სა­მო­ქა­ლა­ქო­ გა­ნათ­ლე­ბის­ გზამ­კ­ვ­ლე­ვის­ მი­ზა­ნია­

შეგ­ძი­ნოთ­ ცოდ­ნა­ რა­თა­ უკეთ­ გა­ი­გოთ­ დე­მოკ­რა­

ტია­და­მი­სი­გან­ვი­თა­რე­ბა­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში,­მო­ქა­

ლა­ქე­ე­ბის­რო­ლი­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში.­

ზო­გის­თ­ვის­ გზამ­კ­ვ­ლე­ვი­ შე­საძ­ლოა­ იყოს­ შე­სა­ვა­

ლი­და­ცოდ­ნა­სრუ­ლი­ად­ახა­ლი­იდე­ე­ბის­მი­მარ­თუ­

ლე­ბით,­ზო­გის­თ­ვის­კი­იყოს­ნაც­ნო­ბი­თე­მე­ბის­მი­

მო­ხილ­ვა.­ იმის­ მი­უ­ხე­და­ვად,­ თუ­ დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­

მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბის­შე­მეც­ნე­ბის­რო­მელ­ეტაპ­ზე­იმ­ყო­

ფე­ბით,­ ეს­ მოგ­ზა­უ­რო­ბა­ სა­ვა­რა­უ­დოდ­ მთე­ლი­ სი­

ცოცხ­ლის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ გაგ­რ­ძელ­დე­ბა,­ რად­გან­

დე­მოკ­რა­ტი­ის­თან­მ­დე­ვი­პრო­ცე­სია­რო­გორც­უდი­

დე­სი­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­ასე­ვე,­დი­დი­

პა­სუ­ხიმ­გებ­ლო­ბე­ბიც.­თქვენ­მო­გი­წევთ­მთე­ლი­გო­

ნე­ბი­თა­და­გუ­ლით­ჩა­ერ­თოთ­ამ­პრო­ცეს­ში­და­გა­აც­

ნო­ბი­ე­როთ,­თუ­რო­გო­რი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­თქვე­ნი­

რო­ლი­ქვე­ყა­ნა­ში­დე­მოკ­რა­ტი­ის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­სა­და­

მი­სი­სა­თა­ნა­დო­გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის.­

0 5 > შ ე ს ა ვ ა ლ ი

0 8 > ნ ა წ ი ლ ი I > ი ნ დ ი ვ ი დ ი , ს ა ხ ე ლ მ წ ი ფ ო და კ ო ნ ს ტ ი ტ უ ც ი ა

1 8 > ნ ა წ ი ლ ი I I > ადა მ ი ა ნ ი ს უფ ლე ბ ე ბ ი

2 4 > ნ ა წ ი ლ ი I I I > ს ა მ ო ქა ლა ქ ო ს ა ზო გ ა დ ო ე ბ ა და მ ო ქა ლა ქ ე თა მ ო ნ ა წ ი ლე ო ბ ა

3 4 > ნ ა წ ი ლ ი I V > არ ჩ ე ვ ნ ე ბ ი და წ არ მ ო მ ად გ ე ნ ლ ო ბ ი თი დე მ ო კ რ ა ტ ი ა

4 0 > ნ ა წ ი ლ ი V > გ ე ნ დე რ უ ლ ი თა ნ ა ს წ ო რ ო ბ ა და მ ი ს ი უზ რ უ ნ ვ ე ლ ყ ო ფა

4 6 > ნ ა წ ი ლ ი V I > მ ე დ ი ი ს რ ო ლ ი დე მ ო კ რ ა ტ ი უ ლ ს ა ზო გ ა დ ო ე ბ ა შ ი

5 5 > დე მ ო კ რ ა ტ ი ი ს პრ ი ნ ც ი პ ე ბ ი

5 8 > ს ა ჭი რ ო რ ე ს უ რ ს ე ბ ი და ბ მ უ ლე ბ ი

3

4

შე­სა­ვა­ლი

ნამ­დ­ვი­ლად­გვჭირ­დე­ბა­თუ­არა­მთავ­რო­ბა?­რა­არის­კარ­გი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­ძი­რი­თა­დი­ელე­მენ­ტე­ბი?­რა­არის­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი?­რა­ტომ­არის­მო­ქა­ლა­ქის­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­და­გო­ნივ­რუ­ლი­ქმე­დე­ბე­ბი­ აუცი­ლე­ბე­ლი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­თ­ვის?­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­ მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბა­ გუ­ლის­ხ­მობს­ თუ­ არა­ მო­ქა­ლა­ქის­ პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბებს?­რა­ჩვე­ვე­ბი­და­კომ­პე­ტენ­ცი­ე­ბია­სა­ჭი­რო­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­თ­ვის?­რა­ტომ­არის­სა­მო­ქა­ლა­ქო­გა­ნათ­ლე­ბა­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი?

სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში,­ სა­დაც­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­გა­ნათ­ლე­ბა­სა­და­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­ ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი­ტრა­დი­ცი­ე­ბი­ არ­ აქვს,­ მო­ქა­ლა­ქე­თა­ ცნო­ბი­ე­რე­ბის­ ამაღ­ლე­ბა­სა­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ცხოვ­რე­ბა­ში­მათ­აქ­ტი­ურ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას­გა­დამ­წყ­ვე­ტი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­აქვს.­

საბ­ჭო­თა­მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ჯერ­კი­დევ­ღრმად­არის­ფეს­ვ­გად­გ­მუ­ლი.­ ის­გუ­ლის­ხ­მობს­ისეთ­ქვე­ყა­ნას,­ სა­დაც­სა­ხელ­მ­წი­ფო­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ორი­გან­ცალ­კე­ვე­ბუ­ლი,­ ურ­თი­ერ­თ­და­პი­რის­პი­რე­ბუ­ლი­ ერ­თე­უ­ლია­ და­ იერარ­ქი­უ­ლად­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ზე­ ზე­ვით­დგას.­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­ხში­რად­არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან­და­მი­სი­წევ­რე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბას­თან­ აიგი­ვე­ბენ.­ იმის­გა­მო,­რომ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­დიდ­ნა­წილს­სო­ცი­ა­ლურ­და­ეკო­ნო­მი­კურ­პრობ­ლე­მებ­თან­ბრძო­ლა­უწევს,­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­ხში­რად­არ­აქვთ­­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­დრო­და­მო­ტი­ვა­ცი­ა,­რომ­თა­ვი­სი­ენერ­გია­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­პრობ­ლე­მე­ბის­გა­დაჭ­რის­კენ­მი­მარ­თონ.­

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მო­მა­ვა­ლი­თქვენს­ხელ­ში­ა.­ქვეყ­ნის­რი­გი­თი­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­მო­მა­ვალ­შიც­ მო­ახ­დენთ­გავ­ლე­ნას­ იმა­ზე,­თუ­რო­გორ­გან­ვი­თარ­დე­ბა­დე­მოკ­რა­ტია­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში.­ჯან­სა­ღი­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­პრო­ცე­სი­აქ­ტი­უ­რი­და­მა­ღა­ლი­ცნო­ბი­ე­რე­ბის­მქო­ნე­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­გა­რე­შე­ვერ­წა­რი­მარ­თე­ბა.­შე­საძ­ლო­ა,­სა­მო­ქა­ლა­ქო­გა­ნათ­ლე­ბის­ გზამ­კ­ვ­ლევ­მა­თქვენს­ ყვე­ლა­ კითხ­ვას­ არ­ უპა­სუ­ხოს,­თუმ­ცა­ ის­ მოგ­ცემთ­სა­ფუძ­ველს,­უკეთ­გა­აც­ნო­ბი­ე­როთ­თქვე­ნი,­რო­გორც­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მო­ქა­ლა­ქის­პო­ტენ­ცი­ა­ლი,­თქვე­ნი­უფ­ლე­ბე­ბი­და­მო­ვა­ლე­ო­ბე­ბი,­ისე­ვე­რო­გორც­ის,­თუ­რა­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­გა­გაჩ­ნი­ათ­თქვე­ნი­ქვეყ­ნის­მო­მა­ვალ­ზე­ზე­მოქ­მე­დე­ბი­სა­და­შეც­ვ­ლი­სათ­ვის.­­

სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ დე­მოკ­რა­ტი­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ პა­რა­ლე­ლუ­რად,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­დას­ჭირ­დე­ბათ­ახა­ლი­ცოდ­ნის,­უნარ­­­ჩ­ვე­ვე­ბი­სა­და­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის­შე­ძე­ნა.­ისე­თი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­პი­რო­ბებ­ში,­სა­დაც­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­არ­აქვთ­ეს­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­უნა­რე­ბი,­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის­მი­ღე­ბა­შე­საძ­ლოა­მოხ­დეს­ერ­თ­გ­ვარ­ვა­კუ­უმ­ში,­ასა­ხავ­დეს­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­მო­საზ­რე­ბას,­თუმცა­თა­ვად­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­კი­არც­ისე­კარ­გი­და­უფ­რო­მე­ტიც,­შე­საძ­ლოა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის­სა­ზი­ა­ნოც­კი­იყოს.­­

5

6

7

ზო­გა­დად­მკვლე­ვა­რე­ბი­თან­ხ­მ­დე­ბი­ან,­რომ­ჯან­სა­ღი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პრო­ცეს­ში­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს­როლს­ას­რუ­ლე­ბენ.­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბებ­ში­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­მო­უ­წო­დე­ბენ­მი­ი­ღონ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი­ან­იმოქ­მე­დონ­იმი­სათ­ვის,­რა­თა­წინ­წა­მო­წი­ონ­და­და­იც­ვან­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­სა­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ინ­ტე­რე­სე­ბი.

დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­ ქვეყ­ნე­ბის­ უმე­ტე­სო­ბა­რეს­პუბ­ლი­კა­ა.­ ეს­ არის­ არა­პირ­და­პი­რი­დე­მოკ­რა­ტი­ა,­სა­დაც­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლად­ირ­ჩე­ვენ­წარ­მო­მად­გე­ნელს,­რო­მელ­მაც­მა­თი­სა­ხე­ლით­უნ­და­მი­ი­ღოს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი­და­­მარ­თოს­ქვე­ყა­ნა.­ამ­სის­ტე­მის­პი­რო­ბებ­ში­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­მარ­თა­ლია­ყო­ველ­დღი­უ­რად­არ­არი­ან­პირ­და­პირ­ჩარ­თუ­ლი­ქვეყ­ნის­მარ­თ­ვა­ში,­თუმ­ცა­ხალ­ხი­მა­ინც­წარ­მო­ად­გენს­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­წყა­როს.­შე­სა­ბა­მი­სად,­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­არ­სე­ბით­როლს­თა­მა­შო­ბენ­ქვე­ყა­ნა­ში­მიმ­დი­ნა­რე­პრო­ცე­სებ­ში,­რის­თ­ვი­საც­ისი­ნი­უნ­და­იც­ნობ­დ­ნენ­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­პრინ­ცი­პებს,­გა­აჩ­ნ­დეთ­კონ­კ­რე­ტუ­ლი­უნარ­­­ჩ­ვე­ვე­ბი­და­გან­წყო­ბა­­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­ხელს­შე­უწყო­ბენ­დე­მოკ­რა­ტი­ის­გან­ვი­თა­რე­ბას.­

სა­მო­ქა­ლა­ქო­გა­ნათ­ლე­ბის­გზამ­კ­ვ­ლე­ვის­მი­ზა­ნია­შეგ­ძი­ნოთ­ცოდ­ნა­რა­თა­უკეთ­გა­ი­გოთ:­

­­დე­მოკ­რა­ტი­ა;­­დე­მოკ­რა­ტი­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში;­­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­რო­ლი­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში.

ზო­გის­თ­ვის­ გზამ­კ­ვ­ლე­ვი­ შე­საძ­ლოა­იყოს­შე­სა­ვა­ლი­და­ცოდ­ნა­ სრუ­ლი­ად­ახა­ლი­იდე­ე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით,­ზო­გის­თ­ვის­კი­ეს­იქ­ნე­ბა­მი­მო­ხილ­ვა­იმ­თე­მე­ბი­სა,­რომ­ლე­ბიც­მათ­თ­ვის­უკ­ვე­ნაც­ნო­ბი­ა.­იმის­მი­უ­ხე­და­ვად,­თუ­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბის­შე­მეც­ნე­ბის­რო­მელ­ეტაპ­ზე­იმ­ყო­ფე­ბით,­ეს­მოგ­ზა­უ­რო­ბა­სა­ვა­რა­უ­დოდ­მთე­ლი­სი­ცოცხ­ლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­გაგ­რ­ძელ­დე­ბა,­რად­გან­დე­მოკ­რა­ტი­ის­თან­მ­დე­ვი­პრო­ცე­სია­რო­გორც­უდი­დე­სი­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­ასე­ვე,­დი­დი­პა­სუ­ხიმ­გებ­ლო­ბე­ბიც.­თქვენ­მო­გი­წევთ­მთე­ლი­გო­ნე­ბი­თა­და­გუ­ლით­ჩა­ერ­თოთ­ამ­პრო­ცეს­ში­და­გა­აც­ნო­ბი­ე­როთ,­თუ­რო­გო­რი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­თქვე­ნი­რო­ლი­ქვე­ყა­ნა­ში­დე­მოკ­რა­ტი­ის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­სა­და­მი­სი­სა­თა­ნა­დო­გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის.­

8

9

ნა წი ლი I ინ დი ვი დი , სა ხელ მ წი ფო

და კონ ს ტი ტუ ცია

ნამ­დ­ვი­ლად­გვჭირ­დე­ბა­თუ­არა­მთავ­რო­ბა?­რა­არის­მთავ­რო­ბის­ძი­რი­თა­დი­მი­ზა­

ნი?­რა­რო­ლი­აქვს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ას?­რო­გორ­მო­ვიქ­ცეთ­რო­დე­საც­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­

ბე­ბი­ირ­ღ­ვე­ვა?­რო­გო­რია­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­შტო­ე­ბი­და­პა­სუ­ხის­მ­გებ­

ლო­ბე­ბი?­რა­არის­კარ­გი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­ძი­რი­თა­დი­ელე­მენ­ტე­ბი?­

ნამ­დ­ვი­ლად­გვჭირ­დე­ბა­თუ­არა­მთავ­რო­ბა?

სად­იწყე­ბა­და­მთავ­რ­დე­ბა­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში,­სა­დაც­არ­არის­მთავ­რო­ბა­ და­ კა­ნო­ნე­ბი?­ რა­ ზღუ­დავს­ ადა­მი­ა­ნის­ თა­ვი­სუ­ფალ­ ქმე­დე­ბას?­ მა­გა­ლი­თად,­ ისეთ­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში,­ სა­დაც­ არ­ არის­ მთავ­რო­ბა/­ფორ­მა­ლუ­რი­ წე­სე­ბი,­რო­გორ­და­ი­ცავს­ადა­მი­ა­ნი­სა­კუ­თარ­ინ­ტე­რე­სებს?­რა­მე­ქა­ნიზ­მე­ბით­და­ი­ცავს­ადა­მი­ა­ნი­ სა­კუ­თარ­ სი­ცოცხ­ლეს?­რა­ მოხ­დე­ბა­ მა­შინ,­თუ­რო­მე­ლი­მე­ ადა­მი­ა­ნის­თ­ვის­პი­რა­დი­კე­თილ­დღე­ო­ბა­ უფ­რო­ღი­რე­ბუ­ლი­აღ­მოჩ­ნ­დე­ბა,­ ვიდ­რე­სხვა­ადა­მი­ა­ნის­სი­ცოცხ­ლის­ უფ­ლე­ბა?­ უკონ­ტ­რო­ლო­ (ბუნებრივად­თა­ვი­სუ­ფალ)­ გა­რე­მო­ში­ ასეთ­კითხ­ვებ­ზე­პა­სუ­ხის­გა­ცე­მას­შე­საძ­ლოა­გა­დამ­წყ­ვე­ტი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­ჰქონ­დეს.­

ბუ­ნე­ბით­მდგო­მა­რე­ო­ბა­შიც­კი,­სა­დაც­არ­არის­მთავ­რო­ბა­ან­კა­ნო­ნე­ბი,­ადა­მი­ანს­აქვს­ფუნ­და­მენ­ტუ­რი­უფ­ლე­ბე­ბი­მხო­ლოდ­იმი­ტომ,­რომ­ის­და­ი­ბა­და­(ბუნებრივი­უფ­ლე­ბე­ბი).­ არ­სე­ბობს­დი­დი­ალ­ბა­თო­ბა­ იმი­სა,­რომ­ბუ­ნე­ბი­თი­მდგო­მა­რე­ო­ბის­ პი­რო­ბებ­ში­ ეს­ უფ­ლე­ბე­ბი­ სა­ერ­თოდ­და­ი­კარ­გოს.­ ადა­მი­ა­ნუ­რი­ ბუ­ნე­ბის­ მიდ­რე­კი­ლე­ბე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­ყო­ველ­თ­ვის­გა­მოჩ­ნ­დე­ბა­ისე­თი­ადა­მი­ა­ნი,­რო­მე­ლიც­ად­ვი­ლად­გა­და­ა­ბი­ჯებს­ სა­კუ­თა­რი­ თა­ვი­სუფ­ლე­ბის­ საზღ­ვ­რებს­ და­ შე­ეც­დე­ბა­ შეზღუ­დოს­ სხვა­ადა­მი­ან­თა­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ უფ­ლე­ბე­ბი.­ ბუ­ნე­ბი­თი­ სა­მარ­თ­ლის­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში­ არ­ არის­მთავ­რო­ბა­და­კა­ნო­ნის­უზე­ნა­ე­სო­ბა,­რის­გა­მოც­ადა­მი­ა­ნებს­სა­კუ­თა­რი­ბუ­ნებ­რი­ვი­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვა­თა­ვად­ვე­ უწევთ.­ ძა­ლი­ან­ ბევ­რი­ სცე­ნა­რის­ წარ­მოდ­გე­ნა­ შე­იძ­ლე­ბა,­თუ­ რო­გორ­ მოხ­დე­ბა­ ასეთ­ პი­რო­ბებ­ში­ ადა­მი­ან­თა­ მშვი­დო­ბი­ა­ნი­ თა­ნაცხოვ­რე­ბი­სა­და­ უნი­ვერ­სა­ლუ­რი­ უფ­ლე­ბე­ბის­ შე­ლახ­ვა­ და­ გა­ნად­გუ­რე­ბა.­ ბუ­ნე­ბი­თი­ სა­მარ­თ­ლის­(ბუნებრივი­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვის)­პი­რო­ბებ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­ლო­გი­კუ­რია­რომ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ­გა­აც­ნო­ბი­ე­რა­„კანონიერი­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მქონე­ავ­ტო­რი­ტე­ტის“­აუცი­ლებ­ლო­ბა.­ეს­უკა­ნას­კ­ნე­ლი­შეძ­ლებს­იმ­ძი­რი­თა­დი­პრობ­ლე­მე­ბის­გა­დაჭ­რას,­რომ­ლე­ბიც­თავს­იჩე­ნენ­ბუ­ნე­ბი­თი­სა­მარ­თ­ლის­არ­სე­ბო­ბის­პი­რო­ბებ­ში.­

ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­არის­ის­მე­ქა­ნიზ­მი,­რო­მელ­საც­აქვს­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­შექ­მ­ნას­ისე­თი­კა­ნო­ნე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­შე­საძ­ლე­ბელს­გახ­დი­ან­ადა­მი­ან­თა­მშვი­დო­ბი­ან­თა­ნაცხოვ­რე­ბას,­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­უსაფ­რ­თხო­და­ღირ­სე­ულ­საცხოვ­რე­ბელ­პი­რო­ბებს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­სა­და­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში.­ბუ­ნე­ბი­თი­მდგო­მა­რე­ო­ბის­მქო­ნე­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში,­სა­დაც­არ­არის­მთავ­რო­ბა­ან­კა­ნო­ნე­ბი,­რო­დე­საც­ადა­მი­ა­ნის­სი­ცოცხ­ლე,­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა,­სა­კუთ­რე­ბა­ან­მის­წ­რა­ფე­ბე­ბი­რის­კის­ქვეშ­დგე­ბა,­ადა­მი­ა­ნი­იწყებს­ფიქრს­მა­თი­დაც­ვის­გზებ­ზე.­რა­შე­უძ­ლია­ადა­მი­ანს,­რო­გორც­ინ­დი­ვიდს,­გა­ა­კე­თოს­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში?­შე­კითხ­ვა­ეხ­მა­რე­ბა­ ადა­მი­ა­ნებს­ უკე­თე­სად­ გა­ერ­კ­ვ­ნენ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ არ­სე­ბო­ბის­ მი­ზე­ზებ­ში.­იმის­გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბის­შე­დე­გად,­რომ­მთლი­ა­ნო­ბა­ში­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­არ­შეს­წევს­უნა­რი­და­იც­ვას­თავი­სი­წევ­რე­ბის­ბუ­ნებ­რი­ვი­უფ­ლე­ბე­ბი,­ჩნდე­ბა­სხვა­ტი­პის­ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­სა­ჭი­რო­ე­ბა.­ეს­უნ­და­იყოს­ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­რო­მელ­საც­ექ­ნე­ბა­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­და­ავ­ტო­რი­ტე­ტი­და­ად­გი­ნოს­გარ­კ­ვე­უ­ლი­წე­სე­ბი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის.­თა­ვის­მხრივ,­ასე­თი­წე­სე­ბი­უზ­რუნ­ველ­ყოფს­ მდგრა­დო­ბას,­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ დი­ნა­მი­უ­რი­ და­ მშვი­დო­ბი­ა­ნი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­პა­რა­ლე­ლუ­რად.­აუცი­ლე­ბე­ლი­ხდება­ისეთი­კა­ნო­ნე­ბის­შექ­მ­ნა,­რომ­ლე­ბიც­და­ი­ცა­ვენ­რო­გორც­პი­რად,­ისე­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ინ­ტე­რე­სებს.­გარ­და­ამი­სა,­ასეთ­ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ას­უნ­და­ჰქონ­დეს­კა­ნო­ნი­ე­რი­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­და­ავ­ტო­რი­ტე­ტი­ერ­თის­მხრივ­იმის­თ­ვის,­რომ­შექ­მ­ნას­გარ­კ­ვე­უ­ლი­წე­სე­ბი,­ ხო­ლო­მე­ო­რეს­მხრივ­–­უზ­რუნ­ველ­ყოს­დად­გე­ნი­ლი­წე­სე­ბი­სა­და­კა­ნო­ნე­ბის­დაც­ვა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თი­თო­ე­უ­ლი­წევ­რის­მი­ერ.­

ამ­გ­ვა­რად,­მივ­დი­ვართ­ისე­თი­კა­ნო­ნი­ე­რი­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­მქო­ნე­ავ­ტო­რი­ტე­ტის­არ­სე­ბო­ბის­ აუცი­ლებ­ლო­ბამ­დე,­ რო­მე­ლიც­ შეძ­ლებს­ სრუ­ლი­ად­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი,­ ცალ­კე­უ­ლი­ ინ­დი­ვი­დე­ბის­ ან­ ჯგუ­ფე­ბის­ ხში­რად­ რა­დი­კა­ლუ­რად­ და­პი­რის­პი­რე­ბუ­ლი­ ინ­ტე­რე­სე­ბის­გარ­დაქ­მ­ნას­სა­ერ­თო­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­მიზ­ნად,­რო­მე­ლიც­ჰარ­მო­ნი­უ­ლად­ მიდის­ ერ­თი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­ მო­ქა­ლა­ქე­ებ­მა­ უნ­და­ დათ­მონ­ რი­გი­უფ­ლე­ბე­ბი,­რი­თაც­და­ი­ცა­ვენ­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ინ­ტე­რე­სებს­და­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­უსაფ­რ­თხო­და­მშვი­დო­ბი­ან­თა­ნაცხოვ­რე­ბას.­ამის­ერ­თ­­ერ­თი­სა­უ­კე­თე­სო­მა­გა­ლი­თია­ის,­რომ­ადა­მი­ა­ნებს­არ­აქვთ­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­იმის­თ­ვის,­რომ­მო­პა­რონ­რა­ი­მე­თა­ვის­მე­ზო­ბელს.­ეს­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­არის­აკ­რ­ძა­ლუ­ლი,­რად­გან­ის­არა­კა­ნო­ნი­ე­რი­ა.­ამ­სა­კითხ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით­მე­­1­7­­ე­სა­უ­კუ­ნის­ფი­ლო­სო­ფოს­მა,­ჯონ­ლოკ­მა­სო­ცი­ა­ლუ­რი­კონ­ტ­რაქ­ტის­თე­ო­რი­ის­მი­სე­უ­ლი­ვერ­სია­ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბა.­

რა­არის­მთავ­რო­ბის­ძი­რი­თა­დი­მი­ზა­ნი?­

ლო­კის­თა­ნახ­მად,­სო­ცი­ა­ლუ­რი­კონ­ტ­რაქ­ტი­ინ­დი­ვი­დებ­სა­და­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­შო­რის­არის­სა­უ­კე­თე­სო­გზა­იმ­პრობ­ლე­მე­ბის­გა­და­საჭ­რე­ლად,­რო­მე­ლიც­ე.წ.­ბუ­ნე­ბი­თი­მდგო­მა­რე­ო­ბი­სას­იჩენს­თავს.­ლო­კის­არ­გუ­მენ­ტი­მდგო­მა­რე­ობ­და­შემ­დეგ­ში:­იმი­სათ­ვის,­რომ­და­იც­ვა­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­და­სა­კუთ­რე­ბა,­აუცი­ლე­ბე­ლია­გარ­კ­ვე­ულ­უფ­ლე­ბებ­სა­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბებ­ზე­უარის­თქმა­რო­მე­ლი­მე­მმარ­თ­ვე­ლი­ავ­ტო­რი­ტე­ტის­სა­სარ­გებ­ლოდ.­ანუ­იმი­სათ­ვის­რომ­ბუ­ნე­ბით­მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში­თა­ვი­დან­იქ­ნას­აცი­ლე­ბუ­ლი­პო­ტენ­ცი­უ­რი­ქა­ო­სი,­ადა­მი­ა­ნე­ბი­თან­ხ­მ­დე­ბი­ან­მმარ­თ­ვე­ლი­ავ­ტო­რი­ტე­ტის­არ­სე­ბო­ბა­ზე.­ასეთ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­აქვს­ავ­ტო­რი­ტე­ტი­და­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­და­იც­ვას­ადა­მი­ა­ნის­ბუ­ნებ­რი­ვი­უფ­ლე­ბე­ბი.­ეს­არის­სო­ცი­ა­ლუ­რი­კონ­ტ­რაქ­ტის­არ­სი.­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­თან­ხ­მ­დე­ბი­ან­

10

იცხოვ­რონ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­პი­რო­ბებ­ში,­ხო­ლო­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­იცავს­მო­ქა­ლა­ქე­თა­ბუ­ნებ­რივ­უფ­ლე­ბებს.­ლო­კის­მო­საზ­რე­ბით,­ისეთ­მთავ­რო­ბას,­რო­მე­ლიც­ვერ­შეძ­ლებს­ადა­მი­ან­თა­ბუ­ნებ­რი­ვი­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვას­(დაარღვევს­კონ­ტ­რაქტს),­შე­საძ­ლოა­უარი­უთხ­რან­მმარ­თ­ვე­ლო­ბა­ზე­ან­შეც­ვა­ლონ,­რად­გა­ნაც­მას­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­უფ­ლე­ბა­სწო­რედ­­ხალ­ხის­თან­ხ­მო­ბის­სა­ფუძ­ველ­ზე­მი­ე­ნი­ჭა.­

ლო­კი­ მოვ­ლე­ნე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ შემ­დე­გი­ თან­მიმ­დევ­რო­ბით­ ხე­დავს:­ ბუ­ნე­ბი­თი­ მდგო­მა­რე­ო­ბი­დან­ გა­მო­სას­ვ­ლე­ლად­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ შე­თან­ხ­მ­და­ შე­ექ­მ­ნა­ავ­ტო­რი­ტე­ტი,­ ანუ­ მმარ­თ­ვე­ლო­ბა,­ შე­დე­გად­ ამ­ უკა­ნას­კ­ნე­ლის­ ამო­ცა­ნე­ბი­ გახ­და:­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­მარ­თ­ვა­და­მი­სი­უსაფ­რ­თხო­ე­ბის­დაც­ვა.­შე­თან­ხ­მე­ბა­სა­ჭი­რო­ებ­და­მმარ­თ­ველ­თა­ლე­გი­ტი­მა­ცი­ას­ისე,­რომ­მათ­ჰქო­ნო­დათ­უფ­ლე­ბა­ემარ­თათ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა,­და­ედ­გი­ნათ­სა­ვალ­დე­ბუ­ლო­წე­სე­ბი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თი­თო­ე­უ­ლი­წევ­რის­თ­ვის,­უზ­რუნ­ვე­ლე­ყოთ­წე­სე­ბი­სა­და­კა­ნო­ნე­ბის­დაც­ვა­და­აღ­ს­რუ­ლე­ბა.­

ამ­ პი­რო­ბებ­ზე­ დაყ­რ­დ­ნო­ბით­ ადა­მი­ა­ნე­ბი­ მო­ხა­ლი­სე­ობ­რი­ვად­ თან­ხ­მ­დე­ბი­ან­დათ­მონ­და­უარი­თქვან­გარ­კ­ვე­ულ­ბუ­ნებ­რივ­უფ­ლე­ბებ­ზე,­რო­გო­რი­ცა­ა:­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა,­უფ­ლე­ბე­ბი­და­სა­კუთ­რე­ბა,­რა­მაც­თა­ვის­მხრივ­მმარ­თ­ველ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­მის­ცა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­მარ­თ­ვის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა.­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­მი­ერ­სა­კუ­თარ­უფ­ლე­ბებ­სა­და­სა­კუთ­რე­ბა­ზე­უარის­თქმის­ერ­თ­­ერ­თი­ყვე­ლა­ზე­ნა­თე­ლი­მა­გა­ლი­თია­ის,­რა­საც­მო­ქა­ლა­ქე­თა­უმე­ტე­სო­ბა­ყო­ველ­დღი­უ­რად­აკე­თებს­­­ესაა­გა­და­სა­ხა­დე­ბის­გა­დახ­და.­მე­ო­რე­მა­გა­ლი­თად­შე­საძ­ლოა­მო­ვიყ­ვა­ნოთ­ის,­რომ:­რა­სის­ტი,­ან­მო­ძა­ლა­დე­ ადა­მი­ა­ნი­ არ­ არის­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­და­ არ­ აქვს­ უფ­ლე­ბა­ შე­უ­რაცხ­ყო­ფა­მი­ა­ყე­ნოს­სხვა­ადა­მი­ანს­მი­სი­კა­ნის­ფე­რის,­რე­ლი­გი­ის,­ ეთ­ნი­კუ­რი­კუთ­ვ­ნი­ლე­ბის­ან­სხვა­მი­ზე­ზე­ბის­გა­მო.­ადა­მი­ა­ნის­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­იმოქ­მე­დოს­ძა­ლა­დობ­რი­ვად­ან­მო­ახ­დი­ნოს­ვინ­მეს­დის­კ­რი­მი­ნა­ცია­არის­შეზღუ­დუ­ლი.­

მთავ­რო­ბე­ბი­ მარ­თა­ვენ­ მხო­ლოდ­ იმი­ტომ,­ რომ­ მათ­ მარ­თ­ვის­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბას­თა­ვად­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­აძ­ლევს­სა­კუ­თა­რი­უფ­ლე­ბე­ბის,­სა­კუთ­რე­ბი­სა­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბის­დათ­მო­ბის­ხარ­ჯ­ზე.­­­­

რა­რო­ლი­აქვს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ას?­

კონ­ს­ტი­ტუ­ცია­ ერ­თ­დ­რო­უ­ლად­ სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ და­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­ ხა­სი­ა­თის­მთა­ვა­რი­დო­კუ­მენ­ტი­ა.­მას­აქვს­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­და­ა­რე­გუ­ლი­როს­ყვე­ლა­ზე­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­სო­ცი­ა­ლუ­რი­და­პო­ლი­ტი­კუ­რი­სა­კითხე­ბი,­რაც­სა­ბო­ლოო­ჯამ­ში­გან­საზღ­ვ­რა­ვენ­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ ცხოვ­რე­ბის­ წესს.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­ და­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბე­ბი­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ ყვე­ლა­დო­ნე­ზე,­ იქ­ნე­ბა­ ეს­ სა­პარ­ლა­მენ­ტო,­საპ­რე­ზი­დენ­ტო­თუ­სა­სა­მარ­თ­ლო,­რე­გუ­ლირ­დე­ბა­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­მი­ერ.­სა­კონ­ს­ტი­ტუ­ციო­რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბი­და­შე­თან­ხ­მე­ბე­ბი­გან­საზღ­ვ­რა­ვენ­და­აბა­ლან­სე­ბენ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ღი­რე­ბუ­ლე­ბებს,­რა­თა­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი­იყოს­თი­თო­ე­უ­ლი­პი­როვ­ნე­ბი­სა­და­მო­ქა­ლა­ქის­უსაფ­რ­თხო­და­ღირ­სე­უ­ლი­ცხოვ­რე­ბა­მი­სი­ვე­უფ­ლე­ბე­ბი­სა­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვით.

