1

Yangın

Konu; Yangın

Konunun genel amacı; Katılımcıların, işyerlerinde yangın tehlikesi, yangın durumundayapılacaklar ve yangına karşı alınması gereken önlemler hakkında bilgi edinmelerinisağlamaktır.

Öğrenme hedefleri

Bu dersin sonunda katılımcılar;• Yangın ve kimyasını tanımlar.• Yangından korunmak için alınabilecek önlemleri açıklar.• Bir yangın durumunda yapılması gerekenleri belirtir.Konunun alt başlıkları

• Yanmanın temel kavramları ve yangın kimyasına genel bakış• Yangından korunma• Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri• Yangın risk değerlendirmesi• Yangın sırasında güvenlik• Kapalı alanlarda modern yangın algılama ve alarm sistemleri ve özellikleri• Yangın söndürme cihazları ve sistemleri• Yangın müdahale ve kurtarma ekibi• Yangın ve çevre ilişkisi• İlgili mevzuat

YANGIN

Kontrol dışı yanma olayıdır. Tehlike doğuran, söndürülemediği sürece madden ve manenzarar meydana getiren yanma olayıdır.

YANMAYanıcı maddenin yakıcı madde (hava içindeki oksijen gibi) ile en az tutuşma sıcaklığındameydana getirdiği ekzotermik kimyasal zincirleme reaksiyondur.

YANGIN KİMYASINA GENEL BAKIŞ

CC HH ++ ((XX++YY//44))OOXX YY 22

++ IISSII CCOO22

++ YY//22 HH22OO ++ IISSII

Reaksiyon tutuşma sıcaklığına kadar endotermik safhadadır, bu noktadan sonra ısıkaynağı çekilse bile reaksiyon kendini besler.YANGININ 4 UNSURU

2

1- Yanıcı Madde 2- Oksijen 3- Isı 4- Kimyasal Zincirleme Reaksiyon

YANGININ HIZI

Yangının hızı lineer değil ivmelidir.

Q10 KURALI: Her 10 oC’lik sıcaklık artışı ile yangının reaksiyon hızını ikiye katlanır.

OKSİDASYON HIZLARIYavaş Oksidasyon Hücresel Solunum, Demirin Paslanması

Hızlı Oksidasyon Yanma

Çok Hızlı Oksidasyon Patlayıcı Atmosfer Patlamaları

Süper Hızlı Oksidasyon Patlayıcı Madde Patlamaları, İnfilak ve Detonasyon

YANGIN TEHLİKESİ

Elbiselerimiz ve vücudumuz başta olmak üzere çevremizdeki eşyaların çoğunluğuyanıcıdır. Oksijen yaşadığımız her ortamda mevcuttur. Maddeleri tutuşma sıcaklığınaısıtabilecek çeşitli ısı kaynakları ile beraber çalışmaktayız. Bu nedenlerle hemen herişyerinde az veya çok yangın tehlikesi vardır.

YANGINSINIFLARI(TSEN 2VETSEN 2/A1)

A SINIFI: Normal olarak kor şeklinde yanan genellikle organik yapıdaki katı maddeyangınlarını kapsar

B SINIFI: Sıvı veya sıvılaşabilen katı madde yangınlarını kapsar

C SINIFI: Gaz yangınlarını kapsar

D SINIFI: Metal yangınlarını kapsar

F SINIFI: Bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar.

3

A SINIFI YANGINLAR =NORMAL OLARAK KOR ŞEKLİNDEYANAN GENELLİKLE ORGANİKYAPIDAKİ KATI MADDEYANGINLARININ YANMA,PARLAMA VE PATLAMADAVRANIŞLARI

Normal olarak kor şeklinde yanangenellikle organik yapıdaki katımadde yangınlarıdır. (Örnek;odun, kömür, kağıt, ot, kumaşvb.) temel özellikleri koroluşturmalarıdır.

B SINIFI YANGINLAR = SIVIVEYA SIVILAŞABİLEN KATIMADDE YANGINLARININ YANMA,PARLAMA VE PATLAMADAVRANIŞLARI

Sıvı veya sıvılaşabilen katı maddeyangınlarıdır. (Örnek; benzin,benzol, mazot, solvent, katran,alkoller, mum vb.). temelözellikleri korsuz ve alevliyanmalarıdır.

C SINIFI YANGINLAR = GAZYANGINLARININ YANMA,PARLAMA VE PATLAMADAVRANIŞLARI

Gaz madde yangınlarının temel özellikleri patlamadır (Örnek; metan, propan, bütan, LPG,asetilen, havagazı, doğalgaz, hidrojen vb.).

D SINIFI YANGINLAR = METAL YANGINLARININ YANMA VE PATLAMA DAVRANIŞLARI

Yanabilen metaller yangınıdır. (Mesela; Alüminyum, Lityum, Magnezyum, Titanyum,Zirkonyum, Çinko, Baryum, Uranyum, Plütonyum Sodyum, Potasyum ve Kalsiyum vb.)Temel özellikleri korlu, alevsiz ve yüksek sıcaklıkta yanmalarıdır.

E SINIFI YANGINLAR = ELEKTRİK YANGINLARI

Enerji kaynağına bağlı durumdaki elektrik tesisatının ve elektrikli cihazların yangınlarıdır.

F SINIFI YANGINLAR = BİTKİSEL VE HAYVANSAL PİŞİRME YAĞLARININYANGINLARININ YANMA VE PARLAMA DAVRANIŞLARI

Yağ yangınları özellikle mutfaklarda yemek pişirme ve kızartma amacı ile ısıtılan yağlarınçeşitli sebeplerle gereğinden fazla ısınarak tutuşma sıcaklığına ulaşması sonucu meydanagelmektedir. Ayrıca davlumbazlarda da yağ buharları yoğuşarak zamanla birikmekte vetutuşma sıcaklığına ulaştığında yağ yangınını oluşturmaktadır.

4

YANGINDAN KORUNMA

Isı Kaynakları, Kolay Yanıcılar, Oksitleyiciler veya İnsan Davranışları Yangını Başlatabilir.

Yanıcı maddelerin yanıcılık sınıfları, miktarı ve dağılımı, Yangın yükü, ısı kaynakları ve ısılişlemler, Oksitleyici maddelerin oluşturacakları yangın tehlikesi dikkate alınarak bunlarakarşı alınacak önlemler belirlenir.

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER ve YANGIN SIRASINDA GÜVENLİK

Yangın yerinde müdahale edenleri tehdit eden çok çeşitli ve büyük tehlikeler oluşur.

1- YANGININ BÜYÜME HIZIYangın çok hızlı büyür, dolayısıyla yangına karşı yapılacak müdahale de çok hızlıyapılmalıdır.

2- YÜKSEK SICAKLIK TEHLİKESİYangın yerinde insanın dayanabileceğinin çok üstünde sıcaklık oluşmaktadır. Müdahaleedenler yanmamaları için gerekli donanıma sahip olmalıdırlar.

3- YANGIN BİLEŞENLERİNİN YANGININ YAYILMASINA ETKİLERİ3-1-Yanıcı Madde (Cinsi, Miktarı, Dağılımı)3-2- Hava veya Oksijen (Hava Büyüklüğü, Rüzgar)3-3- Isı Transferi (İletim, Taşınım, Işınım)

4- YANGININ SAFHALARINDAKİ TEHLİKELER4-1- Başlangıç Safhasında ALEV DİLİ (Flame - over)4-2- Denge Safhasında ANİ TAM TUTUŞMA (Flash - over)4-3- Sıcak Tütme Safhasında YANGIN PATLAMASI (Backdraft)

5- ZEHİRLİ GAZLARIN OLUŞTURDUĞU SOLUNUM ZORLUĞU TEHLİKESİ5-1- Boğucu Etki Yapan Zehirli Gazlar (1. Grup)5-2- Tahriş Edici Zehirli Gazlar (2. Grup)5-3- Kanı Zehirleyen, Sinir Sistemini Tahrip Eden Zehirli Gazlar (3. Grup)

6- PATLAMA TEHLİKESİ6-1- Fiziksel Patlama6-2- Kimyasal PatlamaPatlayıcı Maddelerin Patlaması, Oda Patlaması, Yangın Patlaması

7- ÇÖKME TEHLİKESİPatlamanın Tesiri İle, Kolon ve Kirişlerin Yanması İle, Yüksek Sıcaklıkla DemirinYumuşaması İle, Yüksek Sıcaklıkla Betonun Ayrışması ve Tozlaşması İle, YüksekSıcaklıkla Tuğlaların ve Taşların Çatlaması İle, Yüksek Sıcaklıkla Oda HacmininGenleşmesi ve Gerilme İle, Sıkılan Suyun Ağırlığı İle

8- ELEKTRİK TEHLİKESİMüdahale Mesafesi, Önlemler (Kuru elbise, Yalıtkan Eldiven), Elektriğin Kesilmesi

9- KİMYASAL TEHLİKE9-1- Tahriş Edici Sıvı Kimyasal Maddeler

5

9-2- Tahriş Edici Katı Kimyasal Maddeler9-3- Zehirleyici Kimyasal Maddeler9-4- Su İle Reaksiyona Girerek Yanıcı Gaz Üreten Maddeler9-5- Radyoaktif Maddelerİtfaiyeciler için dokuz başlık altında işlenen bu tehlikelerden 1., 2. ve 5. başlıktakiler ilkmüdahale edenleri de etkilediğinden bu 3 konu üzerinde durulacaktır.

1- YANGININ BÜYÜME HIZI

Yangın geometrik olarak büyür. Başlangıcında bir bardak su ile söndürülebilecek biryangın, ikinci dakikada bir kova su ile, üçüncü dakikada bir fıçı su ile ancak söndürülebilir.Bu nedenle müdahale edenler de çok hızlı olmak zorundadır.

Yangın için alınan bütün güvenlik önlemleri sürekli kontrol edilmeli ve her an kullanımahazır tutulmalıdır. Yangın çıkışları ve merdivenleri her zaman açık olmalıdır. Hortumlartakılı ve kullanıma hazır, sulu sistemde her an basınçlı suyu mevcut ve bakımlı olmalıdır.Yangın söndürme tüpleri dirsek hizasına ve kaçış yolları üzerine, kolayca alınabilecekşekilde asılmalı, arabalarda hemen torpido altına takılmalıdır. Yangın yerinde saniyelerleyarışıldığı hiçbir zaman unutulmamalıdır.

2- YÜKSEK SICAKLIK TEHLİKESİ:

Yangın yerinde sıcaklık çok hızlı bir şekilde yükselir. Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC, 10dakika sonra 660 oC, 15 dakika sonra 720 oC, yarım saat sonra 820 oC olmakta, bir saatsonra 927 oC’ a yükselmektedir. Görüldüğü gibi en büyük sıcaklık artışı ilk beş dakikadaolmaktadır. Bunun için yangınlarda ilk dakikalar hatta saniyeler çok önemlidir.Yüksek sıcaklık ve alev insan vücudunda onarılmaz yaralar açmaktadır. Derinin yanmasıile derinin altında bulunan ter bezleri tahrip olur. Vücutta bulunan toksin maddeler terbezleri yoluyla dışarı atılmazsa kan zehirlenmesi yapar ve hayat sona erer.

Yüksek sıcaklık dolayısıyla1- Proteinler pıhtılaşmaya başlar,2- Kan basıncının artmasıyla hayati organlarda iç kanamalar oluşabilir,3- Kalbin ritmik temposu bozulur. Aşırı su kaybı, solunum sıkışması ve zorluğu meydanagelir. Bunların sonucu yine ölümdür.

