รหัสมาตรฐานยา

1

รหัสยาและเวชภัณฑ 1. การจัดรหัสยาตาม AHFS Pharmacologic Therapeutic Classification 2004-2005

เปนระบบการจัดกลุมยาที่คิดคนขึ้นโดย American Society of Health- System Pharmacists (ASHP) ซึ่งมีการตีพิมพออกมาครั้งแรกเมื่อ ป ค.ศ. 1959 และมีการแกไขเพิ่มเติมทุกๆป จนถึง ปจจุบัน ซึ่งใชกันอยูคือ AHFS ฉบับป 2004-2005 โดยกอนป คศ. 1984 เรียกวา Formulary Service ตํารับยา AHFS หรือ American Hospital Formulary Service มีการจดทะเบียนและตีพิมพออกมาเปนหนังสือ ช่ือ AHFS Drug Information หรือ AHFS DI

1.1 โครงสรางของรหัส สําหรับ โครงสรางของรหัสยาใน AHFS Drug Information ฉบับป 2004 ยังเปนรูปแบบเดิม คือ

เปนรหัสที่เปนตัวเลขทั้งหมด 1.2 การแบงกลุมและจัดหมวดหมู สําหรับรหัสในระบบ AHFS นั้นมีลักษณะการแบงกลุมและจัดหมวดหมูออกเปน 4 ระดับ ในแต

ระดับเปนเลขสองหลัก (สามารถดูรายละเอียดการจําแนกของป 2004 ไดจากภาคผนวก ) เชน 08 : 00 Anti-infective Agents 08 : 12 Antibacterials 08 : 12 . 16 Penicilins 08 : 12 .16.04 Natural Penicillins 08 : 12 .16.08 Aminopenicillins 08 : 12 .16.12 Penicillinase-resistant Penicillins 08 : 12 .16.16 Extended-spectrum Penicillins 1.3 ความละเอียดในการจัดรหัสยา การกําหนดรหัสยาในระบบของ AHFS นั้น มีการจัดลําดับของความละเอียดของรหัสโดยเริ่มตั้งแตกลุมการรักษาและแตกรายละเอียดลงเปนประเภทยาและเรื่อยไปจนถึงตัวยาที่เปนช่ือสามัญ (Generic Name) ของยาแตละตัว ไมสามารถระบุถึง Trade Name ขนาดความแรงและรูปแบบยาของยานั้นได

1.4 การเรียงดัชน ีสามารถสืบคนไดจากดัชนีของรายการยา โดยเรียงตามตัวอักษร A-Z มีการเรียงทั้ง Trade Name

Generic Name ในกรณีที่คนหาจาก Trade Name ก็จะบอกให see Generic Name และตามดวยเลขที่หนาของหนังสือ สวนกรณีที่คนจากดัชนีของ Generic Name ช่ือยาจะเปนตัวเขม และตามดวยรหัสยาและเลขที่หนาหนังสือ ตัวอยางดัชนี

- KeletraR , see Lopinavir and Ritonavia, p.650 - Kanamycin Sulfate 8:12:02, p.76

2

1.5 การอธิบายรายละเอียด ในรหัสแตละรายการมีรายช่ือยาพรอมทั้งรายละเอียดอยาสมบูรณ เปน Drug Monograph ซึ่งมีหัวขอที่

อธิบาย ดังนี้ • Monograph Title and Synonyms • Chemistry and Stability • Pharmacology • Pharmacokinetics • Uses • Cautions • Chronic Toxicity • Acute Toxicity • Drug Interactions • Laboratory Test Interferences • Dosage and Administration • Preparations

วัตถุประสงคในการใชขอมูลยาจาก AHFS นั้น สวนใหญมักตองการขอมูลรายละเอียดเกี่ยวกับยาที่ถูกตอง อางอิงไดและทันสมัยที่สุด และรายการยาที่อยูใน AHFS จะเปนยาที่ผานการรับรองจาก FDA ของอเมริกาแลวเทานั้นโดยมีการบอกวันที่ไดรับการรับรองไวดวย

1.6 การปรับปรุงเปล่ียนแปลง ตัวเลขบางตัวถูกขามไปเนื่องจากมีการยกเลิกกลุม การรวมกลุม หรือการแยกกลุม ซึ่งเกิดขึ้นในทุกๆป

ที่มีการแกไขปรับปรุงรหัส ในสวนของการปรับปรุงแกไขรหัสใน AHFS Pharmacologic Therapeutic Classification 2005 สามารถดูรายละเอียดไดจาก www.ashp.org ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงในรายละเอียดของการแบงกลุมยอย ดังนี้

- มีการการแบง subgroup ตางๆ เพิ่มขึ้นจากเดิม เชน - 08: 12.12.12 Ketolides - 08: 12.28.30 Rifamycins - 68 :82 Antihypoglycemic

- มีการเปลี่ยนแปลงชื่อของบาง subgroup เชน subgroup เดิมมีคําวา miscellaneous อยู

ดานหนาของชื่อ ตอมาถูกแกไขโดยการนําคําวา Miscellaneous ไปตอทายช่ือแทน - มีการยกเลิกบาง subgroup พรอมทั้งสราง subgroup ใหมขึ้นมาใชงานแทน

