˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... ·...

22
!"# ) %& ( () *" +, - %.) */ 0!12 +!&3 (4# 02 5 & % !"# " % 6 5 789 :; <! 5=/ » . « +!/ @ 7A! B : : % :5 : 6 , ; =C D; ; ; ; : = : ( : +! : : E +-; % ; . % ";( 5 ; "; & G= % &:/ : , ( H;( +!/) I ; % ( I % ; .* J @ B 79 +(KC ; 7G=L5 G=L5 E ( ( "M , 1 . 7 -M % 5 ; 8:N , # : ! ( & &/ !O ! / H P(M ( ) 6 % ; . 5 < ; Q2 ( O( @5 , : 7 G ( 7R 6 7 ; ; +M5 % != J:1 :S, : % 7!E 1=; ! ( ( , ; Q2 ( O( (O 5 T!; ; O ; <! ( 5; % J) 7+!/ ; U 6 7:E :" % ( 9; E ; G 7 ; U/ V +! / 5 ; J: & % !"# " % 7 .NL ; ! :-O 6 (6 : : ! :E PC % = != ( ) ; WNL ( % !V . X( + ! : ! "# $ % & ( )"*+ * )"*+ "*,- .*/ 0 % "1 . %"3 41 0(56 %, [email protected] ) 4" 8"9 % ( , ;3 %141 [email protected] 06 ) , [email protected] : 4 / 9 / 94 : 1 / 12 / 95

Upload: others

Post on 10-Aug-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

ديدگاه

هاي تصويري اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

)رمان گرافيكي(پسامدرن

∗∗∗حميدرضا شعيري ∗∗مجتبي اللهياري∗آگاه مسعود مجاوري

تهران دانشگاه تربيت مدرس واحد تهران مركز ايران، دانشگاه آزاد اسالمي

چكيده بـا مطرح،لفؤرگرميتصوسهازيستيپسامدرنيكيگراف رمانسه حاضر پژوهش در

كـه اسـتييهـا نشـانه افتني هدف،؛شدهليتحل»اكو امبرتو«ي شناسانه نشانه مدل

يفـرديهـا دگاهيـدو هـانشيـبانيبيبرايابزار عنوانبههاآنازلفؤرگرميتصو

گرفتـه شـكليفرهنگيفكر بستربه است وابستهكهييها نشانه. برديم بهرهشيخو

يها نقش اكوريتعببهكهييمحتواصورويانيب صورانيم جادشدهيا روابطوآن در

وتيروا خوانشدرريسخنگ نقش سخنگو،بر عالوه نقطه،نيادر دارد؛ ناميا نشانه

ـ ناپاآن طـرحبا اكوكه استيمفهوميا نشانه،نقش. داردتياهمآنريتفس يداري

جهينتدرو متفاوتطيشرا تحتديجديا نشانهيها نقشيريگ شكل امكانو نشانه

لف،ؤرگرميتصـوايآ است؛ وجودو حضور بابدرالؤس.كردانيبرا نشانهييايزا

كـه آنچـه تمـامتا كنديم استفادهانيبيبرا،يا نشانهيها نقشاز اثر،يراو گانهي

توجهبا ابد؟ي دست جاودانهيوجودو حضوربهآنيورادرو انديبنما خواهد،يم

ويهسـت خـود،از دركبالفؤم رگرانيتصو شده، انجاميهايبررسو اكو مدل به

نـامبهيا رسانهدر شانيفرديها دگاهيديگذار اشتراكبا،يگريدبا خودي رابطه

ـ زاواز جهـاندنيدبهرا مخاطبان،يستيپسامدرنيكيگراف رمان شيخـوديـديهي

.گذارنديوام مخاطببهرايريگهجينتوندكنيم دعوت

نقـش، محتـوا صـورت،انيـب صـورتي،فيلأتيرگريتصو،سميپسامدرن:يديكل هايهواژ

.تيهوي،ا نشانه

)ي مسئول نويسنده( [email protected]دكتري فلسفه هنر، دانشجوي∗ [email protected] هنرهاي تجسمياستاديار ∗∗و ادبيات فرانسه ∗∗∗ [email protected] استاد زبان

1/12/95: تاريخ پذيرش مقاله4/9/94: تاريخ دريافت مقاله

Page 2: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 154

مقدمه.1

يرسـازيتصويكـاربرد هنـرازيا شـاخهويداريدانيبازيا گونهيفيلأتيرسازيتصو چهـاردر،هنرمنـدانو فالسـفه شـمندان،يانديكردهـايروقيـ تلفوبيتركباكه استي دورهدريزندگ حاصلكهييهاشهياندوهادهيان،يهمچنو گذشته قرنيانيپاي دهه

كتابي رسانهو قالبدررايگرتيرواويداريدانيبازعيبدييهاوهيش است، معاصريهـا رمـان قالـبدررايداريدانيبي گونهايوهيشنيااز نمونهنيبهتر؛كنديم عرضه

قيـ تلفو تعامل حاصل،يكل طوربه،يفيلأتيرسازيتصو.دكر مشاهده توانيم1يكيگرافويفلسـف،يفكـريكردهـايرواز برگرفتـه كـهيقيتلفو تعامل محتوا؛و فرمدر است

نيهمچنـوريتصاوو واژگانانيميمرزها شكستن درهم است؛ پسامدرني دورهيهنر. دسـتنيـاازيمـواردو رگريتصووتيروار،يتصوو مخاطب رگر،يتصوو سندهينو مختلـفيهـا گونـهدر چـه شود، داده نشان كودكان مصور كتبدرچه سم،يپسامدرن«

ياجتمـاع رفتـارو ادراكدرقيـعميدگرگـون نشانگر ساالن، بزرگيبرايادباييهنر مشـخص،يپارامترهـا بـا ثبـات بـاتيواقعي ارائهوريتفسيبرا تالشيجابه. است

ييكـاراكهييايدن دهند،يم بازتابرا كننده سردرگمودهيچيپييايدن پسامدرن هنرمندانو نقاشـان.يشـوتيك دونو ثبـاتيبـيمرزهـا بـا،كنـد مخدوش مـيرا خود هدفو

آثـار مانند، باتالقيسردرگمنيا گشودن ازهميبرا وجو جستدر پسامدرن سندگانينويزيـآم طعنـهو بودنيچندوجه ابودن،يگو بودن،يخطرِيغ اقتباس،،يگوشيبازازرا خود

و هـانشيـبنيـا بهتر دركيبرا آن،ازتر مهم اما«؛)36: 2،1994زايل-كالين(» كننديم پر دهنـد،يمـ ارائـهراديـجديبصر جهانكي هنرمندان جوان، مخاطبانبهآن بهتر انتقال

بهتـرانيـبدر پسامدرن رگرانيتصو.)117: 3،2008لدستونگُ(»دنيديبراديجديراه بـاهمرا هـاآنو برده بهرهيكيتكنو ابزار دگاه،يدهراز گران،يدبه انتقالشانوهانشيب

ـ اولودر شانيفردتيروااي دگاهيدانيبهاآنيبرا،كننديمقيتلفوبيترك . اسـتتيانيـبدر لـفؤم رگرانيتصـويتگـرايفرد كـرديرو حاصـليفيلأتـيريتصـويها كتاب

سـندهينوايـ سفارش حذفبا گفت توانيم. است رامونيپ جهانبه توجهو موضوعاتلفؤرگرميتصـوتيفرديگذار اشتراكبهيبرا شوديم فراهميمحفل كتابي رسانه دري هسـت««او؛»بودن جهاندر«،درواقعويفرداتيرواو تفكرات ها، دگاهيدشينمايبرا

