รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย

ตอการเปลยนแปลงพนทชมชนโดยรอบ กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก

โดย วตยา ปดตงนาโพธ

มนาคม 2555

สญญาเลขท MRG5380246

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย

ตอการเปลยนแปลงพนทชมชนโดยรอบ กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก

ผวจย สงกด

วตยา ปดตงนาโพธ คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

สนบสนนโดยสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาและสานกงานกองทนสนบสนนการวจย

(ความเหนในรายงานนเปนของผวจย สกอ. และ สกว. ไมจาเปนตองเหนดวยเสมอไป)

ก

บทคดยอ

การขยายตวของเมองประเภทมหาวทยาลย เปนกระบวนการทนาความเปลยนแปลงมาสพนทและชมชนโดยรอบหลายดาน มหาวทยาลยนเรศวร เปนหนงในหลายสถาบนทขยายตวอยางตอเนองในชวงกวาสองทศวรรษนบตงแตยายวทยาเขตหลกมาอยชานเมอง ผลกระทบทเหนไดชดเจน คอ การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยจากภาคเกษตรกรรมเปนอาคารบานเรอน และสงปลกสรางรปแบบตางๆ เพอตอบสนองตอความตองการของนกศกษาเเละบคคลากรในมหาวทยาลย อยางไรกตามยงไมมการศกษาผลกระทบจากขวความเจรญดงกลาวอยางเปนรปธรรม จงเปนทมาของงานวจยในครงน เพอศกษาผลกระทบจากการขยายของเมองมหาวทยาลย (University towns) ทมตอการเปลยนเเปลงการใชประโยชนทดนของชมชนโดยรอบ กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยนเรศวร นาความเปลยนแปลงในการใชประโยชนทดนเหนไดจาก 8 ดาน ไดแก การเพมความหนาแนนของจานวนประชากร จานวนทพกอาศย และอาคารรานคา รวมทงปรมาณการจราจรทเพมสง; การใชประโยชนทดนแบบผสมผสาน; การเกาะกลมเปนยานของกจกรรมตางๆ; การเชอมโยงพนททวถงยงขน อนเนองมาจากการพฒนาโครงขายถนน ซงทาใหการเขาถงพนทและกจกรรมการบรการสะดวกสบายยงขน; อยางไรกตามการสญจรทเปนมตรตอสงแวดลอม ไดแก ทางเทาและทางจกรยานเขาถงไดนอยลง; การขยายพนผวสงปลกสรางเกดขนอยางตอเนองและขยายวงกวาง และพนทเพาะปลกและทาเกษตรกรรมลดปรมาณลงอยางตอเนอง การศกษาครงนชใหเหนวา การขยายตวของเมองมหาวทยาลยในพนทศกษาเปนไปอยางไรทศทาง และนาไปสความขดแยง รวมทงความไมเหมาะสมของการใชประโยชนทดนหลายดาน เนองจาก 3 สาเหตหลก ประการแรก คอ การขาดการวางแผนการใชประโยชนพนทโดยรอบมหาวทยาลยโดยไมไดคานงถงบรบทของพนทเดมตงแตตน ประการทสอง คอ ขอจากดในการบงคบใชประโยชนทดนทไมมประสทธภาพ เนองจากความลาชาของการจดทาผงเมองรวมทยงไมครอบคลมทกพนท ความไมพรอมของเจาหนาทและบคลากรของหนวยงานทองถน การขาดการบรณาการในการทางาน การขาดความเขาใจกระบวนการมสวนรวมในการวางผงเมอง ความซาซอนของกฎระเบยบทเกยวของกบหลายหนวยงาน รวมทงกระบวนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขนอยางรวดเรว ประการทสาม คอ การขบเคลอนและดาเนนงานตามแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมของมหาวทยาลยนเรศวร ไมสมฤทธผลและไมสามารถขบเคลอนนโยบายสการปฏบต อนเนองมาจากหลายสาเหต ไดแก แนวทางใน แผนแมบทฯ ยงไมครอบคลมการใชประโยชนทดนทกประเภท การขาดรายละเอยดในกระบวนการนาไปใช การเผยแพรแผนแมบทฯไมทวถง และขาดการตดตามประเมนผล

ขอเสนอแนะทไดจากการศกษาครงน ผวจยจาแนกเปน 3 หลกการ ไดแก การปรบปรงและพฒนาระบบกายภาพของพนทศกษา (Environmental hardware) อยางบรณาการ การพฒนาระบบทางสงคม (Environmental software) และการพฒนาระบบจตสานก (Environmental heartware) ซงตองดาเนนการรวมกนอยางบรณาการ เพอบรหารจดการการใชประโยชนทดนใหเหมาะสมและมประสทธภาพ

คาสาคญ: การขยายตวของเมอง, เมองมหาวทยาลย, การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน, มหาวทยาลยนเรศวร

ข

Abstract

The university town is another type of settlement, as its growth has resulted in various changes to surrounding areas. This study aims to explore these impacts on changes in land use. Naresuan University was selected as a case study for carrying out this research. The study maintains that the urbanisation has brought about changes in land use in eight ways. Firstly, density of buildings, population, and traffic increased. Second, land use was mixed with multi-used purposes. Third, buildings and activities were visibly clustered. Fourthly, areas were more connected throughout by networks of roads. Fifth, hardscape and impervious surfaces were expanded. Sixth, agricultural land and green spaces were reduced. Seventh, each area became more accessible by roads. Finally, however, cycling and walking became less common in terms of access. Findings from this study reveal that urban sprawls of the university have shifted agricultural land into built-up areas the same as the process of urbanisation in general. However, the sprawls of the university town have specific characteristics, as they are places condensed with a higher number of students. Therefore, most business and services were invested in for students’ needs. Importantly, the study shows that the decline in environmental quality and conflicts in land uses are unfriendly sprawls of the university town due to three main causes. First of all, the present campus was planned with less regard to existing settlements. Recurrent flooding around the campus is an example of conflict in land use. Second, the limitations of town and land use planning was ineffective to enforce. Third, the existing development campus plan of Naresuan University has never been put into practice. Moreover, the plan concentrated on the campus only; however, the impacts of university town have not been limited within the boundaries of the university. This phenomenon has become complicated and it is not the responsibility of any one discipline or any one single organisation to deal with. This study suggests that there are three areas to be considered in order to manage the impacts of university sprawl. First is to develop existing plans in more integrated ways with regard to indigenous contexts (environmental hardware development). Second is to develop information, to manage knowledge, and to make regulation more of an incentive, as these become social tools for achieving better decision making and participation (environmental software development). Lastly, is to develop people’s awareness of more public and environment issues (environmental heartware). These are suggestions for achieving better planning and management in the university town and its surrounding land use for a more participatory future in the long term.

Keywords: Urbanisation, University Towns, Changes in Land Use, Naresuan University

ค

บทสรปสาหรบผบรหาร Executive Summary

งานวจยชนน มงหวงศกษาผลกระทบจากการขยายของเมองมหาวทยาลย (University towns) ทมตอการเปลยนเเปลงการใชประโยชนทดนของชมชนโดยรอบ กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร และเพอศกษาขอจากดของการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน และเเผนพฒนาทเกยวของในพนทศกษา โดยผลและขอเสนอแนะทไดจากการศกษาในครงน จกเปนประโยชนในการจดการการใชประโยชนพนทโดยรอบมหาวทยาลยไดอยางมประสทธภาพยงขน

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร นาไปสการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนหลายดาน ไดแก การเพมความหนาแนนของจานวนประชากร จานวนทพกอาศย และอาคารรานคา รวมทงปรมาณการจราจรทเพมสง; การใชประโยชนทดนแบบผสมผสาน; การเกาะกลมเปนยานของกจกรรมตางๆ; การเชอมโยงพนททวถงยงขน อนเนองมาจากการพฒนาโครงขายถนน ซงทาใหการเขาถงพนทและกจกรรม การบรการสะดวกสบายยงขน; อยางไรกตามการสญจรทเปนมตรตอสงแวดลอม ไดแก ทางเทาและทางจกรยานเขาถงไดนอยลง; การขยายพนผวสงปลกสรางเกดขนอยางตอเนองและขยายวงกวาง และพนทเพาะปลกและทาเกษตรกรรมลดปรมาณลงอยางตอเนอง

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยในพนท ศกษาเปนไปอยางไรทศทาง และนาความเปลยนแปลงมาสการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสมหลายดาน สาเหตหลกมาจาก ประการแรก การขาดการวางแผนการใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยโดยไมไดคานงถงผลกระทบตอบรบทเดมของพนทตงแตตน ประการทสอง คอ ขอจากดในการบงคบใชประโยชนทดน ซงนาไปสความขดแยงของการใชประโยชนทดน ไดแก ความลาชาของการจดทาผงเมองรวมทยงไมครอบคลมทกพนท ความไมพรอมของเจาหนาทและบคลากรของหนวยงานทองถน การขาดการบรณาการในการทางาน การขาดความเขาใจกระบวนการมสวนรวมในการวางผงเมอง ความซาซอนของกฎระเบยบทเกยวของกบหลายหนวยงาน รวมทงกระบวนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขนอยางรวดเรว ประการสดทาย คอ การขบเคลอนและดาเนนงานตามแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมของมหาวทยาลยนเรศวร ไมสมฤทธผลและไมสามารถขบเคลอนนโยบายสการปฏบต อนเนองมาจากหลายสาเหต ไดแก แนวทางในแผนแมบทฯ ยงไมครอบคลมการใชประโยชนทดนทกประเภท การขาดรายละเอยดในกระบวนการนาไปใช การเผยแพรแผนแมบทฯไมทวถง และขาดการตดตามประเมนผล

ขอเสนอแนะทไดจากการศกษาครงน คอ การจดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทโดยรอบมหาวทยาลย ตองความรวมมอจากทกภาคสวน ทงหนวยงานภาครฐ ภาคมหาวทยาลย ภาคเอกชน เเละภาคชมชน โดยอาศยแนวทางการพฒนาพนทครอบคลม 3 ระบบ ไดเเก การปรบปรงพฒนาระบบทางกายภาพของพนทศกษาอยางบรณาการ (Environmental hardware) โดยคานงถงความเชอมโยงกบบรบทพนทเดม ซงตองพฒนาควบคไปกบการพฒนาระบบสงคม (Environmental software) ในการพฒนาและเผยแพรขอมลทถกตอง การพฒนาศกยภาพบคคลการดานการผงเมอง ประกอบกบการสงเสรมและพฒนากระบวนการมสวนรวมใหมประสทธภาพ พรอมกนนตองพฒนาระบบจตสานก (Environmental heartware) โดยสรางเสรมจตสานกตอสาธารณะสวนรวมแกผทอยอาศยในชมชน

แมวาการศกษาครงนจะสะทอนใหเหนผลกระทบดานลบ และสภาพแวดลอมทไมพงปรารถนาจากการขยายตวอยางไรทศทางของเมองมหาวทยาลยหลายประการ อยางไรกตามผวจยยงเหนศกยภาพทางวชาการและโอกาสในการเพมและพฒนาบทบาทการมสวนรวมของมหาวทยาลยเพอขบเคลอนการใชประโยชนทดนและการจดการสภาพแวดลอมโดยรอบ เพอพฒนาเมองมหาวทยาลยใหนาอยอยางยงยนในระยะยาว

ง

สารบญ (Contents)

หนา

บทคดยอ ก บทสรปสาหรบผบรหาร ข Abstract ค สารบญ ง บทท 1 บทนา 1

1.1 ความสาคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 2 1.3 ขอบเขตของการศกษา 2 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม 4

2.1 การขยายตวของเมองประเภทมหาวทยาลย และผลกระทบ 4 2.2 ผลกระทบจากการขยายตวของเมองตอการใชประโยชนทดน 6 2.3 ขอมลของพนทศกษา เเละสภาพพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร 7 2.4 การใชประโยชนทดน ผงการใชประโยชนทดน และแผนพฒนาทเกยวของในพนทศกษา 10

บทท 3 วธการดาเนนการศกษา 20

3.1 กรอบเเนวคดในการศกษา 20 3.2 วธการดาเนนการศกษา 21

บทท 4 ผลการศกษา 24

4.1 ผลกระทบจากขยายตวของเมองมหาวทยาลยตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน 24 4.2 ปจจยและขอจากดทมผลตอการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน 46

4.3 ขอจากดทมผลตอการบงคบใชแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง 48 และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลย 4.4 บทสรป 50

จ

สารบญ (Contents)

หนา

บทท 5 ขอเสนอเเนะเเละบทสรป 51

5.1 ขอเสนอเเนะปรบปรงพฒนาการใชประโยชนทดนโดยรอบเมองมหาวทยาลยนเรศวร 51 5.2 ขอจากด เเละขอเสนอเเนะในการศกษา 56 5.3 บทสรปสงทาย 57

เอกสารอางอง 61 ภาคผนวก 63 A: การนาเสนอผลงานวจยในงานประชมวชาการระดบนานาชาต 63 - ใบตอบรบการนาเสนอผลงานวจย 64 - กาหนดการนาเสนอผลงาน 65 - ประกาศนยบตรการเขารวมนาเสนอผลงาน 66 B. การตพมพเผยแพรในวารสาร IJCIM 67 - ใบตอบรบการตพมพเผยแพร 67 - คา Impact Factor 68 - Full Paper 69 C: การตพมพเผยแพรในวารสาร JAR 70

- ใบตอบรบบทคดยอ 70 - บทคดยอผลงานวจย 71

1

บทท 1 บทนา (Introduction)

สาระสาคญในบท ประกอบดวย 1.1 ความสาคญของปญหา (Statement of problem) 1.2 วตถประสงคของการศกษา (Aims of the study) 1.3 ขอบเขตของการศกษา (Scope of the study) 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ (Contributions of the study)

1.1 ความสาคญของปญหา (Statement of problem) ตลอดหลายทศวรรษทผานมานธรกจการศกษาเปนภาคธรกจทขยายตวอยางรวดเรวตอเนอง ดงเหนได

จากมหาวทยาลยในหลายๆ ภมภาค ไดยายวทยาเขตหลก และขยายวทยาเขตยอยออกไปบรเวณชานเมอง เนองจากขอจากดของการขยายพนทภายในเมอง แมวามหาวทยาลยเหลานจะมแผนแมบทในการใชพนทภายในมหาวทยาลยอยางชดเจน หากแตการบงคบใชไมไดครอบคลมถงการใชพนทดนของชมชนโดยรอบ ทาใหบรเวณเหลานเกดการเปลยนแปลงแบบไรทศทาง และนามาซงความขดแยงของการใชทดน, ปญหาสงแวดลอม, ปญหาสงคม และปญหาในดานอนๆ เชนเดยวกบมหาวทยาลยนเรศวร ซงการใชพนทบรเวณโดยรอบมหาวทยาลยเปลยนแปลงอยางตอเนองตลอดระยะเวลาสองทศวรรษทยายวทยาเขตหลกมาอยนอกเมอง (ตงแตป 2533) การใชพนทเกษตรกรรมของชมชนดงเดมถกรกลาโดยพนทเมอง หอพก, รานคา, อาคารพาณชย, บานจดสรรค เเละอาคารพกอาศยในในรปเเบบตางๆ, ถนน, และสงปลกสรางอนๆ เพอตอบสนองตอความตองการของนกศกษาเเละบคคลากรในมหาวทยาลย โดยเฉพาะชวงครงทศวรรษหลงการใชพนทแบบผสมผสานนไดขยายตวอยางรวดเรว เเมวาทางมหาวทยาลยจะมรายงานการจดทาเเผนเเมบทภมสถาปตยกรรม, ผงเมอง เพอจดการสงเเวด ลอมรอบมหาวทยาลย เมอป 2547 เเตการปฏบตใชกลบไมประสบผลสาเรจ ในทางตรงขามการใชพนทโดยรอบยงขยายตวอยางตอเนองอยางไรทศทาง บอยครงทเเผนเเมบท เเละเเผนการใชทดนถกรางขนมาเพอมงเนนในการเเกไขปญหาของเมอง โดยทนกผงเมองมกจะมองขามสาเหตทมาของปญหาเเละไมไดวเคราะหกอนรางเเผน โดยเฉพาะอยางยงผลกระทบจากการขยายตวในพนทชมชนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร ซงมลกษณะเฉพาะในรปเเบบเมองมหาวทยาลย เเตยงขาดการศกษาอยางจรงจงและเปนรปธรรม จงเปนสาเหตหลกทขอเสนอเเนะในเเผนตางๆ เหลานใชไมไดผล เเละไมไดความรวมมอจากชมชน นอกจากนขอบกพรองของเเผนพฒนาชมชนในหลายๆ โครงการมกจะขาดการประเมนผลหลงจากนามาปฏบตใช ผวจยจงเลงเหนปญหาเหลาน เเละเปนทมาของวตถประสงคของงานวจยซงจะบรรยายในหวขอถดไป

2

ภาพท 1.1: ขอบเขตพนทศกษา

1.2 วตถประสงคของการศกษา (Aims of the Study)

1.เพอศกษาผลกระทบจากการขยายตวของเมอง (Impacts of urbanisation) ประเภทเมองมหาวทยาลย (University town) ตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบ กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร 2.เพอศกษาขอจากดของการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน และเเผนพฒนาทเกยวของในพนทศกษา 3.เพอนาขอมลและผลจากการวจยนไปเสนอเเนะปรบปรงพฒนา เพอจดการการใชพนทโดยรอบมหาวทยาลยไดอยางมประสทธภาพยงขน เเละสามารถหลกเลยงผลกระทบทไมเหมาะสมในอนาคต

1.3 ขอบเขตของการศกษา (Scope of the Study)

1. ขอบเขตงานวจยนจะมงเนนศกษาผลกระทบจากการขยายชมชนเมองมหาวทยาลยทมตอการเปลยนแปลงพนทในประเดนการใชประโยชนทดนเปนหลก

2. ขอบเขตพนทในการศกษาครงน จะอยบรเวณโดยรอบมหาวทยาลยดานทศตะวนออกเฉยงหนอเปนสวนใหญ ซงครอบคลมบางสวนของพนทหมท 7 เเละหมท 8 (บรเวณตดตอกบประต 4 เเละประต 5 ของมหาวทยาลย) เเละฝงทศตะวนตกเฉยงใต ซงเปนพนบางสวนของหมท 9 (บรเวณตดตอกบประต 3 ของมหาวทยาลย) ซงพนททงหมดอยในพนทของตาบลทาโพธ เนองจากมการเปลยนเเปลงทางกายภาพทชดเจน (ดงเเสดงในภาพท 1.1 ดานลาง)

หมท 8

N

4

5

1 2

3

เเนวรวมหาวทยาลย ประตเขามหาวทยาลย พนทศกษา

หมท 9

หมท 7

3

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ผลการศกษาครงนคาดวาจะไดประโยชนเชงวชาการ ใน 3 ประเดน ดงน ประเดนเเรก คอ องคความรจากการศกษาผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยทมตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบ กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร ประเดนทสอง คอ เขาใจขอจากดของการบงคบใชประโยชนทดน และแผนพฒนาทเกยวของในพนทศกษา

ประเดนสดทาย คอ ขอเสนอเเนะ เเละเเนวทางทเหมาะสมสาหรบการปรบปรงและพฒนา เพอจดการการใชประโยชนพนทโดยรอบมหาวทยาลยไดอยางมประสทธภาพยงขน เเละสามารถหลกเลยงผลกระทบทไมเหมาะสมในอนาคต ซงเปนประโยชนตอหนวยงานทเกยวของทสามารถนาไปประยกตปฏบตใชในพนทไดอยางเหมาะสม

4

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม (Literature Reviews)

สาระสาคญในบท ประกอบดวย 2.1 การขยายตวของเมองประเภทมหาวทยาลย และผลกระทบ (Impacts of University towns) 2.2 ผลกระทบจากการขยายตวของเมองตอการใชประโยชนทดน

(Impacts of urbanisation on land use) 2.3 ขอมลของพนทศกษา เเละสภาพพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร

(Background of the study area) 2.4 การใชประโยชนทดน ผงการใชประโยชนทดน และแผนพฒนาทเกยวของในพนทศกษา

2.1 การขยายตวของเมองประเภทมหาวทยาลย และผลกระทบ ในชวง 2 ทศวรรษทผานมามหาวทยาลยในหลายๆ ภมภาคออกนอกระบบเเละตางเรงผลตบณฑต เเละ

บคคลากรเพอรองรบตอการขยายการศกษาในระดบอดมศกษา ตามเเผนพฒนาการศกษาระดบอดมศกษา ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) เพอสนองการพฒนาทรพยากรมนษยในระดบอดมศกษา เเละนาไปสการจดตงวทยาเขตเพอขยายโอกาสการศกษาระดบอดมศกษาสภมภาค เเละนาไปสการขยายพนทการสอนโดยสถาบนหลายเเหงยายวทยาเขตหลก เเละขยายวทยาเขตยอยเพอรองรบการกจกรรมทเกดขนจากการขยายตวของมหาวทยาลย (สภาวด บญยฉตร, บณฑร ชนสทธ เเละสรตน ชมจตต, 2543) กระบวนการดงกลาวนามาสการพฒนาเเละขยายตวของชมชนโดยรอบมหาวทยาลย ความตองการดานทอยอาศยยงเปนปญหาหลกทหลายมหาวทยาลยยงรองรบไมเพยงพอ เเละนาไปสการเตบโตอยางรวดเรวของหอพกเอกชน เเละอาคารทอยอาศย รปเเบบตางๆ นาไปสการตงถนฐานทหนาเเนนของชมชนโดยรอบมหาวทยาลย เเละกอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจเเกชมชนโดยรอบ พนทสวนใหญซงเดมเปนใชประโยชนเพอการเกษตรเปลยนไปเปนพนทใชสอยเชงพานชยอยางรวดเรว เชน รานอาหาร รานสะดวกซอ เเละทอยอาศยในรปเเบบตางๆ (บญชย เเซโงว, 2543) อยางไรกตามการขยายตวอยางรวดเรวของสงปลกสราง เเละการตงถนฐานโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร ทาใหเกดปญหาสงเเวดลอมตามมามากมาย เชน ปญหานาเสย, ปญหาการระบายนา, ปญหาการกาจดขยะมลฝอย (ศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร, 2547) ปจจบนชมชนโดยรอบมหาวทยาลยในหลายภมภาคในประเทศไทยขยายตวเเบบไรทศทาง เเละพนทเหลานยงขาดการวางเเผนพฒนาทชดเจน (สภาวด บญยฉตร, บณฑร ชนสทธ และสรตน ชมจตต, 2543)

การขยายตวของเมองมหาวทยาลยมลกษณะคลายกบขวความเจรญทเกดขนใหม (Growth Pole) ซง

เหนไดในหลายลกษณะ FranAsois Perroux (1995) ไดอธบายปรากฏการณดงกลาววา คอ การเตบโตของเศรษฐกจของแหลงงาน หรอแหลงอตสาหกรรม ซง Perroux พยายามอธบายกระบวนการเกดขวความเจรญดงกลาวตงแตป ค.ศ. 1949 วาประกอบไปดวย 3 องคประกอบ ไดแก แผนเศรษฐกจ (Economic plan) บทบาทและความสาคญของกจกรรม และการรวมกลมกนของสนคาและบรการลกษณะเดยวกน