ตัวอยางเชน

Old AHFS Class New AHFS Class Notes 4:04.92 – Miscellaneous Derivatives

4:04.92 – Derivatives, Miscellaneous

Name change

8:12.12.12 – Ketolides New class 8:12.28 – Miscellaneous Antibacterials

8:12.28 – Antibacterials, Miscellaneous

Name change

3

8:12.28.30 – Rifamycins New class 8:14.92 – Miscellaneous Antifungals

8:14.92 – Antifungals, Miscellaneous

Name change

8:16.92 – Miscellaneous Antimycobacterials

8:16.92 – Antimycobacterials, Miscellaneous

Name change

8:18.08.92 – Miscellaneous Antiretrovirals

8:18.08.92 – Antiretrovirals, Miscellaneous

Name change

8:18.92 – Miscellaneous Antivirals

8:18.92 – Antivirals, Miscellaneous

Name change

8:30.92 – Miscellaneous Antiprotozoals

8:30.92 – Antiprotozoals, Miscellaneous

Name change

8:92 – Miscellaneous Anti-infectives

8:92 – Anti-infectives, Miscellaneous

Name change

12:92 – Miscellaneous Autonomic Drugs

12:92 – Autonomic Drugs, Miscellaneous

Name change

20:12.04.92 – Miscellaneous Anticoagulants

20:12.04.92 – Anticoagulants, Miscellaneous

Name change

24:04.40 – Miscellaneous Cardiac Drugs

24:04.92 – Cardiac Drugs, Miscellaneous

Class change and name change; 24:04.40 retired

24:06.05 – Cholesterol Absorption Inhibitors

New class

24:06.92 – Miscellaneous Antilipemic Agents

24:06.92 – Antilipemic Agents, Miscellaneous

Name change

24:08.92 – Miscellaneous Hypotensive Agents

24:08.92 – Hypotensive Agents, Miscellaneous

Name change

24:12.92 – Miscellaneous Vasodilating Agents

24:12.92 – Vasodilating Agents, Miscellaneous

Name change

24:28.92 – Miscellaneous Calcium-channel Blocking Agents

24:28.92 – Calcium-channel Blocking Agents, Miscellaneous

Name change

28:08.92 – Miscellaneous Analgesics and Antipyretics

28:08.92 – Analgesics and Antipyretics, Miscellaneous

Name change

28:12.92 – Miscellaneous Anticonvulsants

28:12.92 – Anticonvulsants, Miscellaneous

Name change

28:16.04.92 – Miscellaneous Antidepressants

28:16.04.92 – Antidepressants, Miscellaneous

Name change

28:16.08.92 – Miscellaneous Antipsychotics

28:16.08.92 – Antipsychotics, Miscellaneous

Name change

28:16.12 – Miscellaneous Psychotherapeutic

28:16.92 – Psychotherapeutic

Name change and class change; 28:16.12 Retired

4

Agents Agents, Miscellaneous 28:20.04 –

Amphetamines New class

28:20.92 – Anorexigenic Agents and Respiratory and Cerebral Stimulants, Miscellaneous

New class

28:24.92 – Miscellaneous Anxiolytics, Sedatives, and Hypnotics

28:24.92 – Anxiolytics, Sedatives, and Hypnotics; Miscellaneous

Name change

28:32 – Antimigraine Agents

New class

28:32.28 – Selective Serotonin Agonists

New class

28:32.92 – Antimigraine Agents, Miscellaneous

New class

28:92 – Miscellaneous Central Nervous System Agents

28:92 – Central Nervous System Agents, Miscellaneous

Name change

52:04.92 – Miscellaneous Anti-infectives

52:04.92 – EENT Anti-infectives, Miscellaneous

Name change

52:08.08 – Corticosteroids

New class

52:08.20 – Nonsteroidal Anti-inflammatory Agents

New class

52:08.92 – EENT Anti-inflammatory Agents, Miscellaneous

New class

52:36 – Miscellaneous EENT Drugs

52:92 – EENT Drugs, Miscellaneous

Class change and name change; 52:36 retired

56:22.92 – Miscellaneous Antiemetics

56:22.92 – Antiemetics, Miscellaneous

Name change

56:92 – Miscellaneous GI Drugs

56:92 – GI Drugs, Miscellaneous

Name change

68:20.92 – Miscellaneous Antidiabetic Agents

68:20.92 – Antidiabetic Agents, Miscellaneous

Name change

68:22 – Antihypoglycemic Agents

New class

68:22.12 – Glycogenolytic Agents

New class

68:22.92 – Antihypoglycemic Agents, Miscellaneous

New class

84:04.08.92 – Miscellaneous Antifungals

84:04.08.92 – Antifungals, Miscellaneous

Name change

84:04.16 – Miscellaneous 84:04.92 – Anti- Class change and name

5

Anti-infectives infectives, Miscellaneous change; 84:04.16 retired 84:36 – Miscellaneous Skin and Mucous Membrane Agents

84:92 – Skin and Mucous Membrane Agents, Miscellaneous

Class change and name change; 84:36 retired

ขอด ี

1. สามารถระบุเปาหมายของตัวยาไดชัดเจน รวมท้ังสามารถบงบอกถึงรายละเอียดทางเภสัชวิทยาของตัวยา (Drug Monograph) ไดชัดเจนอีกดวย

2. หนวยบริการนิยมใชรหัสระบบนี้สําหรับสรุปผลการใชยาเปนกลุมๆ ขอเสีย

1. ไมมีการจัดทํารหัสไวสําหรับตัวยาที่เปนสารชวย 2. ไมสามารถระบุถึงรูปแบบ ขนาดความแรง ช่ือทางการคา ทําใหโรงพยาบาลมีการนํารหัสนี้ไป

เพิ่มเติมกันเองอีกหลายระดับ 2. การจัดรหัสยาตาม The anatomical therapeutic chemical classification system (ATC) รหัส ATC ถูกสรางขึ้นโดย Nordic Council เพื่อเปนมาตรฐานในการแลกเปลี่ยนขอมูลยาระหวางประเทศตางๆ เริ่มแรกรหัส ATC นี้ถูกใชในการแบงประเภทของยาในประเทศแถบคาบสมุทรสแกนดิเนเวีย ในปจจุบัน ระบบนี้ยังไดรับการยอมรับและสนับสนุนขององคการอนามัยโลก โดยมอบให WHO Collaboration Center for Drug Statistics Methadology ซึ่งอยูที่ Osio, Norway เปนผูจัดทําและปรับปรุงแกไข โดยมีเวอรช่ันใหมทุกป เนื่องจากมีการขอรหัส ATC ใหมหรือขอแกไขไดตลอดเวลา 2.1 โครงสรางของรหัส ในระบบ ATC นั้น ประกอบดวยตัวอักษรพิมพใหญและตัวเลขขนาดสูงสุด 7 หลัก โดยหลักที่ 1,4 และ 5 เปนตัวอักษรพิมพใหญจาก A-Z สวนหลักที่ 2,3 และ 6,7 เปนตัวเลข 01-99 ตัวอยาง N 05 B A 01 N Central nervous system (1st level,anatomical main group) 05 Psycholeptics (2ndlevel,therapeutic main group) B Tranquillizers (3rd level,therapeutical subgroup) A Benzodiaczepine derivatives (4th level, chemical/therapeutic subgroup) 01 Diazepam (5th level,subgroup of chemical substance)

6

2.2 การแบงกลุมและจัดหมวดหมู ในระบบ ATC แบงยอยออกไดเปน 5 ลําดับช้ัน ดังนี้

1) ลําดับชั้นที่หนึ่ง การจําแนกแบบ ATC ในลําดับช้ันที่หนึ่งนั้นอาศัยหลักการพื้นฐานของการแบงระบบ Anatomy ของรางกายโดยอางอิงกับระบบ Anatomical Classification ที่ถูกพัฒนาโดย European Pharmaceutical Market Research Association (EPhMRA) และ International Pharmaceutical Market Research Group (IPMRG)โดยระบบกายวิภาคพื้นฐานนี้ถูกแบงออกเปน 14 ระบบ และใชอักษรภาษาอังกฤษตัวพิมพใหญในหลักแรกของรหัส ATC เปนรหัสแทนชื่อระบบ ดังมีรายละเอียด ดังตอไปนี้

ATC- system Main Groups

A Alimentary tract and metabolism B Blood and blood forming organs C Cardiovascular system D Dermatologicals G Genito urinary system and sex hormones H Systemic hormonal preparations,excl. Sex hormones J General antiinfectives,systemic L Antineoplastic and immunosuppressive drug M Musculo-skeletal system N Central nervous system P Antiparasitic products R Respiratory system S Sensory organs V Various

