ฺព្រឹត្តិការណ៍ kc 50

រពតតការណ KC 50 ររៀបររៀងរោយ ថាច រេ

1

ពពតតការណ KC 50 ចាបផផតើមពថងៃទ ០១ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៨៥

ផរៀបផរៀងផោយ ថាច ផេ

អវទៅដែលទៅថាករណកាទេហាេប (KC50) ?

លោក ថាច សាង លៅ មន មនលោបលថា កា ឬ លេ (K) មននយថា ខេមរ (Khmer) លេ ឬ េ (C) មននយថា លចត(chê’t) ខរបថា “ងាប” ។ ដលចនះ កាលេ ៥០ មននយថា ផតនទទ ខេមរលរកាមឲយងាប ៥០% ល ៀតលដើមបបងគងគប ៥០ ភាគរយខដលលៅលេេេលពរពតតការណ ១៦ វចឆកា ១៩៧៦ នោយរមថា «េមល បខេមរឲយអេទាងពជ»។ តាម េសនរបេលោក ថាច វង បានមនរបសាេនថា លៅលពលភមរេកកពងវកវរ រជលរចបល រសាបខតលលចលចញពាកយមយមកថា លពលយនវាចាបបានខេមរណាមន កដាកគកល ើយ វាថា ខេមរលនទះជា «កាលេ» ។ K គខេមរ C គ Chê’t ។ ចខណក 50% គយនវាេលៅយកខតខេមរណាខដលលចះលរៅរជះខាងព ធសាេនទ អកសសាងគេត មនមនេការជាត នងអនកខដលរបឆាងយន ។ល។ គ កលៅេលខតខេមរលងងលលល លដើមបរេលងាយដលយនលវើយនបនយកមម (Vietnamization or intergration) ។ ខេមរលរកាមគពជជនវងស គខេមរខដលលេតចជយវរ មន ៧ បញជ នឲយលៅការពាររពខដន នងលវើជាមងគនតលៅរកងវជយរេកចបា ។ លះដលលពលរេកធលល កចះអនថយ ករតវលគលបាះបងលចាលឲយរេលៅតាមយថាកមមេលន កនងមហាេមរ កខខដលឥតលកាះ លរតើយ ។ ខេមរលរកាមគខេមរខដលរតវយនទាងោននទកមករគបេងកតជាលរៀងរាលថថង ដចរលកផទបរចាង រេលៅោងចលងអៀតកនងេ គមនេលនជាលរចើនតណមនេសរាបេតវតសរមកល ើយៗេការពាររកា កោងេវតសាវ ញនវលករមតកេលន ទាង វបបម ទាងសាេនទ ។ ការតេរាបតណលនះ បានបញច លការសាវ ហាបលៅកនងជនទនមនេសខដលលកើតបនតៗគនន ការសាវ ហាបខដល លការរចខណនពបងបអនខេមរកណាត ល ។ ថវតបតខតមនបលញចញឲយលគដងនវការរចខណនលនះ បកបញច លនងគនតរបកានបកសពកខថមល ៀតបានបលងកើតលសាកនទដកមម នងការជរចតជាលរចើនកនងពងសសាវតារខេមរលរកាមលៅកមពជា ។ ១

េមយេងគមរាងគេតនយម (១៩៥៥-១៩៦៨) េមយសាធលរណរដឋ (១៩៧០-៧៥) េមយកមពជារបជាបលតយយ (១៩៧៥-១៩៧៩) េមយកមពជារបជាមនត ( ១៩៧៩-១៩៨៥ ) េមយរដឋកមពជា (១៩៨៥-១៩៩៣ ) េមយរាជាណាចរកកមពជា (១៩៩៣-េពវថថង )។ ១ «េហពនធឥណឌចន» ផោយ ផោក ចាន តារា

វរេមណ គម តក ទចើង កនដមមរចងចាបបវតតតបា ពលកមមជវតជនជាតសាេនាកមពជាទបកាម ។

-ថាច ផេ ១៩៩៧-


2

កខខេមរលរកាមគ កខគនម នអវសានតជាលរៀងរាលថថងខេឆាន ដលណើ រជវតរបេខេមរលរកាមលពារលពញលៅលដាយ កខភនក រេរសាក លដើមរ ងអលខណន េលនរបាណញរចរបបលដាយការឈចាប លរពាះការរេលៅគនម នេ ធជាមនេស ។ ជលនឿសាេនទករតវយនដក ត ។ រពះេងឃរតវអាណានគមយនចាប ផសក ល ើយបញជ នលៅលវើពលកមមជា មងន ។ បងបអនយវជននងយវតរតវអាណានគមយន បងខឲយកានអាវ លៅេមរភមមេលៅកមពជា ។ល។ េលះរតវពកវាចាបយកលៅលវើជារបាងរគនបលៅ លខដនយន-ចន េលះល ៀតរតវបងខឲយលវើការដចេតវតរចាឆ ន ។ បងបអនលយើងជាលរចើននទកល ៀតរតវជាបគកកងរចវាក អវខដលជាលកខណៈរបេខេមររតវយនកល ចលចាល រមងថនេងគមខេមររតវយន ឧបនយកមមទាងរេង ។ បងបអនខេមរជាលរចើននទករតវបាតេលនបតរពាតរបពនធ កនរពាតមត យ ជដនរពាតចង បងខបកពអន ខេមររាបមមនខេននទករតវរតលចាលភមរេក កដជា រេឡាញ ញាតេនទត នជា លគនរពទាងកត មងលៅ ។ លះមកដលកមពជាបតភម សាម នថាបានេេ រសាបខតរតវពកខេមរកាលយន នង យនបងកបេលនលៅកនងថផទកនងរបេរដាឋ ភ បាលខេមរ ចាបបញជ នឲយលៅយនវញ ។ លៅមនបងបអន ខេមរលរកាម ៧ រយនទក ល ៀត រតវយនចាបចងភាជ បនងកាណតចនន ៨ លរគឿង ល ើយយកលៅបាញពនលចលចាល សាល បគនម នេល លៅមត លកៀនសាវ យ ចមង យ ៨ គឡខមរតខាងលកើត រកងភនលពញកាលពខេមថនទ ឆនា ១៩៨៦ ។២

ខេមរេលះបានលគចពសាល ប កនទគនន រតមកជរជនលភៀេេលនលៅ លខដនខេមរ- លេៀម ។ ល ើយកនងដលណើ រពរេកខេមរមកជរលនទះក រតវបងបអនខេមរគនន ឯងលវើបាបមយសាល ៀត ។ លដាយរតវលចា ថាជាយន គរគននខតនោយខេមររដនបលណាោ ះឯង ។ ចខណកងគេតខេមរលរកាមភាគលរចើនរតវលចារលៅ លខដនខដលមនឯកេណាឋ នជាបារា ចាបរលោភលភ ទាងកណាត លថថង គ ១ ថថងជនកាលរតវរលោភព ៣០ លៅ ៤០ ដងឯលណាះ ងគេតខេមរលរកាមលពលលនទះគជាមនេសខដលអតរពលង រចល ើយ ជនកាលរតវបាញលចាលកណាត លថរពលៅកណាត លថរព ។ ងគេតខេមរលរកាមេលះល ៀត រតវលចារចាបរោភលភ លៅចលពាះមេបតខដលជាបចណងរចជនកាលរតវបាញលចាលខតលបើេណាងលៅមនករតវេរាតយកអាវលខា នងមេរបាក ខកវ កងអេ ល ើយឲយលដើរេលន ល រ រសាតននលលៅកនងថរពដចជាេតវលទាច ។ល។ ទាងលនះជារបវតតចកឈាម ខដលជនលភៀេេលនខេមររលរកាមទាងអេរតវឆលងកាត កនងដលណើ រខេវងរកេ ធលេរភាព លរកាយថថង ៧ ខែមករា ឆនា ១៩៧៩ ឬ វាអាណានគមយនឈាល នពានកមពជា ។ របវតតចកឈាមរបេជនលភៀេេលនខេមរលរកាមលៅបបរេេកមពជា ឬ លៅ លខដនខេមរ-លេៀមលនះ លយើងជាកនខេមរមន កៗ ខដលបានឆលងកាត គរតវមនភារៈនងកាតពវកចចកតរតា កជាតរមឲយកនលៅខេមរជនទនលរកាយេកានងរសាវរជាវគរកាងមេថន កខភនកខេមរលរកាមលៅកមពជានង លខដនខេមរ-លេៀមនទ េវតសរ ១៩៧០ នង ៨០ ។ ចខណកលៅ កដកមពជាលរកាមដខេនរេលណាះរបេលយើងឯរេះវញ រតវព កអាណានគមនយមយនបន លឡ យវង (Lê Duẫn) ផា វាន ដង (Phạm Văn Đồng) លោ មយ (Độ Mươì) នង លងវៀង វាន លញ (Nguyễn Văn Linh) បានអនវតតតាមបណាត លខាម ច លហា ជ មញ កនងខផនការរបលយពជសាេនខេមរលរកាម លដាយពកវាបានរបឌតលឡើងនវ «រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាម» (Mặt Trận đoàn kêƱ t d ân tộc giãi phóng khmer) ល ើយមលបងាក ចថា គណៈព ធសាេនទមហានកាយមនខមនជារយៈព ធសាេនទល គជាតអងគថន រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាម ។ រពះលមគណជារបធលន រណេរសលេតត រពះអនគណជារបធលនរណេរសនគម រពះលៅអការជារបធលនរណេរសឃនង ភម មម ចារយនងឧល ទសាចារយជាកមម ភបាលរបេរណេរស ភកខ នងសាមលណរជាកង ព គណៈកមមការវតតជាអនកឧបតថមភលេបៀងបរង កចញច ម ព។ ២ ឯកសារពាកយបណតងរបេបងបអនជនផភៀេែលនខែែរផរោមផៅជរសាយធ ចះថងៃទ ២៥ ខែេហា ឆនា ១៩៨៦ ។