5

โดยใหความสาคญของความเชอมตอกบการพฒนาเศรษฐกจระดบภมภาค ขวความเจรญทเปนศนยกลางเศรษฐกจในลกษณะน จะดงดดผคนเขามาทามาหากน เกดเปนชมชนใหม โดยมกจกรรมรองรบทหลากหลาย ทงทอยอาศย ยานการคา การบรการสาธารณะ สาธารณปการ จนเกดเปนศนยกลางเศรษฐกจ ซงมบทบาทในระดบภมภาค อยางไรกตามการขยายตวของขวความเจรญของมหาวทยาลยไมไดมงเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ แมจะมบทบาทความสาคญมากในระดบภมภาคแตเปนพนธะกจดานการบรการวชาการไมเนนความเปนศนยกลางอตสาหกรรมทางเศรษฐกจ อยางไรกตามผลกระทบทคลายกนกบขวความเจรญของเมองใหม คอ การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทผสมผสานกจกรรมทหลากหลายมากขน

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองทสงผลตอการเปลยนเเปลงของสภาพเเวดลอมเปนองคประกอบ

พนฐานทจะนามาประยกตใชกบการศกษาผลกระทบจากการขยายตวของเมอง ประเภทเมองมหาวทยาลย (University town or university gown) ซงกระบวนการดงกลาวสงผลตอการเปลยนเเปลงสภาพเเวดลอมในลกษณะเดยวกบกระบวนการเกดเมองโดยทวไป (Urbanisation) จะสงเกตไดจาก พนทใชประโยชนสาหรบทาการเกษตรถกรกลาดวย ถนน บานเรอน เเละทอยอาศยในรปเเบบตางๆ, อาคารพาณชย, รวมทงสงปลกสรางประเภทอนๆ เพอตอบสนองประชากรทเพมขน (Ayal 1992; McGee, 1991; Hill, 2003; and Witherick and Adams, 2006) อกทงยงกอใหเกดปญหาสงเเวดลอมในเมอง เชน ปญหานาเนาเสย, ปญหาขยะ, ปญหามลภาวะทางอากาศ และบรรยากาศความเปนชนบทเลอนหายไป (Hill, 2003)

ซงเหนไดวากระบวนการขยายตวของเมอง สงผลตอการเปลยนเเปลงตอสภาพเเวดลอมชดเจน ในเเงความสะดวกสบายของระบบโครงสรางพนฐาน อยางไรกตามการศกษาครงนจะเนนศกษาการมสวนรวมในการจดการสภาพเเวดลอมทเปนผลกระทบเชงลบจากการขยายตวของเมอง (Urban sprawl) เปนหลก ซงในการศกษาครงนใชมาตรฐานตวบงชทสะทอนถงผลกระทบดานสงเเวดลอมทเกดขนในเมอง ของประเทศองกฤษ (Forum for the Future, 2007) ซงประกอบไปดวย 4 ดาน ซงสามารถใชเปนชวดความเปนเมองทยงยนอกดวย 1. คณภาพอากาศ (Air quality) เเละการปนเปอนในอากาศ 2. คณภาพนา ในคคลองสาธารณะ (River water quality) 3. รองรอยการพฒนาเเละการทาลายระบบนเวศนธรรมชาต (Ecological footprint) สะทอนถงสงทมนษยสรรสรางขนทงหมด ไมวาจะเปน ทอยอาศย การบรการ การสญจร การทองเทยว 4. ปรมาณของเสยตอคน (Waste collected per head) ชใหเหนปรมาณทรพยากรทใชตอคน

ตวบงชสภาพปญหาสงเเวดลอมทเกดขนในเมองเปนเพยงกรอบเเนวคดเบองตน อยางไรกตามปรากฏการณของเมองมหาวทยาลยจะมความเเตกตางในบรบท ในเเงของความเขมขนของนสตนกศกษา ซงเปนประชากรหลกทอาศยอยอยางหนาเเนนในพนท หรอทเรยกวากระบวนการ “Studentification” ดงนนรปเเบบการพฒนา เเละการเปลยนเเปลงในพนทจงเกดขนเพอตอบสนองความตองการของกลมนสตนกศกษาเปนหลก ผลกระทบทเหนไดชดทางกายภาพจากการขยายเมองมหาวทยาลยกคอ การขยายตวของอาคารสงปลกสราง, การใหบรการระบบสาธารณปโภคสาธารณปการ, เเละการเปลยนเเปลงรปเเบบการใชทดนรอบๆมหาวทยาลย (สภาวด บญยฉตร, บณฑร ชนสทธ, เเละสรตน ชมจตต, 2543) ความตองการทอยอาศยเพอรองรบนสต

6

นกศกษา ซงนาไปสการเตบโตของหองเชา ทอยอาศย เเละหอพกโดยเฉพาะภาคเอกชน (Smith, 2007) ปญหามลภาวะทางเสยงทเกดจากกจกรรมของนสตนกศกษา (Phipps and Ames, 2007)

การศกษาผลกระทบของขวความเจรญมหาวทยาลย Adekunle Ajasin University ในประเทศไนจเรย

(Nigeria) โดย Ehinmowo and Eludoyin (2010) ระบวาการเตบโตของเมองมหาวทยาลยนาไปสการลดจานวนลงของพนทเพาะปลก และการเตบโตของอตสาหกรรมทอยอาศย และการลดจานวนพนทเพาะปลก ดงดดใหคนเขามาในพนทมากขน และสงผลใหเกดปญหาความขดแยงสงขน สถานตารวจยอยจงเปนทางออกในการควบคมดแลความปลอดภย นอกจากนการศกษาของ The Pennsylvania Economy League and Central Division (2006) เปดเผยวา เมองทเปนทตงของมหาวทยาลยมภาระในการพฒนาระบบสาธารณปโภค ระบบโครงสรางพนฐาน ระบบรกษาความปลอดภย รวมทงการบรการตางๆ สงกวาเมองทไมมสถาบนการศกษาตงอย และใชงบประมาณในการบรหารจดการสภาพแวดลอม และภาระดานอนๆ มากกวาพนทอนๆ ซงปญหาสาคญคอเมองทเปนทตงของมหาวทยาลยกลบจดเกบภาษรายได ภาษทองถน ไดนอยกวาเมองทวไป

2.2 ผลกระทบจากการขยายตวของเมองตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน (Impacts of urbanisation on land use) การใชประโยชนทดน หมายถง การใชสอยพนทดนเพอประกอบกจกรรมอยางใดอยางหนง ในสงคมชนบทการใชประโยชนทดนจะมงเนนเพอการทาเกษตรกรรม การเพาะปลก หรอการใชประโยชนทดนจากหลายกจกรรมในพนทเมอง ประเภทการใชประโยชนทดนในเมองโดยทวไป ไดแก เปนทอยอาศย ยานการคา การอตสาหกรรมและบรการสาธารณะตางๆ การขยายตวของเมองจงเปนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเพอการเกษตรไปเปนกจกรรมหลากหลายรปแบบ (นพนธ วเชยรนอย, 2552) รวมทงโครงสรางพนฐานสาธารณปโภคสาธารณปการ เพออานวยความสะดวกและตอบสนองวถชวตของสงคมเมอง เชนเดยว กบขวความเจรญของมหาวทยาลย ซงมลกษณะการขยายตวเตบโตเปนเมองประเภทหนง กระบวนดงกลาวนาความเปลยนแปลงมาสชมชนโดยรอบหลายดาน อยางไรกตามการศกษาครงนมงเนนศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเปนหลก โดยพจารณาการเปลยนแปลงครอบคลม 8 ดาน โดยอางองจากหลกการวางแผนและการปฏบตใช ของสถาบนนโยบายระบบขนสงเมองวคตอเรย (Victoria) ไดแก

-ความหนาแนน (Density) ไดแก จานวนประชากร จานวนทพกอาศย และอาคารรานคา -การผสมผสานการใชประโยชนทดน (Mixed) ทงในรปแบบทอยอาศย และการใชประโยชนเชงพาณชย -การเกาะเปนกลมเปนกอน (Clustering) เชน ความเปนเมอง เปนศนยกลางการคา และยานทอยอาศย -ความเชอมโยง (Connection) ไดแก ความเชอมโยงโครงขายของถนน ระบบขนสงคมนาคม -พนผวสงปลกสราง (Impervious surface) ไดแก พนผวดาดแขง ถนน และพนทสงปลกสราง -พนทสเขยว (Green space) ไดแก พนทสวน สวนสาธารณะ พนทฟารม พนทเพาะปลกทางการเกษตร -การเขาถง (Accessibility) การเขาถงกจกรรม เขาถงบรการ และเขาถงจดหมายปลายทาง

7

-การเขาถงไดจากทางเทา หรอทางจกรยาน (Non-motorised accessibility) สภาพและคณภาพทางเดนเทา และทางจกรยาน

แนวคดขางตนจะใชเปนกรอบแนวคดในการเกบขอมลเพอศกษาผลกระทบจากขวความเจรญเมองประเภทเมองมหาวทยาลย ทนาไปสการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของพนทโดยรอบมหาวทยาลย ในขณะเดยวกนการศกษากฎหมายผงเมอง ผงการใชประโยชนทดนของพนทศกษา และแผนพฒนาทเกยวของ เปนกระบวนการสาคญทจะตอบวตถประสงคขอสองเพอทาความเขาใจปญหาและสาเหตของความขดแยงการใชประโยชนทดนในพนทศกษาไดชดเจนยงขน

2.3 ขอมลของพนทศกษา เเละสภาพพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร

ขอมลพนทศกษานาเสนอเปน 2 สวน สวนแรก คอ ประวตและขอมลของมหาวทยาลยนเรศวร และสวนทสอง คอ ขอมลของพนทศกษาในพนทตาบลทาโพธ ซงเปนทตงของมหาวทยาลยนเรศวร ดงจะนาเสนอตามลาดบ

ประวตขอมลมหาวทยาลยนเรศวร มหาวทยาลยนเรศวรเปนวทยาลยวชาการศกษาพษณโลก ซงจดตงขนในป 2510 ภายหลงกอตงเปน

วทยาลยการศกษาประสานมตร และไดยกฐานะขนเปนมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒเมอป 2517 ซงเปน 1 ใน 8 วทยาเขตของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในป 2522 รบอนญาตจากกระทรวงมหาดไทยใชทดนสาธารณประโยชน บรเวณทงหนองออ ทตงปจจบน โดยอยในเขตจดรปทดนในความดแลของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เพอใชบรเวณดงกลาวเพอประโยชนทางการศกษา ไดรบพระราชทานนามมหาวทยาลยจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชวา “มหาวทยาลยนเรศวร” และไดยกฐานะเปนมหาวทยาลยเอกเทศ และประกาศในราชกจจานเบกษา ในวนท 29 กรกฎาคม 2533

มหาวทยาลยนเรศวร ตงอยท ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก โดยอยหางจากตวเมอง

ประมาณ 12 กโลเมตร ไปทางทศใต มพนททงหมดประมาณ 1,280 ไร ทศเหนอ ตดกบตาบลทาทอง ทศใต ตดกบตาบลวดพรก ทศตะวนออก จดกบตาบลบงพระ อาเภอเมอง เเละทศตะวนตกจรดตาบลบางระกา อาเภอบางระกา มหาวทยาลยนเรศวร สามารถเขาถงไดโดยถนนสายหลก 5 สาย คอ ทางหลวงหมายเลข 117 (พษณโลก-นครสวรรค) ทางเลยงเมองดานใต เเยกจากทางหลวงหมายเลข 117 ทางหลวงหมายเลข (พษณโลก-บางระกา) ถนนสายพษณโลก-กาเเพงดน เเละทางหลวงหมายเลข 1065 (พษณโลก-บางระกา) พนทสวนใหญมลกษณะเปนพนทราบเรยบถงทราบลม เเหลงนาทสาคญไดเเก เเมนานาน คลองหนองเหลก หนองบอน คลองชลประทาน ลกษณะภมอากาศมฝนชก สลบเเหงเเลง มปรมาณฝนเฉลยสงสดเดอนกนยายน (องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ, 2553) สาหรบจานวนบคลากรมหาวทยาลยนเรศวรมประมาณ 42,385 คน เปนนสต 38,793 คน (เปนนสตปรญญาตรจานวน 32,639 คน) เเละเจาหนาทบคคลากรจานวน 3,592 คน (ขอมลสถต

8

ภาพท 2.1: สภาพพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร (ทมา: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/th/6/6b/Birdeye NU.jpg ไมระบวนเวลาทถายภาพ)

จากกองบรการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553) จากการประมาณการณคราวๆประชากรในพนทศกษาบรเวณโดยรอบมหาวทยาลยมจานวน 50,000 คน

ประวตขอมลตาบลทาโพธ ประวตตาบลทาโพธ มพนทโดยประมาณ 31.30 ไร หรอประมาณ 50.70 ตารางกโลเมตร จากคาบอก

เลาทมาของชอบาน “ทาโพธ” เมอครงการคมนาคมทางนาเปนเสนทางหลกทชาวบานใชเดนทางสญจร ในพนทเดมมตนโพธขนาดใหญอยตรงบรเวณทาเรอ คนทสญจรผานไปมาเลยเรยกกนวา “ทาโพธ” มาจวบจนปจจบน เเตกอนกาลนนชาวบานทาโพธดารงชพทางการเกษตร ทาไร ทานา เพาะปลก ในบรรยากาศชนบททมความสงบไมวนวาย ตรงกนขามกบในปจจบนประชากรสวนใหญเปนคนทมาจากหลากหลายพนท ขอมลจากทะเบยนราษฎร ณ เดอนพฤษภาคม 2553 ระบจานวนประชากรทงหมดในตาบลทาโพธ มประมาณ 19,238 คน (ชาย 7,825 คน หญง 11,413 คน) ความหนาเเนนเฉลย 185 คน/ตารางกโลเมตร สาหรบจานวนครวเรอนในพนทศกษา ประกอบดวยหมท 7 ม 3,427 ครวเรอน (ประชากร 1,931 คน) หมท 8 ม 1043 ครวเรอน (ประชากร 1,460 คน) เเละหม 9 ม 229 ครวเรอน (ประชากร 9,141 คน) (องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ, 2553)

สภาพภมประเทศ พนทเปนทราบลม มแมนานานไหลแบงพนทออกเปน 2 สวน คอ ทราบสองฝงทเกด

จากการทบถมของตะกอนทาใหพนทบรเวณนมลกษณะเปนคนดนธรรมชาต และพนทถดจากชายฝงแมนาจะเปนพนทราบนาทวมถง โดยม หนอง บง และทลมนาขงกระจายทวพนท พนทลาดเอยงจากทศเหนอและตะวนออก (สงจากระดบนาทะเล 40 เมตร) ไปยงทศตะวนตกเฉยงใตและทศใต ซงสงจากระดบนาทะเล 33 เมตร ซงเปนพนทชมนาของตาบลทาโพธ

9

ภาพท 2.2: อาณาเขตตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

อาณาเขตตาบลทาโพธ ทศเหนอ ตดตอกบ ตาบลทาทอง อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ทศใต ตดตอกบ ตาบลวดพรก อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ทศตะวนออก ตดตอกบ ตาบลบงพระ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ทศตะวนตก ตดตอกบ ตาบลบางระกา อาเภอบางระกาจงหวดพษณโลก ตาบลทาโพธประกอบไปดวย 11 หมบาน ไดแก หมท 1 และ 2: บานวงสมซา หมท 3: บานวงวน หมท

4: บานคลองค หมท 5: บานยาง หมท 6: บานยางเอน หมท 7: บานทาโพธ หมท 8: บานแขก หมท 9: บานคลองหนองเหลก หมท 10: บานหวกระทง และหมท 11: บานในไร อยางไรกตามมเพยงหมท 7 หมท 8 และหมท 9 ทมอาณาเขตตดกบมหาวทยาลยนเรศวร ซงมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนชดเจน จงเปนพนทศกษาในการทาวจยครงน

10

2.4 การใชประโยชนทดน ผงการใชประโยชนทดน และแผนพฒนาทเกยวของในพนทศกษา

พนทรอบมหาวทยาลยนเรศวรเดมเปนกรรมสทธของสานกงานจดรปทดนเพอการเกษตร พนทเปนทราบลมอดมสมบรณเหมาะเเกการเพาะปลก เเละมระบบการชลประทานสนบสนน การใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรสวนใหญเปนพนททางการเกษตรสาหรบปลกขาว อยางไรกตามพนทเหลานถกรกลาดวย สงปลกสรางทขยายตวอยางรวดเรว ไรทศทาง เเละขาดการวางเเผนจดการทด นาไปสการเปลยนเเปลงในหลายๆดาน ไดเเก การสญเสยพนทเกษตรกรรม การใชประโยชนทดนเปนในเชงพาณชยกรรม เเละการบรการ ไดเเก รานอาหาร รานคา หอพก ฯลฯ รวมทงปญหาอนๆทเกดจากความขดแยงของการใชประโยชนทดน กอนทจะกลาวถงการใชประโยชนทดนในพนทศกษาในรายละเอยด ขอเกรนนาความเปนมาของผงเมองรวมจงหวดพษณโลกพอสงเขป เพอใหเขาใจภาพรวมกอนทจะเชอมโยงสผงการใชประโยชนทดนในตาบลทาโพธ

ผงเมองรวมจงหวดพษณโลก ผงเมองรวมเมองพษณโลกเปนกฎหมายบงคบใชในรปของกฎกระทรวงซงออกตามพระราชบญญต

ผงเมองรวม พ.ศ. 2518 และฉบบปรบปรงแกไข (กฎกระทรวงฉบบท 419) ซงบงคบใชในพนทเทศบาลนครพษณโลก และองคการบรหารสวนตาบลทอยในเขต 15 แหง โดยแผนผงกาหนดการใชประโยชนทดนตามทไดจาแนกประเภททายกฎกระทรวง ใหใชผงเมองรวมจงหวดพษณโลก (ฉบบท 419 ป พ.ศ.2542 - พ.ศ.2547) ซงพนทตาบลทาโพธจดอยในทดนประเภทชมชน (สชมพ) ดงแสดงในภาพท 2.3 ผงการใชประโยชนทดนฉบบนขาดรายละเอยดในการกาหนดแตละพนทซงยอมมศกยภาพแตกตางกน จงไมมนยสาคญในการกาหนด ทศทางการพฒนา

11

ภาพท 2.3: ผงเมองรวมจงหวดพษณโลก (ฉบบท 419 ป พ.ศ.2542-พ.ศ.2547)

(ทมา: สานกงานโยธาธการและผงเมอง จงหวดพษณโลก)

ตาบลทาโพธ

12

ขอกาหนดการใชประโยชนทดนจงหวดพษณโลก จาเปนตองมขอกาหนดการ ใชประโยชนทดนจงหวดพษณโลก เพอควบคมกากบการใชประโยชนทดนในพนทตามผงให

เปนไปตามวตถประสงคเพอปองกนปญหาและสงเสรมใหมการใชประโยชนทดนสอดคลองเกอกลรวมกนดงน 1. เพอใหหนวยงานทงภาครฐและเอกชน มกรอบ ทศทาง แนวทางการพฒนาดานกายภาพ การลงทน และการพฒนา

โครงสรางพนฐานของพนท ใหมความเหมาะสม สอดคลองกบศกยภาพ และขอจากดของสภาพภมประเทศของจงหวดพษณโลก

2. เพอใหมแผนการใชประโยชนทดนในอนาคตทสามารถรองรบการขยายตวของชมชน และการตงถนฐานการเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจและสงคมไดอยางสมดลและเหมาะสม

3. เพอใหเปนเมองอาศยทมการอนรกษฟนฟ โบราณสถาน เอกลกษณวฒนธรรมพนบาน และพฒนาคณภาพชวตวถชวตของคนในเมองและชมชนใหเกดการดารงชพแบบยงยน

4. เพอเปนแหลงผลตสนคาการเกษตร โดยการเพมผลผลตทางการเกษตร การแปรรปผลตภณฑการเกษตร การพฒนาคณภาพ และสงเสรมเกษตรปลอดสารพษ

5. เพอใหหนวยงานทงภาครฐ และเอกชน ไดทราบแนวทางการพฒนาจงหวดในอนาคต ซงจะชวยใหการจดทาโครงการพฒนาตางๆ มใหเกดโครงการซาซอนในการพฒนาพนทอนกอใหเกดการสญเสย ทงดานทรพยากรและงบประมาณ

นโยบายและมาตรการผงเมองรวมจงหวดพษณโลก เพอการจดระบบชมชนการใชประโยชนทดนโครงสรางพนฐานเพอใชเปนแนวทางในการพฒนาใหมประสทธภาพ รวมทงกาหนดมาตรการและวธดาเนนการ เพอใชเปนกรอบในการจดทาแผนงาน โครงการ การพฒนาพนทและบรการสาธารณะตางๆ ใหบรรลวตถประสงคของผงเมองรวมจงหวดพษณโลก

ผงเมองรวมจงหวดพษณโลก ในฉบบท 217 (15 กนยายน พ.ศ.2553) การกาหนดบงคบใชผงเมองรวมเมองพษณโลก ครอบคลมเขตพนทตาบลทาโพธ ดงแสดงในภาพ

ดานลาง

13

ภาพท 2.4: ผงเมองรวมจงหวดพษณโลก พ.ศ. 2553

(ทมา: สานกงานโยธาธการและผงเมอง จงหวดพษณโลก)

ตาบลทาโพธ

14

ภาพท 2.5: ผงเมองรวมการใชประโยชนทดนตาบลทาโพธ

(ทมา: องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ ฝายโยธา, จงหวดพษณโลก)

15

การใชประโยชนทดนตามแผนผงกาหนดในผงเมองรวมเมองพษณโลก พ.ศ. 2553 ไดจาแนกประเภททายกฎกระทรวงน ใหเปนไปดงตอไปน 

1. ทดนในบรเวณหมายเลข 1.1 ถง 1.52 ทกาหนดไวเปนสเหลอง ใหเปนทดนประเภททอยอาศย หนาแนนนอย 2. ทดนในบรเวณหมายเลข 2.1 ถง 2.25 ทกาหนดไวเปนสสม ใหเปนทดนประเภททอยอาศยหนาแนน ปานกลาง 3. ทดนในบรเวณหมายเลข 3.1 ถง 3.29 ทกาหนดไวเปนสแดง ใหเปนทดนประเภทพาณชยกรรมและอยอาศยหนาแนนมาก 4. ทดนในบรเวณหมายเลข 4.1 ถง 4.3 ทกาหนดไวเปนสมวงออน ใหเปนทดนประเภทอตสาหกรรม เฉพาะกจ 5. ทดนในบรเวณหมายเลข 5.1 ถง 5.45 ทกาหนดไวเปนสเขยว ใหเปนทดนประเภทชนบทและ เกษตรกรรม 6. ทดนในบรเวณหมายเลข 6 ทกาหนดไวเปนสเขยวมกรอบและเสนทแยงสนาตาลใหเปนทดนประเภทปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม 7. ทดนในบรเวณหมายเลข 7.1 ถง 7.14 ทกาหนดไวเปนสเขยวออนใหเปนทดนประเภททโลงเพอนนทนาการและการรกษาคณภาพสงแวดลอม 8. ทดนในบรเวณหมายเลข 8.1 ถง 8.46 ทกาหนดไวเปนสเขยวมะกอกใหเปนทดนประเภท สถาบนการศกษา 9. ทดนในบรเวณหมายเลข 9 ทกาหนดไวเปนสนาตาลออน ใหเปนทดนประเภทอนรกษเพอสงเสรมเอกลกษณศลปวฒนธรรมไทย 10. ทดนในบรเวณหมายเลข 10.1 ถง 10.53 ทกาหนดไวเปนสเทาออนใหเปนทดนประเภทสถาบน ศาสนา 11. ทดนในบรเวณหมายเลข 11.1 ถง 11.47 ทกาหนดไวเปนสนาเงน ใหเปนทดนประเภทสถาบนราชการ การสาธารณปโภคและสาธารณปการ