2) ลําดับชั้นที่สอง

เปนตัวเลขในหลักที่ 2-3 ของรหัส ATC โดยเปนการแบงกลุมตามการรักษาหลัก (therapeutic main group) ตัวอยางเชน กลุม B : Blood and blood forming organs สามารถแบงกลุมยอยตามการรักษาหลักไดเปน 6 กลุม ดังนี้ B 01 : Anticoagulants B 02 : Antihaemorrhagics

B 03 : Antianaemic preparations B 04 : Cholesterol reducers,antiatheroma preparation B 05 : Plasma substitutes and perfusion B 06 : Other haematological agents,incl.fibrinolysis and hyaluronidase

3) ลําดับชั้นที่สาม

7

เปนตัวอักษรในหลักที่ 4 ของรหัส ATC โดยจะทําการแบง Therapeutic main group ออกเปน กลุมยอยลงไปอีก (Therapeutic subgroup) ตัวอยางเชน กลุม B02 : Antihaemorrhagics สามารถแบงกลุมการรักษายอย ออกไดอีก 2 กลุม ดังนี้ B02 A : Antifibrinolytics B02 B : Vitamin K and others

4) ลําดับชั้นที่สี่ เปนตัวอักษรในหลักที่ 5 ของรหัส ATC โดยจะบงบอกถึง Chemical/therapeutic sub group ตัวอยางเชน กลุม B02A : Antifibrinolytics สามารถแบงตามตัวยาที่ออกฤทธิ์ยับยั้ง Fibrinolytic activity ไดอีก 2 กลุม ดังนี้ B02A A : Amino acids B02A B : Proteinase inhibitors

5) ลําดับชั้นที่หา เปนเลขในตําแหนงที่ 6-7 ของรหัส ATC โดยจะบงบอกถึง Generic name ของตัวยา ตัวอยางเชน B 04 AB 01 B หมายถึง ระบบเลือด (Blood and Blood forming organs) B 04 หมายถึง กลุมยาลดไขมันที่มีเปาหมายตอระบบเลือด (Hypolipibaemic/Anti-atheroma preparations) B 04 A หมายถึง กลุมยอยของ B04 คอื ยาลดคลอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอรไรด (Cholesterol and triglycerides reduction preparation) B 04 AB หมายถึง กลุมยอยของ B04 A คือ ยาลดคลอเลสเตอรอลที่ออกฤทธิ์ดวยวิธี

HMG CoA reductase inhibitors B 04 AB 01 หมายถึง ตัวยาคือ Simvastattin

2.3 ความละเอียดในการจัดรหัสยา การกําหนดรหัสยาในระบบของ ATC นั้น มีการจัดลําดับของความละเอียดของรหัสโดยเริ่มตั้งแต

ระบบของรางกาย ตามดวยกลุมการรักษาหลัก กลุมการรักษายอยลงไปอีก 2 ระดับจนถึงตัวเลขที่บอกถึงตัวยาที่เปนช่ือสามัญ (Generic Name) ของยาแตละตัว ไมสามารถระบุถึง Trade Name ขนาดความแรงและรูปแบบยาของยานั้นได 2.4 การเรียงดชัน ี ประกอบดวย 2 คอลัมน โดยคอลัมนแรกเปนรหัส ATC 7 หลัก สวนคอลัมนที่สองเปนช่ือตัวยาสามัญ เรียงตามตัวอักษร A-Z 2.5 การอธิบายรายละเอียด

8

มีรายละเอียดปรากฏในหนังสือ 2 เลม ไมมีคําอธิบายรายละเอียดหรือขอมูลยา โดยหนังสือเลมที่ 1 เปนการแสดงรายชื่อรหัสเรียงลําดับจากกลุมการรักษาหลักเรื่อยลงไปยงกลุมรักษายอยลงไปเรื่อยๆ สวนเลมที่ 2 เปนดัชนีเรียงตามตัวอักษร A-Z ของตัวยาที่มีรหัส 7 หลัก ขอด ี 1. สามารถระบุเปาหมายของตัวยาไดชัดเจน รวมทั้งสามารถบงบอกขอบงใชของตัวยาไดชัดเจนอีกดวย ขอเสีย 1. ไมมีการจัดทํารหัสไวสําหรับตัวยาที่เปนสารชวย 2. ไมไดมีการระบุรหัสที่ชัดเจนใหกับตัวยาผสม 3. ไมสามารถระบุถึงรูปแบบ ขนาดความแรงและบริษัทผูผลิต ทําใหมีการนํารหัสนี้ไปเพิ่มเติมกันเอง

3. การจัดรหสัยาตาม BNF British National Formulary 49 , March 2005 BNF เปนรหัสที่ถูกสรางขึ้นโดยอาศัยการรวมมือกันระหวางสมาคมแพทยอังกฤษ (British Medical Association) และ ราชสมาคมเภสัชของอังกฤษ (Royal Pharmaceutical Society of Great Britain) เพื่อใหบุคลากรทางการแพทยไดมีขอมูลเกี่ยวกับยาที่ทันสมัย โดยจะจัดพิมพเผยแพรในรูปแบบหนังสือช่ือ BNF ซึ่งจะทําการตีพิมพ ปละสองครั้ง และสามารถเขาไปดูรายละเอียดของ BNF แตละฉบับไดที่ www.bnf.org

3.1 โครงสรางของรหัส การจัดรหัสยาตาม BNF นั้นมีลักษณะเปนตัวเลขทั้งหมด แบงออกเปน 4 ระดับ ลักษณะรหัสจะมี

คาที่เปนไปไดต้ังแต 00.00.00.00 – 99.99.99.99 3.2 การแบงกลุมและจัดหมวดหมู การจัดรหัสยาตาม BNF สามารถแบงยอยลงไปไดทั้งหมด 4 ระดับ ดังนี้ 1) ระดับที่ 1 เปนหมวดหมูของระบบตางๆในรางกาย มีต้ังแต 1 – 15 ดังนี้

1. Gastro-intestinal system 2. Cardiovascular system 3. Respiratory system 4. Central nervous system 5. Infections 6. Endocrine system 7. Obstetrics ,gynaecology, and urinary-tract disorders 8. Malignant disease and immunosuppression 9. Nutrition and blood 10. Musculoskeletal and joint diseases 11. Eye 12. Ear,nose ,and oropharynx 13. Skin

9

14. Immunological products and vaccines 15. Anaesthesia

2) ระดับที่ 2 เปนการแบงประเภทของยาตามการรักษาอยางกวางๆ ซึ่งอาจมีต้ังแต 3 ถึง 14 กลุมใน แตละบท 3) ระดับที่ 3 เปนการแบงประเภทของยาตามการรักษาที่เฉพาะเจาะจงกวา อาจจะระบุตามกลุม ทางดานเคมีของยานั้นๆ ซึ่งอาจมีต้ังแต 0 ถึง 13 กลุม 4) ระดับที่ 4 เปนการแบงตามประเภทของตัวยา ซึ่งละเอียดที่สุด มีเพียงสวนนอยที่มีถึงระดับ 4

