gamomcemlobaold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2011/bunmetyv...gansazrvrulia gakvetilis...

საქართველოს სახელმწიფო გერბი

lia SalvaSvilimanana maWavariani

natruli tabiZe

Cveni garemo 6maswavleblis

saxelmZRvanelobunebismetyvelebaSi

gamomcemloba

`meridiani~

Tbilisi • 2011

Cveni garemo 6maswavleblis saxelmZRvanelo bunebismetyvelebaSi

avtorebi: lia SalvaSvili (jgufis xelmZRvaneli) – pedagogi, geografiul mecnierebaTa doqtori,

iakob gogebaSvilis premiis laureati

manana maWavariani – fizikosi

natruli tabiZe – qimiis pedagogi

redaqtori – givi bojgua – filologi

dizaineri da damkabadonebeli – manana maWavarianimxatvroba da kompiuteruli grafika – ilia WrelaSvilisafotoebi – akaki muSkiaSvilisagarekanis dizaini – nato yubaneiSvilisa

yvela ufleba daculia.am saxelmZRvanelos arc erTi nawili, aranairi formiTa da saSualebiT, iqneba es eleqtronuli Tu meqanikuri, ar SeiZleba gamoyenebul iqnes gamomcemlis werilobiTi nebarTvis gareSe.saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.

© l. SalvaSvili, m. maWavariani, n. tabiZe, 2011© gamomcemloba `meridiani~, 2011 Tbilisi, al. yazbegis gamz. 45 telefoni 832 39-15-22 elfosta: [email protected]

CHVENI GAREMO (OUR NATURE) 6Teacher’s textbook in Natural Science

Authors Lia Shalvashvili, Manana Machavariani, Natruli TabidzeRedactor Givi Bojgua

All rights reserved

© L. Shalvashvili, M. Machavariani, N. Tabidze, 2011© Publishing House MERIDIAN, 2011 45 Al. Kazbegi Ave., Tbilisi, Georgia Phone 832 39-15-22 E-mail: [email protected]

3

Semfaseblebis recenzia

4

sarCevi

koncefcia ..............................................................................................5

erovnuli saswavlo gegma ...........................................................8

sagakveTilo Temebis CamonaTvali ......................................12

sagakveTilo Temebis saaTobrivi ganawileba .............14

Sinaarsisa da miznebis ruka.....................................................15

gakveTilebis aRwera ...................................................................23

5

koncefcia(saxelmZRvanelos gamoyenebis instruqcia)

Cveni jgufis mier warmodgenili bunebismetyvelebis VI klasis saxelmZRvanelo (kompleqti – `Cveni garemo~), Sedgenilia axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviT. igi efuZneba I-V klasis standarts da asaxavs VI klasis standartiT gansazRvrul mimarTulebebs:

1. cocxal samyaros;2. sxeulebsa da movlenebs; 3. dedamiwasa da garesamyaros; 4. adamiansa da garemos. kompleqtSi warmodgenil saswavlo masalaSi ganxorcielebulia am mimarTu lebebis

integrireba.sagakveTilo Temebis Sinaarsi da Tanamimdevroba mocemulia nacnobidan ucnobze,

martividan rTulze gadasvlis principiT.warmodgenili sagakveTilo Tematika, saswavlo miznebi, aqtivobebi, praqtikuli

samuSaoebi Tu unar-Cvevebi pasuxobs Tanamedrove pedagogikisa da fsiqologiis moTxovnebs, swavleba-swavlis axal meTodikas. igi orientirebulia `aRmoCenebis gziT swavlebaze~. moswavle swavlobs cdebis, eqsperimentebis saSua lebiT, viTardeba nabij-nabij, amowmebs sakuTar Zalebsa da SesaZleblobebs, uCndeba sakuTari Tavis rwmena, umuSavdeba adekvaturi TviTSefasebis unari, stimuli eZleva mis SemoqmedebiT iniciativas, rac ubiZgebs damoukidebeli kvleva-Ziebisaken.

problemur-kvleviTi meTodiT Catarebuli gakveTilebi da SemoTavazebuli aqtivobebi dadebiT saswavlo motivacias uqmnis bavSvs, sainteresosa da saxalisos xdis bunebismetyvelebis gakveTilebs.

saxelmZRvanelos kompleqtSi Sedis:

I. moswavlis wigni (sabunebismetyvelo atlasiT)

II. moswavlis samuSao rveuli

III. maswavleblis wigni

I. moswavlis wigni

moswavle, saxelmZRvanelos daxmarebiT, daeufleba Ziri-Tad SemecnebiT unarebs. mas TandaTan gamoumuSavdeba kvlevis, saazrovno, socialuri, komunikaciis, TviTmarTvis unar-Cve-vebi. moswavle SeZlebs informaciis Sejamebas, sakuTari gamo-cdi lebis an dakvirvebis Sedegad miRebuli STabeWdilebebis gamoxatvas sxvadasxva saSualebiT (mag., TxrobiT, xatviT, Canawerebis gakeTebiT, proeqtebis momzadebiT, diagramebis agebiT, cxrilebis SevsebiT), daskvnis damoukideblad gamotanas, mieCveva urTierT TanamSromlobas wyvilebsa da jgufebSi.

saxelmZRvaneloSi warmodgenili savarjiSoebi mravalfe-ro vania da sxvadasxva sirTulisaa.

6

gakveTilis struqtura mocemulia Semdegi saxiT:1. gakveTilis saswavlo miznebis miRweva saWiro aqti vo bebis Sesa bamisi savarjiSoebiT,

didaqtikuri TamaSebiTa da praq tikuli samuSaoebiT;

2. Sejamebis saxiT mocemuli sagakveTilo teqsti;

3. standartiT gaTvaliswinebuli misaRwevi Sedegebis Sesasruleblad warmodgenili sxvadasxva rubrikebi:

• rubrika `gaixsene~, romelic saSualebas gaZlevT moswavlem gaixsenos adre SeZenili codna

• rubrika `gaxsovdes~, romelic moswavles ganumartavs ucxo sityvas

• rubrika `moifiqre!~, romelic emsaxureba logikuri da kritikuli azrovnebis ganviTarebas

• rubrika `Seamowme Seni codna~, romelic masalis aTvisebis Semowmebis mizniT aris warmodgenili

• rubrika `minda meti vicode~, romelic moswavles awvdis damatebiT informacias gakveTilSi ganxilul sakiTxTan dakavSirebiT

• rubrika `davaleba~, romelic masalis Sejamebisa da codnis ganmtkicebis mizniT aris warmodgenili

• moswavleTa TviTSefasebis mizniT mocemulia rubrika `Cemi Sefaseba~1

saxelmZRvanelo dayofilia Tavebad. yoveli Tavis yovel gakveTils aqvs qudi (Sesabamisi feris zoli), romelic asaxulia wignis SinaarsSi. gakveTils eTmoba erTi, ori, iSviaTad sami an oTxi gverdi.

ZiriTadi sagakveTilo teqstebis garda, mocemulia damatebiTi sakiTxavi teqstebi, romlebic moswavleebs awvdis damatebiT informacias ama Tu im sakiTxTan dakavSirebiT.

ZiriTadi da damatebiTi sakiTxavi teqsti erTmaneTisgan gansxvavdeba Sriftis zomiT.

II. moswavlis samuSao rveuli

saxelmZRvanelo-kompleqtis Semadgeneli nawilia moswavlis samuSao rveuli. igi gankuTvnilia moswavleTa damoukidebeli muSaobisaTvis da emsaxureba standatiT gaTvaliswinebuli misaRwevi Sedegebis Sesrulebas. samuSao rveuli moicavs 108 sxvadasxva donis savajiSos, romelic xels uwyobs moswavleebSi kvlevis, saazrovno, socialuri, komunikaciisa da TviTmarTvis unar-Cvevebis Camoyalibebas.

