iuia; ksÍcik...iuia; ksÍcik 1 2 019 jifr® m
TRANSCRIPT
iuia; ksÍCIK
12 019 jifr® m<uq Nd.fha °" mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrj, n,mEu o we;=Ωj" uQ,sl jYfhka foaYShj
mek ke.=K wNsfhda. uOHfha" Y%S ,xld wdr®:ßlh ukao.dó jr®Okhla jdr®;d lf<ah' ta wkqj" 2019 jifr® m<uq Nd.fha ° wdr®:slh ishhg 2'6 l my< jr®Ok fõ.hla jdr®;d l< w;r" 2018 jr®Ifha wkqrEm ld,m˙Éf√ofha °
wdr®:sl jr®Ok fõ.h ishhg 3'9 la úh' wdr®:slfha ukao.dó jr®Okhg iu.dój 2019 m<uq Nd.h ;=< ° ú/lshd wkqmd;slh o by< .sfhah' iemhqï wxYfha u;= jQ ;;a;aj fya;=fjka j˙ka jr úp,khka mej;sh o" jr®Ifha fï olajd ld,h ;=< WoaOukh wfmalaIs; mrdih ;=< wLKavj mej;=◊' md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ;=< ksjdi l=,S i|yd hï ld,iSudjlg jrla is≥ l< .e<mSu fya;=fjka uQ,sl WoaOukh 2019 jifr® ckjd˙ udifha ° jeä jqjo" tys n,mEu 2020 ckjd˙ udih jk úg myj hkq we;' Y%S ,xld uy nexl=j kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh fj; läkñka fhduq fjñka isák w;r" WoaOukh ueo ;ks w.hl uÜgfï ia:dhSj mj;ajd .ekSfï wruq◊ka" jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s rduqjla hgf;a" b†˙ ±laula iys;j uqo,a m%;sm;a;sh wLKavj l%shd;aul lrk ,°' ukdj md,kh jQ WoaOukh iy WoaOuk wfmalaId uOHfha" ukao.dó wdr®:ßl jr®Okh" uqo,a yd Kh jr®Okfha wLKav my< hEu iy f.da,Sh jYfhka uqo,a m%;sm;a;sh ,sys,aùu i,ld n,ñka" 2019 jifr® ° Y%S ,xld uy nexl=j ,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhla lrd fhduq úh' flfia jqjo" b†˙fha ° is≥ ls¯ug kshñ; jegqma by< ±óu fya;=fjka uqo,a m%;sm;a;sh i|yd jk b†˙ udr®f.damfoaY ms<sn|j ie,ls,su;a úh hq;=h' uqo,a m%;sm;a;sh ,sys,alrKh yuqfõ jqjo" kdñl yd uQr®; fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl by< uÜgul mej;Su fya;=fjka uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. iïfm%aIKh läkï ls¯u i|yd uQ,H wdh;kj, ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mekùug Y%S ,xld uy nexl=jg is≥ úh' ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl iy wruqo,a ms˙jeh wvqùu;a iu`." uy nexl=j úiska n,m;%,dNS nexl=j, ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl u; mkjd ;snQ Wm˙u iSud iema;eïnr® udifha ° bj;a l< w;r" wdr®:ßl l%shdldrlï jr®Okh ls¯u i|yd Kh wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mkjk ,°' fï w;r" mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrj,ska miqj ixpdrl wxYh miqnEulg ,laùu yuqfõ úfoaYSh wxYh lïmkj,g Tfrd;a;= °fï yelshdj ms<sìUq flfrñka Yla;su;a úh' wdkhk úhou my< hEu iy wmkhk wd∞hu by< hEu fya;=fjka 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° fj<| ys`.h 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh iu`. iei£fï ° ie,lsh hq;== f,i wvq úh' fj<| ys`.h wvq ùu iy fiajd .sKqu fj; jQ by< ,eîï jifr® m<uq ldr®;=fõ° cx.u .sKqfï w;s˙la;hla jdr®;d ls¯ug Wmld¯ jqjo" jifr® fojk ldr®;=fõ ° ixpdrl bmehSï ie,lsh hq;= f,i wvq ùu iy úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK ukao.dó ùu fya;=fjka jifr® m<uq Nd.fha ° cx.u .sKqfï iq`M ys`.hla jdr®;d úh' fï w;r" m%Odk jYfhka cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a ls¯u fya;=fjka uQ,H .sKqu Yla;su;a úh' fuu m%jK;d yuqfõ o< ks, ixÑ; 2018 jir wjidkfha mej;s t'c' fvd,r® ì,shk 6'9 isg 2019 jifr® iema;eïnr® wjidkh jk úg t'c' fvd,r® ì,shk 7'6 olajd by< .sh w;r jifr® fï olajd ld,h ;=< ° Y%S ,xld remsh, t'c' fvd,rhg idfmalaIj w;sm%udKh ù we;' rdcH uQ,H wxYh ie,l+ úg" rdcH uQ,H tald.%;dj mj;ajdf.k hEu i|yd rcfha wLKav m%h;ak yuqfõ jqjo" m%Odk rdcH uQ,H or®Yl u.ska ms<sìUq jk m˙† rcfha whjeh lghq;= 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° ≥r®j, úh' fm!oa.,sl jdyk wdkhkh iSud ls¯u i|yd mkjkq ,enQ m%;sm;a;s ls%hdudr®.j, n,mEu" mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrj,ska miq wdr®:sl ls%hdldrlïj, is≥ jQ my< hEu iy 2019 whjeh u.ska m%ldYhg m;a lrk ,o we;eï wd∞hï fhdackd ls%hd;aul ls¯fï ° is≥ jQ m%udoh fya;=fjka fuu ld,h ;=< ° rcfha wd∞hu wvq úh' tfia jqjo" kj foaYSh wd∞hï mk; ls%hd;aul ls¯u fya;=fjka wd∞hï n≥ /ials¯fuys jr®Okhla fmkakqï flrs◊' rdcH wd∞hfï my< hEu iy rdcH úhoï by< hEu iu. 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° iuia; whjeh ys`.h weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d l< ishhg 3'2 isg ishhg 4'4 olajd ms˙ySulg ,la jQ w;r" rcfha ksr®-b;=reï ms<sìUq flfrk jr®;k .sKqfï ys`.h mqΩ,a úh' rdcH wd∞hu iy fmd,S fkdjk úhoï w;r mr;rh oelafjk m%d:ñl fYaIh" 2017 iy 2018 jirj, ° jdr®;d l< w;s˙la; ;;a;ajh fjkia lrñka 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° ys`.hla jdr®;d lf<ah' fï w;r" uQ,H wxYh Yla;su;aj mej;s w;r" ≥Ialr;djhg m;a uqo,a iud.ï lsysmhl .egÆ ksrdlrKh ls¯ug ;SrKd;aul l%shdudr®. .kakd ,°' cd;Hka;r uQ,H wruqof,a ^cd'uQ' wruqo,& úia;Sr®K Kh myiqlu u`.ska iydh jk rcfha jHQyd;aul m%;sixialrK jevigyk wLKavj ls%hd;aul jQ w;r tys yh jk iudf,dapkh idr®:lj ksud ls¯u;a iu`. tu myiqlfuys y;a jk jd˙lh 2019 fkdjeïnr® udih uq,° ,efnkq we;ehs wfmalaId flfr®' wdr®:slfha fláld,Sk fukau ue†ld,Sk b†˙ ±lau" ue;sjrK ld,fha ° yd bka miqj mj;ajdf.k hkq ,nk m%;sm;a;s úkh wkqj fndfyda ≥rg ;SrKh jkq we;'
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
2
1'1 rEm igyk
2019 jif¾ YS%% ,xld wd¾Ólh ixlaIsma;hla f,i
fiajd úhqla;s wkqmd;slh2019 m<uq Nd.h
4.8%
c, ú≥,s16.6%
øj bkaOk
28.4%
øj bkaOk39.0%
c, ú≥,s28.1%
idïm%∞hsl fkdjkmqkr®ckkSh m%Nj 10.8%
iïm%∞hsl fkdjkmqkr®ckkSh m%Nj* 7.7%
.,a w`.=re36.6%
.,aw`.=re
32.6%
2018
2019
ú≥,sn, W;amdokh (ckjd˙ - cQQ,s)
Lksc f;,a ñ, ixfYdaOk ^,x'L'kS'ix'& - (re./,Sgr) - 2019
fmg%%,a 92 fmg%%,a 95 iq≥ ãi,a iqms˙ ãi,a N+ñf;,a
lDIslr®udka;" ëjr iy jk j.dj
2018 20195.1% 5.5%
5.6% 1.0%
2019fiajd
20185.5% 4.1%
4.8% 1.6%
2018 20191.7% 3.0%
2.8% 1.4%
o< w.h tl;= ls¯ugodhl;ajh* 63%
o< w.h tl;= ls¯ugodhl;ajh* 30%
o< w.h tl;= ls¯ugodhl;ajh* 7%lr®udka;
ck
'
fm
n'
udr
'®
wfm
%a'
ueh
s
cqk
s
cQ,
s
wf.
da'
iem
a'
Tl
a'
118
126
134 136131
99103 104
70
134132123
129132
135138 138 137136147
152
159164
159163
161
* msheis u; iQr®h n,Yla;s ckkh yer
mdial= b˙∞ m%ydr ksid fiajd wxYhg jQ n,mEu
2019 m<uq Nd.fha ° m%jdyk wxYh ukao.dó úh
udr®.ia: u.S lsf,daógr (5.9)%
≥ï˙h u.S lsf,daógr (4.4)%
≥ï˙h NdKav lsf,daógr (3.6)%
isú,a .=jka fiajh uqΩ .=jka u.Ska ixLHdj (19.0)% uqΩ NdKav yeisrùu (8.0)%
2019m<uq ldr®;=jia:djr ñ, hgf;a j¾Okh
2019fojk ldr®;=j
ldr®;=j
ldr®;=j
m<uq
ldr®;=j m<uq
ldr®;=j m<uq
fojk
ldr®;=j fojk
ldr®;=j fojk
f;d. iy is,a,r fj<πu
m%jdyk
kjd;eka" wdydr mdk
1.3%4.4%
(1.5)%1.8%
(9.9)%4.5%
3.4 %7.2 %
3.7 4.0 4.3 4.55.0
3.83.3
5.0
1.2
2.42.9
3.6 3.5
2.1 2.2
3.4
WoaOukh ^jdr®Isl ,laIHuh"]&
fld'md'ñ'o cd'md'ñ'o
4%
6%
ck'-19 fmn'-19 udr®'-19 wfma%'-19 uehs-19 cqks-19 cQ,s-19 wf.da'-19 iema'-19
WoaOukh wvq uÜgul mej;Su
uqo,a iuia;hkaf.a wvq jr®Okh
fm!oa.,sl wxYh i|yd imhk ,oKh jr®Okfhys my< hEu
mqΩ,a uqo,a iemhqfuys jr®Okh^jdr®Isl ,laIHuh&
2018(wjidkfha)
13.0%
2018(wjidkfha)
15.9%
2019(wf.da')
7.2%
2019(wf.da')7.7%
fm!oa.,sl wxYh i|yd ,nd≥ka Kh ^jdr®Isl ,laIHuh&
2018(wjidkfha)40.7%
2019(wf.da')16.8%
2018(wjidkfha)
16.0%
2019(wf.da')
21.1%
rdcH ixia:d i|yd ,nd≥ka Kh^jdr®Isl ,laIHuh&
rchg ,nd≥ka Y=oaO Kh^jdr®Isl ,laIHuh&
uOHia: uqo,am%;sm;a;sh
2018 fkdjeïnr® 14
jHjia:dms; ixÑ;wkqmd;h
m%;sY;dxl 1'5 ^2019 fkdje' 16 isg ls%hd;aul jk m˙†&
ks';e'm'w' mokï wxl 75
iy ks'K'm'w' mokï
wxl 50
2019 udr®;= 01
jHjia:dms; ixÑ;wkqmd;h
m%;sY;dxl 1'0
±ä uqo,a m%;sm;a;sia:djrh wjika ùu
uy nexl= 60 lg
wêl m%%udKhla úiska
m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl
wvq lrk ,° ^2019 iema;eïnr® 30 jk úg&
f.da,Sh wdr®:ßl ls%hdld˙;ajh ukao.dó ùu uOHfha fndfyda wdr®:ßlhka jvd;a ,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhlg wj;Sr®K fjñka mj;S
2020 jk úg kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh fj; fhduqùu i|yd lghq;= ls¯u
úYd, iy wLKavøjYS,;d ys`.hla
,sys,a uqo,am%;sm;a;sh
ks';e'm'w' iy ks'K'm'w'mokï wxl 50
ks'K'm'w' mokï wxl 25
2019 uehs 31
ks';e'm'w' iy ks'K'm'w' mokï wxl 50
2019 wf.daia;= 23
• ;ekam;= fmd,S wkqmd;slj,my< hEug iu.dój ishÆ Kh fmd,S wkqmd;slj, my< hEula wfmalaId lrhs
2018 wfma%,a 04
2019 jifr® oS
YS% ,xld uy nexl=j
,sys,a uqo,a m%;sm;a;s
ia:djrhlg fhduq úh
• uqo,a m%;sm;a;s iïfm%aIKh jeä †hqKq ls¯u i|yd ;j≥rg;a mshjr - fj<|fmd< ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mekùu ^2019 wfm%a' 26 isg iema' 24 olajd ls%hd;aul jk m˙†&
- fj<|fmd< Kh fmd,S wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mekùu ^2019 iema' 24 isg ls%hd;aul jk m˙†&
úNj uÜgug jvdwvq wdr®:ßl jr®Okh
by< uÜgfïmj;sk kdñl iy
uQr®; fmd,S wkqmd;sl
*2019 jifr® m<uq Nd.h
iuia; ks¯laIK
11
3
ixpdrl fiajdm˙.Kl fiajd
m%jdykfiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK
3.3
1.3
0.5
1.9fiajd wmkhkiy oaú;Shslwdodhu^2019 m<uq Nd.h&
t'c'fvd'ì,shk
t'c'fvd'ì,shk
t'c'fvd'ì,shk
t'c'fvd'ì,shk
iuia; wmkhk t'c'fvd' ñ,shk 8"031 | iuia; wdkhk t'c'fvd' ñ,shk 12"886 f.jqï ;=,kh" 2019 m<uq Nd.h
rdcH iq/l=ïm;a t'c' fvd,r®
ñ,shk 96 ^Y=oaO&cd'uQ' wruqof,a úia;Sr®K Kh myiqlu hgf;a yh jk jd˙lht'c' fvd,r® ñ,shk 164
Rcq wdfhdack t'c' fvd,r® ñ,shk 501
iaffj¯;aj ne∫ïlrksl=;=j t'c' fvd,r®ñ,shk 4"400
uQ,H .sKqufj; jQ ,eîï
cx.u .sKqfï fYaIh
t'c' fvd,r®ñ,shk 225 l iq`M ys`.hla
o< ks, ixÑ;
t'c' fvd,r® ì,shk 7'6
NdKAv wdkhksl udi 4'6
md˙fNda.slNdKav
wka;r® NdKav
- 27% jr®Okh19% ∞hl;ajh
-12% jr®Okh57% ∞hl;ajh
wdfhdack NdKav
-7% jr®Okh
ldr®ñl
4% jr®Okh79% ∞hl;ajh
lDIsldr®ñl
-3% jr®Okh21% ∞hl;ajh
Lksc øjH
-4% jr®Okh
wmkhk
wdkhk
0.3% ∞hl;ajh 23% ∞hl;ajh
2019 ckjd˙ - wf.daia;=
244
116 144 109167
252
3863
244
ixLHdj^oyia&
ixpdrl meñ”ï ^2019&
ck' fmn' udr®' wfma%' uehs cqks cQ,s wf.da' iema'
182.9ck' 1
181.6Tla' 31
174.4wfm%a' 22
j˙ka jr jQ úp,khka yuqfõ jqjoremsh, Yla;su;a úh
re'/t'c'fvd'
2019 iema;eïnr® wjidkfha °
úfoaYSh
6,193
foaYSh
6,4532019
cQ,s
úfoaYSh
5,960
foaYSh
6,0182018
wjidkfhA°^;djld,sl&
úfoaYSh
re' ì,shk 112.7 (16%)foaYSh
re' ì,shk 571.4 (84%)
re' ì,shk684.1
whjeh ys`.huQ,Hkh ls¯u
whjeh ys`.ho'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i
4.4%
wdkhk n≥ 5%
jrdh yd .=jka f;dgqm<ixjr®Ok noao 6%
n≥ fkdjk wd∞hu 8%
fjk;a n≥ 14%
wd∞hï n≥ 18%
ksIamdok n≥ 22%
tl;= l< w.h u; n≥ 26%o'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i6.7%
iuDoaê 1%
fmdfydr iykdOdr 1%
úY%du jegqma 7%
fjk;a 13%
m%d.aOk yd Y=oaO Kh °ï 22%
jegqma yd fõ;k 23%
fmd,S f.ùï 33%
idfmalaIjby< úhoï
wfmalaIs; m%udKhgjvd wvq wd∞hu
o'foa'ks'fhysm%;sY;hla f,i
11.1% uOHu rcfha Kh
^re' ì,shk&
2019 jifr® ckjd˙ - cQ,sld,m˙Éf√oh ;=<Kh fiajdlrKhrdcH wd∞hfuka ishhg 139'1 la úh
2019 jifr® ckjd˙ - cQ,s ld,m˙Éf√oh ;=< rcfha wd∞hï /ia ls¯u wvq jQ w;r" úhoï ydY=oaO Kh °ï jeä úh
-4.4
m%Odk rdcHuQ,H fYaI
(o'foa'ks'fhys % f,i)ck-cQ,s 2019
ck-cQ,s 2018
2019 b,lalh
cx.u.sKqfïfYaIh
iuia; whjehfYaIh
m%d:ñlfYaIh
1.0
0.0
(1.0)
(4.0)
(5.0)
1.00.0
(1.0)
(2.0)(3.0)
1.51.0
0.5
0.0
(1.0)
2.0
rdcH uQ,Htald.%;dl%shdj,sh
mqkrdjr®;kúhoï
;dr®lSlrKhls¯u
n≥ tl;= ls¯fï wdh;k iajhxl%Sh
lrKh
rdcH uQQ,Húksúonj
by< kexùu
n≥ wkql+,;djjeä†hqKq ls¯u
rch i;=jdKsc
jHjidhhkaj,ldr®hidOkhby< kexùu
n≥ mokumq`M,a ls¯u
ck
'-19
fm
n'-19
udr
'®-19
wfm
%a'-19
ueh
s-19
cqk
s-19
cQ,
s-19
wf.