11

კონ­ს­ტი­ტუ­ცია­არის­დო­კუ­მენ­ტი,­რო­მე­ლიც­არე­გუ­ლი­რებს­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას,­თა­ნას­წო­რო­ბა­სა­და­წეს­რიგს­შო­რის­ჰარ­მო­ნი­ა­სა­და­ბა­ლანს­ისე,­რომ­და­ცუ­ლი­იყოს­ადა­მი­ან­თა­უფ­ლე­ბე­ბი­და­ფუნ­და­მენ­ტუ­რი­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბი.­რო­დე­საც­მთავ­რო­ბა­შეზღუ­დუ­ლია­სა­კუ­თარ­თა­ვი­სუფ­ლე­ბებ­ში,­მა­შინ­მას­შეზღუ­დუ­ლი­აქვს­სხვა­ადა­მი­ან­თა­შე­ვიწ­რო­ვე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბაც.­ყვე­ლა­ჩა­მოთ­ვ­ლი­ლი­მი­ზე­ზი­აქ­ცევს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ას­ქვეყ­ნის­უზე­ნა­ეს­კა­ნო­ნად,­რო­მე­ლიც­გან­საზღ­ვ­რავს­ადა­მი­ა­ნე­ბი­სა­და­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბის­ძი­რი­თად­ურ­თი­ერ­თ­მი­მარ­თე­ბებს.­

ქარ­თ­ვე­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფო­მო­ხე­ლე­ე­ბი­და­სა­ჯა­რო­პი­რე­ბი­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლე­ბი­არი­ან­და­იც­ვან­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა.­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­დარ­ღ­ვე­ვა­შე­საძ­ლოა­გახ­დეს­პრე­ზი­დენ­ტის­თ­ვის,­ მთავ­რო­ბის­წევ­რე­ბის­თ­ვის,­ უზე­ნა­ე­სი­ სა­სა­მარ­თ­ლოს­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლის­თ­ვის,­მთა­ვა­რი­ პრო­კუ­რო­რის­თ­ვის,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ აუდი­ტის­ სამ­სა­ხუ­რის­ უფ­რო­სის­თ­ვის,­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეროვ­ნუ­ლი­ბან­კის­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბის­იმ­პიჩ­მენ­ტის­ერ­თ­­ერ­თი­სა­ფუძ­ვე­ლი,­თუ­იმ­პიჩ­მენ­ტის­მოთხოვ­ნით­შე­სა­ბა­მის­ზემ­დ­გომ­უწყე­ბებს­მი­მარ­თა­ვენ.­­­

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მოქ­მე­დი­კონ­ს­ტი­ტუ­ცია­პა­სუ­ხობს­მთა­ვარ­კითხ­ვას,­თუ­ვინ­არის­მმარ­თ­ვე­ლი­ავ­ტო­რი­ტე­ტი­ქვე­ყა­ნა­ში.­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­თა­ნახ­მად­ხალ­ხი­არის­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­წყა­რო­და­ავ­ტო­რი­ტეტ­საც­სწო­რედ­ხალ­ხი­წარ­მო­ად­გენს.­­

„საქართველოში­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­წყა­როა­ხალ­ხი.­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ით­დად­გე­ნილ­ფარ­გ­ლებ­ში.“­

(სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­მუხ­ლი­5.1)

რო­გორ­მო­ვიქ­ცეთ­რო­დე­საც­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­ირ­ღ­ვე­ვა?­

ადა­მი­ა­ნის­ უფ­ლე­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვი­სას­ არ­სე­ბობს­ არა­ერ­თი­სა­შუ­ა­ლე­ბა­ იმი­სათ­ვის,­რომ­ნე­ბის­მი­ერ­მა­მო­ქა­ლა­ქემ­სა­კუ­თა­რი­თა­ვის­დაც­ვის­მიზ­ნით­მი­მარ­თოს:­სა­სა­მარ­თ­ლოს,­ომ­ბუდ­ს­მე­ნის­ოფისს­(საქართველოს­სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ვე­ლი),­მე­დი­ას­ან­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბებ­ზე­მო­მუ­შა­ვე­არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას.­­ადა­მი­ან­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­ დაც­ვის­ კუთხით­ ომ­ბუდ­ს­მე­ნის­ ოფი­სი­ მო­ქა­ლა­ქე­ებს­ მრა­ვალ­მ­ხ­რივ­მომ­სა­ხუ­რე­ბას­სთა­ვა­ზობს.­სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ვე­ლი1­(ომბუდსმენი)­არის­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რი­ინ­ს­ტი­ტუ­ტი,­რო­მე­ლიც­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლობს­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვას­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბებს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე,­ ავ­ლენს­ დარ­ღ­ვე­ვე­ბის­ ფაქ­ტებს­და­ფა­სი­ლი­ტა­ცი­ას­უწევს­დარ­ღ­ვე­უ­ლი­უფ­ლე­ბე­ბის­აღ­დ­გე­ნას.­­

იმ­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში­ თუ­ მო­ქა­ლა­ქის­ უფ­ლე­ბე­ბი­ და­ თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბი­ და­ირ­ღ­ვა­ ან­არის­ დარ­ღ­ვე­ვის­ პრო­ცეს­ში,­ რო­მე­ლიც­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლია­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ით­ ან­/­და­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბით,­ ასე­ვე­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბი­თა­და­კონ­ვენ­ცი­ე­ბით,­მო­ქა­ლა­ქეს­შე­უძ­ლია­მი­მარ­თოს­სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ველს­მდგო­მა­რე­ო­ბის­გა­მოს­წო­რე­ბის­მიზ­ნით.­უფ­ლე­ბა­თა­დარ­ღ­ვე­ვა­შე­საძ­ლოა­მოხ­დეს­მთავ­რო­ბის­ თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რე­ბის,­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ უწყე­ბე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის,­ არა­სამ­თავ­რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის,­ სა­წარ­მო­ე­ბის,­ თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რე­ბის,­

12

1 www.ombudsman.ge

იური­დი­უ­ლი­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბის,­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბის­ორ­გა­ნო­ე­ბი­სა­და­სა­ხელ­მ­წი­ფო­უწყე­ბე­ბე­ბის­მხრი­დან.­

თუმ­ცა,­ მო­ქა­ლა­ქე­ებ­მა­ ასე­ვე­ უნ­და­ იცოდ­ნენ,­რომ­ სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ვე­ლი­ აღარ­გა­ნი­ხი­ლავს­ გა­ნაცხად­სა­თუ­ სარ­ჩელს,­რო­მელ­ზეც­ მას­ უკ­ვე­ აქვს­ მი­ღე­ბუ­ლი­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­გარ­და­იმ­შემ­თხ­ვე­ვი­სა,­თუ­არ­არის­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­სხვა­დას­ხ­ვა­ფაქ­ტე­ბი­და­გა­რე­მო­ე­ბე­ბი­სარ­ჩელ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით.­

თუ­მო­ქა­ლა­ქე­თა­უფ­ლე­ბე­ბი­და­ირ­ღ­ვა,­სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ველს­შე­უძ­ლი­ა:­­გა­აგ­ზავ­ნოს­რე­კო­მენ­და­ცია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ორ­გა­ნო­ებ­ში,­თა­ნამ­დე­ბო­ბი­სა­და­იური­დი­ულ­პი­რებ­თან,­რო­მელ­თა­მხრი­და­ნაც­მოხ­და­მო­ქა­ლა­ქის­უფ­ლე­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვა;­­თუ­სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ვე­ლი­ჩათ­ვ­ლის,­რომ­შე­საძ­ლოა­და­ნა­შა­უ­ლი­მოხ­და,­მას­შე­უძ­ლია­შე­ი­ტა­ნოს­მა­სა­ლა,­რო­მელ­საც­თა­ვად­ფლობს­სა­გა­მო­ძი­ე­ბო­გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში;­­შე­ი­ტა­ნოს­წი­ნა­და­დე­ბე­ბი­შე­სა­ბა­მის­სა­ა­გენ­ტო­ებ­ში­დის­ციპ­ლი­ნა­რულ­ან­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ულ­პრო­ცე­დუ­რებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით­იმ­თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის­მი­მართ,­რო­მელ­თა­საქ­მი­ა­ნო­ბა­მაც­და­არ­ღ­ვია­მო­ქა­ლა­ქის­უფ­ლე­ბე­ბი­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბი;­­აც­ნო­ბოს­მას­მე­დი­ას­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­სა­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვე­ბის­შე­სა­ხებ;­­­გა­მო­აქ­ვეყ­ნოს­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცია­სპე­ცი­ა­ლურ­და­ყო­ველ­წ­ლი­ურ­ან­გა­რი­შებ­ში.

სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ვე­ლის­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­თ­ვის­უფა­სო­ა.­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­ასე­ვე­ შე­უძ­ლი­ათ­ მი­მარ­თონ­ ადა­მი­ა­ნის­ უფ­ლე­ბა­თა­ დამ­ც­ველ­ არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებს.­ერ­თ­­ერ­თი­ასე­თი­ორ­გა­ნი­ზა­ციაა­ახალ­გაზ­რ­და­იურის­ტ­თა­ასო­ცი­ა­ცია­(საია)2.­სა­ი­ას­იურის­ტე­ბი­ბე­ნე­ფი­ცი­ა­რებს­უტა­რე­ბენ­იური­დი­ულ­კონ­სულ­ტა­ცი­ებს­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბა­თა­დაც­ვის­სა­კითხებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით,­ამ­ზა­დე­ბენ­სარ­ჩე­ლებს­და­იცა­ვენ­გან­მ­ცხა­დებ­ლის­ინ­ტე­რე­სებს­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბა­თა­ევ­რო­პულ­სა­სა­მარ­თ­ლო­ში­(ECHR).­

2004­წლი­დან­­საია­ახორ­ცი­ე­ლებს­სტრა­ტე­გი­ულ­სა­მარ­თალ­წარ­მო­ე­ბას­ადა­მი­ა­ნის­ უფ­ლე­ბა­თა­ ევ­რო­პულ­სა­სა­მარ­თ­ლო­ში­ პა­ტიმ­რე­ბის­ წა­მე­ბის,­ არა­ჰუ­მა­ნუ­რი­და­და­დამ­ცი­რე­ბე­ლი­მოპყ­რო­ბის,­უკა­ნო­ნო­და­პა­ტიმ­რე­ბის,­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნი­სა­სა­მარ­თ­ლო­პრო­ცე­სის,­დის­კ­რი­მი­ნა­ცი­ი­სა­და­სა­კუთ­რე­ბის­უფ­ლე­ბე­ბის­დარ­ღ­ვე­ვის­სა­კითხებ­ზე.­­

რო­გო­რია­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­შტო­ე­ბი­და­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბე­ბი?­

სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ მმარ­თ­ვე­ლი,­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ იღებს­ კა­ნო­ნებს,­რომ­ლებ­მაც­უსაფ­რ­თხო­ე­ბას­თან­ერ­თად­უნ­და­და­იც­ვან­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ღირ­სე­ბა­და­კე­თილ­დღე­ო­ბა.­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­ უნ­და­ და­იც­ვას­ წეს­რი­გი­ ისეთ­ ორ­ ღი­რე­ბუ­ლე­ბას­შო­რის­ ჰარ­მო­ნი­ის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბით,­ რო­გო­რი­ცაა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­ და­თა­ნას­წო­რო­ბა.­

13

2 www.gyla.ge

ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ფო­კუ­სი­რე­ბუ­ლი­უნ­და­იყოს­ისე­თი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­შექ­მ­ნა­ზე,­რო­მე­ლიც­და­ი­ცავს­გო­ნივ­რულ­ბა­ლანსს­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას,­თა­ნას­წო­რო­ბა­სა­და­წეს­რიგს­შო­რის.­ასე­ვე­უნ­და­აღი­ნიშ­ნოს,­რომ­ამ­ღი­რე­ბუ­ლე­ბებს­შო­რის­სრუ­ლი­წო­ნას­წო­რო­ბის­ დაც­ვა­ ერ­თ­­ერ­თი­ მთა­ვა­რი­დი­ლე­მაა­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბის,­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის,­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სა­ და­ მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­თ­ვის.­ ასე­თი­ ურ­თი­ერ­თო­ბა­ ბევ­რად­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­არ­სე­ბო­ბა­სა­და­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ზე,­თუმ­ცა­მთა­ვა­რი­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­ამ­ბა­ლან­სის­მიღ­წე­ვა­ში­მა­ინც­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­ეკის­რე­ბათ.­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­მი­ერ­კარ­გი­კა­ნო­ნე­ბის­მი­ღე­ბა­ცა­და­მა­თი­სა­თა­ნა­დო­იმ­პ­ლე­მენ­ტა­ცი­აც­მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­არის­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­პრო­ცეს­ში­მო­ქა­ლა­ქე­თა­აქ­ტი­ურ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­სა­და­ჩარ­თუ­ლო­ბა­ზე.­ზო­გა­დად,­კა­ნო­ნის­დაც­ვა­სა­ვალ­დე­ბუ­ლოა­ყვე­ლას­თ­ვის­იმის­მი­უ­ხე­და­ვად,­თუ­რა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­აქვს­ამა­თუ­იმ­პირს­კონ­კ­რე­ტუ­ლი­კა­ნო­ნის­მი­მართ.­წე­სე­ბის,­ანუ­კა­ნო­ნე­ბის­ერ­თობ­ლი­ო­ბა­ქმნის­მმარ­თ­ველ­კა­ნონს.­­

რო­დე­საც­ მე­­1­8­­ე­ სა­უ­კუ­ნე­ში­ ამე­რი­კე­ლე­ბი­ სა­კუ­თარ­ კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ას­ ქმნიდ­ნენ,­ მათ­გა­მო­ი­ყე­ნეს­ საკ­მა­ოდ­ ეფექ­ტი­ა­ნი­ ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტი­ იმი­სათ­ვის,­ რომ­ თა­ვი­დან­ აეცი­ლე­ბი­ნათ­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ ბო­რო­ტად­ გა­მო­ყე­ნე­ბა.­ ეს­ ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტი­ იყო­ ძალ­თა­ გა­და­ნა­წი­ლე­ბა,­ რაც­ გუ­ლის­ხ­მობს­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის,­ ავ­ტო­რი­ტე­ტი­სა­ და­ პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბე­ბის­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ურ­ გა­და­ნა­წი­ლე­ბას­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ სამ­ შტოს­ შო­რის:­ სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­(ამერიკაში­ეს­არის­კონ­გ­რე­სი,­ხო­ლო­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­–­პარ­ლა­მენ­ტი),­აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი­ (სახელმწიფოს­მე­თა­უ­რი,­ ძი­რი­თა­დად­პრე­ზი­დენ­ტი­ ან­ პრე­მი­ერ­­­მი­ნის­ტ­რი)­და­სა­სა­მარ­თ­ლო­ (სასამართლო­სის­ტე­მა).­ ამ­და­ყო­ფის­თ­ვის­ გა­დამ­წყ­ვე­ტი­ იყო­ კა­ნონ­ში­„შემოწმებისა­და­და­ბა­ლან­სე­ბის“­სის­ტე­მის­ჩა­დე­ბა,­რაც­გუ­ლის­ხ­მობს,­რომ­თი­თო­ე­უ­ლი­შტო­აბა­ლან­სებს­სხვა­შტო­ე­ბის­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას­და­აკონ­ტ­რო­ლებს­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ბო­რო­ტად­გა­მო­ყე­ნე­ბის­შემ­თხ­ვე­ვებს.­„შემოწმებისა­და­და­ბა­ლან­სე­ბის“­ძლი­ე­რი­სის­ტე­მა­ერ­თ­­ერ­თი­გზა­ა,­რომ­ლის­მეშ­ვე­ო­ბი­თაც­ამე­რი­კე­ლებ­მა­თა­ვი­და­იც­ვეს­ქვე­ყა­ნა­ში­ტი­რა­ნი­ი­სა­და­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ბო­რო­ტად­გა­მო­ყე­ნე­ბის­გან.­მა­გა­ლი­თად­კა­ნონს,­რო­მელ­საც­კონ­გ­რე­სი­მი­ი­ღებს­პრე­ზი­დენტს­შე­უძ­ლია­ვე­ტო­და­ა­დოს.­მა­ში­ნაც­კი,­თუ­პრე­ზი­დენ­ტი­და­კონ­გ­რე­სი­მხარს­და­უ­ჭერს­ამა­თუ­იმ­კა­ნონს,­სა­სა­მარ­თ­ლოს­მა­ინც­შე­უძ­ლია­გა­დაწყ­ვი­ტოს,­რომ­ეს­კა­ნო­ნი­არის­არა­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რი.­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­ასევე­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­როლს­თა­მა­შო­ბენ­„შემოწმებისა­და­და­ბა­ლან­სე­ბის“­სის­ტე­მის­შე­სა­ბა­მი­სი­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­თ­ვის.­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ მოწყო­ბის­ იმა­ვე­ პრინ­ციპს­ აღი­ა­რებს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­არ­სე­ბუ­ლი­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა.­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფო­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­გა­და­ნა­წი­ლე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცია­იხი­ლეთ­ქვე­მოთ­წარ­მოდ­გე­ნილ­გრა­ფა­ში.­

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ით­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­­შტო­ე­ბი

*­­­ასა­ხუ­ლია­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ა­­ში­შე­­ტა­­ნი­­ლი­უკა­­ნას­­­კ­­­ნე­­ლი­ცვლი­­ლე­­ბე­­ბი,­რომ­­­ლე­­ბიც­ძა­­ლა­­ში­2013­წლის­საპ­­­რე­­ზი­­დენ­­­ტო­არ­­­ჩევ­­­ნე­­ბის­შემ­­­დეგ­შე­­ვი­­და.

*­­­ექ­ს­პერ­ტე­ბი­ ეყ­­­რ­­­დ­­­ნო­­ბი­­ან­ კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ას­ და­ სა­­ჭი­­რო­­ე­­ბი­­სა­­მებრ­ აკე­­თე­­ბენ­ სა­­კუ­­თარ­ინ­­­ტერ­­­პ­­­რე­­ტი­­რე­­ბას.­

14

პარ­­­ლა­­მენ­­­ტი­(საქართველოს­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ა,­მუხ­­­ლე­­ბი:­48,­63,­80,­81)

­­ქვეყ­­­ნის­უმაღ­­­ლე­­სი­წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლო­­ბი­­თი­ორ­­­გა­­ნო;­­აქვს­სა­­კა­­ნონ­­­მ­­­დებ­­­ლო­ძა­­ლა­­უფ­­­ლე­­ბა;­­­­­გან­­­საზღ­­­ვ­­­რავს­ სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფოს­ სა­­ში­­ნაო­და­ სა­­გა­­რეო­ პო­­ლი­­ტი­­კის­ ძი­­რი­­თად­ მი­­მარ­­­თუ­­ლე­­ბებს;­­აქვს­მთავ­­­რო­­ბის­იმ­­­პიჩ­­­მენ­­­ტის­უფ­­­ლე­­ბა­­მო­­სი­­ლე­­ბა;­­­არ­­­ჩე­­უ­­ლია­საყოველთაო,­თანასწორი­და­პირდაპირი­არჩევნებით­და­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გე­­ბე­­ლია­ხალ­­­ხის­წი­­ნა­­შე.

პრე­­მი­­ერ­­­­­­­მი­­ნის­­­ტ­­­რი­(საქართველოს­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ა,­მუხ­­­ლი­79)­

­მთავ­­­რო­­ბის­მე­­თა­­უ­­რი;­­პრე­­მი­­ერ­­­­­­­მი­­ნის­­­ტ­­­რი­ გან­­­საზღ­­­ვ­­­რავს­ მთავ­­­რო­­ბის­ საქ­­­მი­­ა­­ნო­­ბის­ მი­­მარ­­­თუ­­ლე­­ბებს,­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ას­უწევს­მთავ­­­რო­­ბის­საქ­­­მი­­ა­­ნო­­ბას,­ახორ­­­ცი­­ე­­ლებს­მთავ­­­რო­­ბის­წევ­­­რე­­ბის­საქ­­­მი­­ა­­ნო­­ბის­კო­­ორ­­­დი­­ნა­­ცი­­ას­და­კონ­­­ტ­­­როლს;­­­პრე­­მი­­ერ­­­­­­­მი­­ნის­­­ტ­­­რი­თა­­ნამ­­­დე­­ბო­­ბა­­ზე­ნიშ­­­ნავს­მთავ­­­რო­­ბის­წევ­­­რებს­ (მინისტრებს)­პრე­­ზი­­დენ­­­ტის­თან­­­ხ­­­მო­­ბით,­ასე­­ვე­უფ­­­ლე­­ბა­­მო­­სი­­ლია­თა­­ნამ­­­დე­­ბო­­ბი­­დან­გა­­ან­­­თა­­ვი­­სუფ­­­ლოს­მთავ­­­რო­­ბის­წევ­­­რე­­ბი;­­პრე­­მი­­ერ­­­­­­­მი­­ნის­­­ტ­­­რის­კან­­­დი­­და­­ტუ­­რას­სა­­პარ­­­ლა­­მენ­­­ტო­უმ­­­რავ­­­ლე­­სო­­ბა­წა­­რუდ­­­გენს­პრე­­ზი­­დენტს.­ თა­­ვის­ მხრივ­ პრე­­ზი­­დენ­­­ტი­ ახ­­­დენს­ შერ­­­ჩე­­უ­­ლი­ კან­­­დი­­და­­ტის­ ნო­­მი­­ნი­­რე­­ბას­პარ­­­ლა­­მენ­­­ტ­­­ში­კენ­­­ჭის­­­ყ­­­რის­მიზ­­­ნით.­პარ­­­ლა­­მენ­­­ტი­ამ­­­ტ­­­კი­­ცებს­ან­უარს­აცხა­­დებს­კან­­­დი­­და­­ტის­და­­ნიშ­­­ვ­­­ნა­­ზე.­პრე­­მი­­ერ­­­­­­­მი­­ნის­­­ტ­­­რი­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გე­­ბე­­ლია­პარ­­­ლა­­მენ­­­ტის­წი­­ნა­­შე.

­­

პრე­­ზი­­დენ­­­ტი­(საქართველოს­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ა,­მუხ­­­ლი­69)

­­­პრე­­ზი­­დენ­­­ტი­არის­სა­­ქარ­­­თ­­­ვე­­ლოს­სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფოს­მე­­თა­­უ­­რი,­ქვეყ­­­ნის­ერ­­­თი­­ა­­ნო­­ბი­­სა­და­ეროვ­­­ნუ­­ლი­და­­მო­­უ­­კი­­დებ­­­ლო­­ბის­გა­­რან­­­ტი;­­პრე­­ზი­­დენ­­­ტი­არის­სამ­­­ხედ­­­რო­ძა­­ლე­­ბის­უმაღ­­­ლე­­სი­მთა­­ვარ­­­სარ­­­და­­ლი;­­პრე­­ზი­­დენ­­­ტი­წარ­­­მო­­ად­­­გენს­სა­­ქარ­­­თ­­­ვე­­ლოს­სა­­გა­­რეო­ურ­­­თი­­ერ­­­თო­­ბებ­­­ში;­­­არ­­­ჩე­­უ­­ლია­საყოველთაო,­თანასწორი­და­პირდაპირი­არჩევნებით­და­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გე­­ბე­­ლია­ხალ­­­ხის­წი­­ნა­­შე.

სა­­სა­­მარ­­­თ­­­ლო­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბა­(სასამართლოები)­

(საქართველოს­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ა,­მუხ­­­ლე­­ბი:­82,­84)

­­­ სა­­სა­­მარ­­­თ­­­ლო­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბა­და­­მო­­უ­­კი­­დე­­ბე­­ლია­და­ მას­ ახორ­­­ცი­­ე­­ლე­­ბენ­ მხო­­ლოდ­სა­­სა­­მარ­­­თ­­­ლო­­ე­­ბი;­­­სა­­სა­­მარ­­­თ­­­ლოს­აქ­­­ტე­­ბი­სა­­ვალ­­­დე­­ბუ­­ლოა­ყვე­­ლა­სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფო­ორ­­­გა­­ნო­­სა­და­პი­­რის­­­თ­­­ვის­ქვეყ­­­ნის­მთელ­ტე­­რი­­ტო­­რი­­ა­­ზე;­­­მო­­სა­­მარ­­­თ­­­ლე­ და­­მო­­უ­­კი­­დე­­ბე­­ლია­ თა­­ვის­ ქმე­­დე­­ბა­­ში­ და­ მოქ­­­მე­­დებს­ მხო­­ლოდ­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ი­­სა­და­კა­­ნო­­ნით­გათ­­­ვა­­ლის­­­წი­­ნე­­ბუ­­ლი­ნორ­­­მე­­ბის­ფარ­­­გ­­­ლებ­­­ში;­

15

­­­ნე­­ბის­­­მი­­ე­­რი­სა­­ხის­ზე­­წო­­ლა­მო­­სა­­მარ­­­თ­­­ლე­­ზე­ან­ჩა­­რე­­ვა­მის­საქ­­­მი­­ა­­ნო­­ბა­­ში­მის­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბა­­ზე­გავ­­­ლე­­ნის­მოხ­­­დე­­ნის­მიზ­­­ნით­არის­აკ­­­რ­­­ძა­­ლუ­­ლი­და­ის­­­ჯე­­ბა­კა­­ნო­­ნით.

სა­კონ­ს­ტი­ტუ­ციო­სა­სა­მარ­თ­ლო­(საქართველოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­მუხ­ლი­89)

­­სა­კონ­ს­ტი­ტუ­ციო­და­ვე­ბის­გან­მ­ხილ­ვე­ლი­ორ­გა­ნო;­­­­იღებს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბებს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის,­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რი­შე­თან­ხ­მე­ბის,­კა­ნო­ნე­ბის,­მო­ქა­ლა­ქე­თა­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბის­შე­სა­ხებ;­­­­­იხი­ლავს­ რე­ფე­რენ­დუ­მი­სა­ და­ არ­ჩევ­ნე­ბის­ მომ­წეს­რი­გე­ბე­ლი­ ნორ­მე­ბის­ და­ ამ­ნორ­მე­ბის­სა­ფუძ­ველ­ზე­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­არ­ჩევ­ნე­ბის­(რეფერენდუმის)­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ო­რო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბულ­და­ვას;­­იხი­ლავს­და­ვას­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ორ­გა­ნო­ებს­შო­რის­კომ­პე­ტენ­ცი­ის­შე­სა­ხებ;­­­იხი­ლავს­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბის­და­შე­თან­ხ­მე­ბე­ბის­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რო­ბის­სა­კითხს;­­­პი­რის­ სარ­ჩე­ლის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ იხი­ლავს­ ნორ­მა­ტი­უ­ლი­ აქ­ტე­ბის­ კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რო­ბას­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­ მე­ო­რე­ თა­ვით­ აღი­ა­რე­ბუ­ლი­ ადა­მი­ა­ნის­ძი­რი­თად­უფ­ლე­ბებ­თან­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბებ­თან­მი­მარ­თე­ბით;­­­სა­კონ­ს­ტი­ტუ­ციო­სა­სა­მარ­თ­ლოს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­სა­ბო­ლო­ო­ა.­არა­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რად­ცნო­ბი­ლი­ნორ­მა­ტი­უ­ლი­აქ­ტი­ან­მი­სი­ნა­წი­ლი­კარ­გავს­იური­დი­ულ­ძა­ლას­სა­კონ­ს­ტი­ტუ­ციო­სა­სა­მარ­თ­ლოს­შე­სა­ბა­მი­სი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბის­მო­მენ­ტი­დან.

­­

უზე­ნა­ე­სი­სა­სა­მარ­თ­ლო­(საქართველოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­მუხ­ლი­90)

­­­ უზე­ნა­ე­სი­ სა­სა­მარ­თ­ლო­ არის­ უმაღ­ლე­სი­ სა­კა­სა­ციო­ სა­სა­მარ­თ­ლო­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში,­რომ­ლის­ყვე­ლა­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­სა­ბო­ლო­ო­ა.­

მა­შინ,­რო­დე­საც­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­თი­თო­ე­უ­ლი­შტო­ღას­რუ­ლებს­მას­ზე­და­კის­რე­ბულ­ მო­ვა­ლე­ო­ბას­ მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ ფარ­გ­ლებ­ში,­ ურ­თი­ერ­თ­კონ­ტ­რო­ლის­ მე­ქა­ნიზ­მი­ აქ­ტი­უ­რად­ მუ­შა­ობს,­ რო­მე­ლიც­ თა­ვის­ მხრივ­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­გა­და­ნა­წი­ლე­ბის­პრინ­ციპს­ემ­ყა­რე­ბა.­ამ­პრინ­ცი­პის­თა­ნახ­მად­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ არც­ ერთ­ შტოს­ არ­ აქვს­ უფ­ლე­ბა­ და­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ შე­ას­რუ­ლოს­სხვა­შტოს­თ­ვის­მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი­და­უფ­ლე­ბა­­მო­ვა­ლე­ო­ბე­ბი.­

„სახელმწიფო­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ და­ნა­წი­ლე­ბის­პრინ­ციპ­ზე­დაყ­რ­დ­ნო­ბით.“­(საქართველოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­მუხ­ლი­5.4)

რა­არის­კარ­გი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­ძი­რი­თა­დი­ელე­მენ­ტე­ბი?­

კარ­გი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ელე­მენ­ტე­ბი­აერ­თი­ა­ნებს­შემ­დეგ­პრინ­ცი­პებს:­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა,­კა­ნო­ნის­უზე­ნა­ე­სო­ბა,­გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა,­ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა­და­კონ­სენ­სუ­სი.

16

მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­გუ­ლის­ხ­მობს,­რომ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თი­თო­ე­ულ­წევრს­აქვს­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ მი­ი­ღოს­ ქვეყ­ნის­თ­ვის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის­ მი­ღე­ბის­ პრო­ცეს­ში,­ რაც­ თა­ვის­ მხრივ­ მო­ი­ცავს:­ სა­არ­ჩევ­ნო­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ არ­ჩე­ვას­ (წარმომადგენლობითი­ დე­მოკ­რა­ტი­ის­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში),­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას­რე­ფე­რენ­დუმ­ში,­სა­ჯა­რო­დის­კუ­სი­ებ­ში,­ისე­ვე­რო­გორც­თა­ვად­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­პრო­ცეს­ში­(მართალია­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­თა­ვად­არ­ქმნი­ან­კა­ნო­ნებს,­მაგ­რამ­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­პი­რო­ბებ­ში­მი­ღე­ბუ­ლი­ა,­რომ­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­უკავ­შირ­დე­ბი­ან­მათ­მი­ერ­არ­ჩე­ულ­წარ­მო­მად­გენ­ლებს­და­გა­მოთ­ქ­ვა­მენ­სა­კუ­თარ­მო­საზ­რე­ბებს­კა­ნონ­პ­რო­ექ­ტ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით,­რო­მელ­საც­სა­ბო­ლოო­ჯამ­ში­ან­მი­ი­ღე­ბენ­ან­არა.­ასე­თი­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­ერ­თ­­ერ­თი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­კომ­პო­ნენ­ტია­ის,­რომ­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­კარ­გად­უნ­და­იყ­ვ­ნენ­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­იმ­კა­ნონ­პ­რო­ექ­ტე­ბის­შე­სა­ხებ,­რო­მელ­საც­პარ­ლა­მენ­ტი­გა­ნი­ხი­ლავს­და­ამას­თან­უნ­და­ჰქონ­დეთ­საკ­მა­რი­სი­დრო,­რომ­გა­მო­ხა­ტონ­სა­კუ­თა­რი­მო­საზ­რე­ბა­აღ­ნიშ­ნულ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით).­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­ასე­თი­ფორ­მე­ბის­მოქ­მე­დე­ბის­პი­რო­ბებ­ში,­თი­თო­ე­ულ­მო­ქა­ლა­ქეს­უნ­და­ჰქონ­დეს­ისე­თი­გან­ც­და,­რომ­ეკუთ­ვ­ნის­ამ­სა­ხელ­მ­წი­ფოს.­

კა­ნო­ნის­ უზე­ნა­ე­სო­ბა­ ამ­კ­ვიდ­რებს­ კა­ნონ­მორ­ჩი­ლე­ბას­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში,­ სა­დაც­მო­ქა­ლა­ქე­სა­ და­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ შო­რის­ ურ­თი­ერ­თო­ბი­სა­ და­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­ შტო­ე­ბის­ ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბის­ სა­ფუძ­ვე­ლი­ არის­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა.­ არც­ერ­თი­ადა­მი­ა­ნი­არ­დგას­კა­ნონ­ზე­მაღ­ლა.­რო­დე­საც­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­სურ­ვი­ლით­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში­მო­დი­ან­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­პი­რე­ბი­დე­მოკ­რა­ტი­ამ­უნ­და­უზ­რუნ­ველ­ყოს­ის,­რომ­მთავ­რო­ბამ­და­სა­სა­მარ­თ­ლომ­საკ­მა­რი­სი­გა­რან­ტი­ე­ბის­სა­ფუძ­ველ­ზე­და­იც­ვან­თი­თო­ე­უ­ლი­ ადა­მი­ა­ნის­ უფ­ლე­ბე­ბი,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ უმ­ცი­რე­სო­ბა­თა­ უფ­ლე­ბე­ბი,­რო­მელ­თა­დაც­ვას­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა.­

გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა­გუ­ლის­ხ­მობს­იმას,­რომ­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­მი­ღე­ბუ­ლი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი­სა­და­გა­წე­უ­ლი­და­ნა­ხარ­ჯე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცია­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­თ­ვის­უნ­და­იყოს­ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი­და­გა­სა­გე­ბი.­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­პრო­ცე­სი,­ისე­ვე­რო­გორც­მი­სი­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­მე­თო­დე­ბი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის­სა­ჯა­რო­უნ­და­იყოს.­

ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა­ არის­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­ ან­გა­რი­ში­ ჩა­ა­ბა­როს­მო­ქა­ლა­ქე­ებ­სა­და­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებს­სხვა­დას­ხ­ვა­ შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი­სა­მუ­შა­ოს,­მო­მა­ვა­ლი­გეგ­მე­ბი­სა­და­ამო­ცა­ნე­ბის­შე­სა­ხებ.­ეს­ასე­ვე­გუ­ლის­ხ­მობს­იმას,­რომ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში­მოქ­მე­დებს­კა­ნო­ნი­ე­რი­სის­ტე­მე­ბი­და­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­რე­ა­გი­რე­ბას­ახ­დე­ნენ­არა­კა­ნო­ნი­ერ­ქმე­დე­ბებ­ზე.­­

კონ­სენ­სუს­ზე­ ყუ­რადღე­ბის­გა­მახ­ვი­ლე­ბა­ მო­ითხოვს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბებს,­რომ­ლე­ბიც­ მი­მარ­თუ­ლია­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი­ მო­საზ­რე­ბე­ბის­მოს­მე­ნა­სა­და­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა­ზე,­ამას­თან­მო­ითხოვს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­პრო­ცეს­ში­ბა­ლან­სი­სა­და­მთლი­ა­ნო­ბის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­აუცი­ლებ­ლო­ბას.­­

17

18

19

ნა წი ლი IIადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბი

რა­არის­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი?­რა­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი­აკის­რია­სა­ხელ­მ­წი­ფოს?­რო­გორ­უნ­და­იყოს­და­ცუ­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­ეროვ­ნულ­და­ეთ­ნი­კურ­უმ­ცი­რე­სო­ბა­თა­უფ­ლე­ბე­ბი?­­

რა­არის­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი?­

პი­როვ­ნე­ბას­და­ბა­დე­ბი­დან­ვე­მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­აქვს­გარ­კ­ვე­უ­ლი­უფ­ლე­ბე­ბი.­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­ერ­თ­ნა­ი­რია­დე­და­მი­წის­ნე­ბის­მი­ერ­კუთხე­ში­მცხოვ­რე­ბის­თ­ვის.­ყო­ვე­ლი­პი­როვ­ნე­ბა­და­ცუ­ლია­მი­უ­ხე­და­ვად­ისე­თი­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბე­ბი­სა,­რო­გო­რი­ცაა­რა­სა,­კა­ნის­ფე­რი,­სქე­სი,­ენა,­რე­ლი­გი­ა,­პო­ლი­ტი­კუ­რი­და­სხვა­სა­ხის­მო­საზ­რე­ბე­ბი,­ეროვ­ნუ­ლი­ან­სო­ცი­ა­ლუ­რი­წარ­მო­მავ­ლო­ბა,­სა­კუთ­რე­ბა,­ტი­ტუ­ლი­და­სხვ.­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­უნი­ვერ­სა­ლუ­რია­და­უკ­ლებ­ლივ­ყვე­ლა­პი­როვ­ნე­ბა­ზე­ვრცელ­დე­ბა.

გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი­ ერე­ბის­ სა­ყო­ველ­თაო­ დეკ­ლა­რა­ცია­ მო­ი­ცავს­ მსოფ­ლი­ო­ში­ სა­ყო­ველ­თა­ოდ­შე­თან­ხ­მე­ბულ­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბებს,­რო­გო­რე­ბი­ცა­ა:­გა­ნათ­ლე­ბის­უფ­ლე­ბა;­მუ­შა­ო­ბის­უფ­ლე­ბა;­დას­ვე­ნე­ბი­სა­და­გარ­თო­ბის­უფ­ლე­ბა;­სა­ხალ­ხო­შეკ­რე­ბის­უფ­ლე­ბა;­ გა­მო­ხატ­ვის­და­ აზ­როვ­ნე­ბის­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა;­და­უშ­ვე­ბე­ლია­თვით­ნე­ბუ­რად­და­კა­ვე­ბა,­და­პა­ტიმ­რე­ბა­ან­ქვეყ­ნი­დან­გა­ძე­ვე­ბა­და­ა.შ.­გა­ე­როს­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბა­თა­სრუ­ლი­სი­ის­ნახ­ვა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ლინ­კ­ზე:­http://www.un.org/en/documents/udhr/

ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­წარ­მო­იშ­ვა­და­გან­ვი­თარ­და­სხვა­დას­ხ­ვა­რე­გი­ო­ნე­ბი­დან,­მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­კულ­ტუ­რე­ბი­დან­და­ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი­შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი­დან,­ასე­ვე­მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ეთი­კუ­რი­და­რე­ლი­გი­უ­რი­გა­რე­მო­ე­ბე­ბი­დან.­ისი­ნი­წარ­მო­ად­გე­ნენ­­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­გან,­სხვა­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­გან­და­კა­ნო­ნე­ბის­გან­პი­როვ­ნე­ბის­თავ­დაც­ვი­სათ­ვის­მი­ნი­ჭე­ბულ­სა­შუ­ა­ლე­ბებს.­

რა­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი­აკის­რია­სა­ხელ­მ­წი­ფოს?­

სა­ხელ­მ­წი­ფო­ვალ­დე­ბუ­ლია­და­იც­ვას­ჩვე­ნი­უფ­ლე­ბე­ბი:­და­იც­ვას­ჩვე­ნი­სი­ცოცხ­ლე,­ღირ­სე­ბა­და­პი­რა­დი­ხელ­შე­უ­ხებ­ლო­ბა;­უზ­რუნ­ველ­ყოს­გა­და­ად­გი­ლე­ბის­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა;­ხე­ლი­შე­უწყოს­გა­ნათ­ლე­ბას­თა­ვი­სუ­ფალ­და­თა­ნას­წორ­პი­რო­ბებ­ში­და­და­ა­ფუძ­ნოს­ისე­თი­გა­რე­მო,­სა­დაც­ამ­­უფ­ლე­ბე­ბის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­დის­კ­რი­მი­ნა­ცი­ის­გა­რე­შე­იქ­ნე­ბა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი.

არ­ცერ­თი­ქვე­ყა­ნა­არ­მი­იჩ­ნე­ვა­თა­ვი­სუფ­ლად­და­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლად­მა­ნამ,­სა­ნამ­ქვეყ­ნის­იურის­დიქ­ცი­ა­ში­მყოფ­პი­როვ­ნე­ბებს­(მოქალაქეებს,­მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბის­არ­მ­ქო­ნე­პი­როვ­ნე­ბებს­და­უცხო­ე­ლებს)­არ­ექ­ნე­ბათ­ყვე­ლა­უფ­ლე­ბა­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი.­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­და­ფუძ­ნე­ბუ­ლია­შემ­დეგ­ღი­რე­ბუ­ლე­ბებ­ზე:­თა­ნას­წო­რო­ბა,­შემ­წყ­ნა­რებ­ლო­ბა,­დე­მოკ­რა­ტი­ა,­ღირ­სე­ბა,­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­და­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბა.

თა­ნას­წო­რო­ბის­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­გა­მო­ხა­ტუ­ლია­კა­ნო­ნის­წი­ნა­შე­თა­ნას­წო­რო­ბა­ში,­ასე­ვე­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი­კულ­ტუ­რუ­ლი­და­რე­ლი­გი­უ­რი­უფ­ლე­ბე­ბის­თა­ნას­წო­რო­ბა­ში.­თა­ნას­წო­რო­ბა­აძ­ლევს­სა­შუ­ა­ლე­ბას­ნე­ბის­მი­ერ­ადა­მი­ანს­რომ­იყოს­თა­ნა­ბარ­პი­რო­ბებ­ში­სხვა­ადა­მი­ან­თან,­მაგ­რამ­ამ­სა­შუ­ა­ლე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­თვი­თონ­პი­როვ­ნე­ბა­ზე.­თა­ნას­წო­რო­ბის­გა­მო­და­ცუ­ლია­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­ყვე­ლა­პი­როვ­ნე­ბის­მი­მართ­თა­ნაბ­რად­მოქ­ცე­ვა.­და­უშ­ვე­ბე­ლია­ერ­თი­პი­როვ­ნე­ბის­თ­ვის­უსა­ფუძ­ვ­ლო­პრი­ვი­ლე­გი­ის­მი­ნი­ჭე­ბა,­რო­დე­საც­სხვი­სი­უფ­ლე­ბა­ილა­ხე­ბა.

შემ­წყ­ნა­რებ­ლო­ბა­ ანუ­ ტო­ლე­რან­ტო­ბა­ გუ­ლის­ხ­მობს­ ჩვე­ნი­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით­ მდი­და­რი­ მსოფ­ლიო­ კულ­ტუ­რე­ბის,­ ჩვე­ნი­ გა­მო­ხატ­ვის­ ფორ­მე­ბის­ პა­ტი­ვის­ცე­მას,­ მი­ღე­ბა­სა­ და­ და­ფა­სე­ბას.­ ეს­ ნიშ­ნავს­ ვი­ყოთ­ ჰუ­მა­ნუ­რე­ბი,­ რაც­ წა­ხა­ლი­სე­ბუ­ლია­ ცოდ­ნით,­ ღი­ა­ო­ბით,­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ით,­ აზ­როვ­ნე­ბის­ თა­ვი­სუფ­ლე­ბით,­სინ­დი­სით­და­რწმე­ნით.­ტო­ლე­რან­ტო­ბა­არის­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლო­ბას­თან­ჰარ­მო­ნი­ა.­ეს­არ­არის­მხო­ლოდ­მო­რა­ლუ­რი­მო­ვა­ლე­ო­ბა,­ეს­ასე­ვე­პო­ლი­ტი­კუ­რი­და­კა­ნო­ნის­მოთხოვ­ნა­ა.­ტო­ლე­რან­ტო­ბა­ არის­ღირ­სე­ბა­რაც­შე­საძ­ლე­ბელს­ხდის­მშვი­დო­ბას,­ხელს­უწყობს­ომის­კულ­ტუ­რის­მშვი­დო­ბის­კულ­ტუ­რით­ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბას3.­

შემ­წყ­ნა­რებ­ლო­ბა­სხვა­თა­მო­საზ­რე­ბე­ბის,­გა­მო­ხატ­ვის­სხვა­დას­ხ­ვა­ფორ­მე­ბი­სა­და­ პი­როვ­ნუ­ლი­ ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ მი­მართ­ პა­ტი­ვის­ცე­მას­ ნერ­გავს.­ასე­ვე,­ტო­ლე­რან­ტო­ბა­გუ­ლის­ხ­მობს­სხვე­ბის­მო­საზ­რე­ბე­ბის­მოს­მე­ნის­უნარს­იმ­შემ­თხ­ვე­ვა­შიც­კი,­თუ­ისი­ნი­მსმე­ნე­ლის­თ­ვის­მი­უ­ღე­ბე­ლი­ა.­შემ­წყ­ნა­რებ­ლო­ბის­გა­მო­ხატ­ვა­სხვა­თა­რე­ლი­გი­ე­ბი­სა­და­ეროვ­ნუ­ლო­ბის­მი­მართ­წარ­მო­ად­გენს­ადა­მი­ან­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვის­სა­ფუძ­ველს.­

დე­მოკ­რა­ტი­ა,­რო­გორც­პო­ლი­ტი­კუ­რი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბა­ნიშ­ნავს­ხალ­ხის­მმარ­თ­ვე­ლო­ბას,­რო­დე­საც­არა­მხო­ლოდ­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­უფ­ლე­ბე­ბი,­არა­მედ­უმ­ცი­რე­სო­ბის­უფ­ლე­ბე­ბიც­ეფექ­ტუ­რად­არის­და­ცუ­ლი.­ეს­არ­გუ­ლის­ხ­მობს­უმ­ცი­რე­სო­ბის­შე­უზღუ­დავ­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას,­არა­მედ­გუ­ლის­ხ­მობს­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­შეზღუ­დულ­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას­გარ­კ­ვე­უ­ლი­ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბი­თა­და­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბით,­რა­მე­თუ­ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბი­ გამ­ყარებუ­ლია­ კა­ნო­ნით­და­თა­ნაბ­რად­ ეხე­ბა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­სა­და­უმ­ცი­რე­სო­ბას.

ღირ­სე­ბა,­ეს­არის­უნა­რი­შე­ი­ნარ­ჩუ­ნო­სა­კუ­თა­რი­თა­ვის­პა­ტი­ვის­ცე­მა,­რაც­წარ­მო­ად­გენს­ყვე­ლა­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბა­თა­და­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­თა­წყა­როს.­ღირ­სე­ბის­გრძნო­ბა­ისე­რო­გორც­თი­თო­ე­ულს,­ასე­ვე­ყვე­ლა­ადა­მი­ანს­აქვს­ახალ­შო­ბი­ლია­ის­თუ­დამ­ნა­შა­ვე.­

20

3 http://www.un.org/en/events/toleranceday/pdf/tolerance.pdf

თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­არის­შე­ნი­სურ­ვი­ლის­მი­ხედ­ვით­მოქ­მე­დე­ბა­იმ­ზღვრამ­დე,­ვიდ­რე­ის­ხელს­შე­უშ­ლის­სხვის­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას.­

სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბა­ გა­ნა­სა­ხი­ე­რებს­ ფა­სე­უ­ლო­ბას,­ რო­მე­ლიც­ დამ­ყა­რე­ბუ­ლია­ მი­ზან­შე­წო­ნი­ლე­ბა­ზე,­კა­ნონ­ზე,­ეთი­კა­სა­და­სხვა­სა­შუ­ა­ლე­ბებ­ზე.

რო­გორ­უნ­და­იყოს­და­ცუ­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­ეროვ­ნულ­და­ეთ­ნი­კურ­უმ­ცი­რე­სო­ბა­თა­უფ­ლე­ბე­ბი?­

ქვე­ყა­ნა­არის­პო­ლი­ტი­კუ­რი­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა,­რომ­ლის­სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ­თვით­გა­მორ­კ­ვე­ვის­პრო­ცე­სი­გა­ი­ა­რა­და­აქვს­სა­ერ­თო­ის­ტო­რი­ა,­ენა,­კულ­ტუ­რა,­ტრა­დი­ცი­ე­ბი,­ტე­რი­ტო­რი­ა,­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბი­და­იმარ­თე­ბა­ერ­თი­მთავ­რო­ბის­იურის­დიქ­ცი­ით.­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­მრა­ვა­ლეთ­ნი­კუ­რი­ქვე­ყა­ნაა­და­მი­ის­წ­რა­ფის­ტო­ლე­რან­ტუ­ლო­ბი­სა­და­ყვე­ლა­მო­ქა­ლა­ქი­სად­მი­თა­ნას­წო­რი­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის­კენ.­„ეთნიკური­ჯგუ­ფი­არის­მო­სახ­ლე­ო­ბა,­რომ­ლის­წევ­რე­ბიც­ერ­თ­მა­ნეთ­თან­იდენ­ტი­ფი­კა­ცი­ას­აკე­თე­ბენ­რე­ა­ლუ­რად­ან­სა­ვა­რა­უ­დოდ­არ­სე­ბულ­სა­ერ­თო­გე­ნე­ა­ლო­გი­ას­თან­ ან­ წი­ნაპ­რებ­თან“4.­ ზო­გა­დად­ეროვ­ნუ­ლი­უმ­ცი­რე­სო­ბა­ არის­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში­მცხოვ­რე­ბი­მო­ქა­ლა­ქე­თა­ჯგუ­ფი,­რომ­ლის­რიცხოვ­ნო­ბაც­ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბა­მო­სახ­ლე­ო­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბი­სას,­ისი­ნი­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­გან­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ­ენა­ზე­სა­უბ­რო­ბენ,­მის­დე­ვენ­სხვა­რე­ლი­გი­ას­და­სხვა­ეთ­ნი­კუ­რი­­წარ­მო­შო­ბა­აქვთ.

თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბის­თ­ვის­ და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია­ მრა­ვა­ლი­ ეთ­ნი­კუ­რი­ და­რე­ლი­გი­უ­რი­­შე­მად­გენ­ლო­ბა,­დე­მოკ­რა­ტია­აერ­თი­ა­ნებს­სხვა­დას­ხ­ვა­მო­საზ­რე­ბებს,­იდე­ებს,­ცხოვ­რე­ბის­წე­სებს.­თა­ნა­მედ­რო­ვე­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტე­ბი­კრძა­ლა­ვენ­ნე­ბის­მი­ე­რი­სა­ხის­დის­კ­რი­მი­ნა­ცი­ას­„ეროვნულ­ან­ეთ­ნი­კურ­ჯგუ­ფებ­ზე“.

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის­მი­ხედ­ვით:­„საქართველოს­მო­ქა­ლა­ქე­ნი­თა­ნას­წო­რი­არი­ან­სო­ცი­ა­ლურ,­ეკო­ნო­მი­კურ,­კულ­ტუ­რულ­და­პო­ლი­ტი­კურ­ცხოვ­რე­ბა­ში­გა­ნურ­ჩევ­ლად­მა­თი­ეროვ­ნუ­ლი,­ეთ­ნი­კუ­რი,­რე­ლი­გი­უ­რი­თუ­ენობ­რი­ვი­კუთ­ვ­ნი­ლე­ბი­სა.­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სა­მარ­თ­ლის­სა­ყო­ველ­თა­ოდ­აღი­ა­რე­ბუ­ლი­პრინ­ცი­პე­ბი­სა­და­ ნორ­მე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სად­ მათ­ უფ­ლე­ბა­ აქვთ­თა­ვი­სუფ­ლად,­ ყო­ველ­გ­ვა­რი­დის­კ­რი­მი­ნა­ცი­ი­სა­და­ჩა­რე­ვის­გა­რე­შე­გა­ნა­ვი­თა­რონ­თა­ვი­ან­თი­კულ­ტუ­რა,­ისარ­გებ­ლონ­მშობ­ლი­უ­რი­ენით­პი­რად­ცხოვ­რე­ბა­სა­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში“.­(საქართველოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­38.1­­მუხ­ლი).

1992­წელს­გა­ე­რომ­მი­ი­ღო­„ეროვნული,­ეთ­ნი­კუ­რი,­რე­ლი­გი­უ­რი­და­ენობ­რი­ვი­უმ­ცი­რე­სო­ბე­ბი­სად­მი­ მი­კუთ­ვ­ნე­ბულ­ადა­მი­ან­თა­ უფ­ლე­ბე­ბის“­დეკ­ლა­რა­ცი­ა,­რომ­ლის­მი­ხედ­ვით,­ეროვ­ნულ­უმ­ცი­რე­სო­ბებს­უნ­და­ჰქონ­დეთ­უფ­ლე­ბა­თა­ვი­სუფ­ლად­გა­მო­ხა­ტონ­სა­კუ­თა­რი­კულ­ტუ­რა,­რე­ლი­გია­და­ენა,­რო­გორც­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ისე­პი­რად­ცხოვ­რე­ბა­ში.­ აქვთ­ უფ­ლე­ბა,­ რომ­ აქ­ტი­უ­რი­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ მი­ი­ღონ­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­კულ­ტუ­რულ,­ რე­ლი­გი­ურ,­ სო­ცი­ა­ლურ,­ ეკო­ნო­მი­კურ­და­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ ცხოვ­რე­ბა­ში,­ ასე­ვე­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ მი­ი­ღონ­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­ პრო­ცეს­ში­ ცენ­ტ­რ­ლურ­თუ­ად­გი­ლობ­რივ­დო­ნე­ზე,­ იმ­სა­კითხებ­თან­მი­მარ­თე­ბა­ში,­რო­მლებიც­ეხე­ბა­

21

4 http://www.diffen.com/difference/Ethnicity_vs_Race

მათ,­რო­გორც­ეროვ­ნულ­უმ­ცი­რე­სო­ბებს.­„სახელმწიფომ­უნ­და­მი­ი­ღოს­ზო­მე­ბი,­რომ­შექ­მ­ნას­ხელ­საყ­რე­ლი­გა­რე­მო,­იმის­თ­ვის­რომ­უმ­ცი­რე­სო­ბე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა­გა­მო­ხა­ტონ­სა­კუ­თა­რი­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლო­ბა,­გა­ნა­ვი­თა­რონ­სა­კუ­თა­რი­კულ­ტუ­რა,­ენა,­რე­ლი­გი­ა,­ტრა­დი­ცი­ე­ბი­და­ჩვე­ვე­ბი,­იმ­კერ­ძო­შემ­თხ­ვე­ვე­ბის­აღ­კ­ვე­თის­პა­რა­ლე­ლუ­რად,­რომ­ლე­ბიც­არ­ღ­ვე­ვენ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­კა­ნონს­და­ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბი­ან­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სტან­დარ­ტებს“­(მუხლი­4.2).­უმ­ცი­რე­სო­ბებ­მაც­თა­ვის­მხრივ,­პა­ტი­ვი­უნ­და­სცენ­კა­ნონს­და­იმ­ფაქტს,­რომ­„აკრძალულია­ყვე­ლა­ქმე­დე­ბა,­რო­მე­ლიც­ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბა­გა­ე­როს­მიზ­ნებ­სა­და­პრინ­ცი­პებს,­მათ­შო­რის­სუ­ვე­რე­ნულ­თა­ნას­წო­რო­ბას,­ტე­რი­ტო­რი­ულ­მთლი­ა­ნო­ბას­და­ქვეყ­ნე­ბის­პო­ლი­ტი­კურ­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას“­(მუხლი­8.4).­

მსგავს­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბებს­შევ­ხ­ვ­დე­ბით­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა­ში:­

„საერთაშორისო­სა­მარ­თ­ლის­სა­ყო­ველ­თა­ოდ­აღი­ა­რე­ბუ­ლი­პრინ­ცი­პე­ბი­სა­და­ნორ­მე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სად,­უმ­ცი­რე­სო­ბა­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­არ­უნ­და­ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბო­დეს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სუ­ვე­რე­ნი­ტეტს,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­წყო­ბი­ლე­ბას,­ტე­რი­ტო­რი­ულ­მთლი­ა­ნო­ბა­სა­და­პო­ლი­ტი­კურ­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას“­(საქართველოს­კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა,­მუხ­ლი­38.2).­­

22

23

სა ხელ მ წი ფო ვალ დე ბუ ლია და იც ვას

ჩვე ნი უფ ლე ბე ბი: და იც ვას ჩვე ნი სი ცოცხ ლე,

ღირ სე ბა და პი რა დი ხელ შე უ ხებ ლო ბა;

უზ რუნ ველ ყოს გა და ად გი ლე ბის

თა ვი სუფ ლე ბა; ხე ლი შე უწყოს გა ნათ ლე ბას

თა ვი სუ ფალ და თა ნას წორ პი რო ბებ ში და

და ა ფუძ ნოს ისე თი გა რე მო, სა დაც ამ

უფ ლე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა დის კ რი მი ნა ცი ის

გა რე შე იქ ნე ბა შე საძ ლე ბე ლი.

24

25

ნა წი ლი IIIსამოქალაქო საზოგადოება და

მოქალაქეთა მონაწილეობა

რა­არის­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა?­რა­ტომ­უნ­და­მო­ნა­წი­ლე­ობ­დეს­მო­ქა­ლა­ქე­სა­

ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­პრობ­ლე­მე­ბის­გა­დაწყ­ვე­ტა­ში?­რა­ტომ­არის­მო­ქა­ლა­ქე­თა­აქ­ტი­უ­

რო­ბა­დე­მოკ­რა­ტი­ის­თ­ვის­აუცი­­ლე­­ბე­­ლი?­რა­არის­სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცია­და­რო­­გორ­

გა­­მო­­ვითხო­­ვოთ­ის?­რა­რო­ლი­შე­უძ­ლია­ითა­მა­შოს­ცალ­­­კე­­ულ­­­მა­პი­როვ­ნე­ბამ­სა­ზო­

გა­დო­ე­ბა­ში­დე­მოკ­რა­ტი­ის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში?­

რა­არის­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა?­

წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ამ­ტერ­მინ­მა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ფარ­თო­სპექ­ტ­რი­მო­იც­ვა.­მსოფ­ლიო­ ბან­კი­ ტერ­­­მინ­ სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­ შემ­­­დეგ­­­ნა­­ი­­რად­ გან­­­მარ­­­ტავს:­ სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­არა­სამ­თავ­რო­ბო­და­არა­მომ­გე­ბი­ა­ნი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­ფარ­­­თო­სპექ­­­ტ­­­რი­­ა,­რომ­­­ლე­­ბიც­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბივ­ცხოვ­­­რე­­ბა­­ში­ არ­­­სე­­ბო­­ბენ­და­გა­­მო­­ხა­­ტა­­ვენ­მა­­თი­წევ­­­რე­­ბი­­სა­და­სხვა­­თა­ინ­­­ტე­­რე­­სებ­­­სა­და­ფა­­სე­­უ­­ლო­­ბებს,­ეთი­­კუ­­რი,­კულ­­­ტუ­­რუ­­ლი,­პო­­ლი­­ტი­­კუ­­რი,­სა­­მეც­­­ნი­­ე­­რო,­რე­­ლი­­გი­­უ­­რი­ან­ფი­­ლან­­­ტ­­­რო­­პუ­­ლი­თვალ­­­საზ­­­რი­­სე­­ბის­გათ­­­ვა­­ლის­­­წი­­ნე­­ბით.­სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რი­­ვი­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ე­­ბი­(CSOs)­არი­­ან:­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რი­­ვი­ჯგუ­­ფე­­ბი,­არა­­სამ­­­თავ­­­რო­­ბო­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ე­­ბი­(NGOs),­პრო­­ფე­­სი­­უ­­ლი­კავ­­­ში­­რე­­ბი,­მკვიდ­­­რი­მო­­სახ­­­ლე­­ო­­ბის­ჯგუ­­ფე­­ბი,­საქ­­­ველ­­­მოქ­­­მე­­დო­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ე­­ბი,­რე­­ლი­­გი­­უ­­რი­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ე­­ბი,­ პრო­­ფე­­სი­­უ­­ლი­ ასო­­ცი­­ა­­ცი­­ე­­ბი­და­ფონ­­­დე­­ბი5.­­

სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ არ­­­სე­­ბო­­ბა­ ჯან­­­მ­­­რ­­­თე­­ლი­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­უ­­ლი­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბე­­ბის­არ­­­სე­­ბი­­თი­მა­­ხა­­სი­­ა­­თე­­ბე­­ლი­­ა.­რო­­დე­­საც­ცალ­­­კე­­უ­­ლი­პი­­როვ­­­ნე­­ბე­­ბი­სა­­ერ­­­თო­ინ­­­ტე­­რე­­სე­­ბი­­თა­და­სა­­ფუძ­­­ვ­­­ლე­­ბით­ერ­­­თობ­­­ლი­­ვად­იწყე­­ბენ­მუ­­შა­­ო­­ბას,­იზი­­ა­­რე­­ბენ­რე­­სურ­­­სებს,­მე­­ტად­შე­­უძ­­­ლი­­ათ­მი­­აღ­­­წი­­ონ­მი­­ზანს,­ვიდ­­­რე­ამას­ცალ­­­კე­­უ­­ლი­პი­­როვ­­­ნე­­ბე­­ბი­მარ­­­ტო­­ე­­ბი­შეძ­­­ლე­­ბენ.­სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­როლს­თა­­მა­­შობს.­ მი­­სი­ ზო­­გი­­ერ­­­თი­ჯგუ­­ფე­­ბი­ლო­­ბი­­რე­­ბენ­ კა­­ნონ­­­მ­­­დებ­­­ლებ­­­ზე­ კა­­ნონ­­­ში­ცვლი­­ლე­­ბე­­ბის­შე­­ტა­­ნის­მიზ­­­ნით,­მა­­შინ­რო­­დე­­საც­სხვა­ჯგუ­­ფე­­ბი­ლო­­ბი­­რე­­ბენ­არ­­­სე­­ბუ­­ლი­კა­­ნო­­ნე­­ბის­დაც­­­ვა­­სა­და­მათ­აღ­­­ს­­­რუ­­ლე­­ბას;­ზო­­გი­­ერ­­­თი­ჯგუ­­ფე­­ბი­შე­­საძ­­­ლოა­ხე­­დავ­­­დ­­­ნენ­ სა­­კუ­­თარ­ როლს­ სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­ სა­­კითხე­­ბის­ შე­­სა­­ხებ­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ ინ­­­ფორ­­­

5 http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/CSO/0,,contentMDK:20101499~menuPK:244752~pagePK:220503~piPK:220476~theSitePK:228717,00.html

მი­­რე­­ბა­­სა­და­ გა­­ნათ­­­ლე­­ბა­­ში;­ ზო­­გიც­ შე­­საძ­­­ლოა­ იყოს­ გარ­­­კ­­­ვე­­უ­­ლი­ სა­­კითხის­ გა­­უმ­­­ჯო­­ბე­­სე­­ბის­­­კენ­ მი­­მარ­­­თულ­ მოქ­­­მე­­დე­­ბა­­ზე­ ორი­­ენ­­­ტი­­რე­­ბუ­­ლი;­ ზო­­გი­­ერ­­­თი­ მსხვი­­ლი­სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცია­შე­­საძ­­­ლოა­ორ­ან­მეტ­ზე­­მოთ­ჩა­­მოთ­­­ვ­­­ლილს­ახორ­­­ცი­­ე­­ლებ­­­დეს­გარ­­­კ­­­ვე­­უ­­ლი­სა­­კითხ­­­(ებ­­­)ის­გა­­სა­­უმ­­­ჯო­­ბე­­სებ­­­ლად.­­

დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­წევ­რებს­აქვთ­უფ­ლე­ბა­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლად­ითა­ნამ­შ­რომ­ლონ­რა­თა­და­ად­გი­ნონ­მიზ­ნე­ბი,­გან­საზღ­ვ­რონ­სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბი,­ზე­გავ­ლე­ნა­იქო­ნი­ონ­სა­ჯა­რო­პო­ლი­ტი­კა­ზე­და­მო­ითხო­ვონ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა.­ეს­შე­საძ­ლოა­მიღ­წე­ულ­იქ­ნას­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბით,­რომელიც­ძლე­ვა­მო­სი­ლი­ხერ­ხია­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბის­მოთხოვ­ნი­სა­და­ცვლი­ლე­ბე­ბის­ად­ვო­კა­ტი­რე­ბის­თ­ვის.­

დე­მოკ­რა­ტი­ამ­ უნ­და­ შექ­მ­ნას­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ არ­სე­ბო­ბი­სა­და­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბის­თ­ვის­ ხელ­საყ­რე­ლი­ გა­რე­მო­ე­ბე­ბი.­ დე­მოკ­რა­ტი­ულ­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბებ­ში­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­და­ცუ­ლია­კა­ნო­ნით.­ ­სა­ხელ­მ­წი­ფო/­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­არ­უნ­და­ქმნი­დეს­ან­და­ერე­ო­დეს­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბებ­ში,­მაგ­რამ­შე­უძ­ლია­ითა­მა­შოს­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­რო­ლი­რა­თა­შექ­მ­ნას­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ჩარ­ჩო­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­თა­ვი­სუფ­ლად­და­და­მო­უ­კი­დებ­ლად­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რე­ბის­თ­ვის.­ სხვა­ სიტყ­ვე­ბით­რომ­ ვთქვათ,­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­არ­უნ­და­აკონ­ტ­რო­ლოს­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა,­მაგ­რამ­მას­აქვს­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­და­ა­რე­გუ­ლი­როს­მა­თი­საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბი­კა­ნო­ნე­ბის­სა­შუ­ა­ლე­ბით.­­­

სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ერ­თ­­ერ­თი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­მი­სიაა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბის­მო­ნი­ტო­რინ­გი­და­დე­ტა­ლუ­რი­შეს­წავ­ლა.­ფაქ­ტი­ა,­რომ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბებს­აქვთ­ტენ­დენ­ცი­ა,­გა­და­ა­მე­ტონ­თა­ვი­ანთ­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას.­ეს­ძი­რი­თა­დად­მა­შინ­ხდე­ბა,­რო­დე­საც­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­იყე­ნებს­თა­ვის­უფ­ლე­ბებ­სა­თუ­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას,­მაგ­რამ­არ­მოწ­მ­დე­ბა­და­არ­ას­რუ­ლებს­თა­ვის­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბებს­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­მი­მართ.­­

სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­არ­უნ­და­ჩა­ე­რი­ოს­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­საქ­მი­ა­ნო­ბა­ში.­მან­ასე­ვე­არ­უნ­და­შე­ას­რუ­ლოს­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი,­მას­არ­აქვს­უფ­ლე­ბა­გა­მოს­ცეს­ან­და­პრაქ­ტი­კა­ში­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოს­კა­ნო­ნე­ბი,­ასე­ვე,­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოს­აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა.­ეს­ყვე­ლა­ფე­რი­ზე­მოთ­თქმუ­ლი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­პრე­რო­გა­ტი­ვა­ა.­მი­უ­ხე­და­ვად­ამი­სა,­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­აქვს­უფ­ლე­ბა­გა­მო­აშ­კა­რა­ვოს­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­მი­ერ­ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ბო­რო­ტად­გა­მო­ყე­ნე­ბის­სხვა­დას­ხ­ვა­შემ­თხ­ვე­ვე­ბი,­მა­გა­ლი­თად,­გა­მო­აშ­კა­რა­ვოს­კა­ნო­ნის­დარ­ღ­ვე­ვის,­პი­როვ­ნუ­ლი­ თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­სა­ და­ ღირ­სე­ბის­ შე­უ­რაცხ­ყო­ფის­ შემ­თხ­ვე­ვე­ბი.­ ამას­თა­ნა­ვე,­რო­გორც­ეს­სა­ი­ას­შე­სა­ხებ­სა­უბ­რი­სას­უკ­ვე­აღ­ვ­ნიშ­ნეთ,­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ­უნ­და­და­აკ­მა­ყო­ფი­ლოს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­მოთხოვ­ნა­მა­შინ,­რო­დე­საც­ამას­არ­აკე­თებს­მთავ­რო­ბა­ან­კერ­ძო­სექ­ტო­რი.