1 zogierT savarjiSos axlavs rubrika `Cemi Sefaseba~. am savarjiSoebis Sesrulebis Semdeg moswavle Sesabamisi logos gaferadebiT afasebs sakuTar namuSevars: 1. logo `Rimili~ – Seuferxeblad Seasrula; 2. logo `Cveulebrivi~ – gauZnelda; 3. logo `mowyenili~ – ver Seasrula.

moswavle aferadebs logoebs samuSao rveulSi. gakveTilebis dagegmvis cxrilebSi mocemulia, Tu romel aqtivobas afasebs moswavle; zogi aqtivobebisTvis TviTSefasebis logoebi mocemulia samuSao rveulis damatebiT gverdebze. gakveTilis msvlelobisas maswavlebeli akeTebs Sesabamis miTiTebas.

7

III. maswavleblis wigni

maswavleblis wignSi warmodgenilia yvela gakveTilis (88 gakveTilis) dagegmvis cxrilebi da zogierTi gakveTilis deta-luri aRwe ra. gakveTilebis scenarebi mocemu lia im mizniT, rom maswavlebelma SeimuSaos sakuTari sagakveTilo varianti.

maswavleblisTvis gankuTvnil gakveTilebis dagegmvis cxrilebSi asaxulia: 1. gakve Tilis Tema; 2. saswavlo miznebi; 3. aqti vo bebi; 4. moswavleebis organizeba; 5. saga kve Tilo drois savaraudo gana wileba; 6. resursebi; 7. unarebis Sefaseba.

Sinaarsisa da miznebis rukaSi TiToeuli gakveTili saTvis gansaz Rvru lia gakveTilis Tema, mizani, standartiT gaTva li s-winebuli mimar Tu leba (Sesabamisi kodebiT) da gakveTilis Sedegi.

amgvarad, Cven mier warmodgenili bunebismetyvelebis VI klasis saxelmZRvanelo-kompleqti – `Cveni garemo~ uzrunvelyofs:

• moswavlis ukeT Seguebas lokaluri garemosadmi, mis swor ekologiur orientirebas;• garemos aRqmas uSualod sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT;• problemebis gadaWris xerxebis dauflebas;• moswavlis mier sakuTari Tavisa da garemomcveli cocxali Tu aracocxali obieqtebis

ukeT Secnobas;• damoukideblad muSaobis SesaZleblobas;• moswavlis SemecnebiTi unarebis, metyvelebis, emociuri sferos, SemoqmedebiTi

SesaZleb lobebis da saswavlo Cvevebis ganviTarebas;• globaluri azrovnebis dawyebas; lokalurad moqmedebas;• moswavlis dadebiTi pirovnuli Tvisebebis (urTierTTanamSromlobis, megobrobis,

pasuxis mgeblobis, damoukideblobis da a.S.) Camoyalibebas.

SeniSvna: Tu klasSi maswavlebels hyavs specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone moswavleebi2, maT unda gaumartivos Sesasrulebeli savarjiSoebi. am mizniT, sasurvelia maswavlebelma konsultacia gaiaros skolis bavSvTa fsiqologTan da masTan erTad ganixilos bavSvis individualuri SesaZleblobebi, xolo Sesasrulebeli davalebebi Seusabamos maT SesaZleblobebs.

2 maT adre SezRuduli SesaZleblobebis mqone moswavleebad moixseniebdnen.

8

erovnuli saswavlo gegma

VI კლასი

ბუნებისმეტყველება

სტანდარტი

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:

ცოცხალი სამყარო

სხეულები და მოვლენები

დედამიწა და გარესამყარო

ადამიანი და გარემო

ბუნ.VI.1 მოსწავლეს შეუძლია ნაცნობ ბუნებრივ გარემოში აღწეროს მარტივი კვებითი კავშირები.

ბუნ.VI.2. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს ტიპობრივი ეკოსისტემები.

ბუნ.VI.3. მოსწავლეს შეუძლია სხეულის მოძრაობის ტრაექტორიის დახასიათება, მის სიჩქარეზე მსჯელობა.

ბუნ.VI.4. მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა თვისებების აღწერა და მათი ცვლილებების შესახებ მსჯელობა.

ბუნ.VI.5. მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებისა და ნარევის ერთმანეთისგან განსხვავება, ნარევის კომპონენტებად დაყოფის მეთოდების გამოყენება.

ბუნ.VI.6. მოსწავლეს შეუძლია კოსმოსური სხეულების მოძრაობისა და ზოგიერთი ასტრონომიული მოვლენის აღწერა მზის სისტემაში.

ბუნ.VI.7. მოსწავლეს შეუძლია დედამიწაზე სითბოსა და სინათლის განაწილებაზე მსჯელობა.

ბუნ.VI.8. მოსწავლეს შეუძლია ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე მოქმედი მავნე ფაქტორების ამოცნობა.

ბუნ.VI.9. მოსწავლეს შეუძლია უსაფრთხო ქცევის წესების დაცვა როგორც ბუნებრივ, ისე ხელოვნურ გარემოში.

ბუნ.VI.10. მოსწავლეს შეუძლია გარემოსდაცვითი ღონისძიებების გატარება, მათი მნიშვნელობის აღწერა და დასაბუთება.

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები:

მიმართულება: ცოცხალი სამყარო

ბუნ.VI.1. მოსწავლეს შეუძლია ნაცნობ ბუნებრივ გარემოში აღწეროს მარტივი კვებითი კავშირები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

• ნაცნობი ბუნებრივი გარემოს მაგალითზე ადგენს მარტივ კვებით ჯაჭვებს (მაგ., ბალახი - კალია - ხვლიკი - გველი - არწივი) სხვადასხვა გამომსახველობითი საშუალების დახმარებით;

• ამოიცნობს და ასახელებს ერთსა და იმავე გარემოში კვებითი ჯაჭვის რამდენიმე მაგალითს;• განასხვავებს ცხოველებს კვების ნირის მიხედვით (ბალახისმჭამელი, ხორცისმჭამელი,

ნაირმჭამელი), მსჯელობს ადამიანის კვების თავისებურებაზე.

ბუნ.VI.2. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს ტიპობრივი ეკოსისტემები.


• აგებს მარტივი ეკოსისტემის მოდელს ცალკეული (ბიოტური და აბიოტური) ელემენტებისაგან;• გამოყოფს ეკოსისტემებს და მათ ცალკეულ კომპონენტებს ნაცნობ გარემოში;• ამოიცნობს მის მხარეში ფართოდ გავრცელებულ მცენარეებს, ასევე, წითელ ნუსხაში შეტანილ

სახეობებს, შხამიან სოკოებსა და მცენარეებს, საშიშ ცხოველებს;• ამოიცნობს საქართველოსათვის ტიპობრივ ეკოსისტემებს (მაგ., ტყე, მდელო, მთა, ზღვა) მცენარისა

და ცხოველის ზოგიერთი სახეობის მიხედვით;• ამოიცნობს მომიჯნავე ეკოსისტემებს (მაგ., ტყე-მდელო) ბუნებაში და ადარებს ერთმანეთს

ბიოტური და აბიოტური კომპონენტების მიხედვით;• აგროვებს ინფორმაციას ლოკალური გარემოს ეკოსისტემაზე ადამიანის ზემოქმედების შესახებ,

მსჯელობს შედეგებზე და ეძებს პრობლემის გადაჭრის გზებს.