da'-19
iem
a'-19
Tl
a'-19
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
4
wdxYsl j¾Okhka
uQ¾; wxYh iy WoaOukh
y ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=fõ
;djld,sl weia;fïka;=j,g wkqj" 2019 jifr®
m<uq Nd.fha ° YS% ,xld wdr®:slh 2018 jifr®
wkqrEm ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d l< ishhg
3'9 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 2'6 l my<
jr®Okhla jdr®;d lf<ah' f;,a iys; M, fNda.
j.dj ^fmd,a" ;eô,s yd Ths,a mdï ksIamdokh&" ù
iy i;a;aj ksIamdok hk Wm wxYj, ksIamdokh
by< hEu fya;=fjka lDIslr®udka;h" jk j.dj yd
ëjr lr®udka;h wdY%s; lghq;=" 2019 jifr® m<uq
Nd.fha ° fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha °
jdr®;d l< ishhg 5'3 l jr®Okhg idfmalaIj" ishhg
3'2 l uOHia: jr®Okhla jdr®;d lf<ah' fï w;r"
miq.sh jifr® isg lr®udka; wxYfha lghq;=j,
jdr®;d jQ ukao.dó jr®Okh" 2018 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d l< ishhg 2'2 l
jr®Okhg idfmalaIj 2019 jifr® m<uq Nd.h
;=< ° o ishhg 2'3 l jr®Okhla jdr®;d lrñka
wLKavj mej;=◊' b†ls¯ï lr®udka;h iy
m;,a yd le”ï lr®udka;h hk Wm wxYj,
jr®Okh ldr®ñl wxYfha lghq;=j, jr®Okhg
uQ,sl jYfhka fya;= úh' ;jo" 2019 jifr® m<uq
Nd.fha ° fiajd wxYfha lghq;=" miq.sh jifr®
wkqrEm ld,m˙Éf√oh ;=< jdr®;d jQ ishhg 5'1 l
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 2'8 l ukao.dó
jr®Okhla jdr®;d lf<ah' mdial= bre †k is≥ jQ
m%ydr fya;=fjka" 2019 jifr® fojk ldr®;=fõ °
fukau jifr® m<uq Nd.fha oS o wdr®:slfha iuia;
jr®Okh my; fy<ñka" úfYaIfhka kjd;eka
iemhSu" wdydr mdk iemhSfï fiajd" .nvd
myiqlï iemhSu we;=Ω u.Ska yd NdKav m%jdyk
fiajd iy f;d. yd is,a,r fj<| lghq;= hkd°
ixpdrl lr®udka;h wdY%s; fiajd ls%hdldrlï
wys;lr f,i n,mEug ,la úh'
y 2019 jifr® m<uq Nd.fha ° fiajd úhqla;s
wkqmd;slh 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d jQ
ishhg 4'5 g idfmalaIj ishhg 4'8 olajd by<
.sfhah' 2019 jifr® m<uq Nd.fha ° mqreI yd ia;%S
fiajd úhqla;s wkqmd;sl" ms<sfj<ska ishhg 3'4 la
yd ishhg 7'2 la úh' wjqre≥ 20-29 jhia ldKavfha
fiajd úhqla;s wkqmd;slh ishhg 14'8 la jeks
by< uÜgul mej;s◊' ;jo" i,ld n,k ,o
ld,m˙Éf√oh ;=< ° w'fmd'i' Wiia fm< yd Bg
by< wOHdmksl iq≥iqlï iys; ldka;djka w;r
fiajd úhqla;sh o ishhg 12'3 l w.hla jdr®;d
lrñka ;j≥rg;a by< uÜgul mej;s◊' fï w;r"
2019 jifr® m<uq Nd.fha ° Y%u n,ld iyNd.S;aj
wkqmd;slh fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha °
jdr®;d jQ ishhg 51'5 isg ishhg 52'6 la olajd
by< .sfhah' mqreI yd ia;%S Y%u n,ld iyNd.S;aj
wkqmd;sl" ms<sfj<ska ishhg 73'4 la yd ishhg 34'8 la
úh' 2019 jifr® m<uq Nd.fha ° iuia; fiajd
kshqla; ck.ykfhka ishhg 28'3 la lr®udka;
wxYfha o ishhg 47'3 la fiajd wxYfha o /lshdj,
kshq;= úh' fuu jifr® m<uq Nd.fha ° lDIsldr®ñl
wxYfha kshq;= Y%u n,ldh fmr jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√oh ;=< ° jQ ishhg 25'5 isg ishhg
24'5 olajd my< .sfhah'
y 2019 jifr® m<uq udi kjh ;=< ° iemhqï wxYfha
mej;s hym;a m%jK;d iy ukao.dó b,aÆï ;;a;aj
hgf;a WoaOukh fndfyda ≥rg wfmalaIs; mrdih
;=< mej;=Kq w;r m%%Odk jYfhka md˙fNda.sl ñ,
or®Ylfha ksjdi l=,S i|yd hï ld,iSudjlg jrla
is≥ lrk .e<mSu fya;=fjka 2019 ckjd˙ udifha
isg uQ,sl WoaOukh by< hEula fmkakqï lrk ,°'
ñ, iQ;% mdol lr .;a foaYSh bkaOk ñ, .Kka
we;=Ω md,s; ñ, .Kka by< ±óu" ksjdi i|yd
l=,S by< hEu" ;Sren≥ ixfYdaOk fukau 2018
ishhg
1'2 rEm igyk
ld¾;=uh uQ¾; o'foa'ks' j¾Okh ^jd¾Isl ,laIHuh&
lDIsldr®ñl NdKav yd fiajd u; n≥-iykdOdr
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
lr®udka; fiajd o'foa'ks'
-2
0
2
4
6
8
1 l
dr®;=j
- 16
2 l
dr®;=j
- 16
3 l
dr®;=j
- 16
4 l
dr®;=j
- 16
1 l
dr®;=j
- 17
2 l
dr®;=j
- 17
3 l
dr®;=j
- 17
4 l
dr®;=j
- 17
1 l
dr®;=j
- 18
2 l
dr®;=j
- 18
3 l
dr®;=j
- 18
4 l
dr®;=j
- 18
1 l
dr®;=j
- 19
2 l
dr®;=j
- 19
iuia; ks¯laIK
11
5
ishhg
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
jifr® w. Nd.fha ° remsh, ;shqKq f,i wjm%udKh
ùfï miqld,Sk n,mEu fya;=fjka 2019 jifr®
uehs udih olajd u;=msg WoaOukh hï;dla ≥rlg
by< .sfhah' bka wk;=rej" wdydr ñ, .Kka
wvq uÜgul mej;Su fya;=fjka u;=msg WoaOukh
my< uÜgul mej;=K o 2019 jifr® iema;eïnr®
udifha ° kej; wdydr ñ, .Kka by< hEu
fya;=fjka WoaOukh jeä úh' ta wkqj" fld<U
md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^fld'md'ñ'o'" 2013100&
iy cd;sl md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^cd'md'ñ'o'"
2013100& hk or®Yl folu u; mokï jQQ
jdr®Isl ,laIHuh u;=msg WoaOukh 2019 jifr®
iema;eïnr® udifha ° ishhg 5'0 olajd by<
.sfhah' fï w;r" m%%Odk jYfhka ksjdi l=,S
i|yd hï ld,iSudjlg jrla is≥lrk .e<mSu
fya;=fjka 2019 ckjd˙ udifha ° by< .sh
uQ,sl WoaOukh bka miqj fndfyda≥rg ue† ;ks
w.hl uÜgfï mej;=◊' ta wkqj" fld'md'ñ'o'
yd cd'md'ñ'o' hk or®Yl folu u; mokï jQ
jdr®Isl ,laIHuh uQ,sl WoaOukh 2019 jifr®
iema;eïnr® udifha ° ishhg 5'6 la úh' tlajrla
muKla is≥ jQ fuu ixfYdaOkfha n,mEu 2019
jir mqrd mj;skq we;ehs wfmalaId lrk w;r" th
2020 ckjd˙ udifha ° myj hkq we;' 2019 jifr®
b;s˙ ld,iSudfõ ° wdydr ñ, .Kka by< hEu
ksid WoaOukh ishhg 4-6 w;r jk wfmalaIs;
mrdifha by< iSudjg wdikakfha mj;skq we;'
uOHld,fha ° ld,Skj .kq ,nk uqo,a m%;sm;a;s
ls%hdudr®. yd ukdj md,kh jQ WoaOuk wfmalaId
fya;=fjka WoaOukh wfmalaIs; mrdih ;=<
mj;ajd .ekSug yels fj;ehs wfmalaId flfr®'
úfoaYSh wxYh
y 2018 jifr® fojk Nd.fha mej;s ie,lsh hq;=
úp,khka iukh ùu;a iu. 2019 jifr® °
YS% ,xldfõ úfoaYSh wxYh Yla;su;a úh' fj<|
ys`.h ie,lsh hq;= f,i wvq ùu iy fiajd .sKqu
fj; jQ by< ,eîï fya;=fjka 2019 jifr® m<uq
ldr®;=fõ ° úfoaYSh cx.u .sKqfuys w;s˙la;hla
jdr®;d úh' flfia jqjo" mdial= bre †k is≥ jQ
m%ydrj,ska miqj ixpdrl bmehSï ie,lsh hq;=
f,i wvq ùu" 2019 jifr® fojk ldr®;=fõ °
cx.u .sKqu fj; wys;lr f,i n,mEfõh' tys
m%;sM,hla f,i" 2019 jifr® fojk ldr®;=fõ °
fj<| ys`.h wLKavj wvq jqjo cx.u .sKqfï
ys`.hla jdr®;d úh' fuu m%jK;d fya;=fjka cx.u
.sKqu 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=< ° jdr®;d jQ
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"609 l ys`.hg idfmalaIj
2019 jifr® m<uq Nd.h ;=< ° t'c' fvd,r® ñ,shk
225 l iqΩ ys`.hla jdr®;d lf<ah'
y 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° fj<| .sKqfï
ys`.h lemS fmfkk f,i wvq úh' fï i|yd
wdkhk úhou ie,lsh hq;= f,i wvq ùu iy
wmkhk wd∞hu uOHia: f,i by< hEu fya;=
úh' 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° wmkhk
wd∞hu fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ohg
idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 8"031 olajd ishhg
2'4 lska jr®Okh jQ w;r" wdkhk úhou t'c'
fvd,r® ñ,shk 12"886 olajd ishhg 14'6 lska my;
jegq◊' hqfrdamd ix.uh u.ska ,ndfok úfYaI
1'3 rEm igyk
u;=msg iy uq,sl WoaOukfha yeisÍu ^jd¾Isl ,laIHuh&
fld'md'ñ'o' u; mokï jQu;=msg WoaOukh
fld'md'ñ'o' u; mokï jQuQ,sl WoaOukh
cd'md'ñ'o' u; mokï jQ u;=msg WoaOukh
t'c
' fvd,
r® ì
,shk
wmkhk wdkhk fj<| fYaIh cx.u .sKqfï fYaIh
1'4 rEm igyk
fj<| fYaIh iy cx.u .sKqfï fYaIh
0
2
4
6
8
10
ck
-17
udr
®-17
ueh
s-17
cQQ,s-1
7
iem
a-17
fk
dje-
17
ck
-18
udr
®-18
ueh
s-18
cQQ,s-1
8
iem
a-18
fk
dje-
18
ck
-19
udr
®-19
ueh
s-19
cQQ,s-1
9
iem
a-19
cd'md'ñ'o' u; mokï jQuQ,sl WoaOukh
uQ,h( YS%% ,xld uy nexl=j
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
2015 2016 2017 2018 2018
ck-cQQks
2019
ck-cQQks
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
6
fj<| jrKhka ms<sn| fmd≥ l%uh ^„'tia'mS'
ma,ia& kej; ,nd .ekSfï hym;a n,mEu" ys;lr
úfoaY fj<| m%;sm;a;s yd wdh;ksl iydh jeä
†hqKq ùu fukau wefu˙ld tlai;a ckmoh yd
Ökh w;r mj;sk fj<| wr®nqoh u.ska úfoaY
fj<πu i|yd we;s jQ hï fj<| ú;ekaùïys
n,mEu o i,ld n,kq ,nk ld, m˙Éf√ofha °
wmkhk wd∞hu by< hEu i|yd WmldrS úh'
fuu ld,m˙Éf√oh ;=< wmkhk wd∞hu by<
hEu i|yd ldr®ñl wmkhk jr®Okh ùu m%Odk
jYfhka fya;= jQ w;r lDIsldr®ñl iy Lkscuh
wmkhk wd∞hu my; jegq◊' fï w;r" r;%ka
wdkhkh" fm!oa.,sl Ndú;h i|yd .kq ,nk
fudagr® r: iy we;eï w;HjYH fkdjk
NdKav wêl f,i wdkhkh ls¯u wffOr®hj;a
ls¯u i|yd .kq ,enQQ m%;sm;a;suh ls%hdudr®.