მარ­თა­ლი­ა,­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­ არ­ შე­უძ­ლია­ შეც­ვა­ლოს­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ ან­ თა­ვის­ თავ­ზე­ აიღოს­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი,­ მაგ­რამ­ მას­ უთუ­ოდ­

26

აქვს­ უფ­ლე­ბა­ გა­ა­კონ­ტ­რო­ლოს­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბი­ და­ ზე­გავ­ლე­ნა­მო­ახ­დი­ნოს­ მათ­ზე.­ გა­მომ­ჟ­ღავ­ნე­ბა­და­ გაკ­რი­ტი­კე­ბა,­რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბის­ გა­წე­ვა­და­ კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­უ­ლი­ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის­ შე­თა­ვა­ზე­ბა,­ საპ­რო­ტეს­ტო­ გან­ცხა­დე­ბე­ბი,­ მშვი­დო­ბი­ა­ნი­საპ­რო­ტეს­ტო­მა­ნი­ფეს­ტა­ცი­ე­ბის­მოწყო­ბა­და­მათ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­–­ესე­ნი­ის­რამ­დე­ნი­მე­სა­შუ­ა­ლე­ბა­ა,­რი­თაც­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­აქვს­უნა­რი­უბიძ­გოს­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­და­იც­ვას­სო­ცი­ა­ლუ­რი­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბა­და­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი.­ეს­სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი­ვერ­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­შე­სა­ნიშ­ნავ­ატ­მოს­ფე­როს­ქვე­ყა­ნა­ში,­მაგ­რამ­მათ­შე­უძ­ლი­ათ­შე­ამ­ცი­რონ­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­უნა­რი­გა­და­ა­ჭარ­ბოს­თა­ვის­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას­და­გა­ზარ­დოს­მთავ­რო­ბის­ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბის­შეგ­რ­ძ­ნე­ბა.­

რატომ­უნდა­მონაწილეობდეს­მოქალაქე­საზოგადოებრივი­პრობლემების­გადაწყვეტაში?­

„იმედის“­საქ­მე­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­უახ­ლეს­ის­ტო­რი­ა­ში­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ერ­თ­­ერ­თი­მა­გა­ლი­თი­ა.­2000­წელს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მო­ქა­ლა­ქე­ებ­მა­გა­მო­ი­ძი­ეს­ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის­მდგო­მა­რე­ო­ბის­სა­კითხე­ბი­ბავ­შ­ვებ­ში­და­გა­დაწყ­ვი­ტეს­და­ე­არ­სე­ბი­ნათ­არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცია­„იმედი“.­2001­წელს­„იმედმა“­მი­ი­ღო­გა­ე­როს­ ბავ­შ­ვ­თა­ფონ­დის­ (UNICEF)­და­ფი­ნან­სე­ბა­ პრო­ექ­ტის­თ­ვის­ სა­ხელ­წო­დე­ბით­ „ბავშვთა­ ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის­ მდგო­მა­რე­ო­ბის­ მო­ნი­ტო­რინ­გი­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მთი­ან­ რე­გი­ო­ნებ­ში“.­ პრო­ექ­ტის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ „იმედისთვის“­ ნა­თე­ლი­ გახ­და,­რომ­გარ­კ­ვე­ულ­რე­გი­ო­ნებ­ში­ბავ­შ­ვე­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­ჰქონ­და­ფა­რი­სებ­რი­ჯირ­კ­ვ­ლის­მწვა­ვე­პრობ­ლე­მე­ბი,­რაც­იოდის­ნაკ­ლე­ბო­ბით­იყო­გა­მოწ­ვე­უ­ლი.­ასე­ვე­გა­ირ­კ­ვა,­ რომ­ ამას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ არ­ არ­სე­ბობ­და­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბი.­ „იმედის“­ წევ­რებ­მა­ ან­გა­რი­ში­ წა­რად­გი­ნეს­ ჯან­დაც­ვის­ სა­მი­ნის­ტ­რო­ში­ და­ბავ­შ­ვ­თა­ უფ­ლე­ბებ­ზე­ მო­მუ­შა­ვე­ არა­სამ­თავ­რო­ბო­ და­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ში.­ამას­თა­ნა­ვე,­ლო­ბი­რებ­დ­ნენ,­რა­თა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­მი­ე­ღო­ზო­მე­ბი­და­მი­ე­წო­დე­ბი­ნა­იოდი­ზი­რე­ბუ­ლი­მა­რი­ლი­მა­ღალ­მ­თი­ან­რე­გი­ო­ნებ­ში.­

2002­ წელს­ „იმედმა“­ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბა­ შეს­თა­ვა­ზა­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას­ „ქალი­ და­ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბა“­მა­ღალ­მ­თი­ან­რე­გი­ო­ნებ­ში­ქალ­თა­რეპ­რო­დუქ­ტი­უ­ლი­ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის­მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზე­კვლე­ვის­ჩა­სა­ტა­რებ­ლად.­კვლე­ვამ­აჩ­ვე­ნა,­რომ­იოდის­ნაკ­ლე­ბო­ბას­ მთი­ან­ რე­გი­ო­ნებ­ში­ ჰქონ­და­ უარ­ყო­ფი­თი­ გავ­ლე­ნა­ არა­ მხო­ლოდ­ბავ­შ­ვ­თა,­ არა­მედ­ ქალ­თა­ ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბა­ზეც,­ რაც­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ იყო­ საშ­ვი­ლოს­ნოს­ კი­ბოს­ გა­მოწ­ვე­ვას­თან.­ „იმედის“­ რე­­კო­­მენ­­­და­­ცი­­ებ­­­მა­ შე­­დე­­გად­ მო­­ი­­ტა­­ნა­ სპე­­ცი­­ა­­ლუ­­რი­ სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფო­ პროგ­­­რა­­მე­­ბი,­რომ­­­ლებ­­­მაც­ უზ­­­რულ­­­ველ­­­ყ­­­ვეს­ მთი­­ა­­ნი­რე­­გი­­ო­­ნე­­ბის­ უმ­­­რავ­­­ლე­­სო­­ბის­­­თ­­­ვის­ ­ იოდი­­ზი­­რე­­ბუ­­ლი­მა­­რი­­ლის­მი­­წო­­დე­­ბა.­ იმ­რე­­გი­­ო­­ნებ­­­ში,­ სა­­დაც­ სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფო­ ძა­­ლის­­­ხ­­­მე­­ვა­ არ­ იყო­ საკ­­­მა­­რი­­სი­ არა­­სამ­­­თავ­­­რო­­ბო­­ე­­ბი­­სა­ და­ სა­­ერ­­­თა­­შო­­რი­­სო­ ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ე­­ბის­ სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბით­ მო­­ხერ­­­ხ­­­და­ ჰუ­­მა­­ნი­­ტა­­რუ­­ლი­ მი­­სი­­ე­­ბის­ გან­­­ხორ­­­ცი­­ე­­ლე­­ბა.­ ეს­ არის­ სა­­მო­­ქა­­ლა­­ქო­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბას­­­თან­თა­­ნამ­­­შ­­­რომ­­­ლო­­ბით­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რი­­ვი­პრობ­­­ლე­­მის­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტის­ნა­­თე­­ლი­მა­­გა­­ლი­­თი.

27

რა­­ტომ­არის­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­მო­­ქა­­ლა­­ქის­მო­­ნა­­წი­­ლე­­ო­­ბა­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ის­­­თ­­­ვის?

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის­ ერ­თ­­ერ­თი­გა­მოწ­ვე­ვა­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში­ და­ მის­ გა­რეთ­ მო­ქა­ლა­ქე­თა­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ა.­ მო­ქა­ლა­ქე­თა­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­რე­ა­ლი­ზე­ბა­უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სია­კარ­გი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­პრინ­ცი­პის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­თ­ვის.­კარ­გი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბა­ერ­­­თის­მხრივ­გუ­­ლის­­­ხ­­­მობს­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­და­მო­­ქა­­ლა­­ქეს,­რომ­­­ლებ­­­საც­აქვთ­სურ­­­ვი­­ლი­და­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რივ­ცხოვ­­­რე­­ბა­­ში­მო­­ნა­­წი­­ლე­­ო­­ბი­­სათ­­­ვის­აუცი­­ლე­­ბე­­ლი­უნარ­­­­­­­ჩ­­­ვე­­ვე­­ბი,­ხო­­ლო­მე­­ო­­რეს­მხრივ­–­სა­­ჯა­­რო­მო­­ხე­­ლე­­ებს,­რომ­­­ლებ­­­საც­უნ­­­დათ­ითა­­ნამ­­­შ­­­რომ­­­ლონ­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ებ­­­თან.

დე­მოკ­რა­ტია­ არ­ გუ­ლის­ხ­მობს­ მხო­ლოდ­ მო­ქა­ლა­ქე­თა­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას­ არ­ჩევ­ნებ­ში.­დე­მოკ­რა­ტი­ის­არ­სე­ბო­ბა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­მო­ქა­ლა­ქის­ყო­ველ­დღი­ურ­ საქ­მი­ა­ნო­ბა­ზე.­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ მო­ქა­ლა­ქემ­თა­ვი­სი­ ინი­ცი­ა­ტი­ვით­ უნ­და­ იმო­ნა­წი­ლე­ოს­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვად­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ სა­კითხე­ბის­გა­დაწყ­ვე­ტა­ში,­ სა­კუ­თა­რი­ და­ მი­სი­ თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე­ე­ბის­ უფ­ლე­ბე­ბის­ დაც­ვა­ში.­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­ასე­ვე­უნ­და­იყ­ვ­ნენ­ჩარ­თუ­ლე­ბი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­პრო­ცეს­ში,­რაც­გუ­ლის­ხ­მობს­ახ­ლო­თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბას­სა­ჯა­რო­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­პი­რებ­თან.­

დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის­სა­სი­ცოცხ­ლოა,­რომ­მო­ქა­ლა­ქეს­ჰქონ­დეს­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სად­მი­და­მი­სი­თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­სად­მი.­მო­ქა­ლა­ქე­არ­უნ­და­იყოს­ფო­კუ­სი­რე­ბუ­ლი­მხო­ლოდ­თა­ვის­ინ­ტე­რე­სებ­ზე,­არა­მედ­მან­თა­ვი­სი­წვლი­ლი­უნ­და­შე­ი­ტა­ნოს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­სა­ერ­თო­კე­თილ­დღე­ო­ბა­ში.­ეს­უკა­ნას­კ­ნე­ლი­კი­გუ­ლის­ხ­მობს­მო­ქა­ლა­ქე­თა­მო­ხა­ლი­სე­ობ­რივ­ჩარ­თუ­ლო­ბას­სა­ზო­გა­დო­ცხოვ­რე­ბის­თით­ქ­მის­ყვე­ლა­სფე­რო­ში,­რომ­ლე­ბიც­არ­არი­ან­ორი­ენ­ტი­რე­ბულ­ნი­ ფი­ნან­სურ­ მო­გე­ბებ­ზე­ და­ მიზ­ნად­ ისა­ხა­ვენ­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­ სო­ცი­ა­ლუ­რი­პრობ­ლე­მე­ბის­ გა­დაჭ­რას­ მო­ქა­ლა­ქის­ მი­ერ­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი­სა­და­უნარ­­­ჩ­ვე­ვე­ბის­მეშ­ვე­ო­ბით.­გარ­და­არ­ჩევ­ნებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბი­სა­არ­სე­ბობს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­მო­ქა­ლა­ქე­თა­ჩარ­თუ­ლო­ბის­სხვა­დას­ხ­ვა­გზე­ბი.­ქვე­მოთ­წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ცხოვ­რე­ბა­ში­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­ჩარ­თუ­ლო­ბის­სა­ხე­ო­ბის­ზო­გი­ერ­თი­მა­გა­ლი­თი:­

ჯგუფ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა.­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­არი­ან­გა­ერ­თი­ან­დ­ნენ­შე­სა­ბა­მის­ჯგუ­ფებ­ში­სა­კუ­თა­რი­ინ­ტე­რე­სე­ბი­სა­და­სა­კითხე­ბის­მი­ხედ­ვით.­მა­გა­ლი­თად,­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­ ერ­თი­ან­დე­ბი­ან:­ ეკ­ლე­სი­ის­ ჯგუფ­ში­ ან­ რე­ლი­გი­ურ­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ში,­სკო­ლის­ ჯგუფ­ში,­ სპორ­ტულ­ ან­ გა­სარ­თობ­ ასო­ცი­ა­ცი­ა­ში,­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ ასო­ცი­ა­ცი­ებ­ში­და­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­კლუ­ბებ­ში.­გარ­კ­ვე­ულ­შემ­თხ­ვე­ვებ­ში­ჯგუ­ფებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ შე­საძ­ლოა­იგი­ვე­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის­ იყოს,­რო­გო­რი­ცაა­თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბა­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­თან.­ამას­თა­ნა­ვე,­შე­საძ­ლოა­რომ­მო­ქა­ლა­ქე­ობ­რი­ვი­ჩარ­თუ­ლო­ბი­სას­აქ­ცენ­ტი­გა­კეთ­დეს­ისეთ­აქ­ტი­ვო­ბებ­ზე,­რომ­ლე­ბიც­ეწი­ნა­აღ­მ­დე­გე­ბი­ან­არა­სამ­თავ­რო­ბო­და­სა­მო­ქა­ლა­ქო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­მი­ერ­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა­

28

კითხე­ბის­მოგ­ვა­რე­ბის­ძა­ლის­ხ­მე­ვებს.­ასე­ვე,­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბა­შე­საძ­ლოა­იყოს­ის,­რომ­ზო­გი­ერ­თი­ასე­თი­ჯგუ­ფი­გარ­კ­ვე­ულ­შემ­თხ­ვე­ვებ­ში­ მხო­ლოდ­იმის­თ­ვის­ არ­სე­ბობ­დეს,­რა­თა­გარ­კ­ვე­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­ან­ინ­ტე­რესს­ემ­სა­ხუ­როს.­­

მსოფ­ლი­ო­ში­მსგავ­სი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­სა­და­კლუ­ბე­ბის­ ბევ­რი­მა­გა­ლი­თი­არ­სე­ბობს,­ სა­დაც­ ცალ­კე­უ­ლი­ პი­როვ­ნე­ბე­ბი­ იზი­ა­რე­ბენ­ რა­ სა­ერ­თო­ ინ­ტე­რე­სებს,­ ერ­თი­ან­დე­ბი­ან­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­სამ­სა­ხუ­რის­თ­ვის.­ ერ­თ­­ერ­თი­ასე­თი­მა­გა­ლი­თია­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ბა­ღის­ კლუბ­ში­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა,­ რომ­ლის­ წევ­რე­ბი­ ხში­რად­ ხვდე­ბი­ან­ერ­თ­მა­ნეთს­მე­ბა­ღე­ო­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­ზი­ა­რე­ბის­და­ისეთ­პრო­ექ­ტებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­ მიზ­ნით,­ რო­გო­რე­ბი­ცაა­ ნარ­გა­ვე­ბის­დარ­გ­ვა­და­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის­ ად­გი­ლობ­რივ­ პარ­კ­ში­ ბა­ღის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა.­ ამ­ ტი­პის­ ასო­ცი­ა­ცია­ შე­საძ­ლოა­იყოს­არა­ფორ­მა­ლუ­რი,­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბის­ნაკ­ლე­ბად­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი­იერარ­ქი­ით­ ან­ წევ­რო­ბის­ მოთხოვ­ნე­ბით.­ სხვა­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებს­ შე­საძ­ლოა­ უფ­რო­ფორ­მა­ლუ­რი­სტრუქ­ტუ­რა­და­მყა­რად­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი­წე­სე­ბი­ჰქონ­დეთ,­თუ­ვის­შე­უძ­ლია­მას­ში­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა.­მა­გა­ლი­თის­თ­ვის,­არ­სე­ბო­ბენ­ზო­გი­ერ­თი­სა­მო­ქა­ლა­ქო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­წევ­რე­ბად­აერ­თი­ა­ნე­ბენ­მხო­ლოდ­მოწ­ვე­ულ­პი­რებს,­რაც­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­წევ­რო­ბის­გა­და­სა­ხადს­და­სხვა­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის­შეს­რუ­ლე­ბას.­ეს­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­წევ­რე­ბის­თ­ვის­ითავ­სე­ბენ­ბევრ­სო­ცი­ა­ლურ­ფუნ­ქ­ცი­ას.­ისი­ნი­ასე­ვე­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­სამ­სა­ხუ­რის­მიზ­ნით­აწარ­მო­ე­ბენ­ფონ­დე­ბის­მო­ძი­ე­ბა­სა­და­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ სა­კითხე­ბის­თ­ვის­ ფონ­დე­ბის­ დო­ნა­ცი­ას,­ ან­ სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო­და­ ცნო­ბი­ე­რე­ბის­ ასა­მაღ­ლე­ბელ­ პროგ­რა­მებს.­ არ­სე­ბუ­ლი­ ჯგუ­ფის­ არ­ჩე­ვა­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბი­სათ­ვის­ ან­ ახა­ლი­ ჯგუ­ფის­ფორ­მი­რე­ბა­ ნიშ­ნავს­ ემ­სა­ხუ­რო­ სა­კუ­თარ­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­/­თე­მის­ ინ­ტე­რე­სებს.­ ასეთ­მა­ ჯგუ­ფებ­მა­ შე­საძ­ლოა­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­წვლი­ლი­შე­ი­ტა­ნონ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში.­

ინ­ფორ­მა­ცი­ას­თან­და­კულ­ტუ­რულ­მოვ­ლე­ნებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბა.­დე­მოკ­რა­ტი­ულ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­პი­როვ­ნე­ბებს­აქვთ­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­იყ­ვ­ნენ­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლე­ბი­უახ­ლე­სი­ მოვ­ლე­ნე­ბის­ შე­სა­ხებ.­ რო­დე­საც­ პი­როვ­ნე­ბე­ბი­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლე­ბი­ არი­ან,­ ისი­ნი­ უკეთ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ­ სა­ჯა­რო­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­ პრო­ცეს­ში­და­ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის,­ ბიზ­ნე­სის,­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­ან­ცალ­კე­ულ­პი­როვ­ნე­ბა­თა­საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბის­მო­ნი­ტო­რინგს­იმ­მიზ­ნით,­რომ­ყუ­რადღე­ბა­მი­აქ­ცი­ონ­იმ­ქმე­დე­ბებს,­რომ­ლე­ბიც­შე­საძ­ლოა­საფ­რ­თხეს­უქ­მ­ნი­ან­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­კე­თილ­დღე­ო­ბას.­­

ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­ღე­ბა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­სხვა­დას­ხ­ვა­გზით,­რო­გო­რე­ბი­ცა­ა:­ სა­ტე­ლე­ვი­ზიო­ ნი­უ­სე­ბის­ ყუ­რე­ბა,­ გა­ზე­თე­ბის­ წა­კითხ­ვა,­ სა­ჯა­რო­ დის­კუ­სი­ებ­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა,­რა­დი­ოს­მოს­მე­ნა,­ჟურ­ნა­ლე­ბის­კითხ­ვა,­ინ­ფორ­მა­ცი­ე­ბის­გან­თავ­სე­ბა­­ონ­ლა­ინ­ წყა­რო­ებ­ში,­ლექ­ცი­ებ­ზე­დას­წ­რე­ბა­და­სა­კითხე­ბის­ სხვებ­თან­გან­ხილ­ვა­ (ეს­შე­საძ­ლოა­ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბი­თაც­მოხ­დეს,­რო­გო­რი­ცაა­ონ­ლა­ინ­ბლოგ­ჩა­ტე­ბი,­facebook­ის­დი­ა­ლო­გე­ბი­ან­Twitter).­უახ­ლე­სი­მოვ­ლე­ნე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­ სა­მო­ქა­ლა­ქოდ­ მო­აზ­როვ­ნე­ პი­როვ­ნე­ბე­ბი­ რე­გუ­ლა­რუ­ლად­ იყე­ნე­ბენ­ზემოთ­აღნიშნულს,­რომ­კი­დევ­უფ­რო­მე­ტი­ინ­ფორ­მა­ცია­მი­ი­ღონ,­რა­საც­სა­კუ­თარ­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბად­მი­იჩ­ნე­ვენ.­

29

პო­ლი­ტი­კუ­რი­საქ­მი­ა­ნო­ბა.­არ­ჩევ­ნებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­სა­მო­ქა­ლა­ქო­ჩარ­თუ­ლო­ბის­თვალ­სა­ჩი­ნო­მა­გა­ლი­თად­აღიქ­მე­ბა,­თუმ­ცა­ხმის­მი­ცე­მა­მი­სი­მხო­ლოდ­ერ­თ­­ერ­თი­მე­თო­დი­ა.­არ­სე­ბობს­ბევ­რი­სხვა­დას­ხ­ვა­სა­ხის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­პო­ლი­ტი­კუ­რი­საქ­მი­ა­ნო­ბა,­რო­მელ­საც­ცალ­კე­უ­ლი­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­აკე­თე­ბენ,­რო­გო­რი­ცაა­პარ­ტი­ის­თ­ვის­ ან­ კან­დი­და­ტის­თ­ვის­ მხარ­და­ჭე­რის­ გა­მო­ხატ­ვა,­რის­ გა­მო­სამ­ჟ­ღავ­ნებ­ლა­დაც­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­სპე­ცი­ა­ლურ­გულ­საბ­ნევს­ატა­რე­ბენ­ან­სა­კუ­თარ­მან­ქა­ნებ­ზე­ათავ­სე­ბენ­სტი­კე­რებს,­რომ­ლებ­საც­აწე­რი­ათ­მათ­მი­ერ­მხარ­და­ჭე­რი­ლი­კან­დი­დატ­(ებ­)ის­ სა­ხელ­(ებ­)ი­ ან­ კან­დი­დატ­(ებ­)ის­ კამ­პა­ნი­(ებ­)ის­ სლო­გა­ნ­(ებ­)ი;­ კან­დი­და­ტი­სა­თუ­პო­ლი­ტი­კუ­რი­პარ­ტი­ის­თ­ვის­ფონ­დე­ბის­მო­ზიდ­ვის­აქ­ცი­ის­დას­წ­რე­ბა­ან­და­მსგავ­სი­აქ­ცი­ის­ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა;­ კამ­პა­ნი­ის­თ­ვის­ფუ­ლის­შე­წირ­ვა;­ კან­დი­და­ტის­თ­ვის­ ხმის­ მი­სა­ცე­მად­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ ზა­რე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ ან­ ამა­ვე­ მიზ­ნით­ მო­ხა­ლი­სე­ობ­რი­ვად­ კან­დი­და­ტის­ კამ­პა­ნი­ა­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა.­ მო­ქა­ლა­ქე­ებს­შე­უძ­ლი­ათ­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ რო­ლი­ ითა­მა­შონ­ სა­ჯა­რო­ პო­ლი­ტი­კის­ წარ­მო­ე­ბა­ში,­რო­გო­რი­ცაა­კა­ნო­ნებ­ში­ცვლი­ლე­ბე­ბის­მოხ­დე­ნის­მიზ­ნით­პე­ტი­ცი­ა­ზე­ხელ­მო­წე­რე­ბის­ შეგ­რო­ვე­ბა­ პარ­ლა­მენ­ტ­ში­ ან­ ად­გი­ლობ­რივ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში­ წარ­სად­გე­ნად;­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ან­ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­პი­რებ­თან­კონ­ტაქ­ტით­ ან­ სა­ჯა­რო­ შეხ­ვედ­რებ­ზე­დას­წ­რე­ბით,­რა­თა­ გა­მო­ხა­ტონ­ შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი­გარ­კ­ვე­ულ­სა­კითხ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით­ან­გა­ა­ნათ­ლონ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­სა­კითხებ­ზე­სხვე­ბის­მო­ტი­ვი­რე­ბის­მიზ­ნით.­სხვა­მე­თო­დე­ბი­სა­ჯა­რო­პი­რებ­თან­შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­თ­ვის­არის­მშვი­დო­ბი­ა­ნი­საპ­რო­ტეს­ტო­შეკ­რე­ბე­ბი­სა­და­დე­მონ­ს­ტ­რა­ცი­ე­ბის­დას­წ­რე­ბა­და­ორ­გა­ნი­ზე­ბა.­

არ­ჩე­უ­ლი­სა­ჯა­რო­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­პი­რე­ბი­გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­ყუ­რადღე­ბით­უნ­და­უს­მენ­დ­ნენ­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას,­ რო­მელ­საც­ ემ­სა­ხუ­რე­ბი­ან.­ ამ­ მი­ზე­ზით­ მო­ქა­ლა­ქე­ებს­გა­დამ­წყ­ვე­ტი­რო­ლის­თა­მა­ში­შე­უძ­ლი­ათ­პო­ლი­ტი­კის­შექ­მ­ნა­ში­თუ­ისი­ნი­ცალ­კე­ულ­სა­კითხებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ თა­ვი­ანთ­ შე­ხე­დუ­ლე­ბებს­ ხმა­მაღ­ლა­ გა­მო­ხა­ტა­ვენ.­ქარ­თუ­ლი­ვარ­დე­ბის­რე­ვო­ლუ­ცია­კარ­გი­მა­გა­ლი­თი­ა,­თუ­რა­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­შე­იძ­ლე­ბა­ჰქონ­დეს­ხალხს,­რო­დე­საც­ბევ­რი­მათ­გა­ნი­გა­დაწყ­ვეტს­ერ­თად­იმოქ­მე­დოს­რა­ი­მეს­მხარ­და­სა­ჭე­რად.­­

ეკო­ნო­მი­კუ­რი­აქ­ცი­ე­ბი.­ხან­და­ხან­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­შე­უძ­ლი­ათ­გა­მო­ხა­ტონ­თა­ვი­ან­თი­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­ ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ აქ­ცი­ე­ბით.­ ეს­ შე­საძ­ლოა­გა­კეთ­დეს­რა­ი­მე­ პრო­დუქ­ტი­სა­ თუ­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ შეს­ყიდ­ვით­ ან­ პი­რი­ქით­ შეს­ყიდ­ვა­ზე­ უარის­ თქმით,­რა­თა­გა­მო­ხა­ტო­მწარ­მო­ებ­ლე­ბის­ფა­სე­უ­ლო­ბე­ბი­სა­ან­მა­თი­საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბის­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბა­ ან­ მხარ­და­ჭე­რა.­ მა­გა­ლი­თად,­ ყო­ფი­ლა­ შემ­თხ­ვე­ვე­ბი,­ რო­დე­საც­ პი­როვ­ნე­ბა­თა­ფარ­თო­ჯგუ­ფებ­მა­შეწყ­ვი­ტეს­გარ­კ­ვე­უ­ლი­ტან­საც­მ­ლის­ბრენ­დის­შეს­ყიდ­ვა­მას­შემ­დეგ,­რაც­შე­იტყ­ვეს,­რომ­ნივ­თე­ბი­იწარ­მო­ე­ბო­და­ისეთ­პი­რო­ბებ­ში,­რომ­ლე­ბიც­არ­ღ­ვევ­დ­ნენ­სხვა­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბებს.­რო­დე­საც­კომ­პა­ნი­ებს­ემუქ­რე­ბათ­სარ­გებ­ლის­ფარ­თო­მას­შ­ტა­ბი­ა­ნი­და­კარ­გ­ვა,­ხან­და­ხან­ისი­ნი­არ­ჩე­ვენ­შეც­ვა­ლონ­სტრა­ტე­გი­ა,­რა­თა­­ხე­ლახ­ლა­და­იბ­რუ­ნონ­მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბი.­

30

მომ­სა­ხუ­რე­ბა­ ან­ მო­ხა­ლი­სე­ობ­რი­ვი­ საქ­მი­ა­ნო­ბა.­ მო­ხა­ლი­სე­ებ­მა­ შე­საძ­ლოა­ უზ­რუნ­ველ­ყონ­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის­ სხვა­დას­ხ­ვა­ სა­ხის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბა.­ მო­ხა­ლი­სე­ო­ბა­შე­საძ­ლოა­პე­რი­ო­დუ­ლი­სიხ­ში­რით­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს,­მა­გა­ლი­თად­ერ­თხელ­კვი­რა­ში,­ან­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­მო­ხა­ლი­სე­ო­ბის­ერ­თ­ჯე­რა­დი­აქ­ტე­ბით.­მო­ხა­ლი­სე­ო­ბის­თ­ვის­და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი­თვი­სე­ბა­არის­ის,­რომ­პი­როვ­ნე­ბა­ხარ­ჯავს­თა­ვის­დროს­ყო­ველ­გ­ვა­რი­ ფუ­ლა­დი­ სარ­გებ­ლის­ გა­რე­შე­ სხვე­ბის­თ­ვის.­ სო­ცი­ა­ლუ­რი­ სა­კითხე­ბის­ მო­ხა­ლი­სე­ობ­რი­ვად­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­ პო­ტენ­ცი­ა­ლი­თით­ქ­მის­ შე­უზღუ­და­ვი­ა.­რამ­დე­ნი­მე­მა­გა­ლი­თია­უსახ­ლ­კა­რო­ე­ბის­თ­ვის­ან­მო­ხუ­ცე­ბუ­ლე­ბის­თ­ვის­სა­დი­ლით­მომ­სა­ხუ­რე­ბა,­ობოლ­თა­თავ­შე­სა­ფარ­ში­მყო­ფი­ბავ­შ­ვე­ბის­თ­ვის­წიგ­ნის­წა­კითხ­ვა­ან­სწავ­ლე­ბა,­ქა­ლა­ქის­პარ­კის­და­სუფ­თა­ვე­ბა­ან­არ­ჩევ­ნებ­ზე­დაკ­ვირ­ვე­ბა.­ხან­და­ხან­ცალ­კე­უ­ლი­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­პი­რა­დად­უკავ­შირ­დე­ბი­ან­ობოლ­თა­თავ­შე­სა­ფარს­და­სთა­ვა­ზო­ბენ­მათ­თ­ვის­სა­ჭი­რო­მომ­სა­ხუ­რე­ბას.­სხვა­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­პი­როვ­ნე­ბებს­შე­უძ­ლი­ათ­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლონ­მო­ხა­ლი­სე­ო­ბა­რო­მე­ლი­მე­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის­სა­შუ­ა­ლე­ბით,­რო­მელ­საც­უკ­ვე­აქვს­იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი­სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბი­მო­ხა­ლი­სე­ო­ბის­გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად­და­აქვს­მყა­რი­სის­ტე­მა­და­ურ­თი­ერ­თო­ბა­ამ­სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის­უზ­რუნ­ველ­სა­ყო­ფად.­მი­უ­ხე­და­ვად­მო­ხა­ლი­სე­ო­ბის­პე­რი­ო­დუ­ლო­ბი­სა,­მოქ­მე­დე­ბის­ტი­პი­სა­ან­მე­თო­დი­სა­(მარტო­ან­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის­ სა­შუ­ა­ლე­ბით­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სა),­ მო­ხა­ლი­სე­ო­ბა­ არის­ სა­შუ­ა­ლე­ბა,­რომ­ლი­თაც­თით­ქ­მის­ყვე­ლა­მო­ქა­ლა­ქეს­შე­უძ­ლია­და­კავ­დეს­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­­სა­კითხე­ბით.­

რა­არის­სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცია­და­რო­გორ­გა­მო­ვითხო­ვოთ­ის?­

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ი­სა­ და­ ზო­გა­დი­ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­ კო­დექ­სის­ თა­ნახ­მად,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ყვე­ლა­ მო­ქა­ლა­ქეს­ უფ­ლე­ბა­ აქვს­ გა­მო­ითხო­ვოს­ სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცია­ სა­ჯა­რო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი­დან,­ რო­გო­რე­ბი­ცა­ა:­ სა­მი­ნის­ტ­რო­ე­ბი,­ პრე­ზი­დენ­ტის­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა,­საკ­რე­ბუ­ლო­ე­ბი,­გამ­გე­ო­ბე­ბი.­სა­ჯა­რო­უწყე­ბებ­მა­პა­სუ­ხი­შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად­მოკ­ლე­ვა­დებ­ში­უნ­და­წარ­მო­ად­გი­ნონ,­სა­ბო­ლოო­ვა­და­კი­­წე­რი­ლის­რე­გის­ტ­რა­ცი­ის­თა­რი­ღი­დან­არა­უმე­ტეს­10­სა­მუ­შაო­დღით­გა­ნი­საზღ­ვ­რე­ბა.­

სა­ჯა­რო­ ინ­ფორ­მა­ცია­ არის­ სა­ჯა­რო­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში­ და­ცუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ა,­რომ­ლის­გა­ცე­მაც­უნ­და­მოხ­დეს­მოთხოვ­ნის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში.­სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­ად­ით­ვ­ლე­ბა,­მა­გა­ლი­თად,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ბი­უ­ჯე­ტი­დან­მშე­ნებ­ლო­ბი­სა­თუ­სხვა­სა­ჯა­რო­ღო­ნის­ძი­ე­ბის­ (კონცერტის)­და­სა­ფი­ნან­სებ­ლად­გა­მო­ყო­ფი­ლი­თან­ხის­რა­ო­დე­ნო­ბა.­ნე­ბის­მი­ერ­მო­ქა­ლა­ქეს­აქვს­სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­მოთხო­ვის­უფ­ლე­ბა,­გარ­და­იმ­შემ­თხე­ვი­სა,­რო­დე­საც­ინ­ფორ­მა­ცია­მიჩ­ნე­უ­ლია­კო­მერ­ცი­ულ­სა­ი­დუმ­ლოდ,­პი­რად­ინ­ფორ­მა­ცი­ად­ან­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბად.­

სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­მოთხო­ვის­მიზ­ნით­უნ­და­მო­ამ­ზა­დოთ­წე­რი­ლი­შე­სა­ბა­მი­სი­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­სა­ხელ­ზე­(სადაც­და­ცუ­ლია­თქვენ­თ­ვის­სა­ინ­ტე­რე­სო­ინ­ფორ­მა­ცი­ა).­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­სა­ხე­ლი­გა­ნა­თავ­სოთ­წე­რი­ლის­კი­დე­ში,­შემ­დეგ­მი­უ­თი­თოთ­თქვე­ნი­სა­ხე­ლი­და­სა­კონ­ტაქ­ტო­ინ­ფორ­მა­ცია­და­ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბოთ­თქვე­ნი­შე­კითხ­ვა.­ წე­რი­ლის­ბო­ლოს­კი­ხე­ლი­უნდა­მო­ა­წე­როთ­და­და­ა­თა­რი­ღოთ.­სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­შე­სა­ხებ­გან­ცხა­დე­ბის­წარ­დ­გე­ნა­უფა­სო­ა.­

31

მოთხოვ­ნი­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­ცე­მა­ზე­უარის­თქმის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­სა­ჯა­რო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ვალ­დე­ბუ­ლი­ა,­მო­ქა­ლა­ქეს­უარის­შე­სა­ხებ­გან­ცხა­დე­ბის­და­რე­გის­ტ­რი­რე­ბი­დან­სა­მი­ სა­მუ­შაო­დღის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ შე­ატყო­ბი­ნოს.­ სა­ჯა­რო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­პა­სუ­ხი­უნ­და­შე­ი­ცავ­დეს­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­უარის­გა­სა­ჩივ­რე­ბის­წე­სის­შე­სა­ხებ6.­­

რა­რო­ლი­შე­უძ­ლია­ითა­მა­შოს­ცალ­­­კე­­ულ­­­მა­პი­როვ­ნე­ბამ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­დე­მოკ­რა­ტი­ის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში?­

თა­ნა­მედ­რო­ვე­დე­მოკ­რა­ტია­ წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია­ აქ­ტი­უ­რი­ მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­ გა­რე­შე.­ აქ­ტი­უ­რო­ბა­ ვლინ­დე­ბა­ ორი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით:­ პირ­ვე­ლი,­ რო­დე­საც­ მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­ ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბით­/­მო­ხა­ლი­სე­ობ­რი­ვად­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვად­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ სა­კითხე­ბის­ გა­დაწყ­ვე­ტა­ში­და­ მე­ო­რე,­რო­დე­საც­ მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­აქ­ტი­უ­რო­ბა­გა­მო­ხა­ტუ­ლია­სა­ჯა­რო­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­პრო­ცე­სებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით.­

სხვა­დას­ხ­ვა­სა­ხის­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ცხოვ­რე­ბა­ში­აქ­ტი­უ­რად­მო­ნა­წი­ლე­მო­ქა­ლა­ქე­მო­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი­და­გათ­ვით­ც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი­ა,­რომ­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­არა­მხო­ლოდ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­სა­და­ სა­ბაზ­რო­ ეკო­ნო­მი­კა­ზე,­ არამედ­ აქტიურ­ მოქალაქეობაზე.­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია,­რომ­თი­თო­ე­უ­ლი­მო­ქა­ლა­ქე­ან­ჯგუ­ფი­გრძნობ­დეს­თა­ვის­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბას­და­დგამ­დეს­კონ­კ­რე­ტულ­ნა­ბი­ჯებს­გარ­კ­ვე­უ­ლი­სფე­როს­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­სათ­ვის.­თა­ნამ­დე­რო­ვე­დე­მოკ­რა­ტი­ა­ში­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­აქ­ტი­უ­რად­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ­სა­ჯა­რო­

პი­რებ­თან­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­ამო­ცა­ნე­ბის­მი­საღ­წე­ვად.­ამ­კუთხით­გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბი­საა­ მო­ქა­ლა­ქე­ებ­სა­ და­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­ შო­რის­ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი­ ფორ­მე­ბი.­ ეს­ ფორ­მე­ბი­ ნიშ­ნავს,­ რომ­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ თი­თო­ე­ულ­წევრს­უნ­და­მი­ე­ცეს­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ იმო­ნა­წი­ლე­ოს­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­ პრო­ცეს­ში.­ თი­თო­ე­უ­ლი­ და­ ყვე­ლა­ უნ­და­ გრძნობ­დეს,­რომ­რე­ა­ლო­ბა­ში­ ის­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ პა­ტივ­სა­ცე­მი­ წევ­რია­და­ აქვს­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­სა­კე­თილ­დღე­ოდ­თა­ვი­სი­წვლი­ლი­შე­ი­ტა­ნოს.­­­

32

6 For more information: http://transparency.ge/blog/progor-gamovitkhovot-sadjaro-inpormatsia-sakartveloshi-sul-mtsire-3-milioni-lari-daikhardja-saa

33

დე მოკ რა ტია არ გუ ლის ხ მობს მხო ლოდ

მო ქა ლა ქე თა მო ნა წი ლე ო ბას არ ჩევ ნებ ში.