9

მიმართულება: სხეულები და მოვლენები

ბუნ.VI.3. მოსწავლეს შეუძლია სხეულის მოძრაობის ტრაექტორიის დახასიათება, მის სიჩქარეზე მსჯელობა.


• აღწერს სხეულის მოძრაობის ტრაექტორიებს (წრფივი, ტეხილი, მრუდწირული), ადარებს ერთმანეთს და გამოხატავს სქემატურად;

• აკვირდება საკუთარ მოძრაობას, აგროვებს მონაცემებს (ზომავს გავლილ მანძილს და დროის შუალედს), აანალიზებს მათ თანაფარდობას და ახასიათებს სიჩქარეს, როგორც ფიზიკურ სიდიდეს;

• ატარებს მარტივ ცდებს და ზომავს სხვადასხვა სხეულის სიჩქარეს, შედეგებს წარმოადგენს სხვადასხვა გამომსახველობითი საშუალებით;

• ადგენს სიჩქარის ერთეულს და მსჯელობს მის ირგვლივ არსებული სხეულების (მაგ., ადამიანის, ველოსიპედის, ავტომობილის) სავარაუდო სიჩქარეებზე, ადარებს მათ.

ბუნ.VI.4. მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა თვისებების აღწერა და მათი ცვლილებების შესახებ მსჯელობა.


• ასახელებს ყოფა-ცხოვრებაში გამოყენებადი ნივთიერებების მაგალითებს და მსჯელობს მათი თვისებების შესახებ;

• აკვირდება და ადარებს ნივთიერებებს თვისებების მიხედვით (მაგ., სუნი, ბზინვარება, წვა, აგრეგატული მდგომარეობა); შედეგებს წარმოადგენს ცხრილის სახით, აანალიზებს და გამოყოფს თვისებებს, რომლებიც ამ ნივთიერებების გამოყენებას განაპირობებს;

• აგროვებს ინფორმაციას ორგანიზმებისთვის მნიშვნელოვანი ნივთიერებების შესახებ და მსჯელობს მათ დანიშნულებაზე (მაგ., ჟანგბადი, წყალი, ნახშირორჟანგი);

• ატარებს ცდებს ნივთიერებების ფიზიკური და ქიმიური ცვლილებების (მაგ., აგრეგატული მდგომარეობის შეცვლა, ნივთიერების გახსნა, აირის გამოყოფა, ფორმის შეცვლა) გამოსაკვლევად, შედეგებს აანალიზებს და მსჯელობს ამ ცვლილებების გამომწვევ მიზეზებზე (მაგ., გაცხელება, შერევა, დაწვა, მექანიკური ზემოქმედება).

ბუნ.VI.5. მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებისა და ნარევის ერთმანეთისგან განსხვავება, ნარევის კომპონენტებად დაყოფის მეთოდების გამოყენება.


• ადარებს ნივთიერებისა და ნარევის თვისებებს, აანალიზებს მონაცემებს და შედეგებს წარმოადგენს ცხრილის სახით, ჩამოთვლის ბუნებრივი ნარევის მაგალითებს;

• ამზადებს ერთგვაროვან და არაერთგვაროვან ნარევებს (მაგ., სუფრის მარილის წყალხსნარი, ცარცის ფხვნილისა და წყლის ნარევი), ადარებს მათ და მსჯელობს მათ შორის განსხვავებაზე;

• ირჩევს და იყენებს შესაბამის მეთოდებს (მაგ., ამოშრობა, გაცრა, გამოხდა, გაფილტვრა, დაწდომა) ნარევის კომპონენტებად დასაყოფად ცხოვრებისეულ სიტუაციაში;

• ჩამოთვლის ნარევების გამოყენების მაგალითებს ყოველდღიური ცხოვრებიდან.

მიმართულება: დედამიწა და გარესამყარო

ბუნ.VI.6. მოსწავლეს შეუძლია კოსმოსური სხეულების მოძრაობისა და ზოგიერთი ასტრონომიული მოვლენის აღწერა მზის სისტემაში.


• იყენებს მოდელებს და აღწერს მთვარის, დედამიწის და სხვა პლანეტების მოძრაობას მზის სისტემაში;

• ასახელებს და აღწერს კოსმოსურ სხეულებს (მაგ., ვარსკვლავი, პლანეტა, კომეტა, ასტეროიდი, მეტეორი, მეტეორიტი); მსჯელობს მათ შორის განსხვავებებზე;

• ქმნის მზის და მთვარის დაბნელების მოდელებს და მსჯელობს დაბნელების გამომწვევ მიზეზებზე;

10

• ქმნის მოდელებს და აღწერს დედამიწის ბრუნვას წარმოსახვითი ღერძის და მზის გარშემო;• აკავშირებს წელიწადის დროების მონაცვლეობას დედამიწის ორბიტაზე დახრილი ღერძით

მოძრაობასთან (ჩრდილო და სამხრეთ ნახევარსფეროებში განსხვავებული სეზონები, ბუნიობა და ნაბუნიობა).

ბუნ.VI.7. მოსწავლეს შეუძლია დედამიწაზე სითბოსა და სინათლის განაწილებაზე მსჯელობა.


გეგმავს და ატარებს ცდას (მაგ., გლობუსით და ფანრით) დედამიწის ზედაპირზე სინათლის არათანაბარი განაწილების სადემონსტრაციოდ; შედეგებს აკავშირებს სითბოს განაწილებასთან;

უკავშირებს დედამიწაზე სითბოსა და სინათლის არათანაბარ განაწილებას სითბური სარტყლების განლაგებას;

ახასიათებს და ადარებს ორი კონტრასტული სითბური სარტყლის ეკოსისტემებს (მაგ., ჯუნგლები და არქტიკული უდაბნო) და მსჯელობს მათ შორის განსხვავების მიზეზებზე.

მიმართულება: ადამიანი და გარემო

ბუნ.VI.8. მოსწავლეს შეუძლია ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე მოქმედი მავნე ფაქტორების ამოცნობა.


• ასახელებს დაავადების გამომწვევი მიკროორგანიზმებისაგან თავდაცვის ელემენტარულ პროფილაქტიკურ მეთოდებს (მაგ., ხელების დაბანა, ჰიგიენის პირადი ნივთების სწორი გამოყენება, აცრა);

• ასახელებს ადამიანის ჯანმრთელობაზე უარყოფითად მოქმედ ფაქტორებს (მაგ., მომატებული რადიაცია, მაღალი ძაბვა) და აღწერს მათ;

• მოიძიებს ინფორმაციას ადამიანის მავნე ჩვევების შესახებ და ამზადებს მათ საწინააღმდეგო სააგიტაციო მასალას (მაგ., პლაკატი, აუდიო/ვიდეო მასალა).

ბუნ.VI.9. მოსწავლეს შეუძლია უსაფრთხო ქცევის წესების დაცვა როგორც ბუნებრივ, ისე ხელოვნურ გარემოში.


ამოიცნობს ადამიანისთვის სახიფათო ადგილების (მაგ., მომატებული რადიაცია, მაღალი ძაბვის გადამცემი ხაზები, ტრანსფორმატორები, საშიში ქიმიური ნივთიერებები, საბანაო ზონები) შესაბამის გამაფრთხილებელ პირობით გრაფიკულ ნიშნებს;

აყალიბებს ქიმიური და რადიოაქტიური ნივთიერებების განთავსების და მათთან მუშაობის უსაფრთხოების წესებს, ცნობს გამაფრთხილებელ ნიშნებს (მაგ., ადვილად აალებადი, ფეთქებადი, რადიოაქტიური) ქიმიური რეაქტივის ჭურჭლის ეტიკეტზე.

