικές συνήθειες των εφήβων καθώς και οι πιέσεις που δέχονται από το κοινωνικό και κυρίως το οικογενειακό περιβάλλον τους καθιστούν ευάλωτους σε διατροφικές και ψυχικές διαταραχές όπως είναι η παχυσαρκία, κατάθλιψη, βουλιμία κ.α. με ανάγκασε να κάνω μια εργασία με θέματη διατροφή των νέων. Ποιες είναι οι στάσεις και οι απόψεις των νέων σχετικά με τη διατροφή τους; Διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις για τη σωστή διατροφή τους;Ερωτήματα στα οποία θα προσπαθήσουμε να βρούμε απαντήσεις μέσα από την εργασία μας.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ:Βασικός σκοπός της εργασίας αυτής είναι η συλλογή στοιχείων για τις διατροφικές συνήθειες των νέων ηλικίας 14 έως 18 ετών στην περιοχή της Κοζάνης καθώς και η διερεύνηση των αντιλήψεων και των στάσεων σε σχέση με τη σωστή και υγιεινή διατροφή τους.Κάποιες από τις σημαντικότερες ερωτήσεις που θα υπάρχουν στοερωτηματολόγιο μου είναι οι εξής:1. Γνώσεις για μια υγιεινή διατροφή .2. Οι προτιμήσεις τους στα φαγητά(σπιτικά ή fast-food) και στα ποτά(αναψυκτικά ή αλκοολούχα ποτά).3. Οι συνήθειες τους στα τρόφιμα που καταναλώνουν στο σχολείο.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ:Μετά την έρευνά μας θα προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε τα ερευνητικά μας

2


πορίσματα με σκοπό τη σωστότερη και πιο υγιεινή διατροφή των νέων. Θα γνωστοποιηθούν τα σημεία που στέκονται εμπόδια στη σωστή διατροφή τωνεφήβων και κατ` επέκταση θα ενημερώσουμε αλλά και θα προβληματίσουμε τους γονείς των νέων αλλά και τους ίδιους για τη διατροφή τους. Θεωρούμε ότι είναι αναγκαίο να γνωρίζουν πως μπορούν να τρώνε πιο υγιεινά και σωστά. Έτσι με αυτόν τον τρόπο όταν μεγαλώσουν θα έχουν ήδη συνηθίσει σε ένα σωστό τρόπο ζωής και διατροφής αλλά και να μην έχουν προβλήματα υγείας που να σχετίζονται με τη διατροφή τους.

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:Από την έρευνα μας υποθέτουμε ότι:

ένα 60% των νέων δε θα διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις για τη διατροφή του.

ένα 80% των νέων θα προτιμούν τα έτοιμα φαγητά από τα σπιτικά. ένα 75% των νέων θα καταναλώνει πολύ σπάνια φρούτα και λαχανικά ένα ποσοστό της τάξεως του 50% θα έχει σταματήσει από την ηλικία των

15 -16 ετών να πίνει γάλα. ένα 30% των νέων δε θα τρώει πρωινό στο σπίτι. ένα 65% των νέων θα έχει αρχίσει να καταναλώνει αλκοολούχα ποτά ήδη από την ηλικία των 15-16 ετών. Όσο πιο μεγάλοι είναι οι νέοι (17-18 ετών) τόσο πιο υγιεινά θα τρώνε. Το φύλο των νέων παίζει ρόλο στις γνώσεις και στις στάσεις τους σε

σχέση με τη διατροφή τους (κάνουμε σύγκριση και του φύλου).

ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΟΥ ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ:Οι παράμετροι που θεωρούμε ότι δεν επηρεάζουν την έρευνά μας είναι:1. η οικονομική κατάσταση των νέων.2. η οικογενειακή κατάσταση των νέων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗΗ διατροφή είναι ο σπουδαιότερος περιβαλλοντικός παράγοντας για την υγεία και τη σωστή διάπλαση του σώματος. Η υγεία σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) ορίζεται ως η πλήρης σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική υγεία και όχι απλά η απουσία νόσου ή αναπηρίας.Η καλή υγεία επιτυγχάνεται με σωστή διατροφή. Λέγοντας σωστή διατροφή εννοούμε μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή με σωστή κατανομή γευμάτων, ελαχιστοποίηση των σνακ (πλούσιων σε ζάχαρη-λίπη) και πλούσιο πρωινό.Κατά την περίοδο της εφηβείας, οι διατροφικές απαιτήσεις των εφήβων είναι ιδιαίτερα αυξημένες, γιατί από την μια υπάρχει η επιτάχυνση της ανάπτυξης και από την άλλη η αύξηση της φυσικής τους δραστηριότητας. Η εφηβική ηλικία εμφανίζεται τη δεύτερη δεκαετία ζωής και χαρακτηρίζεται από την ταχεία ωρίμανση των βιολογικών, ψυχολογικών και σωματικών χαρακτηριστικών του παιδιού. Επίσης σ’ αυτή την περίοδο ο έφηβος θέλει να απομακρυνθεί από την οικογένεια του και να οργανώσει μια νέα προσωπικότητα. Παράλληλα, η ανάγκη

3


του εφήβου να γίνει δεκτός από τους συνομήλικους του, έχει σαν αποτέλεσμα νααποκτήσει ιδιοτροπίες τόσο στο ντύσιμο όσο και στις διατροφικές του συνήθειες.Έτσι οι έφηβοι παραλείπουν γεύματα, τρώνε πρόχειρα, προτιμούν τα εστιατόριατύπου fast-food και αρχίζουν να καταναλώνουν αλκοόλ σε μικρές ηλικίες.Οι κακές διατροφικές συνήθειες των εφήβων καθώς και οι πιέσεις που δέχονται από το κοινωνικό και κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον τους καθιστούν επιρρεπείς σε διατροφικές και ψυχικές διαταραχές όπως είναι η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, η βουλιμία κ.α.Η ενημέρωση και η ενημέρωση της οικογένειας καθώς και η σχολική αγωγή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη διατροφικών διαταραχών αλλά και την υιοθέτηση σωστής διατροφικής αγωγής κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.Βασικός στόχος της εργασίας αυτής είναι η συλλογή στοιχείων για τις διατροφικές συνήθειες νέων 14 έως 18 ετών στην περιοχή της Κοζάνης καθώς και η διερεύνηση των αντιλήψεων και των στάσεων τους σε σχέση με τη διατροφή.

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΕΦΗΒΕΙΑΗ εφηβεία είναι μια περίοδος ταχύτατης σωματικής, διανοητικής και συναισθηματικής ανάπτυξης. Οι έφηβοι είναι ιδεολόγοι, πιστεύουν στη δικαιοσύνη και την εντιμότητα. Αναζητούν πρώτα τη φιλία και έπειτα το άλλο φύλλο. Έχουν σεξουαλικές ανησυχίες και απορίες. Είναι όμως συγχρόνως και επαναστάτες. Περνούν πολλές φορές δύσκολες περιόδους, αναζητώντας κατανόηση από την οικογένεια, το κοινωνικό περιβάλλον καθώς και από το σχολείο. Αισθάνονται ανασφάλεια. Πολλές φορές είναι εύθικτοι. Άλλοτε δειλοί και άλλοτε επιθετικοί. Έχουν άγχος.Υπάρχουν πολλοί τρόποι αντιμετώπισης των διαφόρων αυτών προβλημάτων. Άλλοι βρίσκουν διέξοδο μέσω του αθλητισμού, που τους δίνει την ικανοποίηση της δημιουργίας και της δικαίωσης. Μερικοί όμως βρίσκουν διέξοδο στο αλκοόλ, στο τσιγάρο, στα ναρκωτικά, αλλά και στο υπερβολικό φαγητό.

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣΗ εφηβεία και στα δύο φύλλα είναι η μόνη περίοδος μετά τη γέννηση όπου ο ρυθμός ανάπτυξης αυξάνει υπέρμετρα. Η εφηβική περίοδος θεωρείται ότι αρχίζειστην ηλικία των 12 ετών και τελειώνει στη ηλικία των 18 ετών. Όμως, η ωρίμανσηκατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ποικίλει τόσο πολύ ώστε η χρονολογική ηλικία σαν σημείο αναφοράς ανάπτυξης σταματάει να είναι χρήσιμη. Αντίθετα η φυσιολογική ηλικία δηλαδή η ηλικία στην οποία εμφανίζεται η μέγιστη αύξηση, είναι περισσότερο σημαντική για την εκτίμηση των διατροφικών απαιτήσεων τωναγοριών και κοριτσιών χωριστά.Οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο σώμα κατά τη διάρκεια της εφηβικής περιόδου είναι αποτέλεσμα ορμονών που ρυθμίζουν την ανάπτυξη των σεξουαλικών χαρακτηριστικών. Ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές ποικίλουν πολύ, ιδιαίτερα μεταξύ των δύο φύλων. Κατά την εφηβεία το ύψος αυξάνεται κατά μέσο όρο 26 εκατοστά για τα αγόρια κι 23 εκατοστά για τα κορίτσια αντίστοιχα ενώ το βάρος κατά 26 κιλά στα αγόρια και 21 κιλά στα

4


κορίτσια. Στα κορίτσια παρατηρείται αύξηση της εναπόθεσης υποδόριου λίπους, κυρίως στην υπογάστρια περιοχή. Αυξάνεται η περίμετρος της περιφέρειας και τακόκκαλα της λεκάνης ανοίγουν, προετοιμάζοντας τα για την αναπαραγωγή.Αντίθετα στα αγόρια αυξάνεται κυρίως ο μυϊκός ιστός και ο σκελετός τους. Τα τελευταία αναπτύσσονται πιο αργά από τα κορίτσια, όμως σύντομα τις ξεπερνούν στο βάρος και στο ύψος.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑΗ εφηβική ηλικία αποτελεί περίοδο έντονων αλλαγών, σωματικών και ψυχικών, συμπεριφοράς και αντιλήψεων, στόχων, σκοπών και προσανατολισμών και ως εκ τούτου είναι αναμενόμενο ότι και οι διατροφικές συνήθειες κατά την ηλικία αυτή τροποποιούνται, ενώ οι σχετικές συμβουλές για ορθή διατροφή κρίνονται, συχνά αγνοούνται και πολλές φορές απορρίπτονται.Η επιτάχυνση της σωματικής αύξησης, η μεταβολή της σχέσης καθαρής σωματικής μάζας και λίπους, η έντονη φυσική δραστηριότητα και η έναρξη της έμμηνου ρύσης στα κορίτσια, χαρακτηρίζουν την εφηβική ηλικία. Οι αλλαγές αυτές σχετίζονται και επηρεάζονται από τη διατροφή. Ανεξάρτητα από τη μεταβολή του βάρους του σώματος, η καθαρή σωματική μάζα αυξάνεται στα αγόρια κατά 35Kg και στα κορίτσια κατά 19Kg μεταξύ 10-18 ετών.Η αύξηση του βάρους των κοριτσιών αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στη μεγαλύτερη εναπόθεση λίπους (25% του συνολικού βάρους σώματος), σε σύγκριση με τα αγόρια(14%). Η σημαντική αύξηση της καθαρής σωματικής μάζας στα αγόρια, σε συνδυασμό με την μεγαλύτερη αύξηση του όγκου του αίματος, σε σχέση με τα κορίτσια, δικαιολογούν την συχνότερη ανάπτυξη σιδηροπενικής αναιμίας σ’ αυτά κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας.Κατά την εφηβική ηλικία παρατηρούνται επίσης αυξημένες ανάγκες εκτός από το σίδηρο και για τα υπόλοιπα μεταλλικά στοιχεία ασβεστίου, ψευδαργύρου, μαγγανίου καθώς και τις πρωτεΐνες.Η ενέργεια η οποία απαιτείται ημερησίως κατά την περίοδο αυτή ανέρχεται σε 50kcal/kg βάρους σώματος ή 16kcal/cm μήκους σώματος για τα αγόρια και σε 40ή 14kcal αντιστοίχως για τα κορίτσια. Η προσλαμβανόμενη ενέργεια πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες για το βασικό μεταβολισμό, τις απαιτήσεις για τη φυσική δραστηριότητα και την ανάπτυξη. Επειδή η ενέργεια και τα θρεπτικά συστατικά χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα για το βασικό μεταβολισμό και την άσκηση, η τυχόν μη ικανοποιητική διατροφή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αύξηση.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΦΗΒΩΝΗ εφηβική ηλικία είναι μια έντονα αναβολική περίοδος και όπως είναι φυσικό υπάρχει έντονη ανάγκη για πλήρη και ποιοτική διατροφή για να αποφευχθεί ελλιπής πρόσληψη ενέργειας αλλά και άλλων μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών. Ιδιαίτερες ανάγκες σε παιδιά και εφήβους εστιάζονται εκτός από την συνολική αυξημένη ενεργειακή κατανάλωση, στην επαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών με αυξημένες ημερήσιες ανάγκες σε πρωτεΐνη, ασβέστιο και σίδηρο ενώ ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην υπερκατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και απλούς

5


υδατάνθρακες. Ωστόσο, η ελλιπής διατροφή έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια σωματικού βάρους, διαταραχές στο ρυθμό ανάπτυξης, μείωση του μεταβολισμού, κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης, συμπτώματα κατάθλιψης, μειωμένη αντίσταση στις λοιμώξεις και αμηνόρροια στις εφήβους. Ακόμη δεν θα πρέπει να υποτιμούνται και πολλά συγγενή προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τη διατροφή όπως η παχυσαρκία, ακμή, διάφορα ψυχοκοινωνικά προβλήματα, νευρική ανορεξία, βουλιμία, τερηδόνα κ.α. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση της οικογένειας καθώς και ης χολική αγωγή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη διατροφικών διαταραχών αλλά και την επίτευξη σωστής διατροφής κατά το στάδιο της παιδικής και εφηβικής ηλικίας.

Ενεργειακές απαιτήσειςΟι ενεργειακές ανάγκες των εφήβων ποικίλουν, αφού εξαρτώνται από το ρυθμό της ανάπτυξης, το βάρος, το ύψος και τη φυσική δραστηριότητα τους.Οι ενεργειακές ανάγκες των αγοριών είναι υψηλότερες από αυτές των κοριτσιών, διότι αναπτύσσονται γρηγορότερα και όπως έχει παρατηρηθεί έχουν πιο αναπτυγμένο μυϊκό ιστό.Ένα δραστήριο 15χρονο αγόρι απαιτεί ημερησίως 4.000 kcal ή και περισσότερες για να διατηρήσει μόνο, το βάρος του. Στα κορίτσια η ανάπτυξη αρχίζει νωρίτερα και έχουν μικρότερο σωματικό βάρος από τα αγόρια. Έτσι το ύψος των ενεργειακών τους αναγκών κορυφώνεται νωρίτερα από ότι τα αγόρια με αποτέλεσμα να μειώνονται οι ενεργειακές τους απαιτήσεις έως ότου σταθεροποιηθούν με το τέλος της εφηβείας τους. Ένα 15χρονο κορίτσι με χαμηλή φυσική δραστηριότητα, που η ανάπτυξη του βρίσκεται κοντά στο τέλος της, χρειάζεται λιγότερο από 2.000 kcal ημερησίως για να αποφύγει την εναπόθεση υπερβάλλοντος βάρους.Έτσι ένα κορίτσι που βρίσκεται στην εφηβεία θα πρέπει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή τροφίμων υψηλής θρεπτικής αξίας και στην αποφυγή τουενεργειακού πλεονάσματος. Επίσης θα πρέπει να έχει τουλάχιστον μέτρια φυσικήδραστηριότητα. Έτσι σε συνδυασμό με τα παραπάνω θα αποφύγει την εναπόθεση του υπερβάλλοντος βάρους.Το γνωστό πρόβλημα της παχυσαρκίας αρχίζει από την εφηβεία και συνεχίζεται και κατά την ενηλικίωση. Παρατηρείται κυρίως στα κορίτσια και συγκεκριμένα στα κορίτσια στην Αμερική και στην Αφρική.Οι νέες γυναίκες που ενδιαφέρονται και ενημερώνονται για τη διατροφήτους μπορούν να κάνουν σωστές επιλογές που θα τις ωφελήσουν ενώ αντίθεταμπορεί να οδηγήσουν σε παθολογική κατάσταση λόγω της εμμονής τους για τονέλεγχο του βάρους τους (νευρική ανορεξία).

ΠρωτεΐνεςΚατά τη διάρκεια της εφηβείας οι πρωτεϊνικές ανάγκες είναι αυξημένες γιατί σε αυτό το στάδιο επιταχύνεται ο ρυθμός ανάπτυξης και αυξάνονται οι απαιτήσεις σε πρωτεΐνες. Διατροφή ανεπαρκής σε πρωτεΐνες έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη(μειωμένη ανάπτυξη). Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την έμμηνοι ρύση στα κορίτσια και για την ανάπτυξη της μυϊκής μάζας στα αγόρια. Το διαιτολόγιο του εφήβου θα πρέπει να αποτελείται από πρωτεΐνες υψηλής

6


βιολογικής αξίας όπως το κρέας, το ψάρι, το αυγό τα οποία είναι πλούσια σε αμινοξέα όπως Τρυπτοφάνη, Ιστιδίνη και Λυσίνη. Τα αμινοξέα αυτά μαζί με τη βιταμίνη Α θεωρούνται παράγοντες της ανάπτυξης.Καλό είναι οι πρωτεΐνες να δίνονται ισόμετρα σ’ όλα τα γεύματα της ημέρας γιατί έτσι με τον τρόπο αυτό συμβάλλουν καλύτερα στην ανάπτυξη του οργανισμού.Η ημερήσια ανάγκη σε πρωτεΐνη είναι περίπου 45-55gr ανάλογα με το φύλο και αντιστοιχεί στο 15-20% της ενέργειας του 24ώρου.

Υδατάνθρακες και λίπηΚατά την εφηβική ηλικία υπάρχει μεγαλύτερη κατανάλωση ζωικού λίπους καθώς και όποιων υδατανθράκων, από τα επιτρεπόμενα όρια, με αποτέλεσμα να αυξάνουν δραματικά τα ποσοστά της παχυσαρκίας και να έχουμε την εμφάνιση διαφόρων διατροφικών διαταραχών.Κατά την εφηβεία η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για τις φυτικές ίνες είναι 15-20 gr/ημέρα, ενώ για τους υδατάνθρακες είναι το 50-55% των ημερήσιων απαιτήσεων σε ενέργεια από τους οποίους το 35-40% είναι σύνθετοι υδατάνθρακες και το 10-15% το πολύ είναι ζάχαρη.Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη λιπών κατά την εφηβεία αλλά και γενικότερα, είναι το 30% της συνολικής ενέργειας που προσλαμβάνεται με μια σωστή κατανομή κορεσμένων (1/3) και ακόρεστων λιπαρών οξέων (2/3).

ΒιταμίνεςΣτην εφηβεία οι ημερήσιες απαιτήσεις σε βιταμίνες είναι αυξημένες, ιδιαίτερα τα αγόρια που πρέπει να καλύψουν τις επιπλέον ανάγκες τους σε ενέργεια, αλλά και σε πρωτεΐνη που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του μυϊκού ιστού. για την κάλυψη των αυξημένων ενεργειακών αναγκών στην εφηβεία προτείνοντα αυξημένες ποσότητες θειαμίνης, ριβοφλαβίνης και Ιασίνης. Λόγω αυξημένης σύνθεσης ιστών οι απαιτήσεις για βιταμίνες Β6, φολικό οξύ και βιταμίνη Β12 είναι αυξημένες, οι οποίες απαιτούνται για τη φυσιολογική σύνθεση του DNA και RNA.Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην πρόσληψη του φολικού οξέος που μπορεί να είναι ελλιπής λόγω της ανεπαρκής διατροφής αλλά και λόγω των αυξημένων αναγκών. Εξαιτίας της σεξουαλικής ανάπτυξης και των δύο φύλων μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία. Ακόμη η βιταμίνη D για την απορρόφηση ασβεστίου είναι αναγκαία σε σωστές ποσότητες για τη γρήγορη ανάπτυξη του σκελετού. Επίσης εξαιτίας της σύγχρονης διατροφής των εφήβων που περιλαμβάνει πρόχειρα φαγητά, αεριούχα ποτά, γλυκά, η πρόσληψη των βιταμινών Α και C μπορεί να είναι χαμηλή. Η βιταμίνη C επίσης απαιτείται σε αυξημένες ποσότητες στους εφήβους που καπνίζουν διότι το κάπνισμα μειώνει την απορρόφηση της.Γενικά οι ανεπάρκειες βιταμινών έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση ή την καθυστέρηση της εφηβικής αύξησης.

Ανόργανα άλατα και μέταλλαΟι απαιτήσεις των εφήβων σε μέταλλα και ανόργανα άλατα σύμφωνα με τη Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (RDA) δεν διαφέρουν από αυτές των ενηλίκων.

7


Ωστόσο εξαίρεση αποτελούν ο σίδηρος και το ασβέστιο που απαιτείται υψηλότερη ποσότητα για να καλυφθούν οι ανάγκες αυτής τη ηλικίας.

ΣίδηροςΟι απαιτήσεις σε σίδηρο κατά την εφηβική ηλικία είναι αυξημένες. Τα κορίτσια απαιτούν επάρκεια σιδήρου στο διαιτολόγιο τους λόγω της εμμήνου ρύσεως και επίσης τα αγόρια λόγω της ανάπτυξης του μυϊκού ιστού τους.Ωστόσο παρατηρείται ότι η πρόσληψη σιδήρου δεν αρκεί για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες των εφήβων και ιδίως των κοριτσιών, οι οποίες καταναλώνουν λιγότερα κρέας (πλούσιο σε σίδηρο) και χαμηλότερες ολικές θερμίδες σε σχέση με τα αγόρια.

ΑσβέστιοΗ εφηβεία αποτελεί κρίσιμη περίοδο για την ανάπτυξη της οστικής μάζας και οι απαιτήσεις των εφήβων σε ασβέστιο φτάνουν στο μέγιστο κατά τη περίοδο αυτή.Δυστυχώς πολλοί έφηβοι προσλαμβάνουν χαμηλότερη ποσότητα ασβεστίου από αυτή που προτείνεται.Ο συνδυασμός της χαμηλής φυσικής δραστηριότητας των εφήβων και της χαμηλής πρόσληψης ασβεστίου μπορεί να συμβάλλει στην παρεμπόδιση της ανάπτυξης της οστικής μάζας. Έτσι με βάση τα παραπάνω, η επίτευξη ανάπτυξης της οστικής μάζας κατά την εφηβική ηλικία έχει σαν αποτέλεσμα την αποφυγή οστεοπόρωσης και τραυματισμών ατά τα επόμενα χρόνια.Για τα κορίτσια ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος διότι παρατηρείται ότι η πρόσληψη ασβεστίου μειώνεται όταν η οστική μάζα βρίσκεται στη φάση της ανάπτυξης (μειωμένη κατανάλωση γαλακτοκομικών και γάλακτος).

