-Идлэгшонхор Falco cherrug

Монгол улсын их сургуульХэрэглээний шинжлэх ухаан , инженерчлэлийн сургуульЦөмийн эрчим хүч-3

Идлэгшонхор• Монгол оронд 436 зүйл

махчин шувуу бүртгэгдсэний дотор єдрийн махчин шувууны багт 36 овог 38 зїйл шувуу байдгаас нэг тєлєєлєгч нь шонхорын тєрлийн шувууд юм. Дэлхийд шонхорын 60 орчим зїйл байдаг ба монгол оронд 10 зїйл шонхор бий. Идлэг шонхор /Falcon cherrug/ нь манайд тархсан шонхоруудаас хамгийн том биетэй нь юм.

Биологийнангилал

• Аймаг: Амьтан• Хүрээ: Хөвчтөн• Дэд хүрээ: Сээр нуруутан• Анги: Шувуу• Баг: Өдрийн махчин шувуутан• Овог: Шонхрынхон• Төрөл: Falco• Дэд төрөл: (Hierofalco)• Зүйл: F. cherrug

Идлэгшонхрын.тархалт

Шар = үрждэгХөх = өвөлждөгНогоон = жил тойрон байдаг

Монголорондахь , тархалт тоо толгой

• Түргэн, Хархираа, Монгол Алтайн нурууны дагуу Ховд голын эхнээс Булган, Үенчийн гол, Тайшир, Их богд, Тэс гол, Дэлгэр мөрний дунд хэсэг, Идэр, Чулуут, Улз, Туул, Хэрлэн, Онон, болон Эгийн гол, Буйр, Халх Нөмрөгийн савд тархжээ.

• Төгөл бургас шугуйтай голын хөндийд амьдарна.• 2010 онд явуулсан судалгаагаар Монгол оронд 6830

орчим идлэг шонхор байгаа гэсэн дүн мэдээ гарчээ. Энэ нь дэлхий дээрх нийт идлэг шонхрын 45 орчим хувь нь манай улсад байна гэсэн үг юм

Гадаад төрх• Эм шонхор эрээсээ арай том

биетэй байх ба эр шонхорын биеийн урт 42-50 см, эм нь 52-59 см, эрийн далавчны дэлгэц нь 104-114 см, эм нь 120-120 см байдаг. Эрийн жин 820-890 г, эм нь 970-1130 г хүрдэг. Өд сөд нь цайвар хүрнээс хар бараан зүстэй байх ба цээж эвлий гуяны хучигч өдөндөө хар бараан харавтар толбонуудтай. Сүүлэндээ цайвар бараан хөндлөн судлуудтай. Эмийнх нь зүс эрээсээ арай бүдгэвтэр байна.

Хоолтэжээл• Ìîíãîë îðíû èäëýã øîíõîðûí èäýø

òýæýýë á¿ðýëäõ¿¿íä• 7 îâãèéí õàòóó äàëàâ÷òàí

áóþó öîõ (COELOPTERA), 1 ç¿éë

• ìºëõºã÷, 15 îâãèéí 29 ç¿éë øóâóó, 6 îâãèéí 14 ç¿éë õºõòºí àìüòàä îðäîãèéã òîãòîîâ.

• Гол хоол тэжээл нь огтоно, хулгана, зурам, үлий зэрэг болно.

үржиил

• Шонхрууд гуравдугаар сарын сүүлчээр өндөглөдөг. нэг хос нь 4-5 өндөг гаргаж, түүнээс 40-50 хувь нь бойждог байна

• Идлэг шонхрын хувьд үүр засдаггүй, бусад шувууны үүрэнд эсвэл нөмөртэй газар таарвал хайрган дээр шууд л өндөглөж орхино.

• Шонхрууд хосоороо амьдардаг бөгөөд тус тусын эзэмшил нутагтай, өөрийн эзэмшилд өөр шувуу орж ирвэл газар нутгаа хамгаалан тулалдах үе ч гарна.

• Монгол орны хувьд идлэг шонхор шувууны нєєц харьцангуй хэвийн байгаа гэсэн олон улсын байгууллагын дүгнэлтийн дагуу CITES - ийн Ан амьтны байнгын хорооны 2009 оны 58 дугаар хуралдааны шийдвэрээр 2009-2010 онд Монгол улсаас жилдээ 300 хүртэл тооны идлэг шонхор шувууг барьж, экспортлож болохыг зєвлємж болгосон билээ. Дээрхи зєвлємжийг үндэслэн Засгийн газраас 2009 онд гадаадад амьдаар гаргах идлэг шонхор шувууны тоог 300 хүртэл толгой байхаар тогтоосон.

• Гадаадад 2000-2009 он хїртэл хугацаанд 2538 толгой идлэг шонхор шувууг амьдаар нь гаргажээ.

МОНГОЛУЛСЫН Y НДЭСНИЙ –ШУВУУ ИДЛЭГШОНХОР

• Одоогоор дэлхийн нийт 87 улс орон Үндэсний шувууг (National Bird) сонгон зарлажээ.

• Идлэг шонхор шувууны тоо толгой, тархацад эрдэм шинжилгээний байгууллагын хийсэн судалгааны дүнг үндэслэн 2006-2007 онд гадаадад жил бүр гаргах идлэг шонхор шувууны тооны дээд хязгаарыг 300 хүртэл толгой, түүний жишиг үнийг 10000 ам.доллар, төлбөрийг 9000 ам.доллар, хураамжийг 800 ам.доллар байхаар тус тус тогтоосон.

• Шонхор шувуу уствал ямар нөлөө экосистемт нөлөөлөх ? • Энэ үр дүн бидний ахуй амьдралд нөлөөлөх үү ?