ბუნ.VI.10. მოსწავლეს შეუძლია გარემოსდაცვითი ღონისძიებების გატარება, მათი მნიშვნელობის აღწერა და დასაბუთება.


• აღწერს ბუნებაში ადამიანის უხეში ჩარევით (მაგ., ტყეების ჩეხვა, არასწორი მორწყვა, წყლისა და ნიადაგის დაბინძურება) გამოწვეულ უარყოფით შედეგებს, აყალიბებს საკუთარ მოსაზრებებს მათი თავიდან აცილების საშუალებებზე;

• ასახელებს ბიოლოგიურ ინდიკატორებს (მაგ. მღიერები, წყალმცენარეები); • ჩამოთვლის საქართველოში არსებულ დაცულ ტერიტორიებს და საუბრობს მათ მნიშვნელობაზე;• იყენებს სხვადასხვა წყაროს (მაგ. საქართველოს წითელი ნუსხა, წითელი წიგნი) დაცული

ობიექტების შესახებ ინფორმაციის შესაგროვებლად და მონაწილეობს გარემოსდაცვითი იდეების პოპულარიზაციაში;

• გამოხატავს საკუთარ დამოკიდებულებას ბუნებრივი რესურსების უკანონო გამოყენების მიმართ სააგიტაციო პლაკატების და ბუკლეტების საშუალებით.

11

პროგრამის შინაარსი

კვებითი კავშირებიკვებითი ჯაჭვები;ბალახისმჭამელი, ხორცისმჭამელი, ნაირმჭამელი ცხოველები.

ეკოსისტემებისაქართველოს ეკოსისტემები ეკოსისტემის კომპონენტები: ბიოტური და აბიოტური.

მოძრაობის ტრაექტორია და სიჩქარეტრაექტორიის სახეები;მოძრაობის სიჩქარე, სიჩქარის ერთეულები.

ნივთიერება და მისი თვისებები ნივთიერება და მისი თვისებები; ნივთიერებათა ცვლილებები, მათი გამომწვევი მიზეზები; ნივთიერება და ნარევი, ნარევის კომპონენტებად დაყოფა;ქიმიურ ლაბორატორიაში მუშაობის უსაფრთხოების წესები.

კოსმოსური სხეულები, მათი მოძრაობა, ასტრონომიული მოვლენებიპლანეტები, ვარსკვლავები, კომეტები, ასტეროიდები, მეტეორები, მეტეორიტები;დედამიწის, მთვარის და პლანეტების მოძრაობა;მზის და მთვარის დაბნელება;ორბიტალური მოძრაობის მოდელები.

სითბოსა და სინათლის განაწილება დედამიწაზე ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნახევარსფეროებში სეზონების არათანაბარი ცვლა;სითბოს და სინათლის განაწილება დედამიწაზე;სითბური სარტყელები.

ჯანმრთელობისთვის მავნე ფაქტორებიჯანმრთელობისთვის სახიფათო ადგილები და შესაბამისი გამაფრთხილებელი ნიშნები (მომატებული რადიაცია, მაღალი ძაბვა);მავნე ჩვევების (თამბაქოს მოწევა, ნარკოტიკებისა და ალკოჰოლის მოხმარება) გავლენა ადამიანის ჯანმრთელობაზე; ჯანმრთელობისთვის საზიანო გარემო ფაქტორები (მომატებული რადიაცია, ქიმიური დაბინძურება, სასმელი წყლის დაბინძურება და სხვა) და მათგან დაცვის წესები.

გარემოსდაცვითი ღონისძიებებიბუნებაში ადამიანის უხეში ჩარევის უარყოფითი შედეგები;დაცული ტერიტორიები და მათი შექმნის აუცილებლობა;წითელი წიგნი;ბუნებრივი რესურსების უკანონო გამოყენება (ხეების ჭრა, ბრაკონიერობა).

12

sagakveTilo Temebis CamonaTvali

qvemoT mocemul cxrilSi gaferadebuli ujredi mianiSnebs, Tu saxelmZRvanelo-kom-pleqtis Semadgeneli romeli komponenti (moswavlis wigni, samuSao rveuli, maswavleblis wigni) gamoiyeneba gakveTilze.

gakv. № gakveTilis Temamosw.wigni

samuSaorveuli

masw.wigni

I Tavi – sxeulTa moZraoba

1 moZravia Tu uZravi?

2 sxeulTa moZraobis traeqtoria

3 sxeulTa moZraobis traeqtoria (gagrZeleba)

4 gavlili manZilis gazomva

5 gavlili manZilisa da drois gazomva (gasv. gakv.)

6 siCqare

7 satransporto saSualebebi

8 cxovelTa moZraobis traeqtoria da siCqare

9 naSromebis wardgena

10 Semajamebeli gakveTili – sxeulTa moZraoba

II Tavi – cocxali organizmebi da ekosistemebi

11 jansaRi kveba

12 naSromebis wardgena Temaze: `cxovelTa kveba~

13-14 xerxemlianTa kveba

15-16 ra aris ekosistema?

17 bioturi da abioturi faqtorebi

18-19 niadagi

20 temperatura

21-22 saqarTvelos ekosistemebi

23 naSromebis wardgena Temaze – `Cemi garemos ekosistema~

24 xelovnuri ekosistemebi

25 adamiani da bunebrivi ekosistemebi

26 Semajamebeli gakveTili

III Tavi – usafrTxoeba

27 ra aris mikro organizmebi?


29 ra aris vaqcinacia?

30 rogor `modis~ Suqi Cvens saxlebSi?

13


samuSaorveuli

masw.wigni

31 es saSiSia!

32-33 usafrTxoebis simboloebi


35 ra aris laboratoria?


IV Tavi – nivTiereba

37 sxeuli da nivTiereba

38-39 nivTierebaTa Tvisebebi

40-41 nivTierebaTa Tvisebebi

42 duRili da lRoba

43 jgufuri naSromebis wardgena Temebze: `Jangbadi~, `naxSirorJangi~

44 ra xdeba nivTierebaTa urTierTqmedebisas

45-46 ra xdeba nivTierebaTa gacxelebiT?

47 rogor iwvis sanTeli


V Tavi – nivTiereba da narevi

49-50 nivTiereba da narevi

51 araerTgvarovani narevebis dayofa (dawdoma)

52 araerTgvarovani narevebis dayofa erTmaneTSi uxsnadi siTxeebis narevis gancalkeveba

53 araerTgvarovani narevebis dayofa (gafiltivra)

54 araerTgvarovani narevebis dayofa (gacra)

55 erTgvarovani narevebis dayofa (amoSroba)

56 erTgvarovani narevebis dayofa (gamoxda)

57 erTgvarovani narevis dayofa (wylis gamoxda)

58 Semajamebveli gakveTili

VI Tavi – kosmosi

59-60 planetebi da maTi Tanamgzavrebi

61 kosmosSi mogzauroba

62 mogzauroba mTvareze

63-64 mzis sistemis planeta (naSromebis wardgena)

65 planetebis moZraoba mzis sistemaSi (dakvirveba mzis sistemis modelze)

14


samuSaorveuli

masw.wigni

66-67 varskvlavebi da kometebi

68 naSromebis wardgena Temaze – `Zveli xalxebis warmodgenebi kosmosze~

69 asteroidebi

70 meteorebi da meteoritebi

71-72 dabnelebebi

73-74 naSromebis wardgena Temaze `kosmosis Seswavla~

75-76 Semajamebeli gakveTili – kosmosi

VII Tavi – siTbosa da sinaTlis ganawileba dedamiwaze

77 dedamiwis brunva

78 mzis mdebareoba horizontze

79-80 dedamiwis wliuri moZraoba

81 siTburi sartyelebi

82 junglebi da antraqtikuli udabno


VIII Tavi – garemos dacva

84-85 garemos dabunZureba

86-87 saqarTvelos buneba safrTxeSia!


sagakveTilo Temebis saaTobrivi ganawileba

saswavlo wlis ganmavlobaSi sul aris 32,5 saswavlo kvira.

bunebismetyvelebis swavlebas VI klasSi eTmoba kviraSi 3 saaTi

32,5 × 3 = 97,5 saaTi;

97,5 sT. – 88 sT. = 9,5 saaTs.

amgvarad, maswavleblisTvis saswavlo wlis ganmavlobaSi gansazRvrulisarezervo dro Seadgens 9,5 saaTs.