İnsan vücudu ve solunum sistemleri:

65 oC sıcaklığa sınırlı bir süre,120 oC sıcaklığa 15 dakika,143 oC sıcaklığa 5 dakika,177 oC sıcaklığa ise 1 dakika dayanabilir.

Isının ışınımı olan alev, insan vücudunda 1. 2. 3. derece yanıklara sebep olur. Isı kaynağıve alevle olan mesafe ve muhatap olma süresi önemli etkendir. Yanığın yeri, büyüklüğüve derinliği de önemlidir. Gözler arasındaki bir yanık, bacaklardaki aynı büyüklükteki biryanıktan daha tehlikeli ve kötüdür.

1. derece yanık; Derinin güneş yanığı gibi yanması, deride kızarıklık biçiminde görülenyanıktır. Önemli kabul edilmez. 2. derece yanık; Su toplanarak derinin kabarcıklanması

6

biçiminde meydana gelen yanıktır. Acı verir. 3. derece yanık; Derinin kömürleşecekderecede kavrulması biçiminde meydana gelen yanıktır.

Yanık tedavisi tıbbın diğer bölümlerinden tamamen ayrı ve karakteristik işlemleri olan birtedavi biçimidir. Ülkemizde çok sınırlı yatak kapasiteli Yanık Tedavi Merkezleri vardır.

Ayrıca yangın yerinde oluşan kızgın hava kısa süre de olsa solunduğunda, solunumalanlarında yanmaya neden olmaktadır. İç yanık denilen bu hadise burun kıllarınınyanmış olması ile teşhis edilmekte ve bu yanık karşısında tıbben yapılabilecek bir şeykalmamaktadır.

Yangın yerinde oluşan yüksek sıcaklık ve alev tehlikesine karşı yanmaya dayanıklı elbise,başlık ve eldiven giyilmelidir. Ayrıca temiz hava tüplü solunum cihazı ve maskesi; yüz,göz yanıklarına ve iç yanığa karşı son derece önemli koruyucu görev yapmaktadır.

5- ZEHİRLİ GAZLARIN OLUŞTURDUĞU SOLUNUM ZORLUĞU TEHLİKESİ

Yangın yerinde meydana gelen ölüm olaylarının çoğu zehirli gazlar sebebiyle olmaktadır.Zehirlenme çoğunlukla soluma, nadiren de deriden soğurma yoluyla olur. Zehirli gazlarıtesirlerine göre üç gruba ayırabiliriz;

5-1- 1.Grup Zehirli Gazlar; Kendisi zehirli olmadığı halde bulundukları yerlerde oksijeniittikleri için boğulmaya neden olurlar.

Oksijen oranı % 16’ nın altındaki hava, insan vücudu için yetersizdir. Oksijenin dışındakibütün gazlar bu açıdan zehirli kabul edilir. Bu gruba giren gazlar: Su Buharı, Azot, AsalGazlar (Helyum, Neon, Argon, Kripton, Xenon), Hidrojen, Metan, Etan, Propan v.b.

1. grup zehirli gazların bulunduğu yangın yerlerine ancak ağır solunum cihazları (Havatüplü) ile girilmelidir. Hafif solunum cihazlarının (filtreli maske) oksijen olmayan yerdehiçbir anlamı olmayacaktır.

Boğucu gazların tesiri altındaki odalar derhal havalandırılmalı, tesir altında kalankazazedeler derhal temiz havaya çıkarılmalı, Rahat nefes alabilmeleri için yatırılmalı, koluve yakası gevşetilmeli ve oksijen verilmelidir. Hayat belirtisi görülmeyen kazazedeye suniteneffüs yaptırılmalı, vücut ısısını kaybetmemesi için üzeri örtülmelidir. Yangın yerindebulunması gereken ambulansın önemi burada ortaya çıkmaktadır.

5-2- 2. Grup Zehirli Gazlar; Nefes yollarını tahriş ederler, göz ve deriye de zararverirler. Bunlar asidik ve bazik gazlardır; Hidroklorik Asit (HCl), Nitrik Asit (HNO3), FormikAsit (HCOOH), Asetik Asit (CH3COOH), Propiyonik Asit (CH3CH2COOH), Klor (Cl2), Kızgınhava, Amonyak (NH3), Aminler (R-NH2), Hidrazin (H2N-NH2), Azotdioksit (NO2), AzotMonoksit (N2O), Kükürtdioksit (SO2) v.b.

2. grup zehirli gazların bulunduğu yangın yerlerine de her ihtimale karşı yine hava tüplüsolunum cihazları ile girilmelidir. Aynı ilkyardım işlemlerine ilaveten kazazedenin yüzügözü yıkanmalıdır. Tıbbi tedaviye gönderilmelidir.

5-3- 3.Grup Zehirli Gazlar; Kana, sinir sistemine ve hücrelere tesir ederler. Bu grubagiren gazlar; Karbon Monoksit (CO): Hemen her yangında ortaya çıkar. Kan zehiridir.Akciğerlerden hücrelere oksijen taşıyan hemoglobinle birleşerek karboksi hemoglobin

7

kompleksini oluşturur. Kandaki oksijen taşıyıcı yok edilmiş olur. Hidrojen Siyanür (HCN)benzer şekilde kompleks yapmaktadır. Kükürt Karbonat (CS2) ve Hidrojen Sülfür (H2S)sinir zehiridirler. Merkezi sinir sistemini tahrip edip ölüme neden olurlar.3.grup zehirli gazların bulunduğu yangın yerlerinde düşük dozajlarda özel filtreli maskelerkullanılabilirse de her ihtimale karşı hava tüplü solunum cihazları kullanılmalıdır.CO zehirlenmesi ile kandaki hemoglobinin 2/3 ‘ünde dönüşüm olmuşsa, artık kazazedeyesaf oksijen vermenin bile hiçbir faydası olmayacaktır.

5-4- Piroliz ve Ayrılma ile Tehlikenin artışı; Yangın yerindeki yüksek sıcaklıknedeniyle bazı gazların, zehirleme etkisi daha fazla ürünler oluşturduğu bilinmelidir.Karbontetraklorür (CCl4) [Halon 104, Yangın söndürücü olarak kullanılıyordu, yasaklandı]kızgın demire püskürtüldüğünde çok zehirli olan fosgen (COCl2) oluşur. Diğer halojenlerdede benzer şekilde daha zehirli ürünler oluşur.

YANMA ÜRÜNLERİ

Yanma ürünleri; ısı, ışık, duman ve zehirli gazlardır. Başlangıç safhasından sonra kişiselkoruyucu donanım ve itfaiyeci solunum cihazı olmadan yangınla savaşmak imkansızdır.

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM ve İTFAİYECİ SOLUNUM CİHAZI

SÖNDÜRME

Söndürme yanmayı meydana getiren; 1- Yanıcı Madde 2- Oksijen 3- Isı ve 4- KimyasalZincirleme Reaksiyon unsurlarından en az birini saf dışı etmekle gerçekleştirilir.

SOĞUTMA

Yanıcı maddeden ısı alınarak, sıcaklığını tutuşma derecesinin altına düşürmektir. MeselaYün’ün tutuşma sıcaklığı 600oC dır. Yanmakta olan yün 550oC’ a soğutulduğunda söner.

8

BOĞMA

Oksijen konsantrasyonunu yanma için gerekli oranın altına indirmektir. Mesela otomatikCO2 ‘li Söndürme sistemi dizayn edilirken ilgili hacimdeki Oksijenin oranını % 15’ eindirecek miktar hesaplanır. Oksijenin sıfırlanması gerekmez. Oksijen oranı % 16 nınaltına azaltıldığında yangınsönecektir.

YAKITI GİDERME

Bazı durumlarda, yakıt kaynağınıortadan kaldırarak yangın etkinşekilde söndürülür. Yakıtkaynağını yok etmek için sıvı yada gaz akışı durdurulur. MeselaDoğalgaz vanasının kapatılmasıile yakıt kesilecektir. veyayangının yolu üzerindeki katıyakıt ortadan kaldırılır. Ormanyangınlarındaki karşı ateşmetodu ve şaplak bu yöntemedayanır.

Ayrıca bazı söndürmemaddelerinin kimyasal ve fizikseletkilerle yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığını yükseltmesi ve yanmaz hale getirmesi ileyangının devam etmesi engellenir. Mesela alkol yangınında su sıkılarak yapılan seyreltmeyangının devam etmesini engelleyecektir

ZİNCİRLEME REAKSİYONU ENGELLEME

Kuru Kimyevi Tozlar ve Halojenli Hidrokarbonlar gibi bazı söndürme maddeleri yanıcımadde ile ısı üretmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev üreten kimyasalreaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. Mesela Halon gazı uygulandığındahalojenlerle reaksiyon oluşur ve oksidasyon ani olarak durur.

SÖNDÜRME MADDELERİ, CİHAZLARI VE SİSTEMLERİ

• Su• Köpük• Kuru Kimyevi Toz• CO2 ve diğer inert gazlar• Halon Alternatifleri• D Tozu• Islak Kimyasallar (Wet-Chemicals)

SU

Su (H2O), günümüzde en çok kullanılan söndürme maddesi olarak görülmektedir.Söndürme maddeleri çok çeşitli olmasına rağmen su her zaman ana söndürme maddesiolarak kalacaktır. Çünkü oluşan yangınların % 90’ı A türü (Katı) yangınlardır.

A sınıfı yangınlar korlu yangınlardır. Temel prensip alev boğulmalı, kor soğutulmalıdır.Soğutma için en ideal söndürme maddesi ise sudur.

9

SUYUN BUHARLAŞMA ISISI (ENTALPİ)

Bir kg suyu 1 oC ısıtabilmek için 419 Kj enerji gerekmektedir. 100 oC’ da bir kg suyun,buharlaşabilmesi için 2257 Kj ısı alması gerekir.

SOLİD VE SPREY SU AKIMI

TAŞINABİLİR YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI VE BEZ YANGIN HORTUMU

TAŞINABİLİR YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI VE KAUÇUK YANGIN HORTUMU

1010

YANGIN SU REZERVİ VE BASINCI

HİDRANT VE HORTUM DOLABI

KÖPÜK

1111

EĞ T M KURUMU 2012 www u

Köpük; Basınçlı su + Deterjan + Hava karışımından mekanik olarak elde edilen, yağ veyasudan daha düşük yoğunlukta, düşey veya yatay yüzeylere yapışabilen, yanan sıvınınüzerinde bir örtü meydana getirerek havanın içeri girmesini, yanıcı buharların dışarıçıkmasını önleyen, bu özelliklerini uzun süre devam ettiren, küçük kabarcıklardanmeydana gelen kararlı bir kütledir.

KURU KİMYEVİ TOZ

Kuru kimyevi tozlar özellikle B ve C sınıfı yangınların söndürülmesinde etkin kullanılır.Başlangıç safhasındaki A sınıfı yangınlarda etkili olanı da vardır. Toz; itici gaz olarak azotveya karbondioksit yardımı ile hortum ve borular üzerinden dışarı atılabilmektedir. KuruKimyevi Tozlar bilgisayar sistemleri gibi tozlara hassas cihazların yangınlarında önerilmez.