დე მოკ რა ტი ის არ სე ბო ბა და მო კი დე ბუ ლია

მო ქა ლა ქის ყო ველ დღი ურ საქ მი ა ნო ბა ზე.

დე მოკ რა ტი ულ სა ზო გა დო ე ბა ში მო ქა ლა ქემ

თა ვი სი ინი ცი ა ტი ვით უნ და იმო ნა წი ლე ოს

სა ზო გა დო ებ რი ვად მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი სა კითხე­

ბის გა დაწყ ვე ტა ში, სა კუ თა რი და მი სი

თა ნა მე მა მუ ლე ე ბის უფ ლე ბე ბის დაც ვა ში.

მო ქა ლა ქე ე ბი ასე ვე უნ და იყ ვ ნენ ჩარ თუ ლე ბი

გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის პრო ცეს ში,

რაც გუ ლის ხ მობს ახ ლო თა ნამ შ რომ ლო ბას

სა ჯა რო თა ნამ დე ბო ბის პი რებ თან.

34

35

ნა წი ლი IVარ ჩევ ნე ბი

და წა მო მად გენ ლო ბი თი

დე მოკ რა ტია

რო­გორ­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­დე­მოკ­რა­ტი­ა?­

რა­როლი­აქვს­არ­ჩევ­ნე­ბს­დე­მოკ­რა­ტი­ა­ში?

რო­გორ­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­დე­მოკ­რა­ტი­ა?­

წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­ დე­მოკ­რა­ტი­ის­ დროს­ ხალ­ხი­ ირ­ჩევს­ წარ­მო­მად­გენ­ლებს­და­ანი­ჭებს­მათ­ნდო­ბას,­გა­დას­ცემს­რა­მათ­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბის­უფ­ლე­ბას.­ამ­უფ­ლე­ბის­გა­და­ცე­მა­ხალ­ხი­დან­მათ­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­ზე­არის­და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი­ეფექ­ტუ­რო­ბი­სა­და­ქმე­დი­თუ­ნა­რი­ა­ნო­ბის­პრინ­ცი­პებ­ზე.­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­არ­აქვთ­სა­შუ­ა­ლე­ბა­ყო­ველ­დღი­უ­რად­მი­ი­ღონ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­პო­ლი­ტი­კუ­რი­თუ­სო­ცი­ა­ლუ­რი­სა­კითხე­ბის­გან­ხილ­ვა­ში.­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­ორ­გა­ნო­ე­ბი­(ხალხის­მი­ერ­არ­ჩე­უ­ლი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა)­სწო­რედ­იმის­თ­ვი­საა­არ­ჩე­უ­ლი,­რომ­შე­ი­ნარ­ჩუ­ნონ­კავ­ში­რი­ხალ­ხ­თან,­ვინც­მათ­ძა­ლა­უფ­ლე­ბას­ანი­ჭებს­და­უზ­რუნ­ველ­ყოს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­პრო­ცე­სის­წარ­მარ­თ­ვა­სწრა­ფად­და­ეფექ­ტი­ა­ნად.­

წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ფუნ­ც­ქი­ო­ნი­რე­ბის­თ­ვის­უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სია­ხალ­ხ­თან­კავ­ში­რის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა.­ეს­კავ­ში­რი­შე­იძ­ლე­ბა­გა­მო­ი­ხა­ტე­ბო­დეს­დად­გე­ნი­ლი­ პე­რი­ო­დუ­ლო­ბით­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ არ­ჩევ­ნე­ბის­ სა­ხით,­ ასე­ვე­ რე­ფე­რენ­დუ­მით,­რო­მე­ლიც­პირ­და­პი­რი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ფორ­მა­ა.­ წარ­მო­მად­გენ­ლის­არ­ჩე­ვა­მარ­თ­ვის­ორ­გა­ნო­ებ­სა­თუ­მთავ­რო­ბა­ში­არის­ამომ­რ­ჩე­ველ­თა­მი­მართ­ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბის­მა­გა­ლი­თი.­

მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,­ რომ­ მო­ქა­ლა­ქე­ებ­მა­ გა­ი­გონ­ თუ­ რა­ ძა­ლა­ აქვს­ მათ­თ­ვის­გან­კუთ­ვ­ნილ­ ბი­უ­ლე­ტენს,­ ასე­ვე­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,­ რომ­ მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­ თა­ნაბ­რად­ იყ­ვ­ნენ­ ჩარ­თუ­ლე­ბი­ არ­ჩევ­ნე­ბამ­დე­ და­ არ­ჩევ­ნე­ბის­ შემ­დეგ,­ რა­თა­ მათ­მი­ერ­არ­ჩე­ულ­მა­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რებ­მა­ შე­ას­რუ­ლონ­თა­ვი­ან­თი­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბე­ბი­და­მა­თი­ვე­კამ­პა­ნი­ის­დროს­გა­კე­თე­ბუ­ლი­და­პი­რე­ბე­ბი.­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­

ყო­ველ­თ­ვის­უნ­და­ახ­სოვ­დეთ,­რომ­მა­თი­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­მა­თი­ვე­არ­ჩე­უ­ლე­ბი­არი­ან­და­მათ­ხელ­ფა­სებს­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­უხ­დი­ან­(გადასახადების­გა­დახ­დის­სა­შუ­ა­ლე­ბით).­

თა­ნა­მედ­რო­ვე­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბით­დე­მოკ­რა­ტი­ა­ში­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­დროს­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­ენი­ჭე­ბა­უპი­რა­ტე­სო­ბა,­მაგ­რამ­ეს­იმას­არ­ნიშ­ნავს,­რომ­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­შე­უზღუ­და­ვი­ძა­ლა­უფ­ლე­ბა­აქვს.­დე­მოკ­რა­ტია­არა­მხო­ლოდ­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­ინ­ტე­რე­სებს­უნ­და­ემ­სა­ხუ­რე­ბო­დეს,­არა­მედ­უნდა­იცავ­დეს­ყო­ვე­ლი­მო­ქა­ლა­ქის­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­სა­და­ღირ­სე­ბას,­რე­ლი­გი­უ­რი,­ეთ­ნი­კუ­რი,­სექ­სუ­ა­ლუ­რი­და­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­ უმ­ცი­რე­სო­ბე­ბის­ ჩათ­ვ­ლით.­ უმ­რავ­ლე­სო­ბას­ აკონ­ტ­რო­ლებს­ კა­ნო­ნი,­რომ­ლის­მი­ზა­ნია­და­ა­ბა­ლან­სოს­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­ძა­ლის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­რა­თა­არ­და­ირ­ღ­ვეს­უმ­ცი­რე­სო­ბა­თა­უფ­ლე­ბე­ბი.­

თა­ნა­მედ­რო­ვე­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ ელე­მენ­ტე­ბია­ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის­ გა­და­ნა­წი­ლე­ბა­და­ადა­მი­ან­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვა.­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ტრა­დი­ცი­უ­ლი­ელე­მენ­ტე­ბი,­რო­გო­რე­ბი­ცაა­პე­რი­ო­დუ­ლი­არ­ჩევ­ნე­ბი­და­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­სხვა­დას­ხ­ვა­ორ­გა­ნო­ე­ბის­მი­ერ­ერ­თ­მა­ნე­თის­კონ­ტ­რო­ლი,­სრუ­ლად­არ­გა­ნა­პი­რო­ბებს­ეფექ­ტურ­კავ­შირს­ხალ­ხ­თან.­სწო­რედ­ამ­მიზ­ნით­ძა­ლი­ან­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­სა­ხელ­წი­ფო­სა­ და­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­ შო­რის­ ურ­თი­ერ­თო­ბის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა.­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა,­რო­მე­ლიც­აქ­ტი­უ­რად­არის­ჩარ­თუ­ლი­მარ­თ­ვის­პრო­ცეს­ში,­იძენს­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბის­გრძნო­ბას­და­შეგ­რ­ძ­ნე­ბას,­რომ­ის­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­და­ქვეყ­ნის­ნა­წი­ლი­ა.­­

რა­რო­ლი­აქვს­არ­ჩევ­ნებს­დე­მოკ­რა­ტი­ა­ში?­

ამომ­რ­ჩევ­ლე­ბის­თ­ვის­არ­სე­ბობს­სა­კუ­თა­რი­აზ­რი­სა­და­სურ­ვი­ლე­ბის­გა­მო­ხატ­ვის­(ხმის­მი­ცე­მის)­ორი­გზა.­შე­სა­ბა­მი­სად,­არ­სე­ბობს­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ორი­ფორ­მა:­პირ­და­პი­რი­და­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი.­პირ­და­პი­რი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­თვი­თონ­ ამომ­რ­ჩევ­ლე­ბი­და­ არა­ მა­თი­ არ­ჩე­უ­ლი­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­ ან­და­ნიშ­ნუ­ლი­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რე­ბი,­ ხმის­ მი­ცე­მით­იღე­ბენ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბებს­ იმ­ სო­ცი­ა­ლურ­სა­კითხებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით,­რომ­ლე­ბიც­მათ­თ­ვის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა.­პირ­და­პი­რი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ ძი­რი­თა­დი­ ხე­ლის­ შემ­წყო­ბი­ ფაქ­ტია­ ამომ­რ­ჩე­ველ­თა­ შე­და­რე­ბით­მცი­რე­ რა­ო­დე­ნო­ბა­ და­ ისე­თი­ სა­კითხი,­ რო­მე­ლიც­ არ­ მო­ითხოვს­ ამომ­რ­ჩე­ველ­თა­ მხრი­დან­დი­დი­დრო­ი­სა­და­ ენერ­გი­ის­და­ხარ­ჯ­ვას.­ პირ­და­პი­რი­დე­მოკ­რა­ტია­შე­იძ­ლე­ბა­ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­ მა­გა­ლი­თად,­ სოფ­ლის­ შეხ­ვედ­რებ­ზე,­ პრო­ფე­სი­უ­ლი­კავ­ში­რე­ბის­ან­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­გე­ნე­რა­ლურ­შეხ­ვედ­რებ­ზე­და­ა.შ.­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ დე­მოკ­რა­ტია­ უმე­ტე­სად­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­ა:­ მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი­პირ­და­პირ­ირ­ჩე­ვენ­სა­კუ­თარ­წარ­მო­მად­გენ­ლებს,­რომ­ლე­ბიც­თა­ვის­მხრივ­იღე­ბენ­პო­ლი­ტი­კურ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბებს,­ქმნი­ან­კა­ნო­ნებს,­შე­ი­მუ­შა­ვე­ბენ­პო­ლი­ტი­კა­სა­და­სტრა­ტე­გი­ებს­­და­ხელს­უწყო­ბენ­მათ­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას.

კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ით­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლია­პო­ლი­ტი­კუ­რი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ში­მო­ქა­ლა­ქე­თა­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა,­მათ­შო­რის­პირ­და­პი­რი­დე­მოკ­რა­ტი­ით,­რაც­

36

ნიშ­ნავს­არა­მა­გა­ლი­თად­პა­რა­ლა­მენ­ტის­დახ­მა­რე­ბით,­არა­მედ­თა­ვად­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­მი­ერ­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის­მი­ღე­ბას­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­პო­ლი­ტი­კუ­რი,­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­რი­ვი­და­სა­ჯა­რო­სა­კითხე­ბის­შე­სა­ხებ.­პირ­და­პი­რი­და­მოკ­რა­ტი­ის­სა­ხე­ე­ბია­არ­ჩევ­ნე­ბი­და­რე­ფე­რენ­დუ­მი.

წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა­არ­ჩე­ვა­არის­პრო­ცე­დუ­რა,­რომ­ლის­მეშ­ვე­ო­ბი­თაც,­თი­თო­ე­ულ­ადა­მი­ანს­შე­უძ­ლია­გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოს­მი­სი­ერ­თ­­ერ­თი­ძი­რი­თა­დი­უფ­ლე­ბა­–­სა­კუ­თა­რი­ქვეყ­ნის­მმარ­თ­ვე­ლო­ბა­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა.

ადა­მი­ან­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­სა­ყო­ველ­თაო­დეკ­ლა­რა­ცი­ის­21­ე­მუხ­ლ­ში­ვკითხუ­ლობთ:­­­ყოველ­ადა­მი­ანს­აქვს­უფ­ლე­ბა­მო­ნა­წი­ლე­ობ­დეს­თა­ვი­სი­ქვეყ­ნის­მარ­თ­ვა­­გამ­გე­ო­ბა­ში­ან­უშუ­ა­ლოდ,­ან­და­თა­ვი­სუფ­ლად­არ­ჩე­ულ­წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა­მეშ­ვე­ო­ბით.­­­ყო­ველ­ ადა­მი­ანს­ აქვს­ უფ­ლე­ბა­თა­ნა­ბარ­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ შე­ვი­დეს­თა­ვი­სი­ ქვეყ­ნის­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სამ­სა­ხურ­ში.­­­ხალ­ხის­ნე­ბა­უნ­და­იყოს­სა­ფუძ­ვე­ლი­მთავ­რო­ბის­ძა­ლა­უფ­ლე­ბი­სა;­ეს­ნე­ბა­უნ­და­გა­მო­ი­ხა­ტე­ბო­დეს­ პე­რი­ო­დულ­და­ გა­უ­ყალ­ბე­ბელ­ არ­ჩევ­ნებ­ში,­ რომ­ლე­ბიც­ უნ­და­ტარ­დე­ბო­დეს­ სა­ყო­ველ­თაო­ და­ თა­ნას­წო­რი­ სა­არ­ჩევ­ნო­ უფ­ლე­ბის­ პი­რო­ბებ­ში,­ფა­რუ­ლი­კენ­ჭის­ყ­რით,­ან­და­სხვა­თა­ნა­ბარ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ფორ­მე­ბის­მეშ­ვე­ო­ბით,­რომ­ლე­ბიც­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­ხმის­მი­ცე­მის­თა­ვი­სუფ­ლე­ბას.

ნე­ბის­მი­ერ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში­არ­ჩევ­ნე­ბი­არის­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის­მი­ერ­ნე­ბის­გა­მო­ხატ­ვის­ სა­შუ­ა­ლე­ბა­და­ ქვეყ­ნის­დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლო­ბის­ სა­ზო­მი.­ არ­ჩევ­ნე­ბის­ შე­დე­გად­ ვი­ღებთ­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო,­აღამ­ს­რუ­ლე­ბელ­და­სა­სა­მარ­თ­ლო­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბებს,­მათ­გეგ­მებს­და­პროგ­რა­მებს,­რო­გორც­ად­გი­ლობ­რივ,­ისე­ეროვ­ნულ­დო­ნე­ზე.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­კი­ორ­მ­ხ­რი­ვი­შე­თან­ხ­მე­ბის­პრო­ცე­სია­და­და­ფუძ­ნე­ბუ­ლია­მო­ქა­ლა­ქე­ებ­ზე­ვინც­უნ­და­მარ­თოს­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ.­არ­ჩევ­ნე­ბი­ეს­არის­გზა,­რომ­ლის­შე­დე­გა­დაც­შე­თან­ხ­მე­ბე­ბი­გა­და­იზ­რ­დე­ბა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბებ­სა­და­უფ­ლე­ბებ­ში.

არ­ჩევ­ნე­ბი­ არის­ შე­თან­ხ­მე­ბის­ მე­ქა­ნიზ­მი,­ რომ­ლის­ შე­დე­გი­ არის­ შე­თან­ხ­მე­ბა­(კონტრაქტი)­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­წევ­რე­ბი­სა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან­მმარ­თ­ვე­ლო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბულ­სა­კითხებ­ზე,­რომ­ლე­ბიც­ეხე­ბა­პო­ლი­ტი­კას­და­მის­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას.

რო­დე­საც­ ვსა­უბ­რობთ­ არ­ჩევ­ნებ­ზე­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში,­ ვგუ­ლის­ხ­მობთ­ქვეყ­ნის­უმაღ­ლე­სი­მმარ­თ­ვე­ლო­ბის­ორ­გა­ნოს­(პარლამენტი),­აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ უმაღ­ლე­სი­თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რის­ (ტრადიციულად­ პრე­ზი­დენ­ტი),­ ასე­ვე,­ პარ­ლა­მენ­ტის­ მი­ერ­ უმაღ­ლე­სი­ თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რე­ბის­ არ­ჩე­ვას­აღ­მას­რუ­ლე­ბელ­და­ სა­სა­მარ­თ­ლო­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბებ­ში­და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ორ­გა­ნო­ე­ბის­პირ­და­პირ­არ­ჩევ­ნებს.

სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­ აქვს­ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი­რო­ლი­არ­ჩევ­ნე­ბის­ პრო­ცეს­ში.­ აქ­ტი­უ­რი­ სა­არ­ჩევ­ნო­ სის­ტე­მის­ ქო­ნა­ აუცი­ლე­ბა­ლად­ არ­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­დე­

37

მოკ­რა­ტი­ულ­ არ­ჩევ­ნებს.­ სა­არ­ჩევ­ნო­ სის­ტე­მი­სა­ და­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სას­ გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ პი­რე­ბი­სა­ და­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­თ­ვის­უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა.­

აქ­ტი­უ­რი­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­თვალ­ყურს­ უნ­და­ ადევ­ნებ­დეს­ სა­არ­ჩევ­ნო­პრო­ცე­სე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბას,­რა­თა­უზ­რუნ­ველ­ყოს­გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა,­ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა,­პრო­ცე­სი­სა­და­­შე­დე­გის­სან­დო­ო­ბა.­ეს­გუ­ლის­ხ­მობს­დაკ­ვირ­ვე­ბას­და­კრი­ტი­კუ­ლი­ შე­კითხ­ვე­ბის­ დას­მას­ წი­ნა­სა­არ­ჩევ­ნო­ პე­რი­ოდ­ში­ (მაგალითად:­ გვაწ­ვ­დის­თუ­ არა­ მე­დია­ ზუსტ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას?­რამ­დე­ნად­ არი­ან­ პარ­ტი­ე­ბი­ გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე­ე­ბი­გა­წე­უ­ლი­ფი­ნან­სუ­რი­და­ნა­ხარ­ჯე­ბის­კუთხით?­ად­გი­ლი­აქვს­თუ­არა­ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­უ­ლი­რე­სურ­სე­ბის­გა­ხარ­ჯ­ვას?),­სა­არ­ჩევ­ნო­კა­ნო­ნის­შე­სა­ხებ­დის­კუ­სი­ებ­ში­სა­კუ­თა­რი­წვლი­ლის­შე­ტა­ნას,­არ­ჩევ­ნებ­ზე­დაკ­ვირ­ვე­ბას­და­შე­დე­გე­ბის­და­დას­ტუ­რე­ბას.­­

38

39

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ მო ქა ლა ქე ებ მა

გა ი გონ თუ რა ძა ლა აქვს მათ თ ვის

გან კუთ ვ ნილ ბი უ ლე ტენს, ასე ვე

მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ა, რომ მო ქა ლა ქე ე ბი თა ნაბ რად

იყ ვ ნენ ჩარ თუ ლე ბი არ ჩევ ნე ბამ დე და

არ ჩევ ნე ბის შემ დეგ, რა თა მათ მი ერ არ ჩე ულ მა

თა ნამ დე ბო ბის პი რებ მა შე ას რუ ლონ

თა ვი ან თი პა სუ ხის მ გებ ლო ბე ბი და მა თი ვე

კამ პა ნი ის დროს გა კე თე ბუ ლი და პი რე ბე ბი.

40

41

ნა წი ლი Vგენ დე რუ ლი თა ნას წო რო ბა და

მი სი უზ რუნ ველ ყო ფა

რა­ტომ­ არის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბა­ დე­მოკ­რა­ტი­ის­ მშე­ნებ­ლო­ბის­თ­ვის?­რა­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბაა­ბი­ო­ლო­გი­ურ­სქეს­სა­და­გენ­დერს­შო­რის?­რა­კეთ­დე­ბა­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­კუთხით?­რა­ტომ­უნ­და­მო­ნა­წი­ლე­ობ­დ­ნენ­ქა­ლე­ბი­პო­ლი­ტი­კა­ში?­

რა­ტომ­არის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბა­დე­მოკ­რა­ტი­ის­მშე­ნებ­ლო­ბის­თ­ვის?­

გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის­გა­თა­ვი­სე­ბა­დღეს­დღე­ო­ბით­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ მშე­ნებ­ლო­ბის­ ერ­თ­­ერ­თი­ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი­ წი­ნა­პი­რო­ბა­ა.­ მი­იჩ­ნე­ვა,­რომ­რე­ა­ლუ­რად­შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ნამ­დ­ვი­ლი­დე­მოკ­რა­ტი­ის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­გა­რე­შე.­სწო­რედ­ამი­ტომ,­მსოფ­ლიო­ბან­კის­2012­წლის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ან­გა­რიშ­ში­ხაზ­გას­მუ­ლია­გენ­დე­რის­სა­კითხე­ბის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა:­ „გენდერული­ თა­ნას­წო­რო­ბა­ წარ­მო­ად­გენს­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ერ­თ­­ერთ­მი­ზანს.­მე­ტიც,­ის­არის­რა­ცი­ო­ნა­ლუ­რად­და­გეგ­მი­ლი­ეკო­ნო­მი­კის­სა­ფუძ­ვე­ლი.­გენ­დე­რუ­ლი­ თა­ნას­წო­რო­ბა­ ზრდის­ შრო­მის­ ნა­ყო­ფი­ე­რე­ბას­ და­ ხელს­ უწყობს­მო­მა­ვა­ლი­თა­ო­ბე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­ უზ­რუნ­ველ­ყოფს­რა­ ბა­ლანს­ სხვა­დას­ხ­ვა­ინ­ს­ტი­ტუ­ტებს­შო­რის“7.­

გენ­­­დე­­რუ­­ლი­თა­­ნას­­­წო­­რო­­ბა­არის­ადა­­მი­­ა­­ნის­უფ­­­ლე­­ბე­­ბის­ძი­­რი­­თა­­დი­პრინ­­­ცი­­პი.­ის­ერ­­­თ­­­­ერ­­­თი­ძი­­რი­­თა­­დი­წი­­ნა­­პი­­რო­­ბაა­ქვეყ­­­ნი­­სა­და­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­გან­­­ვი­­თა­­რე­­ბის­­­თ­­­ვის,­რო­­მე­­ლიც­მო­­ი­­ცავს­ქალ­­­თა­და­კაც­­­თა­თა­­ნა­­ბარ­ჩარ­­­თუ­­ლო­­ბას­სო­­ცი­­ა­­ლუ­­რი­ცხოვ­­­რე­­ბის­ ყვე­­ლა­ ას­­­პექ­­­ტ­­­ში,­დის­­­კ­­­რი­­მი­­ნა­­ცი­­ის­ გა­­მორ­­­ციხ­­­ვას8,­ორი­­ვე­ სქე­­სის­ წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლე­­ბის­­­თ­­­ვის­თა­­ნა­­ბა­­რუფ­­­ლე­­ბი­­ა­­ნო­­ბის­ უზ­­­რუნ­­­ველ­­­ყო­­ფას,­ სო­­ცი­­ა­­ლუ­­რი­ პი­­რო­­ბე­­ბის­ გა­­უმ­­­ჯო­­ბე­­სე­­ბა­­სა­და­ქა­­ლე­­ბი­­სა­და­კა­­ცე­­ბის­­­თ­­­ვის­და­­საქ­­­მე­­ბის­თა­­ნა­­ბარ­შე­­საძ­­­ლებ­­­ლო­­ბას.­სა­­ზო­­გა­­დე­­ბა­­ში,­სა­­დაც­თა­­ნას­­­წო­­რო­­ბა­და­­ცუ­­ლი­­ა,­ადა­­მი­­ან­­­თა­უფ­­­ლე­­ბე­­ბი,­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გებ­­­ლო­­ბე­­ბი­და­შე­­საძ­­­ლებ­­­ლო­­ბე­­ბი­არ­არის­გან­­­საზღ­­­ვ­­­რუ­­ლი­სქე­­სის­მი­­ხედ­­­ვით.­გენ­­­დე­­რუ­­ლი­თა­­ნას­­­წო­­რო­­ბა­იმას­კი­არ­ნიშ­­­ნავს­რომ­ქა­­ლე­­ბი­და­კა­­ცე­­ბი­ერ­­­თ­­­ნა­­ი­­რე­­ბი­არი­­ან,­არა­­მედ­იმას,­რომ­ქალ­­­სა­და­კაცს­უნ­­­და­ჰქონ­­­დეს­ერ­­­თ­­­ნა­­ი­­რი­პრო­­ფე­­სი­­უ­­ლი,­სო­­ცი­­ა­­ლუ­­რი,­პო­­ლი­­ტი­­კუ­­რი,­ეკო­­ნო­­მი­­კუ­­რი,­სა­­ო­­ჯა­­ხო­და­ა.შ.­შე­­საძ­­­ლებ­­­ლო­­ბე­­ბი.

7 World Bank (2012) World Development Report 2012, Gender Equality and Development8 Any distinction, exclusion or restriction made on the basis of sex, “Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination against Women”, (CEDAW), article 1.

ბო­ლო­30­40­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ქალ­თა­და­კაც­თა­რო­ლის­აღ­ქ­მა­შე­სამ­ჩ­ნე­ვად­შე­იც­ვა­ლა­მსოფ­ლი­ოს­უმე­ტეს­ქვე­ყა­ნა­ში.­მი­უ­ხე­და­ვად­იმი­სა,­რომ­სქე­სი­ბი­ო­ლო­გი­უ­რად­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­ცნე­ბა­ა,­ კულ­ტუ­რა­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­თა­მა­შობს­დიდ­როლს­სქეს­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ქმე­დე­ბე­ბი­სა­და­აღ­ქ­მე­ბის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში.­ამას­თა­ნა­ვე,­სა­ჭი­როა­გან­ვას­ხ­ვა­ვოთ­ცნე­ბე­ბი,­გენ­დე­რი­და­სქე­სი.

რა­სხვა­ო­ბაა­ბი­ო­ლო­გი­ურ­სქეს­სა­და­გენ­დერს­შო­რის?­

ბი­ო­ლო­გი­უ­რი­ სქე­სი­ წარ­მო­ად­გენს­ ანა­ტო­მი­ურ­ და­ ფი­ზი­კურ­ მა­ხა­სი­ა­თე­ბელს,­რო­მე­ლიც­ ჰყოფს­ ადა­მი­ა­ნებს­ ქა­ლე­ბად­და­ კა­ცე­ბად.­ ბი­ო­ლო­გი­უ­რი­და­ფი­ზი­კუ­რი­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბე­ბი­ ქა­ლებ­სა­და­ კა­ცებს­ შო­რის­ ასა­ხუ­ლია­ მათ­ შო­რის­ ანა­ტო­მი­ურ­სხვა­ო­ბა­ში.­ ასე­ვე­ ეს­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბე­ბი­ გა­მო­ხა­ტუ­ლია­ ჰორ­მო­ნა­ლურ­და­ ბი­ო­ქი­მი­ურ­დო­ნე­ზე­ადა­მი­ა­ნის­სხე­ულ­ში.­სქე­სი­ბი­ო­ლო­გი­უ­რად­არის­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი.­ქცე­ვის­ფორ­მებს,­რომ­ლე­ბიც­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია­ქა­ლი­სა­და­კა­ცის­სხვა­დას­ხ­ვა­ბი­ო­ლო­გი­ურ­ფუნ­ქ­ცი­ებ­თან,­ეწო­დე­ბა­სქე­სობ­რი­ვი­რო­ლე­ბი.­

ბი­ო­ლო­გი­ურ­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბას­თან­ერ­თად,­ქა­ლი­და­კა­ცი­გან­ს­ხ­ვავ­დე­ბა­სო­ცი­ა­ლუ­რი­ რო­ლე­ბი­თაც,­ ასე­ვე­ ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი­ მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბით­და­ ქცე­ვის­ ფორ­მე­ბით.­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სო­ცი­ა­ლურ­ მეც­ნი­ე­რე­ბებ­ში­ ტერ­მი­ნი­ გენ­დე­რი­ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა­რო­გორც­სქე­სის­სო­ცი­ა­ლუ­რი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა.

გენ­დე­რი­მო­ი­ცავს­ქალ­სა­და­კაცს­შო­რის­ფსი­ქო­ლო­გი­ურ­თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბებს­ქცე­ვის­ფორ­მებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით,­ რომ­ლე­ბიც­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­ კულ­ტუ­რით.­ გენ­დე­რი­არის­სო­ცი­ა­ლუ­რი­კონ­ს­ტ­რუქ­ტი,­რო­მე­ლიც­გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლია­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­მი­ერ­და­გან­საზღ­ვ­რავს­ქა­ლის­და­კა­ცის­სო­ცი­ა­ლურ­როლს,­მათ­სტა­ტუსს­სო­ცი­ა­ლუ­რი­ცხოვ­რე­ბის­ყვე­ლა­ას­პექ­ტ­ში.­გენ­დე­რუ­ლი­რო­ლე­ბი­მო­ი­ცავს­სო­ცი­ა­ლუ­რად­და­კულ­ტუ­რუ­ლად­გან­საზღ­ვ­რულ­ქცე­ვა­თა­ფორ­მებს,­ნორ­მებ­სა­და­ღი­რე­ბუ­ლე­ბებს­ქა­ლე­ბი­სა­და­კა­ცე­ბის­თ­ვის.­გენ­დე­რუ­ლი­რო­ლე­ბი­იც­ვ­ლე­ბა­დრო­სა­და­სივ­რ­ცე­ში.­ესა­თუ­ის­ქცე­ვა,­შე­იძ­ლე­ბა­რო­მე­ლი­მე­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­კა­ცის­თ­ვის­იყოს­და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი,­სხვა­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­კი­ქა­ლის­თ­ვის,­ან­ის­რაც­ქა­ლის­თ­ვის­და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბელ­ქცე­ვად­იყო­მიჩ­ნე­უ­ლი­ერთ­ეპო­ქა­ში,­შე­იძ­ლე­ბა­მი­უ­ღე­ბე­ლი­აღ­მოჩ­ნ­დეს­სხვა­ეპო­ქა­ში.­

სო­ცი­ა­ლი­ზა­ცი­ის­პრო­ცეს­ში­პი­როვ­ნე­ბა­იძენს­კულ­ტუ­რუ­ლად­გან­საზღ­ვ­რულ­რო­ლებს­და­ აიგი­ვებს­ სა­კუ­თარ­თავს­ ერ­თ­­ერთ­გენ­დე­რულ­როლ­თან.­გენ­დე­რუ­ლი­იდენ­ტი­ფი­კა­ცია­ნიშ­ნავს­კულ­ტუ­რუ­ლად­გან­საზღ­ვ­რუ­ლი­გენ­დე­რუ­ლი­რო­ლის­აღ­ქ­მა­სა­და­გა­ზი­ა­რე­ბას.­

­­კულ­ტუ­რა­ტრა­დი­ცი­უ­ლად­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­წევ­რებს­მი­ა­წერს­ფსი­ქო­ლო­გი­ურ­და­ქცე­ვის­ მა­ხა­სი­ა­თებ­ლებს,­რო­მე­ლიც­რო­მე­ლი­მე­ სქეს­თან­ არის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­ფარ­თოდ­გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი­აზ­რი­ფსი­ქო­ლო­გი­ურ­და­ქცე­ვის­მა­ხა­სი­ა­თებ­ლებ­ზე,­თუ­რო­გორ­უნ­და­იქ­ცე­ო­დეს­ქა­ლი­ან­კა­ცი,­არის­გენ­დე­რუ­ლი­სტე­რე­ო­ტი­პი.