15

Sinaarsisa da miznebis ruka

gakv. №

gakveTilis Tema

gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegiakad.

saaTi


1 moZravia Tu uZravi?

gaixsenos moZravi da uZravi sxeulebi; moiyvanos sxvadasxva moZraobis (siaruli, triali, sriali, frena) magaliTebi; isaubros zafxulis STabeWdilebebis Sesaxeb; gaixsenos Tu ra saxis moZraobebs Sexvda zafxulis ganmavlobaSi

sxeulebi da movlenebi

bun.VI.3 moswavles SeuZlia sxeulis moZraobis traeqtoriis daxasiaTeba, mis siCqareze msjeloba

1

2 sxeulTa moZraobis traeqtoria

SeZlos aRweros sxeulTa moZraobis traeqtoria, Seadaros erTmaneTs da gamoxatos sqematurad


bun.VI.3 moswavle axasiaTebs moZraobis traeqtorias. msjelobs siCqareze

1

3 sxeulTa moZraobis traeqtoria (gagrZeleba)

SeZlos aRweros sxeulTa moZraobis traeqtoria, Seadaros erTmaneTs da gamoxatos sqematurad



1

4 gavlili manZilis gazomva

SeZlos gaixsenos masStabi, horizontis mxareebi; SeZlos ganvlili manZilis gazomva; SeZlos monacemebis gamosaxva cxrilis saxiT



1

5 gavlili manZilisa da drois gazomva(gasv. gakv.)

SeZlos ganvlili manZilisa da drois gazomva; SeZlos monacemebis wardgena cxrilis saxiT, monacemebis Sedareba



1

6 siCqare SeZlos siCqaris maTematikuri formulirebis gamoyvana



1

7 satransporto saSualebebi

SeZlos imsjelos mis irgvliv myofi sxeulebis savaraudo siCqareebze; SeZlos maTi erTmaneTTan Sedareba



1

8 cxovelTa moZraobis traeqtoria da siCqare

wakiTxuli teqstis analizi; saazrovno unar-Cvevebis, SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTareba



1


SeZlos naSromis wardgena; saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba



1

10 Semajamebeli gakveTili – sxeulTa moZraoba

miRebuli codnis sistemaSi moyvana; kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba



1

II Tavi – cocxali organizmebi da ekosistemebi

11 jansaRi kveba imsjelos adamianis janmrTelob. sasargeblo, jansaRi kvebis aucileblobaze; SeZlos sakuTari jansaRi kvebis erTi kviris racionis Sedgena

cocxali samyaro

bun.VI.1 moswavles SeuZlia nacnob bunebriv garemoSi aRweros martivi kvebiTi kavSirebi

1

16

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi


SeZlos kvebis niris mixedviT cxovelebis dajgufeba (klasifikacia); SeZlos naSromis wardgena; saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba

cocxali samyaro


1

13-14

xerxemlianTa kveba

imsjelos xerxemlianTa kvebis Taviseburebebze; ganasxvaos cxovelebi kvebis niris mixedviT; Seadginos martivi kvebiTi jaWvebi

cocxali samyaro


2

15-16

ra aris ekosistema?

gaecnos ekosistemis cnebas; daaxasiaTos ekosistema; aRweros masSi arsebuli cocxali organizmebi da damaxasiaTebeli garemo pirobebi

cocxali samyaro

bun.VI.2 moswavles SeuZlia daaxasiaTos tipobrivi ekosistemebi

2

17 bioturi da abioturi faqtorebi

SeZlos bioturi da abioturi faqtorebis garCeva; imsjelos zogierTi cocxali organizmis Seguebulobaze.

cocxali samyaro


1

18-19

niadagi cdaze dakvirvebiT Seiswavlos erT-erTi abioturi faqtoris – niadagis Sedgeniloba; imsjelos coc-xali organizmebisTvis niadagis, rogorc abioturi faqtoris mniSvnelobaze.

cocxali samyaro


2

20 temperatura imsjelos cocxali organizmebis-Tvis temperutaris, rogorc erT-erTi abioturi faq-toris mniSvnelobaze.

cocxali samyaro


2

21-22

saqarTvelos ekosistemebi

SeZlos amgoicnos da daaxasi-aTis saqarTvelos-Tvis tipobrivi ekosistemebi mcenarisa da cxovelis zogierTi saxeobis mixedviT

cocxali samyaro


2

23 naSromebis wardgena Temaze – `Cemi garemos ekosistema~

SeZlos indicidualurad Seqmnili naSromis wardgena; kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba

cocxali samyaro


1

24 xelovnuri ekosistemebi

SeZlos isaubros adamianis mier xelovnuri ekosistemebis Seqmnis Sesaxeb; daaxasiaTos sakuTar sacxovrebel garemoSi arsebuli xelovnuri ekosistema

cocxali samyaro


1

25 adamiani da bunebrivi ekosistemebi

SeZlos informaciis moZieba da Segroveba lokaluri garemos ekosistemaze adamianis Semoqmedebis Sesaxeb; gamoTqvas mosazreba problemis gadaWris gzebis Sesaxeb

cocxali samyaro


1


miRebuli codnis sistemaSi moyvana;kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba.

cocxali samyaro

bun.VI.1

bun.VI.2

moswavles SeuZlia nacnob bunebriv garemoSi aRweros martivi kvebiTi kavSirebi;moswavles SeuZlia daaxasiaTos tipobrivi ekosistemebi

1

17

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi

III Tavi – usafrTxoeba

27 ra aris mikro organizmebi?

SeZlos infeq-ciuri daavadebebisa da maTi gamomwvevi mizezebis dasaxele-ba; gaecnos mikroorganizmebs; isaub-ros m.o. rolze adamianisTvis da bunebisTvis; SeZlos daavad. gamomwv. m.o. Tavdacvis meTodebis dasaxeleba.

adamiani da garemo

bun.VI.8 moswavles SeuZlia jansaRi cxovrebis wesis dacva da adamianis janmrTelobaze moqmedi mavne faqtorebis amocnoba

1


SeZlos daavad. gamomwv. m.o. Tavdacvis meTodebis dasaxeleba; individualuri naSromis wardgenis unaris ganviTareba.

adamiani da garemo


1

29 ra aris vaqcinacia?