BC TİPİ KURU KİMYEVİ TOZLAR

BC Tozları; Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorür tozlarıdır.Parlayıcı sıvılarda yanan bölgede serbest kökler vardır. Yanmanın devam edebilmesi içinbunların birbirleri ile reaksiyona girmeleri gerekmektedir. BC tozları yangın alanınaverildiğinde bu reaktif maddelerin aralarına girerek yüzeysel bir şekilde etki yaparlar. Yaniengelleme yolu ile söndürmeyi gerçekleştirirler. Bu söndürme maddesi sıvı ve gazyangınlarında kullanılır.

ABC TİPİ KURU KİMYEVİ TABC Tozu;Mono amonyum fosfat (NH4H2PO4)maddesidir. ABC Tozu ile alevli yangınlarve yüzeysel kor yangınları söndürülebilir.Daha derin olan korlu yangınlar yanmayadevam ederler ve yangının yenidenalevlenmesine neden olabilirler. Koryangını tozu da denilen ABC tozları ile geriateşlenme engellenir.

1212

SABİT OTOMATİK SİSTEMLER SPRİNKLER (YAĞMURLAMA)

SABİT OTOMATİK SİSTEMLER (KKT)

SABİT OTOMATİK SİSTEMLER (CO2)

1313

SABİT OTOMATİK SİSTEMLER (FM200)

SABİT OTOMATİK SİSTEMLER (WET-CHEMICALS = ISLAK KİMYASALLAR)

1414

YANGIN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ

Yangınlar sebebi ile çevre kirliliği oluşmaktadır. Duman ve zehirli gazların çevreye verdiğizarar kadar, söndürme suyu ile ve sair yollarla çevreye ulaşan yanık malzemeler baştakanserojen etki olmak üzere halk sağlığı üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. Müdahaleve söndürme çalışmalarında çevrenin korunmasına dikkat edilmelidir.

İLGİLİ MEVZUAT

İŞYERLERİNDE YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ“İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ MADDE: 109-141”

Bazı Önemli Maddeler;

Madde 116 - Yangın tehlikesine karşı etkili ve yeterli söndürme malzemesi ile bumalzemenin kullanılmasını öğrenmiş personel veya ekipler, çalışma süresince işyerlerindehazır bulundurulacaktır.

Madde 117 - İşyerlerinde yangının söndürülebilmesi için yeterli miktar ve basınçta subulundurulacaktır. Genel şebekeden basınçlı su sağlanamadığı hallerde, yeterli suyuverecek depolar veya havuzlar yapılacak ve bunlardan veya akarsulardan suyu çekecekmotorlu pompa ve boru tesisatı yapılmış olacak veya seyyar motopomplarbulundurulacaktır.

Madde 118 - İşyerlerinde suyu çekecek motorlu pompa ve boru tesisatı ile motopomplarher an iyi işler halde bulundurulacaktır.

1515

EĞ T M KURUMU 2012 www u d om

Madde 131 - İşyerlerinde 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yapılacak, budenemeler, yetkili ve tecrübeli bir şef, işyeri bekçileri ve yeteri kadar yardımcılardankurulu bir ekibin gözetimi altında yapılacak ve işyeri yangın planına uygun olaraktertiplenecektir.

Madde 132 - Özel itfaiye teşkilatı bulunan işyerlerinde, en az ayda bir defa yangınsavunma ve söndürme denemeleri, özellikle beklenmedik anlarda ve gerçek yangınşartlarına en uygun bir şekilde yapılacak ve bu sırada gerekli savunma teçhizat vetertibatı da kullanılacaktır.

Madde 133 - Özel itfaiye teşkilatı bulunmayan işyerlerinde, bekçiler ile çalışanlararasından yeteri kadar yardımcılar seçilerek bir yangın söndürme ekibi kurulacak ve buekip personeline, yangın halinde yapacakları görevler gösterilecek ve yangına karşısavunma eğitimi yapılacak, ayrıca hangi söndürme cihaz ve aletlerinin, hangi çeşityangına karşı kullanılacağı da öğretilecektir.

BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Bu yönetmelikteki madde başlıklarına göz atmak için içindekiler tablosu aşağıdasunulmuştur;

1616

YANGIN MÜDAHALE VE TAHLİYE ORGANİZASYONLARI

İşyerlerinde yangına karşı Müdahale ve Tahliye organizasyonları yapılır. BinalarınYangından Korunması Hakkında Yönetmelikte bu organizasyonlarla ilgili aşağıdakigörevler tanımlanmıştır;

YANGIN GÜVENLİĞİ SORUMLULUĞU

MADDE 124- (1) Yapı, bina, tesis ve işletmelerde yangın güvenliğinden; kamu ve özelkurum ve kuruluşlarda en büyük amir, diğer bina, tesis ve işletmelerde ise sahip veyayöneticiler sorumludur.

EKİPLERİN KURULUŞU

MADDE 126- (1) Yapı yüksekliği 30.50 m.’den fazla olan konut binaları ile içinde 50kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede veiçinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur.

a) Söndürmeekibi,

b) Kurtarma ekibi,

c) Koruma ekibi,

ç) İlk yardım ekibi.

EKİPLERİN GÖREVLERİ

MADDE 127- (1) Ekiplerin görevleri aşağıda belirtilmiştir.

1717

a) Söndürme ekibi; binada çıkacak yangına derhal müdahale ederek yangınıngenişlemesine mani olmak ve söndürmek,

b) Kurtarma ekibi; yangın ve diğer acil durumlarda can ve mal kurtarma işlerini yapmak,

c) Koruma ekibi; kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyleortaya çıkması muhtemel panik ve kargaşayı önlemek,

ç) İlk Yardım ekibi; yangın sebebiyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardımyapmak.

EKİPLERİN EĞİTİMİ ve TATBİKAT

Genel eğitim

MADDE 129- (1) Acil durum ekiplerinin personeli; bina sahibi, yöneticisi veyaamirinin sorumluluğunda yangından korunma, yangının söndürülmesi, can ve malkurtarma, ilk yardım faaliyetleri, itfaiye ile işbirliği ve organizasyon sağlanmasıkonularında, mahalli itfaiye ve sivil savunma teşkilatlarından yararlanılarak eğitilir veyapılan tatbikatlar ile bilgi ve becerileri artırılır. Ekip personeli ile binadaki diğergörevliler, yangın söndürme alet ve malzemelerinin nasıl kullanılacağı ve en kısazamanda itfaiyeye nasıl ulaşılacağı konularında tatbikî eğitimden geçirilir. Binadasenede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır.

Özel eğitim

MADDE 130- (2) Bünyesinde özel itfaiye birimi bulunduran kamu kurum ve kuruluşları veözel kuruluşlar ile diğer yapı, bina ve işletmelerde itfaiye birimi personelinin eğitimi, kendiimkânları ile kendi kuruluşlarınca, gerekirse mahalli itfaiye ve sivil savunma teşkilatındanyararlanılarak yapılır. Bu kuruluşlar, ilgili mevzuatına uygun şekilde yangın eğitimi verenözel okul, kurs ve dershanelerden eğitim hizmeti alabilirler.

YANGIN RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Yangın risk değerlendirmesi; İSİG Tüzüğünün 109-141 maddeleri, Binaların YangındanKorunması Hakkındaki Yönetmelik ve sair mevzuat ve standartların gereklerinisağlamayan eksikliklerin oluşturduğu tehlikeler, zarar verme potansiyeli,maruziyet derecesi, olası olay sıklığı faktörleri birlikte analiz edilerek yapılır.

İŞYERLERİNDE YANGIN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

1- Yangın çıkmaması için yapılması gerekenler

2- Erken algılama ve ihbar

3- Yangını minimum zararla söndürebilmek için yapılması gerekenler

4- Yangından minimum zayiatla tahliyenin yapılabilmesi için yapılması gerekenler

5- Periyodik bakım ve kontrol

6- Yangın önleme ve söndürme konusunda iç düzenlemeler

1- YANGIN ÇIKMAMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

1818

Yangın güvenlik önlemlerinin ilk aşaması yangının çıkmasına fırsat vermemektir. Buyüzden yangına sebebiyet verebilecek koşullar minimize edilmelidir.

1-1 Yangın unsurlarından kaynaklanan sebeplerin giderilmesi

1-2 İnsandan kaynaklanan sebeplerin giderilmesi

2- ERKEN ALGILAMA VE İHBAR

2-1 Manuel ihbar butonları

2-2 Otomatik yangın ihbar ve alarm sistemi; detektörler, alarm cihazları, kontrol paneli

2-3 Kapalı devre kamera sistemi

KAPALI ALANLARDA MODERN YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMLERİ VEÖZELLİKLERİ

3- YANGINI MİNİMUM ZARARLA SÖNDÜREBİLMEK İÇİN YAPILMASIGEREKENLER

Yangın güvenlik önlemlerinin üçüncü aşaması erken ve etkin müdahaledir.

Bu nedenle 1- Acil Eylem Planı Yapılmalı, 2- Müdahale Ekibi Kurulmalı, 3- Bu EkibinEğitim ve Tatbikatları Yaptırılmalı, 4- Bu Ekibe Yangınla Mücadele Koruyucu DonanımıVerilmeli, 5- Yangınla Mücadele Araç, Gereç, Ekipman ve Sistemleri Her An KullanımaHazır Tutulmalıdır.

4- YANGINDAN MİNİMUM ZAYİATLA TAHLİYENİN YAPILABİLMESİ İÇİNYAPILMASI GEREKENLER

1919

Tahliye; yangın güvenlik sorumlusunun gerekli görmesiyle başlayan, müdahale ileeşzamanlı yapılan can ve mal kurtarma çalışmasıdır.

Hastaneler, okullar, oteller, sinemalar, çarşı ve benzeri toplu bulunulan yerler için çokdaha önemli olmakla birlikte içinde canlı bulunan tüm mekanlar için gereklidir.

ACİL ÇIKIŞLAR

5- PERİYODİK BAKIM ve KONTROL

Yangın güvenlik sistemlerinin periyodik bakımları ve testleri zamanında yapılmalı ve herzaman çalışır durumda bulundurulmalıdır. Müessesenin elektrik ve mekanik sistemlerininde gerekli bakım ve kontrolleri yangın güvenliği açısından çok önemlidir. Tahliyetatbikatlarında; sistemler ayrıca test edilir.

6- İÇ DÜZENLEME

İç düzenlemelerin hazırlanması

MADDE 136- (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasını sağlamak üzere belediyeler, kamukurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler; bulundukları yer, yapı,bina, tesis ve işletmelerin özelliklerini ve bu Yönetmelik hükümlerini dikkate alarakyangın önleme ve söndürme konusunda iç düzenlemelerde bulunurlar.

Ek: Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin bazı önemli kısım vebölümleri;

Kaçış Yolları

ÜÇÜNCÜ KISIM - İKİNCİ BÖLÜMKaçış Yolları

MADDE 31- (1) Kaçış yolları, bir yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindekicaddeye kadar olan devamlı ve engellenmemiş yolun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına;

2020

a) Oda ve diğer bağımsız mekânlardan çıkışlar,b) Her kattaki koridor ve benzeri geçitler,c) Kat çıkışları,ç) Zemin kata ulaşan merdivenler,d) Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar,e) Son çıkış,dâhildir.

(2) Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilmez.

(3) Kaçış yollarının belirlenmesinde yapının kullanım sınıfı, kullanıcı yükü, kat alanı,çıkışa kadar alınacak yol ve çıkışların kapasitesi esas alınır. Her katta, o katınkullanıcı yüküne ve en uzun kaçış uzaklığına göre çıkış imkânları sağlanır.

(4) Kaçış merdivenleri bodrum katlar dahil bütün katlara hizmet verebilir.”