ทดนในบรเวณหมายเลข 1.52 นอกจากหามใชประโยชนทดนตามวรรคสองแลวหามใชประโยชนทดน

เพอประกอบกจการโรงแรมดวย การใชประโยชนทดนประเภทน ใหเปนไปดงตอไปน (1) ใหมทวางไมนอยกวารอยละสามสบของแปลงทดนทยนขออนญาต (2) ทดนรมทางหลวงแผนดนหมายเลข 12 สายตาก - ขอนแกน ทางหลวงแผนดนหมายเลข 117

สายนครสวรรค - พษณโลก ทางหลวงแผนดนหมายเลข 1058 สายแยกทางหลวงหมายเลข 1063 (พษณโลก) - บรรจบทางหลวงหมายเลข 117 ทางหลวงแผนดนหมายเลข 1063 สายตอเขตเทศบาลเมองพษณโลกควบคม - ตอเขตเทศบาลตาบลบางกระทมควบคม ทางหลวงแผนดน หมายเลข 1064 สายตอเทศบาลเมองพษณโลกควบคม - บงพระ ทางหลวงแผนดนหมายเลข 1086 สายตอเขตเทศบาลเมองพษณโลกควบคม - บรรจบทาง

16

หลวงหมายเลข 11 (วดโบสถ) และทางหลวง แผนดนหมายเลข 1161 สายทางแยกเขาสถานวทย ป.ช.ส. พษณโลก ใหมทวางตามแนวขนานรมเขตทางไมนอยกวา 10 เมตร

(3) ทดนรมฝงลาคลองหรอแหลงนาสาธารณะ ใหมทวางตามแนวขนานรมฝง ตามสภาพธรรมชาตของลาคลองหรอแหลงนาสาธารณะไมนอยกวา 6 เมตร เวนแตเปนการกอสรางเพอการคมนาคมทางนาหรอการสาธารณปโภค

(4) ทดนเพอประกอบกจการโรงแรม อาคารชด อาคารอยอาศยรวมหรอหอพกใหมทวางตามแนวขนานรมฝงตามสภาพธรรมชาตของแมนา ลาคลองหรอแหลงนาสาธารณะไมนอยกวา 25 เมตรเวนแตเปนการกอสรางเพอการคมนาคมทางนาหรอการสาธารณปโภค หนา 18 เลม 127 ตอนท 56 ก ราชกจจานเบกษา 15 กนยายน 2553ขอ 8 ทดนประเภททอยอาศยหนาแนนปานกลาง ใหใชประโยชนทดนเพอการอยอาศย สถาบนราชการ การสาธารณปโภคและสาธารณปการเปนสวนใหญ สาหรบการใชประโยชนทดนเพอกจการอน ใหใชไดไมเกนรอยละสบหาของทดนประเภทนในแตละบรเวณทดนประเภทน หามใชประโยชนทดนเพอกจการตามทกาหนด ดงตอไปน

(1) โรงงานทกจาพวกตามกฎหมายวาดวยโรงงาน เวนแตโรงงานตามประเภท ชนดและจาพวกทกาหนดใหดาเนนการไดตามบญชทายกฎกระทรวงน

(2) คลงนามนเชอเพลงและสถานททใชในการเกบรกษานามนเชอเพลง ทไมใชกาซปโตรเลยมเหลวและกาซธรรมชาต เพอจาหนายทตองขออนญาตตามกฎหมายวาดวยการควบคมนามนเชอเพลง เวนแตเปนสถานบรการนามนเชอเพลง

(3) สถานทบรรจกาซ สถานทเกบกาซ และหองบรรจกาซ สาหรบกาซปโตรเลยมเหลว ตามกฎหมายวาดวยการควบคมนามนเชอเพลง แตไมหมายความรวมถงสถานบรการ รานจาหนายกาซสถานทใชกาซ และสถานทจาหนายอาหารทใชกาซ

(4) เลยงมา โค กระบอ สกร แพะ แกะ หาน เปด ไก ง จระเข หรอสตวปา ตามกฎหมายวาดวยการสงวนและคมครองสตวปา เพอการคา

(5) สสานและฌาปนสถานตามกฎหมายวาดวยสสานและฌาปนสถาน (6) สถานสงเคราะหหรอรบเลยงสตว (7) โรงฆาสตว (8) ไซโลเกบผลตผลทางการเกษตร (9) กาจดมลฝอยหรอสงปฏกล (10) ซอขายหรอเกบเศษวสด

จากการกาหนดแนวเขตผงเมองรวมจงหวดพษณโลกพนทของตาบลทาโพธจดอยในทดนหมายเลข 1.7, 3.22, และ 5.2 โดยกาหนดใหเขตตาบลทาโพธมพนทสตางๆ จะเหนไดวาพนท หมท 7 บางสวนถกกาหนดใหเปนเขตพนทอยอาศยหนาแนนนอย และบางสวนใหเปนเขตหนาแนนปานกลางเทานน สวนพนท หมท 8 ใหเปนพนทอยอาศยหนาแนนนอยเทานน และพนทหมท 9 ทงหมดกาหนดใหเปนพนทชนบทและเกษตรกรรมเพยงอยางเดยว

17

ดงนนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขนกอนการบงคบใชกฎหมายผงเมองในพนทตาบล ทาโพธ จงสะทอนผลกระทบทเกดจากการขยายตวของเมองไดชดเจนทสด ขอบเขตการศกษาในครงนจงพยายามรวบรวมขอมลยอนไปตงแตมการกอสรางมหาวทยาลยนเรศวรกวาสองทศวรรษทแลว

แผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลยนเรศวร

แผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอม จดทาขนในป พ.ศ. 2547 โดยการนาของศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร รวมกบหนวยงานทงภาครฐ ภาคมหาวทยาลย และภาคประชาชน โดยมวตถประสงคหลกในการวางแนวทางแกไขและปองกนปญหาสงแวดลอม โดยมสาระครอบคลม 6 ดาน ไดแก การใชประโยชนทดน การจดการจราจร การจดการนาเสย การจดการประปา การจดการขยะ และดานการจดการสภาพแวดลอมบรเวณคลองหนองเหลก ทงนขอบเขตพนทศกษาครอบคลม 4 หมบาน ไดแก หมท 6 หมท 7 หมท 8 และหมท 9 ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก การจดทาผงแนวคดการใชประโยชนทดนรอบมหาวทยาลยนเรศวรในอนาคตเปนสวนสาคญในแผนแมบทดงกลาว ซงไดกาหนดผงส 11 เขต ดงน -สแดง คอ เขตพาณชยกรรมและทอยอาศยหนาแนนมาก ซงจะอยบรเวณดานหนามหาวทยาลยและฝงตรงขามเรยบทางหลวงแผนดนหมายเลข 117 และพนทขางมหาวทยาลยไปตามแนวถนนเชอมกบบรเวณประต 5 ในพนทหมท 7 -สนาตาล คอ เขตทอยอาศยหนาแนนมาก ซงพนทสวนใหญอยในหมท 7 -สสม คอ เขตทอยอาศยหนาแนนปานกลาง บรเวณทเหลอสวนใหญในหมท 7

-สเหลอง คอ เขตทอยอาศยหนาแนนนอย ซงครอบคลมพนทหมท 9 บรเวณทตดกบคลองหนอง เหลก

-สนาเงน คอ เขตบรการสาธารณะ ในสวนหนามหาวทยาลย และฝงตรงขาม

18

ภาพท 2.6: ผงการใชประโยชนทดนพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรในอนาคต

พาณชยกรรมและทอยอาศยหนาแนนมาก ทอยอาศยหนาแนนมาก ทอยอาศยหนาแนนปานกลาง ทอยอาศยหนาแนนนอย บรการสาธารณะ สถาบนการศกษา พนทเปดโลงเพอสนทนาการ

และอนรกษสงแวดลอม พนทชนบทและเกษตรกรรม พนทอนรกษชนบทและเกษตรกรรม พนทแหลงนา พนทถนน

(ทมา: ผงแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลยนเรศวร, 2547: หนาท16)

-สเขยวมะกอก คอ เขตสถาบนการศกษา คอ พนทมหาวทยาลยนเรศวรทงหมด -สเขยวออน คอ พนทโลงเพอสนทนาการและอนรกษสงแวดลอม -สเขยว คอ เขตชนบทและเกษตรกรรม -สเขยวมเสนทแยงสขาว คอ เขตอนรกษชนบทและเกษตรกรรม -สฟา คอ พนทแหลงนา -สเทาเขม คอ แนวถนน

เมอพจารณาเปรยบเทยบผงการกาหนดการใชประโยชนทดนของผงเมองรวมจงหวด และผงแนวคด การใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร มความแตกตางกนในรายละเอยดซงประเดนดงกลาวจะนาเสนอในบทท 4

จากการทบทวนวรรณกรรมเเละผลงานวจยทเกยวของขางตน สะทอนใหเหนสาระสาคญ 3 ประเดน

ประเดนเเรก ผลกระทบจากการกระบวนการขยายตวของเมอง นาไปสการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนในหลายดาน แมวาการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรจะปรากฏชดและมหนวยงานหลายภาคสวนใหความสาคญในการศกษาปญหาสงแวดลอม อยางไรกตามผลกระทบจากขวความเจรญของเมองมหาวทยาลยยงไมไดรบการศกษาอยางจรงจง โดยเฉพาะดานการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ซงเปนผลกระทบในภาพรวม

19

ประเดนทสอง การเปลยนแปลงการใชประโยชนการใชทดนมความสาคญตอการพฒนาคณภาพชวตของผทอยอาศยในชมชนหลากหลายดาน อยางไรกตามผลกระทบทเกดขนในชวงสองทศวรรษหลงการจดตงมหาวทยาลยนเรศวร เปนการขยายตวอยางไรทศทางซงไมไดมการวางแผนการใชประโยชนทดนโดยรอบมากอน เนองจากยงไมมกฎระเบยบมาบงคบใชมากอน จนกระทงป 2553 แมวาจะมความพยายามในการวางแผนการใชประโยชนทดนในอนาคตสาหรบพนทโดยรอบมหาวทยาลยมากอน อยางไรกตามแผนดงกลาวกลบไมไดนาไปปฏบตใช ประเดนดงกลาวจงเปนสวนหนงของการศกษาในครงน

จากหลกการและเหตผลขางตน จงเปนทมาของการศกษาในครงน สาหรบเนอหาในบทถดไปจะนาเสนอ

กรอบเเนวคดในการศกษา (Conceptual Framework) พรอมดวยขนตอนการดาเนนการศกษา และขอจากดของการศกษาในครงน

20

บทท 3 วธการดาเนนการศกษา (Process of the Study)

สาระสาคญในบท ประกอบดวย 3.1 กรอบเเนวคดในการศกษา (Conceptual framework) 3.2 วธการดาเนนการศกษา (Process of the study) 3.3 ขอจากดของการศกษา (Limitation of the study)

3.1 กรอบเเนวคดในการศกษา (Conceptual Framework)

จากการทบทวนวรรณกรรมเเละการศกษาทเกยวของเเสดงใหเหนขอจากดในการศกษาการเปลยน เเปลงดานการใชประโยชนทดนทเกดขนในชมชนเมองในบรบทของมหาวทยาลยในประเทศไทย ยงไมไดรบความสนใจอยางกวางขวางมากนก จงไมมสตรสาเรจทสามารถนามาใชในการศกษาไดโดยตรง ดงนนกระบวนการสงเคราะหขอมล เพอจดทากรอบเเนวคดในการวจยจงเปนหวใจสาคญในการวางเเผนการศกษาในครงน โดยอาศยการรวบรวมขอมลเชงวชาการทเกยวของ ซงขอมลทไดจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของในการศกษาครงน ถกนามาใชสาหรบการนาเสนอขอมลในเเตละสวนโดยเชอมโยงกบภาพรวมของการศกษา (ดงเเสดงในเเผนภาพท 3.1)

เเผนภาพท 3.1 กรอบเเนวคดในการศกษา (Conceptual Framework)

ผลกระทบตอการใชประโยชนทดน

โดยรอบเมองมหาวทยาลย

การเปลยนแปลง -ความหนาแนน (Density)

-การผสมผสานการใชประโยชนทดน (Mixed)

-การเกาะเปนกลมเปนกอน (Clustering)

-ความเชอมโยง (Connection)

-พนผวสงปลกสราง (Impervious surface)

-พนทสเขยว (Green space)

-การเขาถง (Accessibility)

-การเขาถงไดจากทางเทา/ ทางจกรยาน

(Non-motorised accessibility)

การขยายตวของเมองมหาวทยาลย

เเนวทางเเละขอเสนอเเนะ

ในการจดการการใชประโยชนทดนพนทโดยรอบมหาวทยาลย

ปญหาและขอจากดของผงการใชประโยชนทดน และแผนพฒนาทเกยวของ

-ผงการใชประโยชนทดนตาบลทาโพธ -ผงแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมองและการจดการสงแวดลอมรอบ ม. นเรศวร

21

แมวาผลกระทบจากขวความเจรญของเมองมหาวทยาลยจะนาความเปลยนแปลงมาสชมชนโดยรอบหลายดาน อยางไรกตามการศกษาครงนมงเนนศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเปนหลก โดยพจารณาครอบคลม 8 มต โดยอางองจากหลกการวางแผนและการปฏบตใช ของสถาบนนโยบายระบบขนสงเมองวคตอเรย (Victoria) ไดแก

-ความหนาแนน (Density) ไดแก จานวนประชากร, จานวนทพกอาศย, และอาคารรานคา -การผสมผสานการใชประโยชนทดน (Mixed) ทงในรปแบบทอยอาศย และการใชประโยชนเชงพาณชย -การเกาะเปนกลมเปนกอน (Clustering) เชน ความเปนเมอง เปนศนยกลางการคา และยานทอยอาศย -ความเชอมโยง (Connection) ไดแก ความเชอมโยงโครงขายของถนน ระบบขนสงคมนาคม -พนผวสงปลกสราง (Impervious surface) ไดแก พนผวดาดแขง ถนน และพนทสงปลกสราง -พนทสเขยว (Green space) ไดแก พนทสวน สวนสาธารณะ พนทฟารม พนทเพาะปลกทางการเกษตร -การเขาถง (Accessibility) การเขาถงกจกรรม เขาถงบรการ และเขาถงจดหมายปลายทาง -การเขาถงไดจากทางเทา หรอทางจกรยาน (Non-motorised accessibility) สภาพและคณภาพทางเดนเทา และทางจกรยาน

ซงใชเปนกรอบแนวคดเบองตนในการศกษาผลกระทบจากการขยายเมองมหาวทยาลย เพอเขาใจ

กระบวนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนดงกลาว ทงนตองพจารณารวมกบปญหาและขอจากดใน การบงคบใชกฎหมายผงเมอง รวมทงแผนพฒนาทเกยวของ เพอจดทาขอเสนอแนะในการบรหารจดการผลกระทบของเมองมหาวทยาลยใหมประสทธภาพยงขน 3.2 วธการดาเนนการศกษา (Process of the study)

กรณศกษา (A case study) เปนวธทผวจยเลอกใชสาหรบดาเนนการศกษาในครงน เพอศกษาผลกระทบจากชมชนเมองมหาวทยาลยทมตอการเปลยนเเปลงสภาพเเวดลอมในพนทโดยรอบมหาวทยาลยไดในเชงลก โดยสามารถเรยนรถงปญหาไดจากสถานการณจรง ซงพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร ในสวนของหมท 7, 8, เเละหมท 9 ในชมชนทาโพธ ถกเลอกเปนพนทศกษาเเละเกบขอมลในการทาวจยครงน เนองจากไดรบผลกระทบจากการขยายตวของเมองในรปเเบบเมองมหาวทยาลยอยางตอเนอง เเละมการเปลยนเเปลงทางกายภาพทชดเจน การศกษาครงนประกอบดวย 3 ขนตอนหลก

ขนตอนเเรก คอ การเกบขอมล ประกอบไปดวยการคนควาจากสองเเหลงขอมลหลกๆ -ขอมลทตยภม จากการศกษา บทความวชาการ เเละเอกสารทเกยวของ จากเเหลงขอมลทหลากหลาย ทงในรปเเบบตวหนงสอ, ตวเลข, สถต, เเผนท, ภาพถายทางอากาศ, รปถาย, เเละสออนๆ ทเกยวของ เพอเพมความนาเชอถอใหกบการศกษา โดยครอบคลมใน 2 ประเดนศกษา

22

ประเดนแรก ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย จากการศกษาเปรยบเทยบภาพถายทางอากาศ ขอมลดานประชากร จานวนสงปลกสรางและสถานประกอบการ โครงขายถนน เพอใหเหนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ประเดนทสอง ศกษาและวเคราะหผงการใชประโยชนทดน การบงคบใช และการนาไปปฏบต รวมทงแผนพฒนาทเกยวของในพนท -การเกบขอมลจากเเหลงปฐมภม ไดเเก การลงสารวจพนท การสงเกตเเละถายภาพ เเละการสมภาษณผทเกยวของในพนทโดยใชเเบบสอบถามกงเปดในการเกบขอมล เพอใหไดขอมลจากมมมองทหลากหลาย จงใหความสาคญกบทกกลมในชมชน ทงหนวยงานภาครฐ: เจาหนาทองคการบรหารสวนทองถน, หนวยงานภาคมหาวทยาลย: บคคลากร เจาหนาท เเละนสตนกศกษา เเละภาคชมชน: เกษตรกร เเมคา ลกจาง ผประกอบการ รวมทงผมาเยยมเยอนพนทในชวงระยะเวลาหนง ซงผใหขอมลในการศกษาครงน มจานวนทงสน 136 คน ประกอบไปดวย - นกศกษามหาวทยาลยนเรศวร จานวน 55 คน - บคลากรมหาวทยาลยนเรศวร จานวน 8 คน - ธรกจ/คาขายสวนตว จานวน 14 คน - เกษตรกรรม จานวน 33 คน - ราชการ/ รฐวสาหกจ/ เอกชน จานวน 13 คน - ผเยยมเยอนพนทชวคราว จานวน 13 คน โดยมรายละเอยดดงแสดงในตารางท 3.1 ซงผใหขอมลประกอบดวยหลากหลายอาชพ ซงสวนใหญเปนเพศหญง และมอายเฉลย 36 ป โดยอาศยอยในพนทโดยเฉลยประมาณ 30 ป

ตารางท 3.1: ขอมลเบองตนของผอยอาศยในพนท

ลาดบ อาชพ เพศ

อายเฉลย ระยะเวลาทอาศยอยในพนทโดยเฉลย (ป) ชาย หญง รวม

1 นกศกษามหาวทยาลยนเรศวร 30 25 55 20 2

2 บคลากรมหาวทยาลยนเรศวร 3 5 8 35 34

3 ธรกจ/คาขายสวนตว 8 6 14 37 57

4 เกษตรกรรม 15 18 33 45 51

5 ราชการ/รฐวสาหกจ/เอกชน 4 9 13 48 30

6 ผเยยมเยอนชวคราว 5 8 13 30 3

คาเฉลย 65 71 136 36 30

23

ขนตอนทสอง คอ การรวบรวมเเละวเคราะหขอมล โดยใชกรอบเเนวคดในการศกษาเปนเครองมอประกอบการวเคราะหขอมล ทงจากขอมลทตยภม และขอมลปฐมภม เพอเพมความนาเชอถอของขอมล โดยนาเสนอผลการศกษา อนประกอบไปดวย ความเขาใจในเนอหาทงสองประเดนขางตน ไดแก ผลกระทบจากการขยายตวของขวความเจรญของเมองมหาวทยาลย และทราบปญหาเเละขอจากดของการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน และแผนพฒนาพนททเกยวของ เพอเสนอเเนะเเนวทางเเกไขทสอดคลองเหมาะสม ขนตอนทสาม คอ การสรปผลการศกษา เเละจดทาผลงานวจยฉบบสมบรณ เเละตพมพเผยเเพรในวารสาร หรอนาเสนอในเวทวชาการทเกยวของ ซงผลการศกษา และขอคนพบทไดจากกระบวนการขางตนจะนาเสนอในบทถดไป ทงนยงมขอจากดบางประการในการศกษาครงน ซงจะเกรนพอสงเขปในหวขอถดไป

3.3 ขอจากดของการศกษา (Limitation of the Study) ขอจากดในการศกษาครงนมหลายประการ ซงจะขออธบายเปนขอๆ ตามลาดบดงน

ประการแรก การศกษาผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของชมชนโดยรอบมหาวทยาลย กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวรนน เปนผลกระทบทเกดขนในชวงสองทศวรรษหลงการจดตงมหาวทยาลยนเรศวร ซงชวงเวลาดงกลาวไมไดมการวางแผนการใชประโยชนทดนมากอน เนองจากยงไมมกฎระเบยบมาบงคบใช ผลการศกษาในครงน จงเปนผลกระทบทเกดจากกระบวนการขยายตวอยางไรทศทางของขวความเจรญเมองมหาวทยาลยโดยตรง ผลกระทบหลงจากการประกาศบงคบใชกฎหมายผงเมองรวมทครอบคลมพนทตาบลทาโพธ ในป พ.ศ. 2553 จงไมปรากฏชดในการศกษาครงน

ประการทสอง เนองจากในพนทศกษาประกอบไปดวยประชากรเเฝงเปนจานวนมาก ขอมลในทะเบยนราษฎรจงไมสะทอนจานวนประชากรทเเทจรง อกทงการสมภาษณนสตนกศกษาซงเปนกลมผอาศยชวคราวในพนท ดงนนขอมลทไดจงสะทอนความเปลยนเเปลงเพยงชวงระยะเวลาหนง ในขณะทกระบวนการขยายตวของเมองมการเปลยนแปลงตลอดเวลา การเกบขอมลผลกระทบทเกดขนในพนทจงควรทาอยางสมาเสมอเเละตอเนอง ประการทสาม เนองจากการศกษาในครงนเปนการวจยเชงคณภาพ เเมวาขอมลทไดจากการสมภาษณพดคยจะมาจากคนหลากหลายกลม ดงนนหากเพมจานวนผใหขอมล อาจสงผลใหขอคนพบมความเเตกตางออกไป อกทง การศกษาผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย จากกรณศกษามหาวทยาลยนเรศวรเพยงสถาบนเดยว ไมสามารถอธบายปรากฏการณการเปลยนเเปลงสภาพเเวดลอมโดยรอบเมองมหาวทยาลยในพนทอนๆได อยางไรกตามกรอบแนวคดในการศกษาสามารถนาไปพฒนาประยกตปฏบตใชเพอศกษาผลกระทบจากเมองประเภทมหาวทยาลยในพนทอนๆ ทกาลงประสบปญหาในลกษณะเดยวกนได ซงจะทาใหประเดนการศกษาดงกลาวสมบรณยงขน