3

បញដ វនតជនទនចាេខដលបានមកលរៀនលៅព ធកវ ាលយលៅភនលពញ រចកចះមកបលរងៀនលៅកមពជាលរកាម គបាន លព េលមតច ជនណាត ឲយចះមកលវើចលនទពរងងនងពរងកវបបមនងអកសរសាងគេតខេមរ ។ រពះេងឃបលងកើតេមគម េ ពនធេេស នេសត លដើមបពរងកនវការេកា យនវាលចា ថា ការបលងកើតេមគមទា ងលនះ លដើមបជាកមល ង ពេរាបវាយយន ។ ចខណកខេមរខដលបានលវើការកនងរដឋអណាចវញ យនកបានលចា អនកលនទះថា លេអអា អាលមរក ជាចលនទេរងថផទកនងរបេ រដឋ ។ ចលពាះអនកខដលបានរតលចាលរេកវញ វាកបានលចា ថាជពាកលយរដឋរកេងមនបាន លបរតមករេលៅកមពជា ។ ខេមរភាគលរចើនជាកេករ របកបរបរកេកមម លវើចការខដលជាកមមេ ធតាងពលដើមមកលនទះ កបានកាល យលៅជារបេយនអេបាតលៅល ើយ ដចជាតបនឬចណចខរេណាខដលលអៗនងជតភម ពកវារកមលាបាយយកខរេចការលនទះឬដភមមយលនទះលដាយេងលយបនតចបនតចបលណាោ ះ ។ មាងល ៀតពកវាលរបើមលាបាយលដាយយករដឋមកលវើជាលលេ ល ើ យពកវាបានលៅរបាបអនកខរេចការលនទះថា រដឋលេនើេម ញ ខរេចការមយលនទះយកមកលវើជាផទះឬរកេងលនះ រកេងលនទះេរាបរដឋ។ តាមពតវាយកមកឲយកមម ភបាលគនន វាលវើផទះលៅនងលលើកដលវើជាចការដងលៅវញ ។ ចលពាះដបនខរេខដលខេមរលយើងធលល បលវើភាគលរចើន យនវាបានជកខរពក តច ខរពក ឆាវ តខឆវងជារកឡាខរក បណាត លឲយជវជាតនង ក រលចញពខរេអេ លវើខរេមនបានផល ល ើយលបើកខនលងដ លវញ ខេមរលយើងធលល បដាករេវរសាល ពកវាបានបងខឲយខេមរដាលដើមលឈើលៅវញ រកកខនលងលវើខរេមនលកើត ។ ចខណក ននផលរគបមេខដលខេមរលយើងលវើបាន យនវាហាម មនឲយខេមរលក ឲយនរណាជាដាចខាត គ កលកឲយរដឋទាងអេល ើយវាឲយតថមលលថាកបផត ។ ខតលបើជារបេរដឋខដលលកឲយខេមរវញ គមនតថមលថថលកបលកាត ង ។ យវជនខេមររតវយនចាបយកលៅលវើជាទាហានរាលថថង ។ លបើចាបមនបានកនលនទះល ពកវាកចាបឪពកមត យយកលៅដាកគកលះរតាខតកនលនទះមកបងាា ញេលនល ើបឪពកមត យលនទះបានរចេលនមកផទះវញ ។ ចលពាះកនខេមរទាងអេខដលរតវយនចាបលវើជាទា ហានលវើជារបាងរគនបលនទះ លរកាយពលចញពសាោ វកហាត យនចាបបញជ នមកចាងជាមយគនន ឯងលៅេមរភមកមពជា ឲយសាល បជនេពកវា ។ មាងល ៀត យវជនខេមរទាងលនទះ លបើរតវសាល បលៅកនងេមរភមកត ឬសាល បលដាយមលល តណាមយកត យនវាមនខដលយកដណងសាល បលនទះ លៅរបាបដលខមឪអនកសាល បទាងលនទះល ។ លបើដងដណងលដាយសារកនខេមរ ខដលរតវពកយនចាបមកលវើទាហានជាមយគនន លនទះ លផញើដណងឲយដង ។ ខតលបើខមឪអនកសាល បលនទះបានដងល ើយៗ កលៅេរដលកមម ភបាលយនលៅកនងភមឬរេកលនទះៗ យនវាបា នេតបលនទទ េដលខមឪអនកសាល បទាងលនទះវញថា៖លដើរបងខចលឈាម ះកង ពរបេវាលៅវញ ។ អាណានគមយនវាបនរកឡចរកឡចណាេ ល ើយបនខាងវាយខអបេអបល ៀតផង កមម ភបាលយននងទាហានយន មននងវាបញជ នមករេកខេមរ យនវាបានលរៀនអកសរខេមរ លនៀម មល បរបថពណឲយលចះចាេោេ លដើមបពកវាងាយខកលងបនលលវើជាខេមរ ល ើយបផាល ញ ផលរបលោជនរបេខេមរវញ ។ យ ធជនខេមរខដលរតវយនបញជ នមកចាងលៅកមពជាលនទះ លបើវាេនទមនលៅរេ ឬកវលមករេកកលណើ តវញ អាណានគមយនវាមនបានលអើលពើលនទះល ។ ខតលបើយនគនន វាវញ លបើបានលៅចាងលៅរេកខេមរល ើយបានវលមករេកវញលនទះ ពកវាបពាកបណយេកតឲយខថមល ៀត ឬកឲយលវើជាលោកមយលៅកនងភមរេក ឬលេតតេរាបជះជានកនខេមរខថមល ៀត ។ លៅកមពជាលរកាមខេមរមនលេចកតលរេកឃលល ននងរេឡាញអកសរសាងគេតេលនកាចណាេ ខតយនវាមនឲយកនខេមរេកាអកសរសាងគេតរបេេលនល េមបរពះេងឃធលល បលរៀនអកសរខេមរ លដើមបយលដងនវខផនកសាេនទលនទះ កយនវាហាមមនឲយលរៀនខដរ ។ យនកមមយនេត បានលចញសារាចរ លលេលេលត ១៧ (CT 17) ថា រគបបណាត ជនជាតខដលរេលៅលលើ កដយន រតវ មនេ ធពរងងអកសរសាងគេត-ភាសាជាតដចៗគនន ល ើយរតវមនេ ធលេរភាពខាងជលនឿសាេនទ លៅលលើសាេនទរគបៗ សាេនទ ។