42

რა­კეთ­დე­ბა­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­კუთხით?­

გა­სუ­ლი­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­მსოფ­ლი­ო­ში­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­აქ­ტუ­ა­ლი­ზა­ცი­ი­სათ­ვის­სხვა­დას­ხ­ვა­სა­ხის­სა­შუ­ა­ლე­ბა­იქ­ნა­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი.­რად­გა­ნაც­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­სა­კითხე­ბი­უმე­ტე­სად­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია­ქა­ლე­ბის­უფ­ლე­ბებ­თან,­ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის­ამო­ცა­ნაა­ქალ­თა­რო­ლის­გაძ­ლი­ე­რე­ბა­და­თა­ნას­წო­რი­გა­რე­მოს­შექ­მ­ნა.

15­წე­ლია­რაც­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მთავ­რო­ბამ­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­და­არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­დახ­მა­რე­ბით­ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბა­ქვეყ­ნის­გენ­დე­რუ­ლი­პო­ლი­ტი­კა.­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბებ­მა­და­რე­ზო­ლუ­ცი­ებ­მა­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­რო­ლი­ითა­მა­შეს­ ამ­ პო­ლი­ტი­კის­ შექ­მ­ნა­ში.­ 1994­ წელს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ შე­უ­ერ­თ­და­ ქალ­თა­ წი­ნა­აღ­მ­დეგ­ ნე­ბის­მი­ე­რი­ სა­ხის­ დის­კ­რი­მი­ნა­ცი­ის­ აღ­მოფხ­ვ­რის­ კონ­ვენ­ცი­ას­(CEDAW),­ რომ­ლის­ მი­ზა­ნია­ გენ­დე­რუ­ლი­ თა­ნას­წო­რო­ბის­ მიღ­წე­ვა,­ ით­ვა­ლის­წი­ნებს­ რა­ ქალ­თა­ მოთხოვ­ნი­ლე­ბას,­ ჰქონ­დეთ­ თა­ნა­ბა­რი­ უფ­ლე­ბე­ბი­ სო­ცი­ა­ლუ­რი­ცხოვ­რე­ბის­ყვე­ლა­სფე­რო­ში.­ეს­დო­კუ­მენ­ტი­გახ­და­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეროვ­ნუ­ლი­გენ­დე­რუ­ლი­პო­ლი­ტი­კის­ძი­რი­თა­დი­სა­ფუძ­ვე­ლი.­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­მი­ერ­შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ეროვ­ნუ­ლი­გენ­დე­რუ­ლი­პო­ლი­ტი­კა­მო­ი­ცავს­ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ურ­მე­ქა­ნიზ­მებს­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­თ­ვის­და­ეროვ­ნულ­დო­კუ­მენ­ტებს.­1998­წლი­დან­ეროვ­ნუ­ლი­სა­მოქ­მე­დო­გეგ­მე­ბი­შე­ი­მუ­შა­ვებ­დ­ნენ­ისეთ­ქმე­დე­ბებს,­რომ­ლე­ბიც­ხელს­უწყობ­დ­ნენ­ქალ­თა­გაძ­ლი­ე­რე­ბას­და­გენ­დე­რულ­თა­ნას­წო­რო­ბას.­2010­წელს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პარ­ლა­მენ­ტ­მა­ მი­ი­ღო­ კა­ნო­ნი­ გენ­დე­რუ­ლი­ თა­ნას­წო­რო­ბის­ შე­სა­ხებ­ –­ პირ­ვე­ლი­დო­კუ­მენ­ტი,­რო­მე­ლიც­გან­საზღ­ვ­რავ­და­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­პო­ლი­ტი­კას­ქვე­ყა­ნა­ში­და­აფუძ­ნებ­და­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­საბ­ჭოს.

2010­წელს­ცვლი­ლე­ბე­ბი­შე­ვი­და­პარ­ლა­მენ­ტის­წეს­დე­ბა­ში,­რომ­ლის­სა­ფუძ­ველ­ზეც­და­არ­ს­და­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­საბ­ჭო,­რო­გორც­მუდ­მივ­მოქ­მე­დი­ორ­გა­ნო.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­საბ­ჭო­ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს­პარ­ლა­მენ­ტ­ში­და­მი­სი­თავ­მ­ჯ­დო­მა­რეა­პარ­ლა­მენ­ტის­პირ­ვე­ლი­ვი­ცე­­ს­პი­კე­რი.­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­საბ­ჭო­აერ­თი­ა­ნებს­პარ­ლა­მენ­ტის­12­წევრს.­საბ­ჭო­გან­საზღ­ვ­რავს­გენ­დე­რის­ეროვ­ნულ­პო­ლი­ტი­კას,­ახორ­ცი­ე­ლებს­მის­შეს­რუ­ლე­ბა­სა­და­მო­ნი­ტო­რინგს.­საბ­ჭოს­ინი­ცი­ა­ტი­ვი­თა­და­ მხარ­და­ჭე­რით­ შე­მუ­შა­ვე­ბულ­ იქ­ნა­ გენ­დე­რუ­ლი­ თა­ნას­წო­რო­ბის­ გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბე­ლი­ კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბა­და­დო­კუ­მენ­ტე­ბი.­ საბ­ჭო­ აქ­ტი­უ­რად­თა­ნამ­შ­რომ­ლობს­მთავ­რო­ბას­თან,­არა­სამ­თავ­რო­ბო­და­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან.­

2014­ წელს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ პარ­ლა­მენ­ტ­მა­ მი­ი­ღო­ „2014­2016­ წლე­ბის­ ეროვ­ნუ­ლი­ სა­მოქ­მე­დო­ გეგ­მა­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­თ­ვის“,­რო­მე­ლიც­ხელს­უწყობს­გენ­დე­რულ­თა­ნას­წო­რო­ბას­ისეთ­სფე­რო­ებ­ში,­რო­გო­რე­ბი­ცაა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბა,­სას­ჯე­ლაღ­ს­რუ­ლე­ბი­სა­და­ პე­ნი­ტენ­ცი­ა­ლუ­რი­ გა­რე­მოს­ დაც­ვა,­ ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის­ დაც­ვა­ და­ სო­ცი­ა­ლუ­რი­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა.­გეგ­მა­უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას­აძ­ლევს­სა­პარ­ლა­მენ­ტო­გენ­დე­რუ­ლი­

43

თა­ნას­წო­რო­ბის­ საბ­ჭოს­ ­ხელი­ შე­უწყოს­ გენ­დე­რულ­თა­ნას­წო­რო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბის­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სტან­დარ­ტებ­თან­ჰარ­მო­ნი­ზე­ბას.­ სა­მოქ­მე­დო­გეგ­მა­ მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად­უწყობს­ ხელს­ქალ­თა­პო­ლი­ტი­კურ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას,­ეკო­ნო­მი­კურ­სფე­რო­ში­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას,­ასე­ვე,­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ გა­ნათ­ლე­ბას­ და­ ცნო­ბა­დო­ბის­ ამაღ­ლე­ბას.­ ახა­ლი­ სა­მოქ­მე­დო­გეგ­მის­ მი­ხედ­ვით,­ ყვე­ლა­ სა­მი­ნის­ტ­რო­ ვალ­დე­ბუ­ლი­ა­ ­შე­ი­მუ­შა­ვოს­ კონ­კ­რე­ტუ­ლი­პო­ლი­ტი­კა­და­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­ ქვე­ყა­ნა­ში­ გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­ დაც­ვას.­ და­გეგ­მი­ლი­ საქ­მი­ა­ნო­ბე­ბის­ შეს­რუ­ლე­ბის­ მიზ­ნით,­ სა­მი­ნის­ტ­რო­ე­ბი­იღე­ბენ­და­ფი­ნან­სე­ბას.

რა­ტომ­უნ­და­მო­ნა­წი­ლე­ობ­დ­ნენ­ქა­ლე­ბი­პო­ლი­ტი­კა­ში?­

რო­დე­საც­ქა­ლე­ბი­და­კა­ცე­ბი­თა­ნას­წო­რად­არი­ან­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი,­მთავ­რო­ბე­ბი­უფ­რო­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი­და­მე­ტად­პა­სუ­ხიმ­გებ­ლი­ა­ნი­არი­ან­არა­მარ­ტო­მო­სახ­ლე­ო­ბის­ნა­წი­ლის,­არა­მედ­მთლი­ა­ნი­მო­სახ­ლე­ო­ბის­მი­მართ.­შე­სა­ბა­მი­სად,­ქა­ლე­ბის­არა­საკ­მა­რის­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას­პო­ლი­ტი­კა­ში­ნე­გა­ტი­უ­რი­გავ­ლე­ნა­აქვს­სა­ხელ­მ­წი­ფოს­გან­ვი­თა­რე­ბასა­და­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ზე.­ამ­კუთხით­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­გა­მო­ნაკ­ლი­სი­არ­არის.­მი­უ­ხე­და­ვად­ იმი­სა,­ რომ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ არ­ჩევ­ნებ­ში­ ქა­ლე­ბი­ მა­მა­კა­ცე­ბის­

მსგავ­სად­იღე­ბენ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას,­არ­ვი­ღებთ­თა­ნას­წორ­პო­ლი­ტი­კურ­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბას.­კერ­ძოდ,­2010­წლის­ად­გი­ლობ­რივ­არ­ჩევ­ნებ­ში­საკ­რე­ბუ­ლოს­შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში­ქა­ლე­ბის­მხო­ლოდ­10%­იქ­ნა­არ­ჩე­უ­ლი.­კერ­ძოდ,­1­695­საკ­რე­ბუ­ლოს­წევრს­შო­რის­მხო­ლოდ­169­იყო­ქა­ლი­იყო.­2012­წლის­სა­პარ­ლა­მენ­ტო­არ­ჩევ­ნებ­ში­ქა­ლე­ბის­მხო­ლოდ­12%­იყო­არ­ჩე­უ­ლი.­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­2008­წლის­არ­ჩევ­ნებ­თან­შე­და­რე­ბით­6.2%­ით­გა­უმ­ჯო­ბეს­და,­თუმ­ცა­არ­ჩე­ვით­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში­ქალ­თა­თა­ნას­წო­რი­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბა­ ძა­ლი­ან­ ნე­ლი­ პროგ­რე­სით­გან­ხორ­ცი­ელ­და.­ 2013­წელს­23­საპ­რე­ზი­დენ­ტო­კან­დი­დატს­შო­რის­მხო­ლოდ­სა­მი­იყო­ქა­ლი.­2013­წელს­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მთავ­რო­ბის­19­მი­ნის­ტ­რი­დან­კი­ოთხი­იყო­ქა­ლი.­

სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ გენ­დე­რუ­ლი­ თა­ნას­წო­რო­ბის­ ეროვ­ნუ­ლი­ პო­ლი­ტი­კის­ არ­სე­ბო­ბის­ მი­უ­ხე­და­ვად,­ არ­ შე­ი­ნიშ­ნე­ბა­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ ცვლი­ლე­ბე­ბი­ ქა­ლე­ბის­პარ­ლა­მენ­ტ­ში,­ აღ­მას­რუ­ლე­ბელ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში­ ან­ ად­გი­ლობ­რივ­ თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბა­ში­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბის­გაზ­რ­დის­მხრივ.­ქა­ლე­ბის­პო­ლი­ტი­კა­ში­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­თ­ვის­მრა­ვა­ლი­ბა­რი­ე­რი­არ­სე­ბობს­და­შე­საძ­ლოა­ერ­თ­­ერ­თი­სა­არ­ჩევ­ნო­სის­ტე­მა­იყოს9,­ისე­ვე­რო­გორც­პო­ლი­ტი­კუ­რი­პარ­ტი­ე­ბის­ქცე­ვა­და­სტრუქ­ტუ­რა.­სხვა­ბა­რი­ე­რე­ბია­ქა­ლის­ოჯა­ხის­მი­მართ­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბე­ბი­და­მო­საზ­რე­ბა,­რომ­პო­ლი­ტი­კა­კა­ცე­ბის­საქ­მე­ა.­­

აუცი­ლე­ბე­ლია­ქმე­დი­თი­ნა­ბი­ჯე­ბის­გა­დად­გ­მა­რე­ა­ლუ­რი­ცვლი­ლე­ბე­ბის­გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად­ქვე­ყა­ნა­ში­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­კუთხით,­რა­შიც­მე­დი­ას­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­რო­ლის­შეს­რუ­ლე­ბა­შე­უძ­ლი­ა.­მე­დი­ის­სა­შუ­ა­ლე­ბით­შე­საძ­ლე­ბე­

44

9 http://www.wedo.org/wp-content/uploads/electoralsystems_5050_factsh3.htm

ლია­ ფარ­თო­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ ცოდ­ნის­ ამაღ­ლე­ბა­ გენ­დე­რუ­ლი­ თა­ნას­წო­რო­ბის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის,­ ქალ­თა­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­ პრო­ცეს­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­აუცი­ლებ­ლო­ბი­სა­და­ მი­სი­თა­ნამ­დე­ვი­ პო­ზი­ტი­უ­რი­ შე­დე­გე­ბის­ შე­სა­ხებ.­ უფ­რო­მე­ტიც,­კარ­გად­და­გეგ­მილ­და­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბულ­მე­დია­კამ­პა­ნი­ებს­შე­უძ­ლი­ათ­შეც­ვა­ლონ­ გენ­დე­რუ­ლი­ სტე­რე­ო­ტი­პე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ერ­თ­­ერ­თი­ ხე­ლის­ შემ­შ­ლე­ლი­ფაქ­ტო­რე­ბია­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­მიღ­წე­ვის­გზა­ზე.

იმ­დროს­რო­დე­საც­სა­ხელ­მ­წი­ფო­პო­ლი­ტი­კა­და­მე­დია­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან­როლს­თა­მა­შობს­ ქალ­თა­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბი­სა­და­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბის­თ­ვის,­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ყვე­ლა­წევ­რი,­თქვენ­ნა­ი­რი­მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი,­თქვე­ნი­ოჯა­ხის­წევ­რე­ბი­და­მე­გობ­რე­ბი­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლე­ბი­ხართ­უზ­რუნ­ველ­ყოთ­ნამ­დ­ვი­ლი­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბა­ და­ გა­ზარ­დოთ­ ქალ­თა­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბა­ დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის.­­

45

46

47

48

თა ვი VIმე დი ის რო ლი დე მოკ რა ტი ულ

სა ზო გა დო ე ბა ში

რა­ რო­­ლი­ უნ­­­და­ ითა­­მა­­შოს­ მე­­დი­­ამ­ დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ში?­ რო­­გორ­არის­შე­­საძ­­­ლე­­ბე­­ლი­წყა­­როს­შე­­ფა­­სე­­ბა­და­რა­­ტომ­არის­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­იმის­გან­­­საზღ­­­ვ­­­რა,­არის­თუ­არა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­სარ­­­წ­­­მუ­­ნო­და­ზუს­­­ტი?

რა­რო­­ლი­უნ­­­და­ითა­­მა­­შოს­მე­­დი­­ამ­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ში?­

ამე­­­­რი­­­­კელ­­­­­­­მა­მკვლე­­­­ვარ­­­­­­­მა­და­სა­­­­ხელ­­­­­­­მ­­­­­­­წი­­­­ფო­მოღ­­­­­­­ვა­­­­წემ­თო­­­­მას­ჯე­­­­ფერ­­­­­­­სონ­­­­­­­მა­ერ­­­­­­­თხელ­თქვა,­„დემოკრატია­შე­­­უძ­­­­­­­ლე­­­­ბე­­­­ლია­იყოს­ერ­­­­­­­თ­­­­­­­დ­­­­­­­რო­­­უ­­­­ლად­უცო­­­­დი­­­­ნა­­­­რიც­და­თა­­­­ვი­­­­სუ­­­­ფა­­­­ლიც”10.­თო­­­­მას­ჯე­­­­ფერ­­­­­­­სონ­­­­­­­მა­და­მის­­­­­­­მა­თა­­­­ნა­­­­მედ­­­­­­­რო­­­­ვე­­­ებ­­­­­­­მა­გა­­­აც­­­­­­­ნო­­­­ბი­­­ე­­­­რეს,­რომ­იმის­­­­­­­თ­­­­­­­ვის,­რომ­მო­­­­ქა­­­­ლა­­­­ქე­­­ებს­დე­­­­მოკ­­­­­­­რა­­­­ტი­­­ულ­სა­­­­ზო­­­­გა­­­­დო­­­ე­­­­ბა­­­­ში­შე­­­ე­­­­ნარ­­­­­­­ჩუ­­­­ნე­­­­ბი­­­­ნათ­თა­­­­ვი­­­­სუფ­­­­­­­ლე­­­­ბა­და­და­ე­­­­­­ც­­­­­­­ვათ­თა­­­­ვი­­­ან­­­­­­­თი­უფ­­­­­­­ლე­­­­ბე­­­­ბი,­ისი­­­­ნი­ინ­­­­­­­ფორ­­­­­­­მი­­­­რე­­­­ბუ­­­­ლე­­­­ბი­უნ­­­­­­­და­ ყო­­­­ფი­­­­ლიყ­­­­­­­ვ­­­­­­­ნენ­ მნიშ­­­­­­­ვ­­­­­­­ნე­­­­ლო­­­­ვა­­­­ნი­ სა­­­­ზო­­­­გა­­­­დო­­­ებ­­­­­­­რი­­­­ვი­ სა­­­­კითხე­­­­ბის,­ პო­­­­ლი­­­­ტი­­­­კო­­­­სე­­­­ბის­შე­­­­ხე­­­­დუ­­­­ლე­­­­ბე­­­­ბი­­­­სა­და­მთავ­­­­­­­რო­­­­ბის­საქ­­­­­­­მი­­­ა­­­­ნო­­­­ბის­შე­­­­სა­­­­ხებ.­ამე­­რი­­კის­„ადამიანის­უფ­­­ლე­­ბა­­თა­ბი­­ლის“­I­მუხ­­­ლ­­­ში­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლია­რამ­­­დე­­ნი­­მე­დე­­ბუ­­ლე­­ბა,­რო­­მელ­­­მაც­უნ­­­და­ უზ­­­რუნ­­­ველ­­­ყოს­ ის­ მო­­საზ­­­რე­­ბა,­რომ­ მე­­დი­­ას­ შე­­უძ­­­ლია­ იმოქ­­­მე­­დოს­ მთავ­­­რო­­ბის­­­გან­ და­­მო­­უ­­კი­­დებ­­­ლად­ და­ რომ­ ადა­­მი­­ა­­ნე­­ბი­ თა­­ვი­­სუ­­ფა­­ლი­ არი­­ან­ გა­­მო­­ხა­­ტონ­თა­­ვი­­ან­­­თი­ მო­­საზ­­­რე­­ბე­­ბი.­ ეს­ დე­­ბუ­­ლე­­ბე­­ბი­ ხელს­ უწყო­­ბენ­ აზ­­­რ­­­თა­ გაც­­­ვ­­­ლას,­ რაც­აუცი­­ლე­­ბე­­ლია­ ჯან­­­სა­­ღი­ დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ის­ არ­­­სე­­ბო­­ბის­­­თ­­­ვის,­ ისი­­ნი­ აძ­­­ლე­­ვენ­ მე­­დი­­ის­წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლებს­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბას­იმოქ­­­მე­­დონ,­თვალ­­­ყუ­­რი­ადევ­­­ნონ­მთავ­­­რო­­ბას­და­გა­­ა­­შუ­­ქონ­კო­­რუფ­­­ცი­­ი­­სა­და­ძა­­ლა­­უფ­­­ლე­­ბის­ბო­­რო­­ტად­გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბის­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვე­­ბი.

მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ე­­ბის­ ინ­­­ფორ­­­მი­­რე­­ბუ­­ლო­­ბის­­­თ­­­ვის­ აუცი­­ლე­­ბე­­ლია­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ და­და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი­პრე­სის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა.­თუმ­­­ცა,­ ეს­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ე­ბის­მხრი­დან­ასე­ვე­დიდ­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გებ­­­ლო­­ბას­მო­ითხოვს.­მათ­უნ­­­და­მი­­ი­­ღონ­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბა­თუ­ვის­და­­უ­­ჭი­­რონ­მხა­­რი­არ­­­ჩევ­­­ნებ­­­ში,­რო­­გორ­მი­­ი­­ღონ­მო­­ნა­­წი­­ლე­­ო­­ბა­რე­­ფე­­რენ­­­დუ­­მებ­­­ში,­რა­ სა­­კითხებს­ გა­­უ­­წი­­ონ­ ად­­­ვო­­კა­­ტი­­რე­­ბა­ და­ რა­ მიზ­­­ნე­­ბი­­სა­ და­ სურ­­­ვი­­ლე­­ბის­ შე­­სა­­ხებ­და­­უ­­კავ­­­შირ­დ­ნენ­თა­ვი­ანთ­წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლებს­ად­­­გი­­ლობ­­­რივ­და­ცენ­­­ტ­­­რა­­ლურ­მთავ­­­რო­­ბა­­ში.­ამ­ყვე­­ლაფ­­­რის­ეფექ­­­ტი­­ა­­ნად­გან­­­ხორ­­­ცი­­ე­­ლე­­ბის­­­თ­­­ვის­აუცი­­ლე­­ბე­­ლი­­ა,­პი­­როვ­­­ნე­­ბე­­ბი­ იყ­­­ვ­­­ნენ­ ინ­­­ფორ­­­მი­­რე­­ბუ­­ლე­­ბი.­ სა­­უ­­კე­­თე­­სო­ გზა­ ამ­ მიზ­­­ნის­ მი­­საღ­­­წე­­ვად­

10 Illinois Press Association Guide to First Amendment & Access Laws (1995) at http://www.illinoisfirstamendmentcenter.com/history.php

არის,­ყო­­ველ­­­თ­­­ვის­ფლობ­­­დე­ზუსტ­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ას­მიმ­­­დი­­ნა­­რე­მოვ­­­ლე­­ნებ­­­თან­და­­კავ­­­ში­­რე­­ბით.­ამი­­სათ­­­ვის­კი­სა­­უ­­კე­­თე­­სოა­ზუს­­­ტი­და­მიმ­­­დი­­ნა­­რე­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ფლო­­ბა.

ის­­­ტო­­რი­­ა­­ში­არა­­სო­­დეს­ყო­­ფი­­ლა­ასე­ად­­­ვი­­ლად­და­სწრა­­ფად­ასე­­თი­დი­­დი­რა­­ო­­დე­­ნო­­ბის­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ხელ­­­მი­­საწ­­­ვ­­­დო­­მი,­რო­­გორც­ეს­დღეს­არის­შე­­საძ­­­ლე­­ბე­­ლი­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ტექ­­­ნო­­ლო­­გი­ე­ბი­თა­და­მე­­დი­­ით.­ამას­თან,­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­სი­­უხ­­­ვე­ზრდის­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ე­­ბის­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გებ­­­ლო­­ბას­კრი­­ტი­­კუ­­ლად­შე­­ა­­ფა­­სონ­წყა­­რო­­ე­­ბი.­მე­­დია­გან­­­ს­­­წავ­­­ლუ­­ლო­­ბა­აუცი­­ლე­­ბე­­ლი­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ობ­­­რი­­ვი­უნარ­­­­­­­ჩ­­­ვე­­ვაა­21­ე­სა­­უ­­კუ­­ნე­­ში.­ამე­­რი­­კუ­­ლი­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ის­„მედია­გან­­­ს­­­წავ­­­ლუ­­ლო­­ბის­ეროვ­­­ნუ­­ლი­ასო­­ცი­­ა­­ცი­­ის“­­მი­­ხედ­­­ვით,­„მედია­ეპო­­ქა­­ში­გა­­ნათ­­­ლე­­ბულ­პი­­როვ­­­ნე­­ბას­სჭირ­­­დე­­ბა­კრი­­ტი­­კუ­­ლი­აზ­­­როვ­­­ნე­­ბის­უნა­­რე­­ბი,­რაც­მის­­­ცემს­მას­შე­­საძ­­­ლებ­­­ლო­­ბას­მი­­ი­­ღოს­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბე­­ბი“11.­­­

მე­­დი­ის­კრი­­ტი­­კუ­­ლად­შე­­ფა­სე­ბა­ნიშ­­­ნავს,­გა­­ა­­ა­­ნა­­ლი­­ზო­და­შე­­ა­­ფა­­სო­წყა­­რო­და­პირ­და­პირ­სარ­­­წ­­­მუ­­ნოდ­არ­მი­­ი­­ღო­ის­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ა,­რა­­საც­კითხუ­­ლობ,­ხე­­დავ­ან­გეს­­­მის.­დღე­­ვან­­­დე­­ლი­ კონ­­­კუ­­რენ­­­ტუ­­ლი­ მე­­დიაბაზ­­­რის­ პირ­­­ვე­­ლა­­დი­ ამო­­ცა­­ნაა­ მი­­ი­­ზი­­დოს­და­გა­­არ­­­თოს­აუდი­­ტო­­რი­­ა,­რაც­დიდ­გავ­­­ლე­­ნას­ახ­დენს­იმა­ზე,­თუ­რო­­გორ­უნ­­­და­და­­ი­­წე­­როს­ახა­­ლი­ამ­­­ბა­­ვი­და­წა­­რედ­­­გი­­ნოს­მიზ­­­ნობ­­­რივ­აუდი­­ტო­­რი­­ას.­მე­­დი­­ას­შე­­უძ­­­ლია­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­გზით­წა­­რად­­­გი­­ნოს­ფაქ­­­ტე­­ბი­ამა­თუ­იმ­სა­­კითხის­შე­­სა­­ხებ,­იმ­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვა­­შიც­კი­თუ­ის­სა­­კითხის­შე­­სა­­ხებ­ზუსტ­და­სრულ­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ას­არ­წარ­­­მო­­ად­­­გენს.­

რო­­გორ­არის­შე­­საძ­­­ლე­­ბე­­ლი­წყა­­როს­შე­­ფა­­სე­­ბა­და­რა­­ტომ­არის­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­იმის­გან­­­საზღ­­­ვ­­­რა,­არის­თუ­არა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­სარ­­­წ­­­მუ­­ნო­და­ზუს­­­ტი?

ბევ­­­რი­გან­­­ს­­­ხ­­­ვა­­ვე­­ბუ­­ლი­მი­­ზე­­ზი­არ­სე­ბობს­იმის­­­თ­­­ვის,­თუ­რა­­ტომ­იყე­­ნე­­ბენ­პი­­როვ­­­ნე­­ბე­­ბი­და­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ე­­ბი­მე­­დი­­ას­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­­­თან­კო­­მუ­­ნი­­კა­­ცი­­ის­­­თ­­­ვის.­ამა­თუ­იმ­პი­­რი­­სა­და­ორ­­­გა­­ნი­­ზა­­ცი­­ის­მი­­ზა­­ნი­არის­მთა­­ვა­­რი­ფაქ­­­ტო­­რი­იმის­გა­­და­­საწყ­­­ვე­­ტად,­თუ­რა­და­რო­­გო­­რი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­უნ­­­და­მი­­ე­­წო­­დოს­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას.­მე­დი­ის­ოთხი­მთა­­ვა­­რი­მი­­ზა­­ნი­­ა:­ გა­მო­ხა­ტოს­ შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი,­ გა­ა­ნათ­ლოს,­და­არ­წ­მუ­ნოს­და­ გა­არ­თოს­ ადა­­მი­­ა­­ნე­­ბი.­რო­დე­საც­მე­დი­ის­მი­ზა­ნი­არის­შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის­გა­მო­ხატ­ვა,­ინ­ფორ­მა­ცი­ა­ში­წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­პი­როვ­ნე­ბე­ბი­სა­და­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი­ან­ფა­სე­უ­ლო­ბე­ბი.­რო­დე­საც­ამო­ცა­ნა­გა­ნათ­ლე­ბა­ა,­ინ­ფორ­მა­ცია­შე­და­რე­ბით­მე­ტად­არის­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი­ფაქ­ტებ­ზე.­მე­­დი­­ის­მი­­ერ­გაჟ­­­ღე­­რე­­ბუ­­ლი­მე­სი­ჯე­ბი­ყო­ველ­თ­ვის­ცდი­ლო­ბენ­და­არ­წ­მუ­ნონ­ადა­­მი­­ა­­ნე­­ბი,­გა­­ი­­ზი­­ა­­რონ­რა­­ი­­მე­სა­­კითხი­და­იმოქ­მე­დონ­შე­­სა­­ბა­­მი­­სად.­მა­გა­ლი­თად,­მხა­რი­და­უ­ჭი­რონ­სა­ჯა­რო­სამ­სა­ხუ­რის­კან­დი­დატს,­გა­ი­ღონ­თან­ხა­ქველ­მოქ­მე­დე­ბის­თ­ვის­ან­იყი­დონ­გარ­კ­ვე­უ­ლი­პრო­დუქ­ტი.­სა­ბო­ლოო­მი­ზა­ნი­–­გარ­თო­ბა,­ფარ­თოდ­არის­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­მე­დი­ა­ში.­სა­­ინ­­­ფორ­­­მა­­ციო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბიც­კი,­რომ­­­ლებ­­­საც­უფ­­­რო­დი­­დი­აუდი­­ტო­­რი­­ის­ყუ­­რადღე­­ბის­მიპყ­­­რო­­ბა­სურთ,­ხში­­რად­იყე­­ნე­­ბენ­ისეთ­ელე­­მენ­­­ტებს,­რომ­­­ლე­­ბიც­გა­­არ­­­თობს­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას.­ამ­­­დე­­ნად­ძალ­­­ზე­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნია­მე­დი­ის­წყა­როს­მიზ­ნე­ბის­გა­გე­ბა­იმის­თ­ვის,­რომ­შე­ა­ფა­სო­წყა­რო­და­შე­­სა­­ბა­­მი­­სად­­გან­­­საზღ­­­ვ­­­რო­თუ­რამ­­­დე­­ნად­სარ­წ­მუ­ნო­და­ზუს­ტია­მო­­წო­­დე­­ბუ­­ლი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ა.

49

11 National Association for Media Literacy, 2013 at http://namle.net/publications/media-literacy-definitions/

პირ­­­ვე­­ლი­ნა­­ბი­­ჯი­იმის­გან­­­საზღ­­­ვ­­­რის­­­თ­­­ვის,­არის­თუ­არა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ზუს­­­ტი­და­სან­­­დო,­იმის­გა­­და­­მოწ­­­მე­­ბა­­ა,­თუ­რამ­­­დე­­ნად­სან­­­დოა­მო­­ცე­­მუ­­ლი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­წყა­­რო.­წყა­როს­სან­დო­ო­ბის­გან­საზღ­ვ­რის­თ­ვის­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნია­პა­­სუ­­ხი­გას­­­ცეთ­რამ­­­დე­­ნი­­მე­კითხ­­­ვას:­

­­ვინ­და­­ბეჭ­­­და­ან­ვინ­არის­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ავ­­­ტო­­რი?­­რა­არის­ცნო­­ბი­­ლი­პუბ­­­ლი­­კა­­ცი­­ის­ან­ავ­­­ტო­­რის­შე­­სა­­ხებ?­­ცნო­ბი­ლია­თუ­არა­გა­მომ­ცემ­ლის­/ავ­ტო­რის­მი­ზა­ნი­ან­ამო­ცა­ნა?­­­გა­მომ­ცემ­ლო­ბა­ან­ავ­ტო­რი­იღე­ბენ­თუ­არა­რა­ი­მე­პი­­რად­სარ­გე­ბელს­აღ­ნიშ­ნულ­სა­კითხ­(ებ­)ის­აქ­ცენ­ტი­რე­ბით?­­­რო­­გორ­ იქ­­­ნა­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ მო­­პო­­ვე­­ბუ­­ლი?­ თვით­­­მ­­­ხილ­­­ვე­­ლე­­ბის,­ ექ­­­ს­­­პერ­­­ტე­­ბის,­ცნო­­ბი­­ლი­თუ­უც­­­ნო­­ბი­წყა­­რო­­დან?­­დას­­­ტურ­­­დე­­ბა­თუ­არა­­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­სხვა­წყა­­როს­მი­­ე­­რაც?­­ვინ­აფი­­ნან­­­სებს­წყა­­როს?