24

บทท 4 ผลการศกษา (Findings from the Study)

สาระสาคญในบท ประกอบดวย 4.1 ผลกระทบจากขยายตวของเมองมหาวทยาลยตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน 4.2 ปจจยและขอจากดทมผลตอการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน

4.3 ขอจากดทมผลตอการบงคบใชแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลย 4.4 บทสรป

4.1 ผลกระทบดานสงเเวดลอมจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยตอการเปลยนแปลงการใชประโยชน ทดนโดยรอบ การศกษาครงนเเสดงใหเหนวา การขยายตวของเมองมหาวทยาลย นาไปสการเปลยนเเปลงเชงกายภาพในลกษณะเดยวกนกบการขยายตวของชมชนเมองโดยทวไป คอ มรองรอยการพฒนาชดเจนขน โดยเฉพาะการสญเสยพนททางการเกษตรเเละพนทสเขยว ทถกเเทนทดวยอาคาร บานเรอน รานคา เเละสงปลกสรางประเภทตางๆ ทหนาเเนนมากขน เเตจะเเตกตางจากชมชนเมองโดยทวไปตรงท อาคารประเภทหอพกจะมจานวนเเละความหนาเเนนมากเปนพเศษ เเละจะมธรกจการใหบรการทตอบสนองกลมนสตนกศกษาเปนหลก อยางไรกตามขอมลการเปลยนแปลงลกษณะการใชประโยชนทดนจะนาเสนอตามกรอบแนวคดในการศกษาซงแบงเปน 8 องคประกอบ ไดแก ความหนาแนน (Density), การผสมผสานการใชประโยชนทดน (Mixed land use), การเกาะเปนกลมเปนกอน (Clustering), ความเชอมโยง (Connection), พนผวสงปลกสราง (Impervious surface), พนทสเขยว (Green space), การเขาถง (Accessibility), และการเขาถงไดจากทางเทา/ ทางจกรยาน (Non-motorised accessibility) โดยจะนาเสนอผลจากการวเคราะหขอมลทเกยวของจากหลกฐานทตภมในสวนแรก ประกอบกบขอมลทตยภมจากการสมภาษณความคดเหนการเปลยนแปลงทง 8 ดาน จากผทอยอาศยในพนทจากหลากหลายกลม ดงจะนาเสนอตามลาดบดงน 4.1.1 ความหนาแนน (Density)

ความหนาแนนเปนผลกระทบสาคญของการขยายตวของเมอง ซงขอมลจากการศกษาผลกระทบของ

เมองประเภทมหาวทยาลย กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร สะทอนใหเหนการเปลยนแปลงความหนาแนน ในสามองคประกอบ สวนแรก คอ การเพมขนของจานวนประชากรซงนาไปสความหนาแนนของประชากรทเพมขนอยางตอเนองในชมชนโดยรอบ สวนทสอง คอ ความหนาแนนของจานวนทพกอาศยอาคารรานคา และสงปลกสรางประเภทตางๆ และสวนทสาม คอ ความหนาแนนของยานพาหนะและปรมาณการจราจร ผลกระทบจากจานวนประชากร ดงจะนาเสนอตามลาดบ

25

จานวนประชากรและความหนาแนนประชากร มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ทงทอางองจากขอมลในทะเบยนราษฎรขององคการปกครองสวนทองถนตาบลทาโพธ ประกอบกบขอมลทะเบยนราษฎร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลกทแสดงขอมลเปรยบเทยบอตราการเพมขนของจานวนประชากรทง 21 ตาบล ดงแสดงในตารางท 4.1 สะทอนใหเหนวาจานวนประชากรในพนทตาบลทาโพธ มจานวนเพมขนอยางตอเนอง และมอตราการเพมจานวนสงทสดเมอเปรยบเทยบกบตาบลอนๆสาหรบการเปลยนแปลงจานวนประชากรในตาบลทาโพธยอนหลงไปเมอป ป2541 แสดงในกราฟท 4.1 และแนวโนมการเปลยนแปลงจานวนประชากรของตาบลทาโพธ ไปจนถงป 2571 แสดงในกราฟท 4.2

ขอมลและอตราการเพมขนของจานวนประชากรในพนทศกษา ซงครอบคลมหมท 7, หมท 8 และหมท

9 ในตาบลทาโพธ แสดงในตารางท 4.2 และ 4.3 ซงเปนภาพรวมของประชากรทกกลม การเปรยบเทยบอตราการเพมจานวนประชากรในหมท 7, 8 และหมท 9 แสดงในแผนภมท 4.1 อยางไรกตามขอมลและอตราการเพมขนของจานวนนสตนกศกษามหาวทยาลยนเรศวร ไดแสดงในกราฟท 4.3 ดงจะนาเสนอรายละเอยดตามลาดบ

26

ตารางท 4.1: เปรยบเทยบอตราการเพมขนของจานวนประชากร (คน) ในแตละตาบล อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก (2541 -2551 )

ลาดบ อปท.ในเขต อาเภอ

เมอง จงหวดพษณโลก 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

อตราการเพม

อตราการเพม

สง ตา

1 เทศบาลนครพษณโลก 90,381 88,886 87,562 87,953 84,343 83,956 80,654 80,254 79,535 78,139 77,340 -1.56 -1.06 -2.06

2 เทศบาลตาบลบานใหม 2,057 2,119 2,103 2,031 2,026 2,001 1,959 1,936 -0.87 -0.37 -1.37

3 ตาบลวงนาค 5,319 5,343 5,304 4,448 4,458 4,428 4,409 4,373 4,322 4,271 4,249 -0.65 -0.15 -1.15

4 ตาบลวดจนทร 5,602 5,766 5,785 5,935 6,111 6,089 6,276 6,392 6,429 6,555 6,818 1.96 2.46 1.46

5 ตาบลวดพรก 9,000 9,127 9,018 7,761 7,737 7,677 7,686 7,671 7,677 7,548 7,520 -1.80 -1.30 -2.30

6 ตาบลทาทอง 11,088 11,317 11,436 11,619 11,621 11,681 11,703 11,811 11,865 11,948 12,054 0.84 1.34 0.34

7 ตาบลทาโพธ 8,844 8,963 9,091 9,265 9,324 9,337 9,486 9,626 13,511 15,218 17,119 6.60 7.10 6.10

8 ตาบลสมอแข 11,431 11,870 12,136 12,475 12,492 12,623 12,913 13,232 13,412 13,459 13,711 1.82 2.32 1.32

9 ตาบลดอนทอง 11,712 11,898 11,851 11,898 12,001 12,077 12,249 12,456 12,547 12,527 12,465 0.62 1.12 0.12

10 ตาบลบานปา 5,616 5,674 5,619 5,630 5,618 5,617 5,593 5,600 5,607 5,557 5,455 -0.29 0.21 -0.79

11 ตาบลปากโทก 4,330 4,362 4,374 4,470 4,502 4,527 4,529 4,554 4,596 4,582 4,590 0.58 1.08 0.08

12 ตาบลหวรอ 15,417 15,580 15,656 15,793 16,177 16,674 17,227 17,732 18,379 18,892 19,539 2.37 2.87 1.87

13 ตาบลจอมทอง 3,585 3,638 3,634 3,660 3,674 3,672 3,658 3,660 3,646 3,627 3,613 0.08 0.58 -0.42

14 ตาบลบานกราง 11,780 11,911 11,927 11,913 11,994 12,054 12,037 12,103 12,138 11,940 11,805 0.02 0.52 -0.48

15 ตาบลบานคลอง 11,818 11,930 11,964 11,850 11,960 11,888 12,275 12,216 12,126 12,073 12,369 0.46 0.96 -0.04

16 ตาบลพลายชมพล 5,199 5,252 5,255 5,362 5,405 5,467 5,554 5,689 5,837 5,920 6,169 1.71 2.21 1.21

17 ตาบลมะขามสง 5,376 5,435 5,443 5,519 5,630 5,645 5,690 5,696 5,654 5,555 5,446 0.13 0.63 -0.37

18 ตาบลอรญญก 28,504 28,856 28,932 29,451 29,399 29,240 29,399 29,327 29,159 29,069 29,101 0.21 0.71 -0.29

19 ตาบลบงพระ 18,446 17,087 17,689 17,779 17,886 18,055 14,555 14,563 14,743 14,844 15,732 -1.59 -1.09 -2.09

20 ตาบลไผขอดอน 4,003 4,011 4,027 4,044 4,046 4,052 4,067 4,071 4,081 4,057 4,020 0.04 0.54 -0.46

21 ตาบลงวงาม 3,413 3,401 3,387 3,364 3,350 3,377 3,353 3,361 3,386 3,370 3,364 -0.14 0.36 -0.64

(ทมา: ขอมลจากงานทะเบยนราษฎร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก)

27

แนวโนมการเพมขนของประชากรตาบลทาโพธยอนหลง 10 ป 2541 - 2551

-

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

18,000

2541 2543 2545 2547 2549 2551

ประชากรยอนหลง 10ป 2541 - 2551ตาบลทาโพธ

กราฟท 4.1: การเปลยนแปลงจานวนประชากรในตาบลทาโพธ

(ทมา: ขอมลจากงานวเคราะหนโยบายและแผน (แผนสามป) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ)

เมอพจารณาการเปลยนแปลงจานวนประชากรยอนหลงไปยอนเหลงไปตงแต ป 2541 จะเหนอตราการเปลยนแปลงจานวนประชากรเพมจานวนอยางเลกนอยในชวงแรก มาจนกระทงป พ.ศ. 2548 อตราการขยายตวจานวนประชากรเพมสงขนตงแตปลายป 2548 เมอเรมมการขนทะเบยนนสตนกศกษาทพกอาศยอยในหอพกมหาวทยาลยนเรศวรในระบบทะเบยนราษฎร ของตาบลทาโพธซงประชากรกลมนจะอยในหมท 9 ในพนทบานคลองหนองเหลก ตาบลทาโพธ

จากการคานวณ สาหรบการคาดเดาจานวนประชากรในตาบลทาโพธ ในภาพรวมของทกหม แสดงในกราฟดานลาง สะทอนใหเหนอตราการเพมทยงมทศทางเพมขนอยางตอเนอง

กราฟท 4.2: แนวโนมการคาดการณจานวนประชากรในอนาคต ในพนทตาบลทาโพธ

.

(ทมา: กานตพชชา เพชรบงพราว (2554) คานวณจานวนประชากรในอนาคต โดยใชสตรของกรมโยธาธการและผงเมอง:

Pn=ROUND ((EXP(r/100*n)*Po)/100,0)*100)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

2551 2556 2561 2566 2571

การคาดการณจานวนประชากรในเขตผงตาบลทาโพธ

ป พ.ศ.

28

ตารางท 4.2: จานวนประชากรเขตพนท หมท 7, หมท 8 และหมท 9 (ตงแตป พ.ศ.2548 – ปจจบน)

ชอหมบาน

หมท

จานวนประชากร/ป พ.ศ.

2548 2550 2551 2552 2553 2554 2555

ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม

บานทาโพธ 7 634 732 1,366 658 765 1,423 707 803 1,510 805 882 1,687 824 911 1,735 900 1,031 1,931 928 1,087 2,015

บานแขก 8 601 640 1,241 638 669 1,307 668 700 1,368 689 719 1,408 693 729 1,422 695 765 1,460 717 772 1,489

บานคลองหนองเหลก

9 239 255 494 245 259 504 1,442 2,796 4,238 1,588 3,339 4,927 2,467 5,439 7,906 2,985 6,156 9,141 2,767 6,004 8,771

1,474

1,627

3,101

1,541

1,693

3,234

2,817

4,299

7,116

2,936

4,397

8,022

3,984

7,079

11,063

4,580

7,952

12,532

4,412

7,863

12,275

(ทมา: ขอมลจากงานวเคราะหนโยบายและแผน (แผนสามป) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ)

ตารางท 4.3: เปรยบเทยบอตราการเพมของจานวนประชากรรวม (ตงแตป พ.ศ.2548 – ปจจบน)

(ทมา: ขอมลจากงานวเคราะหนโยบายและแผน (แผนสามป) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ)

ชอหมบาน หมท รอยละจานวนประชากรทเพมขน / ป

พ.ศ.2548 พ.ศ.2550 พ.ศ.2551 พ.ศ.2552 พ.ศ.2553 พ.ศ.2554 พ.ศ.2555

บานทาโพธ 7 0 4.17 6.11 11.72 2.85 11.30 4.35

บานแขก 8 0 5.32 4.67 2.92 0.99 2.67 1.99

บานคลองหนองเหลก 9 0 2.02 740.87 16.26 60.47 15.62 4.05

แผนภม

4.1 มหาวท

จานวนนกศกษา

มท 4.1: อตรา

(ทมา

ขอมลการเปเปนภาพร

ทยาลยนเรศวร

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

นส

พ.ศ.2

าการเพมจานวน

: ขอมลจากงาน

ปลยนแปลงจรวมของประชร ระหวางป 2

กราฟท 4

(ทมา

ตป

2546

นสตป

พ.ศ.2547

จานวนนส

นประชากร หม

นวเคราะหนโยบ

จานวนประชาชากรทกกลม2546-2554 แ

4.3: จานวนน

: มหาวทยาล

7

นสตป

พ.ศ.2548

สตมหาวทย

ท 7: บานทาโพ

บายและแผน (แ

ากรในพนทศกม อยางไรกตาแสดงในกราฟ

นกศกษาระหว

ยนเรศวร ww

นสตป

พ.ศ.2549

น

พ.

ยาลยนเรศ

พธ, หมท 8: บาน

แผนสามป) องค

กษาทนาเสนอามเมอพจารณท 4.3

วางปการศกษ

ww.reg.nu.ac

นสตป

ศ.2550

นสต

พ.ศ.25

วร (ป.ตร,

นแขก และหมท

การบรหารสวน

อในกราฟท 1ณารวมกบขอ

ษาท 2546-25

c.th, 2554)

ป

551

นสตป

พ.ศ.2552

ป.โท, ป.เอ

ท 9: บานคลอง

นตาบลทาโพธ)

และ 2 รวมอมลจานวนน

54

นสตป

พ.ศ.2553

อก)

29

หนองเหลก

มทงแผนภมทนสตนกศกษา

นสตป

พ.ศ.2554

ท า

30

ขอมลจากกราฟท 3 สะทอนใหเหนจานวนประชากรทเพมขนสงในป 2546 เนองจากมการขนทะเบยนราษฎรของนสตนกศกษาทอยอาศยในหอพกมหาวทยาลย อยางไรกตามจานวนนสตนกศกษามจานวนลดลงมากในชวงป 2553 เนองจากจากสองเหตผลหลก ประการแรก คอ การปดรบนกศกษาภาคพเศษในหลายหลกสตร เหตผลอกประการ คอ การยกวทยฐานะของมหาวทยาลยพะเยา ซงเดมเปนวทยาเขตหนงของมหาวทยาลยนเรศวรจงทาใหจานวนนสตลดลง

ขอมลและสถตจานวนประชากรทไดนาเสนอมาขางตน เปนหลกฐานสนบสนนใหเหนวาผลกระทบจากขวความเจรญประเภทเมองมหาวทยาลย สงผลใหจานวนประชากรเพมขนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะในกลมนสตนกศกษา รวมทงผประกอบทเขามาประกอบธรกจในพนทโดยรอบมหาวทยาลย ซงนาไปสความหนาแนนของประชากรของชมชนโดยรอบ

ปญหาความหนาเเนนของผคน เปนสงทผใหขอมลทกกลมบงชวาจานวนประชากรมากขน เปนผลกระทบทเกดจากการขยายเมองมหาวทยาลย เเละนาไปสความอดอด เเละทาใหพนทขาดความสงบ เเมวากฎหมายผงเมองรวมเมองพษณโลก กาหนดใหพนทโดยรอบมหาวทยาลยดานทศตะวนออกเฉยงเหนอถกกาหนดใหเปนทดนประเภททอยอาศยหนาเเนนปานกลาง เเละทดนประเภททอยอาศยหนาเเนนนอย เเตจากขอมลความหนาเเนนประชากรตาบลทาโพธอยทประมาณ 185 คน/ ตารางกโลเมตร (องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ, 2553) และอางองจากขอมลสารวจลาสดโดย องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ ความหนาแนนของประชากร เพมขนเปน 290คน/ ตารางกโลเมตร ซงถอวาอยในเกณฑทคอนขางสง เเละจากการประมาณจานวนนสตกวา 40,000 คนทตองเชาอาศยอยเอง เนองจากจานวนหอพกในมหาวทยาลยไมสามารถรองรบได ซงฐานขอมลปจจบนมจานวนหอพกกวา 317 เเหง เเละเชอมโยงกบขอมลจานวนครวเรอนในหมท 7 ทมมากกวาจานวนประชากรเกอบเทาตว ฃงไมเพยงสะทอนถงความหนาเเนนของอาคารบานเรอน เเตยงสะทอนใหเหนจานวนประชากรเเฝงทเชาอาศยอยในพนท ดงนนความหนาเเนนของประชากรในความเปนจรงยอมสงกวาขอมลทระบไว

ปญหาความหนาเเนนของทอยอาศย อาคาร รานคา และสงปลกสรางตางๆ

เปนผลกระทบทเหนไดชดเจน หลกฐานสนบสนน ไดแก การเปรยบเทยบภาพถายทางอากาศทแสดงการใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร สถตจานวนอาคารและสงปลกสรางทเพมขน ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา รวมทงขอมลจากการสมภาษณจากผทอยอาศยในพนทศกษาจากหลายๆกลม ยนยนถงความเปลยนแปลงของสงปลกสรางทเพมขนอยางตอเนอง ดงจะนาเสนอตามลาดบ

ภาพถายทางอากาศ แสดงใหเหนการขยายตวของสงปลกสรางตางๆไดอยางชดเจน ประกอบกบ

ภาพถายในอดต ยอนไปตงแตป พ.ศ. 2538 และ 2539 เปนชวงทเรมกอตงมหาวทยาลย ซงในชวงนนพนทการใชประโยชนทดนโดยรอบเปนทองนา และพนทเพาะปลกของชาวบานทาโพธ การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเรมเหนไดชดเจน ในชวงทศวรรษทแลว จากการเปรยบเทยบภาพถายทางอากาศในชวงเกอบสองทศวรรษทผานมา เหนการเปลยนแปลงของจานวนสงปลกสรางทเพมขนอยางหนาแนน โดยเฉพาะหมท 7 ซงเปน พนททมอาณาเขตตดกบมหาวทยาลยนเรศวร เปนการใชประโยชนเชงพาณชย อาคารทพบตามแนวถนนสวนใหญมความสงตงแต 2-4 ชน การใชสอยแบบผสมผสาน ชนลางใชเปนพนทคาขายประกอบธรกจ และชนบนสวนใหญใชพกอาศย หรอเปนหอพกนกศกษา

31

ภาพท 4.1: ภาพถายทางอากาศ (พ.ศ.2538 - พ.ศ.2539) และภาพบรรยากาศทองทงโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร

(ทมา: กองทาแผนทรปถายทางอากาศ: กรมทดน, ตดตอระวางโดยกานตพชชา เพชรบงพราว) (ทมา: ภาพถายโดย คณสวรรณา นมพษณ บรรณารกษงานขอมลทองถน หอประวตมหาวทยาลยนเรศวร)

ภ

ภาพท 4.2: ภาพถา

ยทางอากาศพนทร

(ทมา: ภาพถายท

รอบมหาวทยาลยน

ทางอากาศ คณะเก

เรศวร (ป 2543–2

ษตรศาสตร มหาวท

545) ภาพ

ทยาลยนเรศวร: ซา

32

ท 4.3: ภาพถายทา

าย, ภาพถายถายทา

2

างอากาศพนทรอบ

างอากาศ จาก Goo

มหาวทยาลยนเรศว

ogle Earth: ขวา)

วร ณ ปจจบน

33

ขอมลการขออนญาตปลกสรางอาคาร จากงานวางผงเมองและควบคมอาคาร (สวนโยธา) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ แสดงใหเหนการเพมขนของอาคารและสงปลกสรางทเพมจานวนอยางตอเนองในตาบลทาโพธ ดงแสดงในกราฟท 4.4 สาหรบจานวนสงปลกสรางทเพมขนในพนทศกษา หมท 7, 8 และหมท 9 แสดงในตารางท 4.4 และกราฟท 4.5

กราฟท 4.4: อตราการขยายตวของสงปลกสรางในพนทตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

(ทมา: งานผงเมองและควบคมอาคาร (สวนโยธา) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ, ขอมลรายการขออนญาตกอสราง

อาคาร ตงแตป 2543 – จนถงเดอนกรกฎาคม 2554)

ตารางท 4.4: จานวนสงปลกสรางทยนขออนญาตกอสราง (ป 2543 – 2554)

(ทมา: งานผงเมองและควบคมอาคาร (สวนโยธา) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ, ขอมลรายการขออนญาตกอสราง อาคาร

ตงแตป 2543 – จนถงเดอนกรกฎาคม 2554)

ขอมลในตารางท 4.4 แสดงจานวนสงปลกสรางในหมท 7 มอตราการเพมขนสงสด ซงสอดคลองกบการเปรยบเทยบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทมความหนาแนนคอนขางสงในบรเวณดงกลาว รองลงมาคอพนท หมท 8 ซงมจานวนสงปลกสรางเพมขนอยางตอเนอง และตามมาดวยหมท 9

หมบาน หม

จานวนสงปลกสราง (บานพกอาศย,อาคารพาณชย,หอพก,บานเชา,ทาวเฮาน,คอนโดมเนยม,โรงแรม)

พ.ศ. 2543

พ.ศ. 2544

พ.ศ. 2545

พ.ศ. 2546

พ.ศ. 2547

พ.ศ. 2548

พ.ศ. 2549

พ.ศ. 2550

พ.ศ. 2551

พ.ศ. 2552

พ.ศ. 2553

พ.ศ. 2554

ทาโพธ 7 0 1 23 29 19 14 19 11 9 40 51 56

บานแขก 8 0 3 10 22 14 9 4 8 4 29 14 50

บานคลองหนองเหลก 9 0 0 1 2 1 1 6 1 0 4 10 5

จานวนของสงปลกสรางทเพมขน 0 4 38 91 125 149 178 198 211 284 359 470

050

100150200250300350400450500

อตราการขยายตวของสงปลกสราง ตงแต พ.ศ.2543 - ปจจบน

อตราการขยายตวเพมขน

ของสงปลกสราง

34

กราฟท 4.5: อตราการขยายตวของสงปลกสรางในหมท 7, 8, และหมท 9 ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

(ทมา: งานผงเมองและควบคมอาคาร (สวนโยธา) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ, ขอมลรายการขออนญาตกอสราง อาคาร ตงแตป 2543 – จนถงเดอนกรกฎาคม 2554)

ขอมลจากกราฟท 4.5 แสดงคาเฉลยเคลอนทการขออนญาตกอสรางในเขตพนทหมท 7, หมท 8 และ

หมท 9 จะเหนการเปลยนแปลงสาคญอย 3 ชวง ชวงแรก ระหวางป พ.ศ.2543 – พ.ศ.2546 ซงมการเพมของจานวนสงปลกสรางจากการขออนญาตกอสรางอาคารอยางกาวกระโดดโดยเฉพาะพนท หมท 7 เกดจากการพฒนาของชมชนอยางรวดเรว มนกลงทนจากพนทอนเขามาทาธรกจกอสรางอาคารพาณชย ซงสวนใหญจะเปนในรปของหอพกนสต กจการรานคาสวนใหญจะมงเนนไปทนสตนกศกษาทเขามาอาศยตามหอพกตางๆ ไมวาจะเปนรานอาหาร รานอนเตอรเนตทเกดขนมากกมายในชวงป พ.ศ.2543 – พ.ศ.2546 น การเปลยนแปลงชวงทสอง ระหวางป พ.ศ.2547 – พ.ศ.2549 มการขออนญาตกอสรางอาคารนอยลง อาจเนองมาการม กฎกระทรวงกาหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลงหรอเปลยนการใชอาคารบางชนด หรอบางประเภท ในพนทบางสวนทตาบลบานกราง ตาบลจอมทอง ตาบลปากโทก ตาบลหวรอ ตาบลดอนทอง ตาบลพลายชมพล ตาบลสมอ-แข ตาบลบานคลอง ตาบลอรญญก ตาบลในเมอง ตาบลวดจนทร ตาบลทาทอง ตาบลบงพระ และตาบลทาโพธ อาเภอเมองพษณโลก และตาบลวงทอง และตาบลวงพกล อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก พ.ศ.2547 ซงในการนทาใหเจาพนกงานทองถนททาหนาทอนญาตกอสราง ไมสามารถอนญาตใหอาคารพาณชยประเภท คาปลกคาสงบางสวนในพนทศกษา ตามกฎกระทรวงทประกาศใชขางตน และอกเหตผลหนง ดวยทางมหาวทยาลยมนโยบายสรางรวถาวรปดกนระหวางมหาวทยาลยกบภายนอก และเรมสรางหอพกนสตนกศกษาภายในมหาวทยาลย ประกอบกบชวงระหวางป 2547-2549 เปนชวงวกฤตเศรษฐกจตกตาทงประเทศ จงทาใหการลงทนดานอสงหารมทรพยเรมชะลอตวอยางเหนไดชด และการเปลยนแปลงในชวง ป พ.ศ.2550 – พ.ศ.2551 เปนจดเปลยนทนาสงเกตอกชวงหลงจากภาวะวกฤตเศรษฐกจเรมฟนตวดขน รฐบาลมการสนบสนนคาครองชพกระตนเศรษฐกจ แตอตราการขออนญาตลดลงอนเนองมาจากกฎหมายผงเมองรวมจงหวดพษณโลก ฉบบท 419 ซงมกาหนด 5 ป ไดหมดระยะเวลาลง แมวามการตออายขยายไปอก 2 ปนกตาม ซงกลายเปนชองโหวใหนกลงทนฉวยโอกาส กอสรางอาคารโดยไมขออนญาต แตในทางปฏบตการกอสรางอาคารยงคงเกดขน

0

10

20

30

40

50

60

พ.ศ.