1. Graphic Novels 2. Nikola-Lisa 3. Goldstone

Page 3: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

155 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

كـهيائياشـ بـاميها رابطهوميها طرحيلهيوسهبمن شدن ساختهيمعنهب من،»هانِج در مستلزم دهم،يم گسترشورميگيم كارهب ابزار همچونراهاآن دنشانيبخش تحققيبرادر. هسـتند جهـاندر،يمعننيمهبهزينهاآنكهيگرانيد است،»من گرانِيدباي هست«يبـرايالهئمسنهو است صرف تصادفنهكه استيزيچ گرانيد وجود دوباره، نجايا

] ...[ اسـت،آن بـر دالو مـنيهسـتي سـازندهو شـهياند ضـرورتكي بلكه شه،ياندو اسـت مشـتركيوجـود انسـان، وجـود اسـت؛ بـودن مشترك موجود،يهستتيماه

: 1391 بالكهـام،(» اسـت سـازندهونياديبنيامر ما،ي روزانه تجربهياجتماعيوابستگو مخاطـب وجـودو حضوربهلفؤرگرميتصو وجودو حضور اساس،نيهمبر.)139 وجودو است الزم فرددوز،يچكي گفتنيبرا« است؛ وابسته اثرازاو افتيدرو درك

مهـم قـدر همانريسخنگ گر،يديانيببه؛ندهيگوكه دارد ضرورت اندازه همان شنونده،ويفرهنگـ،يفكـر بستردر آثارنيا ازآنجاكه).116: 1387 چمبرز،(»سخنگوكه است

ـ رواازياديـز بخـش انـد، گرفته شكل پسامدرني دورهيهنر يبصـريوهيشـ بـهتيو،1وتـاريل دگاهيـد اسـاس بـر لـش اسـكاتكه گونه همان،شوديمييبازنما فيلسـوف بـه پسـامدرن،يفرهنگ صور است؛ معتقد،ي دوم قرن بيستمي نيمه پرداز برجسته نظريه

)2(»يگفتمـان« روش بـهيداللتگـر مـدرني دورهدر كند؛يميداللتگر متفاوتياوهيش

كه معنانيابه است؛»يبازنمود«يستيپسامدرن داللتكهيصورتدر گرفت،يم صورت مبنـا،نيـا بـر.»يواژگـان« نـه،اسـت»يبصر«تيحساسيستيپسامدرنيشناس نشانه در گفتمـان،گريديانيببهايو گرفته قرار»ليوأت«يباشناسيز برابردر»احساس«يباشناسيز

يريـگ پرسشبهو مدرنيهاتيروا كالنينفبا،يطرفاز.رديگيم قرارريتصو برابر در بـه توجـهويمحلـيهاتيروابه توجهويآزاد خرد،ت،يهو قت،يحق ماننديميمفاه

ـ روا خُـرده،وتـاريل:همچونياشخاصيسو از)3(اجماعيجابه عدالت ي اجـازه هـاتي مـدرنيداللتگـرايـ گفتمـانيهيپابركهييهاتيرواخُرده كند؛يمدايپ بروزو حضور

چند« ندارد؛ كامل طوربهراشينماايانيبتيقابل اصـلدر مـدرن شـعور،يخوانشنيربـريتصاوبررا كلمات،كهيدرحال؛استياستدالل بـررا معنـا،يمفهـومي، مفهوم را بـر

در مقابـل، شـعور. دهـديمحيترجمنرِيغبررامنوتيعقالنرِيغبررا عقل،ييمعنايب بـررا احسـاس مفهوم،بررا شكل،يادببررايبصريآگاهو استيريمدرن تصواپس

شـاهنده،(»دهـديمـحيتـرجآنميمسـتقرِيغبرراميمستقو واسطهيبيها روشو معنا

1. Lyotard

Page 4: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 156

ا.)45: 1386 يبصرتيحساسيهيپابركهميا مواجهييهاتيرواخُردهباها كتابنيدرويسازماندهيستيپسامدرن بهـره2نينمـادو1يليشـمايها نشانهازيا مجموعهازشده

ـ ارا بهتـرراشيخـو خالق نظر موردتيروااي موضوعتا برديم ـ ازا.دكنـهئ در،يروني شـدههئارايستيپسامدرنيكيگرافيها رمانيهايژگيوويريگ شكلازيحيادامه، توض

لسـوفيفو شـناس نشانه،3اكو امبرتو منظرازيا نشانهيها نقش موضوعبهآنازپسويا نشـانهيهـا نقـشيبررسـوليتحلبا سپس.شد خواهد پرداختهييايتالياي برجسته

يواكـاو بـه،يستيپسامدرنيفيلأتيريتصو كتابسهدرلفؤم رگرانيتصويفردتيهو،5تـن شان از4سرخ درخت كتابكرد؛ميخواه توجه آثارنيادرلفؤم گاهيجاو نقش

.9زنريوديويد از8خوك بچه سهو7براونيآنتون از6پردازلايخيليو

يستيپسامدرنيكيگرافيها رمان.1-1

دمانيچينوع قالبنيا. است شده منتشر آثاريبرا خاصيقالب،يكيگراف رمان عبارتيژانرهـا. شود شاملراييمحتواهر توانديمكه است صحنهي دهنده شكل عناصريكل

كيـيكـيگراف رمـان خـوديولـ؛شوند ارائهيكيگراف رمان قالبدر تواننديم مختلف،يكـيعنوان رمـان گرافبه،اثركيتيهو. ژانركينه است، رسانهكياي) فرمت( قالب

مفچيه نميدينوع اطالعات را قالـبو فرم فقط،مختصرو دهديدر مورد محتوا به مااي باشد نوجوانان مناسبياليخيفانتزكي توانديميكيرمان گرافكي. دهديمحيتوض

هـاي بايد مؤلفهيكيگراف رمانكي،موارد تمامدر. ساالن بزرگ مناسب عاشقانهيداستان:را داشته باشدريزدردو هـر قرارگـرفتنو نوشـتهوريتصـونيبـ مـداوم ارجاعا،يپوو پرشورتيروا-

. مخاطبيادبي محدوده

1. Iconic 2. Symbolic 3. Umberto Eco 4. The Red Tree 5. Shaun Tan 6. Willy the Dreamer 7. Anthony Browne 8. The Three Pigs 9. David Wiesner

Page 5: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

157 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

نيـا. افتـديم اتفاقريتصوشينمااز خارج جنبشو حركت:ارائهي نحوهايستابودن-حركـت اسـت، تفـاوتشينمـابه وابستهيا رسانهكهلميفبا،مشخص طوربه،يژگيو

. داردو هـاتيشخص گذارترشدناثراي طرحيشرويپباتيروانيحدرافتادن تغييرات اتفاق-.)19و18: 1،2005تيسملداگُ:نك( متن اثر جهاندر زمان گذرقيطرازاي

نيـا خالقـان اند؛قيتلفو تعامل حاصليفيلأتيريتصو آثار شد، اشارهكه گونه همانو همچنـيفلسـفيفكـريكردهـايروقيتلفبا آثار يـي روا محمـلدو تعامـل،نيدوران

ارائـه بهتـر هرچـهرا نظرشـان مـوردميمفاهوهانشيبتاندتالشدر،ريتصاوو واژگانوكيكم مراحلمن«.نديجويم بهرهياوهيشوكيتكن كرد،يروهراز،يرونيازا كنند؛.نميبينمهاآننيبياديز تفاوترايز؛كنميم استفادهگريكدييجابهرايكيگراف رمان

يرويمتـواليتابلوهـا ماننـدراريتصـاوايو كلماتازيبيترتكي دو،هر مراحلنيا رمان كتاب قالب اساس،نيهمبر.)4: 2011 تن،(»دهنديمحيتوضيچاپي صفحهكي

،آني نمونـه تنهـا نـه است،يفيلأتيريتصو آثاربراي نمايشها نمونهنيبهترازيكيگرافلفؤرگرميتصـو نظـر موردميمفاه انتقالوانيب امكاناشيفرميهاتيقابليهيپابر كه هـاآن سـتند،ين گـر داللـت فقطريتصاو،يكيگرافيهاتيروادر«. است نموده فراهم را2يورسـاچ روكـو.دارد وجـود مـا خـوانش قلـبدر شنهادهايپنياو دهند،يم شنهاديپ