(5) Değişik bölümleri veya katları, değişik tipte kullanımlar için tasarlanan veyaiçinde aynı zamanda değişik amaçlı kullanımların sürdürüldüğü yapılarda, yapı bütününeveya kat bütününe ilişkin gerekler, en sıkı kaçış gerekleri olan kullanım tipi esas alınaraktespit edilir veya her bir yapı bölümüne ilişkin gerekler ayrı ayrı belirlenir.

(6) Tuvaletler, soyunma odaları, depolar ve personel kantinleri gibi mekânlar, hollerve koridorlar gibi diğer mekânlara hizmet veren ancak diğer mekânlar ile aynıkatta olduğu hâlde aynı zamanda kullanılmayan mekânların döşeme alanları, yer aldıklarıkatın kullanıcı yükü hesaplanmalarında dikkate alınmayabilir.

(7) Bir katı geçmeyen açık merdivenler ile bir kat inilerek veya çıkılarak bina dışınatahliyesi olan kata ulaşılan yürüyen merdivenler ve rampalar, bina dışınaulaşım noktasına veya korunmuş kaçış noktasına olan uzaklıklar, tek yönde veiki yönde korunmuş kaçış yollarına olan ve Ek-5/B’de belirtilen uzaklıklara uygunolmak şartıyla, ikinci kaçış yolu olarak kabul edilir.”

Çıkış kapasitesi ve kaçış uzaklığı

MADDE 32- (1) Kullanıcı yükü katsayısı olarak, gerekli kaçış ve panik hesaplarındakullanılmak üzere Ek-5/A’da belirtilen değerler esas alınır.

(2) Çıkış genişliği için, çıkış kapıları, kaçış merdivenleri, koridorlar ve diğerkaçış yollarının kapasiteleri 50 cm’lik genişlik birim alınarak hesaplanır. Birim genişliktengeçen kişi sayısı bina kullanım sınıflarına göre Ek-5/B’de gösterilmiştir.

(3) Kaçış uzaklığı, kullanım sınıfına göre Ek-5/B’de belirtilen değerlerden dahabüyük olamaz.

(4) Kullanılan bir mekân içindeki en uzak noktadan en yakın çıkışa olan uzaklık, Ek-5/B’de belirlenen sınırları aşamaz.

(5) Odalara, koridorlara ve benzeri alt bölümlere ayrılmış büyük alanlı birkatta, direkt (kuş uçuşu) kaçış uzaklığı Ek-5/B’de izin verilen en çok kaçış uzaklığının2/3’ünü aşmıyor ise kabul edilir.

(6) Kaçış uzaklığı ölçülecek en uzak nokta mekân içinde mekânı çevreleyenduvarlardan 40 cm önde alınır.

(7)Yangına en az 60 dakika dayanıklı ve duman geçişi önlenmiş yatay tahliye alanısağlanan hastane gibi yerlerde kaçış uzaklığı, yatay tahliye alanına götürenkoridorun çıkış kapısına kadar olan ölçüdür. Her yatay tahliye alanından en az birkorunumlu kaçış yoluna ulaşılması gerekir.

(8) Zemin kattaki dükkân ve benzeri yerlerde kişi sayısı 50’nin altında ve kaçışuzaklığı en uzak noktadan dış ortama açılan kapıya olan uzaklık 25 m’den az ise,bina dışına tek çıkış yeterli kabul edilir.

2121

Kaçış yolu sayısı ve genişliği

MADDE 33- (1) Toplam çıkış genişliği, 32 nci maddeye göre hesaplanan bir kattakikullanım alanlarındaki toplam kullanıcı sayısının birim genişlikten geçen kişi sayısınabölümü ile elde edilen değerin 0.5 m ile çarpılması ile bulunan değerden az olamaz. Hiçbirçıkış veya kaçış merdiveni veyahut diğer kaçış yolları, hesaplanan bu değerlerden ve 80cm’den daha dar genişlikte ve toplam kullanıcı sayısı 50 kişiden fazla olan katlardabir kaçış yolunun genişliği 100 cm'den az olmayacak şekilde çıkış sayısı bulunur. Kaçışyolu, bu özelliği dışında, yapının mekânlarına hizmet veren koridor ve hol olarakkullanılıyor ise, 110 cm’den az genişlikte olamaz.

(2) Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm’den azolamaz.

(3) Genişliği 200 cm’yi aşan merdivenler, korkuluklar ile 100 cm’den az olmayan ve160 cm’den fazla olmayan parçalara ayrılır. Kaçış yolu koridoru yüksekliği 210 cm’den azolamaz.

(4) İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en azyarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir.

(5) Genişlikler, temiz genişlik olarak ölçülür. Kaçış merdivenlerinde ve çıkışkapısında temiz genişlik aşağıda belirtilen şekilde ölçülür:

a) Kaçış merdivenlerinde temiz genişlik hesaplanırken, küpeştenin yaptığı çıkıntının80 mm’si temiz genişliğe dâhil edilir.

b) Çıkış kapısında; tek kanatlı kapıda temiz genişlik, kapı kasası veya lamba çıkıntısıile 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür. Tek kanatlı bir çıkış kapısının temizgenişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, heriki kanat 90 derece açık durumdayken kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür.

(6) Bütün çıkışların ve erişim yollarının aşağıda belirtilen şartlara uygun olmasıgerekir:

a) Çıkışların ve erişim yollarının açıkça görülebilir olması veya konumlarınınsimgeler ile vurgulanması ve her an kullanılabilmesi için engellerden arındırılmış hâldebulundurulması gerekir.

b) Bir yapıda veya katlarında bulunan her kullanıcı için, diğer kullanıcılarınkullanımında olan odalardan veya mekânlardan geçmek zorunda kalınmaksızın, bir çıkışaveya çıkışlara doğrudan erişim sağlanması gerekir.

Yangın güvenlik holü

MADDE 34- (1) Yangın güvenlik holleri; kaçış merdivenlerine dumanın geçişininengellenmesi, söndürme ve kurtarma elemanlarınca kullanılması ve gerektiğindeengellilerin ve yaralıların bekletilmesi için yapılır. Hollerin, kullanıcıların kaçış yolu içindekihareketini engellemeyecek şekilde tasarlanması şarttır.

(2) Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzemekullanılamaz ve bu hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakikadayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir.

(3) Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 mY’den az, 6 m2’den fazla ve kaçışyönündeki boyutu ise 1.8 m’den az olamaz.

(4) Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6 m2’den az,10 m2’den çok ve herhangi bir boyutu 2 m’den daha az olamaz.

(5) Döşemeye, asansör holünde çıkış kapısına doğru 1/200’ü aşmayacak bir eğimverilir.

(6) Aksi belirtilmedikçe kaçış merdivenlerine, bir yangın güvenlik holünden veyakullanım alanlarından bir kapı ile ayrılan hol, koridor veya lobiden geçilerek ulaşılır.

2222

(7) Acil durum asansörü ile yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda kaçışmerdiveni önüne yangın güvenlik holü yapılması zorunludur. Acil durum asansörününyangın merdiveni önündeki güvenlik holüne açılması gerekir.

(8) Yangın güvenlik hollerinin kullanmaya uygun şekilde boş bulundurulmasından,bina veya işyeri sahibi ve yöneticileri sorumludur.

Kaçış yolları gerekleri

MADDE 35- (1) Bütün yapılar için bu Kısımda belirtilen imkânlardan biri veya dahafazlası kullanılarak kaçış yolları sağlanır. Yapının kullanımda olduğu sürecezorunlu çıkışların kolayca erişilebilir, kapıların açılabilecek durumda olması ve önlerindeengelleyicilerin bulunmaması gerekir.

Korunumlu iç kaçış koridorları ve geçitler

MADDE 36- (1) Korunumlu iç kaçış koridorları ve geçitler için aşağıda belirtilenşartlar aranır:

a) Bir binada veya bina katında, kaçış yolu olarak hizmet verenkorunumlu koridorların veya korunumlu hollerin yangına dayanım sürelerinin Ek-3/Bve Ek-3/C’de belirtilen sürelere uygun olması mecburidir.

b) İç kaçış koridorlarının ve geçitlerin aşağıda belirtilen özelliklerde olması gerekir.1) Bir iç kaçış koridoruna veya geçidine açılan çıkış kapılarının, kaçış merdivenlerine

açılan çıkış kapılarına eşdeğer düzeyde yangına karşı dayanıklı olması ve otomatik olarakkendiliğinden kapatan düzenekler ile donatılması mecburidir.

2) İç kaçış koridorunun en az genişliği ve kapasitesi, 33 üncü maddeye görebelirlenen değerlere uygun olmak zorundadır.

3) Kaçış koridoru boyunca döşemede yapılacak dört basamaktan az kot farkları, ençok % 10 eğimli rampalarla bağlanır. Bu rampaların zemininin kaymayı önleyen malzemeile kaplanması şarttır.

Dış kaçış geçitleri

MADDE 37- (1) Kaçış yolu olarak, bir iç koridor yerine dış geçit kullanılabilir.Ancak, dış geçide bitişik yapı dış duvarında düzenlenecek duvar boşluklarınakonulacak menfezlerin yanmaz nitelikte olması, boşluğun parapet üst kotu ile döşemebitmiş kotu arasında 1.8 m veya daha fazla yükseklikte kalması ve bu tür havalandırmaboşluklarının bir kaçış merdivenine ait herhangi bir duvar boşluğuna 3.0 m’den dahayakın olmaması şarttır.

(2) Bir dış geçide açılan çıkış kapısının, yangına karşı 30 dakika dayanıklı olması vekendiliğinden kapatan düzenekler ile donatılması gerekir.

ÜÇÜNCÜ KISIM - ÜÇÜNCÜ BÖLÜMKaçış Merdivenleri

Kaçış merdivenleriMADDE 38- (1) Yapının ortak merdivenlerinin yangın ve diğer acil hâllerde

kullanılabilecek özellikte olanları, kaçış merdiveni olarak kabul edilir.

(2) Kaçış merdivenleri, yangın ve diğer acil hâl tahliyelerinde kullanılan kaçış yollarıbütününün bir parçasıdır ve diğer kaçış yolları öğelerinden bağımsız tasarlanamazlar.

(3) Kaçış merdivenlerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzemekullanılamaz ve bu merdivenler, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılır.

2323

(4) Kaçış merdivenlerinin kullanıma uygun şekilde boş bulundurulmasından, binaveya işyeri sahibi ve yöneticileri sorumludur.

Acil çıkış zorunluluğu

MADDE 39- (1) Bütün yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az 2 çıkış tesis edilmesi veçıkışların korunmuş olması gerekir.

(2) Çıkış sayısı, 33 üncü madde esas alınarak belirlenecek sayıdan az olamaz. Aksibelirtilmedikçe, 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı hermekânda en az 2 çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az 3 çıkış ve1000 kişiyi geçer ise en az 4 çıkış bulunmak zorundadır.

(3) Çıkışların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir. Bölünmemiş tekmekânlarda 2 çıkış gerekiyor ise çıkışlar arasındaki mesafe yağmurlamasistemi bulunmadığı takdirde diyagonal mesafenin 1/2’sinden ve yağmurlama sistemimevcut ise diyagonal mesafenin 1/3’ünden az olamaz.

(4) Çıkış mesafelerinin kapıdan alındığı bina kullanım sınıflarında, birkoridor içindeki 2 kaçış merdiveni arasındaki mesafe, yağmurlama sistemi olmayanyapılarda koridor uzunluğunun yarısından ve yağmurlama sistemi olan yapılardaise koridor uzunluğunun 1/3’ünden az olamaz.”