Έρευνα: Πρόσληψη ασβεστίου από εφήβους σε σχέση με την ανάπτυξη τουςΣε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.630 παιδιών της Κρήτης, ηλικίας 10-16 χρονών, έγινε έλεγχος συγκεκριμένων δεκτών υγείας που συσχετίστηκαν με την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών. Ο έλεγχος των συνηθειών διατροφής έγινε με τη μέθοδο του διαιτητικού ιστορικού του τελευταίου 24ώρου και ο έλεγχος της αξιοπιστίας των δεδομένων έγινε με το ζυγισμένο φαγητό τριών ημερών. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι το 42% των παιδιών έπαιρνε ασβέστιο κάτω από το 60% της ημερησίως συνιστώμενης ποσότητας. Τα παιδιά αυτά με ανεπαρκή λήψη ασβεστίου είχαν μεγαλύτερο βάρος σώματος και χαμηλότερο ανάστημα ιδιαίτερα στις ηλικίες των 15-16 ετών σε σύγκριση με τα παιδιά που έπαιρναν ασβέστιο πάνω από το 60% του RDA.Παράλληλα, τα παιδιά που έπαιρναν ασβέστιο κάτω του 60% του RDA βρέθηκαν να καταναλώνουν σημαντικά χαμηλότερες ποσότητες δημητριακών, λαχανικών και φρούτων σε σύγκριση με τα παιδιά που έπαιρναν επαρκή ποσότητα ασβεστίου. Η ενέργεια, οι πρωτεΐνες, οι διαιτητικές ίνες, το κορεσμένο λίπος, η χοληστερόλη των τροφίμων, οι υδατάνθρακες, οι βιταμίνες Α και Β2 ήταν όλα σημαντικά χαμηλότερα στα παιδιά με ανεπαρκή λήψη ασβεστίου σε σύγκριση με εκείνα που έπαιρναν ασβέστιο πάνω από 60% του RDA.

8


Όπως αναμένεται η λήψη γαλακτοκομικών προϊόντων ήταν σημαντικά χαμηλότερη στα παιδιά που έπαιρναν ασβέστιο κάτω του 60% του RDA σε σύγκριση με εκείνα πάνω από το 60% του RDA. Το 70% του ασβεστίου στα παιδιά αυτά προερχόταν από γαλακτοκομικά προϊόντα και το υπόλοιπο από άλλες κατηγορίες τροφίμων.Από το σύνολο των 1.593 παιδιών, ηλικίας 10-16 ετών, το 24% δεν έπαιρνε καθόλου πρωινό στο σπίτι πριν φύγουν για το σχολείο. Τα παιδιά αυτά έπαιρναν σημαντικά χαμηλότερη ποσότητα ασβεστίου (580 mgr /ημέρα) σε όλη τη διάρκεια της ημέρας σε σύγκριση με τα παιδιά που έπαιρναν πρωινό στο σπίτι (903 mgr/ημέρα).Τα δεδομένα αυτά δείχνουν ότι τα μισά σχεδόν παιδιά στην κρίσιμη περίοδο της ανάπτυξης κατά την εφηβική ηλικία έχουν κακή διαταραχή που δεν προάγει την ανάπτυξη τους.

ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΦΗΒΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝΟ αθλούμενος έφηβος, ιδιαίτερα ο ασχολούμενος, με πρωταθλητισμό, ανήκει σε ιδιαίτερη κατηγορία σε ότι αφορά στη διατροφή του. Οι υποδείξεις σχετικά με τη διατροφή του είναι συχνά αντικρουόμενες, απέχουν από την αλήθεια, ενώ μερικές είναι αδικαιολόγητες ή και επικίνδυνες. Οι ανάγκες σε ενέργεια οι οποίες απαιτούνται πέραν των κανονικών λόγω της άθλησης ποικίλουν, ανάλογα με το είδος του αθλήματος και κατά μέσο όρο αντιστοιχούν σε 600-1200 kcal την ημέρα. Οι θερμίδες αυτές πρέπει να καλύπτονται κατά 10-15% από πρωτεΐνες, 30% από λίπος και 55-60% από υδατάνθρακες.Η απαιτούμενη κατά την άσκηση ενέργεια παράγεται από το σύστημα φωσφοκρεατίνης – ΑΤΡ. Η σταθερή όμως απόδοση μυϊκού έργου εξαρτάται απόλυτα από τη συνεχή ενζυματική ανασύνθεση στις μυϊκές ίνες του καταναλισκόμενου ΑΤΡ. Η διεργασία απαιτεί την προσφορά ενέργειας από τη διάσπαση υδατανθράκων και λιπών κατά προτεραιότητα και δευτερευόντως πρωτεϊνών. Σημειώνεται ότι από το 20-25% της διαθέσιμης ενέργειας από υδατάνθρακες και λίπη χρησιμοποιείται για μυϊκό έργο κατά την άσκηση και το υπόλοιπο 75-80% μετατρέπεται σε θερμότητα.Στα αθλήματα που απαιτούν μέγιστη μυϊκή προσπάθεια σε περιορισμένο χρόνο (π.χ. δρόμους ταχύτητας), η ενέργεια για τη σύνθεση ΑΤΡ προέρχεται από τη διάσπαση του γλυκογόνου. Αντίθετα, όταν απαιτείται παρατεταμένη προσπάθειαόπως π.χ. σε ποδηλασία ή δρόμο μακράς απόστασης, η απαιτούμενη ενέργεια προέρχεται από το λίπος και δευτερευόντως από το γλυκογόνο του ήπατος και των μυών. Όταν εξαντληθεί το γλυκογόνο, τότε επέρχεται μυϊκή κόπωση.Η συνολική ποσότητα γλυκογόνου του οργανισμού ανέρχεται σε 500 gr και με τη διάσπαση του παρέχει 2000 kcal. Είναι αντιληπτό ότι η ενίσχυση της διατροφής με υδατάνθρακες αυξάνει το πόσο του γλυκογόνου και βελτιώνει την αντοχή του αθλούμενου εφήβου. Η αύξηση των αποθεμάτων γλυκογόνου είναι προτιμότερο να γίνεται σταδιακά, τούτο δε επιτυγχάνεται με ημερήσια πρόσληψη 400 gr υδατανθράκων για 4 ημέρες πριν από τον αγώνα. Επισημαίνεται ότι το τελευταίο γεύμα πρέπει να λαμβάνεται 3 ώρες πριν από την άσκηση κι να είναι πτωχό σε λίπος και πρωτεΐνες. Η χορήγηση σακχαρούχων ποτών αμέσως πριν από την άσκηση είναι λανθασμένη και στην πραγματικότητα παρεμβαίνει αρνητικά στη

9


μυϊκή προσπάθεια. Τούτο αποδίδεται στην απελευθέρωση ινσουλίνης, η οποία έχει ως επακόλουθο πρόκληση μέτριας υπογλυκαιμίας και ταχύτερη διάσπαση του γλυκογόνου των μυών, λόγω αναστολής διάσπασης του λίπους. Αντίθετα, ηχορήγηση ελαφρών διαλυμάτων ηλεκτρολυτών σε γλυκόζη 2% στη διάρκεια τηςάσκησης δεν προκαλεί υπερινσουλιναιμία, τα επίπεδα της γλυκόζης, διατηρούνται σταθερά και ελαττώνεται η κατανάλωση του γλυκογόνου.Σε αντίθεση με ό, τι γενικά πιστεύεται, η άθληση δεν προϋποθέτει ιδιαίτερα αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών. Μικρή όμως αύξηση της ημερήσιας πρόσληψης τους είναι δικαιολογημένη για την αύξηση της μυϊκής μάζας και του όγκου αίματος.Η επιπλέον αυτή ποσότητα (20-40 gr/ ημέρα) εύκολα καλύπτεται από την επιπρόσθετη πρόσληψη 600-1200 kcal, όπως ήδη αναφέρθηκε.Εάν η διατροφή του αθλούμενου εφήβου διαθέτει ποικιλία και προσφέρει το απαιτούμενο ποσό θερμίδων, δεν είναι απαραίτητη η επιπλέον χορήγηση βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Η έντονη εφίδρωση η οποία προκαλείται σε ανταγωνιστικά αθλήματα, ασφαλώς πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και οι απώλειες να αντικαθίστανται με χορήγηση νερού (500 ml), πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την άσκηση. Για μερικά αθλήματα όπου η άσκηση είναι κοπιώδης και παρατεταμένη, συνιστάται η χορήγηση διαλυμάτων γλυκόζης και ηλεκτρολυτών, ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση συμπτωμάτων ανάλογων της θερμοπληξίας. Οι ηλεκτρολύτες προστίθενται στο διάλυμα της γλυκόζης, με σκοπό να επιταχυνθεί η απορρόφηση του νερού και όχι για να αναπληρωθούν οι απώλειες από την εφίδρωση. Είναι δυνατόν επίσης να χρησιμοποιηθούν πολυμερή της γλυκόζης (μαλτοδεξτρίνη) σε διάλυμα 10% επειδή η υψηλότερη συγκέντρωση γλυκόζης με αυτή την μορφή δεν συνεπάγεται παράλληλη αύξηση της ωσμωτικότητας.Εκείνο πάντως που προέχει είναι η διατήρηση του ισοζυγίου του νερού, διότι απώλεια μεγαλύτερη του 2% του βάρους σώματος επηρεάζει δυσμενώς τη λειτουργία των μυϊκών ινών. Αντίθετα, επειδή κατά τη διάρκεια της άσκησης τα επίπεδα τω ηλεκτρολυτών του πλάσματος τείνουν να αυξηθούν, η μικρή απώλειαηλεκτρολυτών δεν έχει αρνητικές συνέπειες. Η χορήγηση δισκίων NaCl αντενδείκνυνται απολύτως, επειδή επιβαρύνεται η τυχόν υπάρχουσα αφυδάτωση.Στους αθλούμενους εφήβους οι οποίοι θέλουν να αυξήσουν ή να ελαττώσουν το βάρος τους, ανάλογα με το άθλημα το οποίο καλλιεργούν, πρέπει να τονισθεί ότι αυτό μπορεί να γίνει με εντονότερη άσκηση, ώστε να αυξηθεί η καθαρή σωματική μάζα και όχι με υποθερμιδική ή υπερθερμιδική δίαιτα. Εάν πάντως ο έφηβος ακολουθήσει υπερθερμιδική δίαιτα, σκόπιμο είναι να παρακολουθείται το πάχος της δερματικής πτυχής, προκειμένου να αποφευχθεί ανεπιθύμητη αύξηση του λίπους του σώματος. Επίσης επί εφαρμογής υποθερμιδικής δίαιτας, 15σημειώνεται ότι η ελάττωση του λίπους του σώματος κάτω του 7% του συνολικού βάρους, οδηγεί αναπόσπαστα σε απώλεια μυϊκής μάζας. Πάντως σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται η χορήγηση φαρμάκων, ορμονών, συμπληρωματικών ιχνοστοιχείων, βιταμινών ή πρωτεϊνικής φύσεως πρόσθετων ουσιών.

10


Στόχοι διαιτητικών χειρισμών στους νεαρούς αθλητέςΟι στόχοι των διαιτητικών χειρισμών στους νεαρούς αθλητές πρέπει να είναι η ρύθμιση του βάρους (ελάττωση βάρους, πρόσληψη βάρους με αύξηση μυϊκής μάζας) η κάλυψη ενεργειακών αναγκών (εμπλουτισμός μυών σε γλυκογόνο) και η κάλυψη αναγκών σε νερό και ηλεκτρολύτες.Ο προπονητής πρέπει να προσέξει γιατί ο αθλούμενος έφηβος κάνει υπερβολική χρήση πρωτεϊνών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει (παραγωγή κετονικών ουσιών στον οργανισμό). Αυτό αυξάνει τη διούρηση και μειώνει την απόδοση.Ακόμη και στους παχύσαρκους εφήβους – αθλητές πρέπει να αποφεύγεται η χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων γιατί τότε γίνεται ελάττωση του γλυκογόνου και χρησιμοποιούνται οι πρωτεΐνες σαν πηγή ενέργειας.Ο νεαρός αθλητής κινδυνεύει από την απώλεια νερού και ηλεκτρολυτών από την έντονη εφίδρωση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ελαττωμένη οξυγόνωση ιστών, κακή νεφρική λειτουργία, ελάττωση αποθεμάτων γλυκογόνου του αίματος και επώδυνες κράμπες. Για κάθε 0,5 Kg σωματικού βάρους που χάνεται χρειάζεται ένα ποτήρι νερό. Συμπερασματικά οι έφηβοι αθλητές καταναλώνουν πολλές θερμίδες που τους αναγκάζει σε συνεχή διατροφή με πολλά γεύματα και μικρά αν και το γεμάτο στομάχι είναι αντένδειξη για έντονα αθλήματα. Τα γεύματα πρέπει να είναι ελαφρά μικρά και συχνά με άφθονους υδατάνθρακες που διαφοροποιούνται ανάλογα με την ώρα προπόνησης, αγώνας άλλης δραστηριότητας.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΕΦΗΒΩΝ

ΓΕΝΙΚΑΣτην περίοδο της εφηβείας συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές και σωματικές και ψυχολογικές καθώς παράλληλα με τη σωματική ανάπτυξη υπάρχει και συναισθηματική και διανοητική ανάπτυξη. Οι αλλαγές αυτές έχουν επίδραση και στις διατροφικές συνήθειες των εφήβων. Είναι έντονη η διάθεση για ανεξαρτησίακαι για διαφοροποίηση από τις οικογενειακές συνήθειες.Οι έφηβοι αισθάνονται συχνά άβολα με τις διαρκείς αλλαγές της εμφάνισης τους και παρουσιάζουν μια δυσκολία αποδοχής της καθώς έχουν την τάση να συγκρίνονται με τα διεθνή πρότυπα ιδανικού σώματος. Η διαδικασία αυτή τους κάνει πολύ ευάλωτους και πολύ συχνά επηρεάζονται κα οι συνήθειες διατροφής.Η προσπάθεια για γρήγορη απόκτηση μυϊκού λίπους στα αγόρια και για απώλεια σωματικού λίπους στα κορίτσια οδηγεί πολλές φορές και στη χρήση ουσιών που είναι επιβλαβής στην υγεία. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1990 σε 11.500 παιδιά στην Αμερική έδειξε ότι το 34% των κοριτσιών και 15% των αγοριών θεωρούν ότι έχουν παραπανίσιο λίπος. Το 77% των κοριτσιών θέλουν να αδυνατίσουν. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι από τα κορίτσια που θεωρούν ότι έχουν φυσιολογικό βάρος το 25% θέλει να αδυνατίσει! Από την άλλη πλευρά 16% των αγοριών και το 7% των κοριτσιών θεωρούν τον εαυτό τους πολύ αδύνατο και το 26% των αγοριών θέλει να προσθέσει βάρος. Σε άλλη έρευνα έγινε φανερό ότι οι έφηβοι μπορεί να κάνουν δίαιτα ακόμη και όταν έχουν φυσιολογικό βάρος.

11


Οι έφηβοι με την αυξημένη τάση για ανεξαρτησία, το φορτωμένο πρόγραμμα, η έντονη ανάγκη για κοινωνική ζωή αλλά και ο χρόνος εκτός σπιτιού δημιουργούν διαταραχές στο πρόγραμμα ευνοώντας την παράλειψη του πρωινού και άλλων γευμάτων και την αντικατάσταση τους με σνακ έξω από το σπίτι που πολλές φορές δεν επαρκούν σε θρεπτικά συστατικά. Από έρευνες βρέθηκε ότι το 25% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης αποτελείται από γλυκά, αναψυκτικά με ζάχαρη (κενές θερμίδες). Οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στα διαφημιστικά μηνύματα. Η τηλεόραση και τα περιοδικά είναι γενικά αποδεκτά ως τα πιο ισχυράΜέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Δυστυχώς όμως οι τροφές οι οποίες είναι οι πιο δημοφιλείς είναι κενές θερμίδων, δηλαδή αφορούν τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και απλούς υδατάνθρακες. Τέλος οι έφηβοι αρχίζουν να καταναλώνουν αλκοόλ όλο και σε νεότερες ηλικίες. Στατιστικές δείχνουν ότι οι νέοι αρχίζουν να πίνουν για πρώτη φορά γύρω στα 13 τους, οπότε γρήγορα εξοικειώνονται στη χρήση αλκοόλ με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της ολικής πρόσληψης θερμίδων επηρεάζοντας έτσι τις διατροφικές απαιτήσεις τους.

ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝΑπό μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι από όλες τις ηλικίες παιδιών που αξιολογήθηκαν διαιτολογικά, οι έφηβοι σε σημαντικό ποσοστό έχουν μη ικανοποιητική διατροφή. Οι παρατηρήσεις αυτές ιδιαίτερα αναφέρονται στην πρόσληψη ασβεστίου, σιδήρου και βιταμινών Α και D, η οποία είναι στην καλύτερη περίπτωση οριακή, ιδιαίτερα στα κορίτσια τα οποία συχνότερα υποβάλλονται σε δίαιτα για αισθητικούς λόγους.Η ανεπαρκής πρόσληψη τροφής αποδίδεται επίσης στην κατανάλωση αναψυκτικών, καφέ, τσαγιού, αλκοολούχων ποτών και τη μεγάλη παρεκτόπιση του γάλακτος και των χυμών φρούτων από το διαιτολόγιο. Επίσης οι έφηβοι παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες αποκλίσεις ακόμη και στα γεύματα τους, παραλείποντας κατά κανόνα το πρόγευμα και αντικαθιστώντας το γεύμα ή το δείπνο με πρόχειρα φαγητά (fast foods). Διάφορες μελέτες έχουν δείξει, ότι οι έφηβοι κατά μέσο όρο έχουν δύο με τρία γεύματα αυτού του τύπου την εβδομάδα.Το πρόβλημα φυσικά γίνεται μεγαλύτερο, όταν τα φαγητά αυτά καταναλώνονται συστηματικά και μάλιστα από παιδιά μικρότερης ηλικίας.Έχει υπολογισθεί ότι ένα γεύμα που αποτελείται από ένα χάμπουργκερ, τηγανητές πατάτες και ένα αναψυκτικό του τύπου της κόκα-κόλα, καλύπτει το 36% της συνιστώμενης ημερήσιας ενέργειας. Το 50% των θερμίδων αυτών προέρχονται από λίπη και μάλιστα κορεσμένα. ακόμη και όταν χρησιμοποιούνται φυτικά έλαια κατά την Παρασκευή των τροφών αυτών, η υψηλή θερμοκρασία που αναπτύσσεται κατά το τηγάνισμα αυξάνει τον κορεσμό των λιπαρών οξέων. Σημειώνεται ότι η συστηματική διατροφή αυτού του είδους με πρόχειρο φαγητό, οδηγεί σε αρνητικό ισοζύγιο ασβεστίου κατά την εφηβική ηλικία, περίοδο κατά την οποία απαιτείται αυξημένη πρόσληψη ασβεστίου. Τα ποσά νατρίου και ιωδίου τα οποία λαμβάνονται σε ένα μόνο γεύμα αυτού του τύπου, θεωρούνται ιδιαίτερα υψηλά. Έχει υπολογισθεί ότι με ένα τέτοιο γεύμα λαμβάνονται 700-800 kcal και περίπου 800 mg νατρίου, ενώ η κατανάλωση μιας πίτσας προσφέρει

12


7.500 mg νατρίου. Συγκριτικά αναφέρεται ότι οι ημερήσιες ανάγκες για το νάτριο ενός ενήλικα ανέρχονται σε 200 mg, ενώ η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη του δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 1000-3000 mg.Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι τα φαγητά αυτά είναι άκρως ελλειμματικά σε σίδηρο, χαλκό και ψευδάργυρο. Η ίδια παρατήρηση ισχύει κα για τις βιταμίνες Α, C, βιοτίνη, φυλλικό και παντοθενικό οξύ. Η προσθήκη σαλάτας, χορταρικών και φρούτων εξισορροπεί σε κάποιο βαθμό τις ανεπάρκειες αυτές, προσφέροντας επιπλέον ένα ποσό φυτικών ινών.Αναφέρθηκε ήδη ότι πολλές φορές οι έφηβοι παραλείπουν το πρόγευμα ή και το γεύμα προκειμένου να χάσουν βάρος και περιορίζονται σε ένα μόνο γεύμα την ημέρα. Η διατροφή αυτή όχι μόνο δεν είναι ικανοποιητική αλλά κατά κανόνα δεν επιτυγχάνει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. τούτο αποδίδεται στην αυξημένη θερμογένεση η οποία παρατηρείται μετά από το μοναδικό γεύμα της ημέρας, η οποία οφείλεται στην ταχεία κένωση του στομάχου, την επιτάχυνση της απορρόφησης των θρεπτικών ουσιών κα την γρήγορη οξείδωση και εναπόθεση τους, λόγω του υψηλού θερμιδικού φορτίου που προσφέρεται. Τούτο έχει σαν αποτέλεσμα, εφόσον η διατροφή αυτή συνεχισθεί επί μακρόν, να μην ελαττώνεται το βάρος του σώματος παρόλο που ο έφηβος βρίσκεται υπό συνθήκες πείνας κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας. Αντίθετα το ίδιο ποσό θερμίδων θα είχε ασφαλώς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, εφόσον λαμβάνονταν σταδιακά

Χαρακτηριστικά μη ικανοποιητικής διατροφής των εφήβωνΣύμφωνα με έρευνες η διατροφή των εφήβων έχει την εξής εικόνα:

Δεν παίρνουν πρωινό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κατανάλωση, κατά τη διάρκεια της ημέρας, διαφόρων σνακ, όπως τσιπς, κρουασάν, σοκολάτες κτλ που περιέχουν πολύ λίπος και ζάχαρη.

Έχουν ακατάστατα γεύματα. Δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στα σουβλάκια, στις τηγανητές πατάτες, στις πίτσες, στα ζυμαρικά και στα γλυκά και αποφεύγουν συνήθως τα φρούτα και τα λαχανικά.

Υπερκαταναλώνουν οινοπνευματώδη ποτά. Καταφεύγουν συχνά σε δίαιτες πείνας, οι οποίες εναλλάσσονται με περιόδους πολυφαγίας

Η κακή αυτή διατροφή με άχρηστα τρόφιμα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των παχύσαρκων εφήβων και τη δημιουργία διαφόρων παθήσεων μακροπρόθεσμα, όπως αρτηριοσκλήρωση, υπέρταση, αλλεργίες, ημικρανίες, δερματοπάθειες, χοληστερίνη, δυσκοιλιότητα, τερηδόνα, κόπωση, επιθετική συμπεριφορά.