ตัวอยางรหัสที่มีการจัดโดยใชระบบ BNF

- ยาในระบบหลอดเลือดและหัวใจ สามารถแบงออกเปน 4 ระดับ ดังนี้ 02 Cardiovascular System

02.05 Drug Affecting the renin- angiotensin system and other antihypertensive drug

02.05.05 Drug Affecting the renin- angiotensin system 02.05.05.01 Angiotensin-converting enzymes inhibitors 02.05.05.02 Angiotensin II – receptor antagonists

- ยาในระบบรักษาการติดเชื้อ สามารถแบงออกเปน 4 ระดับ ดังนี้

05 Infection 05.01 Antibacterial drugs 05.01.01 Penicillins 05.01.01.05 Mecillinams 1.3 ความละเอียดในการจัดรหัสยา การกําหนดรหัสยาในระบบของ BNF นั้น มีการจัดลําดับของความละเอียดของรหัสคลายกับระบบ ATC โดยเริ่มการแบงกลุมใหญจากระบบรางกายตามดวยประเภทของการรักษาอยางกวางๆและประเภทการรักษายอยเรื่อยลงไปจนถึงตัวยาหรือกลุมเคมีของยาบาง เพียงแตระบบ BNF นั้นใชรหัสที่เปนตัวเลขอยางเดียวไมมีการใชตัวอักษรมาผสม ยังไมสามารถระบุถึง Trade Name ขนาดความแรงและรูปแบบยาของยานั้นได

1.4 การเรียงดัชน ีเรียงตามตัวอักษร A-Z และบอกหมายเลขหนาเทานั้น ไมบอกรหัสกลุมยา ถาเปนช่ือการคา (Trade

Name) จะใชตัวอักษรภาษาอังกฤษตัวเอียง สวนหมายเลขหนาหนังสือ หากมีหลายหนาจะใชตัวเขมในการระบุหนาหลัก ตัวอยางดัชนี Acyclovir , 293 Herpes simplex,293 Buccal,514 Eye, 490 Genital,293,377,550 Labialis,550

10

1.5 การอธิบายรายละเอียด การกําหนดรหัสยาในระบบของ BNF นั้น ในรหัสแตละรายการมีรายช่ือยาสามัญ ยาแตละตัวมีรายละเอียดเกี่ยวกับ Indication ,Caution , Side Effect , Doses และชื่อการคา (Trade Name) ของยาที่มีจําหนายในอังกฤษพรอมทั้งราคาใหดวย

1.6 การปรับปรุงเปล่ียนแปลง สําหรับในหนังสือ BNF 49 นี้ยังคงไมมีการเปลี่ยนแปลงทางดานโครงสรางของรหัสดังที่กลาวไปแลว

ขางตน แตใน BNF ฉบับนี้ก็มีการเปลี่ยนแปลงอยูในหลายสวนดวยกัน เชน - มีการเปลี่ยนแปลง การจัดหมวดหมูในบาง section เชน

Section 2.2.3 Potassium-sparing diuretics and aldosterone antagonists Section 5.1.2 Cephalosporins and other beta-lactams

- มีการเปลี่ยนแปลงชื่อ BAN (British Approve Name) ของตัวยา เชน

Former BAN New BAN amethocaine tetracaine aminacrine aminoacridine amoxycillin amoxicillin amphetamine amfetamine amylobarbitone amobarbital amylobarbitone sodium amobarbital sodium beclomethasone beclometasone bendrofluazide bendroflumethiazide benzhexol trihexyphenidyl benzphetamine benzfetamine benztropine benzatropine busulphan busulfan butobarbitone butobarbital carticaine articaine

สําหรับประเทศไทย ไดมีการนําการจัดกลุมยาตามระบบ BNF มาใชในการแบงกลุมยาในบัญชียาหลักแหงชาติฉบับ ป พ.ศ. 2547 สําหรับตัวอยางของการจัดหมวดหมูในระบบ BNF และรายละเอียดของการเปลี่ยนแปลงช่ือตัวยาสามารถดูไดจากภาคผนวก ขอดี

1. มีการแบงหมวดหมูในการจัดกลุมยาอยางเปนระบบของรางกาย เหมาะสําหรับใชในการจัดบัญชียา ทําใหสืบคนไดงาย

2. สามารถระบุเปาหมายของตัวยาไดชัดเจน บางครั้งสามารถระบุถึงกลุมเคมีของยาดวย

11

ขอเสีย 1. ยังไมสามารถระบุถึง Trade Name ขนาดความแรงและรูปแบบยาของยานั้นได 2. ไมสามารถระบุถึงสารชวยในตัวยานั้นได

4. การจัดรหัสยาตามระบบ IOWA Code Modified เปนรหัสยาที่พัฒนาจาก Division of Drug Information Service University of IOWA ประเทศสหรัฐอเมริกา เปนระบบที่ใชในการจัดแบงตัวยาตามฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา เหมาะสําหรับผลิดภัณฑที่มีตัวยาสําคัญเพียง 1ตัว เนื่องจากสามารถระบุถึงสารเคมีของยาตัวนั้น 4.1 โครงสรางรหัส โครงสรางรหัสยาตามระบบ IOWA Code Modified นั้นประกอบดวย ตัวเลข 16 หลัก เชน 040000 00008 190 00หมายถึงตัวยา Chlorpheniramine maleate ซึ่งเปนตัวยาตัวหนึ่งในกลุมยาแกแพ (Antihistamine)

4.2 การแบงกลุมและจัดหมวดหมู มีรายละเอียด ดังนี้ หลักที่ 1-6 หมายถึง กลุมทางเภสัชวิทยาของตัวยา โดยที่ 040000 หมายถึง กลุมยาแกแพ

(Antihistamine) และตัวเลขสวนนี้จะมีคาและความหมายเหมือนระบบ AHFS

หลักที่ 7-11 หมายถึง รหัสประจําตัวของยา 1 ตัว ในกลุมเภสัชวิทยาของยาหนึ่งๆ โดยที่

00008 หมายถึง รหัสประจําตัวของยา Chlorpheniramine ในกลุมยาแกแพ หลักที่ 12-14 หมายถึง รหัสเกลือของตัวยาที่ใช โดยที่ 190 หมายถึง เกลือ maleate หลักที่ 15-16 หมายถึง รหัสคําพองของตัวยา(ถามี) เชน Paracetamol มีคําพอง คือ Acetaminophen เปนตน