وارد مـا،يكيگرافيهاتيروا خواندن هنگامدرʼ: كنديم تكرار را3نيگرنيماكس سخنيلهيوسـ بـهكهييايدن؛)7: 2011و4،2010ديرِ(»ʻميشويملفؤمي شدهييبازنمايايدن

.است وابستهيمختلفيها لفهؤمبهآن دركو شدهيسازماندهها نشانه

)اكو دگاهيدازيا نشانهيها نقش(نشانه.2

يبـرايمختلفـيها رمزاز مردم است معتقد،ييايتالياي برجسته شناس نشانه،اكو مبرتواُوا.ديـآيمـ وجودبهاميپهرازيمتعدديرهايتفس،يرونيازا؛كننديم استفادهاميپ فهم

كننـدگان افـتيدرواميـپ كننـدگانهيتهانيمقيعم اختالفو شكافازيناشرا امرنيايا نشـانهيهـا نظـامي مطالعـه دانـشرايشناس نشانه،يكلفيتعركيدر اكو. دانديم

1. Goldsmith 2. Rocco Versaci 3. Maxine Greene 4. Reid

Page 6: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 158

هسـتند،يا نشـانه نظـام،ينـوع بـه،يفرهنگ مظاهر تمام نكهيا فرضباو كردهفيتعر: 2005 اكو،:نك( دارد سروكاريانسان فرهنگكلباكه دانديميا را حوزهيشناس نشانه173(.

دراو كـه اسـتنيـا بخشـد،يمـ خـاصييبوو رنگ اكويهينظربهكهيزيچ اما رمزگـان،يوقتـ« كنـد؛يمـ صـحبت»ها نشانه نقش«از بلكه،ها نشانهازنهيشناس نشانه

انيـببهياول دهد،يمصيتخص شده داده انتقال نظام عناصربهرا دهنده انتقال نظام عناصر هـم بـهبيترتنيابهكهيعناصردوهرو شوديم بدلياوليمحتوابهيدومويدوم

.هسـتنديونـديپنيچن)ينقشگرها گفت بتوانديشااي(ينقش عوامل اند، خورده ونديپ

و آن چه هست فقطيا نشانه،درواقعمييبگو است بهتر] ...[ يا نشانه نقشوجود ندارد

بحـثينظريهيپا عنوانبه را1لمزلفييهينظراكو،.)40و39: 1387،يسجود(»استانيـب صورتكه ابدييم تحققيزمانيا نشانه نقش است معتقدو كنديمارياختشيخو

ابنـد؛ي دسـتهيسـودوي بستههمي رابطهينوعبههمبا) نقشگردو( محتوا صورتويا نشـانه نظـامكيكه است شكليبو وستهيپيا توده ان،يبي ماده مدل،نيا اساسبر«

ديـ تولبه سپسو بخشديم صورتآنبه افتهيساختارو معتبر عناصر مجزاكردنبانيمع كـه است تجربه دانيم مثابهبه عالم همان محتوا،ي ماده پردازد؛يم جوهر قالبدرها آن

و بخشـديمـ صـورتآنبه افتهيساختارو معتبر عناصر مجزاكردنبانيمع فرهنگكيي رابطـه بـهاو.)20: 1389 اكـو،(»دپـردازيمـ جـوهر شـكل بـههاآن انتقالبه،سپس

دونيبـايـ نقشـگردونيبـ آن،تيـ ماهاز نظـر صرف قرارداد،كي اساسبر جادشدهياكـه تمـام كنديمديكأتو نهديم ناميا نشانه نقش محتوا، صورتوانيب صورت عنصريا نشـانه نقش«. است گرفته شكليا نشانهيها نقشاز بلكه ها، نه از نشانهيشناس نشانهيا نشـانهيها نقشيريگ شكل امكانو نشانهيداريناپاآن طرحبا اكوكه استيمفهوم

يا نشـانه نقش است؛ كردهانيبرا نشانهييايزا،جهينتدرو متفاوتطيشرا تحتديجد بـههيدوسـويهمبسـتگينـوع) محتـواايـانيب( نقشگردونيبكه ابدييم تحققيزمان

قـرارهيدوسويهمبستگي رابطهدرگريدينقشگربا توانديم نقشگر هماند؛يايب وجودـ آفريا تازهيا نشانه نقش،بيترتنيابهورديگ ي جـهينت هـا نشـانهن،يبنـابرا. شـوددهي

شـونديم موجبرا عناصر داريناپاويموقت ونديپكه هستنديرمزگرداننيقوان مشروطدر،خصـوصهبـي شـدهيرمزگردانطيشرا تحت،است ممكن عناصرنياازكيهرو

1. Hjelmslev

Page 7: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

159 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

: 1387،يسـجود(»رديـبگ شـكل تـازهيا نشانه،جهينتدرو كنند شركتگريديونديپ متفاوت،يكردهايرووطيشرا تحت توانيميبصر گفتمانكيدر اساس،نيابر.)41 محتـوا عناصـر بـهديـبا اما؛داشتيمختلفايديجديها خوانش،يا نشانهيها نقش ازاز. كـرد توجـه شـده، پرداختـهو سـاختهنيمعيفرهنگيلهيوسبهكه) محتواصورت(

و هستندياجتماعويخيتاريهاشهيريدارار،يتفسو معنا«كه است معتقد اكو،يطرف كـرديرونيا.)1394،يزدينيحس(»ابندييمرييتغ ارتباط رونددر كاربردشانانيجر در

ميراستادر اكو، و تعـامالتوييگراينسب همچون،دورانبر حاكميها لفهؤباور او به مـورد زمـانو كـاربرد اساسبركهيتوافقات است؛،ها نشانه دركدريكاربرد توافقات

.سازنديم معنا گرانيدبا ارتباطدرو نظر

پژوهشيو پيشينه روش.3ت ليفي، ابداعي است از سوي نگارنده كه اولين بار به طـورأدرواقع اصطالح تصويرگري

تأ«اي با عنوان مقالهمكتوب در و تصويرسازي كتـاب مصـور تصويرگري بـه قلـم» ليفي. شـد منتشـر 1393در سـال نقد كتاب كـودكيي فصلنامه ين شمارهنخست نگارنده، در

ي هاي تصويري پسامدرن؛ صـحنه كتاب«با عنوان نارنجي اي در فصلنامه آن مقالهپس ازو هويت بروز نشانه آنهبـه چـاپ رسـيد 1395در سـال» يابي هاي لذت، تجربه كـه در

هاي كودكان موضـوعي اما بررسي كتاب شده است؛لف بررسيؤاثري از يك تصويرگرمو از ميـان پژوهشـگران متخصـص در اسـت بـوده توجه در كانونهاست است كه سال

ميي كتاب حوزه د كـه بـا انتشـار كـر اشاره) 1998(1توان به پري نودلمن هاي تصويريوي تصاوير واژگاني دربارهكتاب و تصـوير پرداخـت به طور خـاص بـه روابـط مـتن

و تصوير«اصطالح آر. را ابداع نمـود» ضرباهنگ متن در) 1338(2سـايپ. الرنـس هـمتئـوري: كننـد هـاي تصـويري چگونـه كـار مـي كتـاب«اي با عنوان مقالهدر همين سال

و تصوير نشانه 4ديويـد لـوئيس. به اين موضوع پرداخـت»3شناسيك براي روابط نوشتار

بـه5تجسـم مـتن: هاي تصويري معاصـر خواندن كتاببا انتشار كتابي با عنوان)2001(

1. Perry Nodelman 2. Lawrence R. Sipe 3. How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships 4. David Lewis 5. Reading Contemporary Picturebooks: Picturing Text

Page 8: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 160

و روابط ميان كتاببررسي و. پرداخـت هـا نشـانه هاي تصويري مدرن ماريـا نيكواليـواهـاي تصـويري چگونـه كـار كتـاب هم با چاپ كتابي با عنوان) 2006(1كارول اسكات