4

ចាបលនទះរគននខតលៅលលើរកដាេនងបបរមតរបេយនខតបលណាោ ះ ។ ឯល ធផលវញ កនខេមរបាន លនវការបងារ កខភនក នង លនវទារណឌ កមមពេណាកអាណានគមយនខតបលណាោ ះ ។ លៅឆាន ១៩៨៥ អាណានគមយនបាននទគនន វាលដើររបមលលេៀវលៅអកសរខេមរ លៅតាមផទះនងវតតអារាមអេរលង វា យកលលេថា របមលលេៀវលៅណាខដលមនលឈាម ះេលមតចេងឃ ជន ណាត តាមពតឲយខតមនអកសរខេមរ ពកវារបមលយកទាងអេ កថាលឡើយលេៀវលៅខេមរ េមបខតពាកយេភាេតខដលរពះេងឃេរលេរលៅលលើរកណាត េរាបោតរតដាងលៅលពលមនបណយទានមតងៗ កអាណានគមយនវារបមលយកលេទចលនះបានចជាគនតយនបនយកមមខេមរលរកាមខមន ។ យនវាប េ ធខេមរមនឲយលបើកសាោលរៀន បលរងៀនអកសរខេមរតាមភមឃ ឬតាមជនប នទនទខដលមនខេមររេលៅភាគលរចើន េមបលៅកនងវតតអារាម កយនវាហាមមនឲយលរៀនខដរ ។ ខតយនវាបានលដើរលឃលេនទ េមលយេងសាោលរៀន លៅរគប កខនលងខដលមនខេមររេលៅលរចើន ល ើយឲយកនខេមរលរៀ នអកសរយនលដើមបបលភលចលចាលនវរបវតតរបេេលន ។ ចខណកកនខេមរវញ លបើខបរជាបានលរៀនអកសរយន ពបានលឡើងថាន កេពេដចជាយនគនន វាលនទះល លរពាះវាខាល ចខេមរលចះដងលរចើនពបាកវាជះជាន ។ល។ លមល ះល ើយ យនវារកលលេលចា កនខេមរ ពកវាេ ធខតជាកខអលចាេ មកពឪវាខដលជាលញរបាង (ទាហានបារាង) លញអាគនង(ទាហានអាលមរកាង) េ ធខតជាខេមរលេរបលរ ើមលនទគមឲយបរល េខដលជាអាណានគមចរកពតតនយម ។ ផទយមកវញ លបើកនខេមរខបរជាបានលរៀនលចះដង ល ើយចលលវើការលៅកនងរកេងណាមយរបេរដឋ វាមនខដលឲយកនខេមរទាងលនទះលវើជារបធលនមតងណាល គយនជារបធលនជានចច លដើមប រេលងាយលរបើលយើង បញជជ លយើង លបើកខនលងណាយនវាលវើមនរេបចាប កនខេមរតវា វាកលចា ថាកនខេមររបឆាងនងរដឋអណាចនងបកស ល ើយកចាបកនខេមរលនទះ យកលៅដាកគកភាល ម ។ ការរេលៅរបេកនខេមរលពារលពញលដាយ កខ លពញលដើមរ ង លពញេរកាល រកហាមតនោយមនរច លរពាះគករបេអាណានគមយនបានលបើកទាវ រច រងចា ២៤ លមង ។ ខាងវេយជលនឿ ខេមរលរកាមធលល បលគនរពព ធសាេនទរាបពានឆាន មកល ើយ បខនតមកដលេមយយនកមមយនេតេអលគលនះ កបានកល ចលចាលរពះេងឃចាេៗ ដចឧបជាយ លៅអការ រគេរត រគចារយរពមទាងចាេរពទាធ ចារយ ខដលជាអនកលចះដងលរៅរជះខាងព ធសាេនទអេរលងលៅល ើយ ។ ខថមពលលើលនទះល ៀត អាណានគមយនបានចាបរពះេងឃនងកនខេមរលវើខរេជកខរពកលលើកដ ។ ជាកខេតងលៅឆាន ១៩៧៧ យនចាបជកខរពកខដលមន ងរបខវង ២២ ខមរត បាត ១០ ខមរត ជលៅ ៣ ខមរត បលណាត យពរេកកលញជច ងកាតថកវលៅមតេមរ ខរពកជកលនទះ យនបា នដាកលឈាម ះថា «កញបាថាងហាយឬ ខបពក ៣ កមភៈ»។ កនងលពលជកលនទះ មនរពះេងឃេគត ១ អងគ នងកនខេមរសាល ប ៤ រប ។ មាងល ៀត យនលគបានលចញចាបថា កនខេមរខដលចលបេកត មនបេកត ឲយខតដលអាយកណត រតវលៅលវើទាហាន លមល ះល ើយរពះេងឃកពងបេ ករតវខតេកលៅលវើទាហាន ជារបាងរគនបឲយអាណានគមយនខដរ ។ លដើមបេមល បខេមរលរកាមឲយផតពជ អាណានគមយនបានសាបលរពាះនវអលពើថរពថផស សាហាវយងឃនង េបរខបប ខដលលយើងពអាចពណនទឲយបានេពវរគប ។ ពលេេ ពកអាណានគមបានរបឌត យ ធនទការ ឬករណកាលេហាេប (KC50) លនះលឡើង ។ គនតលនះលចញពមជឈមបកសកមមយនេតយនពតៗ គលមសៀ ផាម ង (Phạm Hùng) រដឋមងគនតរកេងមហាថផទបញជជ ឲយនគរបាលរគបលេតតទាងអេរតវអនវតតនវ យ ធនទការ លនះឲយបានលជាគជយជាសាថ ពរ ។ ពកវាកបានយកលេតតកវឡង (រតាវញ នង វញឡង គ រពះរតពាង នងលងលហារ )បញច លគនន លវើជាការពលសាន លបើលេតតលនះបាន លផលលអល ើយ លេតតនទនទមនលបាកលឡើយ ។


5

ឥឡវលនះលមសៀ លងវៀង វាន លចើយ លៅ បារតាង (Nguyễn Văn Chơi tự Ba Trang) ខេមរលយើងធលល បលៅថាអាបេៗ ជាឧតតមលេនយនងជារបធលននគរបាលលេតតកវឡង ។ បនទទ បលនទះ មនទរនគរបាលលេតត មន ណា រម (Năm Ròm) ខេមរលៅថាអារបាេគម ។ អារបាេគមលនះវាបនតលវនពមនមក វាកចាបលផតើមលរៀបចកលលបចរាយបណាត ញលៅដលកមពជា តាមរយៈអនកជនទញការរបេពកវាមនកមម ភបាលយនេលះ នងខេមរលរកាមេលះខដលរតវយន ញដាចថថល ល ើយរបទាករកឡាចាបខេមរលរកាមមយចនន ខដលបានមករេលៅរកងភនលពញ ល ើយបញជ នឲយយនវាយេ រចលមលើយ ឲយលឆលើយដាករពះេងឃ បញដ វនត បញដ វតខដលមន េសនជាតនយមនងអនកេលតរតងរាបពានមននទកល ៀត ។ រពះេងឃនងបងបអនរបេលយើងមយចននរតវពកយនលវើទារណឌ កមម វាយបងខតាមគលរាងការខដលបានចាតតាងល ើយជាលរេច ឲយចះ តថលលខា នងផតតរមមថដ លសារភាពថា លយើងទាងអេលនះេ ធខតជាអនកបះលបាររបឆាងនងរដឋអណាច ។ ជាការពតណាេ អាណានគមយនបានចាបរពះេងឃជាង ១ ពានអងគ បងបអនខេមរខដលបលរ ើយនជាង ២ ពាននទក នងរបជារាងគេតរកេជាង ៣ ពាននទក ករតវលចា ថាកបតខដរ ។ កបនខាន ត គមពរដកា រតវអាណានគមយនរបអេពវតតយក លៅបផាល ញលេទចគនម នេល ។ តាងពលពលលនទះមក យនវាបានលវើទារណឌ កមមរគបខបបោងមកលលើខេមរលយើង លដាយបងខឲយរពះេងឃនងបងបអនលយើងលឆលើយតាមពកវា លបើមនលឆលើយល នងរតវលវើទារណឌ កមមរ តដលសាល បកនងគក ដចរពះលមគណ គម តកលចើងជាភេតតាងរសាប ។ តាមេថតចាេការលយើងបានដងថា កនងការេរចលមលើយនងវាយបងខលនះ បានបណាត លរពះេងឃេគត ១ អងគ កមម ភបាលខេមរខដលបលរ ើការងារឲយយនរតវ សាល ប ៧ នទក របជាជនេលតរតង សាល ប ២០ នទក ។ រពះេងឃនងបញដ វនត-វត ខដលលៅលេេេលគរពលងលៅចងេករគបៗ អងគនងរប។ លៅតាមវតតរពះេងឃេកអេរលង ព ធបរេ មនហានលអើតកាលចលវតត លរពាះខាល ចអាណានគមយនលចា ថាបកសពកខាងកបត។ បងបអនលយើងអនករកេ ភយរនធតរគបៗ គនន លពលយបរងចាសាត ប ខរកងនគរបាលយនមកលគនះទាវ រ ចាបយកលៅលវើទារណឌ កមម ឬកាបេមល បលចាលខតបលណាោ ះ ។ មនរពះេងឃនងបងបអនលយើងមយចននរតមកដលភនលពញល ើយ រតវជនទញការយនលេតតកវឡង (Cửu Long) ចាបយកលៅលវើទារណឌ កមមរ តដលសាល ប ដចរគ ថាច លវៀន លៅបាោម រេកថកវ រែតតរពះរតពាង រតវសាល បលរកាមកណាត បថដយន លនយយខដរ ។ រពះរគ ថាច េរ បពះលៅអការវតតគរលកាះលកើយលផាន រាង ( ជាលមគណរែតតឆាន ១៩៩៣ ) រតវអាណានគមយនចាបបានលៅរកងកពងលសាម ករតវពកវាផសកវាយបងខឲយរពម លលទាេតាមបញជជ ខដលពកវាបានេរលេរជាលរេច។ វរេមណ គម តក លចើង មានករេើ តរៅភមដបងពាក ឃរដល បេកថកវ រែតតបពះបតពាង ( ១៥ វចឆកា ១៩៣៥ - ០២ កមភៈ ១៩៨៧ ) បេរៅវតតេវេណ រេពវវមលលា រាម (ដបងពាក) អតតេមជកថន រណេរសរលដាះជាតយនខាងតបង(Mặt Trận Dân Tộc giãi phóng MNVN ) អតតរបធលន ចលនទរពះេងឃសាមគគលេនហាជាត (Hội Phật Giáo yêu nươƱ c Việt Nam ) ជាអតតបកសជនកមមយនេតយនតាងពឆាន ១៩៦៥ លមលះ លដាយមនរ េសនទមថា ហាយ ហាវ ។ ជាអតតរបធលន េងាភបាលលេតត នងជាអតតរពះលមគណគណៈព ធសាេនទមហានកាយ លេតតរពះរតពាងនងលងលហា រយនលៅថា កវឡង រតវអាណានគមយនលវើទារណឌ កមមរ តដលេគតលៅកនងគកថថង ០២ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៨៧ ។ លៅកនងបណាត ញខេមរលរកាមរបចាកាណាដា លោក េង េល បានេរលេរថា រពះ លតជបពះគណ គម តក លចើង ជាអនករេឡាញវបបមនងអកសរសាងគេតខេមរណាេ ។ លៅឆាន ១៩៥៧ រពះអងគបលរងៀនអកសរសាងគេតខេមរ មនរបវតតវ ានងភមវ ាដលេមណេេសនងេេស ។ ឆាន ១៩៦៥ រពះអងគជាេមជកថនរណេរសរលដាះជាតយនខាងតបង ។ លរកាយថថង េ ៣០ ខែលមសា ឆនា ១៩៧៥ រពះអងគរតវបានគណៈកមមការបកសកនងលេតត ចាតតាងឲយលវើជាតណាងបកស កនងការផសកលមដកនទសាេនទ ដចរពះេងាបត ថាច លងាេ រពះលមគណលថរវា ថាច រាជ រពះលមគណរង ថាច លភឿន រពះលមគណលេម