fya;=fjka 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< °
wdkhk úhou wvq úh' fuys m%;sM,hla f,i"
2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° fj<| ys`.h
2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d jQ
t'c' fvd,r® ñ,shk 7"240 g idfmalaIj t'c'
fvd,r® ñ,shk 4"854 la olajd t'c' fvd,r® ñ,shk
2"386 lska wvq úh'
y mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrj,skaa ixpdrl
lr®udka;h yd iïnkaO wxY fj; we;s jQ
n,mEu fya;=fjka 2019 jifr® m<uq Nd.fha °
cx.u .sKqu fj; jQ wfkl=;a ,eîï uOHia:j
mej;=◊' wfma%,a w. Nd.fha isg ixpdrl bmehSï
ukao.dó ùu;a iu. fiajd .sKqfï w;s˙la;h
ie,lsh hq;= f,i wvq úh' fojk ldr®;=fõ ° m%jdyk
fiajd wxYh o ie,lsh hq;= f,i n,mEug ,laúh'
flfia jqjo" jifr® m<uq Nd.fha ° m˙.Kl fiajd
wLKavj lemS fmfkk jr®Okhla jdr®;d lf<ah'
,dNdxY ish rg fj; wdmiq f.khEu iy Rcq
wdfhdack jHjidhhkays bmehSï m%;swdfhdackh
ls¯u ;=<ska m%d:ñl wd∞hï .sKqfï ys`.h mqΩ,a úh'
jifr® m<uq Nd.h ;=< ° fiajd kshqla;slhkaf.a
fma%IK o wvq uÜgul mej;=◊' ta wkqj" cx.u
.sKqfï ys`.h fmr jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d jQ
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"609 g idfmalaIj 2019
jifr® m<uq Nd.fha ° t'c' fvd,r® ñ,shk
225 la úh'
y 2019 jifr® m<uq Nd.h ;=< ° wLKavj úfoaY
úksuh ,eîï fya;=fjka uQ,H .sKqu Yla;su;a
úh' 2019 jifr® udr®;= iy cqks udij, ° t'c'
fvd,r® ì,shk 4'4 l cd;Hka;r iaffj¯;aj
ne∫ïlr ksl=;a ls¯u uQ,H .sKqfuys m%Odk
,eîu jQ w;r" tu jifr® m<uq Nd.h ;=< ° t'c'
fvd,r® ì,shk 1'5 l jákdlñka hq;= l,amsreKq
cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr wdmiq f.jk ,°'
flfia jqjo" 2019 jifr® m<uq Nd.fha ° uQ,H
.sKqu fj; jQ wfkl=;a ,eîï fndfyduhla
uOHia:j mej;=◊' 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=< °
yïnkaf;dg jrdh i|yd †.=ld,Sk n≥ moku u;
,o wdfhdack we;=<;a t'c' fvd,r® ì,shk 1'4 l
úfoaYSh Rcq wdfhdack ,eîï yd iei£fï °
2019 jifr® m<uq Nd.fha °" úfoaYSh Kh o
we;=<;a úfoaYSh Rcq wdfhdack t'c' fvd,r®
ñ,shk 501 la úh' 2019 jifr® m<uq Nd.h ;=< °
ysñlï fldgia f,i jQ úúO wdfhdackj,
Y=oaO ,eîu iqΩ w.hla jdr®;d l< w;r"
NdKavd.dr ì,am;a yd NdKavd.dr ne∫ïlr
fj; jQ úfoaYSh wdfhdack Y=oaO f.ùula jdr®;d
lf<ah' 2019 jifr® m<uq Nd.fha ° rch" ;ekam;=
Ndr.kakd wdh;k" fm!oa.,sl wxYh iy rch
i;= jd◊c jHjidhhka úiska úfoaYSh Kh Y=oaO
wdmiq f.ùula jdr®;d lrk ,°' flfia jqjo"
cd'uQ' wruqof,a úia;Sr®K Kh myiqlfuys yhjk
jd˙lh ,eîu;a iu. YS% ,xld uy nexl=fõ uQ,H
j.lSï by< .sfhah' ,xld Lksc f;,a kS;s.;
ixia:dfõ fkdmshjd b;s˙j we;s fj<| Kh by<
hEu m%Odk jYfhka fya;=fldgf.k fm!oa.,sl
wxYfha fj<| Kh iqΩ jYfhka jeä úh'
Yla;su;a uQ,H .sKqu iy cx.u .sKqfuys ys`.h
wvq ùu" 2019 jifr® m<uq udi kjh ;=< ° f.jqï
;=,kfha iuia; fYaIh jr®Okh ùug fya;= úh'
y uQ,H .sKqu fj; jQ by< ,eîï fya;=fjka 2019
iema;eïnr® ui wjidkh jk úg ° o< ks, ixÑ;
by< .sfhah' o< ks, ixÑ; 2018 jir wjidkfha °
mej;s t'c' fvd,r® ì,shk 6'9 isg 2019 jifr®
iema;eïnr® ui wjidkh jk úg t'c' fvd,r®
ì,shk 7'6 olajd jeä úh' cd;Hka;r iaffj¯;aj
ne∫ïlr ksl=;= ;=<ska ,o ,eîï" YS% ,xld uy
nexl=j úiska foaYSh fj<|fmdf<ka úfoaY úksuh
ñ,° .ekSu iy cd'uQ' wruqof,a úia;Sr®K Kh
iuia; ks¯laIK
11
7
myiqlfuys yhjk jd˙lh ,eîu" fï i|yd
m%Odk jYfhka fya;= úh' 2019 iema;eïnr® ui
wjidkfha ° mej;s o< ks, ixÑ; m%udKh udi
4'6 l wdkhk uQ,Hkh ls¯u i|yd m%udKj;a
úh' fï w;r" o< ks, ixÑ; iy jd◊c nexl=j,
úfoaYSh j;alïj,ska iukaú; uqΩ cd;Hka;r
ixÑ; m%udKh o 2019 wf.daia;= ui wjidkh
jk úg t'c' fvd,r® ì,shk 11'3 olajd jeä úh'
fuh wdkhksl udi 6'8 la uQ,Hkh ls¯u i|yd
m%udKj;a úh'
y 2018 jifr® ° úksuh wkqmd;slh ie,lsh hq;=
f,i wjm%udKh ùfuka miqj" 2019 jifr® fï
olajd ld,h ;=< ° ie,lsh hq;= ia:djrNdjhla
fmkakqï lrk ,°' fj<| ys`.fha ie,lsh hq;=
wvqùula iy uQ,H m%jdy jeäùu fya;=fjka mdial=
bre †k is≥ jQ m%ydrj,g fmr ld,h ;=< °
úksuh wkqmd;slh ishhg 4'6 lska w;sm%udKh
úh' mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrh;a iu`.u
fukau wf.daia;= ui fojk Nd.fha ° f.da,Sh
fjf<|fmdf<ys we;s jQ wúksYaÑ;;d by< hEu
fya;=fjka rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska
we;eï úfoaYSh wdfhdack bj;a lr .ekSu ksid
remsh, w;sm%udKh ùfï jdish ;rula wvd,
lrñka úksuh wkqmd;slh u; hï mSvkhla we;s
úh' flfia jqjo" bka miqj foaYSh úfoaY úksuh
fj<|fmd< ;=< øjYS,;d ;;a;ajhka jr®Okh ùu"
úksuh wkqmd;slh ia:djrj mej;Sug Wmld¯
úh' tys m%;sM,hla f,i 2019 jifr® Tlaf;danr®
wjidkfha ° YS% ,xld remsh, ishhg 0'6 lska
w;sm%udKh úh' fï w;r" jir ;=< ys;lr
fj<|fmd< ;;a;ajhka mj;sk wjia:dj, ° úfoaY
úksuh fj<|fmd< fj;ska Y=oaO moku u; úfoaY
úksuh ñ, ° .ekSug YS% ,xld uy nexl=jg yels úh'
wfkl=;a úfoaY jHjydr uqo,aj, yeis¯u ms<sìUq
flfrñka 2019 Tlaf;danr® ui wjidkh jk úg
YS% ,xld remsh, bka†hdkq remsh,g idfmalaIj
ishhg 3'5 lska iy hQfrdaj,g idfmalaIj ishhg
3'1 lska w;sm%udKh jQ w;r iagr®,ska mjqug
idfmalaIj ishhg 1'2 lska iy cmka fhkaj,g
idfmalaIj ishhg 1'0 lska wjm%udKh úh'
m%Odk uqo,a jr®. fndfyduhlg tfrysj YS% ,xld
remshf,ys is≥ jQ kdñl w;sm%udKh iy wfkl=;a
jHjydr uqo,aj, úksuh wkqmd;sl yeis¯u ms<sìUq
flfrñka 2019 iema;eïnr® ui wjidkh olajd jQ
ld,h ;=< ° uqo,a jr®. 5 lska ie≥ï,;a mei iy
uqo,a jr®. 24 lska ie≥ï,;a mei u; mokï jQ
kdñl iy uQr®; iM, úksuh wkqmd;sl or®Yl
oaú;ajhu by< .sfhah' fï w;r" uqo,a jr®. 5 lska
ie≥ï,;a mei iy uqo,a jr®. 24 lska ie≥ï,;a
mei u; mokï jQ uQr®; iM, úksuh wkqmd;sl
or®Yl ms<sfj<ska ishhg 3'65 iy ishhg 3'25
lska jeä úh' flfia jqjo" rfgys fj<| ;r`.
ld¯;ajhg iydh fjñka uQr®; iM, úksuh
wkqmd;sl or®Yl mokï jr®Ifha uÜgug jvd
my< uÜgul mej;=◊'
rdcH uQ,H wxYh
y we;eï wd∞hï fhdackd ls%hd;aul ls¯fï °
m%udohla is≥ jqjo" 2019 jifr® fï olajd
ld,m˙Éf√oh ;=< ° rch úiska uQ,slju rdcH
uQ,H tald.%;dj wruqKq fldgf.k ls%hdudr®.
.Kkdjla ls%hd;aul lrk ,°' fudagr® jdyk
wdkhkh iSud ls¯u iy me◊ rildrl mdk jr®.
yd ≥ïjeá Ndú;h wffOr®hj;a ls¯u i|yd 2019
udr®;= udifha ° ksIamdok n≥ i|yd ixfYdaOk
lsysmhla is≥ lrk ,°' wka;r®cd;sl ñ, .Kkaj,
fjkiaùïj,g iu.dój Lksc f;,a ksIamdok
iy f;dard.;a NdKav lsysmhla u; jk wdkhk
n≥ ixfYdaOkh l< w;r foaYSh ksIamdolhska
fukau md˙fNda.slhska o iq/lSfï wruq◊ka hq;=j
úfYaI fj<| NdKav noaog j˙kajr fjkialï is≥
lrk ,°' fï w;r" úfoaY .uka n,m;% ksl=;a
ls¯fï .dia;= we;=Ωj fiajd lsysmhla i|yd jk
1'5 rEm igyk
o< ks, ixÑ; iy úksuh wkqmd;slh
t'c
' fvd,
r® ì
,shk
t'c
' fvd,
rhg r
emsh,a
o< ks, ixÑ; úksuh wkqmd;slh ^ol=Kq wlaIh&
170
172
174
176
178
180
182
184
0
2
4
6
8
10
12
ck
-19
fmn
-19
udr
®-19
wfm%%a-1
9
ueh
s-19
mqk
s-19
cQQ,s-1
9
wf.da-
19
iem
a-19
uQ,h( YS%% ,xld uy nexl=j
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
8
.dia;= yd wh ls¯ï by< kxjk ,°' n≥ moku
mqΩ,a ls¯u yd n≥ wkql+,;dj by< kexùu ;=<ska
wd∞hï tla/ia ls¯u by< kxjd .ekSfï wruqK
we;sj wd∞hï m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re
moaO;sh yd cd;sl ;ks m%fõY moaO;sh jeks
n≥ m˙md,kh Yla;su;a ls¯u i|yd jQ mshjr
wLKavj ls%hd;aul lrk ,°' fï w;r" mdial=
bre †k is≥ jQ m%ydrj,ska n,mEug ,lajQ ixpdrl
jHdmdrh iïnkaO wxY Yla;su;a ls¯ug we;eï
n≥ wkqmd;sl i|yd ixfYdaOk y∫kajd fok ,°'
YS% ,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙fha ,shdm†xÑ ù
we;s fydag,a yd ixpdrl fiajd imhkakka i|yd
tl;= l< w.h u; n≥ wkqmd;slh ishhg 15 isg
ishhg 7 olajd wvq ls¯u iy wdrlaIl WmlrK
wdkhkh n≥j,ska ksoyia ls¯u fuhg we;=<;a fõ'
2019 whjeh u.ska fhdackd l< n≥ ksoyia ls¯ï
,nd°u i|yd foaYSh wd∞hï mk;g is≥ l< hq;=
we;eï ixfYdaOk b†˙fha ° ls%hd;aul ls¯ug
wfmalaId flfr®' óg wu;rj" 2019 jir i|yd jk
m%d.aOk úhoï iSud lrk f,ig iy mqkrdjr®;k
úhoï ;dr®lSlrKh ls¯u i|yd úplaIKYS,S
úhoï md,k ls%hdudr®. ls%hd;aul lrk f,ig
uqo,a wud;HdxYh úiska ishÆu wud;HdxY fj;
Wmfoia ,nd fok ,°' iudc-wdr®:ßl há;,
myiqlï ixjr®Okh i|yd mj;akd iSñ; rdcH
uQ,H wjldYhg myiqlï i,iñkaa" rdcH-
fm!oa.,sl yjq,ald¯;ajhka m%jr®Okh ls¯ug o
rch úiska ls%hdudr®. .kakd ,°' fï w;r" m%Odk
iqNidOk jevigyka .Kkdjla hgf;a iqNidOk
f.ùu ms◊i iq≥iqlï,;a wvq wd∞hï,dNS mjq,a
y∫kd .ekSu i|yd jk f;dard .ekSfï l%ufõoh
mdr®,sfïka;=fõ wkque;sh i|yd b†˙m;a lr we;'
2019 cQ,s 01 jk †k isg n,meje;afjk m˙†
rdcH wxYfha jegqma jeä ls¯u iy úY%du jegqmaj,
mj;akd úIu;d ksjer† ls¯u is≥ lrk ,o w;r
úY%du jegqma f.ùï iajhxl%ShlrKh ;=<ska ta yd
iïnkaO fiajd iemhSfï ldr®hlaIu;dj by<
kxjd .ekSug o ls%hdudr®. .kakd ,°' ;jo" uOHu
rcfha whjeh u; jk mSvkh wvq ls¯fï wruqKska
hq;=j rch i;= m%Odk jd◊c jHjidhhkays
uQ,Huh YlH;dj jeä†hqKq ls¯u i|yd ls%hdudr®.