Πρόχειρο φαγητό (σνακ)Οι έφηβοι πηγαίνουν όπου θέλουν όπως επίσης τρώνε ότι και όπου θέλουν και όταν έχουν χρόνο. Αναπόφευκτα αποκτούν ασταθή τρόπο διατροφής λόγω του πλήθους των εργασιών τους (κοινωνικές δραστηριότητες, εργασίες). Τα σνακ αποτελούν το . της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης ενός εφήβου. Τα σνακ, συνήθως δεν παρέχουν τις απαιτούμενες ποσότητες ασβεστίου, σιδήρου,

13


βιταμίνης Α και φολικού οξέος. Έτσι απαιτείται η πρόσληψη μεγάλης ποικιλίας τροφίμων, για να καλυφθούν οι θρεπτικές ανάγκες των εφήβων.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΖΑΧΑΡΗΣ, ΑΛΚΟΟΛ, ΝΙΚΟΤΙΝΗΣΖάχαρη και υπερκινητικότητα σε παιδιά και εφήβους

Υπερκινητικό είναι το παιδί που παρουσιάζει χρονίως δυσανάλογη με την ηλικία του κινητικότητα, δυσκολία στην προσοχή και τη συγκέντρωση, καθώς και παρορμητική συμπεριφορά ή τέτοιες εκρήξεις που δημιουργούν προβλήματα στοσχολείο και στο σπίτι. Το σύνδρομο παρατηρείται συνήθως σε αγόρια 1 έως 16 ετών. Η συχνότητα του κυμαίνεται στις διάφορες χώρες από 1-5% των παιδιών της ηλικίας αυτής.Αρχικά η αιτιολογία του συνδρόμου απεδόθη στην κατανάλωση τροφών που περιέχουν διάφορα πρόσθετα, χρωστικές ουσίες ή σαλυκιλικό οξύ (ασπιρίνη) που βρίσκονται φυσιολογικά σε κάποια τρόφιμα. Νεότερες απόψεις υποστηρίζουν ότι το σύνδρομο αυτό οφείλεται στην κατανάλωση ζάχαρης.

Η υπόθεση αυτή στηρίζεται σε δύο θεωρίες: Η υπερκινητικότητα οφείλεται σε αλλεργική αντίδραση του παιδιού στην

επεξεργασμένη ζάχαρη. Το σύνδρομο οφείλεται σε αντιδραστικού τύπου υπογλυκαιμίες που

γίνονται λόγω της υπερινσουλιναιμίας που προκαλεί η κατανάλωση αυξημένων ποσοτήτων ταχέως απορροφούμενων υδατανθράκων. Η θεωρία αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι η διατροφή με υψηλό ποσοστό πρωτεΐνης βελτιώνει τις εκδηλώσεις του συνδρόμου.

Η θεραπεία του συνδρόμου είναι διαιτητική, φαρμακευτική, ψυχιατρική ή συνδυασμός αυτών.Η διαιτητική θεραπεία στηριζόταν παλαιότερα στον αποκλεισμό από τη διατροφή του υπερκινητικού παιδιού τροφών με χημικά πρόσθετα και χρωστικές.Αν και η θεραπευτική αυτή προσέγγιση δεν είναι επιστημονικώς πλήρως αποδεκτή, είναι καλό να εφαρμοσθεί για ένα τουλάχιστον μήνα και να δει κανείς αν θα υπάρξει βελτίωση. Η διακοπή των υδατανθράκων με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη βελτιώνει μερικές φορές τα φαινόμενα του συνδρόμου και βέβαια δεν έχει καμία επίπτωση στην υγεία του παιδιού.

Χρήση νικοτίνης, αλκοόλ και άλλων τοξικών ουσιώνΣε έρευνα που έγινε σε παιδιά γυμνασίου και λυκείου στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής βρέθηκε ότι τα πιο πολυχρησιμοποιημένα ναρκωτικά ήταν τα εισπνεόμενα, τα αλκοόλ, η νικοτίνη, οι αμφεταμίνες και μετά όλα τα άλλα ναρκωτικά. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα που διήρκεσε 10 χρόνια, 9 στους 10 μαθητές χρησιμοποίησαν αλκοόλ, το 50% αυτών έχει χρησιμοποιήσει μαριχουάνα, ένας στους 6 είχαν χρησιμοποιήσει κοκαΐνη και ένας στους 8 LSD! Από το 1986 στο 1987 το ποσοστό χρησιμοποίησης κοκαΐνης είχε πέσει από το

14


16,9% στο 15,2% και ήταν η πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια που αυτό το ποσοστό παρουσίασε μείωση!Το κάπνισμα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ηλικία αυτή με σημαντικές επιδράσεις στην υγεία, στη σωστή διατροφή αλλά και στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών (καπνιστές ζυγίζουν λιγότερο και βάζουν εύκολα κιλά περιορίζοντας το κάπνισμα κ.α.). Η προσπάθεια για την αντιμετώπιση του καπνίσματος πρέπει να γίνεται και με τη βοήθεια και τη συνεργασία της οικογένειας χωρίς να υποβαθμίζεται και το πρόβλημα του παθητικού καπνίσματος.Οι έφηβοι μπορεί να εμπλακούν με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά με διάφορους τρόπους. Δυστυχώς οι έφηβοι δεν καταλαβαίνουν τη σχέση αυτών που κάνουν σήμερα και τις συνέπειες που πιθανόν να προκύψουν στο μέλλον. Στην ηλικία αυτή ο πειραματισμός με το αλκοόλ και άλλα ναρκωτικά είναι αρκετά συχνός. Οι έφηβοι έχουν την τάση να νιώθουν ότι τίποτα δεν μπορεί να τους συμβεί και ότι τα προβλήματα που επηρεάζουν τους άλλους δεν θα συμβούν σε αυτούς. Η χρήση του αλκοόλ και το κάπνισμα που αρχίζουν από μια νεαρή ηλικία αυξάνουν τις πιθανότητες χρήσης άλλων ναρκωτικών σε μια μεγαλύτερη ηλικία.Ορισμένοι έφηβοι θα δοκιμάσουν, θα πειραματιστούν και θα σταματήσουν.Άλλοι όμως θα συνεχίσουν να τα χρησιμοποιούν περιστασιακά. Μερικοί άλλοι θα αναπτύξουν εθισμό με αποτέλεσμα να αναζητήσουν και άλλα περισσότερο επικίνδυνα ναρκωτικά που θα προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στον δικό τους οργανισμό και πιθανόν και σε άλλους.Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος που τα παιδιά θέλουν να δοκιμάζουν νέα πράγματα. Οι έφηβοι χρησιμοποιούν αλκοόλ και ναρκωτικά για πολλούς λόγους όπως για παράδειγμα από περιέργεια ή γιατί τους κάνει να νιώθουν σαν μεγάλοι. Επίσης μπορεί να νομίζουν ότι μειώνει το στρες είτε γιατί τους κάνει να νιώθουν καλά ή ακόμη γιατί και οι άλλοι το κάνουν. Είναι πολύ δύσκολο κάποιος να προβλέψει ποιοι έφηβοι απλά θα δοκιμάσουν και θα σταματήσουν και ποιοι θα συνεχίσουν αναπτύσσοντας εθισμό και σοβαρά προβλήματα.Οι έφηβοι που έχουν ψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν σοβαρά προβλήματα σε σχέση με τη χρήση του αλκοόλ και τα ναρκωτικά είναι αυτοί που έχουν ένα οικογενειακό ιστορικό χρήσης ναρκωτικών ή αυτοί που πάσχουν από κατάθλιψη.Επίσης αυτοί που έχουν χαμηλό αίσθημα αυτοεκτίμησης ή που νιώθουν ότι δεν ταιριάζουν στο κοινωνικό σύνολο και νιώθουν περιθωριακοί.Δυστυχώς η χρήση των παράνομων ουσιών από τους νέους αυξάνεται, ιδιαίτερα μεταξύ των νεαρότερων εφήβων. Ο μέσος όρος ηλικίας πρώτης χρήσης της μαριχουάνας είναι γύρω στα 14 χρόνια ενώ για το αλκοόλ είναι γύρω στα 12. Η χρήση του αλκοόλ και της μαριχουάνας από μαθητές των σχολείων έχει γίνει ένασυχνό και ανησυχητικό πρόβλημα. Η χρήση των ναρκωτικών από έφηβους οδηγεί σε μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων. Ο κίνδυνος χρήσης των ναρκωτικών αργότερα στη ζωή, οι αποτυχίες στο σχολείο, η μείωση των ικανοτήτων, ο κίνδυνος για ατυχήματα, η βία και η εγκληματικότητα, η επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά χωρίς προφυλάξεις και η αυτοκτονία είναι μεταξύ των προβλημάτων που απειλούν την παρούσα και μελλοντική φάση της ζωής του έφηβου.

15


ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΓΕΝΙΚΑΗ παχυσαρκία, η ψυχογενής ανορεξία κι η νευρογενής βουλιμία είναι οι πιο σημαντικές διατροφικές διαταραχές που παρατηρούνται κατά την εφηβική ηλικία.Στις χώρες όπου το γόητρο είναι ενδημικό, συνήθως επηρεάζονται τα κορίτσια.Έτσι λόγω των ανησυχιών τους για τη σιλουέτα τους, ακολουθούν αδυνατιστικές δίαιτες με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε νευρογενή ανορεξία.Αντίθετα πολλά παιδιά με ψυχολογικά προβλήματα καταφεύγουν στον υπερσιτισμό σαν διέξοδο και ένα είδος λύτρωσης τους από το δύσκολο οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο δύσκολα προσαρμόζεται.Τέλος σημαντικό είναι να ακολουθούνται τα απαραίτητα μέτρα και οι κατάλληλοι διατροφικοί χειρισμοί για τη προστασία της υγείας των δοντιών (τερηδόνα), κατά αυτή την ηλικία.

Ψυχογενής ανορεξίαΕμφανίζεται κατά την εφηβική ηλικία, κυρίως σε έφηβες. Αποτελεί σοβαρό ψυχοσωματικό σύνδρομο αυτοεπιβαλλόμενης ασιτίας στο οποίο το άτομα με τηθέληση του περιορίζει την πρόσληψη τροφής. Ανυποχώρητη επιδίωξη του είναι ηαπώλεια βάρους λόγω ενός αδικαιολόγητου φόβου πάχυνσης που τελικά οδηγείσε υπερβολικό αδυνάτισμα.Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η σημαντική απώλεια βάρους, έντονος φόβος για επικείμενη παχυσαρκία, διαταραχή στη σωματική εικόνα, συναισθηματική ανεπάρκεια, έλλειψη αυτοπεποίθησης, ανεπαρκής ολοκλήρωση της προσωπικότητας, αδυναμία αναγνώρισης σωματικών αισθήσεων και αμηνόρροια στα κορίτσια. Η απώλεια του βάρους συνήθως κατορθώνεται με μείωση της συνολικής ποσότητας τροφής, με δυσανάλογη ελάττωση σε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες και λίπος, με προκλητό εμετό, με χρήση καθαρτικών ή διουρητικών και με εξαντλητική άσκηση. Συχνή επίσης είναι η διαταραχή της ηλεκτρολυτικής ισορροπίες του οργανισμού, καθώς και οι ελλείψεις ψευδαργύρου, χαλκού κτλ.Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά ης συμπεριφοράς των ασθενών που πάσχουν από νευρογενή ανορεξία αν και εμφανίζουν πολλά κλασικά φυσιολογικά και εργαστηριακά συμπτώματα ασιτίας παραμένουν πολύ δραστήριοι, αρνούνται το συναίσθημα της πείνας και παραπονιούνται ότι νιώθουν παχείς ακόμα και όταν είναι εμφανώς αδυνατισμένοι.Τα αίτια εμφάνισης αυτής της διαταραχής δεν είναι πλήρως γνωστά και κατανοητά. Φαίνεται όμως πως ιδιαίτερο ρόλο παίζουν κοινωνικοί παράγοντες (υπεραφθονία αγαθών, αισθητικά πρότυπα) και η οικογένεια (υπερπροστατευτικές και απαιτητικές οικογένειες).

16


Για τη θεραπεία της ψυχογενούς ανορεξίας η οποία παραμένει δύσκολη, ιδιαίτερα μακροπρόθεσμα, οι βασικοί άξονες αντιμετώπισης περιλαμβάνουν ιατρικούς χειρισμούς, ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις και φαρμακοθεραπεία.Ο ρόλος της διαιτητικής συμβουλευτικής και στις δύο διαταραχές είναι εξαιρετικής σημασίας όταν γίνεται σε στενή συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη της θεραπευτικής ομάδας.Διαγνωστικό κριτήριο για τα αγόρια είναι το χαμηλό σωματικό βάρος, ενώ για τα κορίτσια η αμηνόρροια.Οι κλινικές επιπτώσεις της νευρογενούς ανορεξίας είναι η υπόταση, βραδυκαρδία, υποκαλιαικίας, μειωμένη αντοχή στο κρύο, απώλεια λιπώδους ιστού, απώλεια οστικής μάζας, δυσκοιλιότητα, ξηροδερμία κ.α. Βασικός στόχος της διαιτητικής παρέμβασης είναι: α) Η επίτευξη υγιούς σωματικού βάρους και β)Τροποποίηση διατροφικής συμπεριφοράς.Και στις δύο περιπτώσεις στόχος είναι η επίτευξη του 90% του επιθυμητού βάρους και αύξηση του σωματικού λίπους στο 20-25% του σωματικού βάρους. Ορυθμός αύξησης βάρους δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 1-1,5 Kg/εβδομάδα. 1000-1600 Kcal για τις γυναίκες και 4000-4500 Kcal για τους άνδρες. Το πρόγραμμα διατροφής θα πρέπει να εξασφαλίζει μέτρια πρόσληψη πρωτεϊνών (20%), χαμηλή πρόσληψη λιπών (30%) και υψηλή πρόσληψη υδατανθράκων (50%). Δεν συστήνεται υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών, λόγω του ότι προκαλούν γρήγορο αίσθημα κορεσμού. Τέλος θα πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος του ισοζυγίου των ηλεκτρολυτών- κυρίωςκαλίου , νατρίου, φωσφόρου, ασβεστίου κα μαγνησίου.Όσον αφορά τη τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς βασίζεται στη σταδιακή και διαρκή εκπαίδευση του ασθενούς. Αν και οι ανορεκτικοί ασθενείς δείχνουν να γνωρίζουν πολλά γύρω από τη διατροφή, στην πραγματικότητα γνωρίζουν μόνο τη θερμιδική αξία των τροφών.Ο διαιτολόγος οφείλει να λάβει σοβαρά υπόψη του τους φόβους του ασθενούς για απώλεια ελέγχου και αύξηση του βάρους του. Είναι χρήσιμο λοιπόν να διδάξει τον ασθενή με απλά λόγια τον τρόπο που λειτουργεί ο οργανισμός, πως χειρίζεται τις τροφές και πως επιτυγχάνεται η ρύθμιση του σωματικού βάρους. Ο σχεδιασμός του προγράμματος διατροφής θα πρέπει να γίνεται με τον ασθενή παρέχοντας τη δυνατότητα στον ασθενή ή να νιώσει ότι έστω και εν μέρει ελέγχειτη διατροφή του.Τέλος εξαιρετικά σημαντική είναι η συμμετοχή της οικογένειας κατά τη διατροφική εκπαίδευση του ασθενούς με την έννοια της συμπαράστασης και όχι του εκφοβισμού.

Ψυχογενής βουλιμίαΗ άλλη συχνή διαταραχή κατά την εφηβεία είναι η ψυχογενής (ή νευρογενή) βουλιμία. Στην ψυχογενή βουλιμία, αν και υπάρχει απώλεια βάρους, δεν είναι τηςέκτασης που συμβαίνει στη ψυγογενή ανορεξία. Βασικό χαρακτηριστικό της είναιεπανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, με ταχύτατη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ευκολομάσητης τροφής υψηλής θερμιδικής αξίας. Τα επεισόδια υπερφαγίας συχνά ελκύονται από στρεσσογόνα ερεθίσματα. Στη διάρκεια των επεισοδίων αυτών το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του και να

17


σταματήσει να τρώει. Συνήθως τρώει κρυφά και δεν σταματάει παρά μόνον όταν πονέσει η κοιλιά του, κοιμηθεί, το διακόψει κάποιος ή προκαλέσει εμετό. Ο προκλητικός εμετός χρησιμοποιείται για να ανακουφίσει το άτομο, τον κοιλιακό του πόνο, να μειώσει τα αισθήματα ενοχής και να ελεγχθεί το βάρος. Άλλοι τρόποι που υιοθετούνται για τον έλεγχο του βάρους είναι η δίαιτα, η νηστεία, η εξαντλητική άσκηση και η χρήση διουρητικών ή καθαρτικών.Τα βουλιμικά άτομα γενικά γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά τους παθολογική. Έτσι συχνά νιώθουν κατάθλιψη και κατηγορούν τον εαυτό τους. Συχνά η υπεραπασχόληση με το βάρος ή τα επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας και προκλητού εμετού δημιουργούν κοινωνικά ή επαγγελματικά προβλήματα.Η αιτιολογία της βουλιμίας δεν είναι ξεκάθαρη ακόμη, αλλά πιθανόν να σχετίζεται με ένα συνδυασμό γενετικών παραγόντων, οικογενειακών καταστάσεων και υψηλών επιπέδων στρες.Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ψυχογενούς βουλιμίας με περιορισμένη όμως επιτυχία, συνιστάται στην αναστροφή των ψυχικών διαταραχών του ατόμου.Οι κυριότερες επιπτώσεις στην υγεία κατά την είναι διόγκωση των σιελογόνων αδένων, διάβρωση αδαμαντίνης των δοντιών, διάρρηξη των μικροαγγείων των ματιών, ερεθισμός του ανωτέρου γαστρεντερικού συστήματος, υποκαλιαιμία, υπομαγνησιαιμία κ.α.Η διαιτητική παρέμβαση στην νευρογενή βουλιμία έχει ως κύριο στόχο τη μείωση των κύκλων υπερφαγίας – αποβολής της τροφής και την εδραίωση φυσιολογικού τρόπου διατροφής. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, ο ασθενής θα πρέπει να εκπαιδευτεί στις βασικές αρχές σωστής επιλογής των τροφών και καταμερισμού των γευμάτων με στόχο την επίτευξη υγιούς σωματικού βάρους. Το πρόγραμμα διατροφής θα πρέπει να είναι ελαστικό κα να παρέχει φυσιολογική πρόσληψη πρωτεϊνών, υδατανθράκων, λιπών, βιταμινών, μετάλλων και θα πρέπει να καλύπτει τις ημερήσιας θερμιδικές ανάγκες. Η ενθάρρυνση του ασθενούς να καταγράφει το βάρος και τις τροφές που καταναλώνει ημερησίως του δίνει την αίσθηση ασφαλείας και ελέγχου του σωματικού βάρους του.

ΠαχυσαρκίαΗ παχυσαρκία ορίζεται σαν τη κατάσταση εκείνη κατά την οποία το ολικό σωματικό λίπος έχει αυξηθεί δυσανάλογα προς τους άλλους ιστούς και μάλιστα σε ποσοστό τουλάχιστον κατά 20% περισσότερο του φυσιολογικού.Η παχυσαρκία στους εφήβους είναι μια πολύπλοκη διαταραχή, που έχει γενικά αίτια, αίτια που συνδυάζονται με τη συμπεριφορά του παιδιού και αίτια που πηγάζουν από το περιβάλλον. Έχει αυξηθεί η παχυσαρκία στους εφήβους κατά 50% παγκοσμίως από το 1976, αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι σε λιγότερο από 20% των περιπτώσεων αναγνωρίζεται η διαταραχή τους για να ξεκινήσει η θεραπεία. Ο επίσημος ορισμός της παχυσαρκίας είναι : Ως παχυσαρκία στους εφήβους θεωρείται η κατάσταση που υπάρχει, όταν η αναλογία του ύψους προς το βάρος είναι >90% θέση στις καμπύλες ανάπτυξης του National Center of Health Statistics. Επίσης η κακή διατροφή κατά την εφηβεία σε συνδυασμό με τις δύσκολες ψυχολογικές συνθήκες αυτής της ηλικίας μπορεί να δημιουργήσουν διάφορα προβλήματα υγείας όπως πεπτικά έλκη, δυσπεψίες, νευρώσεις,

18


γαστρίτιδες, ακμή, υπέρταση, κυτταρίτιδα ή παχυσαρκία, η οποία είναι δυνατόν να οδηγήσει σε :

Καθυστέρηση της εφηβείας Επιβράδυνση της απότομης ανάπτυξης Τελικό ύψος μικρότερο από αυτό που θα μπορούσε να επιτευχθεί Ψυχολογικά προβλήματα. Διότι το περιττό βάρος πολλές φορές

αποτρέπει τους εφήβους από το παιχνίδι, το τρέξιμο, τον αθλητισμό. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθάνονται δυστυχισμένα και σιγά σιγά αρχίζουν να λειτουργούν στο περιθώριο.