SeZlos infeqciuri daavadebebis gamomwvevi mizezebis dasaxeleba; SeZlos daavad. gamomwv. m.o. Tavdacvis meTodebis dasaxeleba;gaecnos adamianis organizmis imunitets; gaecnos vaqcinaciis istorias; SeZlos vaqcinaciis mniSvnelobaze saubari.

adamiani da garemo


1

30 rogor `modis~ Suqi Cvens saxlebSi?

gaixsenos magnitis Tvisebebi;gaecnos eleqtrobas;SeZlos adamianisTvis saxifaTo adgilis amocnoba (gadamcemi xazebi)

adamiani da garemo

bun.VI.9 moswavles SeuZlia usafrTxo qcevis wesebis dacva rogorc bunebriv, ise xelovnur garemoSi

1

31 es saSiSia! SeZlos adamianisTvis saxifaTo adgilis amocnoba; SeZlos adamianis janmrTelobaze uaryofiTad moqmedi faqtorebis dasaxeleba

adamiani da garemo

bun.VI.8

bun.VI.9

moswavles SeuZlia jansaRi cxovrebis wesis dacva da adamianis janmrTelobaze moqmedi mavne faqtorebis amocnoba;moswavles SeuZlia usafrTxo qcevis wesebis dacva rogorc bunebriv, ise xelovnur garemoSi

1

32-33

usafrTxoebis simboloebi

SeZlos adamianisTvis saxifaTo adgilebis amocnoba; SeZlos gamafrTxilebeli pirobiTi niSnebis amocnoba; SeZlos adamianis janmrTelobaze uaryofiTad moqmedi faqtorebis dasaxeleba.

adamiani da garemo

bun.VI.8

bun.VI.9


2


SeZlos adamianis mavne Cvevebze saubari; SeZlos saagitacio masalis moZieba; jgufSi muSaobis unaris ganviTareba; naSromis wardgenis unaris ganviTareba.

adamiani da garemo


1

18

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi

35 ra aris labo-ratoria?

gaecnos sabunebis-metyvelo laboratorias; SeZlos saSiS nivTierebebTan muSaobis wesebis Camoyalibeba; SeZlos laboratoriul WurWelze gamafrTxi-lebeli niSnebis amocnoba

adamiani da garemo

bun.VI.9 moswavles SeuZlia usafrTxo qcevis wesebis dacva rogorc bunebriv, ise xelovnur garemoSi

1


miRebuli codnis sistemaSi moyvana;kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba

adamiani da garemo

bun.VI.8

bun.VI.9


1

IV Tavi – nivTiereba

37 sxeuli da nivTiereba

gaixsenos nivTiereba, sxeuli, molekula, nivTierebis argegatuli mdgomareoba; yofa-cxovrebidan moi-yvanos sxeulebisa da nivTierebis magaliTebi; isaubros bunebaSi niv-Tierebebis agregatuli mdgomareo-bis cvlilebis Sesaxeb.


bun.VI.4 moswavles SeuZlia nivTierebaTa Tvisebebis aRwera da maTi cvlilebebis Sesaxeb msjeloba

1

38-39

nivTierebaTa Tvisebebi

cdis saSualebiT daakvirdes nivTierebaTa cvlilebebs; SeZlos cdis Sedegebis analizi; gaecnos nivTierebaTa Tvisebebs; gaixsenos lRobisa da gamyarebis procesebi da maTi Seqcevadoba.



2

40-41

nivTierebaTa Tvisebebi

nivTierebaTa Tvisebebis gacnoba; nivTierebebTan usafrTxo muSaobis wesebis gacnoba; gaixsenos nivTierebis erTi mdgomareobidan meoreSi gadasvla; gaecnos nivTierebebTan usafrTxo muSaobis wesebs



2

42 duRili da lRoba

gaixsenos nivTierebis erTi mdgomareobidan meoreSi gadasvla;gaixsenos ra icis grZnobaTa organoebis Sesaxeb; gaixsenos lRobisa da duRilis procesebi;gaecnos duRilis da lRobis temperaturis gansazRvris xerxebs.



1

43 jgufuri naS-romebis ward-gena Temebze: `Jangbadi~, `naxSiror-Jangi~

jgufurad muSaobis unar-Cvevebi, ganviTareba; informaciis moZiebiT, analizis unaris ganviTareba;jgufuri prezentaciis unaris ganviTareba; jgufuri prezentaciis unaris ganviTareba



1

44 ra xdeba nivTierebaTa urTierTqmede-bisas

cdebis saSualebiT gaecnos niv-TierebaTa cvlilebebs maTi urT-ierTqmedebisas Cveulebriv piro-bebSi; SeZlos cdebis msvlelobaze dakvirveba; SeZlos cdis Sedegebis analizi



1

19

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi

45-46

ra xdeba nivTierebaTa gacxelebiT?

gaixsenos magniumis wvis reaqcia;cdebis saSualebiT gaecnos nivTierebaTa cvlilebebs gacxelebisas; SeZlos cdebis msvlelobaze dakvirveba; SeZlos cdis Sedegebis analizi; gaixsenos gogirdisa da rkinis Tvisebebi.



2

47 rogor iwvis sanTeli

akvirdeba sanTlis wvas; ikvlevs da aanalizebs sanTlis wvis produqtebs naxSirorJangs da wyals.



1





1

V Tavi – nivTiereba da narevi

49-50

nivTiereba da narevi

gaixsenos nivTierebebi da maTi Tvisebebi; gaecnos nivTierebebs da narevebis magaliTebs; ganasxvavos sufTa nivTiereba da narevebi; daasaxelos yofacxovrebaSi gamoyenebuli narevebis magaliTebi


bun.VI.5 moswavles SeuZlia nivTierebisa da narevis erTmaneTisgan gansxvaveba, narevis komponentebad dayofis meTodebis gamoyeneba

2

51 araerTgva-rovani na-revebis dayofa (dawdoma)

gaecnos araerTgvarovani narevebis dayofis xerxTagan erTerTs dawdo-mis; SeZlos narevis gancalkevebis gegmis Sedgena; praqtikulad SeZlos miTiTebuli narevis momzadeba, da gankalceveba Semadgenel komponen-tebad



1

52 araerTgva-rovani na-revebis dayofa erTmaneTSi uxsnadi siTx-eebis narevis gancalkeveba

cdis saSualebiT daakvirdes erT-maneTSi uxsnadi siTxeebis narevis gancalkevebis xerxs; SeZlos cdis Sedegebis analizi; gaarCios erTgva-rovani da araerTgvarovani narevebi;SeZlos narevis Semadgeneli niv-Tierebebis dasaxeleba.



1

53 araerTgvaro-vani narevebis dayofa (ga-filtivra)

cdis saSualebiT gaecnos wyalxsnadi da wyalSi uxsnadi nivTierebebis na-revis gancalkevebas; SeZlos cdebis dagegmva zemoTaRniSnuli tipis narevis gancalkevebaze.



1

54 araerTgva-rovani na-revebis dayofa (gacra)

gaecnos araerTgvarovani narevis dayofis kidev erTi xerxs gacras;daasaxelos narevebis zemoTaRniS-nuli xerxis gamoyenebis sferoebi;moifiqros, dagegmos da Caataros msgavsi cdebi.



1

20

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi

55 erTgvarovani narevebis dayofa (amoS-roba)

gaecnos araerTgvarovani narevebis dayofis xerxs – amoSrobas;SeZlos cdis msvlelobaze dakvirvebis Sedegad msgavsi narevebis praqtikulad dayofas;moifiqros cxovrebiseuli magaliTebi.



1

56 erTgvarovani narevebis day-ofa (gamoxda)

gaecnos erTgvarovani narevis erTmaneTSi xsnadi siTxeebis nare-vis gancalkevebis xerxs; gaecnos laboratoriuli libixis macivris moqmedebis princips; gaixsenos kon-densacia; gaixsenos nivTierebaTa agregatuli mdgomareoba.



1

57 erTgvarovani narevis dayofa (wylis gamoxda)

gaecnos gamoxdiT nivTierebiT gancalkevebis gansxvavebul magaliTs; gaixsenos kondensacia;gaixsenos libixis macivris moqmedebis principi; gaixsenos duRili.