ზო­გა­დად,­რო­­დე­­საც­ამა­თუ­იმ­ავ­­­ტო­­რის­­­/­­­გა­­მომ­­­ცემ­­­ლის­შე­­სა­­ხებ­ძა­­ლი­­ან­მცი­­რე­ინ­­­ფორ­­­მა­­ციაა­ ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი,­ ჩნდე­­ბა­ სა­­ფუძ­­­ვე­­ლი­ ვი­­ფიქ­­­როთ,­ რომ­ ავ­ტორ­სა­და­გა­მომ­ცე­მელს­შე­საძ­ლოა­ჰქონ­­­დეთ­ინ­ტე­რე­სი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ამა­თუ­იმ­კუთხით­გა­­შუ­­ქე­­ბას­­­თან­ და­­კავ­­­ში­­რე­­ბით.­ შე­­სა­­ბა­­მი­­სად,­ ასეთ­ დროს­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ სან­­­დო­­ო­­ბა­კითხ­­­ვის­ნიშ­­­ნის­ქვეშ­დგე­­ბა.­ასე­­ვე,­თუ­ავ­ტო­რი­ან­გა­მომ­ცე­მე­ლი­ცნო­ბი­ლია­სა­კითხე­ბის­ მი­მართ­ გა­მო­ხა­ტუ­ლი­ პო­ზი­ცი­ი­სა­და­ შე­ხე­დუ­ლე­ბი­სად­მი­თა­ვი­სი­თა­ნაგ­რ­ძ­ნო­ბით,­ ან­თუ­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ მო­­პო­­ვე­­ბის­გზე­­ბი­ გამ­­­ჭ­­­ვირ­­­ვა­­ლე­არ­არის,­ მა­გა­ლი­თად,­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ ანო­ნი­მურ­ წყა­რო­ზე­დაყ­­­რ­­­დ­­­ნო­­ბით­ არის­ მო­­წო­­დე­­ბუ­­ლი,­რო­მე­ლიც­არ­არის­გამ­­­ყა­­რე­­ბუ­­ლი­ფაქ­­­ტე­­ბით,­ამ­შემ­თხ­ვე­ვებ­შიც­სან­დო­ო­ბა­კითხ­ვის­ნიშ­ნის­ქვეშ­უნ­და­დად­გეს.­ყვე­­ლა­ზე­მოთ­ჩა­მოთ­ვ­ლილ­შემ­თხ­ვე­ვებ­ში,­წყა­რო­შე­საძ­ლოა­იყოს­მი­კერ­ძო­ე­ბუ­ლი.­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­და­სა­დას­ტუ­რებ­ლად­და­მა­ტე­ბი­თი­წყა­რო­ე­ბის­მო­ძი­ე­ბა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­შე­­ფა­­სე­­ბის­თან­მ­დე­ვი­პრო­ცე­სი­უნ­და­იყოს­ვიდ­რე­ მი­ვი­ღებ­დეთ­ წყა­როს­რო­გორც­ ზუს­ტ­სა­და­ სან­დოს.­ მარ­ტი­ვად­რომ­ ვთქვათ,­მი­კერ­ძო­ე­ბუ­ლო­ბა­ ნიშ­ნავს­რა­ღა­ცის­თ­ვის­ სხვის­გან­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით­ უპი­რა­ტე­სო­ბის­მი­ნი­ჭე­ბას.­ ასეთ­მა­ მი­კერ­ძო­ე­ბამ­ შე­საძ­ლოა­ გავ­ლე­ნა­ მო­­ახ­­­დი­­ნოს­ იმ­ გზებ­­­ზე,­ თუ­რო­­გორ­არის­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი­მე­­დია­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბებ­­­ში,­ეს­კი­სა­­ბო­­ლო­­ოდ­მე­­დი­­ას­მი­­კერ­­­ძო­­ე­­ბულს­ხდის.­­­მე­დი­ის­მი­კერ­ძო­ე­ბუ­ლო­ბის­შე­დე­გად­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­და­მა­ხინ­ჯე­ბით­წარ­მოდ­გე­

ნის­რამ­დე­ნი­მე­გზა­ არ­სე­ბობს.­ ამ­ტაქ­ტი­კე­ბის­ ამოც­ნო­ბა­გა­მო­გად­გე­ბათ­წყა­როს­ანა­ლი­ზის­თ­ვის.­ეს­ტაქ­ტი­კე­ბი­მო­ი­ცა­ვენ­სიტყ­ვე­ბის­შერ­ჩე­ვას,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­მო­ტო­ვე­ბას,­დე­ბა­ტე­ბის­შეზღუდ­ვას,­წყა­რო­ე­ბის­შერ­ჩე­ვა­სა­და­გა­მო­ყე­ნე­ბას,­ინ­ფორ­მა­ცი­ულ­ჩარ­ჩოს.

ამა­თუ­იმ­მოვ­ლე­ნის­აღ­სა­წე­რად­გა­მო­ყე­ნე­ბულ­მა­სიტყ­ვებ­მა­შე­საძ­ლოა­ზოგ­ჯერ­სა­ფუძ­ვ­ლი­ა­ნად,­ ზოგ­ჯერ­ კი­ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლოდ­შეც­ვა­ლონ­ მოვ­ლე­ნის­ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა.­შთამ­ბეჭ­და­ვი­ სიტყ­ვე­ბი­სა­და­ კონ­კ­რე­ტუ­ლი­ ზედ­სარ­თა­ვე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით­ შე­საძ­

50

ლოა­ ზე­გავ­ლე­ნა­ მო­ახ­დი­ნო­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ფიქ­რებ­სა­და­ გრძნო­ბებ­ზე­ კონ­კ­რე­ტუ­ლი­სა­კითხე­ბის­მი­მართ.­მა­გა­ლი­თად­მოყ­ვა­ნი­ლია­თუ­რო­გორ­წარ­მო­ად­გი­ნეს­ორ­მა­ ამე­რი­კულ­მა­ ახა­ლი­ამ­ბე­ბის­ სა­ა­გენ­ტომ­ სა­თა­უ­რე­ბი­ ერ­თ­სა­და­ იმა­ვე­ მოვ­ლე­ნის­შე­სა­ხებ.­მა­­გა­­ლი­­თი­ნათ­­­ლად­წარ­­­მო­­ად­­­გენს,­თუ­რო­გორ­შე­­იძ­­­ლე­­ბა­შე­ი­­ც­­­ვა­­ლოს­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­სიტყ­ვე­ბის­შერ­ჩე­ვით.

„ერაყის­ შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი­ ძა­ლე­ბი­ აშ­შ­­ის­ სა­დაზ­ვერ­ვო­ ფრე­ნებს­ აჩე­რე­ბენ“,­­The­New­York­Ti­mes,­3/11/2003„გაეროს­U­2­ტი­პის­თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვე­ბი­გაჰ­ყავს“,­USA­To­day,­3/11/2003­

„New­York­Ti­mes­“­­ის­სა­თა­ურ­ში­ერა­ყი­წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­რო­გორც­უპი­რა­ტე­სი­ძა­ლის­ მქო­ნე­ მხა­­რე,­ რო­მელ­მაც­ აშ­შ­­ის­ შე­ტე­ვე­ბი­ „საკუთარი­ ძა­ლე­ბით­ შე­ა­ჩე­რა”.­თუმ­ცა­მე­ო­რე­„USA­To­day­“­­ის­სა­თა­უ­რი­ჟღერს­ასე:­„გაერომ­მი­ი­ღო­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა,­შე­ე­ჩე­რე­ბი­ნა­თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვე­ბი”­და­შე­სა­ბა­მი­სად­იგუ­ლის­ხ­მე­ბა,­რომ­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­სი­ტუ­ა­ცი­ას­გა­ე­რო­აკონ­ტ­რო­ლებს.

პი­როვ­ნე­ბე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­ამ­ორი­სა­თა­უ­რი­დან­ერ­თ­­ერთს­წა­ი­კითხა­ვენ,­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი­წარ­მოდ­გე­ნა­ჩა­მო­უ­ყა­ლიბ­დე­ბათ­მოვ­ლე­ნის­მი­მართ.­თუმ­ცა,­ორი­ვე­სა­თა­უ­რი­აშ­შ­­ის­მთა­ვარ­გა­ზე­თებ­ში­და­ი­ბეჭ­და­იმა­ვე­დღეს,­ზუს­ტად­ერ­თ­სა­და­იმა­ვე­მოვ­ლე­ნა­ზე.­ცოდ­ნა­იმი­სა,­თუ­რო­გორ­შე­იძ­ლე­ბა­სიტყ­ვებ­მა­შეც­ვა­ლონ­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­და­მო­ახ­დი­ნონ­აუდი­­ტო­­რი­­ის­გრძნო­ბე­ბი­სა­და­რე­აქ­ცი­ე­ბის­მა­ნი­პუ­ლი­რე­ბა,­არის­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ნა­წი­ლი­მე­დი­ის­კომ­პე­დენ­ტუ­რი­შე­ფა­სე­ბის­უნა­­რის­გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის.

ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ შერ­­­ჩე­­ვი­­თო­­ბა­ არის­ ერ­­­თ­­­­ერ­­­თი­ სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა­ იმის­­­თ­­­ვის,­ რომ­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ შენ­­­თ­­­ვის­ სა­­სურ­­­ვე­­ლი­ კონ­­­კ­­­რე­­ტუ­­ლი­ კუთხით­ წარ­­­მო­­ად­­­გი­­ნო.­ გარ­­­კ­­­ვე­­უ­­ლი­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­გა­­მო­­ტო­­ვე­­ბით­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­ ერ­­­თ­­­მე­­ვა­ იმის­ შან­­­სი,­რომ­ სა­­კითხი­ სიღ­­­რ­­­მი­­სე­­უ­­ლად­ გა­­ი­­აზ­­­როს­ და­ სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­ პერ­­­ს­­­პექ­­­ტი­­ვი­­დან­ შე­­ა­­ფა­­სოს.­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­გა­­მო­­ტო­­ვე­­ბის­შე­­დე­­გად­ადა­­მი­­ა­­ნე­­ბი­ვერ­ახერ­­­ხე­­ბენ­ინ­­­ფორ­­­მი­­რე­­ბუ­­ლი­და­არ­­­გუ­­მენ­­­ტი­­რე­­ბუ­­ლი­დას­­­კ­­­ვ­­­ნე­­ბის­გა­­კე­­თე­­ბას.­ანა­­ლო­­გი­­უ­­რად,­კონ­­­კ­­­რე­­ტულ­თე­­მას­­­თან­მი­­მარ­­­თე­­ბით­დე­­ბა­­ტე­­ბის,­ურ­­­თი­­ერ­­­თ­­­სა­­წი­­ნა­­აღ­­­მ­­­დე­­გო­აზ­­­რე­­ბის­და­­ფიქ­­­სი­­რე­­ბის­შეზღუდ­­­ვაც­ზე­­გავ­­­ლე­­ნას­ახ­­­დენს­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რივ­აზ­­­რ­­­ზე,­წარ­­­მო­­ად­­­გენს­რა­მი­­კერ­­­ძო­­ე­­ბულ,­ცალ­­­მ­­­ხ­­­რივ­მო­­საზ­­­რე­­ბას.­ორი­­ვე­ტაქ­­­ტი­­კის­გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბის­შე­­დე­­გი­შე­­საძ­­­ლოა­იყოს­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­და­­მა­­ხინ­­­ჯე­­ბა­და­დე­­ზინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­აც­კი.

წყა­­რო­გა­­დამ­­­წყ­­­ვე­­ტია­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­და­ზოგ­­­ჯერ­სენ­­­სი­­ტი­­უ­­რი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­მი­­ღე­­ბის­პრო­­ცეს­­­ში.­ჟურ­­­ნა­­ლის­­­ტე­­ბი­ვერ­შეძ­­­ლე­­ბენ­სა­­კუ­­თა­­რი­საქ­­­მი­­ა­­ნო­­ბის­გან­­­ხორ­­­ცი­­ე­­ლე­­ბას­იმ­ადა­­მი­­ა­­ნებ­­­თან­თა­­ნამ­­­შ­­­რომ­­­ლო­­ბის­გა­­რე­­შე,­რომ­­­ლე­­ბიც­მათ­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ას­ უზი­­ა­­რე­­ბენ.­ იმის­ შე­­სა­­ფა­­სებ­­­ლად­ მი­­კერ­­­ძო­­ე­­ბუ­­ლია­ თუ­ არა­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია,­აუცი­­ლე­­ბე­­ლია­ კრი­­ტი­­კუ­­ლად­ ვიმ­­­ს­­­ჯე­­ლოთ­ ინ­­­ფორ­­­მ­­­ცი­­ის­ წყა­­რო­­ებ­­­ზე.­ წყა­­რო­­ე­­ბის­შერ­­­ჩე­­ვი­­სა­და­გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბი­­სას­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნია­უპა­­სუ­­ხოთ­შემ­­­დეგ­კითხ­­­ვებს:­

51

52

­­­არის­თუ­არა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­წყა­­რო­ექ­­­ს­­­პერ­­­ტი­ან­ისე­­თი­პი­­რი,­რო­­მელ­­­საც­აქვს­სა­­თა­­ნა­­დო­ცოდ­­­ნა­ამა­თუ­იმ­სა­­კითხ­­­თან­და­­კავ­­­ში­­რე­­ბით?­­­რა­კავ­­­შირ­­­შია­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­წყა­­რო­მო­­ცე­­მულ­სა­­კითხ­­­თან?­­­­აქვს­თუ­არა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­მომ­­­წო­­დე­­ბელს­რა­­ი­­მე­პი­­რა­­დი­ინ­­­ტე­­რე­­სი­მო­­ცე­­მუ­­ლი­სა­­კითხის­მი­­მართ?­­­­რამ­­­დენ­წყა­­როს­­­თან­მოხ­­­და­კონ­­­სულ­­­ტა­­ცი­­ის­გავ­­­ლა?­­­­იყო­თუ­არა­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი­გან­­­ს­­­ხ­­­ვა­­ვე­­ბუ­­ლი­მო­­საზ­­­რე­­ბე­­ბი?

ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­გა­­ზი­­ა­­რე­­ბი­­სას­წყა­­როს­შე­­საძ­­­ლოა­თა­­ვი­­სი­მიზ­­­ნე­­ბი­ჰქონ­­­დეს,­შე­­სა­­ბა­­მი­­სად,­წყა­­როს­შე­­სა­­ხებ­მე­­ტი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­მო­­პო­­ვე­­ბა­იძ­­­ლე­­ვა­იმის­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბას,­რომ­­გან­­­ვ­­­საზღ­­­ვ­­­როთ­მი­­კერ­­­ძო­­ე­­ბუ­­ლია­თუ­არა­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ა.­ამას­­­თან,­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­მომ­­­წო­­დებ­­­ლის­ცოდ­­­ნა­ამა­თუ­იმ­სა­­კითხის­მი­­მართ­შე­­საძ­­­ლოა­იყოს­შეზღუ­­დუ­­ლი­და­შე­­სა­­ბა­­მი­­სად­არ­იყოს­მთლად­ზუს­­­ტი.­ზე­­მოთ­მო­­ცე­­მუ­­ლი­კითხ­­­ვე­­ბის­გათ­­­ვა­­ლის­­­წი­­ნე­­ბა­აუცი­­ლე­­ბე­­ლია­იმის­შე­­სა­­ფა­­სებ­­­ლად­თუ­რამ­­­დე­­ნად­სან­­­დოა­ესა­თუ­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ა.­

ინ­ფორ­მა­ცი­უ­ლი­ჩარ­­­ჩოს­ფორ­­­მი­­რე­­ბი­­სას­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბა­მი­­ი­­ღე­­ბა­იმის­შე­­სა­­ხებ,­ თუ­ რო­­გორ­ წარ­­­დ­­­გეს­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ ისე,­ რომ­ მან­ მო­­ხიბ­­­ლოს­ კონ­­­კ­­­რე­­ტუ­­ლი­აუდი­­ტო­­რი­­ა,­ მო­­ახ­­­დი­­ნოს­ გავ­­­ლე­­ნა­ და­ სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­ ქმე­­დე­­ბის­ პრო­­ვო­­ცი­­რე­­ბა.­ ამ­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვა­­ში­ გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბუ­­ლი­ ერ­­­თ­­­­ერ­­­თი­ ტექ­­­ნი­­კაა­ ტო­­ნი,­ რომ­­­ლი­­თაც­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ციაა­გად­­­მო­­ცე­­მუ­­ლი.­მა­­გა­­ლი­­თად,­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლია­უბ­­­რა­­ლო,­ჩვე­­უ­­ლებ­­­რი­­ვი­მა­­ნე­­რით,­რო­­მე­­ლიც­ქმნის­სე­­რი­­ო­­ზუ­­ლო­­ბის­გან­­­ც­­­დას,­თუ­ის­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი­­ა,­რო­­გორც­სა­­ინ­­­ტე­­რე­­სო­კო­­მენ­­­ტა­­რი­ადა­­მი­­ა­­ნის­ქცე­­ვა­­ზე?­

სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ზე­გავ­­­ლე­­ნის­მო­­სახ­­­დე­­ნად­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­გად­­­მო­­ცე­­მის­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­ ხერ­­­ხი­ არ­­­სე­­ბობს.­ მა­­გა­­ლი­­თად,­ გა­­ზე­­თის­ პირ­­­ველ­გვერ­­­დებ­­­ზე­და­­ბეჭ­­­დი­­ლი­ ამ­­­ბე­­ბი­რო­­გორც­წე­­სი­უფ­­­რო­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლოვ­­­ნად­მი­­იჩ­­­ნე­­ვა,­ვიდ­­­რე­ის­ამ­­­ბე­­ბი,­რომ­­­ლე­­ბიც­ შე­­და­­რე­­ბით­ უკა­­ნა­ გვერ­­­დებ­­­ზე­ არი­ან­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი.­ ანა­­ლო­­გი­­უ­­რად­დრო,­რო­­მელ­­­საც­ მე­­დია­ ამა­ თუ­ იმ­ სა­­კითხის­ გა­­შუ­­ქე­­ბას­ უთ­­­მობს,­ ასე­­ვე­ ახ­­­დენს­ მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვან­ გავ­­­ლე­­ნას­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ და­­მო­­კი­­დე­­ბუ­­ლე­­ბა­­ზე­ და­ ხაზს­ უს­­­ვამს­ თე­­მის­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ბას.­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ფორ­­­მი­­რე­­ბა­შე­­საძ­­­ლოა­მოხ­­­დეს­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­პერ­­­ს­­­პექ­­­ტი­­ვი­­და­­ნაც.­მა­­გა­­ლი­­თად,­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­სა­­ერ­­­თა­­შო­­რი­­სო­კოს­­­მო­­სუ­­რი­სად­­­გუ­­რის­შე­­სა­­ხებ­ შე­­საძ­­­ლოა­ სრუ­­ლი­­ად­ გან­­­ს­­­ხ­­­ვა­­ვე­­ბუ­­ლი­ კუთხით­ იქ­­­ნას­ გა­­შუ­­ქე­­ბუ­­ლი,­ რო­­გორც­მა­­გა­­ლი­­თად,­ერებს­შო­­რის­თა­­ნამ­­­შ­­­რომ­­­ლო­­ბის­მტკი­­ცე­­ბუ­­ლე­­ბა,­ან­ხა­­ზი­გა­­ეს­­­ვას­იმ­ხარ­­­ვეზს,­რო­­მე­­ლიც­­მეც­­­ნი­­ე­­რე­­ბა­­ში­გენ­­­დე­­რუ­­ლი­მი­­მარ­­­თუ­­ლე­­ბით­არ­­­სე­­ბობს,­ან­ სა­­ერ­­­თოდ­ წინ­ წა­­მო­­ი­­წი­­ოს­ ისეთ­­­მა­ თე­­მამ,­ რო­­გო­­რი­­ცაა­ ძალ­­­თა­ დის­­­ბა­­ლან­­­სი­მსოფ­­­ლი­­ო­­ში.­თი­­თო­­ე­­უ­­ლი­ამ­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ფორ­­­მი­­რე­­ბის­ნი­­მუ­­ში­უბიძ­­­გებს­ავ­­­ტორს­გა­­მო­­ტო­­ვოს­ან­პი­­რი­­ქით­მო­­ი­­ძი­­ოს­სრუ­­ლი­­ად­გან­­­ს­­­ხ­­­ვა­­ვე­­ბუ­­ლი­ტი­­პის­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­და­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­კონ­­­კ­­­რე­­ტუ­­ლი­სა­­კითხის­სრუ­­ლი­­ად­სხვა­ას­­­პექ­­­ტ­­­ზე­გა­­უ­­მახ­­­ვი­­ლოს­ყუ­­რადღე­­ბა.­

ის­თუ­რა­კუთხით­არის­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი­სა­­კითხი­გავ­­­ლე­­ნას­ახ­­­დენს­იმა­­ზე,­თუ­რო­­გორ­ იღებს­ აუდი­­ტო­­რია­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ას.­ თუ­ კონ­­­კ­­­რე­­ტუ­­ლი­ მსმე­­ნე­­ლი­ ინ­­­ფორ­­­

53

მა­­ცი­­ა­­ში­ მის­­­თ­­­ვის­ სა­­ინ­­­ტე­­რე­­სო­ მო­­მენ­­­ტებს­და­­ი­­ნა­­ხავს,­ ის­ სა­­თა­­ნა­­დო­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ა­­საც­მი­­ი­­ღებს,­ მაგ­­­რამ­ხში­­რად­ხდე­­ბა­სა­­პი­­რის­­­პი­­როც,­რო­­დე­­საც­ადა­­მი­­ან­­­მა­და­­ი­­ნა­­ხა,­ რომ­ შე­­მო­­თა­­ვა­­ზე­­ბუ­­ლი­ კუთხით­ ეს­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ მის­­­თ­­­ვის­ სა­­ინ­­­ტე­­რე­­სო­ არ­არის,­შე­­საძ­­­ლოა­მას­სა­­ერ­­­თოდ­იგ­­­ნო­­რი­­რე­­ბა­გა­­უ­­კე­­თოს.­იმის­გა­­აზ­­­რე­­ბა,­რომ­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ გარ­­­კ­­­ვე­­ულ­ ჩარ­­­ჩო­­შია­ მოქ­­­ცე­­უ­­ლი,­ იქ­­­ნე­­ბა­ ეს­ ავ­­­ტო­­რის,­ რე­­დაქ­­­ტო­­რის,­გა­­მომ­­­ცემ­­­ლის,­ ბლო­­გე­­რის,­ ვებ­­­გ­­­ვერ­­­დის­ ად­­­მი­­ნის­­­ტ­­­რა­­ტო­­რის,­თუ­ სხვა­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­ მომ­­­ზა­­დე­­ბა­­ში­ ჩარ­­­თუ­­ლი­პი­­რის,­ ძა­­ლი­­ან­ მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნია­ მე­­დი­­ის­ცოდ­­­ნი­­სა­და­ შე­­ფა­­სე­­ბის­­­თ­­­ვის­ სა­­ჭი­­რო­ უნარ­­­­­­­ჩ­­­ვე­­ვე­­ბის­ გან­­­ვი­­თა­­რე­­ბის­­­თ­­­ვის.­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­უ­­ლი­ჩარ­­­ჩოს­გა­­აზ­­­რე­­ბით,­ადა­­მი­­ა­­ნი­აც­­­ნო­­ბი­­ე­­რებს­იმას,­თუ­რამ­­­დე­­ნად­მი­­კერ­­­ძო­­ე­­ბუ­­ლი­ან­თუნ­­­დაც­და­­მა­­ხინ­­­ჯე­­ბუ­­ლი­შე­­იძ­­­ლე­­ბა­იყოს­ესა­თუ­ის­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ა.­ სწო­­რედ­ამ­ჩარ­­­ჩო­­ე­­ბის­მიღ­­­მა­გა­­ხედ­­­ვა­და­სა­­ჭი­­რო­­ე­­ბის­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვა­­ში­მე­­ტი­ინ­­­ფორ­­­მა­­ცი­­ის­მო­­ძი­­ე­­ბა­ხდის­შე­­საძ­­­ლე­­ბელს,­რომ­ადა­­მი­­ა­­ნი­იყოს­მე­­ტად­ინ­­­ფორ­­­მი­­რე­­ბუ­­ლი­გარ­­­კ­­­ვე­­ულ­თე­­მას­­­თან­და­­კავ­­­ში­­რე­­ბით.­

დარ­­­წ­­­მუ­­ნე­­ბა­&­პრო­­პა­­გან­­­და­–­რო­­გორც­უკ­­­ვე­აღ­­­ვ­­­ნიშ­­­ნეთ,­ზოგ­­­ჯერ­მე­­დი­­ის­მი­­ერ­გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბუ­­ლი­წყა­­როს­მი­­ზა­­ნია­და­­არ­­­წ­­­მუ­­ნოს­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­ამა­თუ­იმ­სა­­კითხ­­­ში­და­რა­­ი­­მე­ქმე­­დე­­ბის­­­კენ­მო­­უ­­წო­­დოს.­ხში­­რად­ასეთ­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვებ­­­ში­გა­­მო­­ი­­ყე­­ნე­­ბა­პრო­­პა­­გან­­­დაც,­რო­­მე­­ლიც­რო­­გორც­აღ­­­მოჩ­­­ნ­­­და­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ქცე­­ვა­­სა­და­აზ­­­როვ­­­ნე­­ბა­­ზე­გავ­­­ლე­­ნის­მო­­სახ­­­დე­­ნად­საკ­­­მა­­ოდ­ეფექ­­­ტი­­ა­­ნი­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა­­ა.­ამ­მიზ­­­ნის­მი­­საღ­­­წე­­ვად­რამ­­­დე­­ნი­­მე­გზა­არ­­­სე­­ბობს.­უფ­­­რო­ხში­­რად­კი­რამ­­­დე­­ნი­­მე­მე­­თოდს­მი­­მარ­­­თა­­ვენ,­ესე­ნი­ა12:­

მტკი­­ცე­­ბა­–­ძლი­­ე­­რი­გან­­­ცხა­­დე­­ბა­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი­რო­­გორც­ფაქ­­­ტი,­ (რომელიც­შე­­საძ­­­ლე­­ბე­­ლია­ აუცი­­ლებ­­­ლად­ არ­ შე­­ე­­სა­­ბა­­მე­­ბო­­დეს­ სი­­მარ­­­თ­­­ლეს),­რო­­მე­­ლიც­ აღ­­­წერს­რა­­ღა­­ცას,­რო­­გორც­გან­­­სა­­კუთ­­­რე­­ბულს,­სა­­უ­­კე­­თე­­სოს­და­ა.შ.­მი­­უ­­ხე­­და­­ვად­იმი­­სა,­ არის­თუ­არა­ამ­ფაქ­­­ტის­და­­მა­­დას­­­ტუ­­რე­­ბე­­ლი­მყა­­რი­არ­­­გუ­­მენ­­­ტი.­ მა­­გა­­ლი­­თად,­საწ­­­მენ­­­დი­ სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბე­­ბის­რეკ­­­ლა­­მა,­რო­­მე­­ლიც­ ამ­­­ტ­­­კი­­ცებს,­რომ­ „უკეთ­ არც­ ერ­­­თი­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა­არ­ასუფ­­­თა­­ვებს!“­­­

უმ­­­რავ­­­ლე­­სო­­ბის­ აზ­­­რი­ –­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ მსმე­ნელს­ არ­წ­მუ­ნებს,­რომ­ერ­თი­ მხა­რე,­ კონ­კ­რე­ტუ­ლი­ პი­რი­ ან­ ესა­ თუ­ ის­ პრო­დუქ­ტი­ სწო­რი­ არ­ჩე­ვა­ნი­ა,­ რად­გან­ მას­ მხარს­უჭერს­ადა­მი­ან­თა­დი­დი­რა­ო­დე­ნო­ბა.­ მა­გა­ლი­თად,­გან­ცხა­დე­ბა,­რომ­„მოსახლეობის­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­მხარს­უჭერს­ამ­მო­საზ­რე­ბას“.­ასე­თი­ტი­პის­გან­ცხა­დე­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­პრობ­ლე­მა­არის­ის,­რომ­არა­ვინ­გან­მარ­ტავს­რამ­დენ­ადა­მი­ანს­ჰკითხეს­აზ­რი,­ვინ­იყ­ვ­ნენ­ეს­ადა­მი­ა­ნე­ბი,­ხომ­არ­და­არ­წ­მუ­ნა­ვინ­მემ­გა­მო­კითხუ­ლი­ადა­მი­ა­ნე­ბი,­რომ­მსგავ­სი­პა­სუ­ხე­ბი­გა­­ე­­ცათ­და­სა­ერ­თოდ­რა­არის­„უმრავლესობა”?­

თვა­­ლის­­­მომ­­­ჭ­­­რე­­ლი­ასო­­ცი­­რე­­ბე­­ბი­–­შემ­თხ­ვე­ვა,­რო­დე­საც­მა­ღალ­იდე­ა­ლებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბულ­სიტყ­ვებს­და­კონ­ცეფ­ცი­ას­მო­ცე­მულ­სა­კითხ­თან,­კონ­კ­რე­ტულ­პირ­თან­ან­პრო­დუქ­ტ­თან­აკავ­ში­რე­ბენ.­­მა­გა­ლი­თად,­პო­ლი­ტი­კურ­კან­დი­დატ­ზე­შე­საძ­ლოა­და­წე­რონ,­რომ­ის­„სამართლიანობის­მხა­რეს­არის”.­მარ­თა­ლია­ამ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­ახ­ს­ნი­ლი­არ­არის,­თუ­კონ­კ­რე­ტუ­ლად­რა­ში­გა­მო­ი­ხა­ტე­ბა­კან­დი­და­ტის­მი­ერ­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბის­მხარ­და­ჭე­რა,­თუმ­ცა­თვი­თონ­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბის­ცნე­ბა­ძა­ლი­ან­

12 Oracle ThinkQuest, Education foundation, 2001. Propaganda Techniques, at http://library.thinkquest.org/C0111500/proptech.htm

ფა­სე­უ­ლია­და­ად­ვი­ლი­ა,­რომ­მი­სი­მეშ­ვე­ო­ბით­მხარ­და­ჭე­რა­ამ­ცნე­ბას­თან­ასო­ცი­რე­ბულ­მა­კან­დი­დატ­მაც­მო­ი­პო­ვოს.­

სა­ხე­ლის­დარ­ქ­მე­ვა­–­შემ­თხ­ვე­ვა,­რო­დე­საც­შე­უ­რაცხ­მ­ყო­ფე­ლი­ენა­ან­ნე­გა­ტი­უ­რი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის­მქო­ნე­სიტყ­ვე­ბი­გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა­კონ­კ­რე­ტუ­ლი­ადა­მი­ა­ნის,­ ­პრო­დუქ­ტის­ან­მოვ­ლე­ნის­მი­მართ,­იმის­თ­ვის­რომ­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ნე­გა­ტი­უ­რი­ემო­ცი­ე­ბის­გა­ჩე­ნას­შუწყოს­ხე­ლი.­მა­გა­ლი­თად,­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის­ან­ინ­დი­ვი­დის­მი­მართ­ისე­თი­ეპი­თე­ტის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­რო­გო­რი­ცა­ა:­„ძალაუფლებას­მოწყუ­რე­ბუ­ლი”­ადა­მი­ა­ნებ­ში­ნე­გა­ტი­ურ­ასო­ცი­ა­ცი­ებს­აჩენს.­

სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­­­თან­ მსგავ­­­სე­­ბა­ –­ სიტყ­ვე­ბი­და­ ქმე­დე­ბე­ბი­ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ წევ­რე­ბის­ და­სარ­წ­მუ­ნებ­ლად­ იმა­ში,­ რომ­ ეს­ ადა­მი­ა­ნი,­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ ან­პრო­დუქ­ტი,­სწო­რედ­მათ­სა­ჭი­რო­ე­ბებ­სა­და­ინ­ტე­რე­სებს­ემ­სა­ხუ­რე­ბა.­რი­გით­მო­ქა­ლა­ქე­ებს­არ­წ­მუ­ნე­ბენ,­რომ­მა­თი­მო­საზ­რე­ბე­ბი­და­სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბი­გა­გე­ბუ­ლი­და­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­იქ­ნე­ბა.­ასე­თი­რამ­შე­საძ­ლოა­მოხ­დეს­იმ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში,­რო­დე­საც­რო­მე­ლი­მე­მა­ღალ­ჩი­ნო­სა­ნი­ცდი­ლობს­და­არ­წ­მუ­ნოს­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა,­რომ­ის­ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი­ადა­მი­ა­ნი­ა,­მი­უ­ხე­და­ვად­იმი­სა,­რომ­არის­ძა­ლი­ან­მდი­და­რი­და­შე­სა­ბა­მი­სად­თა­ვი­სუ­ფა­ლია­ისე­თი­ყო­ველ­დღი­უ­რი­საზ­რუ­ნა­ვე­ბის­გან,­რო­გო­რი­ცაა­მა­ღა­ზი­ა­ში­პრო­დუქ­ტებ­ზე­წას­ვ­ლა,­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ტრან­ს­პორ­ტით­მგზავ­რო­ბა­და­ა.შ.­

სტე­რე­ო­ტი­პე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­ –­ეს­ის­შემ­თხ­ვე­ვა­ა,­რო­დე­საც­ცდი­ლო­ბენ­ზე­გავ­ლე­ნა­მო­ახ­დი­ნონ­ადა­მი­ა­ნებ­ზე,­წარ­მო­ა­ჩე­ნენ­რა­კონ­კ­რე­ტულ­ადა­მი­ანს­ან­პრო­დუქტს­ნე­გა­ტი­უ­რად­რი­გი­გა­რე­და­ხა­სი­ა­თე­ბე­ბი­სა­თუ­გარ­კ­ვე­უ­ლი­ჯგუ­ფის­ასო­ცი­ა­ცი­ე­ბის­გა­მო.­ნე­გა­ტი­უ­რი­აღ­ქ­მა­ძი­რი­თა­დად­ემ­ყა­რე­ბა­გან­ზო­გა­დე­ბას,­რო­მე­ლიც­ხშირ­შემ­თხ­ვე­ვა­ში­შე­საძ­ლოა­იყოს­გაზ­ვი­ა­დე­ბუ­ლი­ან­არას­წო­რი.­ასე­თი­ტაქ­ტი­კის­მი­ზა­ნი­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­სა­კითხი­დან­სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­ყუ­რადღე­ბის­გა­და­ტა­ნას­ემ­სა­ხუ­რე­ბა,­აჩენს­რა­ეჭ­ვ­სა­და­შიშს­ამა­თუ­იმ­სა­კითხის­მი­მართ­გარ­კ­ვე­უ­ლი­სტე­რე­ო­ტი­პე­ბის­სა­შუ­ა­ლე­ბით.­მა­გა­ლი­თად,­რო­დე­საც­პი­როვ­ნე­ბა­კონ­კ­რე­ტულ­სა­მუ­შა­ო­ზე­არ­ აჰ­ყავთ,­ რად­გან­ ეს­ ადა­მი­ა­ნი­ მი­ე­კუთ­ვ­ნე­ბა­ ისეთ­ ეთ­ნი­კურ­ ჯგუფს,­ რო­მე­ლიც­ცნო­ბი­ლია­ნაკ­­­ლები­პა­ტი­ო­ს­ნე­ბი­თა­და­ზარ­მა­ცი­ხა­სი­ა­თით.­­­