.kakd ,°' fï w;r uE;l° kS;s.; lrk ,o 2018
wxl 8 ork ilS%h j.lSï l<ukdlrK mkf;a
úêúOdk m%%fhdackhg .ekSu i|yd mshjr .kq
,enQ w;r" 2019 - 2023 ld,hg w∞< uOHld,Sk
Kh l<ukdlrK Wmdhudr®.h o 2019 jifr® °
m%ldYhg m;a lrk ,°'
y wdkhk my< hEu" mdial= bre †k is≥ jQ m%ydr
fya;=fjka iuia;hla f,i wdr®:sl lghq;=
ukao.dó ùu iy 2019 whjeh u.ska m%%ldYhg
m;a l< we;eï wd∞hï fhdackd l%shd;aul ls¯u
m%udo ùu fya;=fjka u;= jQ wNsfhda. uOHfha
2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° rdcH uQ,H
ldr®hidOkh ms˙ySug ,la jQ w;r rdcH úhofï
by< hEula jdr®;d úh' n≥ wd∞hu iy n≥ fkdjk
wd∞hu my< hEu fya;=fjka" 2019 jifr® m<uq
udi y; ;=< ° rcfha wd∞hu" weia;fïka;=.;
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d jQ ishhg 7'5 isg ishhg
6'7 olajd wvq úh' 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< °
kdñl jYfhka" uqΩ wd∞hu remsh,a ì,shk 1"031'9
olajd ishhg 4'4 lska wvq úh' fudagr® jdyk iy
1'7 rEm igyk
m%Odk whjeh fYaI
o'foa'k
s'fhys m
%;sY;hl
a f,i
jr®;k .sKqfï fYaIh m%d:ñl fYaIh iuia; fYaIh
-1.2
-2.3
-0.6 -0.7 -1.2 -1.0
-2.0 -1.5
-2.9
-0.2
0.0 0.6 0.3
-0.8
-5.7
-7.6
-5.3 -5.5 -5.3
-3.2
-4.4
-8.0
-6.0
-4.0
-2.0
0.0
2.0 2014 2015 2016 2017
2018^;djld,sl&
2018ck-cQQ,s
^;djld,sl&
2019ck-cQQ,s
^;djld,sl&
uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
1'6 rEm igyk
rdcH wdodhu iy úhou
o'foa'k
s'fhys m
%;sY;hl
a f,i
wd∞hu yd m%odk úhou yd Y=oaO Kh °ï
uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
11.6 13.3 14.1 13.7 13.4
7.5 6.7
17.3
20.9 19.5 19.2 18.6
10.7 11.1
0
5
10
15
20
25
2014 2015 2016 2017 2018^;djld,sl&
2018ck-cQQ,s
^;djld,sl&
2019ck-cQQ,s
^;djld,sl&
iuia; ks¯laIK
11
9
Lksc f;,a ksIamdok wdkhk u; jk ksIamdok
n≥ u.ska ,o wd∞hu iy foaYSh NdKav yd fiajd
u; jk tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu my<
hEu" wd∞hï tla/ia ls¯fï W!k ldr®hidOkh
i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' flfia jqjo"
fuu ld,m˙Éf√ofha ° wd∞hï n≥" cd;sh
f.dvke.Sfï n≥" wdkhk n≥ iy jrdh yd .=jka
f;dgqm< ixjr®Ok n≥ u.ska ,o wd∞hu kdñl
jYfhka by< .sfhah' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh
;=< ° YS% ,xld uy nexl=fõ ,dN mejreï fkdue;s
ùu iy rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a ,dN
yd ,dNdxY mejreï wvqùu n≥ fkdjk wd∞hu
wvq ùug fya;= úh' m%Odk jYfhka mqkrdjr®;k
úhou by< hEu fya;=fjka 2019 jifr®
m<uq udi y; ;=< ° uqΩ úhou yd Y=oaO Kh
°ï" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh
;=< jdr®;d l< ishhg 10'7 yd iei£fï °
ishhg 11'1 olajd jeä úh' fmd,S f.ùï iy
iykdOdr yd mejreïj, by< hEu ms<sìUq
flfrñka mqkrdjr®;k úhou weia;fïka;=.;
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2018 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ ishhg 8'4 isg ishhg 8'7
olajd jeä úh' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °
m%d.aOk úhou yd Y=oaO Kh °ï" weia;fïka;=.;
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 2'4 olajd
iqΩ jYfhka jeä úh' fuys m%;sM,hla f,i"
2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° whjeh ys`.h"
weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ
ishhg 3'2 isg ishhg 4'4 olajd jeä jQ w;r" rcfha
wLKav ksr®-b;=reï ms<sìUq flfrñka jr®;k
.sKqfï ys`.h" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i ishhg 1'0 isg ishhg 2'0 olajd
jeä úh' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° m%d:ñl
fYaIh" weia;fïka;=.; o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
f,i 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha mej;s
ishhg 0'3 ^remsh,a ì,shk 47'1& l w;s˙la;hl
isg ishhg 0'8 ^remsh,a ì,shk 122'5& l ys`.hla
olajd ms˙ySug ,la úh'
y 2019 jifr® m<uq udi y; ;=< ° remsh,a ì,shk
684'1 la jQ iuia; whjeh ys`.h m%Odk jYfhka
foaYSh uQ,dY% u.ska uQ,Hkh lrk ,°' fuu
ld,m˙Éf√oh ;=< ° Y=oaO foaYSh uQ,Hkh"
2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha jdr®;d jQ
remsh,a ì,shk 187'6 g idfmalaIj remsh,a ì,shk
571'4 la úh' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< °
Y=oaO úfoaYSh uQ,Hkh" 2018 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha mej;s remsh,a ì,shk 274'1 isg
remsh,a ì,shk 112'7 olajd wvq úh' 2019 cQ,s ui
w. jk úg uOHu rcfha uqΩ Kh m%udKh" 2018
jifr® wjidkhg mej;s remsh,a ì,shk 11"977'5
isg remsh,a ì,shk 12"645'9 olajd remsh,a ì,shk
668'4 lska jeä úh' foaYSh Kh remsh,a ì,shk
6"453'1 olajd remsh,a ì,shk 435'1 lska jeä jQ
w;r" úfoaYSh Kh remsh,a ì,shk 6"192'8 olajd
remsh,a ì,shk 233'2 lska jeä úh' whjeh ys`.h
mqΩ,a ùu fya;=fjka Y=oaO uQ,Hkfhys is≥ jQ jeä
ùu" Kh f;d.h fuf,i ie,lsh hq;= f,i jeä
ùug fya;= úh'
uqo,a wxYh
y mdial= b˙∞ m%ydrfhka ;j≥rg;a n,mEug ,la
jQ wvq wdr®:ßl jr®Okh" YS>%fhka my< hk
fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kh iy wvq
WoaOuk wfmalaId uOHfha" jvd;a ,sys,a jk
f.da,Sh uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhg iu.dój
YS% ,xld uy nexl=j 2019 jifr® ° jvd;a ,sys,a
uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhlg fhduq úh' m%Odk
jYfhka úfoaY wxYfhka we;s jk mSvk uOHfha"
uOHia: uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhla mj;ajdf.k
hk w;ru" 2018 iema;eïnr® ui ueo Nd.fha
isg foaYSh uqo,a fj<|fmd< ;=< mej;s by< yd
wLKav øjYS,;d ys`.hg úi∫ula f,i YS% ,xld
uy nexl=j 2018 fkdjeïnr® udifha ° iy 2019
udr®;= udifha ° jd◊c nexl=j, remsh,a ;ekam;=
j.lSï i|yd w∞< jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h
m%;sY;dxl 2'50 lska wvq lf<ah' fuu ls%hdudr®.
u.ska foaYSh uqo,a fj<|fmd< øjYS,;dj jr®Okh
jQ w;r" 2019 wfma%,a udifha ueo Nd.fha isg
fj<|fmd< øjYS,;dj w;s˙la; uÜgulg yere◊'
ta wkqj" ys`. øjYS,;dj fya;=fjka m%;sm;a;s fmd,S
wkqmd;sl fld˙fvdafõ by< iSudfjys mej;s
wka;r® nexl= talaIK uqo,a wkqmd;slh" 2019 udr®;=
udifha isg m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ
uOH olajd l%ufhka my< hEu wdrïN úh'
ukao.dó wdr®:sl jr®Okh" wvq WoaOuk mSvk
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
10
ixLHd igyk 1'1
uE;ld,Sk uqo,a m%;sm;a;s l%shdud¾.
†kh l%shdudr®.h
2014 ckjd˙ 02 m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj f,i kï lrk ,o w;r" uy nexl=fõ m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh" ms<sfj<ska ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh f,i kï lrk ,°'
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska 8'00] olajd wvqlrk ,°'
2014 fmnrjd˙ ui 01 jeks †k isg ls%hd;aul jk m˙† ks;H ;ekam;= myiqlu iq/l=ï rys;j is≥ lrk ,°'
2014 iema;eïnr® 23 újg fj<|fmd< lghq;= i|yd iyNd.Sjkakka i|yd jk 6'50] la jQ ks;H ;ekam;= myiqlu †kor®Ys; uilg Wm˙u wjia:d ;=kla olajd iSud lrk ,°' wjia:d ;=k blaujd ks;H ;ekam;= myiqlu Ndú;d lrk újg fj<|fmd< lghq;= i|yd iyNd.Sjkakka yg jdr®Islj 5'00] la jQ úfYaI fmd,S wkqmd;slhla mkjk ,°'
2015 udr®;= 02 5'00] úfYaI ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh bj;a lrk ,°'
2015 wfm%a,a 15 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh yd ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 6'00] iy 7'50] olajd wvq lrk ,°'
2015 iema;eïnr® 03 fj<|fmd< b,aÆï yd iemhqï ;;a;aj wkqj úksuh wkqmd;sl ;SrKh ùug bv y˙k ,°'
2015 foieïnr® 30 2016 ckjd˙ ui 16 jeks †k isg werfUk ixÑ; ld,m˙Éf√ofha isg ls%hd;aul jk m˙† jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj m%;sY;dxl 1'50 lska 7'50] olajd by< kxjk ,°'
2016 fmnrjd˙ 19 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 6'50] iy 8'00] olajd by< kxjk ,°'
2016 cQ,s 28 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 7'00] iy 8'50] olajd by< kxjk ,°'
2017 udr®;= 24 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 25 lska" ms<sfj<ska 7'25] iy 8'75] olajd by< kxjk ,°'
2018 wfm%a,a 04 ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 25 lska 8'50] olajd wvq lrk ,°' tA wkqj" ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ mrdih mokï wxl 150 isg mokï wxl 125 olajd wvq lrk ,°'
2018 fkdjeïnr® 14 2018 fkdjeïnr® ui 16 jeks †k isg werfUk ixÑ; ld,m˙Éf√ofha isg ls%%hd;aul jk m˙† jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj m%%;sY;dxl 1'50 lska 6'00] olajd wvq lrk ,°' ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 75 lska" 8'00] olajd iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" 9'00] olajd by< kxjk ,°' ta wkqj" ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ mrdih mokï wxl 125 isg mokï wxl 100 olajd wvq lrk ,°'
2019 fmnrjd˙ 22 2019 udr®;= 01 jeks †k isg werfUk ixÑ; ld,m˙Éf√ofha isg n,meje;afjk m˙† jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj m%%;sY;dxl 1'00 lska 5'00] olajd wvq lrk ,°'
2019 uehs 31 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 7'50] iy 8'50] olajd wvq lrk ,°'
2019 wf.daia;= 23 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 7'00] iy 8'00] olajd wvq lrk ,°'
igyk( YS% ,xld uy nexl=j úiska 2019 wfm%%a,a 26 jeks †k isg ls%%hd;aul jk m˙† n,m;%%,dNS nexl= yd nexl= fkdjk uQQ,H wdh;kj, ;ekam;= WmlrK u; Wm˙u fmd,S wkqmd;sl iSud mkjk ,°' 2019 iema;eïnr® ui 24 jk †k isg n,meje;afjk m˙† YS%% ,xld uy nexl=j úiska n,m;%%,dNS nexl=j, Kh fmd,S wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mekjQQ w;r" ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl u; mkjd ;snQQ Wm˙u iSud bj;a lrk ,°'
uQ,h( YS%% ,xld uy nexl=j
iy by< fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl uOHfha
fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kfhys wLKav
my< hEu ie,ls,a,g .ksñka" 2019 uehs udifha
°" m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl" tkï ks;H ;ekam;=
myiqlï wkqmd;slh (SDFR) iy ks;H Kh
myiqlï wkqmd;slh (SLFR)" ms<sfj<ska ishhg
7'50 iy ishhg 8'50 olajd mokï wxl 50 lska
my< ouñka YS% ,xld uy nexl=j ,sys,a uqo,a
m%;sm;a;s ia:djrhlg wj;Sr®K úh' óg wu;rj"
wdr®:ßlh ;=< mej;s by< uQr®; ;ekam;= wkqmd;sl
iy Kh fmd,S wkqmd;sl fukau" uQ,H moaO;sh
yryd uqo,a m%;sm;a;sh iïfm%aIKh ùu läkï
ls¯fï wjYH;dj ie,ls,a,g .ksñka" ;djld,sl
ls%hdudr®.hla f,i 2019 wfma%,a 26 jeks †k isg
ls%hd;aul jk m˙†" uQ,H wdh;kj, ;ekam;=
fmd,S wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mkjk ,°' fuu
ls%hdudr®.j, m%;sM,hla f,i fukau ,sys,a jQ
uqo,a ;;a;ajh iu. fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl"
úfYaIfhkau" fj<|fmd< ;ekam;= wkqmd;sl iy
rcfha iq/l=ïm;a u; M,∞ wkqmd;sl l%ufhka
my<g keUqreùu wdrïN úh' ys;lr WoaOuk
fmr±lau uOHfha" Kh wkqmd;slj, ie,lsh
hq;= my< hEula we;s lrùfï wruqK we;sj" YS%
,xld uy nexl=j 2019 wf.daia;= udifha ° ks;H
;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh
myiqlï wkqmd;slh" ms<sfj<ska ishhg 7'00 iy