1

58 Semajamebveli gakveTili




1

VI Tavi – kosmosi

59-60

planetebi da maTi Tanamgzavrebi

gaixsenos mzis sistema; gaecnos planetis cnebas da bunebriv Tanamgzavrebs; saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba

dedamiwa da garesamyaro

bun.VI.6 moswavles SeuZlia kosmosuri sxeulebis moZraobisa da zogierTi astronomiuli movlenis aRwera mzis sistemaSi

2

61 kosmosSi mogzauroba

gaecnos kosmosis cnebas; kosmosSi pirveli adamianis gafrenas; kosmosur siCqareebs; satelits



1

62 mogzauroba mTvareze

gaecnos dedamiwis Tanamgzavrs – mTvares; mTvaris Seswavlis istorias; gaecnos teleskops



1

63-64

mzis sistemis planeta (naSromebis wardgena)

gaecnos dedamiwis moZraobas mzis sistemaSi; modelze dakvirvebis safuZvelze aRweros dedamiwis moZraoba mzis sistemaSi; SeZlos naSromebis wardgena Temaze – `mzis sistemis planeta~



2

21

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi

65 planetebis moZraoba mzis sistemaSi (dakvirveba mzis sistemis modelze)

modelze dakvirvebis safuZvelze SeZlos aRweros dedamiwis, mTvaris, planetebis moZraoba mzis sistemaSi



1

66-67

varskvlavebi da kometebi

gaecnos varskvlavebsa da kometebs; imsjelos maT Soris gansxvavebebze



2

68 naSromebis wardgena Temaze – `Zveli xalxebis warmodgenebi kosmosze~

SeZlos gamoikvlios Zveli xalxebis warmodgenebi kosmosis Sesaxeb da Seadaros Tanamedroves; informaciis moZiebis, analizis unaris ganviTareba; prezentaciis unaris ganviTareba



1

69 asteroidebi daasaxelos da aRweros asteroidi; imsjelos asteroidebs Soris gansxvavebaze; SeZlos wakiTxuli teqstis analizi



1

70 meteorebi da meteoritebi

daasaxelos da aRweros meteorebi da meteoritebi; imsjelos maT Soris gansxvavebebze; SeZlos wakiTxuli teqstis analizi



1

71-72

dabnelebebi Seqmnas mzis da mTvaris dabnelebis modeli da imsjelos am movlenaTa gamomwvev mizezebze



2

73-74

naSromebis wardgena Temaze `kosmosis Seswavla~

SeZlos naSromis wardgena;saazrovno unar-Cvevevbis ganviTareba; prezentaciis unaris ganviTareba



2

75-76

Semajamebeli gakveTili – kosmosi




2

22

gakv. №

gakveTilis Tema


saaTi

VII Tavi – siTbosa da sinaTlis ganawileba dedamiwaze

77 dedamiwis brunva

cdaze dakvirvebiT SeZlos dRisa da Ramis monacvleobis mizezis axsna;SeZlos martivi cdis dagegmva da Sedegebis wardgena.


bun.VI.7 .moswavles SeuZlia dedamiwaze siTbosa da sinaTlis ganawilebaze msjeloba.

1

78 mzis mdebareo-ba horizontze

daakvirdes joxis saSuadReo Crdi-lis sigrZes; SeZlos monacemebis Setana samuSao rveulSi.



1

79-80

dedamiwis wliuri moZ-raoba

cdaze dakvirvebiT SeZlos weliwa-dis droebis monacvleobis – mizezis axsna; cdaze dakvirvebiT SeZlos daakavSiros dedamiwaze sinaTlis ganawileba siTbos ganawilebasTan.



2

81 siTburi sartyelebi

gaecnos mzis zenituri mdebareobis sazRvrebs – tropikebs; aukavSiros dedamiwaze siTbosa da sinaTlis araTanabari ganawileba siTbur sar-tylebs.



1

82 junglebi da antraqtikuli udabno

SeZlos ori kontrastuli siTburi sartyis ekosistemis daxasiaTeba da Sedareba; imsjelos maT Soris gansxvavebis mizezebze.



1


miRebuli codnis sistemaSi moyvana;kvlevisa da saazrovno unarCvevebis ganxilva.



1

VIII Tavi – garemos dacva

84-85

garemos dabunZureba

SeZlos bunebaSi adamianis uxeSi CareviT gamowveuli uaryofiTi Sedegebis aRwera; Camoayalibos sakuTari mosazrebebi maTi Tavidan acilebis saSualebebze; Seadginos plakati Temaze: „davicvaT garemo dabinZurebisgan“.

adamiani da garemo

bun.VI.10 moswavles SeuZlia garemosdacviTi RonisZiebebis gatareba, maTi mniSvnelobis aRwera da dasabuTeba.

2

86-87

saqarTvelos buneba safrTxeSia!

gaecnos saqarTveloSi arsebul dacul teritoriebs; SeZlos maTi CamoTvla da isaubros maT mniSvnelobaze; Seagrovos informacia daculi obieqtebis Sesaxeb.

adamiani da garemo


2


miRebuli codnis sistemaSi moyvana;kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba.

adamiani da garemo


1

SeniSvna: TiToeuli gakveTili miznad isaxavs rogorc gakveTilis dagegmvis cxrilis grafaSi – `gakveTilis mizani~ mocemuli miznebis miRwevas, agreTve amave gakveTilis cxrilis grafaSi – `fasdeba Semdegi unarebi~ CamoTvlili unar-Cvevebis ganviTarebas.

23


gakveTili 1gakveTilis Tema: moZravia Tu uZravi?

gakveTilis miznebi

aqtivobebimoswavleebis

organizebadrois

ganawilebaresursebi

fasdeba Semdegi unarebi

• gaixsenos moZravi da uZravi sxeulebi;

• moiyvanos sxvadasxva moZraobis (siaruli, triali, sriali, frena) magaliTebi;

• isaubros zafxulis STabeWdilebebis Sesaxeb;

• gaixsenos Tu ra saxis moZraobebs Sexvda zafxulis ganmavlobaSi

• motivacia da saklaso saubari

individ.;jgufuri;wyvilebSi

10 wuTisaxelmZRv.,

saweri kalami, samuSao rveuli

azris Camoyalibe-bisa da mowodebis unari;mewyvilesTan TanamSromlobis unari;prezentaciis unari;klasifikaciis unari

• muSaoba samuSao rveulSi (cxrilis Sevseba)

5 wuTi

• Sesrulebuli davalebis ganxilva

10 wuTi

• msjeloba moZraobis saxeebze

10 wuTi

• muSaoba saxelmZRv. (cxrilis Sevseba)

10 wuTi

gakveTili 2gakveTilis Tema: sxeulTa moZraobis traeqtoria.

gakveTilis miznebi


organizebadrois

ganawilebaresursebi


• SeZlos aRweros sxeulTa moZraobis traeqtoria, Seadaros erTmaneTs da gamoxatos sqematurad

• multfilmis Cveneba individ.;wyvilebSi

15 wuTi saxelmZRv., saweri

kalami, dafa. carci

kvlevis unar-Cvevebi• dakvirveba• aRwera• monacemTa

organizeba• monacemTa Cawerasaazrovno unar-Cvevebi• analizi

• saklaso msjeloba 15 wuTi

• muSaoba saxelmZRv. 15 wuTi

SemoTavazebuli aqtivobebi: multfilmis ̀ vini-puxi midis stumrad~ Cveneba (“Винни-пух идет в гости” /”Союзмультфильм”,

1971 г./, multfilmis gadmowera SeiZleba Semdegi saitidan: http://mults.spb.ru/mults/?id=66).rCeva maswavlebels: multfilmis Cvenebisas maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs im-

aze, Tu rogor icvleba multfilmis gmirebis mdebareoba sxvadasxva sxeulis (xe, xidi, fuRuro da a.S.) mimarT.

saklaso msjeloba.moswavleebi samuSao furclebze akeTeben Canawers Tu ra punqtebi gaiares mTavarma

gmirebma (tye – kurdRelebis sabinadro – xidi – mTis wveri).