و تصـوير، كتـابي رابطـه توضيحاتي دربـاره، با2كنند مي راي نوشـتار هـاي تصـويريمي عنوان يك رسانه به و فرهنگ معرفي هـاي نمونـه عـالوه بـر. كننـدي مجزا در ادبيات

بـه كوشـش3هاي تصويري پسـامدرن كتاببا عنوان كتابي 2008در سال گفته نيز، پيشي ايـن نـوع اي از پژوهشگران درباره كه در آن مجموعهبه چاپ رسيد سايپ.الرنس آر

مي از كتاب دكراشاره4توان به مارتين سالزبري ها نظرياتي را ارائه دادند كه از آن جمله.را به كار برده است authorstratorها اصطالح خالقان اين نوع از كتابي كه درباره

يهـا لفـهؤمبا درنظرداشـتنلفؤرگرميتصوسهازيكيگراف رمانهس،)1(پژوهشنيا درــتيپسامدرن ــزيس ــدهنشيگ ــت ش ــابع. اس ــارش من ــه نگ ــه روشيا كتابخان و ب ــت اس

وجـهليدلبه،يطرفاز است؛ شده پرداخته موضوعيبررسوليتحلبهيليتحليفيتوصنيتر مهمازيرخوانيتصوو است استوار مشاهدهبرهاليتحلنيا،يريتصو آثاريداريد

اكـوي شناسـانه نشـانه مـدل اسـاسبرليتحل. استريتفسويبررسل،يتحليها بخش)لفؤرگرميتصـو(نشانهديتوليفرهنگيفكرياكو به بسترهارايز؛است گرفته صورت

ـ ناپا،يا نشانهيها نقشيهينظريهئارابا،ييسوازو استئلقا نشـانهييايـزاويدارييراسـتا مـدل هـمنيـا؛)نيمخـاطب خوانش( است كرده مطرحرا متفاوتطيشرا تحت بـاكه سازديم رهنمونيزيچبه توجهدرراما،يفيلأتيريتصو اثريستيپسامدرنوجوه

و تفكـر بـه امـور خود، خالقيفرديكردهايرو شـمول جهـانيمخاطب را در توجـهم .كنديدعوت

آثاريبررس.4

يسـتيپسامدرنيهـا لفـهؤمو اكوي شناسانه نشانه مدلبه توجهبا،نوشتارنياي ادامه دريفـرديكردهـايروونشيـبانيـبدر هـا نشـانهيبررسوليتحلبه كتاب،ي رسانه در

بـه لزومـاًنيـا؛پرداخـتميخـواه مذكوريفيلأتيريتصو اثرسهدرلفؤم رگرانيتصو

1 . Maria Nikolajeva, Carole Scott 2. How Picturebooks Work 3. Postmodern picturebooks 4. martin Salisbury

Page 9: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

161 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

؛سـتينيبررسـ مـورديهـا كتـابدر ذكرشـده مواردي همه جزءبه جزءيبررسيمعنا.است مكررات تكرارو خارج نوشتارنياي حوصلهازيكارنيچن چراكه

يفيلأتيريتصويها كتابدرييگراتيفرد.4-1

كتـاب قالـباز ذكرشـده، كتابسهدر براونيآنتونو زنريوديويد تن، شانيريگ بهرهسهنيايگراتيفرد كرديروازيحاكش،يخويشخصيدهياانيبيبرايفيلأتيريتصو

رايآدمـ كـه»بودن جهاندر«نيا« است؛شيخو»بودن جهاندر«انيبيبراتيشخص جـز«كيـ بـارشيناپـذييجـداي رابطهدر خود،كييهستاز است عبارت سازد،يم

وانهادهرا خود ضرورتبهو هموارهآندركهگريديها شخصو زهايچ جهان،»خود؛اسـتشهياند ضرورت بلكه،ستين صرفيحدوث امركي وجود،يوهيشنيا. ابدييم

نـهو اسـت مـن وجـودي سـازنده،ابميـيمراآنمنكه گونهآن جهانكهيمعننيا بهگريكـدياز هـانيـا جـداكردن. اسـت گرفتهيجاآندرمن وجودكه صرفيگاهيجا

يهـايجوئيپ ها،دنييپا ها،يدلبستگ كارها، جهان،درمنيهايمشغولدل.ستين ممكنآنايـنيـاايو كارآناينياازرا خودم توانميممن: اندمن وجوديوهيش نشانگر من

،جهـان. سـازم رهـايمشغولدل هرگونهازرا خودم توانمينم هرگز اما؛كنم رهادنييپا واسـطهيبـيا گونـهبهكهيائياش جهاننهو استمنيهايمشغولدل جهان،واسطهيب

هـا،يمشـغولدل هـا، دغدغـه ها،دهياندا تالشدرهاآن.)136: 1391 بالكهام،(»حاضرندشيخوديديهيزاوو دگاهيدبايريتصوتيروا قالبدرراييها موضوعوهايدلبستگ

:همچـونيمسـائلاز فـارغ كننـد،يمـيسازمانده خودراآن تمامكهيتيروا؛ندكنهئاراانيـبدر اسـتيابـزاريسـتيپسامدرنيهـا لفـهؤمازيبـردار بهـره سنده؛ينوو سفارش

ـ رواميعظـ بخشيراو آثارنيادر اساس،نيهمبر. است انتخابكيو تشانيفرد اتي.اند شدهزيمتما خود خالقانيفرديامضاباكهيريتصاو؛رنديتصاو

نظـامكيـ كـه اسـت شكليبو وستهيپيا توده ان،يبي ماده،گفته اكوكه گونه هماننيـادر.بخشديم صورتآنبه افتهيساختارو معتبر عناصر مجزاكردنبانيمعيا نشانهزيمتمـا گـرانيدازرااو كـهاشيفـرديامضـاايلفؤرگرميتصويانيبيهاوهيش نقطه،

اثـردنيـد بـهرا ننـدهيب كـهيزيـچ بخشـد،يم اعتبارو صورت،انيبي مادهبه ساخته، هنگـامدرتا كنديم كمك مخاطببه نگاه،نيا.اوستي ساخته چراكه كند؛يمترغيب

ـ روا محور حول،ينوعبهودونش دورياصل موضوعازت،يروا خوانش و حركـتتي

Page 10: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 162

ويســردرگمازرا مــا لف،ؤرگرميتصــو حضــور،واقــعدر. كنــدريتفســو دركرا آن فوكـو. رهانـديم رد،يبپذ صورتتيرواكياز است ممكنكهينامحدوديها خوانش

راها داللت خطرناكويسرطانريتكث محدودكردن امكانلفؤم«:است معتقد بارهنيدرا هـا سـخن مورددر بلكه ها، ثروتوها منبع مورددر تنهانهآندركه دهديميجهان در] ...[.معناهاسـتريـ تكثدرييجو صرفه اصللفؤم. شوديمييجو صرفهزينها داللتو حـذفوميكنـيمـ محـدودآن بـا]را مـتن[ما فرهنگ،دركه استيكاركردياصل اوبيـ ترك آزاد،يدستكارو گردش راهسدآنبا نكهيا خالصهم؛يكنيم انتخابوميكنيم.)212: 1392 فوكو،(»ميشويماليخ آزادي دوبارهبيتركو آزاديهيتجزو

خلـقِيبـرا اما؛دهنديم شنهاديپرا مختلفديديايزواو موضوعاتهاآنينوع به مخاطـبايـ نندهيبو ستندين انحصارطلبيريتصوتيرواي خاتمهو اوج انه،يم شروع،

بـرريتصاوراتيرواياصل بار ازآنجاكهو كننديمييسرا داستاندر شركتبه دعوت رايسـاختار بـهاتيروانيادريتگريروايخطو متعارفيزمان ساختار كشند،يم دوشيرخوانيتصـوايـريتصـويرو بـر تمركـزو مكثيمعنابهنيا كند؛يمرييتغ مند مكانتيـهو نجـا،يادر. است گرفته شكليستيپسامدرنيريتصو داللتيراستادركه است