6

រនកាយ លងា េវ នងរពះអគគលលខាការគណ ថាច ហាវ យ ឲយលៅជារគ េថ លៅថថង ១៣ ខែឧេភា ឆនា ១៩៧៥ ។ ល ើយរពះអងគកជាបលឆាន តជារបធលន ចលនទរពះេងឃសាមគគលេនហាជាត លេតតកវឡង លរកាមការដកនទរបេរពះអងគ វេយេកាភាសាខេមរបានរកចលរ ើនជាងលគ ។ លដាយរពះអងគបដលេនងបកសខដលបញជជ ខេមរកនងលេតត លវើបណយកឋនខត ១ ថថង មនឲយលរៀនវញជដ សារ របវតតសាងគេតខេមរលរកាម ។ លដើមបបបាក កចតតលេនហាជាតរបេខេមរលរកាម អាណានគមលយៀកកងបានលរៀបចឆាកលោខ នមយ លដាយយកលឈាម ះេមជកចលនទរពះេងឃលេនហាជាតលេតតកវឡង ជាអនកលដើរត គបលងកើត រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាម ។ ថថង ១២ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៨៥ រពះលមគណ គម តកលចើង នងរពះេងឃខេមរលរកាមដថ ល ៀតរតវចាបេលន ចលរមកនងចលនទរបឆាងបដវតតន លដើមបទាមទារ កដកមពជាលរកាម។ កនងចលណាមេមជកថនរណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាមលនទះ លគលឃើញមនលឈាម ះ គម តក លចើង ជារបធលន ថាច ញាណ ញម ជាអនរបធលន នង ថាច វញ តាក លលខាការ ។ រពះេងឃទាងអេខដលរតវចាបេលនលនទះ យនវាបងខឲយចាកេកាខ ប រចញាតគកលៅលេតតរតាវញ ។ មនយរបនទម នអាណានគមយនបញជជ ឲយលៅអការរគបវតត បញជ នតណាងរបេេលន ២អងគនងរបថនវតតនមយៗ លដើមបចលរមសាត បការសារភាពលទាេរបេេមជក រណេរសសាមគគ រលដាះខេមរកមពជាលរកាមកនងសាលមយខដលលៅមនឆាង យពរពោនយនតលហាះភវញ (Phú Vinh) ។ លពលរពះេងឃ រគ េថមកជគនន អេល ើយពកវាលបើកកមមវ របជ ។ អនកតណាងបកសជាលរចើន លៅកនងលេតតបានលឡើងចាបអារមមណលថាក លលទាេរកមកបតបដវតតនថន រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាម ដកនទលដាយ គម តក លចើង នង ញាណ ញម ។ បនទទ បពគណៈលេតតយនខថលងការចបលគលឃើញអនកលទាេមន កលចញមកបងាា ញេលន លដាយមននគរបាលអាណានគមអមដលណើ រផង ។ ថដទាង ២ របេអនកលទាេកានរកដាេ ១ េនលកខដលរពាងលដាយបកសេរាបអានសារភាពលទាេ (លដាយលៅឆាង យមនលឃើញចាេលយើងមនអាចដងបានថា គម តក លចើង ពតឬខកលងកាល យលនទះល ) អនកលទាេមនលគគ គម តក លចើង ខដលអាណានគមបានរបេ ធនទមថា របធលន រណេរសសាមគគរលដាះកមពជាលរកាម អនក ២គ ញាណ ញម អនកលរកាយលគ គ វញតាក ។ អនកលទាេទាង ៣ មនរាងកាយសាគ ងេគម កមេ លេលកសាល ង ឈរអានញតតសារភាពលទាេ កនងមន កៗ ទាងរអាករអល ជាេញជដ ខដលរបាបខេមររគ បអងគនងរបខដលមនមេលៅ លនទះថា « ពកគនតមនរតមខតរាងកាយរតវលវើទារណឌ កមមល េមប កចតតករគនរគនខដរ»។ លរកាយពអានចប អនកលទាេទាងបរតវបាននគរបាលយននទលចញលៅបាត លដាយ កបនសលនវរពះេងឃ រគ េថលចបងារ កខភនក អាណតអាេរនងឈចាប...។ មនលពលយនវាយរពះលមគណេគត វាបានបញច លេលមលងអនកផសងរចលរេច ”កលវើតាមរពះអងគល ៀត លរពាះបានកបតនងរបជាជនល ើយនងបកស ។ រចល ើយ អាណានគមយនបានយករពះលមគណ លចើង ខដលមនខតរបឥតវញជដ ណ យកលៅោតរតដាងឲយេងឃ ព ធបរេ លៅកនងរេកទាង ៥ កនងលេតតគ រេកថកវ ល សាលសាម កលញជច ង កពងសាព ន បានលឃើញដចជាលរឿងពត កនងការសារភាព លលទាេនងខវកមេខេមរអនកលេនហាជាត ការពតរពះលមគណបានេគតបាតលៅល ើយ លៅ ថថង ០២ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៨៧ រពះរគ គម តក លចើង រតវេគតលៅកនងគកថន រមលេតតលងលហារ ឬ វញឡង ។ លដើមបបបាកសាម រតតេរបេកនខេមរ នងជាលលេេរាបចាបកនខេមរលផសងល ៀត ។ លពលផសពវផាយខលបងរបជាភថតបានចបេពវរគបល ើយ អាណានគមយនកបានលបើក យ ធនទការ កាលេ ៥០ លដើរចាបខេមររគបេេ ញាតគក លវើទារណឌ កមមោងថរពថផស តាមអលពើចតតរបេពកវា លដាយយកលលេថា «របធលន តក លចើង បានសារភាពអេល ើយ នរណាមនភាន កងារជាេអ អនកណាមនេកមមភាពរបឆាងនងរដឋអណាច រគ លចើង បានលវើបញជ រាយនទម របគលឲយបកសនងរដឋអណាចអេល ើយ ។ តាមការពត គជាលរឿងរបឌតរបេអាណានគមយនកនងយ ធនទការរបលយពជខេមរឲយអេខតបលណាោ ះ ។ លរកាយលពលេគត អាណានគមយនបានជនដណងដលរគសារឲយមកយកសាកេព ។ លពលមកជប ពកវាបានលពាលថា រគ លចើង សាល បល ើយ លដាយជងរបចាកាយ រដឋេជយ ពាបាលណាេខដរខតមនឈនះលរាគ លនះជាេដរបេអាណានគម