2543

พ.ศ.

2544

พ.ศ.

2545

พ.ศ.

2546

พ.ศ.

2547

พ.ศ.

2548

พ.ศ.

2549

พ.ศ.

2550

พ.ศ.

2551

พ.ศ.

2552

พ.ศ.

2553

พ.ศ.

2554

ทาโพธ

บานแขก

บานคลองหนองเหลก

คาเฉลยเคลอนท(บานทาโพธ)

คาเฉลยเคลอนท(บานแขก)

สภา

อยางตกาหนดครอบค

อยางเห7, หมพนทสประเภสามารเลยงกอหนองเประชาทสด เนหอพกน

ขอมลปตามขอนเรศวรเดนทาในมหาเหลอเป

พการจราจรตล

อเนอง ตอมาดบงคบใชเมอคลมทงตาบลท

อยางไรตาม

หนไดชด เนอมท 8 เพยงบเขยวทงหมดทการอยอาศถอนญาตใหปอสรางในลกษเหลก นอกจากรในหมนเบานองจากการในกศกษา และ

ความ

ปรมาณยานพอมลจากการสรคบคง ถนนคงและชวงเยนาวทยาลย สวนปนจกรยาน แ

ลอดเเนวรวขางม

าชวง ป พ.ศ.2อวนท 15 กทาโพธ จงมกา

มเมอพจารณางจากการบงคางสวนเปนพน

ด โดยหามกอย หองแถว ตปลกสรางอาคษณะบานพกอากนเมอพจาาบางกวาหมทใชประโยชนทะอาคารพาณช

มหนาเเนนขพาหนะและปรสมภาษณยนยคราคงไปดวยยนหลงเลกเรยนนใหญเปนรถและการเดนทา

ภาพท มหาวทยาลย (

2552 – พ.ศกนยายน พ.ศารขออนญาตม

าเขตการใชปรคบใชกฎหมายนทสเขยว ซงอสรางอาคารตกแถว เวนแตารพาณชย หอาศยเปนหลงรณาถงขนาดท 7 และ 8 แตทดนเดมในชมชย ทกระจดก

องจานวนยรมาณการจรายนไดวา แสดยวดยานพาหน ซงปรมาณจจกรยานยนตางโดยวธอนๆ

4.4: สภาพกภาพซาย) เเละ

ศ. 2554 กฎหศ. 2553 เนมากขนในทก

ระโยชนทดนพยผงเมองรวมจงแตกตางจากหรพาณชยกรรตการดาเนนกหรอหอพกในพงๆ ดงทปรากฏดพนทของหมตถาพจารณามชนคลองหนกระจายในชมช

ยานพาหนะแาจรในพนทตางใหเหนชดวานะ โดยเฉพาะจกรยานยนตต คดเปนรอยลๆ (กองอาคารส

การจราจรบร

การจราจรบรเว

หมายผงเมองนองจากผลจาหมบาน

พนท หมท 7 จงหวดพษณโหมท 9 ชมชรมประเภทอาการในโครงกาพนทหมท 9 ฏใหเหนตามแม 9 ทมพนทถงความขดแยองเหลกยงทาชน จงเหนกา

และการจราาบลทาโพธ จา ปรมาณการะในชวงเวลาเเปนยานพาหละ 78 จานสถานท มหาว

เวณโดยรอบมวณจดเขาออกข

งรวมจงหวดพกการบงคบใช

และหมท 8โลก ฉบบท 4ชนคลองหนองาคารสงหรออรจดสรรทดนการขออนญาแนวรมคลองชมากทสด จงยงในการใชปาเกษตรกรรมรเปลยนแปลง

าจรทเพมขนจงไมมขอมลเชรจราจรทในพเรงดวน ในชวหนะหลกทนสตวนรถยนตปรวทยาลยนเรศ

มหาวทยาลยางมหาวทยาลย

พษณโลก ฉบบชผงเมองรวม

8 มการขออน421 ไดกาหนงเหลก ทถกกอาคารขนาดนเพอการอยอาตอาคารประชลประทาน แงทาใหความหระโยชนทดน

มเปนหลก กางชดเจน

น เนองจากไมชงสถตสนบสพนทโดยรอบมวงเชาทนสตนกตนกศกษาแลระมาณรอยละศวร, 2554)

ย

35

ย (ภาพขวา)

บท 127 ไดมจงหวดขยาย

นญาตเพมขนนดใหเขตหมทกาหนดใหเปนใหญ อาคาราศย ทาใหไมเภทหอพกจง

และรมคลอง-หนาแนนของนจะปรากฏชดารคกคามของ

มมการจดเกบนน อยางไรกมหาวทยาลยกศกษาเรงรบละบคลากรใชะ 19 สวนท

ดย

นท นรมง-งดง

บกยบชท

36

การเพมขนของจานวนของประชากร กจกรรมตางๆ รวมทงปรมาณการจราจรทเพมขน นาไปสปญหาปรมาณขยะทเพมขนเปนเงาตามตว หากการบรหารจดการขยะไมมประสทธภาพยอมทาใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม และคณภาพชวตของผทอยอาศยโดยรอบ

ภาพท 4.5: ขยะทลนเกลอนกลาดอยรมถนนขางมหาวทยาลย ปญหาทพบเหนไดบอย คอ ปรมาณขยะทกองลนถงขยะตามรมแนวถนนขางรวมหาวทยาลย ซงพนท

รอยตอเหลานมกถกละเลย ในทางปฏบตมหาวทยาลยจะดแลเฉพาะพนทภายในรวมหาวทยาลย อยางไรกตามกาลงเจาหนาทและขยะทมปรมาณมากเกนกวาองคการบรหารสวนตาบลจะจดการดแลไดทวเปนขอจากดทตองอาศยความรวมมอจากทงภาคมหาวทยาลย ภาคเอกชนผประกอบการ และภาคชมชนชวยกนบรหารจดการ ซงนาจะเปนแนวทางทเหมาะสม

4.1.2 การผสมผสานการใชประโยชนทดน (Mixed land use)

ยอนไปเมอสองทศวรรษทแลว เมอพจารณาจากภาพถายเกาๆ และภาพถายทางอากาศ (ภาพท 4.1) แสดงใหเหนวาพนทสวนใหญโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรเปนพนททาเกษตรกรรม การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนแบบผสมผสานเรมปรากฏชด ชวงป 2541 ซงเปนชวงทมการขออนญาตกอสรางอาคารในหลายรปแบบ อาทเชน อาคารประเภทหอพก ทาวนเฮาส อาคารพาณชย การเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรวและตอเนอง โดยเฉพาะหมท 7 ซงเปนพนททมอาณาเขตตดกบมหาวทยาลยนเรศวร

อาคาร

พบมาก4.6) กาชวตขอมหาวท

ภาพ

รประเภทหอพก

ภ

ศ

การใชประโกทสด คอ อาารขยายตวขอองนสตนกศกษทยาลย ซงสงผ

พท 4.7: การเตบ

กผดขนเปนดอก

ภาพท 4.6: ภ

(ทมา: ขอมลจศนยภมภาคเท

โยชนทดนแบคารประเภทหองธรกจรานคษา สงทนากงวผลตอคณภาพ

บโตของอาคาร

กเหดกลางทง (ภ

ภาพถายทางอ

จากดาวเทยมทคโนโลยอวก

บบผสมผสานเหอพก ซงเปนคาและบรการวลทสด คอ ส

พชวตของผทอ

รประเภทหอพก

ภาพซาย) เเละท

อากาศพนทโด

Quick bird กาศ และภมส

เกดขนในหลานอตสาหกรรมรพบในหลายรสถานบนเทง เอยอาศยในพน

กทขยายตวโดยร

ทกาลงกอสรางต

ยรอบมหาวท

เมอวนท 24 ารสนเทศ ภา

ายรปแบบ กรทขยายตวอยรปแบบ ทงท

เรงรมย รานเหนทขางเคยง

รอบมหาวทยาล

ตามเเนวถนนหล

ทยาลย (ป 25

ธนวาคม 255คเหนอตอนล

ระจายตวไปตางรวดเรวและเออและไมเอหลา เเละราน

ลยอยางตอเนอง

ลงมหาวทยาลย

50)

50, ลาง)

ามโครงขายถะตอเนอง (ดงออประโยชนแนเกม ทกระจา

37

ง

ย (ภาพขวา)

ถนน อาคารทงแสดงในรปทแกการดาเนนายตวโดยรอบ

ทท นบ

38

สถานบนเทง เเละรานเหลาเเทรกตวขางๆอาคารประเภทหอพกตลอดเเนวถนนสวนบคคล

ภาพท 4.8: ธรกจสถานบนเทงเรงรมยตามเเนวถนนบรเวณขางมหาวทยาลย

จานวนสถานบนเทงเปนทรายรอบมหาวทยาลยไมเพยงแตกอใหเกดมลภาวะทางเสยงแกชมชนขางเคยง โดยเฉพาะในยามคาคน พนทปญหา คอ บรเวณชวงทายซอยขางมหาวทยาลย (บรเวณประต 5 หรอประตสนามกฬา) ปจจบนเปนถนนสวนบคคลซงไมระบชอถนน เเตเรยกขานกนวา “ซอยโลกย” ผลกระทบทเกดจากกจกรรมบนเทงเรงรมย ยงเปนอกสาเหตหนงทอาจกอใหเกดอบตเหตบนทองถนนสง ขอมลสถตอบตเหตของ บญพล มไชโย (2551) แสดงใหเหนวาจานวนอบตเหตเกดขนมากทสด ในชวงเวลาระหวาง 16:00-24:00 นาฬกา ซงสาเหตของอบตเหตในชวงเวลาดงกลาวสวนใหญเกดจากการดมสรา 4.1.3 การเกาะเปนกลมเปนกอน (Clustering)

ผลกระทบจากการเตบโตของเมองมหาวทยาลย ตอการเปลยนแปลงของการใชประโยชนทดน คอ ความเปนกลมเปนกอน ดงจะเหนไดในหลายลกษณะ อาทเชน ความเปนเมอง เปนศนยกลางการคา และยานทอยอาศย ดงจะเหนไดจากภาพถายทางอากาศทแสดงความหนาแนนของกลมอาคารทกระจกตวตามแนวถนนหลก และกระจายตวตามแนวโครงขายถนนในพนทศกษา รปแบบแผงลอยรานคาทเกาะกลมเรยงตามแนวถนนเปนลกษณะเฉพาะของเศรษฐกจชายขอบ (Informal sector) ซงเปนผลพลอยไดจากการขยายตวของเมอง พบเหนไดในพนทโดยรอบมหาวทยาลย

ประเดนทนาสนใจอกประการ คอ การเกดยานในลกษณะชวคราว (Temporary district) ตวอยางทชดเจน คอ ลกษณะกลมกอนของรานคาทรวมตวจดเปนตลาดนด ซงดาเนนการในชวงวนจนทรถงวนพฤหสบด ตงแตเวลา 16:00 นาฬกาเปนตน บรเวณพนทโลงวางในถนนเสนขางมหาวทยาลย ในพนทหมท 7 เปนสวนหนงของกลไกการตลาดทเกดขนในยานพกอาศยทมจานวนประชากรหนาแนน

ก

 

 

 

กลมอาคาร ชวงป

ภาพ

กลมอาคารบรเ กลมอาคารบรเ กลมอาคารบรเ

พ.ศ.2538 – พ.ศ

พท 4.9: เปรยบเทย

เวณหมท 7วณหมท 8วณหมท 9

.2539

ยบการขยายของกล

(ทมา: กาน

ลมอาคารจากภาพถ

นตพชชา เพชรบงพ

39

การเพมขนข

ถายทางอากาศ (ระ

ราว, 2554)

ก ก ก

9

ของกลมอาคาร ชว

ะหวางป 2538 – 2

กลมอาคารบรเวณหลมอาคารบรเวณหลมอาคารบรเวณห

วงป พ.ศ.2540 – พ

542)

หมท 7หมท 8หมท 9

พ.ศ.2542

40

การเพมขนของกลมอาคาร ชวงป พ.ศ.2543 – พ.ศ.2545

การเพมขนของกลมอาคาร ชวงป พ.ศ.2546 – พ.ศ.2550

ภาพท 4.10: เปรยบเทยบการขยายของกลมอาคารจากภาพถายทางอากาศ (ระหวางป 2543 – 2550)

(ทมา: กานตพชชา เพชรบงพราว, 2554)

กลมอาคารบรเวณหมท 7 กลมอาคารบรเวณหมท 8 กลมอาคารบรเวณหมท 9

 

 

 

กลมอาคารบรเวณหมท 7 กลมอาคารบรเวณหมท 8 กลมอาคารบรเวณหมท 9

ชวครากอน โดยานๆ กลมตาเมองแผ

4.1.4

พนทแลมตของขนสงใพฒนาโ กราฟท

(ทมา

ในชวง ศกษา

กลมอาคารวทใชพนทขาดยมรานคาแล แตกตางไปตาามเสนทางคมผขยายเปนวง

ความเชอม

ความเชอมโละกจกรรม ซงความเชอมโในเชงกายภาพโครงขายถนน

ท 4.6: อตรา

า: กานตพชชา

ขอมลจากก ป 2548 ซง หมท 7, หมท

รทกระจกตวางถนนในการละบรการเบดามแตละกจกมนาคม เปนยากวางมากขน

มโยง (Conn

โยงเปนอกกาซงตองอาศยโคยงสามารถพพ ตองยอมรบนหนทางเขาสพ

การเพมและข

า เพชรบงพรา

กราฟขางตน สงเปนชวงเดยวท 8 และหมท

ตามแนวถนนรทามาคาขายเสรจในครบวรรมซงมความานทอยอาศย

nection)

ารเปลยนแปลครงขายของถจารณาไดหลบวาปจจบนกพนทไดทวถง

ขยายโครงขาย

าว, งานผงเมอ

สะทอนใหการวกบทสงปลก 9 ระบในตาร

นสวนใหญเปย นอกจากนยวงจรในโครงกมหลากหลาย ยานหอพก ย

ลงทเหนไดชดถนนเปนเสนทลายดาน หากกจกรรมและก ดงแสดงใหเห

ยถนนคอนกร

องและควบคม

รกอสรางถนนกสรางเพมขนรางท 4.5

ปนอาคารพาณยงมอาคารปราร จงกลาวไดมากกวาแตก

ยานรานคา ร

ดในพนทศกษทางเชอมโยงกกพจารณาควาการใชสอยพนหนในกราฟดา

ตเสรมใยเหลก

มอาคาร (สวน

นคอนกรตเสรอยางรวดเรว

ณชย ประกอระเภทหอพกดวาการใชประอน ไมวาจะเปวมทงยานสถ

ษา ซงหมายรวารใชประโยชามเชอมโยงพนทเชอมโยงกานลาง

ก ในตาบลทา

นโยธา) องคก

รมใหญเหลกท สาหรบการข

บกบกลมแผ ทพบในลกษะโยชนทดน มปนยานการคานบนเทงตาง

วมถงการเชอชนในแตละพนพนทเขากบระกนไดสะดวก

าโพธ (ระหวาง

ารบรหารสวน

ทขยายตวอยาขยายโครงขาย

41

งลอยรานคาษณะเปนกลม มลกษณะเปนาขาย ทเกาะงๆ ความเปน

มโยงระหวางนทเขาดวยกนะบบคมนาคมเนองจากการ

งป 2536-255

นตาบลทาโพธ

างกาวกระโดดยถนนในพนท

ามนะน

งน มร

53)

ธ)

ดท

42

ตารางท 4.5: บญชแสดงถนนคอนกรตเสรมใยเหลก ตาบลทาโพธ (หมท 7, 8 และ 9) ระหวางป 2548-2551

(ทมา: งานผงเมองและควบคมอาคาร (สวนโยธา) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ)

สถานทตงสายทาง รายละเอยดสายทาง

หมท

ชอสายทาง กวาง (เมตร)

ความยาว

(เมตร)

ดาเนนการ สนสด(พ.ศ.)

งบประมาณ ในการกอสราง

สภาพการใชงาน

ใชได ชารด ใชไมได

8 ถนน คสล. สายนายสมบรณ นชทาโพธ ถงเสาไฟฟาหมายเลข 3859 หมท 8

4.00 83 2548 145,000

8 ถนน คสล. สายรมแมนานาน จากบานนายสมศกด สสงข ถง ถนนคสล.บานนายสมชาย หมท 8

4.00 320 2548 561,000

8 ถนน คสล. สายรมนานาน จากหนาวดคงวาร ถงถนนคสล. หมท 8

4.00 23 2548 41,000

8 ถนน คสล. ภายในหมบาน จากบานนายพเยาว ปานมณ ถงบานนายเฉลยว จนด หมท 8

4.00 259 2549 485,500

7 ถนน คสล. สายซอย 2 จากบานนางบงอร ไพรวลย ถงถนนรมแมนานาน หมท 7

4.00 129 2549 202,900

7 ถนน คสล. สายซอย 3 จากบานนายเลก สงหเดช ถงบานนางสาวฉลอม วนทอง หมท 7

4.00 95 2549 151,000

8 ถนน คสล. ภายในหมบาน สายหนาบานผใหญบว หมท 8

4.00 100 2549 174,000

8

ถนน คสล. สายซอยเปยมสขถงซอยตนกราง

4.00

935

2549

1,677,000

7 ถนน คสล. สายฮอลแลนดแมนชน หมท 7

5.00 389 2549 1,111,950

7 ถนน คสล. สายซอย 3 จากบานนายเลอน ถงรมนานาน หมท 7

4.00 40 2549 61,800

8 ถนน คสล. สายซอยประปาสาธารณสข จากบานนางต ถง บานนางเทยน ลสมซา หมท 8

4.00 65 2550 113,800

7 ถนน คสล. พรอมวางทอระบายนา คสล. ภายในหมบาน จากหอพกอานนท ถงถนนคสล. ซอย 4

4.00 160 2550 293,000

8 ถนน คสล. สายซอยประปาตวใต จากบานนางมณ แกวเทศ ถง ถนน คสล.เดมซอยแมตลบ

4.00 325 2550 561,300

7 ถนน คสล. ภายในหมบาน จากบานนางทว เขยวใจด ถง บานนายจานงค สฉม หมท 7

5.00 150 2550 331,000

7 ถนน คสล. ภายในหมบาน จากบานนางทว เขยวใจด ถง บานนายจานงค สฉม

5.00 150 2550 331,000

7 ถนน คสล. พรอมวางทอระบายนา คสล.ภายในหมบาน จากหอพกอานนท ถง ถนน คสล. ซอย 4

4.00 160 2550 293,000

8 ถนนคนคลองสงนา 4.00 3,568.00 2551

อยางไรความสขายทดเชอมโย

4.1.5

สราง พนผวสรวมทงเกดกาareas) ระบบสลกษณ

4.1.6

อยางรวเปนพนเพอกาอนญาตหอพก ดงกลา

พนทเพาะป

แมวาถนนหรกตามหากพจสมพนธเชอมโดน และการอพยงในมตทางส

พนผวสงป

การขยายพอางองจากภ

สงปลกสรางโหอพก และอรจดสรรทดน เปนผลกระทสาธารณปการะผกผนกบพน

พนทสเขยว

การลดปรมวดเรวและตอนทสาหรบทารเกษตรและสตจากจดรปทด บานจดสรร วเปนสาเหตห

ปลกถกเเทนทด

หนทางจะเชอจารณาความเโยงกนใกลชดพยพเขามาตงงคม อาจลดน

ลกสราง (Im

พนทผวสงปลภาพถายทางอโดยรอบมหาวอาคารพาณชยน และนามาซทบทเหนไดชดรสาธารณปโภนทสเขยวทลด

ว (Green s

มาณลงของพอเนอง ในพนทการเกษตร โสหกรณ อยางดนกอน แมกร อาคารพาณชหลกททาใหพน

ภาพท 4.1ดวยอาคารประเ

อมโยงกจกรรเชอมโยงในมตสนทสนม ปจงถนฐานของคนอยลง ซงเปน

mpervious

กสราง ปรากอากาศ ประกวทยาลยอยางยทคกคามเขาซงสงปลกสรดเจนจากกระบภค รวมทงโครดปรมาณลงอย

pace)

นทสเขยว แลทศกษา ประเโดยมระบบคลงไรกตามการเระนนทนาแลชย และสงปลนททาการเกษ

11: เเสดงการเภทหอพก (ภาพ

รม และการใชตของสงคมใหจจบนกนตงถนคนนอกพนทมนผลกระทบขอ

surface)