Η παχυσαρκία στην εφηβική ηλικία βάζει το παιδί σε κίνδυνο για ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, ακόμα και πριν γίνει ενήλικας. Αυτές οι καταστάσεις είναι η υπερλιπιδαιμία, η αύξηση του καρδιακού σφυγμού και του καρδιακού κατάλεπτού όγκου αίματος, η πρώιμη ήβη, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και το σύνδρομο των πολυκιστικών ωοθηκών. Σπάνιες επιπλοκές της παχυσαρκίας αυτής της ηλικίας είναι η υπέρταση, ο ψευδο-όγκος του εγκεφάλου και η χολοθίαση. Μια άλλη σημαντική επιπλοκή της εφηβικής παχυσαρκίας είναι η μελαγχολία και η κοινωνική απομόνωση.Εκτός από τα ορμονικά αίτια που προκαλούν την παχυσαρκία υπάρχουν και τα γενετικά αίτια. Μια πρόσφατη μεγάλη έρευνα αποδεικνύει ότι έφηβοι ηλικίας 10-14 ετών που έχουν τουλάχιστον έναν παχύσαρκο γονέα, έχουν πιθανότητα 79% να είναι παχύσαρκα στην ενήλικη ζωή τους.Εκτός από τη γενετική προδιάθεση για παχυσαρκία και οι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της εφηβικής παχυσαρκίας. Συγκεκριμένα το λίπος υπερβαίνει αρκετά τις καθημερινές ανάγκες του οργανισμού με αποτέλεσμα να αποθηκεύεται. Μόνο το 30% των εφήβων καταφέρνει να διατρέφεται με τη σωστή ποσότητα φρούτων, πρωτεϊνών, δημητριακών και γάλακτος. Επίσης η άσκηση στα παιδιά έχει ελαττωθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια. Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών περνά τις ελεύθερες ώρες του μπροστά από την τηλεόραση ή ασχολείται με ηλεκτρονικά παιχνίδια με αποτέλεσμα να υπάρχει ενεργειακό πλεόνασμα, το οποίο αποθηκεύεται σαν λιπώδη μάζα.Η εφηβεία χαρακτηρίζεται από ψυχολογικές μεταβολές οι οποίες έχουν επίδραση και στις διατροφικές συνήθειες των εφήβων. Είναι έντονη η διάθεση για ανεξαρτησία και για διαφοροποίηση από τις οικογενειακές συνήθειες. Έτσι η αυξημένη τάση για ανεξαρτησία, το φορτωμένο πρόγραμμα, η έντονη ανάγκη για κοινωνική ζωή δημιουργούν διαταραχές στο πρόγραμμα ευνοώντας την παράλειψη πρωινού και άλλων γευμάτων και την αντικατάσταση τους με σνακ έξω από το σπίτι που πολλές φορές δεν επαρκούν σε θρεπτικά συστατικά, από έρευνες βρέθηκε ότι το 25% της ημερήσιας ενέργειας αποτελείται από γλυκά, αναψυκτικά με ζάχαρη (κενές θερμίδες).,

Θεραπεία της παχυσαρκίαςΗ παχυσαρκία των εφήβων θεραπεύεται δυσκολότερα από την παχυσαρκίατων ενηλίκων.Πρέπει να καθοριστεί το σημαντικότερο παθογενετικό υπόστρωμα. Δηλαδή

19


να καθοριστεί εάν η παχυσαρκία των εφήβων οφείλεται σε :1. Γενετική προδιάθεση2. Υπερσιτισμό ή λανθασμένη διατροφή3. Ελαττωμένη κινητικότητα4. Ορμονική διαταραχή (σπάνια)5. Ψυχολογικά προβλήματαΕφόσον αποφασιστεί ότι πρόκειται για απλή παχυσαρκία που καλύπτει πάνω από το 95% των περιπτώσεων της εφηβικής παχυσαρκίας, η αντιμετώπιση περιλαμβάνει :1. Δίαιτα (σωστή διατροφή)2. Άσκηση3. Ψυχολογική υποστήριξη

Παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα: τι φταίει και τι μπορεί ναγίνει;Ακούμε συχνά την άποψη από ειδικούς επιστήμονες και μη, ότι τα παιδιά στην Ελλάδα είναι από τα παχύτερα στην Ευρώπη. Είναι όμως αυτό σωστό; Τι είναι αυτό που άλλαξε τις τελευταίες δεκαετίες και συνέβαλλε στην αύξηση αυτή;Τελευταία στατιστικά δεδομένα που παρουσιάστηκαν σε σχετικά ιατρικά συνέδρια μιλούν για περίπου 4 στα 10 παχύσαρκα παιδιά, κάτω των δέκα ετών. Από αυτά μάλιστα πάλι 4 στα 10 έχουν τουλάχιστον ένα γονιό παχύσαρκο, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία έχουν και τους δύο. Ειδικότερα στοιχεία από τη Βόρεια Ελλάδα έδειξαν ότι η παχυσαρκία είναι συχνότερη στα παιδιά σε σχέση με τους εφήβους. Ο ΙΝΚΑ αναφέρει σε έκθεση του ότι "Τρέφουμε τα πιο αμόρφωτα, αγύμναστα και παχύσαρκα (ή υπέρβαρα) παιδιά". Είναι σίγουρα μια ακραία και σοκαριστική άποψη, αλλά δυστυχώς τα τελευταία στοιχεία αποδεικνύουν τουλάχιστον τα δύο τελευταία χαρακτηριστικά, αφού τα παιδιά στη χώρα μας ασκούνται όλο και λιγότερο και τρέφονται ολοένα και με χειρότερο τρόπο.Τα παρακάτω στοιχεία είναι πολύ σημαντικά και απαιτούν άμεση αντιμετώπιση καθώς το 1/3 των παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, ενώ και τα υπόλοιπα κινδυνεύουν από τις επιπλοκές της παχυσαρκίας περισσότερο από ότι οι φυσιολογικού βάρους ενήλικες, ακόμα και αν αυτά τα παιδιά με κάποιο τρόπο χάσουν βάρος στην ενήλικη ζωή τους.Το ΙΝΚΑ-Ινστιτούτο Καταναλωτών χαρακτηρίζει την παιδική παχυσαρκία και την αλματώδη αύξηση της ως "βραδυφλεγή βόμβα" και δεν έχει άδικο. Η παχυσαρκία θεωρείται η επιδημία της εποχής και λόγω των σοβαρών προβλημάτων που αυτή δημιουργεί (στεφανιαία νόσο, διαβήτη, υπερλιπιδαιμίες κ.ά.) πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά από τους υπεύθυνους φορείς. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η Παχυσαρκία αποτελεί μία από τις τρεις σημαντικότερες αιτίες θανάτου για τους κατοίκους των "αναπτυγμένων χωρών" του Δυτικού Κόσμου.

Τι φταίει;Το 77% των παιδιών δεν τρώει σχεδόν ποτέ μαζί με τους γονείς του και περνάει πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι. Έτσι συχνά το φαγητό που τρώνε δεν ελέγχεται

20


όσο πρέπει από τους γονείς, ως προς την ποσότητα και την ποιότητα του, 25-48% των Ελληνόπουλων δεν έχουν ποτέ ενημερωθεί για θέματα διατροφής απότους γονείς τους.Το "σπιτικό" φαγητό αποτελεί για πολλά νοικοκυριά μια συνήθεια όχι καθημερινή, η ακόμα και μια πολυτέλεια. Η μητέρα δουλεύει, είναι πολυάσχολη, και η εύκολη λύση του φαγητού από έξω γίνεται όλο και περισσότερο συνήθεια για τη σύγχρονη, ελληνική οικογένεια. Τα ίδια τα παιδιά όταν ρωτήθηκαν απάντησαν ότι κατά 63% καταναλώνουν πολύ κρέας και κατά 51% ότι δεν καταναλώνουν πολλάόσπρια και χόρτα.Τα παιδιά τρώνε σε εστιατόρια τύπου "fast food" σε ποσοστό 42 % τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα. Πολλοί μπορεί να πούνε πως δεν είναι μεγάλο ποσοστό. Αλλά αν αναλογιστούμε το είδος της τροφής που προσφέρεται και καταναλώνεται σε αυτούς τους χώρους, την περιεκτικότητα σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη των χάμπουργκερ, των τηγανητών και των αναψυκτικών θα καταλάβουμε και το γιατί παχαίνουν αυτά τα παιδιά αλλά και γιατί τα περισσότερα από αυτά προτιμούν το φαγητά από έξω από το σπιτικό, μια και αναζητούν διαρκώς γεύσεις έντονες. Με αυτό τον τρόπο καταναλώνουν όλο και λιγότερο σαλάτες, λαχανικά και όσπρια, ενώ είναι σχεδόν καθημερινή η κατανάλωση κρέατος, στη μια ή την άλλη μορφή. Από το 1984 μέχρι το 2000 υπήρξε μια αύξηση στην κατανάλωση έτοιμου φαγητού κατά 956%.! Αν συνδυάσουμε αυτή την αύξηση με τον πενταπλασιασμότων αρχικών μερίδων στα εστιατόρια τύπου "fast food" σε σχέση με τα σημερινάεύκολα καταλαβαίνουμε γιατί στις ΗΠΑ υπήρξαν άνθρωποι που μήνυσαν γνωστήαλυσίδα fast food, για τη συμβολή της στην αύξηση του σωματικού τους βάρους (αν και σαφώς είναι μια ακραία κίνηση).Ιδιαίτερα τα αναψυκτικά έχουν ενοχοποιηθεί και συσχετιστεί με την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας. Επίσημα στοιχεία υπάρχουν μόνο για τις ΗΠΑ (όχι για τη χώρα μας), όπου μεταξύ 1991-1995 η μέση ημερήσια κατανάλωση αναψυκτικών αυξήθηκε από 345 σε 570 ml στους εφήβους, κάτι που επιβαρύνει θερμιδικά τα άτομα αυτά με πάνω από έξτρα 200 θερμίδες ημερησίως, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση της παχυσαρκίας.Η διατροφή στα σχολικά κυλικεία δεν είναι κατάλληλα. Επίσημα στοιχεία του ΙΝΚΑ δείχνουν ότι οι μαθητές αγοράζουν σνακ (γαριδάκια, πατατάκια κ.α) σε ποσοστό 49-56%, προϊόντα με πολύ ζάχαρη σε ποσοστό 36-65%, χυμούς μη φυσικούς με προσθήκη ζάχαρης (τύπου νέκταρ) σε ποσοστό 53-57%. Γενικά το 81% των παιδιών προμηθεύεται για κολατσιό από το σχολείο είδη τροφής τα οποία (αν εφαρμόζονταν ο νόμος που έχει ψηφιστεί εδώ και καιρό) δεν θα έπρεπε να διατίθενται από τα σχολικά κυλικεία.Το σχολείο, πέρα από τα "ακατάλληλα" κυλικεία δεν ενημερώνουν τα παιδιά για τη διατροφή τους. Κάποια γενικά στοιχεία δείχνουν ότι τα παιδιά στην Ελλάδα δεν είναι ενημερωμένα σε ποσοστό 53% για θέματα διατροφής (κάτι που καθιστά πολύ σημαντική και μάλλον απαραίτητη την καλύτερη εφαρμογή των προγραμμάτων "Αγωγής Υγείας" από την Πολιτεία στα σχολεία. Ακόμα, σε ποσοστό 61% δεν ξέρουν τα δικαιώματα τους, όσο αφορά την ποιότητα των προϊόντων διατροφής που καταναλώνουν.Η αδυναμία των γονιών να ετοιμάσουν ένα ισορροπημένο και υγιεινό πρωινό τουλάχιστον στα παιδιά τους, τους οδηγεί στην εύκολη λύση του χαρτζιλικιού.

21


Σύμφωνα πάντα με το ΙΝΚΑ το 85% των παιδιών παίρνει υπερβολικό ποσό ως "χαρτζιλίκι" το οποίο το καταναλώνει σε άχρηστα και συχνά επικίνδυνα τρόφιμα, ποτά και τσιγάρα. Ένα 4% μόνο δεν παίρνει λεφτά από το σπίτι, 31% παίρνει 3-5 ευρώ και 4% παίρνει 6-10 ευρώ.

Τι πρέπει να γίνει;Η λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες είναι σύνθετο και δύσκολο. Δεν είναι θέμα μόνο να πιέσουμε και να πείσουμε τα παιδιά να μην τρώνε πολύ. Είναι ένα πρόβλημα που για να λυθεί απαιτεί την παρέμβαση της πολιτείας, του σχολείου, των γονέων.Οι γονείς θα πρέπει να ενδιαφερθούν περισσότερο για το τι τρώνε τα παιδιά τους στο σπίτι αλλά και στο σχολείο. Πρέπει από μικρά να τα εκπαιδεύσουν σε όλες τις γεύσεις και όλα τα τρόφιμα ώστε να είναι αποδεκτά από αυτά, όταν το φαγητό γίνει συνειδητή και αυτόνομη διαδικασία. Το μαγειρεμένο φαγητό με τη σαλάτα θαπρέπει να υπάρχει καθημερινά (ή σχεδόν καθημερινά) στο τραπέζι και η λύση του "έτοιμου φαγητού" θα πρέπει να περιορίζεται σε ελάχιστες ειδικές μέρες, όταν οι υποχρεώσεις δεν αφήνουν χρονικά περιθώρια για μαγειρική παρασκευή. Ακόμα θα πρέπει να ενδιαφέρονται για το τι τρώνε στο σχολείο ή στις εξόδους τους., ώστε να μη μάθουν τα παιδιά στην εύκολη επιλογή του fast food και της υποκατάστασης του σπιτικού φαγητού από χαμηλής θρεπτικής αξίας τρόφιμα και σνακ. Μάθετε τα παιδιά να τρώνε σαλάτες και φρούτα, να προτιμούν τους φυσικούς χυμούς από τα αναψυκτικά, να προτιμούν μια φέτα ψωμί με μέλι από μια τυρόπιτα και να τρώνε εξίσου τα όσπρια με το κρέας. Ακόμα θα πρέπει να αποφεύγουμε την επιβράβευση του παιδιού για τις επιδόσεις του στο σχολείο ή αλλού με την προσφορά σοκολάτας, άλλων γλυκών ή με την έξοδο σε κάποιο εστιατόριo τύπου "fast food", με την κατανάλωση των "παιδικών μενού", που αυτά παρέχουν.Επειδή η παχυσαρκία δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κακής διατροφής αλλά και της περιορισμένης άσκησης θα πρέπει να ωθήσουν τα παιδιά να γίνουν πιο δραστήρια. Αν και ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών γίνεται όλο και λιγότερος, είναι σίγουρο ότι τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια μπορεί να ασχοληθούν πιο συστηματικά με κάποια ήπια μορφή άσκησης. Τελευταία στοιχεία έχουν δείξει μεγάλη αύξηση των ωρών τηλεθέασης, που είναι συνδυασμός ακινησίας με σύγχρονη κατανάλωση σνακ, που είναι υψηλά σε θερμίδες,λίπος και αλάτι. Κλείστε την τηλεόραση και ασχοληθείτε περισσότερο με τα παιδιά...Μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχει όμως και η Πολιτεία αφού ο έλεγχος στις καντίνες, η εφαρμογή των ειδικών μαθημάτων πάνω σε θέματα διατροφής, ο περιορισμός της διαφημιστικής καμπάνιας των αλυσίδων "έτοιμου φαγητού" καθώς και των επιβαρυντικών σνακ (γαριδάκια, σοκολάτες, μπισκότα, χυμοί και αναψυκτικά), ειδικά σε ώρες τηλεθέασης παιδικής ζώνης είναι λύσεις που θα συμβάλλουν με τα παραπάνω στη μείωση της παχυσαρκίας στις παιδικές ηλικίες.Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ένα παχύσαρκο παιδί έχει 1/3 μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνει παχύσαρκος ενήλικας και για αυτό θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη "μάστιγα" αυτή έγκαιρα και δυναμικά.

22


Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας στην ΕλλάδαΗ παιδική παχυσαρκία αυξάνεται σε όλη την Ευρώπη, αποτελώντας πλέον μία από τις συνήθεις χρόνιες παιδικές ασθένειες. Συνολικά, το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας σε όλο τον κόσμο είναι υπέρβαρα και περίπου 22 εκ. παιδιά κάτω των 5 ετών. Η εμφάνιση της παχυσαρκίας στις ΗΠΑ φτάνει διαστάσεις επιδημίας επηρεάζοντας το 24% των παιδιών και εφήβων. Οι αναπτυσσόμενες χώρες και αυτές που βρίσκονται σε περίοδο οικονομικής μετάβασης, επίσης, παρατηρούν αύξηση του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας στους παιδιατρικούς πληθυσμούς.

Διατροφική Πολιτική στην ΕλλάδαΤο πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη ούτε τη δική μας χώρα. Έρευνα που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη διαπίστωσε ότι μεταξύ παιδιών και εφήβων ηλικίας 6-17 ετών, η παρουσία του υπέρβαρου κυμαίνεται σεποσοστό 22%, ενώ της παχυσαρκίας στο 4%. Η Ελλάδα, εκπροσωπούμενη από τη Θεσσαλονίκη, έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά υπέρβαρου στα παιδιά σχολικής ηλικίας της Ευρώπης.

Έρευνα του ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ (ΙΝΚΑ)Έρευνα που πραγματοποίησε το ΙΝΚΑ και δημοσίευσε το Σεπτέμβριο του 2005, χαρακτήρισε τους Έλληνες μαθητές καπνιστές, πότες, αγύμναστους και υπέρβαρους. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι μαθητές αταναλώνουνσε σημαντικά ποσοστά τρόφιμα όπως γαριδάκια, πατατάκια, κρουασάν, αναψυκτικά, ζαμπονόπιτες και λουκανικόπιτες, προϊόντα, δηλαδή, που κανονικά δεν θα έπρεπε να διατίθενται στα σχολικά κυλικεία σύμφωνα με τις υγειονομικές διατάξεις.Από την έρευνα αυτή διαπιστώθηκε ότι οι αγοραστικές προτιμήσεις των μαθητών από τα σχολικά κυλικεία δεν περιορίζονται εκεί αλλά επεκτείνονται και μάλλον αποτελούν μέρος μιας συνολικότερης εικόνας, αφού η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και τσιγάρων αρχίζει, οριακά, τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια από την ηλικιακή ομάδα 10-12 ετών και κορυφώνεται στις ηλικιακές ομάδες 13-15 ετών και 16-18 ετών.

Δίαιτα (σωστή διατροφή)Η διατροφή ενός παχύσαρκου εφήβου πρέπει να είναι : πλούσια σε πρωτεΐνες, περιορισμένη σε λίπη, προσεκτικά μειωμένη σε θερμίδες κα να είναι επαρκή σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Σκοπός του διατροφικού αυτού προγράμματος είναι η μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους μέσα από μια συντηρητική διαιτητική αγωγή που διαμορφώνει σωστές διατροφικές συνήθειες, χωρίς να αναστέλλει τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού.Η απώλεια βάρους θα πρέπει να είναι 1-2 Κg το μήνα. Η επιθυμητή κατανομή των θρεπτικών συστατικών στο σύνολο των θερμίδων θ μπορούσε να είναι η εξής: 50-60% υδατάνθρακες, 25-30% λίπη και 10-15% πρωτεΐνες.Πρωτεΐνες: Σύμφωνα με το RDA (Recommended Dietavy Allowances) ένα παιδί ανάλογα με την ηλικία του, χρειάζεται κάθε μέρα πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, ώστε να καλύπτει και να αναπληρώνει τις ανάγκες της ανάπτυξης.

23


Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας, το ψάρι, το κοτόπουλο και τα αυγά καλύπτουν καθημερινά τις ανάγκες του παιδιού σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας.Υδατάνθρακες : φρούτα, λαχανικά, ψωμί, ζυμαρικά, πατάτες, όσπρια κτλ. Τα νωπά φρούτα και λαχανικά παρέχουν καθημερινά στον οργανισμό του παιδιού τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που χρειάζεται. Παράλληλα προσφέρουν και φυτικές ίνες, απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος.Λίπη: Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της εφηβικής παχυσαρκίας παίζει ο περιορισμός των λιπών (κατανάλωση μερικώς αποβουτυρωμένου γάλακτος, αποφυγή κρεάτων υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, περιορισμός των τηγανισμένων τροφίμων, των γλυκισμάτων και των έτοιμων παρασκευασμάτων του εμπορίου) και τον περιορισμό του προστιθέμενου λίπους μαγειρέματος.Το διαιτολόγιο δεν πρέπει να είναι μονότονο και να είναι όσο το δυνατόν γευστικότερο και ωραία σερβιρισμένο.Βασικές διαιτητικές αρχές:

Η κατανομή της τροφής του 24ώρου σε πολλά μικρά γεύματα. Ισορροπημένα γεύματα (σωστή αναλογία πρωτεϊνών, υδατανθράκων,

λιπών). Χορήγηση σωστής ποσότητας θερμίδων για το συγκεκριμένο άτομο. Κατάλληλη κατανομή θερμίδων για να προέρχονται από πρωτεΐνες, οι

οποίες πρέπει απαραίτητα να καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες του εφήβου.

Αποφυγή λήψεως υδατανθράκων που αφομοιώνονται εύκολα. Τα σακχαρούχα ποτά και τα γλυκίσματα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για την παχυσαρκία, γιατί απορροφώνται γρήγορα, εισέρχονται στην κυκλοφορία και προκαλούν άμεση έκκριση ινσουλίνης, που είναι γνωστό ότι έχει την ιδιότητα να εναποθηκεύσει τα λίπη, όσο και τους υδατάνθρακες.

Οι θερμίδες πρέπει να κατανέμονται σε μικρά γεύματα. Είναι επίσης απαραίτητο η τροφή να περιέχει άφθονες φυτικές ίνες για την πλήρωση του στομάχου.

Η παράλειψη γευμάτων ή ολική νηστεία, αποτελεί κακή τακτική, γιατί επηρεάζει αρνητικά την ψυχική ισορροπία του εφήβου και παρουσιάζει έντονο εκνευρισμό

Ο περιορισμός των θερμίδων και όταν είναι ακόμα μικρός αλλά εφαρμόζεταιμε συνέπεια και για μακρό χρονικό διάστημα, έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στηνκαταπολέμηση της παχυσαρκίας, χωρίς να επηρεάζεται δυσμενώς το ανάστημα.ΆσκησηΟ συνδυασμός άσκησης και κατάλληλης δίαιτας αποτελεί τον καλύτερο τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας.Η υπερβολική δίαιτα από μόνη της οδηγεί ναι μεν σε ελάττωση του σωματικού λίπους αλλά συγχρόνως προκαλεί μείωση τη μυϊκής μάζας. Αντίθετα με την άσκηση, η μυϊκή μάζα αυξάνεται. Επιπλέον η υπερβολική δίαιτα μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογικές διαταραχές, ενώ αντίθετα η αύξηση της μυϊκής δραστηριότητας δρα υποστηρικτικά. Υπάρχουν αρκετές παρατηρήσεις που δείχνουν ότι η άσκηση μπορεί να μειώνει την όρεξη στα παχύσαρκα άτομα. Οι

24


πλέον κατάλληλες ασκήσεις για παχύσαρκους εφήβους είναι το βάδισμα, η κολύμβηση, η ποδηλασία, ο χορός και το jogging.

Ψυχολογική υποστήριξηΣτην εφηβεία, όπου το νεαρό άτομο ασχολείται τόσο έντονα, σχεδόν ψυχαναγκαστικά με την εξωτερική του εμφάνιση, η παραμόρφωση της εικόνας του εαυτού του από την παχυσαρκία έχει ψυχικές επιπτώσεις, που είναι δύσκολο να εκτιμηθούν σε όλη τους την έκταση.Η κατάθλιψη είναι συνηθισμένο σύμπτωμα. Η μη αποδοχή του από τον κοινωνικό περίγυρο, οδηγεί βαθμιαία σε απομόνωση, σε ακόμη μεγαλύτερο περιορισμό της σωματικής άσκησης, στη συχνή κατανάλωση φαγητού και ιδιαίτερα στα γλυκά που απομένει σαν μοναδικό πλέον καταφύγιο και μόνη πηγή απόλαυσης.Κάποια στιγμή παίρνει την απόφαση να κάνει δίαιτα, βάζει όμως τόσο μικρό χρονικό διάστημα για να φτάσει στο στόχο του που είναι αδύνατον να επιτευχθεί.Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να απογοητεύεται, να αγχώνεται και να εκνευρίζεται.Τα καλύτερα αποτελέσματα της αντιμετώπισης της παχυσαρκίας των εφήβων είναι όταν η διαιτητική αγωγή και η άσκηση συνδυάζεται με ψυχολογική αντιμετώπιση. Στόχος της ψυχολογικής αυτής θεραπείας είναι: η τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς και η αύξηση της άσκησης, ώστε να μειωθεί το βάρος του σώματος.