4.3 ความละเอียดในการจัดรหัสยา เปนระบบที่จัดแบงตัวยาโดยเริ่มจากการแบงตามฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ตามดวยตัวยา เกลือของยาตัวนั้น และในกรณีที่เปนยาที่มีช่ือพองก็ยังสามารถระบุใหได เหมาะสําหรับผลิตภัณฑที่มีตัวยาสําคัญเพียง 1 ตัว เนื่องจากสามารถระบุถึงสารเคมีของตัวยา ซึ่งตางกับ ATC Code ที่เหมาะสําหรับใชในการประมวลผลในภาพรวมของกลุมผลิตภัณฑยาที่มีตัวยาสําคัญมากกวา 1 ตัว แตอยางไรก็ตาม การกําหนดรหัสในระบบของ IOWA ก็ยังไมมีการระบุถึงขนาดความแรง รูปแบบของยา รวมทั้งบริษัทผูผลิตได หากเปรียบเทียบการจัดรหัสยาในระบบ ATC และ IOWA ใหมีความชัดเจนขึ้นไดจากตัวอยาง ดังนี้ สูตรยาผสมที่ประกอบดวยตัวยาสําคัญ 3 ตัว จะมีการใหรหัส IOWA จํานวน 3 รหัส ไดแก - Paracetamol มีรหัส IOWA คือ 280812 00752 000 00 - Chlorpheniramine มีรหัส IOWA คือ 040000 00008 190 00 - Phenylephrine Hydrochloride มีรหัส IOWA คือ 121200 00421 133 00

12

แตรหัสในระบบ ATC Code ไมมีการกําหนดไวในรูปยาผสม ดังนั้น จึงสามารถระบุเปนเพียงรหัสกลุมยาของสูตรผสมนี้ คือ R05A0 ซึ่งหมายถึงกลุมยาแกหวัด (Cold Preparation) 4.4 การเรียงดชัน ีสามารถสืบคนสิ่งที่ตองการไดเนื่องจากเปนขอมูล ONLINE ไมใชหนังสือหรือสิ่งพิมพ 4.5 การอธิบายรายละเอียด มีเพียงการระบุช่ือตัวยาและเกลือ 4.6 การปรับปรุงเปล่ียนแปลง มีการปรับปรุงทุกเดือนและทุก 4 เดือน คือเดือนมีนาคม ,มิถุนายน, กันยายน และธันวาคม ขอด ี 1. สามารถจัดกลุมแยกแตละตัวยาไดชัดเจน 2. มีการจัดทํารหัสไวสําหรับตัวยาที่ใชเปนสารชวย เชน กลุมสารชวยการละลาย (Dissolution groups ) ขอเสีย

1. กรณีที่เปนตัวยาเดียวกัน แตมีการใชในหลายระบบ ไมสามารถระบุระบบเปาหมายใหชัดเจน และบางกลุมจัดทํารหัสไมละเอียด เชน ตัวยา Aspirin ขนาด 300-500 mg ใชเปนยาแกปวดแกไข แตขนาด 60 mg ใชเปนยาปองกันการแข็งตัวของเกร็ดเลือด เปนตน

2. การคนหายาสูตรผสม ตองทราบสูตรยาที่แนนอน ไมสามารถคนตามกลุมยาได โดยเฉพาะกลุมยาที่มีสูตรที่หลากหลาย เชน กลุมยาวิตามิน

5. การจัดรหัสยาของสาํนักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุขไดมีความพยายามที่จะจัดทํารหัสยามาตรฐานมาตั้งแตประมาณ ป พ.ศ. 2529 เพื่อใชเปนรหัสกลางสําหรับโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข โดยมีการกําหนดรหัสยาตามชื่อสามัญ (Generic Name) ของยา สําหรับรายการยาในบัญชียาหลักแหงชาติ แตไมไดนําไปใชอยางแพรหลาย เนื่องจากขอจํากัดตาง ๆ คือ

• ไมครอบคลุมถึงยานอกบัญชียาหลักแหงชาติ • ยาตัวเดียวกัน มีหลายความแรง และหลายขนาดบรรจ ุ • ไมมีรหัสที่แตกตางกัน • มีการปรับปรุงบัญชียาหลักแหงชาติ

ตอมาในป พ.ศ. 2543 กระทรวงสาธารณสุข ไดมีการแตงตั้งคณะทํางานหลายชุดเพื่อจัดทํารหัสมาตรฐาน ดานตาง ๆ รวมทั้งดานยา โดยสํานักนโยบายและแผนสาธารณสุข (สํานักนโยบายและยุทธศาสตร ในปจจุบัน) เปนแกนดําเนินการ ซึ่งในสวนของยาไดมีการแตงตั้งคณะทํางานเพื่อกําหนดมาตรฐานและจัดทํารหัสยา ดังตอไปนี้

• คณะทํางานจัดทํารหัสยา

13

• คณะทํางานจัดทํารหัสมาตรฐานขอมูลและชุดโครงสรางขอมูลของยาที่มีการขึ้นทะเบียนในประเทศไทย

จากนั้นในป พ.ศ. 2545 จนถึงปจจุบัน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ โดยสํานักพัฒนาระบบบริการสุขภาพไดมีการดําเนินการพัฒนาการจัดทํา รหัสมาตรฐาน และชุดโครงสรางขอมูลของยาตอ โดยคณะทํางานพัฒนาระบบฐาน ขอมูลดานยา

5.1 โครงสรางรหัส ประกอบขอมูล 5 สวน คือ ประเภทของยา ตัวยาสําคัญ ขนาดความแรง รูปแบบยา และผูผลิต/ผูนําเขา ซึ่งใชแทนดวยตัวเลขทั้งหมด 24 หลัก

5.2 การแบงกลุมและจัดหมวดหมู เปนการผสมผสานแนวทางการจัดรหัสของระบบ ATC Code และ IOWA Code โดยอาศัยลักษณะเดนของแตละแบบมาใชในการกําหนดรหัสมาตรฐาน ตัวอยางเชน กรณียาเดี่ยวใชรหัสของระบบ IOWA Code เนื่องจากเปนรหัสที่สามารถระบุถึงตัวยาสําคัญรวมทั้งเกลือของตัวยา สวนในกรณียาผสม ใชระบบของ ATC Code เนื่องจากจัดแบงกลุมตามระบบของรางกาย ซึ่งทําใหสามารถครอบคลุมยาผสมเกือบทุกกลุม

รหัสมาตรฐานยานี้ประกอบดวยรายละเอียด 5 สวน คือ

1) ประเภทของยา (1 หลัก) มีการจัดแบงและกําหนดรหัสดังนี้

รหัสประเภทของยา ประเภทของยา

1 ตํารับยาเดี่ยว

2 ตํารับยาผสม

3 ยาที่ผลิตใชเอง

4 ยาสมุนไพร

5-9 สงวนไวในอนาคต

2) ตัวยา (10 หลัก) มีการกําหนดรหัสโดยแบงเปน 2 กลุม คือ

2.1) รหัสยาเดี่ยว อางอิงตามรหัสยา IOWA ของสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา ซึ่งมี 16 หลัก โดยตัดกลุมยา IOWA ที่มี 6 หลักหนาออก ใชเฉพาะ 10 หลักหลัง

XXXXX + XXX + XX

XXXXX = เลขเรียงลําดับตัวยาสําคัญ XXX = แสดงขอมูลเกลือของตัวยา XX = ใชกําหนดกรณียาที่มี synonym