กฏในหลายรปกอบกบแผนทงชดเจน โดยเาไปในพนทสเางในรปแบบบวนการขยายรงขายถนนดงยางเหนไดชด

ละพนทเพาะเดนทนาสนใจลองชลประทเปลยนแปลงกะพนททาการลกสรางรปแบษตรลดลงอยา

รสญเสยพนทพซาย) เเละการ

ชประโยชนทหลมลก โดยเปนฐานในระบบมปรมาณเพมของสงคมเมอง

ปแบบ ไดแก ทการใชประโยเฉพาะการปลขยว การขยา

บตางๆ การเพยตวของเมอง งทไดนาเสนอเจน ซงจะกล

ะปลกทางการจคอ พนทโดยทานสงนา แลการใชประโยชรเกษตรจานวบบตางๆ อยางรวดเรว

ทสเขยว รคกคามจากหม

ทดนในแตละพปรยบเทยบชมบเครอญาตเรขนอยางตอเนนนเอง

พนผวดาดแขยชนทดน แสลกสรางอาคาายตวของโครงพมขนของพน ซงประเดนดมาแลวขางตนาวในประเดน

รเกษตร เปนกยรอบของมหาะอยในความชนทดนในพนทนมาก ยงถกกางตอเนอง กา

มบานจดสรร (ภ

พนทไดสะดวมชนทาโพธในรมเจอจางไป อง จงอาจกล

ขง ถนน และดงใหเหนการารทอยอาศยปงขายถนนเปนนทสงปลกสรงกลาวสมพนน นอกจากนยนถดไป

การเปลยนแปาวทยาลยนเรรบผดชอบขอทดงกลาวตองกวานซอทดนารคกคามของ

43

าพขวา)

กสบายยงขนอดตซงผคนม เนองจากการลาวไดวาความ

ะพนทสงปลกรขยายตวของประเภทตางๆนตวกระตนใหราง (Built-upธกบโครงขายยงเชอมโยงใน

ปลงทเกดขนศวรสวนใหญองจดรปทดนงไดรบการขอเพอสรางเปนงสงปลกสราง

น มรม

กงๆ หp ยน

นญน อนง

44

ผลกระทบจากการลดจานวนลงของพนทเกษตรกรรม พนทสเขยวและตนไมถกทาลาย พนทโลงวางของทองไรทองนาและบรรยากาศชนบทเรมเลอนหายและหาดไดยาก การเปลยนแปลงดงกลาวไมเพยงแตสงผลใหอณหภมสภาพแวดลอมเพมสง แตยงนาไปสความไมสมดลของระบบนเวศวทยา ปญหาแมลงตางๆ ทชกชมในพนทเมอง เกดจากแหลงทอยอาศยเดม คอ ทองไรทองนาถกทาลายและคกคามดวยสงปลกสรางตางๆ ประเดนสาคญทตองคานงถง คอ การสญเสยพนทสเขยว นนหมายรวมถงการสญเสยพนทรองรบนา และระบายนาตามธรรมชาต เปนทนาเสยดายทระบบผงเมองของประเทศไทย สวนใหญจะควบคมเฉพาะการใชประโยชนทดน (Land use) เพอลดความขดแยงในแตละเขตเปนหลก แมวาจะมการควบคมพนทสเขยว แตไมไดคานงถง การสญเสยพนทชมนา หรอพนทระบายนาตามธรรมชาต (Natural Drainage System) นเปนสาเหตหลกททาใหเกดนาทวมขงรอบรวมหาวทยาลย และปญหาการระบายในชวงฤดฝน เนองจากทตงเดมของมหาวทยาลยเปนหนองนาสาธารณะเดม ทเรยกกนวา “หนองออ” อกทงการพฒนาพนทเมองโดยรอบขยายตวในแนวกดขวางทางนาเดม ซงจะลาดเอยงจากแนวคลองชลประทานลงไปสคลองหนองเหลกซงเปนคลองรบนาธรรมชาตทายมหาวทยาลย ดงนนการควบคมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน คงตองพจารณารวมกนระหวาง Land Use กบ Water Use เพอหลกเลยงการสญเสยพนทรองรบนาตามธรรมชาตในอนาคต 4.1.7 การเขาถง (Accessibility) การเขาถงมความสมพนธโดยตรงกบโครงขายการคมนาคม เสนทางถนน ทางเทา ระบบขนสงสาธารณะ รวมทงระบบสาธารณปโภคสาธารณปการ และการถงบรการ และสงอานวยความสะดวกตางๆ ซงเปนความสะดวกสบายในพนทเมอง การขยายโครงขายถนนหนทางเปนหลกฐานสาคญสาหรบการเขาถงพนท อยางไรกตามการกอสรางถนนเนนรองรบการสญจรทางรถยนต และรถจกรยานยนตเปนหลก หากแตไมเออประโยชนตอการสญจรทางเทา หรอทางจกรยาน โครงขายถนนสวนใหญไมไดออกแบบสาหรบคนทกคน แมวาบางเสนทางจะมทางเดนเทารองรบหากแตพนทเหลานถกกดขวางโดยแผงลอยรานคา ประกอบกบการจราจรทหนาแนนทาให ผสญจรทางเทาไมไดรบความปลอดภยเทาทควร สภาพเสนทางทไมเออประโยชนแกการสญจรทกประเภท สงผลกระทบตอคณภาพชวตของผอยอาศยในชมชนโดยตรง การวางแผนโครงขายการคมนาคมควรเชอมโยงเสนทางสญจรรวมกบทางเขาออกมหาวทยาลย ซงเปนจดหมายปลายทางสาคญในการเดนทางของนสตนกศกษา โดยเฉพาะการสญจรท เปนมตรตอสภาพแวดลอม การเขาถงพนทและกจกรรมการบรการดานตางๆ ตองคานงถงความปลอดภยเปนสาคญ 4.1.8 การเขาถงไดจากทางเทา หรอทางจกรยาน (Non-motorised accessibility)

ขอมลจากบญชรายการกอสราง และขยายโครงขายถนนคอนกรตเสรมเหลก สวนใหญไมไดออกแบบรองรบการระบบการสญจรทางเทา ทาใหการเขาถงพนทโดยรอบมหาวทยาลยไมเออประโยชนแกการสญจร ทางเทา ปญหาหลกอกประการ คอ การรกลาของแผงลอยรานคา ซงวางเรยงรายรมทางตามแนวถนนรอบมหาวทยาลย ทาใหกดขวางการจราจรและไมปลอดภยตอการใชไหลทางในการสญจรทกระบบ

นเรศวรอยในรความลปฏบต

มหาวทอาศยใแบบสอดานลา

สงปลกเปนรอถนนหนซงเทากปลกสร

12

34

56

78

แมวาการจร จะครอบคลรวมหาวทยาลมเหลวในสอง และขอจากด

หลงจากไดน

ทยาลย ทสงผนพนทศกษา อบถามปลายปาง

ขอมลจากแกสรางและอาคยละ 25) ในนทาง เชนเดยกบจานวนพนรางและกจกร

การผสม

การเขา

จดทาแผนแมลมแนวคดกาลย อกทงกางประการ ประดในการบรหาร

นาเสนอขอมลลใหเกดการเป จานวน 164ปด สะทอนให

แ

แบบสอบถามคารมความหนนขณะทรอยลยวกนกบจานนทสเขยวลดนรรมชดเจนขน

คว

มผสานการใชป

การเกาะเปนก

ความเชอมโยง

พนผว

กา

ถงจากทางเทา

แผนภ

บทภมสถาปรพฒนาพนทารดาเนนงานะการแรก คอรจดการสภาพ

ลเชงกายภาพปลยนแปลงก

4 คน จากหหเหนกระบวน

แผนภม 4.1:

ม สามารถสรนาแนนเพมขนละ13 ของจานวนพนผวสงปนอยลง รอยลน มเพยงรอยล

วามหนาแนนเพ

ระโยชนทดนเพ

กลมเปนกอนเพ

ระหวางพนทเพ

วสงปลกสรางเพ

พนทสเขยวล

ารเขาถงพนทเพ

าทางจกรยานเพ

ภมแสดงสา

ตยกรรม ผงทางเดนเทา นไมไดเกดขนอ ความลมเหลพแวดลอมทไม

เพออธบายผลการใชประโยชหลากหลายอานการเปลยนแ

กราฟสรปข

รปสาระสาคญน คดเปนรอยานวนผใหขอมปลกสรางเพมะ 7 ของจาละ 4 เหนดว

0

พมขน

พมขน

พมขน

พมขน

พมขน

ลดลง

พมขน

พมขน

าเหต 8 อง

รอยละ

เมอง และกา และทางจกรนจรงตามแผลวเชงนโยบายมครอบคลมพ

ลกระทบจากชนทดนทง 8 าชพ (ดงแสดงแปลงการใชป

อมลจากแบบ

ญไดดงน จานยละ 28 การใมลเหนดวยวามมากขน คดเนวนผใหขอมวยวาการเขาถ

10 20

งคประกอบ

จานวน

ารจดการสงแยาน อยางไรนทวางไว จงยทไมสามารถนทโดยรอบม

การขยายตวขดานแลว ขอมงในตารางท 3ระโยชนทดน

บสอบถาม

นวนผใหขอมใชประโยชนทา การเชอมโยปนรอยละ 1

มล อางถงควาถงพนทดขน แ

30 40

บทพจารณา

แวดลอมรอบกตามพนทพฒงเปนอกเหตถขบเคลอนใหหาวทยาลย

ของขวความเจมลจากการสม3.1 ในบทท ดงแสดงในแ

มลสวนใหญมทดนผสมผสานยงระหวางพน0 ของจานามเปนกลมเป และมเพยงรอ

50 60

า

45

มหาวทยาลยฒนาถกจากดผลทสะทอนเกดผลในทาง

จรญของเมองมภาษณผทอยท 3) โดยใชแผนภมท 4.1

มความเหนวานมากขน (คด

นทเพมขนดวยนวนผใหขอมลปนกอนของสงอยละ 2 ของ

70 80

ยดน ง

งยช1

า ดย ล งง

46

จานวนผใหขอมลระบวาทางเทา และทางจกรยานเขาถงไดมากยงขน ขอมลดงกลาวมความสอดคลองกบหลกฐานสนบสนนอนๆ โดยเฉพาะสองประเดนทสะทอนใหเหนความไมชดเจนของผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยตอการใชประโยชนพนท เนองจากการเขาถงไมปรากฏหลกฐานทเออประโยชนแกการสญจรสาหรบคนทกกลม

ผลกระทบจากเมองมหาวทยาลย นาไปสการเปลยนเเปลงการใชประโยชนทดนในหลายดาน ไมวาจะเปนการเพมความหนาแนนของจานวนประชากร สงปลกสราง การจราจร, การใชประโยชนทดนแบบผสมผสาน, การขยายตวของกลมอาคารเปนยานกจกรรมตางๆ, การเชอมโยงพนทอยางทวถง, การขยายวงกวางของพนผวสงปลกสราง, การลดปรมาณพนทเขยว และพนททางการเกษตร อยางไรกตามผลกระทบดานการเขาถงพนทกจกรรมบรการ และสงอานวยความสะดวกยงไมเออประโยชนแกคนทกกลม โดยเฉพาะการสญจรทางจกรยานและทางเดนเทาทไมเปนทปรากฏชดในพนทศกษา นอกจากนยงมการเปลยนเเปลงสภาพเเวดลอมบางอยางอาจไมใชผลพวงโดยตรงทเกดจากกระบวนการขยายตวของเมอง แตเปนผลพวงจากการบรหารจดการสภาพแวดลอมทไมมประสทธภาพ ไดแก ปญหาสงเเวดลอมดานตางๆ อาทเชน ปญหาขยะ นาเนาเสย นาทวมขง ปญหาฝนละออง มลภาวะทางเสยง ปญหาเเมลง นอกจากผลกระทบเชงกายภาพแลว ยงมปจจยอนๆ ทเกดจากขอจากดในการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน ซงจะเสนอในประเดนถดไป 4.2 ปจจยและขอจากดทมผลตอการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน

หลงจากไดเสนอผลกระทบจากขวความเจรญของเมองมหาวทยาลยทสงผลตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ของพนทโดยรอบมหาวทยาลยมาแลว ยงมปจจยดานอนๆ ททาใหการกาหนดการใชประโยชนทดนไมมประสทธภาพ ดงจะอธบายตามลาดบ

ความลาชาของการจดทาผงเมองรวมทยงไมครอบคลมทกพนท เนองจากทผานมาจงหวดพษณโลกมผงเมองควบคมการใชประโยชนทดนเฉพาะในเขตอาเภอเมอง และเขตชมชนใหญๆ เทานน นอกเหนอจากพนททกลาวไปแลวจะไมมผงเมองควบคม ดงนนจงเปดชองใหกลมนายทนเขาไปกวานซอทดน โดยรอบมหาวทยาลยในราคาถกเพอพฒนาโครงการเชงพาณชย ไดทกประเภท อกทงระบบสาธารณปโภค สาธารณปการของภาครฐยงเขาไปไมถง อกทงปญหาสญญากาศ หรอชวงรอยตอกรณผงเมองหมดอาย 5 ป และตออายขยายไปอก 2 ป เปนชองโหวททาใหบรรดานกลงทนฉวยโอกาสดาเนนโครงการทไมเหมาะสม และขดแยงกบการใชประโยชนทดน อยางไรกตามการบงคบใชประโยชนทดนในเขตตาบลทาโพธไดถกกาหนดไวในผงเมองรวมเมองพษณโลก พ.ศ. 2553 จงชวยลดปญหาดงกลาวไดในภาพรวม

ความไมพรอมของเจาหนาทและบคลากรดานผงเมองของหนวยงานทองถน การถายโอนภารกจงานจากกรมโยธาธการและผงเมอง เปนไปตามแนวคดการกระจายอานาจสทองถน อยางไรกตามการถายโอนบคคลากรผเชยวชาญในการควบคม และบงคบใชกฎหมายผงเมองไมไดจดเตรยมในระดบองคการปกครอง สวนทองถนโดยตรง องคการปกครองสวนทองถนไมมโครงสรางกบงานดานผงเมอง สงผลใหงานดานนเปน

47

ลกษณะงานฝาก ภายใตสานกงานชาง ซงไมไดมความรเฉพาะดานผงเมองโดยตรง ทาใหการทางานไมมประสทธภาพ แมวาการขออนญาตกอสรางอาคารประเภทตางๆ จะเปนไปตามมาตรฐานกาหนด หากแตในทางปฏบตเจาหนาทมจานวนไมเพยงพอทาใหการตรวจสอบการกอสรางไมทวถง และเกดกรณเลยงไมปฏบตตามกฎระเบยบทกาหนด

การขาดการทางานรวมกนอยางบรณาการ ความรวมมอระหวางหนวยงานทเกยวของในพนทเปน

อปสรรคตอการพฒนา และบรหารจดการผลกระทบทไมพงประสงคจากการขยายตวอยางไรทศทาง และนาไปสปญหาความขดแยงในการใชประโยชนทดน ผลกระทบทเหนไดชด คอ แผนการดาเนนงานทตางคนตางทา พนทรอยตอระหวางมหาวทยาลยกบชมชนเปนบรเวณทตองอาศยความรวมมอในการควบคมดแลการใชประโยชนทดนรวมกนระหวางหนวยงานทองถน กบมหาวทยาลย

การขาดความเขาใจในกระบวนการมสวนรวมในการวางผงเมอง และบงคบใชกฎหมายผงเมอง การมสวนรวมในการวางแผน และพฒนาพนทชมชนเปนสทธททกคนพงม ซงเปนกลไกในการตรวจสอบความขดแยงทอาจเกดจากการเปลยนแปลงประโยชนการใชทดนได เเมวาหลกการมสวนรวมจะระบชดในวตถประสงคของเเผนพฒนาทรพยากรธรรมชาตเเละสงเเวดลอมวา “เพอใหประชากรในชมชน เเละองคกรตางๆ มสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต เเละดเเลรกษาสภาพเเวดลอมในทองถนของตน” ซงระบในเเผนพฒนาสามป (พ.ศ. 2554-2556) อยางไรกตามกระบวนการมสวนรวมดงกลาวกลบไมปรากฏอยในยทธศาสตร การรบฟงความคดเหนของชมชนสวนใหญเปนลกษณะการสารวจความตองการการปรบปรง และพฒนาพนท เชงกายภาพ นอกจากนประชาชนยงขาดความร ไมเหนความสาคญ และประโยชนของผงเมอง การถายทอดความรดานผงเมองจงเปนสงจาเปนสาหรบสงเสรมใหชมชนมสวนรวมมากยงขน

ความซาซอนของกฎระเบยบทเกยวของกบหลายหนวยงาน การใชประโยชนพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรมความนาสนใจในประเดนทพนทดงกลาวอยในกรรมสทธของสานกงานจดรปทดน เพอการเกษตร (กระทรวงเกษตรและสหกรณ) และมระบบชลประทานเพอสนบสนนการเพาะปลก อยางไรกตามเงอนไขในการขออนญาตเพอเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนททางเกษตรในบรเวณดงกลาวอยภายใตความยนยอมของสานกงานจดรปทดน ยกเวนพนทดนนอกเขตจดรปฯ ใหอยในวจารณญาณขององคการปกครองสวนตาบลทาโพธ เปนผเหนชอบหรออนญาตใหเปลยนแปลง หรอดาเนนการกอสรางเปนอาคารประเภทอนได อยางไรกตามหากมขอขดแยงททงสองหนวยงานเหนไมตรงกน การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนตองดาเนนการผานการกลนกรองจากคณะกรรมการจดรปทดนจงหวดพษณโลก โดยมผวาราชการจงหวดเปนประธานกรรมการในการพจารณา นอกจากน การกาหนดพนทผงเมองรวมยงมกฎหมายอนทตองนามาประกอบการบงคบใช เชน พระราชบญญตควบคมอาคาร พระราชบญญตขดดนถมดน ขอบงคบตาบลอกมากมายซงตองพจารณาประกอบการเปลยนแปลงการใชทดน กระบวนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเกดขนอยางกาวกระโดด ลกษณะและสภาพทวไปของชมชนมการเปลยนแปลงไปอยางมากจากในอดต ชมชนมการขยายตวเพมขนอยางรวดเรว จากวถชนบทและ

48

สงคมเกษตรกรรมแบบดงเดม มาเปนชมชนเมองทมระบบเศรษฐกจและวถชวตแบบสงคมเมอง อกทงไมไดมการวางแผนการใชประโยชนทดนไวตงแตเรมกอตงมหาวทยาลย นาไปสการขยายเมองอยางไรทศทางและสงผลกระทบทไมพงประสงคตอชมชนหลายดาน ปญหาบางอยางมความซบซอนและขยายวงกวาง เกนความสามารถทหนวยงานทองถนจะรบมอไหวได

นอกจากนยงมประเดนทนาสนใจอกประการ คอ ความลมเหลวในการขบเคลอนและบงคบใชแผนแมบททจดทาโดยมหาวทยาลยนเรศวร รวมกบหนวยงานหลายภาคสวน ซงจะนาเสนอในหวขอถดไป 4.3 ขอจากดทมผลตอการบงคบใชแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการ สงแวดลอม

แผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอม ถกจดทาขนในป พ.ศ. 2547 โดยศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร และความรวมมอกบหนวยงานภาครฐ โดยมงหมายเพอเปนแนวทางในการแกไขและปองกนปญหาสงแวดลอม จากการขยายตวของชมชนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร โดยกระบวนการทาประชาพจารณรวมกบประชาชน อยางไรกตามการจดทาแผนดงกลาวเปนลกษณะของรายงานสรปแผนแมบท ในแนวคดสาคญเทานน ซงประกอบไปดวย 6 ดาน ไดแก ดานการใชประโยชนทดน ดานการจดการจราจร ดานการจดการนาเสย ดานการจดการประปา ดานการจดการขยะ และดานการจดการสภาพสงแวดลอมบรเวณคลองหนองเหลก โดยมขอบเขตพนทศกษา 4 หมบาน ไดแก หมท 6 หมท 7 หมท 8 และหมท 9 ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก รายละเอยดในแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลยนเรศวร ระบปญหาจากการเปลยนแปลงและการขยายตวการใชประโยชนทดนอยางไรทศทาง ไดแก ปญหาพนททางเพาะปลกทลดลงและเปลยนสภาพไปใชประโยชนในกจกรรมอน การเตบโตแบบกระจายตวทาใหสนเปลองตนทนในการพฒนาระบบโครงสรางพนฐาน การดแลความปลอดภยทาไดไมทวถง ความไมนาดและความไมเปนระเบยบของพนท ปญหาการระบายนา และการจดการขยะ ซงแมวาขอบเขตของแตละแผนงานมสวนชวยในการกาหนดทศทางการเปลยนแปลงการใชประโยชนพนทภายในมหาวทยาลยไดอยางเหมาะสม อยางไรกตามเปนทนาเสยดายทแผนแมบทฯ ไมไดดาเนนการตามทวางไว เนองจากปจจยหลายอยาง ดงจะอธบายตามลาดบดงน

แนวทางในแผนแมบทฯ ไมครอบคลมการใชประโยชนทดนในทกประเดน แมวาจะมแนวทางในการพฒนาพนทวาง และพนทเปดโลง สวนใหญจะเนนการเพมพนทสเขยวตามโครงขายการคมนาคม ตามแนวถนน และตามเสนทางสญจรทางเดนเทา อยางไรกตามแนวคดดงกลาวไมไดควบคมความหนาแนนของอาคาร สงปลกสรางในพนท อกทงแนวคดในการใชทดนแบบผสมผสานไมไดรบการเผยแพร ทาใหหลายภาคสวนไมใหความสาคญกบแนวคดทสนบสนนการใชประโยชนทดนใหเกดประสทธภาพสงสด การเผยแพรความรและสรางความเขาใจการวางแผนการใชประโยชนทดน ตองเรมจากการนาเสนอแนวคดในภาพรวม กอนทจะเชอมโยงสแผนและกจกรรมยอยทสนบสนนแนวคดหลก เพอใหการขบเคลอนเปนไปในทศทางเดยวกน การเสนอกรอบแนวคดการใชประโยชนทดนอยางผสมผสาน (Mixed land use) ซงสอดคลองกบแนวคดเมองกะทดรด

49

(Compact) และการเตบโตอยางชาญฉลาด (Smart Growth) ทงนแนวคดทงสามลวนแลวแตยบยงการขยายตวอยางไรทศทางของเมอง และสงเสรมสภาพแวดลอมทเออประโยชนแกการสญจรทางเทา อยางไรกตามภาพรวมตรงนยงไมสะทอนในแผนแมบทฯ

ภาพท 4.12: ภาพแนวทางการพฒนาปรบปรงภมทศนใหเออประโยชนแกการสญจรทางเทา (ศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร, 2547, หนาท 18 และ 20)

การขาดรายละเอยดในการนาแผนแตละดานไปปฏบตใช แผนแมบทฯ ถกจดทาขนในรปแบบของ

รายงานสรป เนอหาสวนใหญจงเปนเพยงแนวคดในการพฒนา อยางไรกตามแผนแมบทไมไดระบขนตอนใน การนาแผนฯไปดาเนนการ จงทาใหแนวคดตางๆ ขาดความเชอมโยงไปสภาคปฏบต ความไมชดเจนของหนวยงานทรวมรบผดชอบในการนาแผนแตละดานไปดาเนนงาน และไมแสดงกรอบงบประมาณชดเจน