24

amis Semdeg maswavlebeli dafaze carciT sqematurad aRniSnavs oTxive punqts da ekiTxeba moswavleebs: – rogor gamovsaxoT gmire-bis mier ganvlili manZili? (punqtebi Tanmimdevrulad SevaerToT xaziT). /maswavlebeli carciT xazavs/.

– Tu mivyvebiT sxeulis mier gavlil gzas, miviRebT wirs.maswavlebeli: – Cven dafaze sqematurad aRvniSneT, Tu rogor gadaadgildebodnen mul-

tfilmis gmirebi da, Sesabamisad, icvleboda maTi mdebareobac. am dros carci moZraobda dafaze. dafaze gamoisaxa wiri, romelsac mecnierebi uwodeben traeqtorias.

Sejameba: nebismier sxeuls mis garSemo arsebuli sxva sxeulebis mimarT garkveuli (gansazRvruli) mdebareoba ukavia. Tu es mdebareoba droSi icvleba, SegviZlia vTqvaT, rom sxeuli moZraobs. moZraobisas sxeuli Semowers wirs, romelsac mecnierebi sxeulis moZraobis traeqtorias1 uwodeben.

muSaoba saxelmZRvaneloze: I savarjiSo.saklaso msjeloba.

gakveTili 3gakveTilis Tema: sxeulTa moZraobis traeqtoria (gagrZeleba).

gakveTilis miznebi


organizebadrois

ganawilebaresursebi


• SeZlos aRweros sxeulTa moZraobis traeqtoria, Seadaros erTmaneTs da gamoxatos sqematurad

• motivacia individ.;jgufebSi

5 wuTi saxelmZRv., saweri

kalami, didi zomis samuSao

furclebi, saTamaSo manqanebi, feradi

flomast. da skoCi, samuSao

rveuli


organizeba• monacemTa Cawerasaazrovno unar-Cvevebi• analizi

• saklaso msjeloba 5 wuTi

• praqtikuli samuSao jgufebSi

10 wuTi

• prezentacia 10 wuTi

• davaleba 8 wuTi

• davalebis ganxilva – saklaso msjeloba

5 wuTi

• saSinao davaleba 2 wuTi

SemoTavazebuli aqtivobebi: motivacia. maswavlebeli dafaze xazavs sxvadasxva texilebsa da geometriul fig-

urebs: oTxkuTxeds, samkuTxeds, wres, mravalkuTxeds da a.S. da sTxovs moswavleebs, dax-azvisas daakvirdnen da daasaxelon carcis moZraobis traeqtoria.

saklaso msjeloba. moswavleebi adareben sxvadasxva geometriuli figurebis traeq-torias, msjeloben, gamoTqvamen mosazrebebs.

praqtikuli samuSao jgufebSi.saWiro masala: didi zomis samuSao furclebi, saTamaSo manqanebi, feradi flomas-

terebi da skoCi /jgufebis raodenobis mixedviT/.maswavlebeli jgufebs urigebs samuSao furclebs da TiTo saTamaSo manqanas, jgu-

fis moswavleTa raodenobis Sesabamis ferad flomasterebs (yvela moswavles gansxvave-buli feris flomasteri). didi zomis furcels aweren jgufis nomers da calke samuSao furcelze Camoweren jgufis moswavleTa saxelebs, TiToeul saxels sxvadasxva (Sesabami-si) feriT.

jgufis pirveli wevri manqanas skoCiT umagrebs Tavisi saxelis Sesabamisi feris flo-masters da gaatarebs saTamaSo manqanas did furcelze. Sedegad furcelze gamoixateba saTamaSo manqanis (flomasteris) moZraobis traeqtoria; Semdeg jgufis danarCeni wevrebi asruleben igives.

sabolood TiToeul jgufSi did furcelze gamosaxeba sxvadasxva ferisa da moxazu-

1 ტრაექტორია [ლათ. trajectorius გადაადგილებასთან დაკავშირებული] - სივრცეში სხეულის ან წერტილის მოძრაობის გზა. მაგ., ჭურვის ტრაექტორია /ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი/.

25

lobis traeqtoriebi.prezentacia. jgufebi warmoadgenen Sesrulebul namuSevars.davaleba. moiyvaneT sxvadasxva sxeulis moZraobis magaliTebi da sqematurad gamoxa-

teT maTi moZraobis traeqtoria.davalebis ganxilva – saklaso msjeloba.– rogor fiqrobT, riT gamovsaxeT sxeulis mier gavlili gza? (wiriT).– rogor ganvsazRvroT sxeulis mier traeqtoriis gaswvriv gavlili manZili? (unda

gavigoT wiris sigrZe).– rogor gavigoT wiris sigrZe? (gavzomoT).saSinao davaleba. moifiqreT, Tu rogor SeiZleba gavzomoT praqtikuli samuSaos

dros saTamaSo manqanebis mier gavlili manZilebi? Semdegi gakveTilisTvis moitaneT ga-zomvisTvis saWiro masala.

gakveTili 4gakveTilis Tema: ganvlili manZilis gazomva.

gakveTilis miznebi


organizebadrois

ganawilebaresursebi


• SeZlos gaixsenos masStabi, horizontis mxareebi;

• SeZlos ganvlili manZilis gazomva;

• SeZlos monacemebis gamosaxva cxrilis saxiT

• saSinao davalebis wardgena-msjeloba

individ.;jgufebSi

10 wuTisaxelmZRv.,

saweri kalami, Zafi,

ruleti, samuSao

furclebi, samuSao rveuli


organizeba• monacemTa Cawerasaazrovno unar-Cvevebi• analiziTviTSefasebis unari

• ganvlili manZilis gazomva

10 wuTi

• muSaoba saxelmZR. – I savarjiSo

10 wuTi

• Semowmeba-ganxilva 10 wuTi

• TviTSefaseba 5 wuTi

SemoTavazebuli aqtivobebi: saSinao davalebis wardgena-msjeloba. /Tu moswavleebma damoukideblad ver moifiqres

gazomvis verc erTi meTodi, maswavlebels vTavazobT erT-erTs/.ganvlili manZilis gazomva /aviRoT Zafi da SemovavloT manqanis traeqtorias, Semdeg

sigrZis sazomi ruletiT gavzomoT Zafis sigrZe, romelic gviCvenebs ganvlil manZils/.moswavleebma gazomon wina gakveTilze praqtikuli samuSaos dros miRebuli Sedegebi,

samuSao furcelze daxazon cxrili da monacemebi Seitanon masSi.

cxrilis Sevsebis nimuSi:

mosw. saxeli xazis feri sigrZe, sm

nika wiTeli 33

lado lurji 42

gio mwvane 38

muSaoba saxelmZRvaneloze – I savarjiSo. daakvirdi sqematur rukas. gansazRvre av-tomobilis mier ganvlili manZili gzatkecilze, Tu ici, rom 1 sm-Si aris 1 km (pasuxi: (3.5 + 5.0 + 7.0 + 2.5) × 1 = 18 km). samuSao rveulSi Cawere Tu ramden kilometrs Seadgens ganv-lili manZili.

savarjiSos Semowmeba-ganxilva da TviTSefaseba.

gamomcemlobaold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2011/bunmetyv...gansazrvrulia gakvetilis...

Documents