სა­რე­კო­მენ­და­ციო­ –­ რო­დე­საც­ ცნო­ბი­ლი­ ადა­მი­ა­ნი­ ღი­ად­ აფიქ­სი­რებს­ თა­ვის­მხარ­და­ჭე­რას­ამა­თუ­იმ­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის,­პრო­დუქ­ტის,­ან­კონ­კ­რე­ტუ­ლი­ადა­მი­ა­ნის­მი­მართ­ და­ მის­ მი­­მართ­ (ცნობილი­ ადა­მი­ა­ნი­სად­მი)­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში­ არ­­­სე­­ბულ­პა­ტი­ვის­ცე­მა­სა­და­პო­ზი­ტი­ურ­გან­წყო­ბას­იყ­­ე­­ნ­­ე­­ბენ­ადა­მი­ან­თა­აზ­რ­ზე­ზე­გავ­ლე­ნის­მო­სახ­დე­ნად.­ამის­კარ­გი­მა­გა­ლი­თი­ა,­რო­დე­საც­ცნო­ბი­ლი­ადა­მი­ა­ნი­რა­ი­მე­პრო­დუქ­ტის­რეკ­ლა­მა­ში­მო­ნა­წი­ლე­ობს.­­­

იმის­ მი­უ­ხე­და­ვად,­თუ­პრო­პა­გან­დის­რო­მე­ლი­მე­თო­დი­იქ­ნე­ბა­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი,­­მი­ზა­ნი­ძი­რი­თა­დად­ერ­თი­ა,­ეს­არის­ზე­გავ­ლე­ნის­მოხ­დე­ნა­ადა­მი­ა­ნე­ბის­მო­საზ­რე­ბებ­სა­და­ქმე­დე­ბებ­ზე­იმ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბით,­რომ­ლე­ბიც­შე­საძ­ლოა­ხში­რად­არ­იყოს­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­და­შე­­სა­­ბა­­მი­­სი­მო­ცე­მულ­სა­კითხ­თან­მი­მარ­თე­ბა­ში.­

54

ამ­მე­თო­დე­ბის­გა­გე­ბა­და­ცოდ­ნა­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა,­რა­თა­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­ღე­ბი­სას­მო­ვახ­დი­ნოთ­მა­თი­იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­და­ად­ვი­ლად­არ­მო­ვექ­ცეთ­მი­სი­გავ­ლე­ნის­ქვეშ.­ პრო­პა­გან­დის­ ზე­გავ­ლე­ნის­გან­ თა­ვის­ დაც­ვის­ ყვე­ლა­ზე­ კარ­გი­ სა­შუ­ა­ლე­ბაა­პირ­ვე­ლი,­ რომ­ გა­ვა­ა­ნა­ლი­ზოთ­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ მე­თო­დი,­ ხო­ლო­ შემ­დეგ­ გა­ვი­ა­როთ­შემ­დე­გი­ეტა­პე­ბი:­

1)­­შე­ე­ცა­დეთ­გა­ნა­ცალ­კე­ვოთ­ერ­თ­მა­ნე­თის­გან­ემო­ცი­ე­ბი­და­შთამ­ბეჭ­და­ვი­სიტყ­ვე­ბი­რე­ა­ლუ­რი­ფაქ­ტე­ბის­გან;­

2)­­იმ­ს­ჯე­ლეთ­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­არ­გუ­მენ­ტე­ბი­თა­და­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ხა­რის­ხით­და­არა­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ენით,­ვი­ზუ­ა­ლუ­რი­მა­სა­ლი­თა­და­იმ­პი­რე­ბით,­რომ­ლე­ბიც­წარ­მო­ად­გე­ნენ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას;­

3)­­იყა­ვით­მო­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი,­რომ­დას­კ­ვ­ნე­ბის­გა­კე­თე­ბამ­დე­მო­ი­ძი­ოთ­მე­ტი­ინ­ფორ­მა­ცია­კონ­კ­რე­ტულ­სა­კითხ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით.­

დე­მოკ­რა­ტი­ის­პრინ­ცი­პე­ბი­

მო­­ქა­­ლა­­ქე­­თა­ მო­­ნა­­წი­­ლე­­ო­­ბა­ –­ მარ­­­თა­­ლია­ არ­­­ჩევ­­­ნებ­­­ში­ მო­­ნა­­წი­­ლე­­ო­­ბა­ მო­­ქა­­ლა­­ქის­ ერ­­­თ­­­­ერთ­ მთა­­ვარ­ პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გებ­­­ლო­­ბად­ არის­ მიჩ­­­ნე­­უ­­ლი,­თუმ­­­ცა­რე­­ა­­ლუ­­რად,­ ის­ მხო­­ლოდ­ ერ­­­თ­­­­ერ­­­თი­ გზა­­ა,­ რომ­­­ლი­­თაც­ მო­­ქა­­ლა­­ქეს­ დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ში­შე­­უძ­­­ლია­მიმ­­­დი­­ნა­­რე­პრო­­ცე­­სებ­­­ზე­გავ­­­ლე­­ნის­მოხ­­­დე­­ნა.­იყო­ინ­­­ფორ­­­მი­­რე­­ბუ­­ლი­და­გქონ­­­დეს­შე­­ნი­პო­­ზი­­ცია­რი­­გი­სა­­კითხე­­ბის­მი­­მართ,­გა­­მო­­ხა­­ტო­მხარ­­­და­­ჭე­­რა­ამა­თუ­იმ­სა­­კითხის­მი­­მართ­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რივ­ჯგუფ­­­სა­თუ­ ასო­­ცი­­ა­­ცი­­ა­­ში­ გა­­წევ­­­რი­­ა­­ნე­­ბით,­ პე­­ტი­­ცი­­ა­­ზე­ ხელ­­­მო­­წე­­რით,­ პო­­ლი­­ტი­­კო­­სე­­ბის­­­თ­­­ვის­წე­­რი­­ლის­მი­­წე­­რით,­ასე­­ვე­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რივ­შეკ­­­რე­­ბებ­­­სა­თუ­მშვი­­დო­­ბი­­ან­და­საპ­­­რო­­ტეს­­­ტო­აქ­­­ცი­­ებ­­­ზე­დას­­­წ­­­რე­­ბით,­ეს­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­მე­­ქა­­ნიზ­­­მე­­ბია­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ში­სა­­კუ­­თა­­რი­პო­­ზი­­ცი­­ის­და­­სა­­ფიქ­­­სი­­რებ­­­ლად.­ისეთ­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვებ­­­ში,­ რო­­დე­­საც­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­ მიმ­­­დი­­ნა­­რე­ პრო­­ცე­­სე­­ბის­­­გან­ იზო­­ლი­­რე­­ბუ­­ლი­­ა,­ „შე­­მოწ­­­მე­­ბი­­სა­ და­ და­­ბა­­ლან­­­სე­­ბის”­ სის­­­ტე­­მის­ ძი­­რი­­თა­­დი­ ელე­­მენ­­­ტე­­ბი­იკარ­­­გე­­ბა­და­ სა­­ჯა­­რო­ მო­­ხე­­ლე­­ებ­­­მა­ შე­­საძ­­­ლოა­ იგ­­­რ­­­ძ­­­ნონ­ სრუ­­ლი­თა­­ვი­­სუფ­­­ლე­­ბა­და­ იმოქ­­­მე­­დონ­ შეზღუდ­­­ვე­­ბის­ გა­­რე­­შე.­ ამან­ კი­ შე­­საძ­­­ლოა­ სა­­ჯა­­რო­ მო­­ხე­­ლე­­ებ­­­სა­და­მთავ­­­რო­­ბის­წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლებს­სა­­კუ­­თა­­რი­ინ­­­ტე­­რე­­სე­­ბის­სა­­სარ­­­გებ­­­ლოდ­მოქ­­­მე­­დე­­ბის­­­კენ­ უბიძ­­­გოს,­რაც­თა­­ვის­ მხრივ­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ებ­­­რი­­ვი­ კე­­თილ­­­დღე­­ო­­ბის­ უზ­­­რუნ­­­ველ­­­ყო­­ფის­­­კენ­არ­იქ­­­ნე­­ბა­მი­­მარ­­­თუ­­ლი­და­შე­­საძ­­­ლოა­ადა­­მი­­ან­­­თა­უფ­­­ლე­­ბე­­ბის­დარ­­­ღ­­­ვე­­ვის­მი­­ზე­­ზიც­კი­გახ­­­დეს.­­

ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა­–­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გებ­­­ლო­­ბა­და­უკუ­­კავ­­­ში­­რი­მი­­ღე­­ბულ­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბებ­­­სა­და­გა­­დად­­­გ­­­მულ­ნა­­ბი­­ჯებ­­­თან­და­­კავ­­­ში­­რე­­ბით.­ლი­­დე­­რე­­ბი­ან­­­გა­­რიშ­­­ვალ­­­დე­­ბუ­­ლი­ არი­­ან­ მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ე­­ბის­ წი­­ნა­­შე,­ ასე­­ვე­ მთავ­­­რო­­ბის­ სხვა­ შტო­­ე­­ბის­ მი­­მართ­პარ­­­ლა­­მენ­­­ტი­­სა­და­ სა­­სა­­მარ­­­თ­­­ლოს­ ჩათ­­­ვ­­­ლით.­ ან­­­გა­­რიშ­­­ვალ­­­დე­­ბუ­­ლე­­ბა­ ­ უბიძ­­­გებს­მთავ­­­რო­­ბას­მი­­ი­­ღოს­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბე­­ბი­და­იმოქ­­­მე­­დოს­ხალ­­­ხის­ნე­­ბის­მი­­ხედ­­­ვით.

55

კა­ნო­ნის­უზე­ნა­ე­სო­ბა­–­არის­ერ­­­თ­­­­ერ­­­თი­ყვე­­ლა­­ზე­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­პრინ­­­ცი­­პი­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ში,­რად­­­გან­ამ­პრინ­­­ცი­­პის­თა­­ნახ­­­მად,­არა­­ვინ­დგას­­კა­­ნონ­­­ზე­მაღ­­­ლა,­ყვე­­ლა­ვალ­­­დე­­ბუ­­ლია­და­­იც­­­ვას­კა­­ნო­­ნი­და­თა­­ნაბ­­­რად­აგოს­პა­­სუ­­ხი­კა­­ნო­­ნის­დარ­­­ღ­­­ვე­­ვის­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვა­­ში.­

ძა­ლის­ბო­რო­ტად­გა­მო­ყე­ნე­ბის­კონ­ტ­რო­ლი­–­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბის­წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლე­­ბი­შეზღუ­­დუ­­ლე­­ბი­არი­­ან­ძა­­ლა­­უფ­­­ლე­­ბის­ბო­­რო­­ტად­გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბის­კუთხით­და­ამ­მი­­მარ­­­თუ­­ლე­­ბით­მას­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ე­­ბი,­კა­­ნონ­­­მ­­­დებ­­­ლო­­ბა­და­სხვა­­დას­­­ხ­­­ვა­ინ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ე­­ბი­აკონ­­­ტ­­­რო­­ლე­­ბენ.­ამ­პრინ­­­ცი­­პის­ერ­­­თ­­­­ერთ­უმ­­­ნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნეს­ას­­­პექტს­­„შემოწმებისა­დაბა­­ლან­­­სების“­ძლი­­ე­­რი­სის­­­ტე­­მა­წარ­­­მო­­ად­­­გენს,­რაც­გუ­­ლის­­­ხ­­­მობს­ძა­­ლა­­უფ­­­ლე­­ბის­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცი­­ურ­გა­­და­­ნა­­წი­­ლე­­ბას,­სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფო­შტო­­ებს­შო­­რის­უფ­­­ლე­­ბა­­მო­­სი­­ლე­­ბე­­ბი­­სა­და­პა­­სუ­­ხის­­­მ­­­გებ­­­ლო­­ბე­­ბის­გა­­და­­ნა­­წი­­ლე­­ბას,­(აღმასრულებელი­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბა­–­პრე­­ზი­­დენ­­­ტი,­სა­­სა­­მარ­­­თ­­­ლო­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბა­–­სასამართლოები­და­სა­­კა­­ნონ­­­მ­­­დებ­­­ლო­ხე­­ლი­­სუფ­­­ლე­­ბა­–­პარ­­­ლა­­მენ­­­ტი).­

ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბი­–­ადა­­მი­­ა­­ნის­სი­­ცოცხ­­­ლი­­სა­და­ადა­­მი­­ა­­ნუ­­რი­ღირ­­­სე­­ბის­პა­­ტი­­ვის­­­ცე­­მა.­რო­­დე­­საც­ადა­­მი­­ან­­­თა­უფ­­­ლე­­ბე­­ბი­ირ­­­ღ­­­ვე­­ვა,­ადა­­მი­­ა­­ნებს­არ­აქვთ­ლო­­ი­­ა­­ლუ­­რო­­ბის­ გან­­­ც­­­და­ მთავ­­­რო­­ბის­ მი­­მართ.­ მარ­­­თა­­ლია­ მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნი­­ა,­ რომ­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ებ­­­მა­ დათ­­­მონ­ ძა­­ლა­­უფ­­­ლე­­ბის­ ნა­­წი­­ლი­ დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­უ­­ლად­ არ­­­ჩე­­უ­­ლი­მთავ­­­რო­­ბის­ სა­­სარ­­­გებ­­­ლოდ,­თუმ­­­ცა­ მთავ­­­რო­­ბა­ არ­­­სე­­ბობს­ იმის­­­თ­­­ვის,­რომ­ უზ­­­რუნ­­­ველ­­­ყოს­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­თა­უფ­­­ლე­­ბე­­ბის­დაც­­­ვა.­

თა­ნას­წო­რო­ბა­–­ყვე­­ლა­პი­­როვ­­­ნე­­ბა,­რო­­გორც­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­წევ­­­რი,­ღი­­რე­­ბუ­­ლია­თა­­ნაბ­­­რად.­ყვე­­ლას­უნ­­­და­ჰქონ­­­დეს­თა­­ნას­­­წო­­რი­შე­­საძ­­­ლებ­­­ლო­­ბე­­ბი­და­მარ­­­თ­­­ლ­­­მ­­­სა­­ჯუ­­ლე­­ბის­უფ­­­ლე­­ბე­­ბი.­არა­­ვინ­არ­უნ­­­და­იყოს­დის­­­კ­­­რი­­მი­­ნი­­რე­­ბუ­­ლი­რა­­სის,­რე­­ლი­­გი­­ის,­ეთ­­­ნი­­კუ­­რი­ჯგუ­­ფის­კუთ­­­ვ­­­ნი­­ლე­­ბის,­გენ­­­დე­­რის­ან­სექ­­­სუ­­ა­­ლუ­­რი­ორი­­ენ­­­ტა­­ცი­­ის­გა­­მო.

უფ­ლე­ბა­თა­ ბი­ლი­ –­ ყვე­­ლა­ პი­­როვ­­­ნე­­ბის­ უფ­­­ლე­­ბე­­ბი­და­თა­­ვი­­სუფ­­­ლე­­ბე­­ბი­და­­ცუ­­ლია­ქვე­­ყა­­ნა­­ში.­ბევ­­­რი­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­უ­­ლი­ქვეყ­­­ნის­კონ­­­ს­­­ტი­­ტუ­­ცია­მო­­ი­­ცავს­უფ­­­ლე­­ბა­­თა­ბილს­და­უზ­­­რუნ­­­ველ­­­ყოფს­ამ­უფ­­­ლე­­ბა­­თა­დაც­­­ვას.­

რე­გუ­ლა­რუ­ლი,­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­და­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნი­არ­ჩევ­ნე­ბი­–­რე­­გუ­­ლა­­რუ­­ლი­არ­­­ჩევ­­­ნე­­ბი­მნიშ­­­ვ­­­ნე­­ლო­­ვა­­ნია­რა­­თა­პო­­ლი­­ტი­­კუ­­რი­ლი­­დე­­რე­­ბი­იყ­­­ვ­­­ნენ­ან­­­გა­­რიშ­­­ვალ­­­დე­­ბუ­­ლე­­ბი­იმ­ხალ­­­ხის­წი­­ნა­­შე,­ვი­­საც­ემ­­­სა­­ხუ­­რე­­ბი­­ან.­თა­­ვი­­სუ­­ფა­­ლი­და­სა­­მარ­­­თ­­­ლი­­ა­­ნი­არ­­­ჩევ­­­ნე­­ბის­ შე­­მად­­­გე­­ნე­­ლი­ კომ­­­პო­­ნენ­­­ტი­ ასე­­ვე­ არის­ ის,­რომ­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­ წევ­­­რებს­ჰქონ­­­დეთ­სა­­ჯა­­რო­სამ­­­სა­­ხურ­­­ში­არ­­­ჩე­­ვის­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა,­რაც­ამ­­­ცი­­რებს­მდი­­და­­რი­ან­მმარ­­­თ­­­ვე­­ლი­კლა­­სის­ძა­­ლა­­უფ­­­ლე­­ბას.­ეს­არის­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა­­ში­ხალ­­­ხის­ და­ პო­­ლი­­ტი­­კო­­სე­­ბის­ სა­­ჭი­­რო­­ე­­ბა­ მშვი­­დო­­ბი­­ა­­ნად­ მი­­ი­­ღონ­ დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­უ­­ლად­ჩა­­ტა­­რე­­ბუ­­ლი­არ­­­ჩევ­­­ნე­­ბის­შე­­დე­­გი.

მრა­ვალ­პარ­ტი­უ­ლი­სის­ტე­მე­ბი­–­იმი­­სათ­­­ვის,­რომ­არ­­­ჩევ­­­ნებ­­­მა­ასა­­ხოს­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­უ­­ლი­ იდე­­ა­­ლე­­ბი­და­ოპო­­ზი­­ცი­­უ­­რი­ შე­­ხე­­დუ­­ლე­­ბე­­ბი,­ უნ­­­და­ არ­­­სე­­ბობ­­­დეს­ მრა­­ვალ­­­

56

პარ­­­ტი­­უ­­ლი­ სის­­­ტე­­მა,­ რად­­­გან­ მხო­­ლოდ­ მრა­­ვალ­­­პარ­­­ტი­­უ­­ლი­ სის­­­ტე­­მის­ არ­­­სე­­ბო­­ბის­შემ­­­თხ­­­ვე­­ვა­­ში­გა­­ი­­გებს­ხალ­­­ხი­ოპო­­ზი­­ცი­­ურ­შე­­ხე­­დუ­­ლე­­ბებს­და­მი­­ე­­ცე­­მა­კან­­­დი­­დატ­­­(ებ­­­)ის­არ­­­ჩე­­ვა­­ნის­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა.

ეკო­ნო­მი­კუ­რი­ თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­ –­ დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­ სის­­­ტე­­მა­­ში­ ზო­­გა­­დად­ მი­­ღე­­ბუ­­ლი­ა,­რომ­მთავ­­­რო­­ბამ­უნ­­­და­და­­უშ­­­ვას­კერ­­­ძო­მე­­სა­­კუთ­­­რე­­ო­­ბის,­ბიზ­­­ნე­­სი­­სა­და­­სა­­მუ­­შა­­ოს­თა­­ვი­­სუფ­­­ლად­არ­­­ჩე­­ვის­უფ­­­ლე­­ბა.­მი­­უ­­ხე­­და­­ვად­ამი­­სა,­ხა­­რის­­­ხი,­თუ­რამ­­­დე­­ნად­რე­­გუ­­ლირ­­­დე­­ბა­ეკო­­ნო­­მი­­კა­მთავ­­­რო­­ბე­­ბის­მი­­ერ­გან­­­ს­­­ხ­­­ვავ­­­დე­­ბა­ქვეყ­­­ნე­­ბის­მი­­ხედ­­­ვით.­

პო­ლი­ტი­კუ­რი­ტო­ლე­რან­ტო­ბა­–­ყვე­­ლა­ინ­­­დი­­ვიდს,­მა­­ში­­ნაც­კი­თუ­ის­წარ­­­მო­­ად­­­გენს­ უმ­­­ცი­­რე­­სო­­ბის­ მო­­საზ­­­რე­­ბას,­ უნ­­­და­ ჰქონ­­­დეს­ აზ­­­რის­ და­­ფიქ­­­სი­­რე­­ბი­­სა­ და­ მოქ­­­მე­­დე­­ბის­თა­­ვი­­სუფ­­­ლე­­ბა.­ ამას­­­თან,­ ეს­ არ­უნ­­­და­მოხ­­­დეს­ უმ­­­ცი­­რე­­სო­­ბე­­ბის­ ჯგუ­­ფე­­ბის­­შე­­ვიწ­­­რო­­ვე­­ბით­და­მა­­თი­მო­­საზ­­­რე­­ბე­­ბი­და­­ცუ­­ლი­უნ­­­და­იყოს­კა­­ნო­­ნის­მი­­ერ­მა­­ში­­ნაც­კი,­თუ­ის­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბის­დი­­დი­ნა­­წი­­ლის­­­თ­­­ვის­მი­­უ­­ღე­­ბე­­ლი­­ა.­აუცი­­ლე­­ბე­­ლი­­ა,­რომ­უმ­­­ცი­­რე­­სო­­ბა­­თა­ ჯგუ­­ფე­­ბის­ მო­­საზ­­­რე­­ბე­­ბის­ გათ­­­ვა­­ლის­­­წი­­ნე­­ბით­თა­­ვი­­დან­ იქ­­­ნას­ აცი­­ლე­­ბუ­­ლი­ „უმრავლესობის­ ტი­­რა­­ნი­­ა“,­ ანუ­ ისე­­თი­ სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბა,­ სა­­დაც­ მხო­­ლოდ­უმ­­­რავ­­­ლე­­სო­­ბის­მო­­საზ­­­რე­­ბე­­ბი­და­ინ­­­ტე­­რე­­სე­­ბია­წარ­­­მოდ­­­გე­­ნი­­ლი.­

გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა­–­ცნე­­ბა­გუ­­ლის­­­ხ­­­მობს,­რომ­მო­­ქა­­ლა­­ქე­­ებს­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა­ჰქონ­­­დეთ­მი­­ი­­ღონ­ ინ­­­ფორ­­­მა­­ცია­ იმა­­ზე,­თუ­რა­ გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბის­ მი­­ღე­­ბა­ ხდე­­ბა,­ ვინ­ იღებს­მას­და­რა­­ტომ.­ ბევრ­დე­­მოკ­­­რა­­ტი­­ულ­სა­­ხელ­­­მ­­­წი­­ფო­­ში,­რი­­გი­გა­­დაწყ­­­ვე­­ტი­­ლე­­ბე­­ბის­მი­­ღე­­ბა­ხდე­­ბა­მხო­­ლოდ­მას­შემ­­­დეგ,­რაც­სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­­ბას­მი­­ე­­ცე­­მა­სა­­შუ­­ა­­ლე­­ბა­გა­­მოთ­­­ქ­­­ვას­სა­­კუ­­თა­­რი­მო­­საზ­­­რე­­ბა­ინი­­ცი­­რე­­ბუ­­ლი­კა­­ნო­­ნის­შე­­სა­­ხებ.­ამის­გა­­კე­­თე­­ბა­შე­­საძ­­­ლე­­ბე­­ლია­სა­­ჯა­­რო­შეხ­­­ვედ­­­რე­­ბი­­სა­და­მთავ­­­რო­­ბის­წარ­­­მო­­მად­­­გენ­­­ლებ­­­თან­ურ­­­თი­­ერ­­­თო­­ბის­გზით.­­

57

58

სა­ჭი­რო­რე­სურ­სე­ბი­და­ბმუ­ლე­ბი­

სა­ჯა­რო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი:

www.president.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პრე­ზი­დენ­ტი­

www.parliament.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პარ­ლა­მენ­ტი­

www.government.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­მთავ­რო­ბა­

www.abkhazia.gov.ge­–­აფხა­ზე­თის­ავ­ტო­ნო­მი­უ­რი­რეს­პუბ­ლი­კის­მთავ­რო­ბა­

www.ajara.gov.ge­–­აჭა­რის­ავ­ტო­ნო­მი­უ­რი­რეს­პუბ­ლი­კის­მთავ­რო­ბა­­

www.mfa.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­გა­რეო­საქ­მე­თა­სა­მი­ნის­ტ­რო­

www.mrdi.gov.ge­–­რე­გი­ო­ნა­ლუ­რი­გან­ვი­თა­რე­ბი­სა­და­ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის­სა­მი­ნის­ტ­რო­

www.eu­nato.gov.ge­–­სა­ხელ­მ­წი­ფო­მი­ნის­ტ­რის­აპა­რა­ტი­ევ­რო­პულ­და­ევ­რო­ატ­ლან­ტი­კურ­

სტუქ­ტუ­რებ­ში­ინ­ტეგ­რა­ცი­ის­სა­კითხებ­ში

www.mod.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თავ­დაც­ვის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.moh.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­შრო­მის,­ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბი­სა­და­სო­ცი­ა­ლუ­რი­დაც­ვის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.rs.ge­–­შე­მო­სავ­ლე­ბის­სამ­სა­ხუ­რი

www.minenergy.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ენერ­გე­ტი­კის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.police.ge­­­ში­ნა­გან­საქ­მე­თა­სა­მი­ნის­ტ­რო­

www.saagento.security.gov.ge­–­ში­ნა­გან­საქ­მე­თა­სა­მი­ნის­ტ­როს­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­სა­ა­გენ­ტო

www.mof.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ფი­ნან­ს­თა­სა­მი­ნის­ტ­რო­

www.is.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ფი­ნან­ს­თა­სა­მი­ნის­ტ­როს­სა­გა­მო­ძი­ე­ბო­სამ­სა­ხუ­რი

www.economy.ge­­­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ეკო­ნო­მი­კი­სა­და­მდგრა­დი­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.privatization.ge­–­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ქო­ნე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­სა­ა­გენ­ტო

www.msy.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სპორ­ტი­სა­და­ახალ­გაზ­რ­დო­ბის­საქ­მე­თა­სა­მი­ნის­ტ­რო­

www.mcs.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კულ­ტუ­რი­სა­და­ძეგ­ლ­თა­დაც­ვის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.mcla.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სას­ჯე­ლაღ­ს­რუ­ლე­ბი­სა­და­პრო­ბა­ცი­ის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.mra.gov.ge­ –­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ოკუ­პი­რე­ბუ­ლი­ ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი­დან­ იძუ­ლე­ბით­ გა­და­ად­გი­ლე­ბულ­ პირ­თა,­

გან­სახ­ლე­ბი­სა­და­ლტოლ­ვილ­თა­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.constcourt.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­კონ­ს­ტი­ტუ­ციო­სა­სა­მარ­თ­ლო

www.cra.gov.ge­–­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სერ­ვი­სე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­ა­გენ­ტო­

www.napr.gov.ge­–­სა­ჯა­რო­რე­ეს­ტ­რი

www.cec.gov.ge­–­ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­სა­არ­ჩევ­ნო­კო­მი­სია

www.procurement.gov.ge­–­კონ­კუ­რენ­ცი­ი­სა­და­სა­ხელ­მ­წი­ფო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­სა­ა­გენ­ტო

www.justice.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­იუს­ტი­ცი­ის­სა­მი­ნის­ტ­რო

www.psh.gov.ge­–­იუს­ტი­ცი­ის­სახ­ლი­

www.hcoj.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­იუს­ტი­ცი­ის­უმაღ­ლე­სი­საბ­ჭო­

www.nbe.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­იუს­ტი­ცი­ის­სა­მი­ნის­ტ­როს­აღ­ს­რუ­ლე­ბის­ეროვ­ნუ­ლი­ბი­უ­რო

59

www.moa.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ო­ბის­სა­მი­ნის­ტ­რო­

www.csb.gov.ge­–­სა­ჯა­რო­სამ­სა­ხუ­რის­ბი­უ­რო

www.notary.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ნო­ტა­რი­უს­თა­პა­ლა­ტა

www.geostat.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სტა­ტის­ტი­კის­ეროვ­ნუ­ლი­სამ­სა­ხუ­რი

www.apa.gov.ge­–­და­ცუ­ლი­ტე­რი­ტო­რი­ე­ბის­სა­ა­გენ­ტო­

www.nala.ge/munic­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ად­გი­ლობ­რივ­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბა­თა­ეროვ­ნუ­ლი­ასო­ცი­ა­ცი­ის­სა­იტ­ზე­გან­

თავ­სე­ბუ­ლია­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლი­ქა­ლა­ქე­ბი­სა­და­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის­ვებ­გ­ვერ­დე­ბის­ბმუ­ლე­ბი­

სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ბმულე­ბი­და­არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი:

www.matsne.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­მაც­ნე­

www.e­government.ge­–­ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი­სამ­თავ­რო­ბო­რე­სურ­სე­ბი

www.library.court.ge­–­სა­მარ­თ­ლის­ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი­ბიბ­ლი­ო­თე­კა

www.nplg.gov.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­პარ­ლა­მენ­ტის­ეროვ­ნუ­ლი­ბიბ­ლი­ო­თე­კა­

www.my.gov.ge­­­სა­ხელ­მ­წი­ფო­სერ­ვი­სე­ბის­ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი­პორ­ტა­ლი

www.partiebi.ge­­­ამომ­რ­ჩე­ველ­თა­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ვებ­გ­ვერ­დი

www.electionsportal.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­არ­ჩევ­ნე­ბის­პორ­ტა­ლი

www.ivote.ge­–­ყვე­ლა­ფე­რი­არ­ჩევ­ნე­ბის­შე­სა­ხებ

www.transparency.ge­–­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლო­ბა­­­სა­ქარ­თ­ვე­ლო

www.isfed.ge­–­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნი­არ­ჩევ­ნე­ბი­სა­და­დე­მოკ­რა­ტი­ის­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა

www.gyla.ge­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ახალ­გაზ­რ­და­იურის­ტ­თა­ასო­ცი­ა­ცია

www.econpolicyfact.ge­–­პო­ლი­ტი­კუ­რი­პარ­ტი­ე­ბის­სო­ცი­ა­ლურ­­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი­პროგ­რა­მე­ბი

www.humanrights.ge­­­პორ­ტა­ლი­ადა­მი­ა­ნის­უფ­ლე­ბე­ბის­შე­სა­ხებ

www.cems.ge­–­სა­მო­ქა­ლა­ქო­მო­ნი­ტო­რინ­გის­ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი­სის­ტე­მა

www.tolerantoba.ge­–­სა­ხალ­ხო­დამ­ც­ველ­თან­არ­სე­ბუ­ლი­ტო­ლე­რან­ტო­ბის­ცენ­ტ­რი

www.ewmi­gpac.org­–­აღ­მო­სავ­ლეთ­­­და­სავ­ლე­თის­მე­ნეჯ­მენ­ტის­ინ­ს­ტი­ტუ­ტი

www.civitas.ge­–­კი­ვი­ტას­გე­ორ­გი­კა

www.media.ge­–­ინ­ტერ­ნი­უ­სი

www.civil.ge­–­ახა­ლი­ამ­ბე­ბი­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­დან

www.ginsc.net­–­გენ­დე­რის­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ქსე­ლი­სამ­ხ­რეთ­კავ­კა­სი­ა­ში

www.facebook.com/GenderEqualityNetwork­–­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბის­ქსე­ლი

www.facebook.com/JNGEGeorgia­–­ჟურ­ნა­ლის­ტ­თა­ქსე­ლი­გენ­დე­რუ­ლი­თა­ნას­წო­რო­ბი­სათ­ვის

www.greenadvocacy.net­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­ქსე­ლი­გა­რე­მოს­დაც­ვი­თი­და­

სო­ცი­ა­ლუ­რი­სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბი­სათ­ვის

www.helpinghand.ge­–­მო­ხა­ლი­სე­ო­ბის­თ­ვის­რე­გის­ტ­რა­ცია­

www.volunteering.ge­–­მო­ხა­ლი­სე­თა­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ცენ­ტ­რი

60

This­civics­guide­is­made­possible­by­the­support­of­the­American­people­through­the­United­States­Agency­for­International­Development’s­(USAID’s)­Increased­Trust­in­the­Electoral­Process­(ITEP)­project,­implemented­by­the­International­Foundation­for­Elec­toral­Systems­(IFES).­The­contents­do­not­necessarily­reflect­the­views­of­IFES,­USAID­or­the­United­States­Government.­

ამ­სა­მო­ქა­ლა­ქო­განათლების­გზამ­კ­ვ­ლე­ვის­გამოცემა­შესაძლებელი­გახდა­ამერიკელი­ხალხის­მხარდაჭერით­ამერიკის­შეერთებული­შტატების­საერთაშორისო­განვითარების­სააგენტოს­(USAID­ის)­მეშვეობით.­მასალის­შინაარსი­შესაძლოა,­არ­გამოხატავდეს­IFES­ის,­USAID­ისა­და­ამერიკის­შეერთებული­შტატების­მთავრობის­შეხედულებებს.­

დიზაინი:­მანანა­არაბული­/­zangodesign;­ილუსტრაცია:­მაია­აბაშიძე

დაიბეჭდა­გამომცემლობა­CEZANNE,­თბილისი­2014­­

©­2014­International­Foundation­for­Electoral­Systems­(IFES).­All­rights­reserved.©­2014­IFES.­ყველა­უფლება­დაცულია.

ISBN