7

យនបានរបាបដលលោក គម តក លកើង នង គម តក កាង ខដលជាបអនបលងកើតរបេរគ លចើង ។ រចល ើយពកវា កបាន ចរកដាេ ១ េនលក ដលលោកលកើង រ ើយរពាលថា «លនះជាមេថាន លមើលខន ! រដឋេយកចតត កដាកលមើលខថគនតណាេខដរ ខតមនឈនះលរាគ ចរអនកចះ តថលលខាកនងរកដាេលនះលៅ!»។ លោក លកើង បានបងខចតតគេវាេ តាមបញជជ របេយន ទាងលដើមរ ងអលខណន រចកនទរពះេពមកផទះវញ។ បងខចតតគេវាេតាមបញជជ របេយន ទាងលដើមរ ងអលខណន រចកនទរពះេពមកផទះ ។ លពលលនទះ កងអាង (នគរបាល)៤ នទកកបានតាមមកដលផទះល ៀតលពលលនទះ កងអាង (នគរបាល) ៤ នទក កបានតាមមកដលផទះល ៀត។ចលពាះកាត រមឈេ ពកវាវាយខដកលគនលប ភាជ ប ល ើយហាមផាត ចមនឱយនរណាលបើក មនលពលយកេពលៅបជា។ លពលលភលើងលឆះលពញ រកម ល ើបអាណានគមយនវលលៅកខនលងលដើមរបេពកវាវញ ។ ដងវញជដ ណកខនធរបេរពះលមគណ បានលៅកានេគតភព លវើ ឲយកនខេមរនកលឃើញអនេាវរយរគបោងមនលពលរពះអងគេគត ។

======================================


8

រពះលតជគណមមវរលោ គម សាង អតតនទយកសាេនទថនគណៈព ធសាេនទលថរវា មជឈមណឌ លថរពនគរ នងជារបធលន គណៈកមម ការកណាត ល ដកនទរពះេងឃខេមរកលណើ តលៅយនខាងតបង តេទាមទារ លដើមបរកានវនទ ជាជនភាគតច ។Ũy Ban Trung Ương Lãnh ÐaoTăng Sĩ Khmer Gôc MNVN, tranh đâƱ u đêˀ duy triˋ vi tri đôƲ ng bào thiêˀu sô . The Central Committee of the monk leaders of Khmer Origin in south Vietnam , Struggling to defend their Minority position. Le Comité Central des bonzes leaders d’origine Khmer du sud Vietnam , luttent pour maintenir sa position de Minorité position.

រពះលតជបពះគណ មមវរលោ គម សាង (១៩២២ -១៩៨៨) រតវលយៀកកងេរមតចវរ ញាតចលគកចនន ៤ កខនាង គ ជវា (Chí Hòa) រកងថរពនគរ ថថង ១៨ ខែឧេភា ឆនា ១៩៧៥ ល ើយបានលចញពគកលៅថថង ២៦ ខែមថនទ ឆនា ១៩៨០នងលៅជាបលគហាឃរគង (បងាា ញេលនដលអាជាញ រអាណានគមយន ២ ដងកនង ១ ខេ ) រ ត ៤ ឆាន ។ ដលថថង ០១ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៨៥ អាណានគមយនបានចាបរពះអងគញាតគកជាលលើក ២ លៅ រមលេតតលងលហារ (យនលៅវញឡង) ដលខេន ឆនា ១៩៨៦ ពកវាបានបញជ នមកគកលបនោ (Bến Giá) ។ រពះរគ គម សាង លយៀកកងវាមនវាយឲយេគតល វាមកវាយេរចលមលើយបអនបលងកើត គម ខង ( លោក ខង លកើត ឆាន ១៩២៨ លៅភមលផាន រកម មនរបពនធលឈាម ះ េង េមន នងកន ៨ រប ) រតវយនេរចលមលើយ លដាយដាកឲយខេសលភលើងឆក ចងផនតកាល ល ើយយកញញរលគនះកាលតចៗ រ តដលេនលបបាតសាម រត ខតលោក គម ខង មនចតតជាវរបរេមនរពមលឆលើយតាមយន ខដលបងខឱយគនតលឆលើយដាកលទាេក កមកលលើបងបលងកើតរបេគនតគរពះរគ គម សាង ។ លរកាយលពលលដាះខលង គនតកមនជងល ើយលវើមរណភាព ។ លនះជាគរ ជាតរមដលកនលៅខេមរជនទនលរកាយ េេចតតសាល បមនរពមលឆលើយ ។ លៅខេន ឆនា ១៩៨៧ គឆាន លថាះនពវេក ព.េ.២៥៣១ យនវាបាននទរពះរគ គម សាង លៅ លេតតអកាប (Vũng Tàu ) វាថាយកលៅពាបាលលរាគ គលពលលនទះល ើយវា ឲយរេមន កចាកថាន បលភលចសាម រត រចល ើយវានទមករេកកលណើ តវញ ។ លះមកដលផលវបតលៅខាងតបងលផាន ដង រេកកលញជច ង ពកវាកបានលបាះរពះអងគលៅ លនទះ ។ លពលខដលថាន លតត លនះរជាបចលលពញកនងេពាងកាយបណាត លឱយរពះអងគវលងវងផលវរកផទះបងរេរពះអងគមនលឃើញ ។ លនះជាទារណឌ កមមមយគរឱយរនធតរបេលមដកនទខេមរលរកាមពេណាកអាណានគមយនកមមយនេត ។ លពលលនទះលគមនលឃើញខេមរណាមន កមនចតតជាវរបរេលចញមេមកជយ លរបាេេតវលរពាះខាល ចយនលចា ថាបកខពករពះអងគ ។ លៅ ថថងេរក ១២ លរាច ខេបេស ឆាន លរាងេរ ធេក ព .េ. ២៥៣១ រតវនងថថង ១៥ ខេមករា ឆាន ១៩៨៨ ។ រពះរគ គម សាង លមដកនទខេមរលរកាមបាន លអនចចមមោងរេលងះរេលងាចអលណាចអមមជា បផត ។ រពះរគ ថាច លភាគ របេរតឆាន ១៩៤២ លៅភមខរពកឈក ឃកពងលបង រេក ផារថម លេតតលងលហា រ សាងផនេលៅឆាន ១៩៦៣ សាលវនឧ ាន (ខរពកឈក) ។ ខផនកេការតមបាលរង ។ ពឆាន ១៩៦៦-៦៩ េមជកគណៈកមមការគណៈព ធសាេនទលថរវា លេតតលងលហារ ។ ថថង ២៥ ខែតោ ឆនា ១៩៦៩ ជាេមជកគណៈកមម ការកណាត ល ដកនទរពះេងឃខេមរ

វរេមណ គម សាង កនខេមរចងចា របវតតតរម ពលកមមជវត ជនជាតសាេនទ កមពជាលរកាម ។ សាល បរេលរពាះជាត សាេនទ គររបងអាតាម ឲយជាបនេសយ លកើតជារេរបេ ចរកលសាកសាត យរបរាងកសណកសយ លករ តលឈាម ះជាបលៅ ។ គ.េ.១៩៦៩