ishhg 8'00 olajd mokï wxl 50 lska ;j≥rg;a
wvq lf<ah' wLKavj mej;s ,sys,a uqo,a m%;sm;a;s
ia:djrh fukau ;ekam;= wkqmd;sl u; iSud
mekùu;a iu. wruqo,a ms˙jeh my< .sh o"
;ekam;= fmd,S wkqmd;slj, olakg ,enqKq my<
hEug iudkqmd;sl my< hEula fj<|fmd<
Kh fmd,S wkqmd;slj, olakg fkd,enq◊'
uqo,a m%;sm;a;s ls%hdudr®.j, n,mEï Kh fmd,S
wkqmd;slu; iïfma%IKh ùfï ° mj;sk wLKav
wksis m%udoh ie,ls,a,g .ksñka" uE;l ° .kq
,enQ m%;sm;a;s ;SrKj, n,mEu fj<|fmd< Kh
wkqmd;sl fj; iïfma%IKh ùfï ldr®hlaIu;dj
by< kexùu i|yd uy nexl=j úiska ;djld,sl
ls%hdudr®.hla f,i 2019 iema;eïnr® ui 24
jeks †k Kh wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mekjQ
w;r" n,m;%,dNS nexl= i|yd mekjQ Wm˙u
;ekam;= wkqmd;sl iSud bj;a lrk ,°' YS% ,xld
uy nexl=fõ fuu uqo,a m%;sm;a;s iy kshduk
iuia; ks¯laIK
11
11
ls%hdudr®.j,g m%;spd¯j" Kh fmd,S wkqmd;slj,
m%udKj;a my< hEula wfmalaId lrk w;r" ta
;=<ska Kh i|yd b,aÆu l%udkql+,j by< kexùu
yryd wdr®:sl ls%hdldrlï i|yd ∞hl jkq we;'
y ukao.dó wdr®:ßl l%shdldrlï uOHfha fm!oa.,sl
wxYh fj; imhk ,o Kh jr®Okh wLKavj my<
hEu fya;=fjka 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< °
mq`M,a uqo,a iemhqfï ^M2b& jr®Okh ukao.dó
úh' ta wkqj" 2018 jir wjidkfha mej;s ishhg
13'0 l jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh yd iei£fï °
2019 wf.daia;= udih wjidkh jk úg mq`M,a uqo,a
iemhqfï jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ishhg 7'7
olajd wvq jQ w;r" mq`M,a uqo,a iemhqfï idudkH
jr®Okh 2018 jifr® jQ ishhg 14'7 yd iei£fï °
2019 m<uq udi wg ;=< ° ishhg 9'5 la úh'
2019 jifr® m<uq udi wg ;=<° mq`M,a uqo,a
jr®Okh i|yd nexl= wxYh i;= Y=oaO foaYSh
j;alï m%idrKh fya;= jQ w;r" nexl= wxYh i;=
Y=oaO úfoaYSh j;alï tu ld,h ;=< ° jdr®Isl
,laIHuh moku u; RK jr®Okhla jdr®;d
lf<ah' Y=oaO foaYSh j;alï ie,lSfï °" by<
fj<|fmd< Kh wkqmd;sl" ukao.dó wdr®:ßl
l%shdldrlï iy 2018 jifr® mej;s idr®j wdr®:ßl
wiu;=,s;;d md,kh ls¯u i|yd uy nexl=j iy
rch úiska .kakd ,o uqo,a" rdcH uQ,H yd kshduk
l%shdudr®. hkd†h m%Odk jYfhka fya;=fldg
f.k 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° fm!oa.,sl
wxYh fj; imhk ,o Kh m%idrKh wLKavj
ukao.dó úh' ta wkqj" 2018 jir wjidkfha
jdr®;d lrk ,o ishhg 15'9 l jr®Okh yd
iei£fï ° fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o
Kh m%udKfhys jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh
2019 wf.daia;= udih wjidkh jk úg ishhg 7'2
olajd ukao.dó úh' fm!oa.,sl wxYh fj; imhk
,o Kh 2018 jifr® m<uq udi wg ;=< ° jdr®;d jQ
remsh,a ì,shk 449'1 l ie,lsh hq;= by< hEu yd
iei£fï° 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° remsh,a
ì,shk 64'7 lska muKla by< .sfhah' fï w;r"
rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh by< hEu yryd
n,m;%,dNS jd◊c nexl= úiska rchg imhk
,o Y=oaO Kh by< hEfï m%;sM,hla f,i nexl=
wxYh fj;ska rch ,nd .;a Y=oaO Kh m%udKh
2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° wLKavj by<
.sfhah' ta wkqj" nexl= wxYh úiska rchg imhk
,o Y=oaO Kh m%udKh 2018 jifr® m<uq udi wg
;=< ° jdr®;d l< remsh,a ì,shk 103'4 l by<
hEug idfmalaIj 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< °
remsh,a ì,shk 235'7 lska jeä úh' n,m;%,dNS
jd◊c nexl= úiska rchg imhk ,o Y=oaO Kh
m%udKh 2018 jifr® m<uq udi wg ;=< ° jdr®;d
l< remsh,a ì,shk 82'7 l by< hEug idfmalaIj
2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° remsh,a ì,shk
357'5 lska by< .sfhah' fm!oa.,sl wxYfha Kh
i|yd mj;sk wvq b,aÆu uOHfha" jHjia:dms;
ixÑ; wkqmd;h 2018 fkdjeïnr® iy 2019 udr®;=
udij, wjia:d foll ° m%;sY;dxl 2'50 lska wvq
ls¯u u.ska n,m;%,dNS jd◊c nexl= i|yd w;sfr®l
øjYS,;djla imhk ,°' fuh n,m;%,dNS jd◊c
nexl= úiska rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh
1'8 rEm igyk
f;dard.;a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;slj, yeisÍu
ishhg
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh
n˙; idudkH ia:djr ;ekam;= wkqmd;slh
udisl n˙; idudkH m%uqL Kh wkqmd;slh
n˙; idudkH Kh wkqmd;slh
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh
n˙; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh
†k 364 NdKavd.dr ì,am;a M,∞ wkqmd;slh
1'9 rEm igyk
jd‚c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o Kh
ishhg
rem
sh,a ì
,shk
Kh m%udKfhys udisl fjkiaùu
Kh m%udKfhys jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ^ol=Kq wlaIh&
4
6
8
10
12
14
16
ck
-15
ueh
s-15
iem
a-15
ck
-16
ueh
s-16
iem
a-16
ck
-17
ueh
s-17
iem
a-17
ck
-18
ueh
s-18
iem
a-18
ck
-19
ueh
s-19
iem
a-19
25.0 21.6
14.7 15.9
7.2
-10
0
10
20
30
40
-50
0
50
100
150
200
ck
-15
cqk
s-15
fk
dje-
15
wfm%%a-1
6
iem
a-16
fmn
-17
cQQ,s-1
7
foi
e-17
ueh
s-18
Tl
a-18
udr
®-18
wf.da-
18
uQ,h( YS%% ,xld uy nexl=j
uQ,h( YS%% ,xld uy nexl=j
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
12
ls¯u ie,lsh hq;= f,i by< hEu i|yd fya;= úh'
Y%S ,xld uy nexl=j i;= NdKavd.dr ì,am;a f;d.h
^m%;sñ,° .ekSï yd m%;súl=Kqïys Y=oaO w.h& my<
hEu fya;=fjka Y%S ,xld uy nexl=j úiska rchg
imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh 2018 jifr® m<uq
udi wg ;=<° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 20'7 l
by< hEug idfmalaIj 2019 jifr® m<uq udi wg
;=< ° remsh,a ì,shk 121'9 lska ie,lsh hqq;= f,i
my< .sfhah' rch i;= m%Odk jd◊c jHjidhhka
lsysmhla nexl= wxYh fj; ish Kh wdmiq f.ùu
fya;=fjka 2019 jifr® m<uq udi wg ;=< ° rdcH
ixia:dj,g imhk ,o Kh m%udKh wvq úh' ta
wkqj" 2018 jifr® m<uqq udi wg ;=< jdr®;d jQ
remsh,a ì,shk 102'5 l by< hEu iy 2018 jir
;=< jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 218'4 l by< hEu
yd iei£fï° nexl= wxYh úiska rch i;= jd◊c
jHjidhhka fj; imhk ,o Kh m%udKh 2019
jifr® m<uq udi wg ;=<° remsh,a ì,shk 8'5 lska
my< .sfhah'
y Y%S ,xld uy nexl=j" jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s
rduqjla hgf;a uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul lrñka
WoaOukh wfmalaIs; uÜgfï idr®:l f,i
mj;ajdf.k hEug iu;a ù we;s w;r" WoaOukh
ue†ld,Skj ue† ;ks w.hl uÜgfï ia:djrj
mj;ajd .ekSu yd ta u.ska ;sridr wdr®:ßl jr®Ok
udj;la idlaId;a lr .ekSu i|yd Y%S ,xld uy
nexl=fõ m%h;akh Yla;su;a ls¯u yd myiqlï
ie,iSu wfmalaIs; kuHYS,S WoaOuk b,lallrK
rduqj fj; fhduq ùu u.ska wfmalaId flfr®'
kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqj fj;
myiqfjka fhduq ùu i|yd m%Odk m%;sixialrK
wdh;k.; ls¯fï l%%shdj,sfha ° Y%S ,xld uy nexl=j
ie,lsh hq;= m%.;shla w;a lr f.k we;' Y%S ,xld
uy nexl=fõ md,k lghq;= jr®Okh ls¯u· uy
nexl=fõ iajdëk;ajh Yla;su;a ls¯u iy ;sridr
ñ, ia:dhS;djla ;yjqre ls¯u i|yd uqo,a m%;sm;a;s
rduqjla f,i kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh
fj; fhduqùug myiqlï ie,iSu· uQ,H wxYh
kshdukh Yla;su;a ls¯u wruqKq lr .ksñka uy
nexl=lrK kS;s mk;g wjYH ixfYdaOk is≥ ls¯u
i|yd fï jk úg;a flgqïm;a ilia lr we;' óg
wu;rj" Y%S ,xld uy nexl=j m%;sm;a;s l%shdudr®.
.ekSu iy m%;sm;a;s ilia ls¯u b†˙ ±laulska
hq;=j iy o;a; u; mokïj is≥ lrk w;ru" uqo,a
m%;sm;a;s ikaksfõokh ukd úksúoNdjhlska hq;=j
is≥ lrhs' tfiau úksuh wkqmd;slh fj<|fmd<
u; mokïj ;SrKh ùug bv y˙k ,°'
uQ,H wxYh
y uQ,H wxYfha uOHia: jr®Okhla olakg ,enq◊'
≥r®j, wdr®:sl ls%hdldrlï" mdial= bre †k
is≥ jQ m%ydr ksid we;s jQ n,mEu" foaYmd,k
wúksYaaÑ;;d fukau miq.sh jifr® mej;s idr®j
wdr®:sl wiu;=,s;;d i|yd ms<shï fh°ug rch
iy uy nexl=j úiska .kq ,enQ m%;sm;a;s ls%hdudr®."
uQ,H wdh;k i|yd wNsfhda.d;aul jHdmdr
m˙irhla ksr®udKh lrkq ,eîh' nexl= wxYfha
j;alï moku 2018 jifr® w∞< ld,m˙Éf√ohg
idfmalaIj uOHia: jr®Okhla fmkakqï lrk
,°' m%Odk jYfhkau wdfhdack by< hEu j;alï
mokfï jeäùu i|yd ∞hl jQ w;r fuu ld,h
;=< ° Kh i|yd jQ wvq b,aÆu fya;=fldg f.k
Kh iy w;a;sldrï m%udKh my< .sfhah' ixpdrl"
uQ,H fiajd iy b†ls¯ï wxYj,g ,nd ≥ka Kh
m%udKh my< .sh w;r wfkl=;a m%Odk wxY fj;
,nd ≥ka Kh m%udKh by< .sfhah' ;ekam;="
wLKavju nexl= wxYfha m%Odk wruqo,a m%Njh jQ
kuq;a uQ,H wdh;kj, wruqo,a ms˙jeh wvq ls¯u
b,lal lr.ksñka ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl u;
Wm˙u iSud mekùu;a iu. j;alï jr®Okh ùug
idfmalaIj ;ekam;= jr®Okfha wvqùula olakg
,enq◊' wl%Sh Kh by< hEu ksid jk wNsfhda.
yuqfõ jqjo nexl= wxYh ndi,a III hgf;a jk by<
m%d.aOk wjYH;djkag wkql+, fjñka wfkl=;a
úplaIK wkqmd; o i;=gq∞hl uÜgul
mj;ajdf.k .sfhah' fudagr® jdyk wdkhkh
iSudls¯ug .kq ,enQ m%;sm;a;s ls%hdudr®."
ukao.dó wdr®:sl jr®Okh" wNsfhda.d;aul jHdmdr
m˙irh iy 2018 wf.daia;= udifha ° uqo,a
wud;HdxYh úiska ls%hd;aul lrk ,o Kh iyk
jevigyfka miq n,mEu uOHfha n,m;%,dNS
uQ,H iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
iud.ï wxYfha ldr®hidOkh ukao.dó úh'
ukao.dó Kh jr®Okh" ,dN∞hS;ajh wvqùu iy
wlS%h Kh by< hEu u.ska fuu wxYfha ≥r®j,
ldr®hidOkh ms<sìUq úh' ;ekam;alrejka wdrlaId
ls¯fï iy uQ,H wxYfha †.=ld,Sk ia:dhS;dj
iuia; ks¯laIK
11
13
iy;sl ls¯fï mrudr®:fhka hq;=j YS% ,xld uy
nexl=j úiska ≥r®j, uQ,H ;;a;ajhka iys; iud.ï
h<s Yla;su;a ls¯u i|yd iy we;eï ≥r®j,
iud.ïj, jHdmdr lghq;= iSudls¯u i|yd
wLKavj lghq;= lrk ,°' 2019 jifr® m<uq Nd.h
;=< ° rlaIK wdh;k" m%d:ñl wf,úlrejka"
tall Ndr iy fldgia ;e/õldr iud.ï we;=<;a
wfkl=;a uQ,H wdh;k ñY% ldr®hidOkhla
fmkakqï lrk ,°'
y jifr® m<uq udi kjh ;=<° foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ys iuia; remsh,a øjYS,;d ;;a;ajh úp,kh jk uÜgul mej;s w;r fj<|fmdf<a m%udKj;a ;rï øjYS,;djla mj;ajdf.k hEu i|yd uy nexl=j úiska újg fj<|fmd< lghq;= is≥ lrk ,°' øjYS,;d ys`. uÜgula jdr®;d lrñka jir wdrïN jQ w;r kej; ys`.;djhg m;aùug fmr" wfm%a,a udih wjidkfha isg wf.daia;= udifha uq,a ld,h olajd øjYS,;d w;s˙la;hla mej;s◊' 2019 m<uq udi kjh ;=< ° foaYSh úfoaY úksuh wka;r® nexl= fj<|fmdf<a .kqfokq m%udKh by< .sh w;r uy nexl=j foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmdf<a Y=oaO .ekqïlrefjl= úh' jifr® fï olajd ld,h ;=< rdcH iq/l=ïm;a u; jQ M,∞jkays ie,lsh hq;= my< hEula olakg ,enq◊' ,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh iy cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ,eîï yryd jQ úfoaY uQ,H m%jdy mej;Su fya;=fjka rcfha iq/l=ïm;a i|yd jQ m%d:ñl fj<|fmd< M,∞ wkqmd;sl my< .sfhah' M,∞ jl%fha fláld,Sk wka;h ie,lsh hq;= f,i my<g ú;eka ùu;a iu`. rdcH iq/l=ïm;a i|yd jQ oaú;shSl fj<|fmd< M,∞ wkqmd;sl o my< .sfhah' fï w;r" jifr® fï olajd ld,h ;=< ° úfoaYSh wdfhdaclhkaf.a wdlr®IKh wvqùu fya;=fjka fldgia fj<|fmd< l%shdld˙;ajh ukao.dój mej;s◊' fï w;r" cd;sl f.ùï moaO;sh wLKavj rfgys wdr®:ßl lghq;= i|yd myiqlï ie,iQ w;r" úfYaIfhkau" ä‚g,a f.ùïj,g w∞<j" cd;sl f.ùï há;, myiqlï †hqKq ls¯u i|yd l%shdudr®. .Kkdjla y∫kajd fok ,°'
cd;Hka;r wd¾Ól jd;djrKh