ตัวอยาง 2481100000 Acarbose

14

2.2) รหัสยาผสม อางอิงตามรหัสยาตามระบบ ATC (Anatomical Therapeutic Classification system) ของสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา ซึ่งใช 5 หลักแรก ประกอบดวย ตัวอักษรภาษาอังกฤษปนตัวเลข โดยนํามาแปลงเปนชุดตัวเลข 7 หลัก ตามดวยเลข เรียงลําดับอีก 3 หลักสําหรับยาที่อยูในกลุม ATC เดียวกัน

XXXXXXX + XXX

XXXXXXX = รหัสกลุมที่ดัดแปลงจากระบบ ATC ใหเปนชุดตัวเลข XXX = เลขเรียงลําดับในกลุม ATC เดียวกัน

ตัวอยาง 0303015001 Amiloride + Hydrochlorothiazide

สําหรับรายละเอียดของรหัสยาเดี่ยวและรหัสยาผสมนั้นสามารถดูไดจากภาคผนวก

3) ความแรงของยา (5 หลัก) มีการกําหนดรหัสโดย

- เปนตัวเลข 5 หลัก

- 3 หลักแรก เปนกลุมความแรง ความหมายเดียวกันใชรหัสเดียวกัน

- 2 หลักหลัง กําหนดสําหรับความแรงเดียวกันแตเขียนตางกัน

ตัวอยาง 00101 0.01 ML/100 ML

4) รูปแบบของยา (3 หลัก) มีการกําหนดรหัสโดย

- เปนตัวเลข 3 หลัก

- ปรับปรุงจากขอมูลที่สํานักงานคณะกรรมการอาหารและยากําหนด

ตัวอยาง 101 INJECTION

5) ผูผลิต/ผูนําเขา (5 หลัก) มีการกําหนดรหัสโดย

- เปนตัวเลข 5 หลัก

- เปนผูที่ขึ้นทะเบียนตํารับยา (ขอมูลจากสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา)

- กรณีที่เปนหนวยงานในกระทรวงสาธารณสุข และหนวยงานอื่น ๆ ใชรหัส 5 หลักที่สํานักนโยบายและยุทธศาสตรกําหนดใหใชกันในปจจุบัน

ตัวอยาง 81001 บริษัท กรีนเคมิคอล จํากัด

5.3 ความละเอียดในการจัดรหัสยา

สามารถเลือกใชตามความละเอียดที่ตองการ โดยไมจําเปนตองใชรหัสทั้งหมด ทั้งนี้ขึ้นกับความตองการในการใชงานขอมูลในแตละเรื่องวามีความประสงคจะตองการระบุรายละเอียดของยาถึงระดับใด เชน ระดับขนาดความแรง รูปแบบยา และบริษัทผูผลิต เปนตน

15

5.4 การเรียงดชัน ีมีการเรียงดัชนี ในแตละสวนขอมูล

5.5 การอธิบายรายละเอียด ไมมีการแสดงรายละเอียดทางดานเภสัชวิทยา เนื่องจากพัฒนามาเพื่อประโยชนในการเชื่อมโยงขอมูล

จากหนวยงานที่ตางกัน เพื่อสะดวกในการรวบรวมและวิเคราะหขอมูล

5.6 การปรับปรุงเปล่ียนแปลง มีการปรับปรุงรหัสเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ตามรายการยาที่ขึ้นทะเบียนกับสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา

ขอดี

1. เปนรหัสที่มีการออกแบบใหครอบคลุมรายละเอียดที่ตองใชในการทําขอมูลเชิงสถิติของยาไดครอบคลุมมากที่สุด

2. สามารถเลือกใชตามความละเอียดที่ตองการ โดยไมจําเปนตองใชรหัสทั้งหมด

3. รองรับการใชทั้งกรณีที่เปนยาเดี่ยวและยาผสม

4. สามารถปรับปรุงรหัสใหทันสมัยอยูเสมอ เนื่องจากมีการดักเก็บขอมูลต้ังแตตอนที่ขึ้นทะเบียนยาที่สํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา

ขอเสีย

1. เหมาะสําหรับยาที่จําหนายในประเทศไทย เทานั้น ยังไมสามารถใชในระดับสากลได

2. หลักเกณฑในการกําหนดรหัสยาเดี่ยวและยาผสมใชมาตรฐานที่ตางกัน ทําใหตองดูแลทั้ง 2 ระบบไปพรอมกัน

3. ไมมีรายละเอียดทางดานเภสัชวิทยา เนื่องจากจัดทําขึ้นเพื่อใชในการเชื่อมโยงขอมูลเปนหลัก

6. รหัสยากลาง กรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง รหัสยากลางนี้ จัดทําขึ้นเพื่อรองรับการเบิกจายคายาผูปวยนอกของสวัสดิการรักษาพยาบาลตามระบบ

ใหม ซึ่งจะตองอาศัยขอมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑยาแตละรายการ เชน ชนิด ความแรง รูปแบบของยา ราคาตอหนวย จํานวนหนวย เปนตน เนื่องจากการเบิกจายคายาจากทางราชการ และการเรียกเก็บสวนรวมจายจากผูปวย จะตองเปนไปอยางถูกตอง รวดเร็ว และโปรงใส ความถูกตองของขอมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑยาจึงมีความสําคัญเปนอยางยิ่ง

6.1 โครงสรางรหัส ประกอบ ดวยขอมูลจํานวน 5 field ไดแก 1. รหัสยา (Identification code) ซึ่งเปน field หลักของรหัสยากลาง มีลักษณะเปน auto number

ช่ือ field = DRUG_ID

16

2. เลขทะเบียนยา (Registration number) เปน field ที่ระบุ เลขทะเบียนยา ตามที่ขึ้นทะเบียนไวกับสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา ช่ือ field = REG_ID

3. ช่ือทางการคา (Trade name) เปน field ที่ระบุช่ือทางการคาของยา ช่ือ field = DRUG_TNAME

4. ความแรงที่ระบุบนฉลาก เปน field ที่ระบุความแรงของยาตามที่ขึ้นทะเบียนไวกับสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา ช่ือ field = DRUG_STR

5. บริษัทผูรับอนุญาต เปน field ที่แสดงชื่อของบริษัทผูรับอนุญาตผลิต นําเขา หรือจัดจําหนาย (เจาของทะเบียนยา) ที่ขึ้นทะเบียนไวกับสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา ช่ือ field = COMPANY

ตัวอยาง DRUG_ID DRUG_TNAME COMPANY REG_ID DRUG_STR

1 Clindamycin แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C166/44 600 mg/4 cc 2 Dopamine HCL แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C321/40 200 mg/4 cc 3 Forane แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C311/32 100 cc 4 Forane แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C311/32 250 cc 5 Isuprel แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C132/45 0.2 mg/cc 6 Levophed แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C43/42 4 mg/4 cc 7 Propofol แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C254/41 10 mg/cc 8 Pentothal Sodium แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C170/45 1 g. 9 Sevorane แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C33/40 250 cc