9

កលណើ តលៅយនខាងតបង តេទាម ទារ លដើមបរកានវនទ ជាជនភាគតចលៅវតតចនទរងសថរពនគរ ។ ថថង េ ១៣ ខែវចឆកា ឆនា ១៩៦៩ ចលរមមហាបាតកមមលៅមេវមនរបធលនទបតលវ (Nguyễn Văn Thiễu) ទាមទារនទ ជនភាគតច ។ ថថង េ ២២ ខែវចឆកា ឆនា ១៩៧៤ ជានទយកសាេនទរងថនគណៈព ធសាេនទលថរវា មជឈមណឌ លថរពន គរ ខដលមន សាន កការលៅវតតចនទរងស ថរពនគរ ។ រតវអាណានគមចាបផសកញាតគកលៅថថងេ ២៦ ខែតោ ឆនា ១៩៧៥ លៅពនធនទគនរខរពកឫេស ឬកងលថើ (Cần Thơ) បានលចញពគកលយៀកកងវញលៅថថង ១៧ ខែវចឆកា ឆនា ១៩៨០ ល ើយកបានលរៀបការជាមយកញជដតា ល ើយមនកនមយ រេលៅលេតតលងលហារ ។ ថថង ០១ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៨៥ លោក ថាច លភាគ រតវអាណានគមចាបញាតគកជាលលើក ២ លៅ រមលេតតលងលហារ គកនងយ ធនទការកាលេ ៥០ ខដរ លៅកនងរយៈកាលជាបគកលលើកលនះ លោក ថាច លភាគ រតវអាណានគមយន េរចលមលើយលដាយ លចាះេរថេខកងលជើង យកខេសទាញលជើងលឡើងលលើកាលចះលរកាម ។ លដាយរទាមនបាននងទារណឌ កមមោងសាហាវថរពថផស របេអាណានគមយនលយៀកកង លោកកបាន លមរណភាពលៅកនងគកលដាយអយតតមលៅខេកញជដ ១៩៨៧ ។


10

ការតេទោយេនតវធរបេដមមរទបកាម

បញដ វនតខេមរទាង៧ ៥ រប បានរចពគកមនរពមចះចាញខាម ង កបានលវើពាកយបណត ងតវា លឡើងថាន កលលើថនរដឋអណាចអាណានគមសាធលរណរដឋេងគមនយមយន មនម ជឈមបកស រដឋេភា េមពនធយវជនកមមយនេត មជឈម មនទរអគគពនតយមជឈម គណៈកមមការផសះផាវវា នងគណៈកមមការេញជជ តមជឈម ។ ពាកយតវាលនះបានលវើលរៀងៗេលន ខតមនអតថនយរមដចតលៅ៖ រចនទេមពនធថនព ធសាេនទ មនខមនចលពាះខតខេមរលរកាមបលណាោ ះល របល េលេៀម ោវ ភម េរលងាក លនបាល លបត ចន កលរ ជបន។ល។ កមនរចនទេមពនធដច ខេមរកមពជាលរកាម ខដរ េនរេរថា លតើបណាត អាជាញ រថនរបល េខាងលលើ លគលចា ថាព ធសាេនទជារណេរសបានខដរឬល ? លតើពកអភបាលលេតតកវឡង មន លងវៀង វាន អក ( Nguyễn Văn ƯƱ c ), លងវៀង វានឡង (Nguyễn Văn Long), លឡ វានញា Lê Văn Nhã) បានលចា ថា រចនទេមពនធព ធសាេនទលនះជាតអងគ ជាអងគការថនអាខដងខដលលៅថារណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាមលនទះលតើមនអវជាភេតតាងពតរបាកដ ? លតើឯកសារេរាបលវើេកមមភាពកបត ( ងរណេរស េតបណោ លឃលេនទ ឬអាវ យ ធភណឌ ) នងបកសនងរដឋអណាចលនទះ លតើពកអភបាលលេតតទាងលនះបានជករកលឃើញនវអវេលះ? លៅ ណា? អនកណាជាអនកផតលឲយ ? អនកណាជាអនក ល? ល ើយេមភ រៈខដល លលនទះ លតើមនអវេលះល ើយលចញពរបភពណាខដរ ? លតើបញជ រាយនទមរពះេងឃរគបសាោបាល មមវនយ អាចារយបលរងៀន នងគណៈកមមការវតតទាង ១៣៧ កនងលេតត ពកអភបាលលេតតបានមលបងាក ចថាជាបញជ េមជកថន រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាមលតើមនលកខណេញជដ ណាមយគរឱយកតេគនលបានថា ជាឯកសាររបឆាងនងរដឋអណាចឬបកសបានខដរឬល ? លតើឯកសារលនះរបឆាងលដាយរបមនតណាខដរ? ល ើយបញជ ពតរបាកដលនទះជាបញជ អវខដរ? លតើលគនលនលោបាយរបេបកសបានខចង កកនងរបបសាធលរណរដឋេងគមនយមយន លតើរពះរគ គម តក លចើង អាចបលងកើតបានរណេរសដេលបើមលនះខដរល ? លតើមរណភាពថនរពះរគ គម សាង នង គម តក លចើង នងរបជាជនដថ ល ៀត លតើនរណាជាអនក លេេរតវ ចលពាះការសាល បខដលរកលទាេថពរមនលឃើញលនះ ? កនលះខេលរកាយមក លេតតវាបានលផញើដលថដបកសនងរដឋអណាចយនវា នយម ពកវាកបានចាតគណៈកមមការថាន ក មជឈមេបមាបេរមះេរមលនងផសះផា ឲយចះមកលេើបអលងកតផាទ លរបជាជនតាមវតតអារាម ភម ឃ នគមនទនទលៅកនងលេតត លដើមប រសាវរជាវរាវរកនវអាខដងខដលលៅថា រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាម ល ធផលគេនយ ។ ល ើយគណៈកមមការលនះខថមទាងបាន លេណលរឿងបតងតវា រាបពានេនលកពរបជាជនខេមរបដលេចលពាះការមលបងាក ចរបេគណៈអភបាលលេតតកវឡង ។ ថថង ៣០ ខែកកកដា ឆនា ១៩៨៨ លោ មយ នទយករដឋមងគនតថនរដាឋ ភបាលថនសាធលរណរដឋេងគមនយមយន បានលចញរបកាេឲយរគបរកេង លអនវតតខដលមនលេចកតេលះៗដចតលៅលនះ ៖ អលពើខដលរកមនគរបាលនងគណៈអភបាលលេតតកវឡង បានរបរពតតមកលលើសាេនទ ជា េរងវើខដលបណាត លឲយេចរប លោជនដលមគននលោបាយបកសនងរដឋអណាចមនតចល ។ នគរបាលរគបជានថាន ក ខដលបានចាបផសកអងគណារតវនគរបាលលនទះៗ រតវលវើេ ការជាមយនងរដឋអណាច បបេរពះេងឃអងគលនទះមកវញ លដាយបងាា ញរបភាពជាកខេតងលៅចលពាះមេរបជាជន ។ ចខណកការេកាខផនកព ធកេការតវលបើកឲយ ល ោយ ។ ខាងអកសរសាងគេតវញ រកេងងេកាការរតវបលងកើតរគ ល ើយបលរងៀនលៅតាមលគនលនលោបាយរបេ ជនជាតនមយៗ ខដលរេលៅកនងេ គមនយន ។ ចខណកអនកខដលរតវសាល បលដាយទារណឌ កមមរបេនគរបាល ឬរតវេមល បលដាយបលចចកល េណាមយ អគគមនទរពនតយមជឈម