Τροποποίηση συμπεριφοράς και κοινωνική υποστήριξηΓια να διατηρηθεί η απώλεια βάρους απαιτούνται μακροχρόνιες αλλαγές στη διαιτητική συμπεριφορά. Οι πρώην υπέρβαροι θα πρέπει να μάθουν τρόπους μέσω των οποίων θα αυξήσουν την ενεργειακή τους κατανάλωση ενώ παράλληλα να μειώσουν την πρόσληψη τροφής σε μόνιμη βάση. Παρόλο που υπάρχουν επίσημα προγράμματα για την τροποποίηση της συμπεριφοράς, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να διδαχθούν κάποιες βασικές στρατηγικές από τον ειδικό που τους παρακολουθεί. Ο πιο χρήσιμος τρόπος για την τροποποίηση της διαιτητικής συμπεριφοράς, είναι ο προγραμματισμός και η καταγραφή. Οι ασθενείς μπορούν να διδαχθούν πώς να προγραμματίζουν εκ των προτέρων τα γεύματα τους καθώς και τις σωματικές και αθλητικές τους δραστηριότητες. Στη συνέχεια τους δίνονται οδηγίες για την καταγραφή της συμπεριφοράς τους όσον αφορά τις δύο αυτές δραστηριότητες. Ενώ η καταγραφή βοηθά σημαντικά στην αλλαγή της συμπεριφοράς, η προσεκτική εξέταση των στοιχείων από τον ειδικό μπορεί να βοηθήσει στη ρεαλιστική εκτίμηση των δεδομένων και στην αναζήτηση πιο συγκεκριμένων λύσεων σε υπάρχοντα προβλήματα. Σε πολλές περιπτώσεις η προσφορά κάποιου επάθλου ή βραβείου λειτουργεί αρκετά αποτελεσματικά.Η κοινωνική υποστήριξη αποτελεί απαραίτητο συστατικό επιτυχίας για ισόβια απώλεια βάρους. Τα περισσότερα επιτυχημένα προγράμματα περιλαμβάνουν υποστήριξη του κάθε μέλους από την ομάδα. Επίσης, η συνεισφορά των μελών της οικογένειας μπορεί να φανεί εξαιρετικά χρήσιμη. Μια αναλυτική εξέταση δημοσιευμένων αποτελεσμάτων προγραμμάτων απώλειας βάρους

25


παρακολουθεί δίνει πολύ ευνοϊκότερες προοπτικές σε σχέση με αυτή καθ` αυτή τη θεραπεία που εφαρμόζεται

ΤερηδόναΗ κατανάλωση τροφών με απλούς υδατάνθρακες και η ελλιπής φροντίδα του στόματος προκαλούν πολλά προβλήματα σε παιδιά και εφήβους. Η σωστή ενημέρωση από γονείς και ο σωστός προγραμματισμός κατανάλωσης τέτοιων τροφών μπορεί να μειώσει σημαντικά τα προβλήματα στα δόντια. Έτσι για παράδειγμα, η αυξημένη συχνότητα κατανάλωσης γλυκών εντείνει την επικινδυνότητα από την κατανάλωση γλυκόζης (παράταση του χρόνου παραμονής των σακχάρων στο στόμα όπως με την κατανάλωση αναψυκτικών).

ΑκμήΗ ακμή είναι συχνότατη νόσος του τριχοσμηγματικού θυλάκου και απασχολεί ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού – κυρίως στους εφήβους- επί αρκετά χρόνια. Χαρακτηρίζεται από φλεγμονώδες αλλοιώσεις του δέρματος που εξελίσσονται με εξάρσεις και υφέσεις και τελικά αυτοιώνται, καταλείποντας όμως σε πολλές περιπτώσεις ανεξίτηλες ουλές. Αποτελεί ένα φυσιολογικό χαρακτηριστικό της ανάπτυξης. Πέρα από τις ορμονικές διαταραχές, το στρες, τα προβλήματα με την έμμηνο ρύση καθώς και το είδος του δέρματος η διατροφή θεωρείταιένας σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας. Από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί όμως δεν έχουν βρεθεί στοιχεία συσχέτισης με διάφορους παράγοντες διατροφής με εξαίρεση του ψευδαργύρου.

ΥπερλιπιδαιμίεςΥπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η αθηρωμάτωση ξεκινάει από την παιδική και εφηβική ηλικία και συνδέεται με αυξημένα επίπεδα ολικής χοληστερόλης, LDL, VLDL, HDL σε επίπεδα που μπορεί να φτάνουν και αυτά των ενηλίκων. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για την εξέταση του ιστορικού παιδιών και εφήβων για την πιθανή κληρονομικότητα σε παθήσεις του καρδιαγγειακού για την έγκαιρηαντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης.

Οι κίνδυνοι της ψηλής χοληστερόλης στα παιδιάΤα παιδιά προσχολικής ηλικίας που έχουν ψηλή χοληστερόλη, είναι πολύ πιθανόν να συνεχίσουν να διατηρούν μια ψηλή χοληστερόλη και αργότερα. Οι βλάβες στις αρτηρίες, όπως για παράδειγμα οι πλάκες αθηρωμάτωσης και η αρτηριοσκλήρυνση, που δημιουργούνται λόγω ψηλής χοληστερόλης στο αίμα, αρχίζουν να σχηματίζονται από πολύ νωρίς στην παιδική ηλικία.Έρευνες που έγιναν κατά τη διάρκεια νεκροψιών σε παιδιά, έδειξαν ότι υπάρχουν στρώματα λίπους σε αρτηρίες παιδιών προσχολικής ηλικίας και μικρότερα. Οι βλάβες αυτές είναι τα πρώτα καθοριστικά σημεία πάνω στα οποία δημιουργούνται οι πλάκες αθηρωμάτωσης που μπορούν να σχηματιστούν σε ζωτικά αγγεία όπως οι στεφανιαίες αρτηρίες της καρδίας.

26


Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες που προέρχονται από τη Νέα Υόρκη και παρουσιάστηκαν σε συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Καρδιολογίας, τα αιδιάηλικίας από 3 έως 4 ετών που έχουν ψηλή χοληστερόλη αίματος, θα συνεχίσουν να έχουν μια ψηλή χοληστερόλη και 5 χρόνια αργότερα. Είναι πολύ πιθανόν ότι τα παιδιά αυτά θα συνεχίσουν να έχουν ψηλή χοληστερόλη και όταν θα γίνουνενήλικες.Ακόμη ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα των ερευνών αυτών, είναι ότι τα παιδιά ηλικίας 3 έως 4 ετών με ψηλή χοληστερόλη, που ακολουθούν μια διατροφή χαμηλή σε λιπαρές ουσίες, πετυχαίνουν να χαμηλώσουν τα επίπεδα χοληστερόλης τους.Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι μια διατροφή χαμηλή σε χοληστερόλη και άλλες λιπαρές ουσίες δεν είναι επιβλαβής για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και των νεύρων των παιδιών άνω των 2 ετών. Σε παιδιά άνω των 2 ετών, η διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρές ουσίες δεν επηρεάζει τη σωματική ή πνευματική τους ανάπτυξη.Η πρόληψη για τις καρδιακές και άλλες αγγειακές ασθένειες που προκαλούνται από την ψηλή χοληστερόλη αίματος πρέπει να αρχίζει από πολύ νωρίς στην παιδική ηλικία. Ήδη από την ηλικία των 3 ή 4 ετών πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προστασίας των παιδιών από την ψηλή χοληστερόλη. Στα παιδιά μια ολική χοληστερόλη άνω των 170 mg/dl θεωρείται ψηλή. Τα παιδιά με χοληστερόλη σε αυτά τα επίπεδα, θα πρέπει να παρακολουθούνται και να λαμβάνονται μέτρα για την μείωση της.

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια παιδιά θα πρέπει να ελέγχονται για τη χοληστερόλη αίματος;

Τα παιδιά που έχουν κάποιο στην οικογένειά τους (ακόμη και θείο ή θεία, παππού ή γιαγιά) που διαγνώσθηκαν με καρδιακή πάθηση σε νεαρή ηλικία.

Τέτοιες παθήσεις μπορεί να ήταν καρδιακή προσβολή, άλλη καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο ή ξαφνικός θάνατος πριν από την ηλικία των 55.

Παιδιά των οποίων ένας γονιός έχει ψηλή χοληστερόλη άνω των 240. Παιδιά που πάσχουν από διαβήτη, παχυσαρκία ή ψηλή πίεση.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τους κινδύνους της ψηλής χοληστερόλης;Όταν τα παιδιά συμπληρώσουν το δεύτερο έτος της ηλικίας τους, θα πρέπει σταδιακά να αρχίσουν μια διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρές ουσίες.Για τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται γάλα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή ακόμη άπαχο γάλα. Το τυρί και το γιαούρτιείναι καλές εναλλακτικές λύσεις Στη διατροφή των παιδιών θα πρέπει να αποφεύγονται τα τηγανητά. Θα πρέπει στο σπίτι να υπάρχουν άφθονα φρούτα και λαχανικά και να λιγότερα έτοιμα σνακ, τσιπς, σοκολάτες και παγωτά Για το μαγείρεμα να χρησιμοποιούνται φυτικά έλαια αντί βούτυρο, μαργαρίνη ή άλλο ζωικό λίπος. Επίσης να χρησιμοποιούνται άλλοι τρόποι ετοιμασίας φαγητών παρά το τηγάνισμα Οι καλές συνήθειες διατροφής, η μείωση της χοληστερόλης, ο

27


περιορισμός των λιπαρών ουσιών στη διατροφή, η ενθάρρυνση των παιδιών να παίζουν έξω και να έχουν μια τακτική σωματική δραστηριότητα με γυμναστική και άλλα σπορ, συμβάλλουν αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της ψηλής χοληστερόλης, της αθηρωμάτωσης και της αρτηριοσκλήρυνσης σε μικρά παιδιά.Οι γονείς εφαρμόζοντας τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν με τον καλύτερο δυνατό στην πρόληψη καρδιοπαθειών και άλλων ασθενειών όταν τα παιδιά τους θα γίνουν ενήλικες.

Φαγητά παιδιών και κίνδυνος για λευχαιμίαΗ λευχαιμία είναι η συχνότερη μορφή κακοήθους νόσου που προσβάλλει τα παιδιά. Η οξεία λευχαιμία λεμφοβλαστικού ή μυελοβλαστικού τύπου, αποτελεί περίπου το 35% του συνόλου των καρκίνων που παρουσιάζονται σε παιδιά και έφηβους.Δυστυχώς στα περισσότερα περιστατικά παιδικού καρκίνου, πέραν του 95%, η αιτιολογία είναι άγνωστη. Για το λόγο αυτό, η πρόληψη της παιδικής λευχαιμίας ήάλλων μορφών καρκίνου στα παιδιά και τους έφηβους, είναι πρακτικά ανύπαρκτη.Ο ρόλος της διατροφής στην πρόκληση λευχαιμίας στα παιδιά δεν έχει μέχρι σήμερα διερευνηθεί επαρκώς. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με την κατάσταση στους ενήλικες όπου πολλές έρευνες έδειξαν τον καθοριστικό ρόλο της διατροφής στην πρόληψη και γένεση καρκίνου διαφόρων μορφών.Τα περισσότερα περιστατικά λευχαιμίας στα παιδιά συμβαίνουν μεταξύ 2 και 8 ετών. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα εάν η διατροφή των παιδιών, πολύ νωρίς στη ζωή τους, στα 2 πρώτα χρόνια, παίζει κάποιο ρόλο στη γένεση ή την πρόληψη της οξείας λευχαιμίας.Για να εξετάσουν το ζήτημα αυτό, γιατροί και άλλοι επιστήμονες από την Καλιφόρνια, προσπάθησαν να εντοπίσουν φαγητά που τρώνε τα παιδιά στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής τους, τα οποία συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για λευχαιμία.Συνέλεξαν πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής, για 328 παιδιά που είχαν διαγνωσθεί με λευχαιμία από το 1995 έως το 2002.Τις πληροφορίες για τη διατροφή τις έδιναν οι γονείς ή αυτοί που φρόντιζαν τα παιδιά.Τα δεδομένα που προέκυψαν συγκρίθηκαν με ανάλογα στοιχεία που συλλέχθηκαν από ισάριθμα παιδιά που δεν είχαν καρκίνο. Το βάρος γέννησης των παιδιών των δύο ομάδων ήταν ανάλογο. Επίσης ο χρόνος θηλασμού των παιδιών των δύο ομάδων δεν παρουσίαζε σημαντικές διαφορές.Τα βασικά ευρήματα των γιατρών από την Καλιφόρνια στην ενδιαφέρουσα αυτή έρευνα, ήταν:

Τα παιδιά που έτρωγαν πορτοκάλια ή μπανάνες 4 έως 6 φορές την εβδομάδα στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής τους, είχαν 50% λιγότερο κίνδυνο από τα υπόλοιπα παιδιά για να παρουσιάσουν λευχαιμία πριν από την ηλικία των 14 ετών.

Τα παιδιά που έπιναν χυμό πορτοκαλιού 4 έως 6 φορές την εβδομάδα στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής τους, είχαν επίσης 50% λιγότερο κίνδυνο για λευχαιμία πριν από την ηλικία των 14 ετών.

28


Όταν η ανάλυση των στοιχείων εστιάσθηκε στις ηλικίες από 3 έως 5 ετών, επειδή είναι στις ηλικίες αυτές που εκδηλώνονται τα περισσότερα περιστατικά παιδικής λευχαιμίας, επιβεβαιωνόταν το γεγονός ότι η κατανάλωση πορτοκαλιού, μπανάνας και χυμού πορτοκαλιού στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής, μείωνε τον κίνδυνο εκδήλωσης λευχαιμίας κατά 50% περίπου.Στην έρευνα αυτή δεν επιβεβαιώθηκαν αποτελέσματα άλλων ερευνών που είχαν δείξει συσχετισμό μεταξύ κατανάλωσης αλλαντικών, επεξεργασμένων κρεάτων, hot dog κα ικινδύνου για λευχαιμία. Πράγματι υπήρξαν εργασίες που έδειξαν ότι χημικές ουσίες όπως τα νιτρικά και οι νιτροσαμίνες, που περιέχονται σε αλλαντικά και άλλα επεξεργασμένα κρέατα, μπορούν να αυξάνουν τον κίνδυνο για λευχαιμία και άλλους καρκίνους.Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι τα φρούτα ή οι χυμοί φρούτων που περιέχουν βιταμίνη C (πορτοκάλια και άλλα εσπεριδοειδή) και ή κάλλιο (όπως οι μπανάνες), όταν καταναλώνονται συστηματικά στα πρώτα 2 χρόνια της ζωής, είναι δυνατόν να μειώνουν τον κίνδυνο για παιδική λευχαιμία. Πιστεύουν επίσης ότι ένας πιθανός λόγος για τον οποίο στη δική τους έρευνα δεν διαπίστωσαν σχέση μεταξύ κατανάλωσης αλλαντικών ή επεξεργασμένων κρεάτων και λευχαιμίας, είναι η ψηλή κατανάλωση φρούτων πλούσιων σε βιταμίνη C όπως τα πορτοκάλια που παρατηρείται στην Καλιφόρνια. Η βιταμίνη C και άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχονται σε φρούτα και λαχανικά, είναι πιθανόν ότι προστατεύουν τα παιδιά από νοσηρούς παράγοντες που μπορούν να προκαλούν λευχαιμία. Η γνώμη μας είναι ότι πρόκειται εδώ για μια από τις πρώτες έρευνες που δείχνουν στοιχεία χρήσιμα για την πρόληψη της παιδικής λευχαιμίας. Είναι ένα πολύ σημαντικό γεγονός διότι μέχρι σήμερα, η πρόληψη για τον παιδικό καρκίνο ήταν σχεδόν ανύπαρκτη.Πιστεύουμε ότι η διερεύνηση της επίδρασης των φαγητών των παιδιών, πρέπει να επεκταθεί και σε άλλες μορφές καρκίνου των παιδιών όπως οι εγκεφαλικοί όγκοι, τα λεμφώματα και άλλοι. Χρειαζόμαστε νέες γνώσεις για να καταστεί δυνατή μια αποτελεσματική πρόληψη του παιδικού καρκίνου. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο καρκίνος, είναι η πρώτη αιτία θανάτων σε παιδιά και έφηβους λόγω ασθένειας και η δεύτερη για όλες τις περιπτώσεις μετά από τα ατυχήματα.

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑΚατάθλιψη – ΜελαγχολίαΗ κατάθλιψη στην εφηβεία αποτελεί μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση.Συνήθως είναι παροδική και είναι μέρος της μεταβαλόμενης συναισθηματικής κατάστασης που χαρακτηρίζει την εφηβεία. Αν η κατάθλιψη – μελαγχολία αποτελέσει την κυρίαρχη διάθεση του εφήβου, τότε θεωρείται σαν κλινική διαταραχή.Οι αντιδράσεις της φυσιολογικής κατάθλιψης, είναι ανεξήγητες και περίεργες. Έτσι παρατηρούνται περιπτώσεις εφήβων που βρίσκονται σε συνεχή υπερένταση, ζουν με περιθωριακούς τύπους γίνονται επικίνδυνα παράτολμοι, συμπεριφέρονται σεξουαλικά απελευθερωμένοι, υποβάλλουν τον εαυτό τους σε στερήσεις τροφής και νερού, εντάσσονται σε ομάδες με σκληρή πειθαρχία.

29


Μπορεί ακόμα να οδηγηθούν σε πιο ακραίες καταστάσεις όπως είναι τα ναρκωτικά, η εγκληματικότητα, η αυτοκτονία.

ΦοβίεςΣτην εφηβεία πιο γνωστή θεωρείται η σχολική φοβία που συνοδεύεται από τάσεις φυγής από το σχολικό περιβάλλον, αποφυγή κάθε συζήτησης για το σχολείο, άγχος αποχωρισμού από τους γονείς.Η σχολική φοβία δεν πρέπει να συγχέεται με το φυσιολογικό φόβο για το σχολείο που νιώθουν οι περισσότεροι έφηβοι για ένα χώρο πειθαρχίας και καταναγκασμού.

ΚΑΝΟΝΕΣ – ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑΗ επισήμανση των σύγχρονων διατροφικών τάσεων στις ανεπτυγμένες χώρες και η σύνδεση τους με τη νοσολογία της εποχής μας, οδήγησε πολλά κράτη στην εισαγωγή στα εκπαιδευτικά τους προγράμματα θεμάτων που αφορούν την υγεία, με ιδιαίτερη έμφαση στη Διατροφική Αγωγή. Οι κύριοι λόγοι που ώθησαν στην προσπάθεια αυτή είναι οι παρακάτω:1. Η συμπεριφορά του ατόμου διαμορφώνεται τα πρώτα χρόνια της ζωής και κάθε αλλαγή είναι δύσκολη στη συνέχεια.2. Τα περισσότερα από τα πιο συχνά νοσήματα σήμερα προκαλούνται από την επίδραση παραγόντων, που δρουν από τις μικρές ηλικίες και επιδέχονται διόρθωση. Ορισμένοι απ` αυτούς τους παράγοντες ελέγχονται απόλυτα από την ατομική ευθύνη.3. Οι νέοι γίνονται φορείς μηνυμάτων προς την οικογένεια και την κοινότητα.4. Το σχολείο έχει καθοριστική σημασία στη διαμόρφωση των στάσεων και της συμπεριφοράς του ατόμου, αφού αποτελεί τον κυριότερο φορέα μετάδοσης της γνώσης στους νέους.Μέσα στα πλαίσια αυτά λοιπόν το σχολείο καλείται να παίξει κρίσιμο ρόλο αφού απευθύνεται και επηρεάζει όχι απλά και μόνο ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αλλά το πιο ευαίσθητο και εύπλαστο τμήμα του, τον πολίτη του αύριο.Σκοπός της Διατροφικής Αγωγής στο σχολείο είναι η παροχή πληροφοριών και η απόκτηση γνώσεων που αφορούν τους κανόνες της σωστής διατροφής με στόχο τη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφοράς που να συντάσσονται μ` αυτήν.Έτσι ώστε, οι νέες γενιές να είναι ενημερωμένοι κα υπεύθυνοι καταναλωτές, σε όλους τους τομείς, που συνιστούν τη διατροφή και να εκδηλώνουν τη διατροφική εκείνη συμπεριφορά, που θα συμβαδίζει αποτελεσματικά με τα κατά τεκμήριο επωφελέστερα για την υγεία διατροφικά δεδομένα.

Χαρακτηριστικά της Διατροφικής Αγωγής στο σχολείοΗ Διατροφική Αγωγή εντάσσεται, όπως είναι εύλογο, στα πλαίσια της αγωγής Υγείας στα σχολεία, παράλληλα όμως πρέπει να γίνεται προσπάθεια να

30


συμπεριλαμβάνονται θέματα της και στην κρυμμένη διδασκόμενη ύλη του αναλυτικού προγράμματος διδασκαλίας.Επειδή είναι γνωστό τι σημαντικές διαφορές μπορούν να υπάρχουν μεταξύ εκείνου που οι μαθητές συγκρατούν, εκείνου που κατανοούν και εκείνου που τελικά είναι ικανοί να πραγματοποιήσουν στα πλαίσια της μάθησης τους, η Διατροφική Αγωγή πρέπει να είναι δομημένη έτσι ώστε, πριν από οποιαδήποτε εκτεταμένη παιδαγωγική παρέμβαση, να περιλαμβάνει σαφείς κα αυστηρά καθορισμένους παιδαγωγικούς στόχους, δηλαδή, τελικά τις συγκεκριμένες συμπεριφορές, που ο μαθητής θα είναι σε θέση να εκδηλώσει σε σχέση με τη διατροφή του. Οι στόχοι αυτοί αφορούν:1. τη γνωστική πληροφόρηση και κατανόηση στη διατροφή2. γνώσεις που ωθούν τον εκπαιδευόμενο στην υιοθέτηση θετικήςψυχολογικής στάσεις και επιθυμιών και3. γνώσεις αντιδράσεις, δηλαδή ικανότητα να κάνουν ορισμένες πράξειςκαι να εκδηλώνουν ορισμένες συμπεριφορές.Η σωστή οργάνωση της Διατροφικής Αγωγής έχει σαν χαρακτηριστικό τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των νέων δεδομένων στο χώρο της διατροφής, που βέβαια αφορούν όχι μόνο τα προληπτικά μέτρα για την υγεία αλλά όλα τα θέματα, που έχουν σχέση με την ολοκληρωμένη διαμόρφωση του σημερινού και αυριανού καταναλωτή τροφίμων.Η Διατροφική Αγωγή κυριαρχείται από την επιδίωξη για πολύπλευρη πληροφόρηση. Αυτό το γεγονός, με την συνεκτίμηση της πολυδιάστατης φύσης του θέματος, αναγκαία εμπλέκει στη διδασκαλία της, με συντονισμένο τρόπο, εκτός από την αγωγή υγείας, μια σειρά από μαθήματα, όπως π.χ. την Ιστορία (εξέλιξη της διατροφής στη διάρκεια των αιώνων, προέλευση ορισμένων τροφών), τη Γεωγραφία (ζώνες καλλιεργειών-κλιματολογία), Οικ. Οικονομία, Ξένες Γλώσσες (διατροφή σε χώρες του εξωτερικού), Χημεία (σύσταση, τρόποι συντήρησης των τροφίμων), Φυσική Αγωγή (άθληση και διατροφή – σημασία φυσικής άσκησης), Βιολογία (χρησιμοποίηση των τροφών – φυσιολογία της πέψης), Μελέτη του Περιβάλλοντος (προστασία των πηγών τροφίμων), Μαθηματικά (προβλήματα - υπολογισμοί που έχουν σχέση με τη διατροφή) κ.λ.π.Επιπλέον, η πολύπλευρη πληροφόρηση στη Διατροφική Αγωγή, προϋποθέτει την ενεργή και συστηματική επικοινωνία του σχολείου με το κοινωνικό σύνολο και τους φορείς του, τόσο μέσα στο σχολείο, όσο και έξω απ` αυτό.Οι παραπάνω διαδικασίες, πέρα από την πιο ολοκληρωμένη θεωρητική κατάρτιση που προσφέρουν, συντελούν μαζί με τα υπόλοιπα αναγκαία μέσα πουπρέπει να χρησιμοποιηθούν, στην πολυαισθητηριακή αντίληψη που επιβάλλεται να έχει ο μαθητής στα θέματα διατροφής.Η εφαρμογή όλων των δυνατών εποπτικών μέσων διδασκαλίας (π.χ. κινηματογραφικών ταινιών, διαφανειών, αφισών, εκπαιδευτικής τηλεόρασης κ.α.),καθώς και η πρακτική εφαρμογή των γνώσεων σε όλα τα σχολικά συστήματα υπάρχει το περιθώριο (π.χ. ενεργή συμμετοχή στην οργάνωση του κυλικείου του σχολείου, Παρασκευή γευμάτων από τους ίδιους τους μαθητές κλπ) είναι στοιχείακάθε σοβαρής προσπάθειας διδασκαλίας της Διατροφικής Αγωγής.