Kaçış merdiveni yuvalarının yeri ve düzenlenmesi

MADDE 40- (1) Yangın hangi noktada çıkarsa çıksın, o kotta bütün insanlarınçıkışlarının sağlanması için kaçış yollarının ve kaçış merdivenlerinin birbirlerinin alternatifiolacak şekilde konumlandırılması gerekir. Kaçış yolları ve kaçış merdivenleri, yanyana yapılamaz. Kaçış merdivenine giriş ile kat sahanlığının aynı kotta olması gerekir.Genel merdivenlerden geçilerek kaçış merdivenine ulaşılamaz. Kaçış merdiveniyuvalarının yerinin belirlenmesinde, en uzak kaçış mesafesi ve kullanıcı yükü esas alınır.

(2) Merdiven yuvalarının yeri, binadaki insanların güvenlikle bina dışınakaçışlarını kolaylaştıracak şekilde seçilir. Kaçış merdivenlerinin, başladıkları kottançıkış kotuna kadar süreklilik göstermesi gerekir.

Kaçış merdiveni özellikleri

MADDE 41- (1) Kaçış merdivenlerinin kapasite ve sayı bakımından en az yarısınındoğrudan bina dışına açılması gerekir.

(2) Kaçış merdiveninin, zemin düzeyindeki dışarı çıkışın görülebildiği veengellenmediği hol, koridor, fuaye, lobi gibi bir dolaşım alanına inmesi hâlinde, kaçışmerdiveninin indiği nokta ile dış açık alan arasındaki uzaklık, kaçış merdiveni bir kattandaha fazla kata hizmet veriyor ise 10 m’yi aşamaz. Yağmurlama sistemi olan yapılarda buuzaklık en fazla 15 m olabilir. Dışa açık alanın, kaçış merdiveninin indiği noktadan açıkçagörülmesi ve güvenlikli bir şekilde doğrudan erişilebilir olması gerekir. İçkaçış merdivenlerinden boşalan kullanıcı yükünü karşılayacak yeterli genişlikte dışaaçık kapı bulunması şarttır.

(3) Kaçış merdivenlerinde her döşeme düzeyinde 17 basamaktan çok olmayan ve 4basamaktan az olmayan aralıkla sahanlıklar düzenlenir. Bina yüksekliği 15.50 m’den veyabir kattaki kullanıcı sayısı 100 kişiden fazla olan binalarda dengelenmişkaçış merdivenlerine izin verilmez.

(4) Sahanlığın en az genişliği ve uzunluğu, merdivenin genişliğinden az olamaz.Basamakların kaymayı önleyen malzemeden olması şarttır.

(5) Kaçış merdiveni sahanlığına açılan kapılar hiçbir zaman kaçış yolunun 1/3’ ndenfazlasını daraltacak şekilde konumlandırılamaz.

2424

(6) Merdivenlerde baş kurtarma yüksekliğinin, basamak üzerinden en az 210 cm vesahanlıklar arası kot farkının en çok 300 cm olması gerekir.

(7) Herhangi bir kaçış merdiveninde basamak yüksekliği 175 mm’den çokve basamak genişliği 250 mm’den az olamaz.

(8) Kaçış için kullanılmasına izin verilen merdivenlerde, basamağın kova hattındakien dar basamak genişliği, konutlarda 100 mm’den ve diğer yapılarda 125 mm' denaz olamaz. Her kaçış merdiveninin her iki yanında duvar, korkuluk veya küpeştebulunması gerekir.

(9) Kaçış merdiveni yuvasına ve yangın güvenlik holüne elektrik ve mekanik tesisatşaftı kapakları açılamaz, kombi kazanı, iklimlendirme dış ünitesi, sayaç ve benzeri cihazkonulamaz.

Dış kaçış merdivenleri

MADDE 42- (1) Dışarıda yapılan açık kaçış merdiveni, ilgili gereklere uyulmasışartıyla iç kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir. Dış kaçış merdiveninin korunumlu yuvaiçinde bulunması şart değildir.

(2) Açık dış kaçış merdiveninin herhangi bir bölümüne, yanlardan yatay ve alttandüşey uzaklık olarak 3 m içerisinde merdivenin özelliklerinden daha az korunumlu kapı vepencere gibi duvar boşluğu bulunamaz.

(3) Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan binalarda, bina dışında açık merdivenlereizin verilmez.

Dairesel merdiven

MADDE 43- (1) Dairesel merdivenler; yanmaz malzemeden yapılmaları ve en az100 cm genişlikte olmaları hâlinde, kullanıcı yükü 25 kişiyi aşmayan herhangi bir kattan,ara kattan, veya balkonlardan zorunlu çıkış olarak hizmet verebilir. Belirtilen şartlarısağlamayan dairesel merdivenler, zorunlu çıkış olarak kullanılamaz.

(2) Dairesel merdivenler 9.50 m'den daha yüksek olamaz.

(3) Basamağın kova merkezinden en fazla 50 cm uzaklıktaki basış genişliği 250mm’den az olamaz.

(4) Basamak yüksekliği 175 mm'den çok olamaz.

(5) Baş kurtarma yüksekliği 2.50 m'den az olamaz.

Kaçış rampaları

MADDE 44- (1) İç ve dış kaçış rampaları, aşağıda belirtilen esaslara uygun olmakşartıyla, kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir:

a) Kaçış rampalarının eğimi % 10'dan daha dik olamaz. Kaçış rampaları düz kolluolur ve doğrultu değişiklikleri sadece sahanlıklarda yapılır. Ancak, herhangi bir yerindekieğimi 1/12'den daha fazla olmayan kaçış rampaları kavisli yapılabilir.

b) Bütün kaçış rampalarının başlangıç ve bitiş düzeylerinde ve gerektiğindeara düzeylerde yatay düzlüklerin, yani sahanlıkların bulunması gerekir. Kaçışrampalarına giriş ve rampalardan çıkış için kullanılan her kapıda, yataysahanlıklar düzenlenir. Sahanlığın en az genişliği ve uzunluğu, rampa genişliğinden azolamaz. Ancak, düz kollu bir rampada sahanlık uzunluğunun 1 m’den daha büyük olmasıgerekmez.

2525

c) Kaçış rampalarına, merdivenlere ilişkin gereklere uygun biçimde duvar, korkulukveya küpeştelerin yapılması mecburidir.

ç) Bütün kaçış rampalarında kaymayı önleyen yüzey kaplamalarının kullanılmasışarttır.

d) Kaçış rampaları, kaçış merdivenlerine ilişkin gereklere uygunşekilde havalandırılır.

e) Kaçış yolu olarak yalnızca tek bir bodrum kata hizmet veren kaçış rampalarınınkorunumlu yuva içinde bulunması gerekmez.

(2) Bir kat inilerek veya çıkılarak doğrudan bina dışına ulaşılan ve eğimi % 10’danfazla olmayan araç rampaları, kaçış rampası olarak kabul edilir.

Kaçış merdiveni havalandırması

MADDE 45- (1) Bütün korunmuş kaçış merdivenlerinin, doğal yolla veya AltıncıKısımdaki gereklere uygun olarak mekanik yolla havalandırılması veya basınçlandırılmasıgerekir. Kaçış merdiveni ve kullanım alanları, aydınlatma ve havalandırma amacı ile aynıaydınlığı veya baca boşluğunu paylaşamaz.

Bodrum kat kaçış merdivenleri

MADDE 46- (1) Bir yapının bodrum katına hizmet veren herhangi bir kaçışmerdiveninin, kaçış merdivenlerinde uyulması gereken bütün şartlara uygunolması gerekir.

(2) Normal kat merdiveninin devam ederek bodrum kata hizmet vermesi hâlinde,aşağıda belirtilen esaslara uyulur:

a) Merdiven, bodrum katlar dâhil 4 kattan çok kata hizmet veriyor ise, konutlar içinözel durumlar hariç olmak üzere, bodrum katlarda merdivene giriş için yangın güvenlikholü düzenlenir.

b) Herhangi bir acil durumda üst katları terk eden kullanıcıların bodrum katainmelerini önlemek için, merdivenin zemin düzeyindeki sahanlığının bodrummerdiveninden kapı veya benzeri bir fiziki engel ile ayrılması veya görülebilir uygunyönlendirme yapılması gerekir.

Kaçış yolu kapılarıMADDE 47- (1) Kaçış yolu kapılarının en az temiz genişliği 80 cm’den ve yüksekliği

200 cm’den az olamaz. Kaçış yolu kapılarında eşik olmaması gerekir. Dönel kapılar ileturnikeler, çıkış kapısı olarak kullanılamaz.

(2) Kaçış yolu kapıları kanatlarının, kullanıcıların hareketini engellememesi gerekir.Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılmasışarttır. Kaçış yolu kapılarının el ile açılması ve kilitli tutulmaması gerekir.

(3) Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü kapılarının; duman sızdırmaz ve4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattandaha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olmasışarttır. Kapıların, kendiliğinden kapatan düzenekler ile donatılması veitfaiyecilerin veya görevlilerin gerektiğinde dışarıdan içeriye girmelerine imkânsağlayacak şekilde olması gerekir.

(4) Kaçış kapısında, tek kanatlı kapıda temiz genişlik, kapı kasası veyalamba çıkıntısı ile 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür. Tek kanatlı birçıkış kapısının temiz genişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz. İki kanatlı kapıdatemiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumda iken, kanat yüzeyleri arasındakiölçüdür.

2626

(5) Merdivenden tabii zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan bütün kaçış yolukapıları ile bir kattaki kişi sayısının 100’ü geçmesi hâlinde, kaçış merdiveni, kaçış koridoruve yangın güvenlik holü kapıları, kaçış yönünde kapı kolu kullanılmadan açılabilecekşekilde düzenlenir.

(6) Kapıların en çok 110 N kuvvetle açılabilecek şekilde tasarlanması gerekir.

BEŞİNCİ KISIM - ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Acil Durum Aydınlatması ve Yönlendirmesi

Acil durum aydınlatması ve yönlendirmesiMADDE 70- (1) Kaçış yollarında, kullanıcıların kaçışı için gerekli aydınlatmanın

sağlanmış olması şarttır. Acil durum aydınlatması ve yönlendirmesi için kullanılanaydınlatma ünitelerinin normal aydınlatma mevcutken aydınlatma yapmayantipte seçilmesi hâlinde, normal kaçış yolu aydınlatması kesildiğinde otomatik olarakdevreye girecek şekilde tesis edilmesi gerekir.

Kaçış yollarının aydınlatılması

MADDE 71- (1) Bütün kaçış yollarının ve kaçış merdivenlerinin aydınlatılmasıgerekir.

(2) Kaçış yollarında aydınlatmanın, bina veya yapıda kaçış yollarının kullanılmasınıngerekli olacağı bütün zamanlarda sürekli olarak yapılması şarttır. Aydınlatma binaveya yapının genel aydınlatma sistemine bağlı aydınlatma tesisatı ile sağlanır vedoğal aydınlatma yeterli kabul edilmez.

Acil durum aydınlatması sistemi

MADDE 72- (1) Acil durum aydınlatma sistemi; şehir şebekesi veya benzeri bir dışelektrik beslemesinin kesilmesi, yangın, deprem gibi sebeplerle bina veya yapının elektrikenerjisinin güvenlik maksadıyla kesilmesi ve bir devre kesici veya sigortanınaçılması sebebiyle normal aydınlatmanın kesilmesi hâllerinde, otomatik olarakdevreye girerek yeterli aydınlatma sağlayacak şekilde düzenlenir.