11

តោការរបជាជនមជឈមនងពនតយអលងកតខថមល ៀត ។ sic. អនកជាបគកខដលបានបាតពលកមមទាងអេ រតវរដឋអណាចមនេមតថកចច ចាតវធលនការេងឱយអនករងលរគនះទាងលនទះ រគបៗ ចនន គតតាងពថថងខដលរតវចាបឃឃលងរ តមក លនងថថងលដាះខលង ល ើយបគគលករដឋទាងអេ រតវលកាះលៅ ឲយចលមកលវើការវញទាងអេខដរ ។ គណៈអភបាលលេតត នគម ឃ ភមទាងឡាយណាខដលបានរបរពតតេេឆគង លដាយសាហាវយងឃនង រតវលវើេ របតបតតជាមយមនទរអគគពនតយមជឈម នងមជឈមបកសលៅផាទ លកខនលងខដលលកើតល តល ើយរបកាេ លសារភាពថា េលនបានលវើេេនងមគនរបេបកស េមលទាេដលអនករងលរគនះ លដាយបងាា ញនវេភាពជាកខេតង លដើមបជាការតបេនងនវកតតយេដលជនរងលរគនះទាងលនទះ (តាករ ើយអខងែល) ។ គណៈអភបាលលេតត នគម ឃ ភមទាងឡាយណា ខដលបានចាបចងរបជាជន បានកខ ងគរាម របអេយកមេរបាក លដាយរបមនតណាមយ រតវខតេង ឲយមច េលដើមវញ ។ សាមេលនបានរបរពតតអលពើេលេច រតវបញជ នលៅឱយតោការរបជាជនកាតកត ។ របជាជនខេមរទាងឡាយណាខដលរតវគណៈអភបាលលេតត នគម ឃ ភម ខដលបភយឱយខាល ចរតលចាលរេក ផទះេខមបងឬរបពនធកន រដឋអណាចរតវចាតវធលនការ លកាះលៅរបជាជនទាងអេលនទះ ឲយមកកានលលៅឋានលដើមវញ ។ ១៥ ខេលរកាយមក គលៅថថង ២៦ ខែតោ ឆនា ១៩៨៩ គណៈកមមការអលងកតមជឈម បានលវើេ ការនងអនមនទរអលងកតលេតតកវឡងកបានលផតើមពនតយលមើលេណលរឿង ខដលពកនគរបាលលេតត បានរបរពតតអលពើអមនេសម មកលលើខេមររងលរគនះ ។ េណលរឿងរបេអនកណា គណៈកមមការមជឈមបានេរចលពាះអនកលនទះ ថវលបើចលមលើយមនកខនលងេលះេេគនន កពតខមន ខតនយមនខតមយដចគនន ។ គខេមរលគនរពព ធសាេនទ រេឡាញេលបៈ វបបម អកសរសាងគេត នង លនៀម ោបរបេេលនតាងពលដើមលរៀងមក លពលអងគការព ធសាេនទរតវពកនគរបាលលេតតកវឡង មលបងាក ច កខ ងគរាម បងាគ បបញជជ ឲយសារភាពថា ជាអងគការ រណេរសសាមគគរលដាះខេមរកមពជាលរកាម របឆាងជាមយបកសនងរដឋអណាចលៅវញ។ េញ អនករងលរគនះ រតវពកនគរបាលលវើទារណឌ កមមជា មងនល ើយេរទាមនបាន កេេចតត លសារភាពតាមពាកយមលបងាក ច របេពកនគរបាល លបើមនលវើតាមនងរតវ លទារណឌ កមមរ តដលជវតកសណកសយជាមនខាន ។ រគឌន បានបញជជ កថា បកសពកល លនយយ លឡ យវង បានលឡើងសារភាពេមលទាេដលខេមរខដលរងលរគនះ លៅចលពាះមេរបជាជនខេមរនងកញ ( Kinh គជនជាតយន ) ។ េមជកមន កតណាងអគគពនតយ មជឈមបានលឡើងកានលវ កា ល ើយរពមនចលពាះអលពើអមនេសម សាហាវយងឃនងថរពថផស ខដលពកនគរបាលលេតតកវឡង បានរបរពតតមកលលើជាតខេមរនងវតតអារាមថនព ធសាេនទ ។ េមជកមន កល ៀត តណាងមជឈមបកស បានលឡើងលលើលវ កាអពាវនទវឱយរបជាជនខេមរនងកញរតចណងសាមគគឲយបានរងមជវញបកសនងនងរដឋអណាចលដើមបការពារេរតវថផទកនងនងខាម ងពខាងលរត ។ លបើរបជាជនខេមររបាថាន អវ េមលវើរបាយការណតាមរយៈរកេងេញជជ តលេតត ជនដលរដឋអណា ចនងមជឈមបកសឲយលគបានដង លគនងជយ លដាះរសាយ ។ រគ ឌន បានេរលេរបខនថមថា លៅជរបាណាតនគម មតតេញ មន កជាេមជកេមពនធយវជន មជឈម លៅលេតតរតាវញ បានឲយ


12

ដងថា មនទរអគគពនតយមជឈមមនទរតោការរបជាជនមជឈមគណៈកមមការរបជាជនលេតត នគម ឃ ភម បានរ មរបជគនន លៅឃគគរកាលពថថង ១០ ខែតោ ឆនា ១៩៩០ លដាយលកាះលៅរបជាជនចនន ៨ ពាននទក េតពបញជា ខាងលលើ ល ើយលៅឃនទនទកនងលេតត កបានលវើកមមវ ដចខាងលលើលនះខដរ ។ លោក េង ត បានរឭកកនលៅខេមរជនទនលរកាយថា លលើកលនះលមសៀ លងវៀង វាន លញ អគគលលខាការបកសនងលមសៀ លោ មយជាពកវាត នយម បានលរចៀងប លោមមតងវញ លដើមបបលពរឲយខេមរលដកលក តាម គរអណាោ មកកជតា ត របេពកវា ។ ពកវាត នយមលខាកកាលខេមរបលណតើ រលងលោមខេមរបលណតើ រ កនងដលណើ រឈានលៅឱយដល េលៅថនការរបលយពជសាេនខេមរលរកាមរបេពកវា មនខមន លញ-មយ ខាល ចខេមររេឡាញខេមរជយ េលងគងាគ ះខេមរលសាះលឡើយ គរងចាលពលលវោ ច ឲយ លញ-មយ លខាកកាលខេមរមតងល ៀត ។ ថវលបើរដឋអណាចនងបកសថាន កមជឈមលេតត នគម ឃ ភមបានអនវតតនវលេចកតរបកាេខាងលលើចលពាះមេរបជាជនខេមរកញកលដាយ បខនតលៅេលបញជា មយខដលពបាកលដាះរសាយលនទះគ បញជា ជវតេងជវតខដលខេមរភាគលរចើនបានទាមទារ ។ ល ើយេពវថថង មនទរអគគពនតយមជឈម តោការរបជាជនមជឈម កពងពចារណារកភេតតាងចលពាះអនកថដដល ឬលដាយបលចចកល េរបលភ ណាមយ កនងការេមល បរងាគ លខេមរលរកាម ការពតយនវាមនអាចេមល បគនន វាបានលនទះល ។ ល ធផលេមពនធវាត នយម លឡ យវង បានេរបងរករគបមលាបាយ របលយពជសាេនខេមរលរកាមោងណាកលដាយ កលៅខតមនបានកាចបបាកលគនលជ រេចចរតយតតមខេមរនទបចចបបននលនះបាន ។ បញជា លនះ បានបងខ ឲយបកសនងរដឋអណាចយនមនលមសៀ លញ នង មយ បនតលវនលខាម ច លឡ យវង ល ើយបានសារភាពថា មគនខដលបានលវើចលពាះខេមរកនលងមក ជាការភនរចឡ េេរជលណាេ រតវខតខកខរបនងជេជលលឡើងវញ គបានដក តយេេកតគណៈអភបាលលេតតកវឡង លឈាម ះ លងវៀង វានអក នង លងវៀង វាន ឡង ល ើយពកអាមអាលថាងរាបរយនទកល ៀត ករតវលដញលចញពបកខនងរដឋអណាចផងខដរ ។ រពះេងឃ ១៥២ អងគ ខដលរតវផសកដាកគកលនទះ រត វបានបបេលឡើងវញ តាមរបថពណព ធសាេនទ ។ េងជងចតតនងតថមលពលកមមជារបាក (ដង)នងមេដលខេមររងលរគនះ ខដលរតវជាបគកទាង ៥៧៥ រប ។ អនមនទរេកាការលេតត បលងកើតឲយមនរគបលរងៀនជាភាសាលៅតាមវតត ភមឃ នគមនងលេតតលៅកនងសាោសាធលរណៈ លដើមបឱយរេបតាមលគនលនលោបាយរបេជនជាត ។ ថវលបើអាណានគមយនលយៀកកង បានរបគលេ ធមកឲយខេមរេលះៗកលដាយចះ ខតពមននយថា បានរបគលេ ធលេរភាពមកឲយខេមរលនទះល មននយថា លេរភាពតាមលពលលវោនងកនងរកបេណឌ ខតបលណាោ ះ ។ ខេមររតវបាតបងបញដ វនតមយចនន េលះរតវជាបគក កងរចវាក េលះ រតលចាលភមរេក ជា រេឡាញ ញាតេនទត នជា លេនហាអេជាលរចើន ។ រ ពយេមបតតឯកជន មនខរេ ចការ ផទះេខមបង មេរបាកខដលលៅតាមវតតអារាមមយចននរតវលកងរបវញចឆកបលនយកទាងខភនករេេៗ ដចជាព ធបបដម មេនងេរ ធ ជាលដើម ។ល។