31


Η Διατροφική Αγωγή γενικότερα και, πιο ειδικά, στο σχολείο, πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στα επιδημιολογικά, πνευματικά, κοινωνικά, οικονομικά, θρησκευτικά και εθιμικά δεδομένα μιας χώρας, και μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπεινα προσπαθεί να διατηρήσει όλα εκείνα τα πατροπαράδοτα στοιχεία της διατροφής ενός πληθυσμού, που είναι στοιχεία της εθνικής του ταυτότητας και που παράλληλα, συμβαδίζουν με μια σωστή διατροφική συμπεριφορά.Με επίκεντρο το νηπιαγωγό – δάσκαλο – καθηγητή, στη διδασκαλία της Διατροφικής Αγωγής, εκτός από τους διαιτολόγους – διατροφολόγους συνεισφέρουν και άλλοι ειδικοί επιστήμονες (γιατροί, υγιεινολόγοι, κτηνίατροι, γεωπόνοι, τεχνολόγοι τροφίμων, επόπτες δημόσιας υγείας) καθώς και αρμόδια άτομα των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων κα οργανώσεων καταναλωτών, κατάλληλα ευαισθητοποιημένα και εκπαιδευμένα άτομα πάνω στη διατροφή, η συνεργασία επίσης με Διεθνείς Οργανισμούς που έχουν σχέση με το θέμα, για καλύτερα αποτελέσματα, κρίνεται πολύ χρήσιμη.Τη συνέχεια της εκπαίδευσης της διατροφής, μετά την αποφοίτηση από τα σχολεία, πρέπει να εξασφαλίζει και να συντονίζει κεντρικός κρατικός φορέας μέσα από ειδικά κέντρα διατροφής, κέντρα υγείας, άλλους αρμόδιους οργανισμούς, κοινωνικούς φορείς και οργανώσεις. Επίσης τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που χρησιμοποιούνται για την πληροφόρηση του πληθυσμού μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη Διατροφική Αγωγή, αλλά στα προγράμματα τους δεν πρέπει να κυριαρχεί ο νοσολογικός προσανατολισμός αλλά η θετική προσέγγιση της διατροφής. Πρέπει να απουσιάζει η αντίληψη της αυθεντίας της ιατρικής, που έχει ναι μεν αρμοδιότητα και το δικαίωμα αλλά δεν πρέπει να μονοπωλεί τη Διατροφική Αγωγή ενώ πρέπει να αποφεύγεται και η κηδευμονευτική, γενικότερα, στάση του ειδικού προς το κοινό που αγνοεί. Τέλος δεν πρέπει να παραλείπονται οι κοινωνικές, ψυχολογικές και άλλες διαστάσεις της διατροφής.Οι παραπάνω ειδικοί, μαζί με κοινωνιολόγους, παιδοψυχολόγους, εκπαιδευτικούς κλπ πρέπει να χρησιμοποιηθούν τόσο στην προετοιμασία της υποδομής (έρευνα υποδομής – προετοιμασία του διδακτικού προσωπικού), όσο και στην κατάρτιση του αναλυτικού προγράμματος διδασκαλίας και στην οργάνωση της Διατροφικής Αγωγής στα σχολεία, με βάση τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες που παρουσιάζει η κάθε χώρα στον τομέα της διατροφής.

Αποτελέσματα από την εφαρμογή της διατροφικής αγωγής στα σχολείαΗ διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι Προγράμματα διατροφικής εκπαίδευσης – παρεμβάσεις, τόσο συνολικά στην κοινότητα όσο και πιο ειδικά σε σχολεία, είχανθετικά αποτελέσματα.Τα προγράμματα ενημέρωσης – παρέμβασης στην κοινότητα έχουν συνήθως συγκεκριμένο διατροφικό στόχο, πχ. μείωση της κατανάλωσης λίπους για την πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων των (Stanford Heart Disease Prevention Program). Σε χώρες όπου υπάρχει σχεδιασμένη διατροφική πολιτική, όπως για παράδειγμα στη Νορβηγία, υπάρχουν και προγράμματα παρέμβασης που συνολικά στοχεύουν στη βελτίωση της διατροφικής κατάστασης του πληθυσμού και την επίτευξη των διατροφικών στόχων που έχουν τεθεί. Για την επίτευξη

32


τέτοιων προγραμμάτων πρέπει να τεθούν συγκεκριμένες διαιτητικές οδηγίες που θα βασίζονται στις διατροφικές ανάγκες του συγκεκριμένου πληθυσμού.Σύμφωνα με αναλύσεις των αποτελεσμάτων 303 προγραμμάτων διατροφικής εκπαίδευσης στα σχολεία από τους Johnson και Johnson, τα προγράμματα ήταν επιτυχή στην απόκτηση διατροφικών γνώσεων από τους μαθητές, αλλά δύσκολα επιτυγχανόταν η αλλαγή στη διατροφική συμπεριφορά. Οι παράγοντες που βρέθηκαν να επηρεάζουν την επιτυχία των προγραμμάτων αυτών ήταν η διάρκεια του προγράμματος, οι στόχοι του προγράμματος, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των μαθητών και η μεθοδολογία παρέμβασης.Προγράμματα διατροφικής εκπαίδευσης – παρέμβασης στα σχολεία στην Ελλάδα έχουν γίνει από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης. Τα αποτελέσματα των προγραμμάτων αυτών ήταν θετικά, αλλά τα προγράμματα ήταν μικρής διάρκειας και απευθύνονταν σε συγκεκριμένα σχολεία. Αντίστοιχα προγράμματα πρέπει να υλοποιηθούν σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας.

ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΥΠΕΡΒΑΡΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣΟι υπέρβαροι έφηβοι πρέπει να προσπαθήσουν να χάσουν τα περιττά κιλά, διότι υπάρχει κίνδυνος το πάχος να τους συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή. Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, γι` αυτό είναι σημαντικό ο ίδιος ο έφηβος για την απώλεια του βάρους και για τον τελικό στόχο που επιθυμεί να πετύχει. Οι γονείς μπορούν εν μέρει να βοηθήσουν σ` αυτήν την προσπάθεια, με τη συμπαράσταση και την υποστήριξη τους. Πρέπει επίσης να δίνουν το καλό παράδειγμα όχι μόνο ως προς το είδος της τροφής που καταναλώνουν, αλλά και με την εμφάνιση τους, διότι όταν ο έφηβος έχει μεγαλώσει ανάμεσα σε παχύσαρκους γονείς, το θεωρεί φυσικό να εξελιχθεί και αυτός με τον ίδιο τρόπο.Όσον αφορά στην κληρονομικότητα, οι μελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι που έχουν παχύσαρκους γονείς μειονεκτούν μεταβολικά.Οι αυστηρές δίαιτες αδυνατίσματος είναι δύσκολο να εφαρμοστούν κατά την περίοδο της ανάπτυξης. Ιδίως οι δίαιτες χαμηλών θερμίδων είναι κατάλληλες για τους εφήβους, που δεν πρέπει να αισθάνονται την πείνα, στέρηση , δυστυχία.Δεν χρειάζονται υπερβολές. Το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να χάσει βάρος. Στο ψυγείο δεν πρέπει να υπάρχουν παχιά τυριά, αλλαντικά, γλυκά, σοκολάτες και άλλα παχυντικά τρόφιμα. Επίσης, η υπόλοιπη οικογένεια δεν πρέπει να καταναλώνει τηγανητά φαγητά, πολλά λάδια, μεγάλες ποσότητες λευκού ψωμιού, πίτσες, γλυκά κτλ.Το υγιεινό πρωινό είναι απαραίτητο. Αυτό θα βοηθήσει τον έφηβο να αποφύγει στο σχολείο την κατανάλωση διαφόρων παχυντικών τροφίμων και ιδίως γλυκών.Ο γιατρός ή ο διαιτολόγος μπορεί να συστήσει μια ισορροπημένη διατροφή με χαμηλά λιπαρά, λιγότερη ζάχαρη και γλυκά. Απαραίτητη είναι η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, όσπριων, καθώς και πρωτεϊνών, όπως άπαχο κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, αυγά, άπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα εμπλουτισμένα με βιταμίνες Α και D, ξηροί καρποί, συκώτι.Η ισορροπημένη διατροφή, σε συνδυασμό με την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, έχουν τα πλέον θετικά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους.

33


ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗΕίναι γεγονός ότι ο τρόπος ζωής των εφήβων, όσον αφορά στη σωματική τους δραστηριότητα, γίνεται ολοένα και πιο αδρανής. Οι έφηβοι πλέον δεν περπατούν. Κυκλοφορούν συνέχεια με αυτοκίνητα, βλέπουν πολλή τηλεόραση και αποφεύγουν την άσκηση. Κι όμως, η φυσική δραστηριότητα παίζει σημαντικό ρόλο, αφ` ενός διότι συντελεί στην ψυχική τους ισορροπία, αφ` ετέρου διότι τους βοηθάει στην απώλεια βάρους, δηλαδή τους προσφέρει:· Κατανάλωση ενέργειας, χωρίς ιδιαίτερη στέρηση του φαγητού.· Αύξηση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης.· Βελτίωση της σωματικής τους εμφάνισης. Οι έφηβοι λόγω αυτής της βελτίωσης αποκτούν περισσότερο θάρρος και κοινωνικότεροι. Η διάθεση τους καλυτερεύει. Η ζωή τους γίνεται πιο ευχάριστη. Έτσι έχουν πολλές πιθανότητες να φτάσουν το τελικό τους στόχο. Να χάσουν δηλαδή το περιττό τους βάρος.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΦΗΒΩΝΗ διατροφή κατά την εφηβική ηλικία θα πρέπει να είναι ισορροπημένη. Θα πρέπει δηλαδή να παρέχει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη και τη διασφάλιση της καλής λειτουργίας του οργανισμού. Η υιοθέτησηενός σωστού τρόπου διατροφής κατά την εφηβική ηλικία είναι σίγουρο ότι ωφελείτην υγεία και στη μετέπειτα ζωή του ατόμου.Οι δίαιτες που χαρακτηρίζονται από χαμηλή περιεκτικότητα λιπών και υψηλή περιεκτικότητα υδατανθράκων και θρεπτικών μικροσυστατικών βοηθάνε αφενός στην ανάπτυξη των ατόμων κατά την εφηβική ηλικία και αφετέρου προστατεύουν τα άτομα αυτά στην ενήλικη ζωή τους, από χρόνιες ασθένειες που σχετίζονται με τη διατροφή.Οι έφηβοι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν τρόφιμα από όλες τις κατηγορίες τροφίμων. Έτσι επιτυγχάνεται ικανοποιητική εισδοχή διατροφικών στοιχείων στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει ανάγκη πάνω από σαράντα διατροφικά στοιχεία (βιταμίνες, αμινοξέα, λιπαρά οξέα, ιχνοστοιχεία) και από καλές πηγές ενέργειας (θερμίδες από υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λιπίδια). Υπάρχουν τροφές πτωχές και πλούσιες σε διάφορα θρεπτικά συστατικά, καμία όμως δεν τα περιέχει όλα. Έτσι όσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλία των τροφών τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες της ικανοποιητικής πρόσληψης ενός συστατικού, ενώ παράλληλα αποφεύγεται ο κίνδυνος συσσώρευσης ανεπιθύμητων συστατικών στον οργανισμό.Οι γονείς δεν πρέπει να αναγκάζουν τους εφήβους να παρακολουθούν ένα συγκεκριμένο τρόπο διατροφής. στις περισσότερες περιπτώσεις οι έφηβοι που νιώθουν πιεσμένοι από το οικογενειακό περιβάλλον, αντιδρούν και ακολουθούν τον άκρως αντίθετο τρόπο διατροφής. Έτσι οι γονείς πρέπει να καταλάβουν κάθεπροσπάθεια ώστε αφενός τα παιδιά τους να έχουν ελευθερία επιλογής ως προς τη διατροφή τους και αφετέρου να τους παρέχουν ένα φυσικό περιβάλλον που προσφέρει την ανάπτυξη της υγείας τους. Ακόμη θα πρέπει να τους ενθαρρύνουν στην υιοθέτηση σωστών διατροφικών επιλογών.

34


Τα σνακ που θα τους προσφέρονται στο σπίτι θα πρέπει να αποτελούνται από τρόφιμα χαμηλού οικονομικού κόστους και υψηλής διατροφικής αξίας (χαμηλά σε ζάχαρη και λίπος).Κάποιες οδηγίες για σωστή διατροφή κατά την εφηβική ηλικία είναι οι εξής:· Δώστε έμφαση στην κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων όπως ψωμί, δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, πατάτες, ρύζι, μακαρόνια, ξερά φασόλια κ.α.· Για αποφυγή της υψηλής πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών οξέωνπροτιμάται άπαχο βοδινό, κοτόπουλο και ψάρι.· Καταναλώνεται γαλακτοκομικά προϊόντα στα γεύματα σας. Κατά την εφηβεία παρατηρούνται ελλείψεις ασβεστίου διότι προτιμούνται τα αναψυκτικάαπό το γάλα. επίσης τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο είναι το γάλα, γιαούρτι, τυρί κ.α.· Τρώτε τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο όπως κόκκινο κρέας, κοτόπουλο, ψάρια, αυγά, εντόσθια, αποξηραμένα φρούτα κ.α. Λόγω του ότι πολλοί έφηβοι ακολουθούν δίαιτες χορτοφαγίας ή υπερκαταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόνταπαρατηρείται έλλειψη σιδήρου. Επίσης καταναλώστε φρέσκους χυμούς εσπεριδοειδών, οι οποίοι είναι πλούσιοι σε βιταμίνη C και βοηθάνε στην απορρόφηση του σιδήρου. Απαραίτητο επίσης είναι το φολικό οξύ που βρίσκεταιστα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, στα φασόλια κ.α.· Διαλέξτε στα ενδιάμεσα γεύματα φρέσκα φρούτα, σταφίδες, κράκερ με τυρί χαμηλών λιπαρών, σάντουιτς με πολλά λαχανικά, γιαούρτι ή τυρί με φρούτα.· Τρώτε πλήρως πρωινό με δημητριακά ή ψωμί, γάλα, χυμό κ.α. Έτσι επιτυγχάνεται ικανοποιητική πρόσληψη ασβεστίου, ριβοφλαβίνης και φολικού οξέος. Επίσης αποφεύγονται τα σνακ που είναι υψηλά σε ζάχαρη και λίπος.· Προτιμάτε δημητριακά, ψωμί, κράκερ ολικής αλέσεως. Έτσι προσλαμβάνετε καθημερινά φυτικές ίνες.· Προτιμάτε φυτικά λίπη όπως ελαιόλαδο.· Περιορίστε το αλάτι και τη ζάχαρη στα φαγητά σας.· Αποφυγή βιομηχανοποιημένων τροφίμων, πλούσιων σε πρόσθετα.· Περιορίστε τρόφιμα χωρίς θρεπτική αξία όπως σοκολάτες, μπισκότα,παγωτά κ.α.

Η διατροφή πλούσια σε λιπαρά μπορεί να μειώνει τις πνευματικές ικανότητες μάθησης και μνήμης.Η διατροφή ψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρές ουσίες είναι πιθανόν ότι μειώνει ορισμένες σημαντικές πνευματικές ικανότητες όπως η εκμάθηση νέων πραγμάτων και η μνήμη.Το γεγονός ότι η διατροφή πλούσια σε λιπαρά βλάπτει την υγεία είναι ήδη γνωστό. Η παχυσαρκία, οι καρδιακές και αγγειακές παθήσεις είναι μεταξύ τωναρνητικών αποτελεσμάτων που συνεπάγεται μια τέτοια διατροφή. Είναι γι' αυτούς τους λόγους που οι ειδικοί, γιατροί και διατροφολόγοι, συστήνουν μια διατροφή πλούσια σε λαχανικά, φρούτα και ζυμαρικά ολικής αλέσεως σαν βάση για μια υγιή διατροφή. Οι υδατάνθρακες που περιέχουν τα τρόφιμα αυτά αποτελούν καλύτερη πηγή ενέργειας παρά τα λιπίδια.Μια νέα ερευνητική μελέτη, που έγινε από επιστήμονες στο Τορόντο του Καναδά, δείχνει τώρα ότι όταν πειραματόζωα παίρνουν διατροφή πλούσια σε λιπαρές ουσίες, υστερούν όσον αφορά τις ικανότητες μνήμης και εκμάθησης νέων

35


πραγμάτων ή απόκτησης νέων γνώσεων όταν συγκρίνονται με άλλα πειραματόζωα που τρέφονται με μια κανονική διατροφή.Η εξήγηση που δίνουν οι επιστήμονες για το φαινόμενο αυτό είναι ότι η ψηλής περιεκτικότητας σε λιπίδια διατροφή, παρεμποδίζει τις εγκεφαλικές λειτουργίες μέσω της προαγωγής της ανθεκτικότητας στην ινσουλίνη. Η ινσουλίνη έχει βασικό ρόλο στον οργανισμό και στα κύτταρα του εγκεφάλου διευκολύνονταςτην είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα διασφαλίζοντας έτσι ότι θα έχουν επαρκήπρομήθεια σε ενέργεια. Η ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη παρεμποδίζει το φυσιολογικό αυτό μηχανισμό.Η παχυσαρκία προδιαθέτει στην εμφάνιση ανθεκτικότητας στην ινσουλίνη και βοηθά στην εκδήλωση διαβήτη. Στον διαβήτη υπάρχει χαρακτηριστικά αυτή η αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης. Τα ευρήματα αυτά ενδυναμώνονται και απόμελέτες που έγιναν σε ασθενείς με διαβήτη όπου βρέθηκε ότι μεταξύ αυτών που δεν γινόταν σωστή ρύθμιση, υπήρχε μείωση ορισμένων πνευματικών ικανοτήτωνόπως η μακροπρόθεσμος μνήμη.Ένας ακόμα μηχανισμός που σύμφωνα με τους ερευνητές πιθανόν να είναι υπεύθυνος για το φαινόμενο αυτό είναι ότι η έλλειψη παροχής γλυκόζης προς ταεγκεφαλικά κύτταρα μειώνει τη σύνθεση της ασετυλχολίνης. Η ουσία αυτή έχει βασικό ρόλο στην μετάδοση μηνυμάτων και στην επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων του εγκεφάλου.Το κυρίως μήνυμα που προκύπτει από την ερευνητική αυτή εργασία είναι ότι πρέπει οπωσδήποτε να μειώσουμε τις υπερβολικές λιπαρές ουσίες που συνήθως περιέχονται στη διατροφή μας και να τις αντικαταστήσουμε με υδατάνθρακες που κατά προτίμηση να προέρχονται από λαχανικά, φρούτα και ζυμαρικά ολικής αλέσεως.Με αυτό τον τρόπο κάνουμε μια καλή πρόληψη για τον διαβήτη και ταυτόχρονα μπορεί να απομακρύνουμε το ενδεχόμενο μείωσης πνευματικών ικανοτήτων όπως η μάθηση και η μνήμη.

Η διατροφή των εξετάσεων!Τι πρέπει να προσέχει στην διατροφή του ο μαθητής στις πανελλήνιες εξετάσεις;Καθ` όλη την περίοδο της προετοιμασίας του μαθητή για τις πανελλήνιες εξετάσεις, η διατροφή έχει το δικό της εξέχοντα ρόλο. Μια πλήρης και ισορροπημένη διατροφή βοηθά το μαθητή να είναι πιο υγιής και ισχυρός, για ναέχει καλύτερη απόδοση στο διάβασμά του.Το διαιτολόγιο πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων, στις κατάλληλες για τον μαθητή ποσότητες, δίνοντας έμφαση στα ψάρια και θαλασσινά, στα γαλακτοκομικά, στα φρούτα και τα λαχανικά, τροφές που συχνά παραλείπονται ή δεν καταναλώνονται σε επαρκείς ποσότητες.Περικλείοντας όλες τις ομάδες τροφίμων στο καθημερινό διαιτολόγιο, μπορούν να καλυφθούν όλες οι ανάγκες του έφηβου μαθητή σε μακροθρεπτικά (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπη) και μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία), χωρίς να απαιτούνται συμπληρώματα διατροφής.Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας ή των ημερών των εξετάσεων, να ακολουθείται αυστηρή δίαιτα αδυνατίσματος.