(2) Bütün kaçış yollarında, toplanma için kullanılan yerlerde, asansörde ve yürüyenmerdivenlerde, yüksek risk oluşturan hareketli makineler ve kimyevi maddelerbulunan atölye ve laboratuvarlarda, elektrik dağıtım ve jeneratör odalarında,merkezi batarya ünitesi odalarında, pompa istasyonlarında, kapalı otoparklarda, ilkyardım ve emniyet ekipmanının bulunduğu yerlerde, yangın uyarı butonlarının veyangın dolaplarının bulunduğu bölümler ile benzeri bölümlerde ve aşağıda belirtilenbinalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır:

a) Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda,

b) Kullanıcı yükü 200'den fazla olan bütün binalarda,

c) Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda,

ç) Penceresiz binalarda,

d) Otel, motel ve yatakhanelerde,

e) Yüksek tehlikeli yerlerde,

f) Yüksek binalarda.

2727

(3) Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60dakika süreyle sağlanması şarttır. Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200’denfazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir.

(4) Kaçış yolları üzerinde aydınlatma ünitesi seçimi ve yerleştirmesi, tabanlarda,döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde, kaçış yolunun merkez hattı üzerindeki herhangi birnoktada acil durum aydınlatma seviyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır. Acil durumçalışma süresi sonunda bu aydınlatma seviyesinin herhangi bir noktada 0.5 lux’den dahadüşük bir seviyeye düşmemesi gerekir. En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesinesahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 1/40’dan fazla olamaz.

(5) Acil durum aydınlatması;

a) Kendi akümülatörü, şarj devresi, şebeke gerilimi denetleyicisi ve lambasürücü devresine sahip bağımsız aydınlatma armatürleri,

b) Bir merkezi akümülatör bataryasından doğru gerilim veya bir invertör devresiaracılığı ile alternatif gerilim sağlayan bir merkezi batarya ünitesinden beslenenaydınlatma armatürleri,

ile sağlanır.

(6) Normal aydınlatma maksadıyla kullanılan aydınlatma armatürleri, acil durumdönüştürme kitleri doğrudan armatür muhafazasının içerisinde veya hemen yakınındamonte edilerek ve gerekli bağlantılar yapılarak bağımsız acil durumaydınlatma armatürlerine dönüştürülebilir.

(7) Merkezi batarya veya jeneratörden beslenen acil aydınlatma sistemlerinde,merkezi ünite ile aydınlatma armatürleri arasındaki bağlantılar metal tesisat borularıiçerisinde veya mineral izolasyonlu veyahut benzeri yangına dayanıklı kablolar ile yapılır.Kendi başlarına acil durum aydınlatması yapabilen aydınlatma armatürlerine yapılacakşebeke gerilimi bağlantıları normal aydınlatmada kullanılan tipte kablolarla yapılabilir.

(8) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, kaçış koridorlarıve merdivenlerindeki acil aydınlatmanın, kendi başlarına çalışabilen bataryalı acilaydınlatma armatürleri ile sağlanması gerekir.

Acil durum yönlendirmesi

MADDE 73- (1) Birden fazla çıkışı olan bütün binalarda, kullanıcıların çıkışlarakolaylıkla ulaşabilmesi için acil durum yönlendirmesi yapılır. Acil durum hâlinde, binaiçerisinde tahliye için kullanılacak olan çıkışların konumları ve bina içerisindeki herbir noktadan planlanan çıkış yolu bina içindekilere gösterilmek üzere, acil durumçıkış işaretlerinin yerleştirilmesi şarttır.

(2) Yönlendirme işaretlerinin aydınlatması 72 nci maddede belirtilen özellikleresahip acil aydınlatma üniteleri ile dışarıdan aydınlatma suretiyle yapılır veya buaydınlatmada, aynı özelliklere ve içeriden aydınlatılan işaretlere sahip acil durumyönlendirme üniteleri kullanılır.

(3) Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60dakika süreyle sağlanması gerekir. Kullanıcı yükünün 200’den fazla olması hâlinde, acildurum yönlendirmesinin çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır.

(4) Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik vestandartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için “ÇIKIŞ”,acil durumlarda kullanılacak çıkışlar için ise, “ACİL ÇIKIŞ” yazısını ihtiva eder.Yönlendirme işaretlerinin her noktadan görülebilecek şekilde ve işaret yüksekliği 15cm’den az olmamak üzere, azami görülebilirlik uzaklığı; dışarıdan veya kenarındanaydınlatılan yönlendirme işaretleri için işaret boyut yüksekliğinin 100 katına, içeriden vearkasından aydınlatılan işaretlere sahip acil durum yönlendirme üniteleri için işaret boyut

2828

yüksekliğinin 200 katına eşit olan uzaklık olması gerekir. Bu uzaklıktan daha uzaknoktalardan erişim için gerektiği kadar yönlendirme işareti ilave edilir.

(5) Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir.(6) Kaçış yollarında yönlendirme işaretleri dışında, kaçış yönü ile ilgili tereddüt ve

karışıklık yaratabilecek hiçbir ışıklı işaret veya nesne bulundurulamaz.(7) Yönlendirme işaretlerinin hem normal aydınlatma ve hem de acil

durum aydınlatma hâllerinde kaçış yolu üzerinde bütün erişim noktalarındangörülebilir olması gerekir. Dışarıdan aydınlatılan yönlendirme işaretleri aydınlatmasının,görülebilen bütün doğrultularda en az 2 cd/mY olması ve en az 0.5 değerinde birkontrast oranına sahip bulunması şarttır.

BEŞİNCİ KISIM - DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Yangın Algılama ve Uyarı Sistemleri

Tasarım ilkeleri

MADDE 74- (1) Yangın uyarı sistemi; yangın algılama, alarm verme, kontrol vehaberleşme fonksiyonlarını ihtiva eden komple bir sistemdir. Yangın algılama sistemininve parçalarının TS EN 54’e uygun olarak üretilmesi, tasarlanması, tesis edilmesi veişletilmesi şarttır.

(2) Yangın uyarı sistemini oluşturan bütün kabloların ve uzak kontrol ve denetimmerkezlerine iletişim maksadıyla kullanılan bütün hatların; kopukluk, kısa devreve toprak kaçağı gibi arızalara karşı sürekli olarak denetim altında tutulması gerekir.

(3) Yangın uyarı sisteminin herhangi bir sebeple devre dışı kalması hâlinde, tekrarçalışır duruma getirilinceye kadar korumasız kalan bölgelerde ilave güvenlik personeli iledenetim yapılır ve gerekli tedbir alınır.

Algılama ve uyarı sistemi

MADDE 75- (1) Yangın algılama ve uyarı sisteminin, el ile, otomatik olarak veya birsöndürme sisteminden aldığı uyarılardan biri veya birkaçı ile devreye girmesi gerekir.

(2) El ile yangın uyarısı, yangın uyarı butonları ile yapılır. Yangın uyarı butonlarıyangın kaçış yollarında tesis edilir. Yangın uyarı butonlarının, bir kattaki herhangi birnoktadan o kattaki herhangi bir yangın uyarı butonuna yatay erişim uzaklığının 60 m'yigeçmeyecek şekilde yerleştirilmesi gerekir. Engelli veya yaşlıların bulunduğu yerlerde bumesafe azaltılabilir. Tüm yangın uyarı butonlarının görülebilir ve kolayca erişilebilir olmasıgerekir. Yangın uyarı butonları, yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğeyerleştirilir. Aşağıda belirtilen binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması mecburidir:

a) Konutlar hariç, kat alanı 400 m2’den fazla olan iki kat ile dört kat arasındakibütün binalarda,

b) Konutlar hariç, kat sayısı dörtten fazla olan bütün binalarda,

c) Konutlar dâhil bütün yüksek binalarda.

(3) Yapı yüksekliği veya toplam kapalı alanı Ek-7’deki değerleri aşan binalaraotomatik yangın algılama cihazları tesis edilmesi mecburidir.

(4) Algılama sisteminin gerekli olduğu ve fakat duman algılama cihazlarınınkullanımının uygun veya yeterli olmadığı mahallerde, sabit sıcaklık, sıcaklık artış, alevveya başka uygun tip algılama cihazı kullanılır.

(5) Ek-7’de belirtilen binalardaki bütün mahallere, TS EN 54-14’e göre algılayıcılaryerleştirilir. Yangın anında normal baca niteliği olmayan, içinde yanmaya elverişlimadde bulunmayan ve erişilmesi mümkün olmayan boşluklara duman algılayıcı takılmasıgerekli değildir.

2929

(6) Bütün algılama cihazlarının periyodik testler ve bakımlar için ulaşılabilir olmasıgerekir.

(7) Binada otomatik yağmurlama sistemi bulunuyor ise, yağmurlamabaşlığının açılması hâlinde yangın uyarı sisteminin otomatik algılama yapması sağlanır. Buamaçla, her bir zon hattına su akış anahtarları tesis edilir ve bu akış anahtarlarının kontakçıkışları yangın alarm sistemine giriş olarak bağlanır. Otomatik yağmurlama sistemi olanyerler, otomatik sıcaklık algılayıcıları donatılmış gibi işlem görür. Bu mahallerde otomatiksıcaklık artış algılayıcılarının kullanılması mecburi değildir.

(8) Binada veya yapıda otomatik veya el ile çalışan diğer gazlı, kuru kimyevi tozluveya benzeri sabit söndürme sistemi bulunuyor ise, bunların devreye girdiğinin yangınalarm sistemi tarafından otomatik olarak algılanması gerekir. Bunu sağlamak üzere,söndürme sistemlerinden, söndürme sisteminin devreye girdiğini bildiren kontak çıkışlarıyangın alarm sistemine giriş olarak bağlanır.

Alarm verme

MADDE 76- (1) Bir yangın algılama ve uyarı sisteminin devreye girmesi hâlinde, seslive ışıklı olarak veya data iletişimi ile alarm verme;

a) Ana kontrol panelinde ve diğer izleme noktalarındaki tali kontrol panellerinde veyatekrarlayıcı panellerde sesli, ışıklı veya alfa nümerik göstergeleri,

b) Binanın kullanılan bütün bölümlerinde yaşayanları yangın veya benzeri bir acildurumdan haberdar etmek için sesli ve ışıklı uyarı cihazları,

c) Binada bulunan yangın ve acil durum mücadele ekiplerinin uyarılması ve itfaiyeyehaber verilmesi için sesli ve ışıklı uyarı cihazları ve direkt hatlar veya diğer iletişim ortamlarıüzerinden data iletişimi,

ile yapılır.

Yangın kontrol panelleri

MADDE 77- (1) Yangın kontrol panelleri ve tekrarlayıcı paneller aşağıda belirtilenşekilde olur: a) Kontrol ve tekrarlayıcı paneller, binanın, tercihen zemin katında veya kolayulaşılabilir bölümünde ve sürekli olarak görevli personel bulunan bir yerinde tesis edilir.

b) Yangın kontrol panelinin tesis edildiği yerde personelin bulunamadığı zamanaralıkları var ise bu sürelerde sürekli personel bulunan ikinci bir mahalde veya daha fazlamahalde tekrarlayıcı paneller tesis edilir.