การเผยแพรแผนแมบทฯ ไมทวถง สาเหตหลก คอ ขาดการระบผมสวนไดสวนเสย (Stakeholder

identification) ในแตละกระบวนการ ทาใหการถายทอดแนวคดไมครอบคลมกบหนวยงานทกภาคสวน สาเหตสาคญอกประการททาใหแผนแมบทฯ ขาดความเชอมโยงกบหนวยงานทองถนทรบผดชอบพนทโดยตรง เนองจากการบงคบใชประโยชนทดนตาบลทาโพธ เพงบรรจลงในผงเมองรวมเมองพษณโลกเมอป พ.ศ. 2553 ทาใหการควบคมการใชประโยชนทดนกอนหนานนเปนไปอยางไรทศทาง หลกฐานอกประการทสะทอนความไมเชอมโยงของผงประโยชนการใชทดน เหนไดจากการกาหนดผงการใชประโยชนทดนในอนาคต ของตาบลทาโพธ ทจดทาในแผนแมบทฯ ทไมไดปองกนการคกคามในพนทเกษตรโดยรอบ เหนไดจากผงการใชประโยชนทดนทกาหนดพนทการขยายตวของเมองกระจายวงกวางมากกวาทกาหนดไวในผงเมองรวมจงหวดพษณโลก

การขาดการตดตามและประเมนผลการดาเนนตามแผนแมบทฯ สาเหตหลกมาจากความไม

ตอเนองในการขบเคลอนแผนแมบทดงกลาว อนเปนผลโดยตรงจากการเปลยนทมผบรหารมหาวทยาลย ทาใหการผลกดนแผนดงกลาวชะงก และไมไดนาไปปฏบตใชจรง การจดทาแผนแมบทนอกจากจะตองครอบคลมรายละเอยดดานการดาเนนงานแลว ตองครอบคลมถงกระบวนการตดตามและประเมนผลดวย

50

4.4 บทสรป

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยนเรศวร นาความเปลยนแปลงตอการใชประโยชนทดนในหลายดาน ซงมลกษณะคลายคลงกบกระบวนขยายตวของเมองโดยทวไป กลาวคอ จานวนประชากร สงปลกสราง การจราจร เพมขน อยางไรกตามประชากรสวนใหญเปนกลมนสตนกศกษา และอาคารเปนประเภทหอพกรวมทงบรการทตอบสนองกลมนสตนกศกษาเปนสวนใหญ, การใชประโยชนทดนแบบผสมผสาน เหนไดชดจากรปแบบกจกรรมทมความหลากหลาย, การขยายตวของกลมอาคารเปนยานกจกรรมตางๆ, การเชอมโยงพนทอยางทวถง โดยเฉพาะโครงขายถนนหนทาง, พนทเขยวและพนททางการเกษตรลดลง และถกแทนทดวยพนทกอสราง อยางไรกตามการเขาถงพนทกจกรรมบรการและสงอานวยความสะดวกยงไมเออประโยชนแกสญจรทางจกรยานและทางเดนเทา

นอกจากนผลการศกษายงสะทอนใหเหนขอจากดของการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน เนองจาก

หลายสาเหต ไดแก ความลาชาของการจดทาผงเมองรวมทยงไมครอบคลมทกพนท, ความไมพรอมของเจาหนาทและบคลากรของหนวยงานทองถน ในภารกจในการควบคมและบงคบใชกฎหมายผงเมอง, การทางานอยางไมบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของในพนท, การขาดความเขาใจในกระบวนการมสวนรวมในการวางผงเมอง, ความซาซอนของกฎระเบยบทเกยวของกบหลายหนวยงาน และกระบวนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเกดขนอยางกาวกระโดดเกนกวาศกยภาพการรบมอของหนวยงานทองถน

สาเหตอกประการททาใหการขยายตวของชมชนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรเปนไปอยางไรทศทาง คอ ความไมเปนผลในการบงคบใชแผนแมบททจดทาขนจากหลายหนวยงานในมหาวทยาลยนเรศวร ซงเปนบทเรยนทสะทอนใหปญหาในการพฒนาพนท เนองดวยหลายสาเหต ไดแก แนวทางในแผนแมบทฯ ไมครอบคลมการใชประโยชนทดนในทกประเดน, การขาดรายละเอยดในการนาแผนไปปฏบตใช, การเผยแพรแผนแมบทฯ สหนวยงานทเกยวของในพนทยงไมทวถง และการขาดการตดตามและประเมนผลการดาเนนตามแผนแมบท ขอจากดเหลานลวนเปนสาเหตททาใหการขบเคลอนแผนแมบทฯชะงก และไมสามารถควบคการใชประโยชนทดนไดอยางเหมาะสม

การขยายตวของเมองมหาวทยาลยสงผลตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนพนทโดยรอบมหาวทยาลยในหลายดาน ซงการบรหารจดการพนทดงกลาวตองอาศยทงกฎระเบยบในการกาหนดผงเมอง และการใชประโยชนพนทใหเหมาะสมเพอลดความขดแยงและหลกเลยงผลกระทบทอาจเกดแกชมชนโดยรอบ อกทงการกาหนดแผนแมบทเฉพาะพนทเปนอกกลไกสาคญทชวยกาหนดทศทางในการพฒนาพนทใหเออประโยชน และเสรมสรางคณภาพชวตทดแกนสตนกศกษา และผทอยอาศยในชมชนโดยรอบ การพฒนาใหไดมาซงศกยภาพดงกลาวตองอาศยความรวมมอจากทงหนวยงานทองถนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคมหาวทยาลย รวมทงความรวมมอจากทกคนในชมชน ซงขอเสนอและแนวทางทไดจากการศกษาในครงนจะนาเสนอในบทถดไป

51

บทท 5 ขอเสนอเเนะ เเละบทสรปสงทาย (Recommendations and Conclusion)

สาระสาคญในบท ประกอบดวย 5.1 ขอเสนอเเนะปรบปรงพฒนาการใชประโยชนทดนโดยรอบเมองมหาวทยาลยนเรศวร 5.2 ขอจากด เเละขอเสนอเเนะในการศกษา 5.3 บทสรปสงทาย

5.1 ขอเสนอเเนะปรบปรงพฒนาการใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวร

การศกษาน ช ใหเหนชดเจนวาผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย กรณศกษามหาวทยาลยนเรศวร นาไปสการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนหลายดาน ไดแก ความหนาแนน (Density) ของประชากรเพมขน, จานวนทพกอาศย, และอาคารรานคาหนาแนนขน, รวมทงปรมาณการจราจรทเพมสง; การใชประโยชนทดนแบบผสมผสาน (Mixed land use); การเกาะกลมเปนยานของกจกรรมตางๆ, การเชอมโยงพนททวถงยงขน อนเนองมาจากการพฒนาโครงขายถนน ซงทาใหการเขาถงพนทและกจกรรมการบรการสะดวกสบายยงขน, อยางไรกตามการสญจรทเปนมตรตอสงแวดลอม ไดแก ทางเทาและทางจกรยานเขาถงไดนอยลง, การขยายพนผวสงปลกสรางเกดขนอยางตอเนองและขยายวงกวาง พนทเพาะปลกสาหรบการเกษตรลดนอยลง

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลยในพนทศกษาเปนไปอยางไรทศทาง และนาความเปลยนแปลงมาสการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสมหลายดาน สาเหตหลกลวนแลวมาจากขอจากดในการบงคบใชประโยชนทดน และขอจากดของแผนพฒนาทเกยวของ ซงขอเสนอแนะทไดจากการศกษาครงน ผวจยจาแนกเปน 3 หลกการ ไดแก การปรบปรงและพฒนาระบบกายภาพของพนทศกษา (Environmental hardware) การพฒนาระบบทางสงคม (Environmental software) และการพฒนาระบบจตสานก (Environmental heartware) ซงตองดาเนนการรวมกนอยางบรณาการ เพอบรหารจดการการใชประโยชนทดนใหเหมาะสม และมประสทธภาพ

การปรบปรงพฒนาระบบกายภาพของพนทศกษา (Environmental hardware)

ผลกระทบจากการขยายเมองอยางไรทศทาง นาไปสการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในพนทศกษา อยางเหนไดชดเจน สาเหตหลกของปญหา คอ การขาดการบงคบใชผงเมองเนองจากขอจากดหลายประการ ซงกลไกการบงคบใชผวจยจะเสนอแนะในการพฒนาระบบสงคม (Environmental software) ผลการศกษาขอจากดของผงเมองรวม โดยเฉพาะดานการใชประโยชนทดน รวมทงแผนพฒนาทเกยวของในพนท นนคอ แผนแมบทมหาวทยาลย จะเหนปญหาลกษณะคลายคลง อย 3 ประเดน

52

ประการแรก คอ การวางผงการใชประโยชนทดนในพนทตาบลทาโพธ และการวางแผนแมบทของมหาวทยาลยยงเนนการใชประโยชนทดน (Land use planning) โดยมองขามการใชประโยชนของพนนา (Water use planning) ซงเปนองคประกอบหลกของพนททางการเกษตร เปนโครงสรางเมอง และการตงถนฐานของชมชนทาโพธดงเดมอาศยโครงขายของคคลองธรรมชาต อกทงยงเปนพนทจดสรรเพอการเพาะปลก โดยมระบบคลองชลประทานรองรบ การวางผงประโยชนการใชท ดนจงไมใชเพยงเครองมอในการควบคม การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนใหเหมาะสมหรอเลยงความขดแยงในทดนแตละประเภท แตควรพจารณาถงผลกระทบทอาจกอใหเกดความเสยหายแกระบบระบายนาตามธรรมชาต (Natural drainage system) เปนสาคญ เปนทนาเสยใจทการตดสนใจเลอกทาเลทตงสาหรบสรางเมองมหาวทยาลย หรอเมองใหมลงเอยทพนทชมนา ทงหนองออ ทตงของมหาวทยาลยนเรศวร ทงทะเลแกว มหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม หนองงเหา สนามบนสวรรณภม คอ ตวอยางบางสวนของขวความเจรญทนามาซงความสญเสยของพนทรองรบนาตามธรรมชาต และนามาซงปญหานาทวมนาขงอยางทหลกเลยงไดยาก

ประการทสอง คอ ผงการใชประโยชนทดนตาบลทาโพธ เนนการพฒนาโครงสรางพนฐานทางถนน

เพอรองรบการสญจรทางรถเปนหลก ไมไดออกแบบวางผงรองรบระบบสญจรทางเทาหรอทางจกรยาน แมวาแผนแมบทฯ มหาวทยาลยนเรศวรจะสะทอนแนวคดการสญจรทางเทาและทางจกรยาน อยางไรกตาม แผนดงกลาวไมไดขบเคลอนและดาเนนการ อกทงยงครอบคลมเฉพาะพนทภายในมหาวทยาลย โดยไมไดวางแผนเชอมโยงกบโครงขายการคมนาคมของพนทโดยรอบ สภาพแวดลอมทเออประโยชนแกการเดนเทาและการปนจกรยานไมเพยงแตลดภาวะโลกรอน ลดพลงงานในการเดนทาง ลดมลภาวะทางอากาศ สงเสรมสขภาพผสญจร อกทงยงเสรมสรางความสมพนธระหวางคนกบพนทใหแนนแฟนยงขน และทสาคญยงชวยสรางบรรยากาศแหงการเรยนร และขบเคลอนสมหาวทยาลยสเขยวไดอยางเปนรปธรรม

ประการทสาม คอ การขาดภาพรวมความเชอมโยงในการพฒนาพนท เปนอกขอจากดในการจดการ

ผลกระทบของเมองมหาวทยาลย ซงสะทอนใหเหนการขาดการบรณการในการวางผง และวางแผนพฒนาพนทรวมกนระหวางทกภาคสวนทเกยวของ ปจจบนแผนตางๆ จดทาขนในลกษณะตางหนวยงานตางดาเนนการ ในลกษณะทเบดเสรจสมบรณในองคกร (Comprehensive) โดยขาดความเชอมโยงการทางานรวมกบหนวยงานอน การดาเนนงานจงไมสะทอนการบรหารจดการพนทในภาพรวม นอกจากนกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวนในพนทยงไมเชอมโยงในกระบวนการจดทาแผน (ทงกอน ระหวาง และหลงการดาเนนการตามแผน) จงยากทจะขบเคลอนแผนพฒนาตางๆ ใหสมฤทธผลในระยะยาว

ดงนนผงการใชประโยชนทดนและแผนพฒนาพนทจะเหมาะสมและมประสทธภาพสงสด ตองคานงถง

รากเหงาและบรบทในแตละพนทเปนสาคญ เพอหลกเลยงความขดแยงและผลกระทบทไมเหมาะสม โดยอาศยกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนในชมชน ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคมหาวทยาลย และภาคชมชน เพอบรหารจดการการใชประโยชนทดน พฒนาพนทอยางบรณาการและกระบวนการมสวนรวม ซงเปนหวใจสาคญในการพฒนาระบบกายภาพ โดยเฉพาะพนทรอยตอระหวางพนทมหาวทยาลย และพนทชมชนโดยรอบ

53

☺ การปรบปรงระบบกายภาพของพนทศกษาอยางบรณาการ ตองคานงถงบรบทเดมของพนท โดยใหความสาคญกบ 3 ประเดนขางตน ไดแก การบรณาการการใชประโยชนทดนโดยพจารณารวมกบการใชประโยชนพนนา การบรณาการการใชประโยชนทดนโดยเชอมโยงกบโครงขายการคมนาคมทเปนมตรตอสภาพแวดลอม การสงเสรมกระบวนการมสวนรวมในการจดทาผง และแผนพฒนาทเกยวของในพนทจากภาคมหาวทยาลย ภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน

การปรบปรงพฒนาระบบสงคม (Environmental software) จากการศกษาสะทอนใหเหนขอจากดขององคประกอบในระบบสงคมทเปนอปสรรคในการบงคบใชผง

การใชประโยชนทดน รวมทงขอจากดในการดาเนนการตามแผนแมบทฯ มหาวทยาลยนเรศวร การวางแผนทางกายภาพอยางบรณาการไมเพยงพอตอการบรหารจดการผลกระทบจากขวความเจรญมหาวทยาลย ดงนนการพฒนากลไกทางสงคมใหเปนเครองมอในการขบเคลอนใหเกดกระบวนการมสวนรวม ซงเปนแนวทางสาคญทตองดาเนนการรวมกน ประการแรก คอ การพฒนาและเผยแพรขอมลทเกยวของ ประการทสอง คอ การเพมและพฒนาขดความสามารถดานการผงเมอง และประการสดทาย คอ การเพมประสทธภาพกระบวนมสวนรวมในกระบวนการจดทาผงเมอง และการจดทาแผนพฒนาพนท โดยสงเสรมกจกรรมการมสวนรวมในการพฒนาพนทใหเกดขนอยางตอเนอง ☺ การพฒนาและเผยแพรขอมลทเกยวของ

ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย และการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบ รวมทงปญหาสงเเวดลอมเกดขนเเละสมพนธกนทงระบบ ซงไมใชเรองงายในการบรหารจดการ จงตองอาศยความเขาใจในองครวม ความรวมมอในการเเกปญหาตองอาศยการบรณาการองคความรจากหลากหลายสาขา ดงนนการนาเสนอขอมลตองเเสดงความเชอมโยงในภาพรวมใหชดเจน เเละควรเนนผลกระทบ การเปลยนแปลง รวมทงปญหาสงเเวดลอมทกาลงเกดขนในพนท โดยการใหชมชนมสวนรวมในการจดลาดบความเรงดวนของปญหา (Setting problem priorities) เพอวางเเผนเเกไขปรบปรงไดอยางเหมาะสมเเละสอดคลองกบสถานการณจรงมากทสด การเตรยมขอมลพนฐานดานสงเเวดลอม (Preparation of Basic Overview Information) จงเปนเครองมอสาคญ การจดกจกรรมดานสงเเวดลอมตองอาศยการทางานรวมกนระหวางองคการบรหารสวนตาบล ผรสภาพปญหาครอบคลมทกพนทในชมชน รวมกบมหาวทยาลยนเรศวรซงเปนหนวยงานหลกในการใหคาเเนะนาปรกษา เเละบรการดานวชาการเเกชมชน ตองดาเนนงานรวมกน ทงนการเพมศกยภาพของสถาบน (Enhancing institutional capacities) โดยเฉพาะดานการวางเเผนจดการสภาพเเวด- ลอม (EMP: Environmental Management Planning) ตองเปนภารกจพเศษสาหรบหนวยงานทงสอง ภาคสวนทตองทารวมกนอยางตอเนอง

☺ การเพมเเละพฒนาขดความสามารถในการผงเมอง และการบรหารจดการสภาพเเวดลอม (Enhanced Managerial Capacities for EPM: Environmental Planning and Management) เปนกระบวนการสาคญสาหรบหนวยงานทเกยวของทกภาคสวน เพอเพมประสทธภาพในการดาเนนงานรวมกน ผศกษาจงเหนความจาเปนในการนาเเนวทางปฏบตในการเพมความเขาใจดานการผงเมอง การบงคบใชและ

54

ปฏบตตามผงการใชประโยชนทดน รวมทงการพฒนาศกยภาพการจดการสภาพเเวดลอมตามขอเสนอเเนะของ United Development Program คอ ตองสรางเครอขายความรวมมอระหวางหลายภาคสวน (Strengthening Cross-sectoral and Inter-institutional Coordination) สรางการกระบวนการตดสนใจรวมกน (Institutionalising Broad-based Participatory Approaches to Decision-Making) การสรางความรวมมอระหวางสถาบนโดยเนนหนวยงานทองถน เเละมหาวทยาลยในพนทเปนเเกน การทางานภายใตขอบเขตเดมตองเปลยนใหเชอมโยงในระบบทกวางขน เเละควรมการวางเเผนการจดการสภาพเเวดลอมโดยรอบมหาวทยาลยรวมกน

☺ การเพมประสทธภาพกระบวนการมสวนรวมในการวางแผนและจดการการใชประโยชนทดน การมสวนรวมของทกภาคสวน (Involvement of stakeholders) เปนกลไกสาคญในการจดการผลกระทบจากเมองมหาวทยาลย และการเปลยนแปลงการใชประโยชน ทงนตองอาศยการมสวนรวม ของภาครฐ: องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ หนวยงานทเกยวของภาครฐ, ภาคมหาวทยาลย: บคคลากร นสตนกศกษา เจาหนาททเกยวของ, ภาคเอกชน: ผประกอบการ รานคาในพนท; และภาคชมชน: ชาวบาน ผประกอบการ เเละผอยอาศย หรอทางานในพนท ขนตอนสาคญของกระบวนการมสวนรวมอนดบเเรก คอ การระบผมสวนไดสวนเสยใหครบ (Identify stakeholders) เพอใหความมนใจวาทกภาคสวนมสวนรวมใน การกาหนด วางเเผนการใชประโยชนทดน ตลอดจนสามารถนาไปปฏบต เเละประเมนผลได ขณะทภาคมหาวทยาลยเองตองทบทวนเเผนเเมบทมหาวทยาลย โดยไมจากดอยเฉพาะในอาณาเขตสถาบน เเตตองคานงถงความเชอมโยงกบการใชประโยชนพนทโดยรอบดวย มหาวทยาลยตองเเสดงเจตนารมยการมสวนรวมในการจดทาผงเมองรวมเฉพาะ เเละตองเปนกาลงหลกในการเเสดงจดยนในการกาหนดควบคมกจกรรมทไมเหมาะสมเพอลดความขดเเยงของการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสมกบบรบทของมหาวทยาลย โดยเปดโอกาสใหทกภาคสวนมสวนรวมในการเเสดงความคดเหน เเละมสวนรวมในการวางเเผนตงเเตระยะเรมตน การนาเเผนไปปฏบตใชจะมประสทธภาพมากขน เเละไดรบความรวมมอเเละการยอมรบจากทกภาคสวน ขนตอนทสาคญเเละจาเปนอกประการ คอ การพฒนาขดความสามารถในการวางเเผนจดการสภาพเเวดลอมเเกทกภาคสวนทเกยวของ เพอเพมศกยภาพในการตดสนใจ ซงสามารถทาได 3 เเนวทาง เเนวทางเเรก คอ การพฒนาศกยภาพดานการผงเมอง สาหรบผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวนในพนท โดยเฉพาะการพฒนาดานบคคลากร ซงมหาวทยาลยนเรศวรตองทบทวนบทบาทเเละใหความสาคญตอการบรการวชาการ โดยเฉพาะการใหขอมล การใหคาปรกษา อกทงความรวมมอในการชวยเหลอดานบคคลากรเเละผเชยวชาญสาหรบหนวยงานทองถน เพอรวมวางเเผน เเละเเกไขปญหาอยางเหมาะสม เเละมประสทธภาพยงขน เเนวทางทสอง คอ การพฒนาเเบบบรณาการโดยอาศย ความรวมมอระหวางตางหนวยงาน (Cross-sectoral participatory approaches) เเละเเนวทางทสาม คอ การพฒนาศกยภาพโดยอาศยความรวมมอจากหนวยงานภายนอกพนท (Strengthening inter-communities coordination) ตวอยางสาคญคอ การสรางเครอขายระหวางเมองมหาวทยาลยในภมภาคอนๆ (Networking among university towns) กระบวนการทงสามไมเพยงเเตเปนเครองมอชวยในการพฒนาศกยภาพใน การตดสนใจ เเตยงเปดโอกาสใหเเลกเปลยนความร ประสบการณ เเละทรพยากรบคคล ในการจดการสภาพเเวด ลอมรอบมหาวทยาลย ขอเสนอทงหมดขางตนเปนจดเรมตนทสาคญ เพอใหนามาซงเเผนเเละยทธศาสตรสาหรบจดการสภาพเเวดลอม (Coordination of environmental strategies) ซงเปนกลไกสาคญในการจดการพนท

55

โดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรโดยใชการมสวนรวมเปนฟนเฟองในการควบคมการใชประโยชนทดนอยางเหมาะสม มประสทธภาพ เเละเกดประโยชนสงสดสาหรบชมชนทกภาคสวนในอนาคต

นอกจากนควรสงเสรมกจกรรมการมสวนรวมแกนสตนกศกษาและผอยอาศยในชมชน โดยเฉพาะการ

กระตนใหภาคชมชนในพนทมสวนรวมในกระบวนการคดรเรมดวยตนเองใหมากขน เพราะเปนกลมทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยในระยะยาว นอกจากนควรสงเสรมกจกรรมการมสวนรวมใหเกดขนในกลมนสตนกศกษา แมวานกศกษาจะเปนกลมประชากรแฝงทอยอาศยชวคราวในพนท หากแตเปนผมสวนเกยวของและไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบมหาวทยาลยโดยตรงเชนกน ดงนนจงตองสรางเสรมเเละผลกดนกจกรรมการมสวนรวมใหเกดขนระหวางทกภาคสวน รปเเบบกจกรรมเชงปฏบตการสาหรบวางเเผนเเละจดการสภาพเเวดลอม (Community Workshop in Environmental Planning and Management) เปนทางเลอกทนาสนใจ แนวทางทนาสนใจ คอ การวางเเผนพฒนาพนทรวมกนระหวางภาคมหาวทยาลย เเละองคการปกครองสวนทองถน เพอผลกดนใหกระบวนมสวนรวมเกดขนเเละดาเนนงานอยางตอเนอง