دايـپتيـ اهم دهـد،يم قرار مخاطبراآن اثر خالقكهيكس عنوانبه،خوانندهاي نندهيبكه محتوا صورتوانيب صورتانيم جادشدهيا روابط خوانش گر،يدييمعنابه كند؛يم

يبسـتگنامخاطباي مخاطب وجودبه كند،يميسازماندهرايا نشانه مختلفيها نقشيداريـديهـا داده بـا نندهيبكهرديگيم شكلريتصاونيادريزمانيا نشانه نقش دارد؛ خـوانشيبـرايميتصـم اوسـت،يگـراتيفرد كرديرواز برگرفتهكهلفؤرگرميتصو

هـا نشانهنينابيب معنادار سكوتديبا مخاطبليتخو فهم«،گريديانيببه؛رديبگتيروا،پـردازاليـخيلـيو كتابدر مثال، عنوانبه؛)59: 1393،يدرانتفليپ(»كنديبازساز را)يلـيو( شامپانزه بچهتيشخص همراهبه براوناتيجزئازپر پرداختويطراحيوهيش

ـ روا اعظـم بخـشدراورايـز،)براونيآنتون(لفؤم رگريتصوبه استيارجاع ايـاتييامضـا،ينـوع بـهو كنديم استفادهليگورو مونيم شامپانزه، بچهازشيخويها كتاب

ـ رواهاتيشخصو عناصرنيا،يطرفاز؛ديآيم حساببهاويفرد يسـازماندهراياتي شـده نوشـته كتاباز سومميفردر است؛ مخاطبيسردرگمو خروج مانعكه اند كردهريتصـو: نـك(»نماستيس مشهوري ستارهكي كنديماليخها وقتيبعضيليو« است

ي سـتارهايـتيشخص چندونيچند گاهيجادررايليو متن،نيابه مربوطريتصو.)1

Page 11: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

163 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

ازكيـ كـداميلـيويراستبهد،يگويم خودبا مخاطب. دهديمشينما نما،يس مشهور. ...و هـا؟ كوتولهاييئنامر مرد تارزان؟اينزيپاپيمر؟يچارلاي كونگنگيك هاست؟ آن

يداراكيـ هـر كـه مختلـفيهـاتيشخصـ قالبدريليوشينمابالفؤم رگريتصورااليسـو متضـاد،يچنـدوجهيتيهـو هستند،يفرد منحصربهيهايژگيووهاتيقابل.استدهيبرگزشيخوتيرواتيشخصيبرا

در امـا روند؛ كاربه حاالتاي زهايچبه ارجاعيبرا تواننديميعيطب طوربههاانيب«يلهيوسـ بـهكه محتوا عناصربهيعني گردنديبرميفرهنگيواحدهابه نخستي وهله

بـراونكهييهاتيشخص.)20: 1389 اكو،(»اند شده پرداختهو ساختهنيمع فرهنگكيـ نمايمـيزنـدگآندريوكه استيفرهنگبه وابستهدهيبرگزيليويبرا ممكـنودي

پوشش نوع چند صرفاً گر،يديا نقطهدريمخاطباي شخصيبراهاتيشخصنيا استبـراون.يينمايسـ مشـهوريها ستارهنه شده ظاهرآندريليوكه باشد مختلف شغلاي

و بر ـ ورزديـكأتيليويبرايستيپسامدرنيتيهوبيننده را آزاد گذاشته كـهيتيهـو ده؛ي تنهـا؛اسـت مختلفيهاتيموقعو زماندرفيتعرورييتغر،يتكث قابلوستين مطلق هـريهـاتيـ قابلو هـايژگيوبه توجهباكه دارد قرار نندهيبيروِشيپ شنهاديپنيچند

جـانور انتخـاب،يطرفـاز. اسـت كردنـي انتخـابو شـدنيفيتعريينمايستيشخص روابطويا نشانه نقشينوع او،ازيانسانيرفتارها سرزدنوياصلتيشخص عنوان به

جـاديا بـر عـالوه كـه كنـديمـيسازمانده انسان گاهيجاو نقشازرايا تازهي همبسته نشـانهييايـزاو مختلفريتفاسوها برداشت جاديابه منجر مخاطب،دريپندار همذات

.شد خواهد متفاوتيهاتيموقع در

متضادو مختلفيهاتيموقعدرهاتيشخصشينما.4-2

ونيچنددرهاتيشخصيهئارا،يفيلأتيريتصو اثرسهنيا مشترك وجوهازگريديكيويانيـب صـورنيـا. اسـت متضـاد بعضـاًو مختلفريتصاودر حالت،ايتيموقع چند

شينمـا بـهرايسـتيپسامدرن تحـولورييتغ حالدرتيهو،ييروايوهيشاي،ييمحتوا قابـل كـه سـازديمـ داريـپدرايمتناقضو متضاد مختلف،يا نشانهيها نقشو گذاشته درخـتدر شده؛يسازمانده اثر خوددركه استيروابطازياريبسدرريتفسو ارجاعازيادهيـچيپو مختلفيهاتيموقعدر سرخ، برگو) دخترك(ياصلتيشخص،سرخ جهـتنيـااز ست؛ين ناآشنا مخاطبيبرا،يحس لحاظازكه شونديم مشاهدهيزندگ

Page 12: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 164

بـا مشـابهياحساسـاتواتيتجربو گرفته قراريلحظاتنيچندر خود) مخاطب(او كه. اتنـديتجربنيـايواكـاووانيـب،يگذار اشتراكبه حالدرهمبا اكنونو دارد دخترك

بـا لحظـه، هـر ننـدهيبو كنندينم دنبالرا متعارفويمنطقيريسخط ها،تيموقعنيايسـازماندهرايا نشـانهيهـا نقـش تن، شانييمحتواويانيب صور. است مواجه تضاد

ده،يـدميفـرهردر موجوديداريد عناصرو خودشريتصوبا رابطهدرديباكه كنديم پرداختـه،و سـاختهراآنكهيفرهنگبه ابتدادريانيبهركه چرا؛شود دركو خواندهدر؛است وابسته ي صـحنهدر دختـرك،سـرخ درخت كتاباز سيزدهريتصو براي مثال

:ميمـواجهياصـلتيشخصاز بازنمودسهباميفرنيادر؛)2ريتصو:نك( ستادهيا تئاتر. تـابلويرواواز شـدهينقاشـريتصـوو دسـتشدر دختـرك عروسـك دخترك، خود

ديـباكهيدانينم درستها وقتيبعض«:از است عبارتريتصونيابه مربوطي جمله اسـتيا استعاره جمله،نياباآن ارتباطو تئاتري صحنهدر دختر حضور».يكن كار چه

درواقع كند؛يميباز جهاننيادراوكهيمختلفيها نقشويهستدر انسان گاهيجا ازـ نمايمـدنيـد گونـهنيابه دعوتراماو)4(نگرديميهستنيابه رونيبازتن شان .دي

ر و صورت محتوا در ايـن فـريم، مـا دراروابط ايجادشده براساس عناصر صورت بيانو خـوديچنـدگانگ بـه بـاور كنـد؛يمـياريـيستيپسامدرن باورنيا بهترچههر درك

عناصـربهرا نندهيبو شده داريپديبصراتيفيكو اندازهباكهيتضاد متضاد،يخودهاو عناصــر حضـور مسـائل،نيـا بـر عـالوه. دهــديمـ ارجـاعيمختلفـيهـايژگـيوو

يتيهـو هـاآن بـه انـد، گرفتـه شـكل عناصـرگريدقيتلفوبيتركازكهييهاتيشخصو شـدنيريتفس)شينمـاي صـحنه( شانيريقرارگ محلبه توجهباكهدهيبخش چندگانه