YEDİNCİ KISIM - İKİNCİ BÖLÜM

Sulu Söndürme Sistemleri

Su basınç ve debi değeri

MADDE 91- (1) Sabit boru tesisatı, yangın dolapları sistemi, hidrant sistemi veyağmurlama sistemi gibi sulu söndürme sistemleri için yapılmış hidrolik hesaplarneticesinde gerekli olan su basınç ve debi değerleri, merkezi şebeke veya şehir şebekeleritarafından karşılanamıyor ise yapılarda, kapasiteyi karşılayacak yangın pompa istasyonuve deposu oluşturulması gerekir.

Su depoları ve kaynaklar

MADDE 92- (1) Sistemde en az bir güvenilir su kaynağı bulunması şarttır.(2) Sulu söndürme sistemleri için kullanılacak su depolarının yangın rezervi olarak

ayrılmış bölümlerinin başka amaçla kullanılmaması ve sadece söndürme sistemlerinehizmet verecek şekilde düzenlenmesi gerekir.

3030

(3) Sulu söndürme sistemleri tasarımında 19 uncu maddedeki bina tehlike sınıflarıdikkate alınır. Su deposu hacmi, düşük tehlike için 30 dakika, orta tehlike için 60 dakikave yüksek tehlike için 90 dakika esas alınarak bulunur.

(4) Yağmurlama sistemi, yangın dolabı ve hidrant sistemi bulunan sulusöndürme sistemleri su deposu hacmi, ön hesap için Ek-8/A tablosunda yer alanveriler esas alınarak veya beşinci fıkrada belirtilen usule göre hesaplanabilir.Tablo kullanılırken yükseklik olarak yağmurlama başlığının kullanıldığı en üst kodesas alınır. Su deposu hacmi hidrolik hesap yapılarak hesaplanır ise hidrolik hesapmetoduyla bulunan su deposu hacmi esas alınır.

(5) Su deposu hacmi ön hesaplaması, Ek-8/B’ye göre hesaplanan yağmurlamasistemi su debisine, Ek-8/C’de belirtilen yangın dolabı su debisi ve hidrant sistemi var isehidrant debisi de ilave edilerek, tehlike sınıfına göre üçüncü fıkrada belirtilensürenin çarpılması ile hesaplanabilir.

(6) Yapıda sulu söndürme sistemi olarak sadece yangın dolapları sistemi mevcutise su kapasitesi, TS EN 671-1 ve TS EN 671-2’ye uygun sistemlerde 94 üncü maddedeverilen tasarım debi değerlerinin tehlike sınıfları için bu maddenin üçüncü fıkrasındaverilen süreler ile çarpımı ile hesaplanır. Kullanım alanı yüksek tehlike sınıfı değilseve yapıda sadece yangın dolapları sistemi mevcutsa yangın dolapları binanın kullanım suyusistemine bağlanabilir ve ayrı bir sistem istenmez.

(7) Yapıda sadece çevre hidrant sistemi bulunması hâlinde, su ihtiyacı, en az 1900l/dak debiyi 90 dakika süre ile karşılayacak kapasitede olmak üzere, bina tehlike sınıfınagöre yapılacak hidrolik hesaplar ile belirlenir.

Yangın pompaları

MADDE 93- (1) Yangın pompaları; sulu söndürme sistemlerine basınçlı susağlayan, anma debi ve anma basınç değeri ile ifade edilen pompalardır. Pompaların,kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği anma basma yüksekliği değerinin en fazla %140’ı kadar olması ve % 150 debideki basma yüksekliği anma basma yüksekliğinin %65’inden daha küçük olmaması gerekir. Bu tür pompalar, istenen basınçdeğerini karşılamak şartıyla, anma debi değerlerinin % 130’u kapasitedeki sistemtalepleri için kullanılabilir.

(2) Sistemde bir pompa kullanılması hâlinde, aynı kapasitede yedek pompa olmasıgerekir. Birden fazla pompa olması hâlinde, toplam kapasitenin en az %50’si yedeklenmek şartıyla, yeterli sayıda yedek pompa kullanılır.

(3) Pompanın çevrilmesi, elektrik motoru yanı sıra içten yanmalı motorlarveya türbinler ile olabilir.

(4) Yedek dizel motor tahrikli pompa kullanılmadığı takdirde, yangın pompalarınınenerji beslemesi güvenilir kaynaktan ve binanın genel elektrik sisteminden bağımsızolarak sağlanır.

(5) Yangın pompalarının, otomatik hava boşaltma valfi ve sirkülasyon rahatlamavalfi gibi yardımcı elemanlarının bulunması gerekir.

(6) Her pompanın ayrı bir kumanda panosu ve panonun da kilitli olması gerekir.Elektrik kumanda panosunun, faz hatasının, faz sırası hatasının ve kumanda fazıhatasının bilgi ışıkları ile donatılması gerekir. Pano ana giriş devre kesicisine pano kilidiaçılmadan erişilememesi gerekir.

(7) Her pompanın ayrı bir kumanda basınç anahtarının olması gerekir. Basınçanahtarlarının; kumanda panosunun içine yerleştirilmiş, su basıncını boru bağlantısıylahisseden, su darbelerine karşı korumalı, alt ve üst değerler ayrı ayrı ve bağımsız olarakayarlanabilir ve ayarlandıktan sonra kilitlenebilir olması şarttır.

3131

(8) Pompa kontrolü basınç kumandalı; tam veya yarı otomatik olabilir.

(9) Pompa odası veya pompa istasyonunda elektrik motor tahrikli pompalar için +4°C ve dizel motor tahrikli pompalar için +10 °C üzerinde sıcaklığın sürekli sağlanabilmesiiçin uygun gereçler sağlanır.

(10) Pompa istasyonunda, servis, muayene ve ayar gerektiren cihazlarınçalışma alanı etrafında acil aydınlatma sağlanması şarttır.

(11) Zemin yeterli bir drenaj için eğimli hazırlanarak suyun pompadan, sürücüdenve kontrol panosu gibi kritik cihazlardan uzaklaştırılması sağlanır.

Sabit boru tesisatı ve yangın dolapları

MADDE 94- (1) Tesisatın amacı, bina içinde yangın ile mücadelede güvenilir veyeterli suyun sağlanmasıdır. Bunun için, bina içinde itfaiye su alma hattı ve yangındolapları tesis edilir:

a) İtfaiye su alma hattı; yangın ile mücadelede, itfaiye personeli veeğitilmiş personel tarafından kullanılmak üzere tesis edilir. İtfaiye su alma hattı tesisindeaşağıda belirtilen şartlara uyulur:

1) Yüksek binalar ile kat alanı 1000 m2’den fazla olan alışveriş merkezlerinde,otoparklarda ve benzeri yerlerde ıslak veya kuru sabit boru sistemi üzerinde, itfaiyepersonelinin ve eğitilmiş personelin kullanımına imkân sağlayan bağlantıağızları bırakılması ve bu bağlantı ağızlarının kaçış merdiveni veya yangın güvenlikholü gibi korunmuş mekânlarda olması şarttır. Bir boyutu 60 m’yi geçen katlarda yangındolabı ve itfaiye su alma ağzı yapılması gerekir.

2) Herhangi bir noktadan su alma ağzına olan mesafe 60 m’den fazla olamaz.

3) Sabit boru tesisatı üzerinde bulunan bütün hortum bağlantıları,itfaiyenin kullandığı normlarda storz tip 50 mm veya 65 mm çapında olur.

4) Bağlantı ağızlarının, binanın yağmurlama ve yangın dolapları sisteminesuyu sağlayan sabit boru tesisatında bırakılması hâlinde, bu bağlantıların anakolonlar üzerinden doğrudan yapılması gerekir.

b) Yangın dolapları tesisatı; bina içindeki kişilerin yakındaki küçük bir yangınıkontrol etmesini ve söndürmesini sağlayabilmek üzere, bina içine tesis edilen sabitbir tesisatı ifade eder. Tesisat, duvarlar üzerine veya kabinler içine monte edilmiş vekalıcı olarak bir su temin tesisatına bağlanmış olan sabit birimlerden oluşur. Yangındolaplarının tesisinde aşağıdaki şartlara uyulur:

1) Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2’den büyük imalathane,atölye, depo, konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binalarında, alanlarınıntoplamı 600 m2’den büyük olan kapalı otoparklarda ve ısıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindekikazan dairelerinde yangın dolabı yapılması mecburîdir.

2) Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümdearalarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde düzenlenir. Yangındolapları mümkün olduğu kadar koridor çıkışı ve merdiven sahanlığı yakınınakolaylıkla görülebilecek şekilde yerleştirilir. Binanın yağmurlama sistemi ile korunmasıve katlara itfaiye su alma ağzı bırakılması hâlinde, yangın dolapları, ıslak tip yağmurlamabranşman hattından beslenebilir ve aralarındaki uzaklık 45 m’ye kadar çıkarılabilir.

3) Hortumların saklandığı dolabın ve kabinlerin gerekli cihazların döşenmesine izinverecek büyüklükte olması şarttır. Bunların yangın sırasında hortum ve cihazların

3232

kullanılmasını zorlaştırmayacak şekilde tasarlanması ve sadece yangın söndürme amacıiçin kullanılması gerekir.

4) Hortumları serme ve bağlama gibi becerilere sahip eğitilmiş personeli veya itfaiyegörevlisi olmayan yapılarda, yuvarlak yarı-sert hortumlu yangın dolaplarının TS EN 671-1'e uygun olması şarttır. Hortumun, yuvarlak yarı-sert TS EN 694 normuna uygun, çapının25 mm olması, uzunluğunun 30 m'yi aşmaması ve lüle (lans) kapama, püskürtme veyafıskiye veyahut her üçünü birden yapabilmesi gerekir.

5) İçinde itfaiye su alma ağzı olmayan yuvarlak yarı-sert hortumlu yangındolaplarında tasarım debisinin 100 l/dak ve tasarım basıncının 400 kPa olmasışarttır. Lüle girişindeki basıncın 900 kPa’ı geçmesi hâlinde, basınç düşürücülerinkullanılması gerekir.

6) Yetişmiş yangın söndürme görevlisi bulundurulmak mecburiyetindeolan yapılarda kullanılabilecek yassı hortumlu yangın dolaplarının TS EN 671-2standardına uygun olması şarttır. Yassı hortumun; anma çapının 50 mm’yi,uzunluğunun 20 m’yi geçmemesi ve lüle kapama, püskürtme veya fıskiyeveyahut her üçünü birden yapabilmesi gerekir. Dolap tasarım debisinin 400 l/dak vetasarım basıncının en az 400 kPa olması şarttır. Lüle girişindeki basıncın 900 kPa’ıgeçmesi hâlinde, basınç düşürücü kullanılır.

7) Binalarda bulunan yangın dolaplarının ve hortum makara sistemlerinin TS EN671-3 standardında belirtilen periyodik bakımlarının, bina sahibi, yönetici veya sorumlubina yetkilisi tarafından yaptırılması mecburidir.

Hidrant sistemi

MADDE 95- (1) Yapıların yangından korunmasında, ilk müdahaledesöndürülemeyen yangınlara dışarıdan müdahale edebilmek için mümkünolduğunca yapının veya binanın bütün çevresini kapsayacak şekilde tesis edilecekhidrant sistemi bünyesinde yerleştirilecek hidrantların, itfaiye ve araçlarının kolayyanaşabileceği ve bağlantı yapabileceği şekilde düzenlenmesi gerekir.

(2) Hidrant sistemi dizayn debisinin en az 1900 l/dak olması şarttır. Debi, binanıntehlike sınıfına göre artırılır. Hidrant çıkışında 700 kPa basınç olması gerekir.