y f.da,Sh wdr®:ßl jr®Okh †.=ld,Skj ukao.dó ùu
yuqfõ 2019 iy 2020 jirj, jr®Ok mqfrdal:k
my; fy,Su;a iu`. f.da,Sh wdr®:ßlfhys mj;sk
wia:djr;ajh ms<sn|j cd'uQ' wruqo, úiska 2019
Tlaf;danr® udifha ° m%ldYs; f,dal wdr®:ßl
b†˙ ±lau ^World Economic Outlook - WEO&
u.ska wk;=re w`.jk ,°' 2019 jir i|yd
f.da,Sh jr®Ok mqfrdal:kh fmr jdr®;d jQ ^2019
cQ,s& ishhg 3'2 isg 3'0 olajd ;j≥rg;a my;
fy,kq ,enQ w;r th f.da,Sh uQ,H wr®nqofhka
miqj jdr®;d jk wvqu jr®Ok fõ.h fõ' 2020
° f.da,Sh jr®Okh uOHia: uÜgulska by< hkq
we;ehs wfmalaId l<o" th ishhg 3'4 olajd wfm%a,a
udifha ° m%ldYs; f,dal wdr®:ßl b†˙ ±lafuys
i|yka jQ mqfrdal:khg jvd ishhg 0'2 lska my<
ouk ,°' f.da,Sh wdr®:ßlfhys ≥r®j, l%shdld˙;ajh
flfrys by< hk fj<| wr®nqo" N+-foaYmd,ksl
wúksYaÑ;;d" ke.S tk fj<|fmd< wdr®:ßl
lsysmhl mj;sk idr®j wdr®:ßl mSvk iy jhia.;
ck úldYkh yd M,∞hs;d jr®Okh wvqùu hkd°
†hqKq wdr®:ßlhkays mj;akd jHQyd;aul .egÆ u.ska
we;s lrk ndOd n,md we;' fuu wNsfhda.ld¯
jd;djrKh hgf;a" WoaOuk mSvk fkdue;s ùu
fya;=fldg f.k f.da,Sh wdr®:ßl jr®Okh ukao.dój
mj;sk w;r th †hqKq wdr®:ßlhkays uy nexl=j,g
,sys,a uqo,a m%;sm;a;s wkq.ukh ls¯u u.ska wdr®:ßl
jr®Okh i|yd wjYH myiqlï ie,iSu flfrys
n,md we;' tjeks uqo,a m%;sm;a;s iydhka" f.da,Sh
wdr®:ßl jr®Okhg Wmld¯ jkq we;ehs o" tmuKla
fkdj" wefu˙ld tlai;a ckmoh yd Ökh w;r
mj;sk fj<| wr®nqoj, n,mEï iukh lrkq
we;ehs o wfmalaId flfr®'
y úfoaY wxYfha b,aÆu ukao.dó ùu" úfoaY
fj<πfï mj;akd wr®nqo fya;=fjka we;s jQ
nrm;, m%;súmdl" fj<|fmd< wúksYaÑ;;d ksid
wdfhdaclhskaf.a úYajdih yd wdfhdack my< hEu
iy foaY.=Kh wdY%s; kshduk fya;=fjka ksIamdok
wxYhka lemS fmfkk f,i ukao.dó ùu
fya;=fjka †hqKq wdr®:ßlhkays jr®Ok m%jK;djhg
RKd;aul n,mEula we;s jkq we;ehs wfmalaId
flfrk w;r fï wkqj †hqKq wdr®:ßlhka 2019 iy
2020 jirj, ° ishhg 1'7 lska jr®Okh jkq we;ehs
wfmalaId flfr®' 2019 jir i|yd tlai;a ckmo
wdr®:ßlfhys jr®Ok mqfrdal:kh ishhg 2'4 la f,i
by< kexjQ w;r ^2019 jifr® wfm%a,a udifha °
ksl=;a lrk ,o f,dal wdr®:ßl b†˙ ±laug wkqj
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
14
ishhg 2'3 isg& 2020 jir i|yd jr®Okh ishhg
2'1 olajd my< hkq we;ehs o ^2019 jifr® wfm%a,a
udifha ° ksl=;a lrk ,o f,dal wdr®:ßl b†˙
±laug wkqj ishhg 1'9 isg& mqfrdal:kh lr
we;' wdr®:ßl jr®Okh by< w.hlg ixfYdaOkh
ls¯u i|yd uE;l° iïu; lr .kakd ,o jir
folla i|yd jQ whjeh fhdackdj,sh iy fµvr,a
ixÑ; nexl=j úiska ,sys,a uqo,a m%;sm;a;shla
wkq.ukh ls¯fuka ,enqKq m%;s,dN fya;= úh'
úfoaY b,aÆfuys jr®Okh my< hEu iy ldr®ñl
ksIamdok ukao.dó ùu fya;=fjka jk wys;lr
n,mEï yuqfõ hqfrda l,dmfha wdr®:ßl jr®Okh
2019 iy 2020 jirj,° ms<sfj<ska ishhg 1'2 la
iy ishhg 1'4 la f,i mqfrdal:kh lr we;'
úfoaY wxYfha b,aÆu wfmalaIs; uÜgug jvd
wvq ùu fya;=fjka 2019 jir i|yd m%xYh iy
cr®uksh hkd° m%Odk idud‚l rgj, wdr®:ßl
jr®Ok mqfrdal:k iq`M jYfhka wvq l< w;r"
b;d,sh iy iamd[a[h jeks wfkl=;a rgj,a o
my< jr®Ok fmr ±laula ms<sìUq lrk ,°' f.da,Sh
wdr®:ßl jr®Ok m%jK;dj ukao.dó jqjo" tlai;a
rdcOdksh hqfrda l,dmfhka bj;a ùu iqugj is≥
jkq we;ehs wfmalaId ls¯u iy rdcH úhoï by<
hEu iïnkaOfhka is≥ l< uE;ld,Sk ksfõok
fya;=fjka tlai;a rdcOdksfhys wdr®:ßl jr®Ok
fmr ±lau iuia;hla f,i fjkia fkdjk w;r
2019 jifr® ° ishhg 1'2 l iy 2020 jifr® °
ishhg 1'4 l jr®Okhla <`.d lr.kq we;ehs
wfmalaId flfr®' 2019 jifr® m<uq Nd.h ;=<°
fm!oa.,sl m˙fNdackh iy rdcH úhoï Yla;su;a
ùu u.ska úfoaYSh wxYfha mj;akd fláld,Sk
≥r®j,;d iukh ùu fya;=fjka" cmdk wdr®:ßlh
2019 jifr® ° ishhg 0'9 lska iy 2020 jifr® °
ishhg 0'5 lska jr®Okh jkq we;ehs mqfrdal:kh
flfr®'
y ke.S tk fj<|fmd< yd ixjr®Okh fjñka mj;sk
wdr®:ßlhka w;r" ke.S tk yd ixjr®Okh fjñka
mj;sk hqfrdamh yer wfkl=;a ishÆu m%Odk
l,dmj, jr®Ok mqfrdal:k 2019 jifr®° ishhg
3'9 la f,i wvq lrk ,o w;r" 2020 ° th ishhg
4'6 la olajd by< kxjd we;' f,dal wdr®:ßlh ke.S
tk yd ixjr®Okh fjñka mj;sk wdishdj u.ska
fufyhjkq ,nk w;r" úfYaIfhkau Ökfha
jr®Okh jHQyd;aul f,i ukao.dó ùfï m%;sM,hla
f,i tu l,dmfha jr®Okh ;rul miqnEulg
,la fjñka mj;S' fj<| wr®nqoj, n,mEu yd Kh
ixÑ; by< hEu iu`. úfoaY b,aÆu ukao.dó ùu
uOHfha jqjo" wdr®:ßl m%jr®Ok m%;sm;a;s fya;=fjka
Ök wdr®:ßlh Yla;su;a jkq we;ehs wfmalaId lrk
w;r" 2019 yd 2020 jirj,° ishhg 6'2 lska yd
ishhg 6'0 lska jr®Okh jkq we;ehs fmr lrk
,o mqfrdal:khg idfmalaIj" 2019 jifr® ° yd
2020 ° ms<sfj<ska" ishhg 6'1 lska iy ishhg 5'8
lska jr®Okh jkq we;ehs fï jk úg mqfrdal:kh
lr we;' 2019 jifr®° bka†hdfõ jr®Okh fmr°
mqfrdal:kh l< ishhg 7'0 isg ishhg 6'1 olajd
ie,lsh hq;= f,i my< hkq we;ehs wfmalaIs;
w;r" B<`. jifr® isg wdr®:ßlfha jr®Okh by<
hkq we;' foaYSh b,aÆu ≥r®j, ùu wdr®:ßlfha
jr®Ok wfmalaIdjkag RKd;aulj n,mEjo"
uE;ld,Sk ,sys,a uqo,a m%;sm;a;sj,ska miqld,Skj
we;sjk n,mEï wdr®:ßl jr®Okhg iydh jkq
we;ehs wfmalaaId flfr®' ke.S tk yd ixjr®Okh
fjñka mj;sk hqfrdamfha jr®Ok mqfrdal:k by<
kexjqjo reishdkq wdr®:ßlfha ukaao.dó ùu iy
;=r®lsfha wdr®:ßl l%%shdldrlïj, jr®Okh iSud
ùu yuqfõ tu l,dmfha jr®Okh fndfyda≥rg
≥r®j, ù we;' m%Odk jYfhkau n%iS,h" fulaisfldaj"
wdr®ckaákdj" Ñ,S rdcH iy fjksishq,dfõ ≥r®j,
wdr®:ßl jr®Ok mqfrdal:kj, m%;sM,hla f,i
2019 jir i|yd ,;ska wefu˙ldfõ jr®Ok
mqfrdal:kh ishhg 0'2 olajd úYd, jYfhka
wvq lr we;' 2019 jr®Ih i|yd ueofmr†. yd
uOHu wdishdkq l,dmh i|yd jr®Ok fõ.h
ishhg 0'9 la jeks wvq w.hla jkq we;ehs
mqfrdal:k lr ;snqK o" 2020 ° th ishhg 2'9 la
olajd by< hkq we;ehs wfmalaId flfr®' fi!†
wrdìh iy brdlfha uE;ld,Sk jr®Ok ±lau"
Lksc f;,a wdY%s; wdr®:ßl l%shdldrlïj,g w∞<
N+-foaYmd,ksl wúksYaÑ;;d u; rπ mj;S'
y †hqKq wdr®:ßlhka mqrd mq`M,aj me;sreKq jHQyd;aul
.egÆj, isg m%Odk ke.S tk fj<|fmd<
wdr®:ßlhkA lsysmhl olakg ,efnk iqúfYaIS
idOl olajd" Woa.;fjñka mj;sk wNsfhda.
lsysmhla fya;=fjka uOHld,Skj f.da,Sh jr®Ok
±lau ≥r®j, uÜgul mj;skq we;ehs fmkS hhs'
iuia; ks¯laIK
11
15
f.da,Sh jr®Ok mqfrdal:k u.ska fmkajd fok
m˙† iuia; wjodkï" ≥r®j, wdr®:ßl jr®Okhla
lrd fufyhùu ksid wdr®:ßl jr®Okh my< iy
jvd;a wia:djr uÜgul mj;S' uE;ld,Sk uqo,a
m%;sm;a;s ,sys,a ls¯fï l%shdudr®." fj<|fmd<
wr®nqo iu:hlg m;a ùfï yelshdj iy .súiqï
rys;j tlai;a rdcOdksh hqfrdamd ix.ufhka
bj;a ùu je<lSug we;s bv m%ia:dj uOHfha"
tlai;a ckmofha iy Ökfha jr®Ok fõ.h
ukao.dó jkq we;ehs mqfrdaal:kh lr we;s neúka"
ke.S tk fj<|fmd< wdr®:ßlhka lsysmhl ia:djr
jr®Okh u; f.da,Sh jr®Okh h:d ;;a;ajhg
m;aùu rπ mj;S' fj<| yd iemhqï ∞uhkag
we;sjk ndOd u.ska wdfhdackj,g is≥jk ydksh
;Sj% úh yels w;r" tu.ska ;dlaI◊l ±kqu
.,d hEu" M,∞hS;dj iy ksuejqï jr®Okh jeks
f.da,Sh jákdlï ∞uhkaf.ka ,efnk †.=ld,Sk
m%;s,dN ksfYaOkh flfrñka f.da,Sh iemhqï
∞u úia:dmkh ùug bv we;' fj<| wr®nqo"
rdcH uQ,H m%;sm;a;sj, °r®>ld,Sk jYfhka
mj;sk wúksYaÑ;;d" Kh.e;sNdjh my< hEu
jeks ±kg mj;akd wúksYaÑ;;d b†˙hg;a
mej;Su fukau m%Odk wdr®:ßlhkays wdr®:ßl
jr®Okh úYd, jYfhka ukao.dó ùu wj∞kï
±¯ug olajk leue;a; wys;lr wkaoñka my;
fy,Sug fya;= úh yelsh' foaY.=◊l úmr®hdi
jeks kj yd ke.S tk wNsfhda. fya;=fjka" tu
;;a;ajhkag wkq.;ùug yelshdj ;snqKo" †hqKq
wdr®:ßlhka o we;=`Mj" rgj,a wNHka;rfha wd∞hï
úIu;dj ;Sj% ùug bv we;s w;r tu.ska jr®Ok
wfmalaIdjkag wys;lr f,i n,mEug bv we;'
ck.ykh jhia.; ùfï wys;lr n,mEu"
mqfrdal:kh lrk ,o M,∞hS;djfha hym;a
jr®Okh fya;=fjka wvq ù hEu ksid 2020 ka
b†˙hg †hqKq wdr®:ßlhkays jr®Okh ishhg 1'6 l
muK ia:djr uÜgul mj;skq we;ehs wfmalaId
flfr®' ke.S tk fj<|fmd< iy ixjr®Okh
fjñka mj;sk wdr®:ßlhka i|yd jk uOHld,Sk
mqfrdal:khg wkqj wdr®:ßl jr®Okh ishhg 4'8 g
wdikakfha ia:djr jqj o l,dm iy rgj,a w;r
lemS fmfkk fjkiaalï we;s nj fmkajñka
ke.S tk yd ixjr®Okh fjñka mj;sk wdishdfõ
jr®Okh ishhg 6'0 la jkq we;ehs wfmalaId
flfrk w;r" ,;ska wefu˙ldfõ jr®Okh h<s
h:d ;;a;ajhg m;a jqj;a tu w.h ishhg 3'0 lg
jvd wvq uÜgul mj;skq we;ehs mqfrdaal:kh lr
we;' ke.S tk fj<|fmd< w;r" Ökfha jr®Okh
2024 jk úg l%udkql+,j ishhg 5'5 olajd my;
jefgkq we;ehs wfmalaId lrk w;r" bka†hdkq
wdr®:ßlfha jr®Okh uOHld,Skj ishhg 7'3 l
muK ia:djr by< uÜgul mj;skq we;ehs
mqfrdal:kh lr ;sfí'
y ≥r®j, f.da,Sh wdr®:ßl jr®Ok m%jK;dj iy
my< .sh n,Yla;s ñ, .Kka fya;=fjka †hqKq
yd ke.S tk fj<|fmd<j, iy ixjr®Okh
fjñka mj;sk wdr®:ßlhkaf.a WoaOukld¯ mSvk
wvq fjkq we;ehs wfmalaId flfr®' ta wkqj" †hqKq
wdr®:ßlhkaf.a u;=msg md˙fNda.sl WoaOukh 2018
jifr® mej;s ishhg 2'0 isg 2019 jifr® ishhg
1'5 olajd wvq jkq we;ehs wfmalaId lrk kuq;a"
2020 jifr® ° th ishhg 1'8 olajd by< hkq
we;ehs wfmalaId flfr®' ke.S tk fj<|fmd< iy
ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:ßl fndfyduhl
u;=msg WoaOukh fuu jifr® ° wvq jkq we;ehs
wfmalaId lrk w;r" fuu rgj,a ishhg 4'7 l
idudkH u;=msg WoaOukhla jdr®;d lrkq
we;ehs mqfrdal:kh flfr®' ≥r®j, b†˙ ±laula
iys; wdr®:ßl l%shdld˙;ajh ksid we;eï †hqKq
wdr®:ßlhkaf.a uQ,sl WoaOukh wfmalaIs; uÜgug
jvd my< .sh w;r" we;eï ke.S tk fj<|fmd<
yd ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:ßlhkaf.a
uQ,sl WoaOukh w;S;fha mej;s idudkH w.hkag
jvd my< .sfhah' óg wu;rj" fj<| NdKavj,
ñ, .Kka u.ska we;s lrkq ,nk ñ, mSvk
my< f.dia we;' 2019 jifr® uq,a ld,h ;=< °
iemhqï wjysr;d fya;=fjka Lksc f;,a ñ,
ie,lsh hq;= f,i by< .sho" tlai;a ckmofha
by< ksIamdokh iy b,aÆu wvqùu yuqfõ f;,a
ñ, my< .sfhah' Lkscf;,a ner,hl ñ, 2018
jifr® ° t'c' fvd,r® 68'33 isg 2019 jifr® °
t'c' fvd,r® 61'78 olajd wvqjkq we;ehs cd'uQ'
wruqo, mqfrdal:kh lr we;s w;r" 2020 jifr® °
th ;j≥rg;a t'c' fvd,r® 57'94 olajd wvq jkq
we;ehs mqfrdal:kh lr we;'
y m%Odk jYfhka f.da,Sh wdr®:ßl jr®Okh
ukao.dó ùu yd WoaOukh my< hEu fya;=fjka
2019 iema;eïnr® udih wjidk jk úg
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
16
miq.sh udi f∞<y ;=< ° f.da,Sh uqo,a m%;sm;a;s
ia:djrh" ±ä ia:djrhl isg ,sys,a ia:djrhla
olajd fjkia ù we;s nj tlai;a ckmoh mokï jQ
úfoaY iïnkaO;d ms<sn| ljqkais,fha úoaj;=ka
úiska iïmdokh lrkq ,nk f.da,Sh uqo,a
m%;sm;a;s wëlaIK rduqj u.ska fmkajd ° we;'
2008 isg m<uq jrg 2019 cQ,s udifha ° ish mokï
fµvr,a wruqo,a wkqmd;slh my< ±ófuka iy
miqj iema;eïnr® udifha ° mokï wxl 25 lska
my< ±ófuka wk;=rej fµvr,a ixÑ; nexl=j
úiska 2019 Tlaf;danr® udifha ° fµvr,a wruqo,a
wkqmd;slfha b,lal mrdih ishhg 1'50 - 1'75 olajd
;j;a mokï wxl 25 lska wvq lrk ,°' tlai;a
ckmo wdr®:ßlfhys uOHia: wdr®:ßl jr®Okhlaa iy
Yla;su;a Y%u fj<|fmd< ;;a;ajhka mej;sh o"
f.da,Sh m%jK;d yuqfõ wdr®:ßl oelaug we;s úh
yels n,mEï iy WoaOukh flfrys we;s mSvkh
wvq ùu ie,ls,a,g f.k fmd,S wkqmd;sl wvq lrk
,°' ;j≥rg;a ;Sj% fjñka mj;sk tlai;a ckmoh
iy Ökh w;r mj;sk fj<| wr®nqoh" f.da,Sh
jr®Okh ukao.dó ùfï fmr ±lau iy tx.,ka;h
hqfrda l,dmfhka bj;aùu iïnkaOfhka ld,h
yd iajNdjh ms<sn| mj;sk wúksYaÑ;Ndjh yuqfõ
tx.,ka; uy nexl=j ish uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh
fjkia fkdlrñka fmd,S wkqmd;sl ishhg 0'75
uÜgfïu mj;ajd .kakd ,°' hqfrdamd ix.ufhka
bj;aùfï iajNdjh yd iïnkaO wúksYaÑ;;d
by< hEu ksid b†˙ jirj, ° tlsfklg fjkia
udr®. .Kkdjla mj;sk nj ixd flfrk nj
tx.,ka; nexl=j h<s h<s;a i|yka lrk w;r"
ta wkqj uqo,a m%;sm;a;s m%;spdr mQr®j ksYaph ls¯ula
iys;j iajhxl%Shj is≥ fkdjk w;r th ´kEu
†Ydjla Tiafia is≥ úh yelsh' hqfrdamd uy nexl=j
ish m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl ishhg -0'50 olajd
mokï wxl 10 lska my< ±uQ w;r" tu.ska we;s
jk ,sys,alrK n,mEu ;j≥rg;a jeä ls¯u
i|yd ish j;alï ñ,° .ekSfï jevigyk kej;
l%shd;aul lrk ,°' úfoaY rgj,ska we;s jk
wj∞ku jeä ùu fya;=fjka ish wdr®:ßlh .egÆ
iy.; ;;a;ajhkaf.ka h:d ;;a;ajhg m;aùu
wvd, ùu ie,ls,a,g f.k 2019 jifr® b†˙
udij,° cmdk uy nexl=jo ish uqo,a m%;sm;a;sh
,sys,a ls¯ug wfmalaId lrhs'
y †hqKq wdr®:ßlj, uy nexl= wkq.ukh lrñka"
wdr®:ßl l%shdldrlï kxjd,Su i|yd ke.S tk
fj<|fmd< wdr®:ßlj, uy nexl= úiska o
,sys,a uqo,a m%;sm;a;s wkq.ukh lrk ,°' wvq
WoaOuk ;;a;ajhka ;=< we;s úh yels wdr®:ßl
ukao.dó;ajh ie,ls,a,g .ksñka wdishdfõ ke.S
tk fj<fmd< wdr®:sl w;˙ka bka†hdkq ixÑ;
nexl=j 2019 jr®Ifha m<uq udi oyh ;=< ° ish
m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;slh wLKavj mia j;djla
my; ±uQ w;r tys iuqÉÑ; w.h mokï wxl 135 la
úh' f.da,Sh jr®Okh ≥r®j, ùfï wj∞ku yuqfõ
ukao.dó fjñka mj;sk wdr®:ßl l%shdldrlï by<
rgm%Odk m%;sm;a;s fmd,S
wkqmd;slh2016
wjidkfha°2017
wjidkfha° 2018
wjidkfha°2019 Tla'
wjidkfha°
YS% ,xldj ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh 7.00 7.25 8.00 7.00ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh 8.50 8.75 9.00 8.00
ke.S tk wdr®:ßl
bka†hdj m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh 6.25 6.00 6.50 5.15 uef,aishdj tla†k m%;sm;a;s wkqmd;slh 3.00 3.00 3.25 3.00 ;dhs,ka;h tla†k oaúmdr®Yaúl m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh 1.50 1.50 1.75 1.50 Ökh tla wjqre≥ hqjdka Kh°fï wkqmd;slh 4.35 4.35 4.35 4.35 bka≥kSishdj i;a †k m%;súl=Kqï wkqmd;slh 4.75 4.25 6.00 5.00 ms,smSkh tla†k m%;súl=Kqï wkqmd;slh 4.00 3.00 4.75 4.00†hqKq wdr®:ßl
wefu˙ld tlai;a ckmoh fµvr,a wruqo,a wkqmd;slh 0.50-0.75 1.25-1.50 2.25-2.50 1.50-1.75 tlai;a rdcOdksh nexl= wkqmd;slh 0.25 0.50 0.75 0.75 hqfrdamd uy nexl=j m%;suQ,Hk wkqmd;slh 0.00 0.00 0.00 0.00 cmdkh tla†k talaIK wkqmd;slh -0.10 -0.10 -0.10 -0.10 lekvdj tla†k wkqmd;slh 0.50 1.00 1.75 1.75 ´iafÜ%,shdj uqo,a wkqmd;slh 1.50 1.50 1.50 0.75 iaùvkh m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh -0.50 -0.50 -0.25 -0.25
uQ,h( w∞< uy nexl=j, fjí wvú
1'2 ixLHd igyk
f;dard.;a uy nexl=j, m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;slj, fjkiaùï ishhg
iuia; ks¯laIK
11
17
kexùfï wfmalaIdfjka ms,smSk uy nexl=jo ish
ixÑ; wjYH;d wkqmd;slh my; fy,k w;r
fuu jifr® m<uq udi oyh ;=< ° ish m%;sm;a;s
uqo,a wkqmd;slh ishhg 4'00 olajd ;=ka j;djla
my; fy,k ,°' ≥r®j, fjñka mj;sk wmkhk
ldr®h idOkh ksid wkfmalaIs; f,i ukao.dó jQ
wdr®:ßl jr®Okh fya;=fjka uef,aishdkq uy
nexl=j 2016 jr®Ifha cQ,s udihg miqj m%:u
j;djg 2019 uehs udifha ° ish tla†k m%;sm;a;s
wkqmd;slh m%%;sY;dxl 0'25 lska ishhg 3'00 olajd
my; fy,kq ,eîh' m%Odk jYfhka wmkhk
l%shdld˙;ajh ≥r®j, ùu fya;=fjka bka≥kSishdkq
uy nexl=jo ish fmd,S wkqmd;slh 2019 cQ,s
udifha isg wLKavj udi y;rl ° ishhg 5'00
olajd my; ouk ,°' tlai;a ckmoh yd Ökh
fj<| wr®nqo mj;sk miqìul" Kh ,nd .ekSfï
ms˙jeh wju ls¯fï woyiska hq;=j Ök uyck
nexl=j ish kj tla wjqre≥ m%;sm;a;s wkqmd;slh
jk m%uqL Kh wkqmd;slh 2019 jifr® fï olajd
ld,h ;=< ishhg 4'20 olajd foj;djl° my;
oukq ,eîh' my; nisñka mj;sk foaYSh iy
úfoaYSh b,aÆu yuqfõ wvq wdr®:ßl jr®Okhlg
uqyqK md we;s Ökh ish uqo,a m%;sm;a;sh ;j≥rg;a
,sys,a lrkq we;s njg wfmalaId flfr®' WoaOuk
mSvkh iy Wmfhda.S;d ñ, .Kka by< hEu ksid
we;sjk fláld,Sk n,mEï fya;=fjka ,sys,a uqo,a
m%;sm;a;s ls%hd;aul ls¯fï fmd≥ m%jK;djhg
m%;súreoaOj hñka mdlsia:dkq rdcH nexl=j ish
m%Odk m%;sm;a;s wkqmd;slh ishhg 13'25 f;la
by< kxjk ,°' mdlsia:dkq rdcH nexl=j 2018
jr®Ifha isg fï olajd ld,h w;r;=r wLKavj
wjia:d kjhl° iuqÉÑ; f,i mokï wxl 750
lska ish m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl by< oud ;sfí'
wfmalaIs; j¾Okhka
y mdial= bre †k is≥ jQ m%ydr u.ska ixpdrl
lr®udka;h iy ta wdY%s; Wm wxYj, jr®Okh
wvd, jqjo" fuu RKd;aul n,mEï fláld,Sk
jkq we;ehs wfmalaId lrk w;r" uOHld,Skj
wdr®:ßlfha jr®Ok fõ.h l%ufhka h:d ;;a;ajhg
m;a jkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ' 2018 yd
2017 jirj, °" ms<sfj<ska jdr®;d jQ ishhg
3'2 l iy ishhg 3'4 l ukao.dó jr®Okfhka
wk;=rej" mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrj, n,mEu
uOHfha 2019 jifr® ° wdr®:ßlh ishhg 3'0 lska
jr®Okh jkq we;ehs wfmalaIs;h' uE; jirj, °
Y%S ,xldfõ jr®Ok l%shdj,sh ukao.dó ù ;snqK o"
m%udohlska f;drj mq`M,a mokulska iy ukd
iïnkaëlrKhlska hq;= m%;sm;a;s l%shdudr®.
l%shd;aul ls¯fuka wdr®:ßlh h:d ;;a;ajhg
m;a fjkq we;ehs wfmalaId flfr®' h,amek .sh
bvï m%;sm;a;s" ±ä lïlre kS;s iy Y%ñlhka
yd Y%u fj<|fmdf<a wjYH;dj, fkd.e<mSu
jeks Y%u fj<|fmd< iïnkaO .egÆ" uQ,H
myiqlï i|yd m%fõYh m%udKj;a fkdùu"
wmkhk úúOdx.SlrKh wvqùu fukau jHdmdr
mj;ajdf.k hEfï° orkakg jk wêl ms˙jeh"
fõ.j;a wdr®:ßl jr®Okhg ndOl f,i y∫kdf.k
we;' tneúka" ukd iïnkaëlrKhlska hq;=
cd;sl ie,eiaula yryd ;j≥rg;a m%udoùulska
f;drj rcfha m%;sm;a;s m%ldYkj, olajd
we;s wdr®:ßl jr®Ok m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u
w;HjYH fõ' fï w;r" rdcH uQ,H tald.%;djla
we;s ls¯u" kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh iy
kuHYS,S úksuh wkqmd;sl jeks idr®j wdr®:ßl
ia:djr;ajhla we;s ls¯u wruqKq lr .;a m%;sm;a;s
u.ska foaYSh fukau úfoaYSh wdfhdaclhkaf.a
úYajdih jeä lrñka wdr®:ßlfha wdfhdack †˙
.kajkq we;ehs wfmalaIs;h' ;jo" fm!oa.,sl
wxYfha o iydh we;sj" úfYaIfhkau udr®. cd,"
ú≥,s ixfoaY cd, iy jrdh yd .=jka f;dgqfmd<
iïnkaO há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd rch
úiska wLKavj orkq ,nk m%h;ak u.ska M,∞hS;d
jr®Okhg Wmld¯ jk w;ru" ksIamdok l%shdj,Ska
i|yd wdr®:ßlfha mj;sk ishÆ iïm;a Wmfhda.S
lr .ekSug mokula iemhSfuka by< jr®Okhla
i|yd iydh fokq we;ehs wfmalaId flfr®' uQr®;
fmd,S wkqmd;slj, wfmalaIs; my< jeàu;a
iu`.u" iuia; wdr®:ßl jr®Okh by< kxjñka
iuia; b,aÆu jr®Okh ùu;a ksIamdok Od˙;dj
mq`M,a ùu;aa is≥ jkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ'
fï w;r" rch úiska ±kgu;a f,dalfha fiiq
rgj,a iu`. fj<| in|;d Yla;su;a ls¯ug
mshjr f.k we;s kuq;a rfÜ wdr®:ßl jr®Okh h:d
;;a;ajhg m;a ls¯u i|yd fuu mshjr läkñka
l%shd;aul l< hq;=h' fuhg wu;rj" lïmkj,g
Tfrd;a;= °u i|yd rfÜ yelshdj f.dvke.Su
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
18
fjkqfjka iajNdúl úm;aj, n,mEu wju ls¯u
yd l<ukdlrKh ls¯u i|yd l,afõ,d we;sj
mshjr .ekSu iy foaY.=◊l úmr®hdi fya;=fjka
ksrka;rfhka u;=jk wdm∞ ;;a;ajhkag wkq.;
ùu w;HjYH fõ' fï w;r" by< jr®Ok fõ.hla
mj;ajd .ekSu i|yd ks,Od¯ wldr®hlaIu;d
iy n,Yla;s iqrlaIs;;dj fkdue;s ùu jeks
wdr®:ßlfha mj;sk wfkl=;a jHQyd;aul .egÆ
úi¢h hq;=h'
y 2019 jifr® ° iy ue†ld,Skj Y%S ,xldfõ úfoaYSh wxYh ;j≥rg;a Yla;su;a jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' wdkhk úhou wLKavj wvq ùu;a wmkhk wd∞hfï ;sridr jr®Okh;a fya;=fjka 2019 jifr®° fj<| ys`.h wvq jkq we;ehs wfmalaId flfr®' fj<| yjq,alrejka iu`. mj;sk Yla;su;a fj<| iïnkaO;d" ys;lr úfoaY fj<| m%;sm;a;s iu`. Yla;su;a wdh;ksl iydh iy ;r`.ld¯ úksuh wkqmd;slhla mj;ajdf.k hEu fya;=fjka fj<| NdKav wmkhk wd∞hu by< uÜgul mj;skq we;ehs wfmalaIs;h' m%Odk wdr®:ßlhka w;r mj;sk fj<| wr®nqo u.ska Y%S ,xldfõ fj<| l%shdld˙;ajh flfrys iqΩ tfy;a jdis∞hl fj<| ú;ekaùïys n,mEï we;s úh yelsh' flfia jqjo" f.da,Sh fj<|dfuys iy f.da,Sh jr®Okfhys we;s úh yels ukao.dó nfjys miq n,mEu Y%S ,xldfõ wmkhk wd∞hu flfrys wys;lr n,mEula we;s l< yelsh' m%Odk jYfhka wmkhkj, wfmalaIs; jr®Okh iy n≥ ,sys,alrKh iu`. wka;r® NdKav wdkhkh by< hEu fya;=fjka ue†ld,Skj wdkhk l%ufhka by< hkq we;ehs wfmalaId lrk w;r ue†ld,Skj wdr®:ßl l%shdldrlï l%ufhka jr®Okh ùu;a iu`. wdfhdack NdKav wdkhk o by< hkq we;' o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i fj<| ys`.h ue†ld,Skj l%ufhka my; jefgkq we;ehs wfmalaIs;h' wfmalaIs; uÜgug jvd fõ.fhka h:d ;;a;ajhg m;a fjñka mj;sk ixpdrl lr®udka;h iy f;dr;=re ;dlaIKh" jHdmdr l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj; mej¯u iy m%jdyk fiajd jeks wxYj,ska jk ;sridr ,eîï fya;=fjka fiajd .sKqfuys w;s˙la;h ue†ld,Skj Yla;su;a f,i by< hkq we;ehs wfmalaIs;h' úfoaYSh Kh by< hEu ;=<ska fmd,S f.ùï jeä ùu iy ,dNdxY f.ùï by< hEu fya;=fjka 2019 jifr®° iy bka b†˙hg m%d:ñl wd∞hï .sKqfï ys`.h mq`M,a jkq we;ehs wfmalaIs;h' fï w;r" kqmqyqKq ldKav hgf;a is≥jk Y%u ixl%uK wvq ùu"
foaYSh Y%u fj<|fmdf<ys wjia:d by< hEu iy we;eï idïm%∞hsl ixl%uK .ukdka;j, mj;sk wys;lr N+-foaYmd,ksl m%jK;d fya;=fjka úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fm%AIK ue†ld,Skj uOHia: uÜgul mj;skq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' ta wkqj" 2019 jifr® ° cx.u .sKqfï ys`.h wvq jkq we;ehs wfmalaIs; w;r" th ue†ld,Skj ;sridr uÜgul mj;skq we;' rcfha iy fm!oa.,sl wxYh fj; wLKav uQ,H m%jdy ,eîï fya;=fjka f.jqï ;=,kfhys uQ,H .sKqu ue†ld,Skj Yla;su;a jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' mdial= bre †k is≥ jQ m%ydrj,ska miqj iy foaYmd,ksl wúksYaÑ;;d ksid wdfhdaclhskaf.a úYajdih ;rula ì| jeàu fya;=fjka 2019 jifr®° úfoaYSh Rcq wdfhdackj, my< hEula olakg ,enqKo" m%Odk jYfhka fld<U jrdh k.rh" yïnkaf;dg lr®udka; l,dmh iy rch úiska .kq ,enQ rdcH fm!oa.,sl yjq,ald¯;aj uq,drïNhka hgf;a wfmalaIs; ,eîï iu`. úfoaYSh Rcq wdfhdack ue†ld,Skj kej; by< hkq we;ehs wfmalaId flfr®' ;jo" f.da,Sh uQ,H fj<|fmd<j, M,∞ wkqmd;sl my; jeàu fya;=fjka fld<U fldgia fj<|fmd< iy rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj; jk Y=oaO úfoaYSh wdfhdack o ue†ld,Skj by< hkqq we;ehs wfmalaIs;h' óg wu;rj" cd'uQ' wruqof,ys úia;Sr®K Kh myiqlï jevigyk 2020 jifr® cQks udih olajd °r®> ls¯u o wdfhdaclhskaf.a úYajdih jr®Okh ls¯ug fya;= jkq we;' flfia jqjo" ue†ld,Skj we;s jk úYd, Kh fiajdlrK f.ùï i|yd úfYaIfhkau cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr" taldnoaO Kh iy úfoaYSh jd◊c Kh jeks iyk∞hS fkdjk l%uj,ska ie,lsh hq;= úfoaYSh uQ,Hkhla wjYH jkq we;' fuu ;;a;ajh hgf;a Y%S ,xld uy nexl=j ue†ld,Skj úfoaYSh ixÑ; ys;lr uÜgul mj;ajdf.k hEug wfmalaId lrk w;r kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqjg wj;Sr®K ùu u.ska úksuh wkqmd;slh kuHYS,Sj iy ;r.ld¯j mj;ajdf.k hEug
bv i,ikq we;'
y 2019 jifr® ° rdcH uQ,H wxYh wNsfhda.