.است كردنييابيارزتياليسنياشينمايبرا زنريو.مربوط است خوك بچه سهتيروابهيبعدي نمونه

يهـا داسـتان بـه خـروجو ورود حـالدر مختلفيهاميفردررااه خوك بچه تضاد،و بـا هـاآن. ابنـديبرا تشانيهوتا هستند تجربه حالدرهاآن كشد؛يمريتصوبه متفاوت،

آن،از خـروج بـاو شده هماهنگ نظر موردتيروابا بدنشان جنسيتيرواهربه ورودـ نما اتفاق،نيا.)3ريتصو:نك( گردنديم باز شانيعيطب حالتبه دوباره ينـديافر انگريليشـماو وجـوه اسـت ممكـنو كنـديمـيطـ زمان طولدر فردهرتيهوكه است هـا خوك بچهكه استيبرداشتو حاصل توجه، شاياني نكته.رديبگ خودبهرايمختلف

ـ روا هـراز خـروجاز پـسهاآن دارند؛شيخويابيتيهونديافر در دوسـتكيـت،ي

Page 13: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

165 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

هـا قصـهيايـدناز خـارج بـه خـود بـا همـراهرا داستانهرازتيشخصكيايديجد(آورنديم شينمـا نگرد؛يميهستبه رونيبازتن چونهمزين زنريو.)4ريتصو:نك...

و زمـاندر فـرد هـر كـه اسـتييهاتيقابل انگريب مختلفيهاتيموقعدرهاتيشخص.دهديم بروز خوداز متفاوتيها مكان

تالش براي يافتن هويت فردي.4-3

و احساسيشناسييبايزويبازنمود داللت مانند پسامدرن دورانيها لفهؤمبه توجه باو زنـريو:همچـونيلفؤمـ رگرانيتصـوت،يـهوي مسـئله بودنياكتساببه باورنيهمچن دسـت بـه شـده ساختهيهاتيشخص شان،يريتصواتيروارد اند تالشدرتنو براون

از كاراكترهـا خـروج بـارا كارنيا زنريو. كنند مجسم تشانيهو افتنييپدرراشيخو داسـتانيفضـااز خـروجباهاآن دهد؛يم انجام خوك بچه سه متعارفويسنتي قصه خود دستبه آنانكهينقش روند؛يم تازهيگاهيجاو نقش دنبالبه شان،يسنتوياصل

ديسـفو رنگيبييجا ها، داستاني شدهفيتعريايدناز خارج اند، زده رقم خوديبراو بـا رابطهدرديباكه آورديم وجودبهرايا نشانهيها نقش زنر،يوانيباز نوعنيا. استآندر هـاآن كـه)ديسـفيفضا(ييخأل. شودريتفسودهيدها خوك بچهوتيروا خود بـهرا انتخـابو كنـدينمـليـ تحمرايتيهـوو نقشچيهكه استييفضا دارند، قرار

.)5 تصوير:نك( جهاناز ستادنيا رونيب مانند گذارد؛يم فردي عهدهيراهـ،يزندگازيا نشانه دنبالبهتيروايابتدااز دخترك،سرخ درخت كتاب در

ودهيـچيپيلحظـاتو هـاتيموقعدراو قراردادنباتن شان. شوديم وخمچيپپريسفر. كشـديمـريتصـو بـه معاصـر انسـان گاهيجاي دربارهرايتيروا،يداريد نظراز ناآشنا

انيـميكشمكشـوقيـ تعلدررا ننـدهيبكه شوديميروابط جاديابه منجركهيگاهيجايهـا نقـشاشيريتصوتيرواباتن شان. دهديم قراررشييتغ حالدرتيهوو خود

بـراون.)6ريتصـو: نـك( نداردآنازيزيگر راهكه كنديمليتحم نندهيببهرايا نشانه چشمانبا مبلكييرويليوشينماباو برده بهره گاهشيجاوليتخاز كارنيايبرا

يلـيو«ي جملـه. است كرده مجسم كردنليتخ حالدررااو موز، خوردن حالدر بسته.)7ريتصو:نك( كنديم كاملراريتصونيا»كنديميپردازاليخ

تكـرار»كنديميپردازاليخيليو«ي جمله ها،ميفرازيبرخدروتيرواي ادامه دروالتيتخـيايدندرلفؤرگرميتصوويليو،نندهيب حضوربر باشديديكأتتا شود،يم

Page 14: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 166

يهـاتيـهوو هـا حرفه ها، نقشرشيپذو متفاوتيفضاهادر حضوربايليو. اهايؤر؛شـوديمـ غـرقياليخيايدننيادر رفته رفتهو ابدييمراشيخويهالئاديا گوناگون،

بـه سـت،ين قائليمرزوحد التشيتخيبرااو. شوديم متصوررااش ندهيآكهييجا تا نجـايابه براون ارجاعات.)8ريتصو:نك( راستيپذراينقشهرو كشديمسرجا همهاو:ستين ناآشنا نندگانيبيبرارديگيم قرارهاآندريليوكهييفضاهاو شودينم ختم

يتابلوهـا بـا مشابهييفضاهادررايليو؛برديم بهرهيينمايسيها چهرهو هنرمندان ازو مشــهوريهــا داســتاناز؛دهــديمــ قــرارتيــمگرويدالــ ماننــديهنرمنــدان مشــهوريلـيتخييفضاهاو كنديم استفادههاآندر موجود اتفاقاتوهاتيشخصو شده شناخته

نيـا؛شـونديمـ زده شـگفت اول، نگـاهدر مخاطبـان. كنـديمييبازنمارايچندوجهوييفرانمـا،يطرفـازو دهـديمـ ارجـاعياصـليهاتيشخصو آثاربهراهاآن كرديرو

ـ روا خـوانش بـه واداررا ننـدگانيبو است فرد منحصربه او،تيرواو براون بـراونتي حضـورو زمان گذرباكه دارداشارهياكتسابيتيفردوتيهوبه ركانهيز براون. كنديم

مـوارد تمـام.)9ريتصو:نك(شد خواهد كسب گرانيدوخيتاربا ارتباطو اجتماع دريهـا مكـانو هـا زمـاندررا نشانهييايزا امكانويا نشانهيها نقش حضور شده اشاره

ويريـگ جـهينت كـه اسـتيشنهاديپ ابتدا آثارنيادريانيبهر سازد؛يم داريپد مختلف.است وانهاده مخاطبي عهدهبهراانيپا

خوديندهايخوشااز برگرفتهيانيپا.4-4

از متفـاوتيها تجربهو مختلفيهاتيموقعدر حضوربا مخاطبت،يرواسهنيا درلفؤرگرميتصـويستيپسامدرن كرديرو حاصلكه راستيپذرا متعددييها نقش،يزندگ

رايا نشـانهيهـا نقـش،لفؤرگرميتصـوييمحتـواويانيـب صـور. است موضوعات بهيميمفـاه سـازد؛يم رهنمون خاصيميمفاهيسوبهرا مخاطبكه كنديميسازمانده

خواهدليتكمشيخو دگاهيدباراآن نندهيبو شدهانيبلفؤرگرميتصوديدهيزاواز كهانيـپادر انسـان، يافتنيرييتغوياكتسابتيهواز نندهيبي تجربهت،يرواسههردر. كرد

كـهيانتخاب؛شوديمتبديليهستدرشيخو گاهيجاو نقش انتخاببه نندهيب دعوت بهاز پـس دختـرك،سـرخ درختازريتصونيآخردر. استيفرديهالئاديااز برگرفته

ـ روا طـولدر كـهيمتعدديها نقشي تجربهواشيطوالن سفر بـه شـده، متحمـلتيتبـديل درخشـانو سـرخيدرختبه اتاق، وسطدر رنگ سرخ برگ. گردديم باز اتاقش

Page 15: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

167 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

: اسـتنياريتصوبه مربوطي جمله. نگرديم درختبه لبخندزنان) دخترك(اوو شده بـهرا نندهيبريتصاوو واژگانريتصونيادر».يكرديم تصورشكه طور همان درست«