36


Η ισορροπία και το μέτρο στην επιλογή των φαγητών συμβάλλουν σημαντικά στην απόδοση του μαθητή στο διάβασμα, ενώ η σωστή κατανομή των γευμάτων συμβάλλει στην καλύτερη διάθεση, απομνημόνευση και αυτοσυγκέντρωση.Η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων συμβάλλει στο να βρίσκεται ο μαθητής σε εγρήγορση και να αυξάνεται η αποδοτικότητά του. Αντίθετα, τα μεγάλα γεύματα προκαλούν υπνηλία και μειώνουν τη συγκέντρωση και την ικανότητα σκέψης του παιδιού.Έτσι, είναι προτιμότερο να καταναλώνονται μικρότερες ποσότητες τροφίμων (με μορφή σνακ ή κυρίως γευμάτων) ανά 2-3 ώρες, ώστε ο μαθητής να μην αισθάνεται ούτε το αίσθημα της πείνας, ούτε το αίσθημα του υπερκορεσμού.Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του πρωινού στη διάρκεια της προετοιμασίας του μαθητή για τις εξετάσεις. Ένα πλήρες πρωινό αυξάνει την ενέργεια και τη διάθεση του μαθητή για να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες του διαβάσματος και των άλλων υποχρεώσεων της ημέρας.Επιπλέον, μειώνει το αίσθημα της πείνας κατά τις μεσημεριανές ώρες, γεγονός που αποτρέπει την υπερκατανάλωση φαγητού το μεσημέρι, αποτρέποντας έτσι την υπνηλία και τη μειωμένη απόδοση του μαθητή.Ένα καλό πρωινό μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο γαλακτοκομικό προϊόν (γάλα ή γιαούρτι ή κρέμα), ένα αμυλούχο τρόφιμο ( δημητριακά πρωινού, ψωμί ή φρυγανιές, σπιτικό κέικ), φρούτο ή χυμό, μέλι ή μαρμελάδα).Την ημέρα των εξετάσεων, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει ο μαθητής να ξεκινήσει τις εξετάσεις του με άδειο στομάχι, γιατί υπάρχει η πιθανότητα να ζαλιστεί και δεν θα μπορέσει να αποδώσει τα μέγιστα.Εξίσου σημαντικά είναι και τα ενδιάμεσα γεύματα (πρόγευμα και απογευματινό), καθώς μετριάζουν την πείνα και προσφέρουν επιπλέον ενέργεια κατά τις πιο σημαντικές ώρες του διαβάσματος. Ιδανικά σνακ γι αυτές τις ώρες είναι τα φρούτα, τα γλυκά κουταλιού, τα γαλακτοκομικά και τα δημητριακά.Η ημέρα που προηγείται των εξετάσεων είναι πολύ σημαντική για την επίδοση του μαθητή. Είναι προτιμότερο η προηγούμενη ημέρα να περιλαμβάνει κάποιο οικείο και μάλιστα αγαπητό στο παιδί φαγητό, ου θα του προσφέρει ευχαρίστηση και θα του ανεβάσει τη διάθεση.Η επιλογή του φαγητού είναι καλό να γίνει από τον ίδιο το μαθητή, με τη διακριτική καθοδήγηση της μητέρας, καθώς είναι σημαντικό να είναι μεν γευστικόαλλά ταυτόχρονα να μην είναι ιδιαίτερα πικάντικο και βαρύ, ώστε να αποφευχθούν πιθανά στομαχικά προβλήματα.Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει την τελευταία ημέρα το διαιτολόγιο να περιλαμβάνει κάποιο φαγητό που προκαλεί αποστροφή στο μαθητή, ενώ παράλληλα πρέπει να αποφευχθεί οποιοδήποτε καινοτόμο φαγητό που δεν έχει ξαναδοκιμάσει το ίδιο το παιδί, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος ένα ξένο προς το παιδίτρόφιμο να του προκαλέσει δυσανεξία ή στομαχικές διαταραχές, ιδιαίτερα λόγωτου αυξημένου άγχους της ημέρας.Μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο δείπνο, καθώς ένα βαρύ βραδινό μπορεί να επηρεάσει τη χαλάρωση και την ξεκούραση του μαθητή και κατ' επέκταση την απόδοσή του την επόμενη ημέρα.

37


Τέλος, την τελευταία αυτή μέρα πριν τις εξετάσεις, η κατανάλωση καφέ ή άλλου καφεϊνούχου ροφήματος (coca-cola, redbull) και ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες, θα πρέπει να αποφευχθεί.

Παιδιά που δεν κοιμούνται αρκετά κινδυνεύουν από παχυσαρκία και προβλήματα συμπεριφοράςΤα παιδιά που δεν κοιμούνται αρκετά τη νύκτα, κινδυνεύουν να γίνουν παχύσαρκα και να παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς. Οι επιπτώσεις της στέρησης ύπνου στα παιδιά μπορεί να είναι πολύ σοβαρές και δεν αποκλείεται να προκαλούν προβλήματα υγείας για όλη τους τη ζωή. Η σχέση μεταξύ ανεπαρκούς διάρκειας ή προβλημάτων του ύπνου των παιδιών και παχυσαρκίας ή διαταραχών της συμπεριφοράς, αν και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μεγάλη σημασία, εντούτοις δεν έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά.Μια πρόσφατη έρευνα που έκαναν γιατροί στη Νέα Ζηλανδία σε 591 παιδιά, προσθέτει νέα σημαντικά στοιχεία στις γνώσεις μας για το πρόβλημα.Χρησιμοποιήθηκε μια πρωτοποριακή μέθοδος, που δίνει την ιδιαιτερότητα της στην εργασία αυτή, για τον αντικειμενικό υπολογισμό με μεγάληακρίβεια της διάρκειας του ύπνου των παιδιών. Η διάρκεια ύπνου των παιδιών υπολογίστηκε με μια ειδική μέθοδο (actigraphy) που βασίζεται στην παρακολούθηση και καταγραφή των κινήσεων του παιδιού με μη επεμβατικό τρόπο. Επιτρέπει έτσι να αξιολογηθεί ο 24ωρος ρυθμός και οι δραστηριότητες του παιδιού με βάση τις κινήσεις του, οι ώρες που κοιμάται και οι ώρες που είναι ξύπνιο. Τα παιδιά αξιολογήθηκαν σε τέσσερα διαφορετικά στάδια της ζωής τους: Στη γέννηση, στην ηλικία του 1 έτους, των 3,5 ετών και 7 ετών. Πολύ λίγες έρευνες έχουν μετρήσει αντικειμενικά τη διάρκεια του ύπνου των παιδιών. Στη μεγάλη αυτή έρευνα παιδιών ηλικίας μέχρι 7 ετών, παρατηρήθηκε μεγάλη διακύμανση στο χρόνο νυκτερινού τους ύπνου.Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ο μέσος όρος του χρόνου κατά τον οποίο τα παιδιά έμεναν στο κρεβάτι, ήταν 10,1 ώρες. Η διάρκεια του ύπνου ήταν μικρότερη:· Τα Σαββατοκύριακα παρά κατά τις καθημερινές μέρες.· Το καλοκαίρι σε σύγκριση με την άνοιξη, το φθινόπωρο και το χειμώνα.· Στα παιδιά που δεν είχαν πιο νεαρά αδέλφια.· Στα παιδιά που η συνήθης ώρα που πήγαιναν για ύπνο ήταν μετά τις 9 το βράδυ.Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε:· Τα παιδιά που κοιμόντουσαν λιγότερο από 9 ώρες, είχαν περισσότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα και να έχουν αύξηση του ποσοστού λίπους σώματος κατά 3,34% περισσότερο σε σύγκριση με τα παιδιά που κοιμόντουσαν περισσότερο από 9 ώρες· Η μικρότερη διάρκεια ύπνου, σχετιζόταν με περισσότερα συναισθηματικάμειονεκτήματα.· Η διάρκεια του ύπνου των παιδιών, ήταν 40 λεπτά μεγαλύτερη το χειμώνα παρά το καλοκαίρι και 31 λεπτά τις καθημερινές παρά το Σαββατοκύριακο.

38


· Η μικρότερη διάρκεια ύπνου σχετιζόταν με 3 φορές περισσότερες πιθανότητες για τα παιδιά να είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα. Το γεγονός αυτό ήταν ανεξάρτητο από τη σωματική δραστηριότητα ή από τη διάρκεια παρακολούθησης της τηλεόρασης.Ο ύπνος είναι σημαντικός για την υγεία καθ` όλη τη ζωή. Δεν είναι η πρώτη έρευνα που έχει δείξει ότι η στέρηση ύπνου των παιδιών συσχετίζεται έντονα μεπαχυσαρκία και προβλήματα συμπεριφοράς. Το Νοέμβριο του 2007, μια άλλη μεγάλη ανάλογη έρευνα διεξάχθηκε σε 785 παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες.Στην εν λόγω εργασία βρέθηκε ότι παιδιά που κοιμόντουσαν λιγότερο από 9 ώρες τη νύχτα (στην ηλικία των 9 ετών), είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να καταστούν υπέρβαρα μετά την παρέλευση τριών ετών (στην ηλικία των 12 ετών).Υπενθυμίζουμε επίσης ότι ανάλογες έρευνες στους ενήλικες, έδειξαν τον ίδιο ισχυρό συσχετισμό μεταξύ στέρησης ύπνου και παχυσαρκίας. Οι λόγοι για τους οποίους η ανεπαρκής διάρκεια ύπνου συσχετίζεται με την πρόκληση παχυσαρκίας δεν έχουν ακόμη γίνει επαρκώς κατανοητοί και διερευνώνται.Οι έρευνες που σας παρουσιάζουμε, δεν αποδεικνύουν ότι η στέρηση ύπνου είναι η αιτία της παχυσαρκίας. Μπορεί να σχετίζονται μεταξύ τους διότι η λιγότερηδιάρκεια ύπνου ίσως οδηγεί σε αλλαγές της διατροφής ή της σωματικής άσκησηςΓια παράδειγμα όταν ένα παιδί είναι ξύπνιο για περισσότερες ώρες, πιθανόν να τρώει περισσότερα φαγητά ή λιχουδιές. Ή ακόμη ένα παιδί που είναι κουρασμένο λόγω στέρησης ύπνου, μπορεί να είναι σωματικά λιγότερο ενεργό, να ασκείται λιγότερο. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα ότι η σχέση ανεπάρκειας ύπνου και παχυσαρκίας να είναι ορμονική. Τα επίπεδα στο αίμα ορισμένων ορμονών, αλλάζουν όταν οι άνθρωποι στερούνται τον ύπνο για μικρό χρονικό διάστημα. Ηορμόνη λεπτίνη που δημιουργεί στους ανθρώπους το αίσθημα της πληρότητας μειώνεται.Η γκρελίνη που προάγει την πείνα αυξάνεται. Η ινσουλίνη κάνει απότομες αυξητικές διακυμάνσεις πιο πολύ σε άτομα που κοιμούνται λιγότερο. Όλες αυτές οι ορμονικές αλλαγές, πιθανόν να οδηγούν σε πρόσληψη βάρους και παχυσαρκία.Ο ύπνος μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόκληση παχυσαρκίας. Δεν είναι ο μόνος παράγοντας γιααυτό αλλά σίγουρα απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή και διερεύνηση.Βλέπουμε λοιπόν ότι χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα για τον ύπνο των παιδιών. Η ανεπαρκής διάρκεια ύπνου των παιδιών, μπορεί να είναι μια από τις αιτίες που ευθύνονται για τη μάστιγα παχυσαρκίας που εξαπλώνεται και απειλεί το μέλλον και τη ζωή των παιδιών μας.

Έφηβοι: Γιατί πρέπει να τρώνε με την οικογένεια;Οι έφηβοι οι οποίοι τρώνε μαζί με τους γονείς τους κατά τις ώρες των γευμάτων έχουν μια πιο υγιή διατροφή. Καταναλώνουν περισσότερα φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά προϊόντα σε σύγκριση με συνομήλικους τους που κατά τις ώρες των γευμάτων είναι μόνοι τους χωρίς τους γονείς τους. Η παρουσία των γονέων κατά τα γεύματα έχει καθοριστικό ρόλο για την υγιή διατροφή των εφήβων. Οι

39


διατροφικές συνήθεις που θα αποκτήσουν τα παιδιά και οι έφηβοι, θα καθορίσουν την ποιότητα της υγείας τους για όλη τους τη ζωή.Οι διαπιστώσεις αυτές προκύπτουν από έρευνα που έγινε σε 18,177 εφήβους μέσα στα πλαίσια μιας διαχρονικής μελέτης για την υγεία των εφήβωνστις Ηνωμένες Πολιτείες. Από το σύνολο των εφήβων, το 20% βρέθηκε ότι δεν έπαιρναν πρόγευμα γεγονός που είναι αρνητικό για την υγεία. Το 70% δήλωνε ότι έτρωγαν λιγότερο από 2 μερίδες φρούτων και το 55% λιγότερο από 2 μερίδεςλαχανικών. Όσον αφορά τα γαλακτοκομικά προϊόντα, 47% των εφήβων έτρωγανλιγότερο από 2 μερίδες καθημερινά. Οι ποσότητες που συστήνονται για μεγάλα παιδιά έφηβους και ενήλικες, είναι τουλάχιστο 3 έως 5 μερίδες λαχανικών, 2 έως 4 μερίδες φρούτων και 2 έως 3 μερίδες γαλακτοκομικών καθημερινά. Μια μερίδα φρούτων και λαχανικών μπορεί να είναι η ποσότητα από φρούτα ή λαχανικά που περιέχεται μέσα σε ένα μικρό ποτήρι, ή ένα μικρό ποτήρι χυμού ή ένα φρούτο (μήλο, πορτοκάλι, μπανάνα) μετρίου μεγέθους ή ακόμη ένα μικρό μπολ με σαλάτα.Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσες περισσότερες φορές εβδομαδιαίως οι έφηβοι έτρωγαν μαζί με τους γονείς τους, τόσο περισσότερο αυξάνονταν οι πιθανότητες να τρώνε πρόγευμα και περισσότερες ποσότητες φρούτων και λαχανικών. Επίσης φάνηκε ότι το 30% των εφήβων έτρωγαν μαζί με τους γονείς τους λιγότερο από 3 γεύματα εβδομαδιαίως. Το 70% των εφήβων έτρωγε τουλάχιστο 4 γεύματα εβδομαδιαίως μαζί με τους γονείς τους. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό εφήβων, της τάξης του 30%, τρώνε τα γεύματα τους ως επί το πλείστον μόνοι τους.Πολλές από τις ασθένειες που προσβάλλουν τους ενήλικες αρχίζουν από την παιδική ηλικία. Ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, η παχυσαρκία είναι ασθένειες τωνοποίων η συχνότητα αυξάνεται ανησυχητικά τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά και στους έφηβους. Η κακή διατροφή αποτελεί το θεμέλιο λίθο στις πλείστες περιπτώσεις των ασθενειών αυτών.Είναι πολύ σημαντικό να δίνεται από την παιδική και εφηβική ηλικία μια σωστή διαπαιδαγώγηση για τα θέματα διατροφής. Οι γονείς έχουν ένα καθοριστικό ρόλο να παίξουν στη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά τους θα διαλέγουν στο υπόλοιπο της ζωής τους το τι θα τρώγουν. Οι επιλογές τους σε θέματα διατροφής, θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό και την ποιότητα της υγείαςτους.Τα οικογενειακά γεύματα είναι μια πολύ καλή ευκαιρία διαπαιδαγώγησης των παιδιών και των εφήβων όσον αφορά το τι πρέπει να τρώνε. Οι γονείς δεν πρέπει να χάνουν την ευκαιρία να συνενώνουν όλη την οικογένεια γύρω από ένατραπέζι κατά τις ώρες των γευμάτων.Τα πλεονεκτήματα είναι πολλά. Εκτός από τα θετικά για τη σωματική τους υγεία λόγω καλύτερης διατροφής, παράλληλα σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία όπως η εφηβική, η τακτική επαφή με τους γονείς έχει πολλά ευεργετικά αποτελέσματα γιατον ψυχικό τους κόσμο.

40


Όλη η αλήθεια για τις δίαιτες αποτοξίνωσηςΗ αποτοξίνωση είναι από τις δημοφιλής έννοιες σε όσους υποβάλλονται συχνά σε δίαιτα! Αυτό οφείλεται στην πεποίθηση που πολλοί έχουν ότι τοξικές ενώσεις από το σώμα μας πρέπει να αποβληθούν προκειμένου να μείνουμε υγιής, ιδιαίτερα μετά από περιόδους που έχουμε κατανάλωση μεγάλη ποσότητα φαγητού, όπως τα Χριστούγεννα.Οι πιο συχνοί ισχυρισμοί που περικλείουν το μύθο της αποτοξίνωσης είναι οι παρακάτω: μαγική απώλεια βάρους, βελτίωση δυσπεψίας, καλύτερη όψη νυχιώνμαλλιών, δέρματος , βελτιωμένα ενεργειακά επίπεδα, ενίσχυση ανοσοποιητικού και περιορισμός της κυτταρίτιδας.Οι Δίαιτες αποτοξίνωσης, μπορούν να διαρκέσουν από περίπου μια ημέραμέχρι και ένα μήνα και περιλαμβάνουν:· Νηστεία για μικρές χρονικές περιόδους.· Κατανάλωση μόνο φρούτων και λαχανικών.· Αποκλεισμός αμυλούχων και γαλακτοκομικά τροφίμων.· Κατανάλωση μιας περιορισμένης ποικιλίας τροφίμων.· Αποφυγή καφεΐνης και οινοπνεύματος.

Καταρρίπτοντας τους μύθουςΕάν το ανθρώπινο σώμα συσσώρευε πράγματι τοξίνες, τότε θα αισθανόμασταν συνέχεια άρρωστοι. Ο ισχυρισμός των διαιτών αποτοξίνωσης είναι παράλογος και μη επιστημονικός. Στην πραγματικότητα, όταν λιμοκτονούμε, δηλαδή στερούμε την απαραίτητη ενέργεια (θερμίδες) από τον οργανισμό μας, τότε το σώμα μας θα αρχίσει τελικά να εκκρίνει χημικές ουσίες, που αποκαλούνται κετόνες.Αυτές οι χημικές ουσίες μπορούν να οδηγήσουν στη ναυτία, αφυδάτωση, αδυναμία, ζαλάδα και νευρικότητα. Επιπλέον, μια παρατεταμένη έλλειψη πρωτεΐνης προκαλεί στο σώμα μυϊκό καταβολισμό και μπορεί να καταστείλει το ανοσοποιητικό σας σύστημα.

Οι αρετές των φρούτων και των λαχανικώνΟι υπερασπιστές των διαιτών αποτοξίνωσης προωθούν την υπερκατανάλωση των φρούτων και των λαχανικών. Φυσικά τα φρούτα και τα λαχανικά είναι σημαντικό μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής και πρέπει όλοι να καταναλώνουμε τουλάχιστον πέντε μερίδες ημερησίως , είτε με τα γεύματα είτε ως σνακ ή επιδόρπια.Παρέχουν βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες, αλλά κανένα φρούτο ή λαχανικό δεν μπορεί κανένα τρόφιμο δεν μπορεί από μόνο του να προσφέρει πλήρη θρεπτική κάλυψη. Αυτό που ισχύει είναι ότι μόνο η ποικιλία τροφίμων συμβάλλει στην ισορροπημένη διατροφή.

41


Αλλεργία στο σιτάρι και το γάλα;Εκείνοι που προωθούν τις δίαιτες αποτοξίνωσης, συχνά υποστηρίζουν ότι για να αποτοξινωθεί, το σώμα πρέπει να αποκλειστούν τα αμυλούχα τρόφιμα καιτα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτά τα τρόφιμα παρέχουν σημαντικές θρεπτικές ουσίες.Είναι περιττό και ενδεχομένως επιβλαβές για τον οργανισμό να αποκλειστούν από τη διατροφή.Για εκείνους τους ανθρώπους που υποψιάζονται έχουν μια αληθινή αλλεργία στο γάλα ή το σιτάρι, ή οποιαδήποτε άλλα τρόφιμα, θα πρέπει να απευθυνθούν και να εξεταστούν από αλλεργιολόγο και σε περίπτωση που διαγνωστεί κάποια τροφική αλλεργία, θα πρέπει να ακολουθήσουν συγκεκριμένη διατροφή κάτω από επίβλεψη ενός επιστήμονα διαιτολόγο - διατροφολόγο.

H πραγματικότηταΗ νηστεία ή ο σοβαρός περιορισμός της κατανάλωσης τροφίμων, περιορίζουν την επαρκή πρόσληψη ενέργειας και απαραίτητων θρεπτικών ουσιών που απαιτούνται για υγεία και ευημερία. Η γρήγορη απώλεια βάρους που εμφανίζεται όταν κάποιος ακολουθεί δίαιτες αποτοξίνωσης, οφείλεται σε απώλειες υγρών, γλυκογόνου (τα καταστήματα υδατανθράκων του σώματος), μυϊκής μάζας, και όχι λίπους. Μπορείτε να αισθανθείτε κουρασμένοι και ζαλισμένοι και είναι πιθανόν να μην λαμβάνετε την ενέργεια που χρειάζεστε.Επιπλέον, το σώμα σας δεν θα έχει τα κατάλληλα καύσιμα για να ασκηθείτε, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα ευεξίας και της υγιούς συντήρησης βάρους.Τέλος, όταν επιστρέφετε στις παλιές διατροφικές σας συνήθειες, μετά από μία δίαιτα αποτοξίνωσης, οποιοδήποτε απώλεια σωματικού βάρους έχει επιτευχθεί είναι πιθανό επαναπροσληφθεί!

Τα προτερήματα της Ισορροπημένης διατροφήςΕίναι σημαντικό να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, οινοπνεύματος, τα λιπαρά και τα τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη. Εντούτοις, για να διατηρηθούν τα βέλτιστα επίπεδα υγείας, η καλύτερη προσέγγιση είναι η ισορροπημένη διατροφή.Συστήνεται η καθημερινή κατανάλωση τουλάχιστον πέντε μερίδων διαφορετικών φρούτων και λαχανικών ημερησίως, η αφθονία των δημητριακών ολικής αλέσεως, άπαχου κρέατος, ψαριού και χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα.Τέλος, είναι απαραίτητη η συστηματική φυσική δραστηριότητα!

Πρέπει να πίνουμε 8 ποτήρια νερό την ημέρα;Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που δέχονται οι διαιτολόγοι και αφοράτην ημερήσια πρόσληψη νερού είναι η εξής: …και φυσικά θα πρέπει να πίνω 8-10 ποτήρια νερό τη μέρα. Σωστά; Ο καθηγητής Ron Maughn από το πανεπιστήμιο του Loughborough στη Σκωτία, από τους πλέον ειδικούς στο χώρο της υδάτωσης, έδωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη αποσαφηνίζοντας πολλούς μύθους που κυριαρχούν στο χώρο.