ขอเสนอเเนะในการพฒนาระบบจตสานก (Environmental heartware) แนวทางสดทายในการบรหารจดการการใชประโยชนทดนพนทโดยรอบมหาวทยาลยใหประสบ

ความสาเรจในระยะยาว คอ การสรางและพฒนาจตสานกความรบผดชอบตอสาธารณะสวนรวม ตอใหผงและแผนพฒนาสมบรณเหมาะสม หรอมการบงคบใชอยางไร หากไมไดรบความรวมมอจากผทอยอาศยทกภาคสวนในชมชน การจดการผลกระทบจากการขยายตวอยางไรทศทางของเมองมหาวทยาลยคงสาเรจไดยาก ดงนนการสรางจตสานกใหเกดขนจากภายในจงเปนแนวทางขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงทสาคญ

☺ การสรางเสรมจตสานกตอสาธารณะสวนรวม

ผศกษามองวาสภาวะของประชากรเเฝงทอยอาศยชวคราวในพนทศกษา ไมใชอปสรรคในการมสวนรวมจดการผลกระทบการเปลยนแปลงของสภาพเเวดลอม และการใชประโยชนพนทโดยรอบมหาวทยาลย ตรงกนขามกลมคนเหลานตองไดรบการสงเสรมใหมสวนรวมมากยงขนเปนพเศษ เพอเสรมสรางความรสกเปนสวนหนงของชมชนในพนท ซงสามารถเชอมโยงกบกระบวนการเรยนการสอนในมหาวทยาลย เพราะไมเพยงเเตเปดโอกาสใหนสตไดนาความรทางวชาการมาประยกตปฏบตใชเพอบรการเเกชมชนไดอยางเปนรปธรรมเเละเกดประโยชนสงสด เเตสงทสาคญกวานนคอ การไดสมผสเเละเรยนรการทางานเพอสงคมเเละสาธารณะ สงเหลานเปนบทบาททมหาวทยาลยควรจะปลกฝงใหเกดขนกบปญญาชนในอนาคตของชาต

สงสาคญอกประการทตองทาความเขาใจรวมกน คอ ผลกระทบทเกดขนจากขวความเจรญของเมองมหาวทยาลย ไมไดถกจากดในรวมหาวทยาลยเทานน เเตนาความเปลยนแปลงแกพนทเเละชมชนโดยรอบทงระบบ กระบวนการดงกลาวเกดขนอยางรวดเรวและตอเนอง จงไมใชเรองงายสาหรบหนวยงานใดหนวยงานหนงในการบรหารจดการ ดงนนความรวมมอระหวางทกภาคสวนทเกยวของจงเปนหวใจสาคญในการกาหนด

56

ทศทางการเตบโตของชมชนรวมกน การสรางเปาประสงครวมกนในระดบสาธารณะ (Building broad-based consensus on issue-specific objectives and strategies) เปนเครองมอในการสรางขอตกลงเเละประสานกลยทธรวมกน (Coordination of environmental management strategies) ในการดาเนนงานตามผงและแผนการใชประโยชนในอนาคตใหเปนไปอยางเหมาะสม

5.2 ขอจากด เเละขอเสนอะเเนะในการศกษา ขอจากดในการศกษาครงนม 4 ประการ ซงจะขออธบายควบคไปพรอมกบขอเสนอเเนะในการศกษา ขอจากดประการเเรก เนองจากขอมลและแผนทภมศาสนสารสนเทศ Geographic Information System (GIS) มขอจากดในการเขาถง อกทงขอมลของพนทศกษายงไมไดรบการพฒนาและเผยแพรอยางเปดกวาง ประกอบกบขอจากดในการจดหาทปรกษาผเชยวชาญวเคราะหขอมล GIS ดานน อกทงคาใชจายในการวเคราะหเปรยบเทยบขอมลตองอาศยคาใชจายสง และใชเวลามาก ผวจยจงตองอาศยแหลงขอมลในลกษณะอนๆเทาทมอย ประกอบการศกษาเปรยบเทยบเพออธบายลกษณะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเชงกายภาพ โดยรวบรวมแผนทรงวด มาตรฐานสวนตางๆ ประกอบกบแผนททางอากาศ ทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของในพนทศกษา เปนเอกสารหลกในการเปรยบเทยบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน โดยพจารณาประกอบกบภาพถายในอดต รวมทงขอมลเชงสถต และความคดเหนจากผทอาศยอยในพนทศกษา หากมขอมลเพมเตม อาจทาใหผลการศกษามความชดเจน หรอแตกตางในรายละเอยดได

ขอจากดทสอง ในพนทศกษาประกอบไปดวยประชากรเเฝงเปนจานวนมาก ขอมลในทะเบยนราษฎรจงไมสะทอนจานวนประชากรทเเทจรง ดงนนจานวนประชากรในพนทศกษาจงเปนเพยงการประมาณการณ นอกจากนกลมประชากร นสตนกศกษาในพนท ยงมการเปลยนแปลง มอตราการยายเขายายออกบอย ดงนนขอมลทไดจากกลมนสตนกศกษาจงสะทอนความเปลยนเเปลงเพยงในชวงระยะเวลาหนง เเมวาขอมลทไดจากการสมภาษณพดคยจะมาจากคนหลากหลายกลม อยางไรกจากผใหขอมลทงหมด 136 คน ยงเปนเพยงจานวนทนอย เมอเทยบกบผทอยอาศยในพนทศกษา ดงนนหากเพมปรมาณ หรอเปลยนผใหขอมลจากกลมอนๆ ขอคนพบเเละผลการศกษาอาจจะมความเเตกตางออกไป ดงนนการเกบขอมลในพนทควรทาอยางสมาเสมอเเละตอเนอง ขอจากดทสาม ในลกษณะคลายกนกบขอจากดขางตน การศกษาครงนระบพนทโดยรอบมหาวทยาลยนเรศวรเปนกรณศกษาเพยงเเหงเดยว ดงนนผลการศกษาจงไมสามารถอธบายปรากฏการณการเปลยนเเปลงสภาพเเวดลอมโดยรอบเมองมหาวทยาลยในพนทอนๆได อยางไรกตามกรอบเเนวคดเเละกรอบการวเคราะหการศกษาในครงน สามารถนาไปประยกตใชสาหรบพนทรอบมหาวทยาลยอนๆ ทมบรบทคลายคลงไดในเบองตน ดงนนกรณศกษาสภาพเเวดลอมของชมชนเมองมหาวทยาลยในพนทอนๆควรไดรบการสนบสนน เพอตอยอด เเละขยายผลการศกษาในประเดนดงกลาวใหสมบรณยงขน

57

ขอจากดทส คอ การดาเนนการศกษาในครงน อยภายใตกรอบขอจากดดานระยะเวลา ดงนนผลจากการศกษาจงออกมาเปนเพยงขอมล เเละขอเสนอเเนะทางวชาการ ซงจะเปนประโยชนกตอเมอหนวยงานหรอผทเกยวของนาไปประยกตปฏบตใช ในทางตรงกนขามผลทไดจากการศกษาเเละขอเสนอเเนะจะกลายเปนเพยงกองกระดาษรองรบฝนบนชนหนงสอ หากไมไดนาไปเผยเเพร หรอนาไปดาเนนการใหเกดขนจรง ดงนนสาหรบการศกษาในครงตอไปควรวางเเผนกรอบการดาเนนการศกษา เเละกรอบงบประมาณใหครอบคลมไปถงขนตอนการนาเอาผลการศกษาเเละขอเสนอเเนะไปปฏบตใชในพนทจรงจะเปนประโยชนยงขน

5.3 บทสรป

ขอมลจากการศกษาครงนสะทอนใหเหนผลกระทบจากการขยายตวของเมองประเภทเมองมหาวทยาลย นาไปสการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนใน 8 ดานหลก ในลกษณะคลายกบผลกระทบจากกระบวนการขยายตวของเมอง (Urbanisation) โดยทวไป ผลกระทบจากการขยายตวของเมองมหาวทยาลย กรณมหาวทยาลยนเรศวร นาไปสการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยรอบใน 2 ลกษณะใหญ

ลกษณะแรก คอ การเพมขน ของความหนาแนน การผสมผสานการใชประโยชนทดน ความเปนกลมเปนกอน และการเชอมโยงระหวางพนท

-การเพมความหนาแนน (Increase in density) ของจานวนประชากรทเหนชดเจนจากสถตจานวนประชากรทเพมขน โดยเฉพาะกลมนสตนกศกษา ทอยอาศยหนาแนนในพนทโดยรอบ ในลกษณะทเรยกวา “Studentification” และมการเพมความหนาแนนของทอยอาศย อาคาร รานคา สงปลกสราง และบรการตางๆ ทงทเออและไมเออประโยชนแกการดาเนนชวตของนสตนกศกษา ยนยนจากภาพถายทางอากาศ และขอมลการขออนญาตปลกสรางอาคารในพนทศกษา คอ หลกฐานทปรากฏชด จานวนประชากร และกจกรรมตางๆทเกดขน นาไปสการเพมขนของปรมาณการจราจร การเปลยนแปลง

-การใชประโยชนทดนโดยผสมผสานมากขน (Mixed land use) จากเดมทพนทสวนใหญใชสาหรบทาการเกษตร เปลยนแปลงเปนอาคารประเภทตางๆ ทงทพกอาศย อาคารพาณชย รวมทงกจกรรมการบรการทเกดขนหลากหลาย สะทอนใหเหนการใชประโยชนทดนแบบผสมผสาน

-การใชประโยชนทดนเปนกลมเปนกอนยงขน (Clustering) ความเปนยานปรากฏชดเจนขน อาทเชน ยานทหอพก ยานการคา ยานตลาด ยานรานหนงสอ และอนๆ ซงสวนเกาะกลมตามโครงขายถนนสายหลก รวมทงตลาดชวคราวทเกดขนตามพนทวางสาธารณะ โดยการรวมกลมพอคาแมคา ในลกษณะคลายคลงกบ แผงลอยรานคาชวคราว (Informal sector) ในพนทเมอง

-การเกดความเชอมโยงการใชประโยชนทดนเพมขน (Connection) หลกฐานทปรากฏชด จากการเปรยบเทยบภาพถายทางอากาศ และสถตการกอสรางถนนของหนวยงานทองถน สะทอนใหเหน การเพมขนของโครงขายถนน หนทาง ทเชอมโยงการเขาถงของกจกรรมในพนทไดอยางชดเจน ประการทหา คอ การเพมพนทของสงปลกสราง (Built-up area) ครอบคลมทงถนน สงปลกสราง และพนทดาดแขงอนๆ ดงทปรากฏในภาพถายทางอากาศ แสดงขอบเขตพนทชมชนในพนทศกษาทขยายตวอยางตอเนอง

58

-การเขาถงและใชประโยชนทดนไดมากขน (More accessible) การพฒนาโครงขายถนนคอหลกฐานสนบสนน อยางไรกตามคณภาพของเสนทางสญจรและการเขาถงยงไมสงเสรมความปลอดภยสาหรบคนทกกลม

ลกษณะทสอง คอ การลดจานวนลง ของพนทสเขยว พนทเพาะปลก รวมทงพนทรองรบนาตาม

ธรรมชาต -พนทสเขยวลดปรมาณลงอยางเหนไดชด (Reduction of green spaces) การลดจานวนลงของพนท

ทาการเกษตร และพนทนาทถกคกคามจากอาคารประเภทหอพก อาคารพาณชย รวมทงบานจดสรรเกดขนอยางตอเนองและขยายวงกวางมากขนเรอยๆ การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมดงกลาวนาไปสปญหาเรองแมลง และสงผลโดยตรงตอการสญเสยพนทรองรบนาตามธรรมชาต จนนาไปสปญหานาทวมขงในหลายพนท เนองจากการระบายไมทนโดยเฉพาะในชวงทฝนตก

-การเขาถงไดจากทางเทา/ ทางจกรยาน (Non-motorised accessibility) สงทนาสนใจอกประการ คอ แมวากระบวนการขยายตวของเมองจะนาไปสการเชอมโยงพนทใหเขาถง

ไดมากยงขน แตโครงขายการคมนาคมรองรบการสญจรทางรถยนต และรถจกรยานยนตเปนหลก การเขาถงโดยทางเดนเทา และทางจกรยาน (Non-motorised accessibility) ทปรากฏในการศกษาครงนจงลดนอยลง และอาจไมใชผลพลอยไดจากการขยายตวของเมองหากไมไดรบการวางผงแมบทคมนาคมตงแตเรมแรก ดงทปรากฏในพนทศกษา ดงนนการวางผงแมบทของสถาบนการศกษาควรใหความสาคญกบระบบการสญจรทเปนมตรตอธรรมชาต โดยเชอมโยงโครงขายการคมนาคมทงภายในและภายนอกสถาบน

ผลการศกษาในครงนยงสะทอนใหเหนขอจากดทเปนอปสรรคตอการบงคบใชผงการใชประโยชนทดน ซงนาไปสความขดแยงของการใชประโยชนทดน ไดแก ความลาชาของการจดทาผงเมองรวมทยงไมครอบคลมทกพนท ความไมพรอมของเจาหนาทและบคลากรของหนวยงานทองถน การขาดการบรณาการในการทางาน การขาดความเขาใจกระบวนการมสวนรวมในการวางผงเมอง ความซาซอนของกฎระเบยบทเกยวของกบหลายหนวยงาน รวมทงกระบวนการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขนอยางรวดเรว นอกจากนแลวการขบเคลอนและดาเนนงานตามแผนแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมทไมสมฤทธผล เปนอกบทเรยนทสะทอนขอบกพรองของการขบเคลอนนโยบายสการปฏบต อนเนองมาจากหลายสาเหต ไดแก แนวทางในแผนแมบทฯ ยงไมครอบคลมการใชประโยชนทดนทกประเภท การขาดรายละเอยดในกระบวนการนาไปใช การเผยแพรแผนแมบทฯไมทวถง และขาดการตดตามประเมนผล

59

แผนภาพท 5.1: สรปผลการศกษา

-ความหนาแนน (Density)

-การผสมผสานการใชประโยชนทดน (Mixed)

-การเกาะเปนกลมเปนกอน (Clustering)

-ความเชอมโยง (Connection)

-พนผวสงปลกสราง (Impervious surface)

-การเขาถง (Accessibility)

ผลกระทบการขยายตวของเมองมหาวทยาลยตอการใชประโยชนทดน

ปญหาและขอจากด ดานผงการใชประโยชนทดนตาบลทาโพธ

เพมขน

-พนทสเขยว (Green space)

-พนทรองรบนา (Retaining areas)

-การเขาถงไดจากทางเทา/ ทางจกรยาน

(Non-motorised accessibility)

ลดลง

-ความลาชาในการจดทาผงเมอง

-ความไมพรอมของบคลากรดานผงเมอง

-การขาดการบรณาการในการทางาน

-ความไมเขาใจกระบวนการมสวนรวมการวางผงเมอง

-ความซบซอนของกฎระเบยบทเกยวของกบหลายหนวยงาน

-การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเกดขนอยางรวดเรว

ขอจากดของ ผงแมบทภมสถาปตยกรรม ผงเมองและการ

จดการสงแวดลอมโดยรอบ ม.นเรศวร

-แผนแมบทไมครอบคลมการใชประโยชนทดน

ในภาพรวม

-การขาดรายละเอยดในการนาแผนไปปฏบต

-การขาดการตดตามและประเมนผล

การปรบปรงพฒนาระบบสงคม

(Environmental Software)

-การพฒนาเผยแพรขอมลทเกยวของ

-การเพมและพฒนาขดความสามารถในการผงเมอง

-การเพมประสทธภาพกระบวนการมสวนรวม

การปรบปรงพฒนาระบบจตสานก

(Environmental Heartware)

การสรางเสรมจตสานกตอสาธารณะสวนรวม

การปรบปรงพฒนาระบบกลไกทางกายภาพ (Environmental Hardware) อยางบรณาการ โดยคานงถง

บรบทเดมของพนท, การใชประโยชนพนดนและพนนา, เชอมโยงโครงขายการสญจรทเปนมตรตอสภาพแวดลอม, และความเชอมโยงในภาพรวม

เเนวทางเเละขอเสนอเเนะ

ในการจดการการใชประโยชนทดนพนทโดยรอบมหาวทยาลย

60

สาหรบแนวทางและขอเสนอแนะในการจดการการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทโดยรอบมหาวทยาลย ตองความรวมมอจากทกภาคสวน ทงหนวยงานภาครฐ ภาคมหาวทยาลย ภาคเอกชน เเละภาคชมชน โดยอาศยแนวทางการพฒนาพนทครอบคลม 3 ระบบ ไดเเก การปรบปรงพฒนาระบบทางกายภาพของพนทศกษาอยางบรณาการ (Environmental hardware) ควบคไปกบการพฒนาระบบสงคม (Environmental software) ในการพฒนาและเผยแพรขอมลทถกตอง การพฒนาศกยภาพบคคลการดานการผงเมอง ประกอบกบการสงเสรมกระบวนการมสวนรวม เเละแนวทางสดทาย คอ การพฒนาระบบจตสานก (Environmental heartware) โดยสรางเสรมจตสานกตอสาธารณะสวนรวมแกผทอยอาศยในชมชนทกภาคสวน (ดงแสดงในแผนภาพท 5.1)

แมวาการศกษาครงนจะสะทอนใหเหนผลกระทบดานลบ และสภาพแวดลอมทไมพงปรารถนาจากการ

ขยายตวอยางไรทศทางของเมองมหาวทยาลยหลายประการ อยางไรกตามผวจยเหนศกยภาพและโอกาสในการเพมและพฒนาบทบาทการมสวนรวมของมหาวทยาลยเพอขบเคลอนการใชประโยชนทดนและการจดการสภาพแวดลอมโดยรอบอยางเหมาะสม เนองดวยมความพรอมและศกยภาพดานวชาการ ดานทรพยากรมนษย จากหลากหลายสาขาวชา โดยบรณาการการทางานรวมกบหนวยงานทเกยวของทกภาคสวน เพอพฒนาเมองมหาวทยาลยใหนาอยอยางยงยนในระยะยาว

61

เอกสารอางอง

(References) กองอาคารสถานท มหาวทยาลยนเรศวร. (2554). ปรมาณจกรยานยนตเปนยานพาหนะหลกทนสตนกศกษา

และบคลากรใชในมหาวทยาลย. พษณโลก: มหาวทยาลยนเรศวร. เทศบาลจงหวดพษณโลก. (2553). ขอมลจากงานทะเบยนราษฎร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ปพ.ศ.

2553. พษณโลก: งานทะเบยนราษฎรเทศบาลจงหวดพษณโลก. นพนธ วเชยรนอย. (2552). การผงเมองและการใชประโยชนทดนในประเทศไทย. วารสารกรมโยธาธการและ

ผงเมอง, 29 (3), 27-38.

บญชย เเซโงว. (2543). แนวทางการพฒนาพนทชานเมองดานตะวนตกเฉยงใตของเมองพษณโลกเพอการขยายตวของมหาวทยาลยนเรศวร. วทยานพนธมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

สานกงานโยธาธการและผงเมอง จงหวดพษณโลก. (2547). ผงเมองรวมจงหวดพษณโลก ฉบบท 419 ป พ.ศ.2542-พ.ศ.2547. พษณโลก: สานกงานโยธาธการและผงเมอง.

สภาวด บญยฉตร, บณฑร ชนสทธ และสรตน ชมจตต. (2543). เเนวทางในการกาหนดรปเเบบเมองมหาวทยาลยของประเทศไทย. กรงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร.

ศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ ภาคเหนอตอนลาง. (2550). ขอมลจากดาวเทยม Quick bird. พษณโลก: มหาวทยาลยนเรศวร.

ศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร. (2547). รายงานสรปเเผนแมบท ภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก มหาวทยาลยนเรศวร. พษณโลก: รตนสวรรณการพมพ 3.

ศนยวจยสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร. (2548). รายงานสรปแผนแมบท ภมสถาปตยกรรม ผงเมอง และการจดการสงแวดลอมรอบมหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก. พษณโลก: มหาวทยาลยนเรศวร.

องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ. (2553 ก). การใชประโยชนทดนตามแผนผงกาหนดในผงเมองรวมเมองพษณโลก พ.ศ. 2553. พษณโลก: ฝายโยธา.

องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ. (2553 ข). ขอมลรายการขออนญาตกอสราง อาคาร ตงแตป 2543 – จนถงเดอนกรกฎาคม 2554. พษณโลก: งานผงเมองและควบคมอาคาร.

องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ. (2553 ค). บญชแสดงถนนคอนกรตเสรมใยเหลก ตาบลทาโพธ (หมท 7, 8 และ 9) ระหวางป 2548-2551. พษณโลก: งานผงเมองและควบคมอาคาร.

องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ. (2553 ง). แผนพฒนาสามป (พ.ศ.2554-2556) องคการบรหารสวนตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก. พษณโลก: งานนโยบายและแผน สานกปลดองคการบรหารสวนตาบล.

62

เทศบาลจงหวดพษณโลก. (2553). ขอมลจากงานทะเบยนราษฎร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ปพ.ศ.

2553. พษณโลก: งานทะเบยนราษฎรเทศบาลจงหวดพษณโลก. Ayal, E. B. (1992). Thailand’s development: the role of Bangkok. Pacific Affairs, 65(3), 353-367. Ehinmowo, A.A. and Eludoyin, O.M. (2010). Department of Geography and Planning

Sciences. Adekunle Ajasin University, Akungba-Akoko, Nigeria. Retrieved September 11, 2010, http://www.academicjournals.org/ijsa

Forum for the Future. (2007). Action for a Sustainable World. United of Kingdom: The Sustainable Cities Index. Retrieved August 21, 2010, from http://www.forumforthe future.org.uk

Francois, Perroux. (1995). Concept of A Growth Pole. United of Kingdom: n.p. Hill, M. (2003). Rural Settlement and the Urban Impact on the Countryside. United of

Kingdom: Gray Publishing. McGee, T. G. (1991). The emergence of desakota regions in Asia: expanding a hypothesis.

United of American: University of Hawaii. Pennsylvania University. (2010). Terrific economic and social assets. United of American:

Pennsylvania University Phipps, M. and Ames, M. (2007). The impacts of students on residential community:

Workshop on 4 April 2007 in an annual conference of the Association of Directors of University Estates in 2007 at the University of Bath. Retrieved June 17, 2009, from http://www.bath.ac.uk/estates/aude/Studentification%20 Workshop.ppt

Smith, D. P. (2005). Studentfication: the gentrification factory. United of Kingdom: Rout ledge.

Smith, D.P. (2007). The politics of Studentfication and unbalanced urban populations in the United Kingdom. United of Kingdom: Working paper. Retrieved June 17, 2009, from http://www.towngownworld.com/images/smith_working_paper_ unblance_nov2007.doc

The Pennsylvania Economy League and Central Division. (2006). The Economic Impact of Shared Services in Pennsylvania and an Examination of Shared Service Delivery in Selected Counties. United States: Pennsylvania Economy League.

Todd, Litman. (2011). Planning Principles and Practices Victoria Transport Policy Institute Municipalities. United of Kingdom: Issues PA takes a close look.

Witherick, M. & Adams, K. (2006). Contemporary Case Studies: Cities and Urbanisation. United of Kingdom: Oxfordshire.