كنـد دعـوت مـيشيهـالئاديـاو ندهايخوشاباشيخوتيهوايشيخويايدن ساختن.)10ريتصو:نك(

تيشخصـدو همـراه بـهراياصـليكاراكترها زنريو،خوك بچه سهيانيپاميفر در كـهيگرگـ. اسـتدهيكشـريتصوبه شدند، همراههاآنبا داستاني انهيمدركهيگريد

بـاو پنجره قابدرر،يتصوچپ سمتدر شد، داستانيايدنازها خوك بچه فرار باعث حـالدرو رفتـه بـاال اژدهـا بدنازها خوك بچهازيكي. استانينما كوچك،يا اندازه

هـاآنو«:اند ساخته خودشانكهيتيروات؛استيرواانيپاينوشتار متن حروفدنيچييهـاتيشخصـو عناصـر تمام.)11ريتصو:نك(»كردنديزندگيشادباشهيهميبرا رهنمـونيجينتـاو روابـطيسـوبهرا مخاطب)ييمحتواويانيب صور( برشماردم كه

ـ رواايـ موضوعبهلفؤرگرميتصويستيپسامدرن كرديرو حاصلكه سازديم اسـت؛تي.گرانيدبا رابطهدروياكتسابيتيهو

بـهو نشسـته مبلكييرو اولميفر همچونيليو،پردازاليخيليوتيروادر اما فرانمـايحـالت خـودشو شـده محـو واريـديروازاشهيسـا. زنـديم چشمك نندهيب: نـك(»كنـديمـيپـردازاليـخيليو«: شده نوشتهريتصونيانييپا. دارد)1ترانسپرنت(

يليو نه،يزمپسدر واريديرو. است شده غرق اهايؤرواليخيايدندراو.)12ريتصو. استانينما اقواموها حرفها،هتيشخصيها كالهبايليوسرياديز تعداد شده؛ريتكث

و تعـدد بـهريتصـونيابا براون درواقع، هستند؛هيسايدارا،يليو خالفبرسرهانياونديخوشـا چـهآن انتخـابيبـرا التشيتخـدررايلـيوودهيبخش معناتيهو تكثر

.)13ريتصو:نك( كنديم رها است،اشيذهن تصور

گيريجهينت.5

بـا مـن. گـردديمـ پرداخـت موجـوديهسـت عمـليهـا امكاندر انسان وجوديمعن«نهو( ساختننيا اما؛بخشميميمعنآنبه دارد، وجود اطرافمدركهيزيچيريكارگهب

نيـا؛سـتين ممكـنيزيـچهر ساختن: شوديم محدود زهايچعتيطب توسط)افتنيدر بـا كـه جـانيبـيوجـوداز برخـوردار استيجهان بلكهستينييايؤريجهان،جهان

1. transparent

Page 16: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 168

افتـهي سـازمانو شـده پرداختـهيعـاديها امكان صورتهبگريد گرانيدبه دادن تحققدر زند،يسـتدرگريكـدي بـايقطعـيا گونههبكهرايهستازوهيشدو له،ئمسنيا. استو دارد، شـهيرتميمـوقعاز آشـكار احسـاسدركهلياصيهست: دهديم قرارمن مقابل

جهـانيرسـميهـا راهو هـا روشانيـمدر خودكـاريا گونـههبـ كـهليراصيغيهست درك بـا لـفؤم رگرانيتصو.)143و142: 1391 بالكهام،(» است حركتدر افتهي سازمان

يهسـت تـاندهست برآن گرانيدباشيخوي رابطهوشيخويها امكان وجود،،يهست از حضـور بـه كـهيايهسـت گذارنـد؛ب اشـتراكبه گرانيدباراشيخوي شده دركلياص

. وابسته استيگريديهـانشيـبو هـا دگاهيـد تـر كامـلو بهتـر انتقـالوانيـبدرراهاآنكهيابزار هر

ازيكـيگراف رمـاني رسـانه گرفـت؛ خواهـد قرار استفاده مورد رساند،ياري شانيفرد بـر حاكميكردهايرو دركباهاآن. قالب تنهانه هاست،آنيبرايانيبيها قالبنيبهتر

يسـازماندهرا فـرد منحصـربهيانيب ها،كيتكنوها فرم ها،دهيابيتركوقيتلفو دوران.سازند درك قابلرا شانيفردديديايزوا،آنيورادرتا كنند،يم

ـ ناپاآن طـرح بـا اكـو كـه استيمفهوم،يا نشانه نقش اكويهينظر اساس بر يداري جـهينتدرو متفاوتطيشرا تحتراديجديا نشانهيها نقشيريگ شكل امكانو نشانه

دركيبراراريسخنگ سپسو سخنگو حضور مدلنيا.است كردهانيبرا نشانهييايزا اسـتيمحفلـيفيلأتـيرسـازيتصو اسـاس،نيهمبر.سازديمانينماها نشانهريتفسو

يهستبه جهاناز رونيباوكهييجا؛لفؤم رگرانيتصويفرديها دگاهيدشينمايبراراريتفسويريگجهينتو كنديمدعوتشيخوديدهيزاوازدنيدبهرا نندهيبو نگرديم

.نهديموا مخاطبي عهده بر

ها يادداشتي فضـاهاي مطالعـه با عنـواني مسئول مقاله نويسندهي دكتري اين مقاله برگرفته از رساله).1(

و روايي در تصويرگري تأليفي و نشانه معنايي اسـت كـه بـا راهنمـايي دكتـر مجتبـي الهيـاريي هنر معماري دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران حميدرضا شعيري در دانشكدهي دكتر مشاوره

.مركزي ارائه شده استو تعريـف مـي معاني بر حسب موضع يا جايگاه خود در شبكه.)2( شـوند؛ي گفتمـاني تعيـين

و مغايرتشان با تمامي ديگر مفاهيم يا عناصر موجود در نظام مـذكور؛ به مخالفت يعني با توجه

Page 17: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

169 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقشمي اين از را رو، گفتمان نوعي آرايش مكاني را بر اشياء يا موضوعات تحميل كند كـه ليوتـار آنمي» متني« و تخالف بافته از تقابل اي درهم نامد؛ رشته يا بافتمند .ها هابه كتاب براي مطالعه).3( .تأليف سايمن ملپاس مراجعه شود ژان فرانسوا ليوتاري بيشتربه معني بيـرون هستي موجود،).4( به ماهيتش، روشني طبيعي است؛ زيرا وجودش ايسـتادن بنا

و تبديل و با چنين كاري بـر هـر آنچـه آنجاسـت پرتـو از جهان شدن به چيزي در جهان استمي مي و درواقع نشان كه جهاني وجود دارد افكند نه. دهد و نه ذهني است اين آفرينش حقيقت

م كه سـاختارش كلـي اسـت، برمـي اختياري؛ زيرا از ماهيت هستي و ازآن وجود، رو كـه خيـزدمي توسط امر واقعي مستقل مطرح مي و محدود مي: گردد شود شـود معنـي وجـود آنچه آفريده

نه خود وجود و .است

منابع

مي كتاب«). 1388(.سايپ، لورنس. آر سـحري ترجمـه.»كنند هاي تصويري چگونه كارش6س،هنرمند:ي حرفه نشريهترهنده، صص30، ،128-135.

.ثالث: تهران،ايزدي پيروزي ترجمه.شناسي نشانه.)1389(.امبرتو اكو،: تهـران،حكيمي محسني ترجمه.اگزيستانسياليست متفكر شش). 1391(.ج.ه بالكهام،.مركزــرز، ــدن چمب ــده«). 1387(.اي ــاب دروني خوانن در»كت ــواني:، ــاي ديگرخ ــاگزير؛ ه ن

: تهـران كوشـش مرتضـي خسـرونژاد، بـه.كودك ادبياتي نظريهو نقد رويكردهاي.152-113صص،نوجوانانو كودكان فكري پرورش كانون

در دست.»شناسي نشانه«). 1394(يزدي، مريم حسين :يافتنيhttp://anthropology.ir/article/18561.html 12/9/1394به تاريخ بازيابي.