(3) Hidrantlar arası uzaklık çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, ortariskli bölgelerde 125 m ve az riskli bölgelerde 150 m alınır.

(4) Normal şartlarda hidrantlar, korunan binalardan ortalama 5 ilâ 15 mkadar uzağa yerleştirilir.

(5) Hidrant sistemine suyu sağlayan boru donanımında ring sistemi mevcut değilise, kullanılabilecek en düşük borunun çapının 100 mm olması ve hidrolik hesaba görebelirlenmesi gerekir.

(6) Sistemde kullanılacak hidrantların, ilgili Türk Standartlarına uygun yerüstüyangın hidrantı olması gerekir. Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini vebakım işlemlerinin yapılmasını kolaylaştıracak uygun noktalarda ve yerlerde yeraltı veyayerüstü veyahut hem yeraltı ve hem de yerüstü hat kesme vanaları temin ve tesis edilir.

(7) İçerisinde her türlü kullanım alanı bulunan ve genel yerleşme alanlarından ayrıolarak planlanan yerleşim alanlarında yapılacak binaların taban alanları toplamının 5000m2’den büyük olması halinde dış hidrant sistemi yapılması mecburîdir

(8) Sorumluluk bölgelerinde hizmette bulunan araçların giremeyeceği veya manevrayapamayacağı, ulaşım imkânı olmayan yerleşim mahalleri olan belediyeler, buralardameydana gelebilecek yangınlara etkili bir şekilde müdahale yapılabilmesi bakımından, bu

3333

yerleşim yerlerinin uygun yerlerine yerüstü yangın hidrantları veya pompa ile teçhizedilmiş yeterli kapasitede yangın havuzları ve sarnıçları yaptırmak mecburiyetindedir.

Yağmurlama sistemi

MADDE 96- (1) Yağmurlama sisteminin amacı; yangına erken tepki verilmesininsağlanması ve yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi için belirli bir süreiçerisinde tasarım alanı üzerine belirlenen miktarda suyun boşaltılmasıdır.Yağmurlama sistemi, aynı zamanda bina içindekilere alarm verilmesi ve itfaiyeninçağrılması gibi çeşitli acil durum fonksiyonlarını da aktif hâle getirebilir. Yağmurlamasistemi; yağmurlama başlıkları, borular, bağlantı parçaları ve askılar, tesisat kontrolvanaları, alarm zilleri, akış göstergeleri, su pompaları ve acil durum güç kaynağı gibielemanlardan meydana gelir. Yağmurlama sistemi elamanlarının TS EN 12259’a uygunolması şarttır.

(2) Aşağıda belirtilen yerlerde otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburidir:

a) Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda,

b) Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen konutlarda,

c) Alanlarının toplamı 600 m2’den büyük olan kapalı otoparklarda ve 10’danfazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda,

ç) Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100’ü veya yatak sayısı200’ü geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği21.50 m’den fazla olan bütün yataklı tesislerde,

d) Toplam alanı 2000 m2’nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret veeğlence yerlerinde,

e) Toplam alanı 1000 m2’den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilenveya bulundurulan yapılarda.

(3) Yanıcı malzeme içermeyen ve yanıcı malzeme depolanmayan ıslakhacimlere, yanıcı malzeme ihtiva etmeyen ve yangına dirençli yapı elemanları ileayrılan yangın merdiveni yuvalarına, asansör kuyusuna ve gazlı, kuru toz, su sprey vebenzeri diğer otomatik söndürme sistemleri ile korunan mahallere yağmurlama sistemiyapılmayabilir.

(4) Su ile genişleyen veya reaksiyona girerek yangının büyümesine sebep olabilecekmaddelerin bulunduğu mahallere yağmurlama sistemi yapılmaz.

(5) Yağmurlama sistemi tasarımının TS EN 12845’e göre yapılmasıgerekir. Yağmurlama başlıklarının yerleştirilmesi, kullanım alanının tehlike sınıfı veyağmurlama başlığının koruma alanı dikkate alınarak yapılır. Düşük Tehlike ve OrtaTehlike-1 kullanım alanlarında, bir adet standart yağmurlama başlığı en çok 21 m2 alanıkoruyacak şekilde yerleştirilebilir.

(6) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, sismik hareketlere karşı anakolonların herhangi bir yöne sürüklenmemesi için, dört yollu destek kullanılması ve 65mm ve daha büyük nominal çaplı boruların katlardan ana dağıtım borularınabağlanmasında esnek bağlantılar ile boruların tavanlara tutturulmasında ikiyollu enlemesine ve boylamasına sabitleme askı elemanları kullanılarak borularınkırılmasının önlenmesi gerekir. Dilatasyon geçişlerinde her üç yönde hareketikarşılayacak detaylar uygulanır.

(7) Yağmurlama sistemi ana besleme borusu birden fazla yangın zonunahitap ediyor ise, her bir zon veya kolon hattına akış anahtarları, test ve drenaj vanası veizleme anahtarlı hat kesme vanası konulur.

3434

(8) Muhtemel küçük çaplı yangınlarda yağmurlama başlığının patlamasıveya birkaçının hasara uğraması hâlinde, hemen değiştirilir ve yangın güvenlik sistemininsürekliliğini sağlamak için 6 adetten az olmamak kaydıyla sistemin büyüklüğüne göreyeterli miktarda yedek yağmurlama başlığı ve başlığın değiştirilmesi için özel anahtarlarbulundurulur.

(9) Yağmurlama sistemini besleyen borular üzerinde kesme vanaları bulunur. Boruhatlarında bulunan vanaların, bölgesel kontrol vanalarının ve su kaynağı ile yağmurlamasistemi arasında bulunan bütün vanaların devamlı açık kalmasını sağlayacaktedbirlerin alınması gerekir.

(10) Sistemde basınç düşürücü vana kullanılması hâlinde, her bir basınç düşürücüvananın önüne ve arkasına 1’er adet manometre konulur.

İtfaiye su verme bağlantısı

MADDE 97- (1) Yüksek binalarda veya bina oturma alanı 1000 m2’den büyükbinalarda veya cephe genişliği 75 m’yi aşan binalarda, itfaiyenin sisteme dışarıdansu basabilmesi için, sulu yangın söndürme sistemlerine en az 100 mm nominalçapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır. İtfaiye su verme bağlantısında 2adet 65 mm storz tip rakor ve sistemde çek valf bulunur ve çek valf ile itfaiyebağlantısı arasındaki borulardaki suyun otomatik olarak boşalmasını sağlayacak elemanlarkonulur. İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m’den fazla olamaz.

YEDİNCİ KISIM - ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Köpüklü, Gazlı ve Kuru Tozlu Sabit Otomatik Söndürme Sistemleri

Köpüklü, gazlı ve kuru tozlu sabit otomatik söndürme sistemleri

MADDE 98- (1) Köpüklü, gazlı ve kuru tozlu sabit otomatik söndürme sistemleri;tesisin nitelik ve ihtiyaçlarına bağlı olarak uygun, güncel, sertifikalı ve ilgili standartlaragöre tasarlanır.

(2) Suyun söndürme etkisinin yeterli görülmediği veya su ile reaksiyona girebilecekmaddelerin bulunduğu, depolandığı ve üretildiği hacimlerde uygun tipte söndürme sistemitesis edilir.

(3) Gazlı yangın söndürme sistemlerinin tasarımında TS ISO 14520 standardı esasalınır. Her türlü gazlı söndürme sistemleri kurulurken; otomatik gaz boşaltımısırasında veya sistemin devreye girdiğini işleticiye ve mahalde çalışan personele bildirenve kişilerin söndürme mahallini tahliye etmesini sağlayacak olan sesli ve ışıklı uyarılartemin ve tesis edilmek zorundadır.

(4) Gazlı yangın söndürme sistemi uygulanacak hacimlerdeki, doğalhavalandırma amaçlı pencerede, kapıda veya duvarda bulunan menfez ve varsahavalandırma bacalarının yangın algılama ve gaz boşalım anında otomatik olarakkapanacak şekilde dizayn edilmesi gerekir.

(5) Halon alternatifi gazlar ile tasarımı yapılmış gazlı yangın söndürme sistemlerindekullanılan söndürücü gazın, ilgili standartlara göre belgelenmiş uzun süreli kullanımgeçerliliğinin olması gerekir.

YEDİNCİ KISIM - DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Taşınabilir Söndürme Tüpleri

Taşınabilir söndürme cihazları

3535

MADDE 99- (1) Taşınabilir söndürme cihazlarının tipi ve sayısı, mekânlarda var olandurum ve risklere göre belirlenir. Buna göre;

a) A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle çok maksatlı kuru kimyevitozlu veya sulu,

b) B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru kimyevi tozlu,karbondioksitli veya köpüklü,

c) C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru kimyevi tozlu veyakarbondioksitli,

ç) D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru metal tozlu,

söndürme cihazları bulundurulur. Hastanelerde, huzurevlerinde, anaokullarındave benzeri yerlerde sulu veya temiz gazlı söndürme cihazlarının tercih edilmesi gerekir.

(2) Düşük tehlike sınıfında her 500 mY , orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her250 mY yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg’lık kuru kimyevî tozluveya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir.

(3) Otoparklarda, depolarda, tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerdeayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulması mecburidir.

(4) Söndürme cihazları dışarıya doğru, geçiş boşluklarının yakınına ve dengelidağıtılarak, görülebilecek şekilde işaretlenir ve her durumda kolayca girilebiliryerlere, yangın dolaplarının içine veya yakınına yerleştirilir. Söndürmecihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m olur. Söndürme cihazlarının, kapıarkasında, yangın dolapları hariç kapalı dolaplarda ve derin duvar girintilerindebulundurulmaması ve ısıtma cihazlarının üstüne veya yakınına konulmaması gerekir.Ancak, herhangi bir sebeple söndürme cihazlarının doğrudan görünmesiniengelleyen yerlere konulması halinde, yerlerinin uygun fosforlu işaretler ile gösterilmesişarttır.

(5) Taşınabilir söndürme cihazlarında söndürücünün duvara bağlantı asma halkasıduvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde yerleştirilir ve 4 kg’dan daha ağır ve 12 kg’danhafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm’yi aşmayacak şekildemontaj yapılır.

(6) Arabalı yangın söndürme cihazlarının TS EN 1866 ve diğer taşınabilir yangınsöndürme cihazlarının TS 862- EN 3 kalite belgeli olması şarttır.

(7) Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı TS ISO 11602-2 standardına göre yapılır. Söndürme cihazlarının bakımını yapan üreticinin veya servisfirmalarının dolum ve servis yeterlilik belgesine sahip olması gerekir. Servisveren firmalar, istenildiğinde müşterilerine belgelerini göstermek zorundadır.Söndürme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kezyerinde genel kontrolleri yapılır ve dördüncü yılın sonunda içindeki söndürmemaddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır. Cihazlar dolum için alındığında,söndürme cihazlarının bulundukları yerleri tehlike altında bırakmamak için, servisiyapan firmalar, bakıma aldıkları yangın söndürme cihazlarının yerine, aldıklarısöndürücü cihazın özelliğinde ve aynı sayıda kullanıma hazır yangın söndürmecihazlarını geçici olarak bırakmak zorundadır.

(8) Binalara konulacak yangın söndürme cihazlarının cinsi, miktarı ve yerlerininbelirlenmesi konusunda, gerekirse mahalli itfaiye teşkilatının görüşü alınabilir.