/ilg uqyqK mEjo" wd∞hu by< kexùu" úhoï
;dr®lSlrKh ls¯u iy Kh l<ukdlrKh
jeä†hqKq ls¯u i|yd jk mshjr l%shd;aul ls¯u;a
iu`. rdcH uQ,H tald.%;d jevigyk b,lal.;
udj;g h<s meñfKkq we;ehs wfmalaIs; w;r"
ta u.ska uOHld,Skj rdcH uQ,H wxYfha iuia;
iuia; ks¯laIK
11
19
Yla;su;a nj jeä†hqKq jkq we;' 2018 jifr® ° kj
foaYSh wd∞hï mk; n,d;aul ls¯u ksid rcfha
wd∞hu jeä jQ w;r" n≥ kS;s i|yd wjYH ixfYdaOk
is≥ lrñka n≥ moku mq`M,a ls¯u" n≥ wkql+,;dj
by< kexùu iy n≥ m˙md,kh jeä†hqKq ls¯u
i|yd wjYH m%;sixialrK ld,Skj l%shd;aul
ls¯u;a" wd∞hfï is≥jk wvq ùï j<lajd .ekSu
i|yd mshjr y∫kajd °u;a iu`. rcfha wd∞hu
uOHld,Skj o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg
16 l muK uÜgula olajd by< kexfjkq we;ehs
wfmalaIs;h' wfkla w;g" mqkrdjr®;k úhoï
;dr®lSlrKhg w∞< l%shdudr®. iy iqNidOk
jevigyka jvd;a fyd¢ka b,lal.; ls¯ug wjYH
l%shdj,sh M,∞hSj l%shd;aul ls¯u iu`. rch i;=
jdKsc jHjidhkays uQ,H Yla;sh jeä†hqKq ls¯fï
woyiska úfYaIfhkau uyck Wmfhda.s;d fiajd
i|yd ms˙jeh ms<sìUq flfrk ñ, iQ;% y∫kajd
°u u.ska tlS wdh;k i|yd wjYH jHQyd;aul
m%;sixialrK ld,Skj is≥ ls¯u ;=<ska b†˙fha°
rdcH uQ,H u; we;s mSvkh wju ls¯ug yels jkq
we;' fuu mshjr u.ska rcfha úhoï hï ;rulg
wvq jkq we;ehs wfmalaId lrk w;r" 2019 jifr®
w. Nd.fha° iy 2020 ° meje;aùug kshñ;
ue;sjrK iy 2020 yd 2021 jirj, ° rdcH
wxYfha ie,iqï lr we;s jegqma jeäùï rdcH uQ,H
tald.%;d m%h;akhkag wNsfhda.hla jkq we;' ;jo"
rdcH uQ,H tald.%;dj ksis m˙† mj;ajd f.k hEu
i|yd m%d.aOk úhoï m%uqL.; ls¯ug lghq;=
ls¯u fya;=fjka uOHld,Skj wdr®:ßl m%idrKh
ukao.dó úh yelsh' úfYaIfhkau" iSñ; rdcH
uQ,H wjldYh i,ld ne,Sfï° rfÜ há;,
myiqlï wjYH;d imqrd,Su i|yd rdcH fm!oa.,sl
yjq,ald¯;ajh m%jr®Okh ls¯fï wjYH;dj
fuu.ska wjOdrKh flfrhs' fï w;r" Y%S ,xldj
i|yd úfYaIs; Yla;su;a rdcH uQ,H kS;s y∫kajd
°ug mshjr f.k we;s w;r" ta i|yd ±kgu;a
wud;H uKav,fha wkque;sh ,eî we;' fuu
Yla;su;a rdcH uQ,H kS;s 2003 wxl 3 ork rdcH
uQ,H l<ukdlrK ^j.lSï& mkf;a ixfYdaOk
f,iska we;=<;a ls¯u ;=<ska b†˙fha° rdcH uQ,H
úkh jvd;a fyd¢ka ;yjqre flfrkqq we;' fuu
l%shdudr®.j, Wmldrfhka" whjeh ys`.h ±kg
mj;akd uÜgfï isg uOHld,Skj my< yd
;sridr uÜgulg wvq fj;ehs wfmalaId flfr®'
úfYaIfhkau" fuf,i whjeh ys`.h wfmalaIs;
uÜgug <`.d lr .ekSu i|yd m%udKj;a iy
;sridr uÜgul m%d:ñl fYaIfha w;s˙la;hla
iy cx.u .sKqfï w;s˙la;hla mj;ajd f.k
hEu wjYH fõ' rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh
wLKavj mj;ajdf.k hEu;a iu`. uOHld,Sk
Kh l<ukdlrK Wmdhudr®.h yd il%Sh j.lSï
l<ukdlrK fufyhqï M,∞hS f,i fhd∞ .ekSu
;=<ska rdcH Kh uOHld,Skj ;sridr uÜgulg
wvq lr .ekSu iy;sl jkq we;'
y kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh fj; idr®:lj
fhduq ùu i|yd wjYH fldkafoais wdh;ksl.;
ls¯fï ie,lsh hq;= m%.;shla miq.sh jir lsysmh
;=< Y%S ,xld uy nexl=j w;alr f.k we;s w;r"
ñ, ia:dhS;dj iy;sl ls¯u wruqKq lr .ksñka
fuu idr®:l;ajh ;sridrj mj;ajd .ekSu
flfrys b†˙fha ° wjOdkh fhduq jkq we;'
fuu l%shdj,sfhys w;HjYH mshjrla jYfhka"
uy nexl=fjys hymd,kh jeä†hqKq ls¯u· uy
nexl=fõ iajdëk;ajh Yla;su;a ls¯u yd ;sridr
ñ, ia:dhS;dj iy;sl ls¯u i|yd uqo,a m%;sm;a;s
rduqj f,i kuHYS,S WoaOuk b,lalrKh fj;
fhduq ùug myiqlï ie,iSu· iy uQ,H wxYh
iqm¯laIKh Yla;su;a ls¯fï wruq◊ka kj uy
nexl= kS;s mk;la flgqïm;a ls¯u" wfkl=;a
m%Odk mdr®Yajlrejka iu. woyia yqjudre
lr .ksñka Y%S ,xld uy nexl=j úiska wdrïN
lrk ,°' uy nexl= mk;a flgqïm; i|yd
wud;H uKav,fha wkque;sh ,eî we;s w;r th
kq≥fr® ° u mdr®,sfïka;=j fj; b†˙m;a ls¯ug
wfmalaIs;h' kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh
fj; idr®:lj fhduq ùu i|yd rdcH uQ,H
úkh w;HjYH lreKla ùu fya;=fjka iy ukd
uqo,a iy rdcH uQ,H m%;sm;a;s iïnkaëlrKh
fhda‚; ixfYdaOkj, uQ,sl m%uqL;djlaj mej;Su
fya;=fjka rdcH uQ,H tald.%;dj i|yd rcfha
wLKav lemùuo jeo.;a fõ' fuu m%jK;d iu`.
b†˙ ±laulska hq;= uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. ;=<ska
WoaOukh ue†ld,Skj wfmalaIs; ue† ;ks w.hl
uÜgfï mj;ajd .ekSug iy;sl jkq we;'
y uy nexl=j uE; ld,Skj .kq ,enQ uqo,a iy
kshduk l%shdudr®. u.ska fj<|fmd< Kh fmd,S
wkqmd;sl my< hEu yryd fm!oa.,sl wxYfha
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2019 iqúfYaI is≥ùï iy 2020 wfmalaIdjka
1
20
Kh b,aÆu by< hkq we;ehs wfmalaIs; w;r
tu.ska wdr®:ßlhg wjYH jk idkqn, iemhSu
u.ska by< jr®Ok uÜgula lrd fhduq jkq we;'
2018 jir wjidkfha iy 2019 jifr® ° .kq ,enQ
uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. lsysmhlska miqj jqjo
fj<|fmd< Kh fmd,S wkqmd;sl my< hEu ksis
m˙† is≥ fkdùu fya;=fjka uy nexl=jg fhda.H
kshduk l%shdudr®. wkq.ukh ls¯ug is≥ úh' ta
wkqj" uQ,H wxYfhys wruqo,a ms˙jeh wvq ls¯ug
flá ld,hla i|yd ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl
u; Wm˙u iSud y∫kajd fok ,°' Kh m%idrKh
ukao.dó ùu u.ska ms<sìUq jk m˙†" ;ekam;=
fmd,S wkqmd;sl u; Wm˙u iSud mekùfuka miqj
fj<|fmd< Kh fmd,S wkqmd;slj, olakg ,o
ukao.dó m%;spdr fya;=fjka" Kh fmd,S wkqmd;sl
u; Wm˙u iSud mkjñka ue†y;aùula is≥ ls¯ug
uy nexl=jg is≥ úh' Kh fmd,S wkqmd;sl u;
;djld,slj Wm˙u iSud mekùu u.ska wdr®:ßlfha
iuia; fmd,S wkqmd;sl jHqyh úfYaIfhkau Kh
fmd,S wkqmd;sl my< hkq we;ehs wfmalaIs; w;r"
tu.ska Kh i|yd b,aÆu by< f.dia wdr®:ßl
lghq;= m%idrKh jkq we;' tfukau" ±kg
ie,iqï lr we;s ue;sjrK l%shdj,sh wjika
ùfuka miqj foaYmd,k wúksYaÑ;;d l%ufhka my
ùu;a iu`. my< fmd,S wkqmd;sl u.ska jHdmdr
iy jHdmd˙l lghq;= fj; ys;lr jd;djrKhla
we;s flfrkq we;ehs wfmalaId flfr®' ta wkqj
wdr®:ßl lghq;= l%ufhka h:d ;;a;ajhg m;aùu;a
iu`. wvq WoaOuk iy wvq fmd,S wkqmd;sl
m˙irhl ° Khlrejkaf.a Kh mshùfï yelshdj
by< hEu fya;=fjka wl%Sh Kh m%udKfhys my<
hEula wfmalaId l< yelsh' fj<|fmd< fmd,S
wkqmd;slj, tn∫ my< hEula fhda‚; kuHYS,S
WoaOuk b,lallrK rduqj hgf;a wfmalaIs; ;ks
ue† w.hl uÜgfï mj;sk WoaOukh yd wkql+,
jkq we;'
y wdr®:ßlfha jr®Ok m%jK;dj h:d ;;a;ajhg
m;a lr .ekSu i|yd fm!oa.,sl wxYh úiska
fufyhjkq ,nk jr®Okh;a iu`. úplaIKYS,S
yd †.=ld,Sk m%;s,dN we;s lrk jHQyd;aul
m%;sixialrK is≥ ls¯u wjYH fõ' ksIamdok idOl
yd ne∫kq jHQyd;aul .egÆ" m%;sm;a;s l%shd;aul
ls¯fï we;s fkd.e<mSï yd mdr®Yajlrejka w;r
ksis iïnkaëlrKhla fkdue;sùu fukau
jHdmdr lghq;= ls¯fï jd;djrKfha we;s ≥r®j,;d
fya;=fjka wdfhdaclhkaf.a úYajdih my< hEu
rfÜ uE;ld,Sk ukao.dó wdr®:ßl l%shdld˙;ajhg
fya;= ù we;' tneúka" foaYSh yd f.da,Sh wNsfhda.
yuqfõ wdr®:ßlfha Tfrd;a;= °fï yelshdj †hqKq
lrñka rfgys idr®j wdr®:ßl uQ,sldx. jeä†hqKq
ls¯u wruqKq lr.;a" jHQyd;aul m%;sixialrK yd
ukd f,i iïnkaëlrKh jQ m%;sm;a;s b;du;a
wjYH fõ' jr®;udkfha úNj uÜgug jvd
my< uÜgfï jr®Ok udj;l .uka lrkq ,nk
wdr®:ßlh" by< jr®Ok udj;lg m%úIag lrùug
wjYH wdr®:ßlfha wdfhdack m˙irh" M,∞hS;dj"
wmkhk yd wdfhdack jeks wxY by< kexùu
i|yd tjeks m%;sm;a;s m%udohlska f;drj ksis
l,g l%shd;aul ls˙u w;HjYH fõ'