.علم: تهران. كاربردي شناسي نشانه.)1387(.فرزان سجودي،.48-36،42ش،راديوي ماهنامه.»تصويرتا كالماز«).1386(.نوشين شاهنده،

در»چيست؟لفؤم«.)1392(.ميشل فوكو، نقـداز هـايي نمونـه؛هـا نشـانه سرگشتگي:،.214-190صص، مركز: تهرانه،جهانديد افشيني ترجمه.پسامدرن

فلســفهي دانشــنامه.»اگزيستانسياليســتي شناســي زيبــايي«.)1393(.ژان درانتــي، فيليــپ.ققنوس: تهران،فر ندايي هديي ترجمه،استنفورد

: تهـران،چاوشـيان حسني ترجمه.مدرنيسم پست شناسي جامعه). 1391(.اسكات لش،.مركزنشر

Page 18: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 170

(مجاوري آگاه، مسعود و تصويرگري كتـاب«). 1393. .»هـاي مصـور تصويرگري تأليفيو نوجواني فصلنامه سنقد كتاب كودك ش1، صص1، ،179-188.

(ـــــــــــــــــ ي بـروز هـاي تصـويري تـأليفي پسـامدرن؛ صـحنه كتاب«). 1395.و هويت نشانه ش1س، نارنج.»يابي هاي لذت، تجربه صص1، ،109-121.

Eco, Umberto. (2005). “Function and Sign: the Semiotics of Architecture, in NeilLeach(ed)”. Rethinking Architecture: A Reader in Cultural Theory,Taylor & Francise.

Browne, Anthony. (1997). “Willy the dreamer”. CandleWickPress: Cambridge, Massachusetts.

Goldsmith, Francisca. (2005). Graphic Novels Now: Building, managing and marketing a Dynamic Collection. United States, Ala Edition.

Goldstone, Bette. (2008). “The Paradox of Space in Postmodern Picturebooks”. Postmodern Picturebooks, Play, Parody, and Self-Referentiality. Routledge, Taylor & Francis. pp117-129.

Lewis, David. (2001). Reading Contemporary Picturebooks: Picturing Text, Routledge, Taylor & Francis Falmer, - Education

Nikola-Lisa, W. (1994). “Play, Panache, Pastiche: Postmodern Impulses in Contemporary Picturebooks”. Children’s Literature Association Quarterly. pp35–40.

Nikolajev, Maria & Carole Scott. (2006). How Picturebooks Work.Routledge, Taylor & Francis. Literary Criticism.

Nodelman, Perry. (1998). Words about Pictures. University of Georgia Press. America.

R. Sipe, Lawrence. (1998). “How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships”. Children`s Literature in Education. Vol29. No2. pp97-108.

Reid, Louann. (2010-2011). “Imagination and Representation in Graphic Novels”. Japel, V16, pp 1-13.

Tan, Shaun. (2001). The Red Tree. Lothian Children Books. -------------. (2011). “The accidental graphic novelist”. Bookbird. V49, No4,

Baltimore, USA, pp 1-9. Wiesner, David. (2001). The Three Pigs. New York: Clarion Books.

Page 19: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

171 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

، ويلــي خيــال پــرداز، آنتــوني بــراون،1تصــويرو سـيال تصويرگرمولف هويتي چند وجهي، متضاد

را براي كـاراكتر روايـت خـويش برگزيـده اسـت؛ و تعريف و قابل تكثير، تغيير هويتي كه مطلق نيست

و موقعيت .هاي مختلف استدر زمان

در ايـن فـريم بـا سـهدرخت سرخ، شان تـن،،2تصويرروابـط ايجـاد شـده ايـم، از كاراكتر اصلي مواجهبازنمود

و صـورت محتـوا در ايـن براساس عناصر صورت بيـانفريم، ما را در درك هرچه بهتر اين باور پست مدرنيستي

و خودهاي متضادياري مي .كند؛ باور به چندگانگي خود

؛ ويزنـر، سه بچه خوك، ديويـد ويزنـر،3تصويرو هـا را تضاد، بچه خـوك براي نمايش اين سياليت

و خـروج بـه در فريم هـاي مختلـف درحـال ورود.كشدمي هاي متفاوت، به تصويرداستان

ها پـسآن،سه بچه خوك، ديويد ويزنر،4تصويراز خروج از هر روايت، يك دوست جديد يـا يـك

كاراكتر از هر داستان را همراه با خود بـه خـارج از ميدنياي قصه آورندها

Page 20: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 172

خالئـيسه بچه خوك، ديويـد ويزنـر،،5تصويرآن) فضاي سفيد( ها(ها كه در آن قـرار) بچه خوك

و هـويتي را دارند، فضايي اسـت كـه هـيچ نقشـيــه عهــدهتحميــل نمــي و انتخــاب را ب ــرد كنــد ي ف

.گذارد مي

، درخـت سـرخ، شـان تـن،6تصويردر تصويرگرمولف با قـراردادن دختـرك

و لحظاتي موقعيت و نا آشنا از ها پيچيدهي جايگـاه نظر ديداري، روايتـي دربـاره

. كشـد انسان معاصـر را بـه تصـوير مـيجايگاهي كـه منجـر بـه ايجـاد روابطـي

ــي و م ــق ــده را در تعلي ــه بينن ــود ك شو هويـت درحـال كشمكشي ميان خـود

.دهدتغييرش قرار مي

و پذيرش نقشويلي با حضور، ويلي خيال پرداز، آنتوني براون،7تصوير و هويتها، حرفهدر فضاهاي متفاوت هـاي گونـاگون،هاميايده آل ميهاي خويش را و رفته رفته در اين دنياي خيالي غرق ميشود، تا جايي كه آيندهيابد .شوداش را متصور

Page 21: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

173 ...هاي تصويري پسامدرن اي هويت فردي تصويرگر مؤلف در كتاب هاي نشانه تحليل نقش

ويلـيپرداز، آنتـوني بـراون،، ويلي خيال8تصويرو هر نقـش و مرزي قائل نيست براي تخيالتش حد

.و هويتي را پذيراست

بـراون، ويلي خيال پرداز، آنتـوني بـراون،9تصويرو فرديتي اكتسابي دارد كه بـا زيركانه اشاره به هويت

و و ارتبـاط بـا تـاريخ و حضور در اجتماع گذر زمان.ديگران كسب خواهد شد

در ايـن، درخت سرخ، شـان تـن،10تصويربـه سـاختن شـود تصوير، بيننده را دعوت مـي

دنياي خويش يا هويت خويش با خوشـايندها .هايشآلو ايده

كاراكترهـاي اصـلي، سه بچه خوك، ديويد ويزنـر،11تصويروآل روايتي بر اساس ايدهها، روايت همراه با ديگر شخصيت هـا

.اند خوشايندهاي خويش را رقم زده

Page 22: ˘ˆ˙˝ ˘ˇ˘ˆ˙˝ ˘˛ ˚ˆ˙ ˘*/ %. )jcls.shirazu.ac.ir/article_3992_9bb44b89edd564037e... · How Picture Books Works: A Semiotically Framed Theory of Text-Picture Relationships

و تابستان،1ي، شماره8سال/ي مطالعات ادبيات كودك مجله )15پياپي( 1396بهار 174

تصـويرپرداز، آنتوني براون،، ويلي خيال13تصويرپشت جلد كتاب كه ويلي را رها شده در دنياي خيال

.دده نمايش مي

وبراون باپرداز، آنتوني براون،، ويلي خيال12تصوير و تكثـر هويـت معنـا بخشـيده اين تصوير به تعددو تصور ذهني .كندمي اش است، رهاويلي را در تخيالتش براي انتخاب آن چه خوشايند