10 Sterile Vancomycin Hydrochloride,USP แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C163/39 500 mg

11 Gengraf 25 mg แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C86/46 25 mg

12 Dobutamine (hydrochioride) แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C64/40 250 mg/20cc

13 Gengraf 100 mg แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C88/46 100 mg 14 Gengraf แอบบอตลาบอแรตอรีส จํากัด, บริษัท 1C168/46 100 mg/cc

7. รหัสสินคาและบริการภาครัฐ (Government Product and Services Code : GPSC) รหัส GPSC ถูกสรางขึ้นเพื่อเปนรหัสพัสดุมาตรฐาน ที่สวนราชการทุกแหงจะใชงานรวมกันเมื่อเขาสูระบบ GFMIS โดยโครงสรางมาตรฐานรหัสสินคาและบริการภาครัฐ ที่ไดรับความเห็นชอบจากอนุกรรมการมาตรฐานระบบสินคาและบริการ

7.1 โครงสรางรหัส ประกอบไปดวยตัวเลขทั้งหมด 16 หลัก คือ XXXXXXXX + MM + YYYYYY

17

ตัวเลข 8 หลักแรก จะหมายถึง รหัส UNSPSC (United Nations Standard Products Code) ซึ่งเปนระบบมาตรฐานสากลที่ใชงานรวมกันทั่วโลก และเปนระบบที่สามารถใหรายละเอียดเก่ียวกับยาและเวชภัณฑ รวมทั้งเครื่องมือแพทยไดในสวนหนึ่ง เชน

ตัวอยาง 51 00 00 00 คือ Drug and Pharmaceutical Products 51 10 00 00 คือ Anti infective drugs 51 10 15 00 คือ Antibiotics 51 10 15 08 คือ Antibiotic sulfonamides

7.2 การแบงกลุมและจัดหมวดหมู การจัดทํารหัสในระบบนี้ มีการจัดแบงกลุม ตามหมวดสินคา ตระกูล ระดับของสินคา และลําดับของสินคานั้น ดังนี้

51 จะบงบอก หมวดของสินคานั้น (Segment) 10 จะบงบอกตระกูล (Family) 15 จะบงบอกระดับของสินคา (Class) 00 จะบงบอก ลําดับของสินคา (Commodity)

ตัวอยางการใชงานของรหัส UNSPSC ที่เกี่ยวของกับยาและวัสดุทางการแพทยในเบื้องตนสามารถดูไดจากภาคผนวกและสามารถคนหารายละเอียดเพิ่มเติมไดที่ www.unspsc.com/search.asp MM จะเปนตัวเลขที่บงบอก ที่มาของรหัสสินคาและพัสดุ 6 ตัวหลังของแตละรายการ (YYYYYY) วาเปนรหัสที่มาจากมาตรฐานใด เชน

01 หมายถึง รหัส 6 ตัวหลังนั้นมาจากรหัสมาตรฐานของ EGII (ECCMA Global Item Identifier) 02 หมายถึง รหัส OTOP YYYYYY เปนเลขรหัสมาตรฐานที่มีการใชงานกันอยางแพรหลายอยูแลว ซึ่งจะมีการระบุถึงสินคาและบริการทั้งหมดไมตํ่ากวา 50,000 รายการ เชน รหัส EGII เปนตน นอกจากนี้ยังมีการนํา เลขอีก 6 หลัก มารวมเขากับรหัสที่ไดกลาวขางตน เพื่อระบุถึงคุณสมบัติของสินคา (specification) โดยตัวเลขอีก 6 ตัวนี้จะเปนตัวเลขที่เรียงลําดับกันไปเรื่อยๆ เชน

99 000051 101500 MM YYYYYY ตัวเลขระบุคุณสมบัติเฉพาะ

99000051101500 ยาปฏิชีวนะ 51101500

18

99000051101600

ยาฆาเชื้ออะมีบา ยาฆาไตรโคโมนาไซดและยาฆาโปรโตซัว 51101600

99000051101700 ยาฆาพยาธิและยาฆาเชื้อปรสิต 51101700

99000051101800 ยาฆาเชื้อรา 51101800

99000051101900 ยาฆาเชื้อมาลาเรีย 51101900

99000051102000 ยาฆาเชื้อวัณโรค 51102000

99000051102100 ยารักษาโรคเรื้อน 51102100

99000051102200 ยาฆาเชื้อในทางเดินปสสาวะและยาแกปวด 51102200

99000051102300 ยาตานไวรัส 51102300

99000051102400 ยาหยอดตา 51102400

99000051102500 ยารักษาพยาธิในสัตว 51102500

99000051102600 ยาปฏิชีวนะสําหรับสัตว 51102600

99000051102700 ยาฆาเชื้อ 51102700 8. รหัสยาขององคการเภสชักรรม 8.1 โครงสรางรหัส

องคการเภสัชกรรมใชรหัสยา 13 หลัก ซึ่งเปนระบบสัญลักษณรหัสแทง (Bar Code)ท่ีทางองคการเภสัชกรรมไดสมัครเปนสมาชิกกับสภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทยแลว โดยมุงเนนไปทางดานการคา การบรรจุ และ การซื้อขาย ซึ่งมีรายละเอียดของรหัสดงัตอไปนี้ ระบบสัญลักษณรหัสแทงขององคการเภสัชกรรม EAN (European Article Numbering) ประกอบดวยชุดตัวเลขจํานวน 13 หลัก เชน 885 0678 XXXXX X โดยแตละหลักมีความหมายดังนี้ 885 หมายถึง รหัสประเทศ โดย 885 คือ รหัสของประเทศไทย 0678 หมายถึง รหัสขององคการเภสัชกรรม XXXXX หมายถึง รหัสยานั้นๆ X หมายถึง ตัวเลขที่ใชในการตรวจสอบ โดย รหัสยา XXXXX สามารถแยกไดดังนี้ XX หมายถึง รูปแบบของยา (Dosage form) XX หมายถึง ตัวเลขเรียงลําดับ (Running number) X หมายถึง ตัวเลขการแบงบรรจุ (Packing number)

19

ตัวอยางรหัสยา ประเภท Biologicals

01001 หมายถึง เซรุมแกพิษงูเหา 10 มิลลิลิตร 01011 หมายถึง เซรุมแกพิษงูเหาชนิดแหง 10 มิลลิลิตร

ประเภท Capsules 02001 หมายถึง อะมอกซีซิลิน 250 มิลลิกรัม 1000 แคปซูล 02011 หมายถึง อะมอกซีซิลิน 500 มิลลิกรัม 500 แคปซูล ประเภท Injection 09201 หมายถึง ยาฉีดไลโดเคนไฮโดรคลอไรด 1% 20 มิลลิลิตร 09202 หมายถึง ยาฉีดไลโดเคนไฮโดรคลอไรด 1% 50 มิลลิลิตร ขอด ี