42


Βλέπεις συνεχώς ανθρώπους γύρω σου να κουβαλούν ένα μπουκαλάκι νερό και αγχώνεσαι μαζί τους όταν τους βλέπεις σχεδόν καταναγκαστικά να το αδειάζουν γουλιά-γουλιά και αυτό γιατί κάποιοι τους είπαν είτε ότι αυτό είναι καλό για την υγεία και πρέπει να το κάνουν, είτε ότι αυτό αδυνατίζει, είτε ότι διαλύει το λίπος και άλλα παρόμοια. Φυσικά και δεν χρειάζεται να υποβάλλουμε τους εαυτούς μαςσε κάτι τέτοιο' αναφέρει ο καθηγητής. Ας δούμε όμως μερικά βασικά για το νερό.Κατ’ αρχάς η σημασία του νερού για τη ζωή είναι καθοριστική, αρκεί να αναφέρουμε ότι ο άνθρωπος χωρίς τροφή μπορεί να ζήσει έως και μήνες, χωρίς νερό όμως ελάχιστες μόνο μέρες. Γιατί όμως το νερό είναι τόσο σημαντικό στοιχείο για την επιβίωση μας; Το 40-60% του βάρους του ανθρώπου αποτελείται από νερό.Από αυτό τα 2/3 περίπου βρίσκονται ενδοκυτταρικά, μέσα δηλαδή στα κύτταρα μας και το υπόλοιπο εξωκυτταρικά.Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες ο άνθρωπος προσλαμβάνει και αποβάλλει περίπου 2-2,5 λίτρα ημερησίως. Από αυτό τα 1,4 λίτρα είναι τα πόσιμα υγρά, το 0,7 λίτρα από τις τροφές και περίπου 0,2 λίτρα από το νερό που προέρχεται από τις καύσεις των τροφών. Η κύρια οδός αποβολής είναι τα ούρα και σε μικρότερο βαθμό τα κόπρανα και ο ιδρώτας. Φυσικά τα δεδομένα αλλάζουν σε ένα ιδιαίτερο θερμό περιβάλλον όπου ο ιδρώτας παίζει σημαντικότερο ρόλο στην αποβολή νερού καθώς είναι κύριας σημασίας για τη διαδικασία της θερμορύθμισης, δηλαδή της διατήρησης σταθερής σε ένα συγκεκριμένο εύρος, της θερμοκρασίας του σώματος, γιατί χωρίς αυτή τη διαδικασία δεν θα ζούσαμε.Ας δούμε όμως πόσο νερό χρειαζόμαστε σήμερα και τι έχει αλλάξει από αυτό που πιστεύαμε παλιότερα. Μέχρι και πολύ πρόσφατα είχαμε τη σύσταση για κατανάλωση νερού τουλάχιστον 8 ποτηριών τη μέρα. Σήμερα αυτό δεν ισχύει.Σύμφωνα με την επίσημη θέση του Ινστιτούτου Υγείας της Εθνικής ΑκαδημίαςΕπιστημών (Institute of Medicine of the National Academies of Science) στην Αμερική για το 2004, αναφέρεται ότι το 80% των αναγκών μας καλύπτεται από πόσιμο νερό, αναψυκτικά, χυμούς, καφέ, τσάι κ.α. και το υπόλοιπο 20% από τρόφιμα. Θα πρέπει λοιπόν να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι ο καφές, το τσάι, τα αναψυκτικά, οι χυμοί και τα γάλα είναι πηγές πρόσληψης των απαραίτητων υγρών κι ας μην είναι νερό αυτούσιο.Προσοχή όμως, γιατί μπορεί κάτι από τα παραπάνω να συνδυάζεται με μεγάλες ποσότητες ζάχαρης, που και το αίσθημα της δίψας δεν ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό και μπορεί η κατάχρησή της να δυσχεραίνει τη διαδικασία ελέγχου του βάρους μας.Παράλληλα και οι τροφές συνεισφέρουν μεγάλες ποσότητες νερού στον οργανισμό και ιδιαιτέρως τα φρούτα και τα λαχανικά, που η περιεκτικότητά τους σε νερό προσεγγίζει το 90% της σύνθεσής τους. Η ντομάτα για παράδειγμα, που είναι μια στερεή τροφή, προσφέρει στο σώμα μας περισσότερο νερό από ότι το γάλα που θεωρείται μια υγρή τροφή.Επίσης, στην ίδια επίσημη θέση του Ινστιτούτου Υγείας στην Αμερική τονίζεται ότι ο καφές, τα αναψυκτικά, το τσάι και οτιδήποτε άλλο ρόφημα περιέχει καφεΐνη συμβάλλει επίσης σημαντικά στη διαδικασία της σωστής ενυδάτωσης του οργανισμού. Μέχρι πρόσφατα, ήταν ευρέως διαδεδομένη η άποψη στον κόσμο,

43


ότι η παρουσία της καφεΐνης μάλλον τα αντίθετα αποτελέσματα προκαλούσε συνδυάζοντας το με την διουρητική της δράση.Ωστόσο, σήμερα, όπως επισήμανε ο καθηγητής στην ομιλία του, έχει αποδειχθεί ότι η δράση της καφεΐνης είναι πρόσκαιρη και μικρή, χωρίς να αλλοιώνει τη διαδικασία της σωστής ενυδάτωσης του οργανισμού. Η πρόσληψη καφέ, τσαγιού, ή αναψυκτικών με καφεΐνη συμβάλλει στο θετικό ισοζύγιο υγρών για τον οργανισμό μας.Ας μην γινόμαστε μανιακοί λοιπόν προσπαθώντας να φτάσουμε τον πήχη των 8 ή και περισσοτέρων ποτηριών νερού ανά ημέρα που διάφοροι μας προτείνουν. Αγχωνόμαστε που δεν τα καταφέρνουμε και αποδίδουμε σε αυτό φαινόμενα όπως : αδυναμία, ζαλάδες, αποτυχημένες προσπάθειες απώλειας βάρους κ.α.

Η Σημασία του ΠρωινούΤο πρωινό θεωρείται ως το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας και πλέον υπάρχουνεπιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν την άποψη αυτή.Τα οφέλη από ένα τακτικό πρωινό:• Η τακτική κατανάλωση ενός αναποφλοίωτου δημητριακού, όπως η βρώμη(κουάκερ) ή ενός εμπλουτισμένου με πίτουρο για πρωινό αυξάνει τις πιθανότητες οι έφηβοι αλλά και οι ενήλικες να επιτύχουν τη συνιστώμενη πρόσληψη των 20g διατροφικών ινών την ημέρα.• Σε σύγκριση με τα άτομα που δεν καταναλώνουν πρωινό, αυτοί που τρώνε πρωινό τακτικά έχουν υψηλότερη πρόσληψη μικροστοιχείων, η ανεπάρκεια των οποίων δεν αναπληρώνεται στα επόμενα γεύματα.• Οι περισσότερες μελέτες για τη διατροφική σημασία του πρωινού αναφέρουν ότι το ημερήσιο ποσοστό ενέργειας από τα λιπαρά είναι χαμηλότερο στα άτομα που τρώνε πρωινό.• Τα άτομα που παίρνουν πρωινό τείνουν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα χοληστερόλης, σε σύγκριση με εκείνους που ξεκινούν την ημέρα τους χωρίς πρωινό.• Ένα καλά ισορροπημένο πρωινό βοηθά ιδιαίτερα τα παιδιά και τους εφήβους να ανταποκριθούν στις γνωστικές ( κατανόηση και μνήμη) και μαθησιακές απαιτήσεις της εκπαίδευσης.• Επιπλέον ένα σωστό πρωινό μειώνει το αίσθημα της πείνας για όλη την ημέρα και έτσι αποφεύγεται η κατανάλωση έτοιμων φαγητών ή περισσότερων σνακ.• Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως το πρωί οι καύσεις του οργανισμού μας είναι αυξημένες και οι θερμίδες που προσλαμβάνουμε δεν μετατρέπονται σε πρόσθετο βάρος• Το πρωινό μπορεί να επηρεάσει θετικά τη μνήμη, πιθανώς με την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.• Τα παιδιά και οι έφηβοι που παίρνουν ένα πρωινό υψηλής ενέργειας (τουλάχιστον το 20% των ενεργειακών αναγκών) επιδεικνύουν σημαντικά αυξημένη δημιουργικότητα και ικανότητα εθελοντικής άσκησης στο σχολείο.

44


ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ

· Το μέγεθος του δείγματος. Το δείγμα της έρευνας μας αποτέλεσαν έφηβοι (αγόρια και κορίτσια) ηλικίας 14- 18 ετών. Βασική μας προϋπόθεση ήταν να είναι το δείγμα όσο μεγαλύτερο. Το συνολικό δείγμα αποτέλεσαν 45 έφηβοι.

· Η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος στον πραγματικό πληθυσμό.Η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος μας δεν αναζητήθηκε με κάποιον αρχικόσχεδιασμό (φύλο), αλλά μέσω τυχαίας επιλογής μας.

· Η ειλικρίνεια του δείγματος.

· Η σαφήνεια και η πληρότητα του ερωτηματολογίου μας.Προκειμένου να φτιάξουμε ένα άρτιο, πλήρης και κατανοητό ερωτηματολόγιο,ακολουθήσαμε την παρακάτω διαδικασία:

σύνταξη του ερωτηματολογίου και διεξαγωγή μικρής έρευνας (προέρευνα σε 2-3 άτομα).

επαναδιατύπωση του ερωτηματολογίου βάση των ορθών παρατηρήσεων του δείγματος.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΗΚΕΗ έρευνα θα είναι ποσοτική με χρήση ερωτηματολογίου. Το δείγμα ήταν μαθητές, μαθήτριες, ηλικίας 14-18 ετών. Η επιλογή των εφήβων έγινε με τυχαίο τρόπο. Το δείγμα ήταν 52 έφηβοι από την περιοχή της Κοζάνης. Τα ερωτηματολόγια που μοιράστηκαν ήταν 60 και επιστράφηκαν πίσω 52.Η έρευνα έγινε τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2011. Μετά τη συλλογή των ερωτηματολογίων, έγινε η μετατροπή των αριθμών των απαντήσεων σε ποσοστά επί τοις εκατό (%) και η δημιουργία γραφημάτων.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΜΑΣΝέοι από την περιοχή της Κοζάνης ηλικίας 14-18 ετών.Οι γνώσεις και οι στάσεις τους σχετικά με τη διατροφή τους.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝΩς προς τη κατανομή του δείγματος ανάλογα με το φύλο των εφήβων το 53,85% του δείγματος ήταν αγόρια και το 46,15% ήταν κορίτσια ηλικίας 14-18 ετών.Παρατηρείται ότι το 40,38% πιστεύει ότι η διατροφή τους είναι σωστή και υγιεινή, το 34,62% πιστεύει ότι ίσως είναι σωστή και ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό, το 20% πιστεύει ότι η διατροφή του δεν είναι σωστή. Ακόμα παρατηρείται ότι η διαφορά ανάμεσα στους εφήβους που έχουν κάνει δίαιτα και σ` αυτούς που δεν έχουν κάνει δίαιτα είναι αρκετά μεγάλη.

45


Προτιμήσεις εφήβων ανάμεσα στο έτοιμο και το σπιτικό φαγητό.Ποσοστιαία κατανομή %Σπιτικό φαγητό: αγόρια 82,14% κορίτσια 79,14%Έτοιμο φαγητό: αγόρια 17,86% κορίτσια 20,83%Επιπλέον από το παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι οι έφηβοι προτιμούν το σπιτικό φαγητό, παρά το έτοιμο φαγητό. Αυτό ευτυχώς έρχεται σε σύγκρουση με τις υποθέσει μας όπου περίμεναμε σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό (σχεδόν το διπλάσιο) των εφήβων να προτιμά το έτοιμο φαγητό από το σπιτικό.Όμως ενώ φάνηκε να προτιμούν το σπιτικό φαγητό, η συντριπτική πλειοψηφία των εφήβων πηγαίνουν σε εστιατόρια τύπου fast-food. Άλλοι πηγαίνουν 1-2 φορές την εβδομάδα, ενώ παραπάνω από τους μισούς (50,5%) πηγαίνουν σε εστιατόρια τύπου fast-food 1-3 φορές το μήνα. Στην ερώτηση αν τρώνε πρωινό στο σπίτι οι περισσότεροι απάντησαν ότι τρώνε πρωινό στο σπίτι. Ακόμα ποσοστιαία λιγότεροι απάντησαν ότι τρώνε κάποιες φορές πρωινό στο σπίτι. Τέλος το 14,29% των αγοριών και το 4,17% των κοριτσιών απάντησε ότι δεν τρώει πρωινό στο σπίτι. Αυτό ευτυχώς έρχεται σε αντίθεση με τις υποθέσεις μας όπου περίμεναμε ένα αρκετά μεγαλύτερο ποσοστό των εφήβων να μην τρώει πρωινό στο σπίτι.Στο σχολείο πάλι η συντριπτική πλειοψηφία των εφήβων τρώει κάθε μέρα ή κάποιες φορές στο σχολείο.Έπειτα φάνηκε ότι και τα αγόρια και τα κορίτσια πιο συχνά τρώνε είναι τοστ και τυρόπιτα. Ενώ ακολουθεί ένα μικρό ποσοστό εφήβων να προτιμούν κουλούρι,Σάντουιτς, λουκανόπιτα κλπ.Σχεδόν το 30% των εφήβων δεν τρώει καθόλου λαχανικά. Ενώ λίγο παραπάνω από το 60% των εφήβων τρώνε λαχανικά 2-5 φορές την εβδομάδα.Το 50% των εφήβων τρώει σαλάτα με το γεύμα του κάθε μέρα.Ενώ ευτυχώς μόνο το 9% δεν τρώει σαλάτα με το φαγητό τους. Όλα αυτά έρχονται ευτυχώς και πάλι σε σύγκρουση με τις υποθέσεις μας που είχαμε κάνει ότι το 75% των εφήβων θα καταναλώνει πολύ σπάνια λαχανικά.Για άλλη μια φορά οι υποθέσεις ήταν λανθασμένες. Ενώ είχαμε υπολογίσει σχεδόν το 50% δεν θα πίνει γάλα ή δεν θα τρώει γαλακτοκομικά προϊόντα κάθε μέρα, τα αποτελέσματα ευτυχώς με διέψευσαν. Έτσι σχεδόν το 50% πίνει γάλα ήτρώει γαλακτοκομικά προϊόντα κάθε μέρα. Το 42% πίνει κάποιες μέρες γάλα ήτρώει γαλακτοκομικά προϊόντα. Ενώ ευτυχώς μόνο το 8% δεν καταναλώνει γαλακτοκομικά προϊόντα.Στην ερώτηση αν πίνουν αλκοολούχα ποτά, ένα αρκετό μεγάλο ποσοστό αγοριών (67,86%) απαντάει πως ναι πίνει αλκοολούχα ποτά ενώ μόνο το 32,14% απαντάει πως δεν πίνει καθόλου αλκοολούχα ποτά. Το 31,58% των αγοριών που πίνουν αλκοολούχα ποτά άρχισαν να πίνουν από την ηλικία των 15 ετών, ενώ το 21,05% των αγοριών άρχισαν να πίνουν από την ηλικία των 16.Αντίθετα τα μισά κορίτσια (50%) απαντούν ότι πίνουν αλκοολούχα ποτά. Ένα ο ποσοστό (8,33) κοριτσιών έχει αρχίσει αν πίνει από τα 12-13 χρόνια του, ενώ ένα ποσοστό της τάξεως του 16,67% έχει αρχίσει να πίνει από τα 14 του. Το 25% των κοριτσιών έχει αρχίσει να πίνει από τα 15 του και στα 16 του μόνο 8,33%.

46


Στη συνέχεια σχεδόν το 35% των εφήβων πίνουν αλκοόλ 1-2 φορές την εβδομάδα. Ενώ 40 παραπάνω από τους μισούς καταναλώνουν αλκοολούχα ποτά σπάνια. Τέλος το 5% απαντάει άλλο δηλαδή μόνο όταν βγαίνει με την παρέα του.Τι προτιμούν οι έφηβοι όταν πίνουν αλκοολούχα ποτά.Μπύρα 55%Κρασί 5%Ποτά με λίγο αλκοόλ 40%Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι σχεδόν το 55%των εφήβων προτιμούν μπύρα, μόνο το 5% κρασί, ενώ ένα ποσοστό της τάξεως σχεδόν του 40% προτιμούν τα ποτά με λίγο αλκοόλ όπως Smirnoff, Gordon`s space κ.α.Τέλος σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας μας, η πλειοψηφία των εφήβων φαίνεται να προσπαθεί να έχει μια σωστή και υγιεινή διατροφή. Επιπλέον καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με τις στάσεις και τις γνώσεις των εφήβων πάνω στη διατροφή τους, ήταν πολύ πιο ελπιδοφόρα από αυτό που αρχικά υποθέσαμε αλλά χρειάζεται δουλειά ακόμα ώσπου να φτάσουμε όλοι οι νέοι να έχουν μια σωστή και υγιεινή διατροφή και να ξεφύγουμε από τα βλαβερά πρότυπα της Αμερικής για παράδειγμα, σε σχέση με τη διατροφή των νέων.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ· Η έρευνα μπορεί να γίνει σε μεγαλύτερο δείγμα νέων.· Μπορούν να λάβουν υπόψη τους, τους παράγοντες που θεωρήσαμε ότι δενεπηρεάζουν την έρευνα μας, όπως την οικονομική και οικογενειακή κατάσταση του κάθε νέου.· Μπορεί το δείγμα μας να μην επιλεχθεί τυχαία, αλλά βάση της αντιπροσωπευτικότητας του πραγματικού πληθυσμού.· Μπορούν να γίνουν επιμέρους έρευνες σε απομακρυσμένα μέρη και να γίνεισύγκριση τους με την πρωτεύουσα.

47


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Πτυχιακή εργασία της Διαιτολόγου- Διατροφολόγου ΑργυρώςΑλεξανδράκη (σελ. 2-42)2. www.logodiatrofis.gr3. www.iatronet.gr4. www.ert.gr5. www.mednutrition.ge6. www.health.in.gr7. www.ebhebiatrics.gr8. www.fa3.gr9. www.mitera.gr10. www.tovima.doltnet.gr11. www.unilever.gr12. Εργασία της Τσακίρη Στέλλας- 2006

48

http://www.unilever.gr/


49


50


51


52


53


54


55


56


57


58


59


60


61


ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

62


Το ερωτηματολόγιο που έχετε στα χέρια σας, έχει συνταχθεί στα πλαίσια τουμαθήματος της ΕΥΡΕΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α’ ΕΠΑ.Λ. Εσπερινού και σκοπό έχει να ερευνήσει τις διατροφικές συνήθειες των νέων ηλικίας 14 έως 18 ετών. Η έρευνα είναι ανώνυμη.Θα σας παρακαλούσα να απαντήσετε με ειλικρίνεια.Ευχαριστώ εκ των προτέρων.

1)Φύλο:α) Αγόρι β)Κορίτσι

2)Ηλικία:α)14 β)15 γ)16 δ)17 ε)18

3)Νομίζεις πως η διατροφή σου είναι γενικά σωστή και υγιεινή;α)ναι β)ίσως γ)όχι δ)ΔΓ/ΔΑ

4) Έχεις κάνει ποτέ δίαιτα;α)ναι β)όχι

5)Αν ναι, ποιος σου τη σύστησε;α) Διαιτολόγος-Διατροφολόγος β)Φίλοι/Συγγενείςγ)Βρήκα τη δίαιτα σε κάποιο περιοδικό δ)Βρήκα τη δίαιτα στο internetε)Κανείς. Έκανα ότι νόμιζα καλύτερο ε)Άλλο:……….........

6) Γυμνάζεσαι; καθόλου λίγο(1-2 φορές/εβδομάδα) Αρκετά συχνά(3-5 φορές/εβδομάδα) Άλλο:................

7) Προτιμάς το σπιτικό ή το έτοιμο φαγητό;α)σπιτικό φαγητό β)έτοιμο φαγητό

8)Πηγαίνεις σε εστιατόρια τύπου fast-food;α)ναι β)όχι

9)Αν ναι, πόσες φορές την εβδομάδα; κάθε μέρα 3-4 φορές/εβδομάδα 1-2 φορές/εβδομάδα 2-3 φορές/μήνα Άλλο:...........

10)Όταν πηγαίνεις σε εστιατόρια τύπου fast-food τι τρως συνήθως;α)club sandwich γ)cheeseburger ε)άλλο:…………β)hamburger δ)σουβλάκι

63


11)Πόσα ποτήρια νερό πίνεις περίπου την ημέρα;(γράψε στο κουτάκι τον αριθμό των ποτηριών που πίνεις ημερησίως)

12)Γνωρίζεις ότι οι έφηβοι πρέπει να πίνουν τουλάχιστον 1,5 L(6-8 ποτήρια) νερό την ημέρα;α) ναι β) όχι γ)ΔΓ/ΔΑ

13)Αξιολόγησε με βάση την άποψη σου τα παρακάτω γεύματα:(5-πολύ σημαντικό, 4-αρκετά σημαντικό, 3-σημαντικό, 2-όχι και τόσο σημαντικό, 1-ασήμαντο)(…..)Πρωινό (…..)Απογευματινό (…..)Κολατσιό(δεκατιανό) (…..)Βραδινό(…..)Μεσημεριανό

14)Τρως πρωινό στο σπίτι;α)ναι β)κάποιες φορές γ)όχι

15)Αν ναι, τι τρως για πρωινό συνήθως;α)γάλα με δημητριακά γ)τοστβ)φρυγανιές δ)άλλο:.................

16)Τρως στο σχολείο;α)ναι β)κάποιες φορές γ)όχι

17)Αν ναι, τι τρως συνήθως;(γράψε από κάτω τι τρως).................................................................................

18)Πόσες φορές την εβδομάδα καταναλώνεις λαχανικά(εκτός από σαλάτα); 1 φορά έως και καθόλου 2-3 φορές την εβδομάδα 3-5 φορές την εβδομάδα Άλλο:..........................

19)Τρως σαλάτα με το φαγητό σου;α)ναι β)κάποιες φορές γ)όχι

20)Σου αρέσουν τα φρούτα; καθόλου λίγο αρκετά πάρα πολύ21)Πόσες φορές την εβδομάδα τρως κρέας; κάθε μέρα 3-4 φορές/εβδομάδα 1-2 φορές/εβδομάδα

64


2-3 φορές/μήνα Άλλο:................

22)Πόσες φορές την εβδομάδα τρως ψάρι;α)1-2 φορές/εβδομάδαβ)2-3 φορές/εβδομάδαγ)2-3 φορές/μήναδ)Άλλο:................

23)Πίνεις γάλα ή τρως γαλακτοκομικά προϊόντα κάθε μέρα;α)ναι β)κάποιες φορές γ)όχι

24)Πίνεις αναψυκτικά;α)ναι β)όχι

25)Αν ναι, πόσο συχνά; κάθε μέρα 3-4 φορές/εβδομάδα 1-2 φορές/εβδομάδα σπάνια(1-2 φορές/μήνα) Άλλο:.................

26)Πίνεις αλκοολούχα ποτά;α)ναι β)όχι

27)Αν ναι, από τι ηλικία άρχισες να καταναλώνεις αλκοολούχα ποτά;(γράψε στο κουτάκι την ηλικία που άρχισες να πίνεις αλκοολούχα ποτά)

28)Αν ναι, πόσο συχνά πίνεις; 3-4 φορές/εβδομάδα 1-2 φορές/εβδομάδα σπάνια(1-2 φορές/μήνα) Άλλο:.................

29)Όταν πίνεις αλκοολούχα ποτά τι προτιμάς συνήθως; μπύρα κρασί ποτά με λίγο αλκοόλ(SMIRNOFF, GORDON’S SPACE κ.α.) άλλο

65

ΚΕΠΛΗΝΕΤ Καστοριάςplinet.kas.sch.gr/project/attachments/article/125/... · web...

Documents