1. รหัสแทงอยูในรูปของระบบ EAN ซึ่งปจจุบันเปนมาตรฐานสากลและเปนที่ยอมรับมากที่สุดในโลก 2. งายตอการควบคุมสินคาเนื่องจาก Bar code จะพิมพปรากฏอยูบนแพกเกจ

ขอเสีย

1. การใชงานรหัส Bar code ในระบบ EAN นั้นจะตองสมัครเปนสมาชิกและเสียคาสมาชิกในทุกๆป 2. รหัสไมสื่อความหมายโดยละเอียด 3. รหัสของตัวยาตัวเดียวกันจะมีหลายรหัส แยกตามรูปแบบ และขนาดบรรจุ เชน ตัวยาไลโดเคนไฮโดร

คลอไรด มีหลายรหัสแยกตาม ความแรง ขนาดบรรจ ุ

9. รหัสยาของกรมวิทยาศาสตรการแพทย ฐานขอมูลยาของกรมวิทยาศาสตรการแพทยมุงเนนไปที่ขอมูลยาตามชื่อสามัญ (generic name) และผลการวิเคราะหเปนหลัก โดยมีการกําหนดรหัสที่ใชในการบันทึกและสืบคน คือ

1. รหัสของแหลงที่สงตัวอยางเพื่อตรวจวิเคราะห เชน โรงพยาบาล (HD) , สาธารณสุขจังหวัด (PP) , ผูผลิตในประเทศ (BD) ฯลฯ โดยรหัสในสวนนี้มีประมาณ 15 รายการ

2. รหัสผูผลิตในกรณีที่เปนผลิตภัณฑที่นําเขาจากตางประเทศ เชน A001 หมายถึง บริษัท Amarin ซึ่งรหัสในสวนนี้จะมีอยูประมาณ 1,700 รายการ

20

3. รหัสตัวยาสําคัญ (active ingredient) ใชระบบ IOWA code ประกอบดวยตัวเลข 11 หลัก มีอยูประมาณ 2000 รายการ

ตัวอยาง รหัสตัวยาของ Chloramphenicol palmitate ตามระบบ IOWA เดิม คือ 08 12 08 01 223 จะมีความหมายดังตอไปนี้ 08 หมายถึง กลุมยารักษาการติดเชื้อ (Anti-Infective)

12 หมายถึง กลุมยอยลําดับที่ 1 โดย 12 ระบุถึง กลุมยาตานจุลชีพ 08 หมายถึง กลุมยอยลําดับที่ 2 โดย 08 ระบุถึงกลุมยาตานจุลชีพ กลุม Chloramphenicols 01 หมายถึง ลําดับของตัวยาในกลุม Chloramphenicols เชน 01 คือ Chloramphenicol 02 คือ Thiamphenicol 03 คือ Azidamphenicol 223 หมายถึง เกลือชนิดตางๆ เชน 223 คือ เกลือ pamitate , 270 คือ เกลือ stearate เปนตน

ขอดี

1. สามารถสรุปขอมูล ผลการวิเคราะหไดในหลายลักษณะ เชน ตามหนวยงานที่สงตรวจ ตามผูผลิต ตามตัวยา ซึ่งสามารถนําขอมูลเหลานี้ไปใชประโยชนไดหลายดาน

ขอเสีย 1. ระบบ IOWA เดิม ยังพบปญหาอยูบางสําหรับบางตัวยา เชน sodium chloride จะมีรหัส IOWA อยูหลายรหัส เนื่องจากอยูในกลุมทางเภสัชวิทยาหลายกลุม เชน กลุมระบบทางเดินอาหาร กลุมระบบยาใชกับผิวหนัง ทําใหรหัสดังกลาวไมมีความ Unique 2. ไมมีการกําหนดรหัสสําหรับตัวยาผสมที่มีตัวยามากกวา 1 ตัวขึ้นไป

10. กรมศุลกากร กรมศุลกากร จะมุงเนนในการจัดเก็บอากรศุลกากรจากการนําเขาและสงออกตามประเภทสินคาและรายการสินคา รหัสที่ใช เรียกวา พิกัดอัตราศุลกากร 10.1 โครงสรางรหัส ประกอบดวย 3 สวน คือ

1) ประเภท หมายถึง ประเภทพิกัดศุลกากร มีเลขรหัส 4 ตัว เลข 2 ตัวแรกเปนเลขลําดับของกลุมสินคา และ เลข 2 ตัวหลัง เปนเลขลําดับของประเภทในแตละกลุมสินคา

21

2) ประเภทยอย หมายถึง ประเภทพิกัดศุลกากรที่แยกยอยลงไป โดยสวนมากจะแทนดวยตัวเลข 6 ตัว แตสินคาบางประเภทจะมีเลขรหัส 7 ตัว โดยรหัส 6 ตัวนี้เปนเลขรหัสสากลที่ทุกประเทศซึ่งใชพิกัดอัตราศุลกากรระบบฮาโมไนซจะใชงานรวมกัน

3) รหัสสถิติ หมายถึง รหัสสินคาและรหัสหนวยสินคา ในสวนของรหัสสินคาจะประกอบดวยตัวเลขจํานวน 10 ตัว โดยเลข 7 ตัวแรก จะตรงกับรหัส 7 ตัวในขอที่ 2 (ในกรณีที่ประเภทยอยแสดงเลขรหัส เพียงแค 6 ตัว เลขตัวที่เจ็ดจะแทนดวยเลข 0 ) ดังนั้นในสวนของรหัสสถิตินี้จึงแสดงเฉพาะรหัสสินคาเพียง 3 ตัวหลังเทานั้น แลวตอทายดวยรหัสหนวยสินคาเปนอักษร 2 ตัว

สําหรับสวนที่เปนรหัสที่เกี่ยวของกับยา มักจะมีรหัส 2 ตัวแรก เปน 30 คือ เปนกลุมผลิตภัณฑเภสัชกรรม (Pharmaceutical products) รายละเอียดของกลุมยอยสามารถดูไดจากภาคผนวก ตัวอยาง 30.02 3002.20 004/KG คือ วัคซีนที่ใชเปนยาสําหรับมนุษย

30.02 3002.30 007/ KG คือ วัคซีนที่ใชเปนยาสําหรับสัตว ขอดี 1. สามารถจัดเก็บอากรตามอัตราที่ระบุแยกตามพิกัดอัตราศุลกากรตามวัตถุประสงคของหนวยงาน 2. สามารถประมวลผลปริมาณและมูลคาการนําเขาสงออก ตามรหัสของสินคาที่ไดเปนรายเดือน ขอเสีย 1. ไมสามารถประมวลปริมาณและมูลคาการนําเขา สงออกตามแตละตัวยาหรือกลุมยา 2. การจัดประเภทสินคาที่เปนยานั้นจะมีรหัสอยูหลายกลุม และวิธีที่ใชในการแบงนั้นไมไดใชหลักการทางเภสัชวิทยา

22