13

ញតតអពាវនាវ - លគនរពជនអងគការេ របជាជាត - លគនរពជនអងគការអនតរជាតនទនទរៅកាងពភពលោក (តាមរយៈព ធកេមគមខេមរកមពជាលរកាមលៅជរសាយនងលៅេ រដឋអាលមរក) កមមវតថៈ េតពរពតតការណជាកខេតង របេកមមយនេតយនលៅកមពជាលរកាម ។ កនងនទមលយើងេញ ខេមរកមពជាលរកាមជាមច េ កដ ខដលបានលភៀេេលនរតលចាលមតភមមកដលជាយខដនខេមរ- ថថេពវថថងលនះ គបងបអនជនរមជាតខេមរលយើងេញ ខដលរេលៅកមពជាលរកាម គរេលៅលរកាមនមខដកថនរបបផាត ចការរបេយនកមមយនេត រេលៅលដាយគនម នលេរភាពជាមនេសមន ។ េ ធជាពលរដឋរបេខេមរកមពជាលរកាម គរតវយនកមមយនេតរលោភបពានជះជាន ជលនឿខាងសាេនទករតវយនកមមយនេតដក ត ហាមឃលតតាមអលពើចតតវា ។ បរេឬយវជនខេមរកមពជាលរកាម រតវយនកមមយនេតបងខឱយកានអាវ បលរ ើេមរភមមេលៅកមពជរបល េ នងចាបយកលៅលវើជារបងរាងរគនបលៅរពរប លយន- ចនបងខឲយលវើការជា មងនដចជាេតវតរចាឆ ននងដចជាទាេកមមករដាចថថល ។ បងបអនរបជាពលរដឋខេមរលរកាមជាលរចើនពាននទក ខដលលៅជាបកនងពនធគនរនងមនទរឃឃលង រតវពកយនកមមយនេតវាលវើបាប ដាកទារណឌ កមមោងលឃលរលៅថរពថផសជា បផត ។ អវៗខដលជាលកខណជាតរបេខេមរលរកាម រតវបានយនកមមយនេតក ល ចលចាលខាច តខាច យរោយសាបេនយ ។ ទាងរចនទេមពនធជាត ឬរបពនធថនការលរៀបចេងគមខេមរលរកាមរតវបានយនកមមយនេតខកខរបឲយលៅជារលបៀបយនទាងអេ ។ របជាពលរដឋជាលរចើនពាននទកល ៀត រតវបាតេលន រតវសាល បេលន រងលរគនះ កខលវ នទលដាយជង លដាយ រភកស បាតកមល ងកាយពល លដាយបងខតបងខឱយលវើការជា មងន ងន ងរលៅរគបេម ភាពវដាឋ ន រតវរងលរគនះលដាយេងគងាគ មឈាល នពានកមពជានងលដាយការជះជានលឃលរលៅថរពថផសរបេកមមយនេតយន របជាពលរដឋ លៅរតវនរាេរពាតរបាេ ខបកបាកខាវ តខេវង វលងវងរក េតបនមនលឃើញ បាតបងនវអវៗខដលជា លេនហា កដ ភមរេក របពនធបាតបត មត យរពាតកន ជដនរពាតលៅ រគរពាតេេស លកើត កខបកលមនញ ឈចាបលខាល ចផាឥតខលា ។ ខផនក លនៀម ោប វបបម អរ យម ខដលជារពលងខេមរ នងលក រដខណល ពដនតារបេជនជាតខេមរលរកាម រតវបានយនកមមយនេតបផលចបផាល ញវនទេសាបេនយអេគនម នេល ។ ល តដចលនះល ើយ ល ើបបានជាខេមរកមពជាលរកាមរាបពានមននទកលភៀេេលនរតលចាលមតភម ។ ធលតពតជាកខេតង ខដលកមមយនេតយន បានរបរពតតប ឧរកដឋកមមរបលយពជសាេនខេមរលរកាម ចាបតាងពឆាន ១៩៧៥ មក ល ១៩៨៦ ពកយនកមមយនេតបានអនវតតនដចតលៅ៖ សារាចរ លលេ ១១៧ ឆាន ១៩៧៧ េរបមចលចញលដាយលោក លឡ ថាញ ង (Lê Thanh Nghị) អនរបធលនអគគលលខាការបកសថាន កមជឈម នង សារាចរលលេ ២២១ ឆាន ១៩៧៧ លដាយលោក ត វ (TôƱ Hưu ) ឧបនទយករដឋមងគនតកមមយនេតយន រពមទាង សារាចរលលេ ២៩៧ លចញលដាយ ផាម វានដង (Phạm Văn Đô`ng) នទយករដឋមងគនតថនរដាឋ ភបាលកមមយ នេតយន ។ ១-យនកមមយនេតចាបអនករបាជញ នេសត បញដ វនតខេមរលរកាមយកលៅលវើទារណឌ កមមលដាយគនម នល តផល ដាក គក កងរចវាក រចលចា ថាជាបកសពក េ ន េង សាន លេៀវ េផន ។ល។ ២-យនកមមយនេតបានរបអេយកកបនខាន តគមពរដកា កនងវតតអារាម ដតបផាល ញលចាលលេទចេទអេគនម នេល។ ៣-យនកមមយនេតបានប អកសរសាងគេតខេមរ នងភាសាជាតខេម រ លៅកនងរបល េ មនឱយកនខេមរនោយនងលរៀនត លៅល ៀត។ ៤-យនកមមយនេត មនខផនការលបលចព ធបបដម េរ ធ មេ- របាក ជាលរចើនវតតដចជា-វតតចារ វតតសាវ យលេៀមថម


14

វតតសវវ យរេៀមចាេ ជាលដើម ។ ៥-យនកមមយនេត បានចាបបងខឱយកនខេមរលរកាមទាងអេ លរៀនអកសរនងភាសាយន។ ៦-យនកមមយនេត បានចាបយកលៅពនយយលទាេ ដលខេមរណាខដលលេនហាវបបម អកសរសាងគេត នងភាសាខេមរលដាយលចា ថាជា«ខេមរលេរការ»។ ៧-យនកមមយនេត បានយករគនបខបកលៅោកកប កលៅកនងវតតអារាម ល ើយវាបបលគនន វាលៅខឆកលឆរវតតលនទះៗ លឃើញភាល មកលចា ថារពះេងឃមនលរគឿងផទះ កចាបរពះេងឃថាន កអាចារយមហា រគលៅអការ រគព េរត លញាមវតត អាចារយវតត ផសកយកលៅពនយយលទាេ អេពវតតគនម នេល ដចជាវតត លពាសាលរាជ (កពង )លៅកនង រកងជាលដើម ។ ៨-យនកមមយនេត បានរបអេយកវតតអារាមខេមរលរកាម លវើជា សាន កការឬ ចាតការរបេពកវា មនវតតសាវ យលេៀមចាេ-ថម នងវតត តាលថៀវ ជាលដើម ។ ៩-យនកមមយនេត បានប េ ធលេរភាពខេមរលរកាម មនឱយលវើបណយទានជាដាចខាត នងមនឱយមនជលនឿលៅលលើព ធសាេនទតលៅល ៀត។ ១០-យនកមមយនេត បានចាបរពះេងឃផសក លៅកនងរបល េ ចលពាះលេតតរពះរតពាង មនរពះេងឃ ៥៦៨អងគយកលៅដាកគកលវើទារណឌ កមម កនងលនទះ មនបាតបងជវត ខដលលយើងេញ បានដងេលះៗ ដចរាយនទមខាងលរកាមលនះ៖ ១-រពះលតជបពះគណ ថាច សាល របធលនេមគមរពះេងឃរេកថកវ ២-រពះលតជបពះគណ ថាច ហាយ រពះរគវបេសនទរៈ ៣-រពះលតជបពះគណ ថាច រាជ រពះលមគណ គណៈលថរវា ៤-រពះលតជបពះគណ លងា េវ រពះលមគណ លេមរនកាយ ៥-រពះលតជបពះគណ គម សាង រពះនទយកសាេនទគណៈលថរវា ៦-រពះលតជបពះគណ ថាច លងាេ រពះេងាបតគណៈលេមរនកាយ ៧-រពះលតជបពះគណ ឡម ឯម រពះេងាបតគណៈលថរវា ៨-រពះលតជបពះគណ ោង ផាក រពះលៅអការវតតលរជាយ នា ៩-រពះលតជបពះគណ ថាច លចឿង រពះឧបជាយ ១០-រពះលតជបពះគណ ថាច លដៀក រពះឧបជាយ ១១-រពះលតជបពះគណ លៅ គណ រពះលៅអការវតតសាវ យពក ១២-រពះលតជបពះគណ ថាច ខណវ រពះលៅអការវតតលរតាកលច ១៣-រពះលតជបពះគណ ថាច រ អាចារយបលរងៀន ១៤-បណឌ តាចារយ ថាច ហាញេវណោ សាងគសាត ចារយខេមរ ១៥- បណឌ តាចារយ ថាច សាង អាចារយបលរងៀន ១៦-បណឌ តាចារយ ថាច ចង អាចារយបលរងៀន ១៧-បណឌ តាចារយ ថាច លថ អាចារយបលរងៀន ១៨-បណឌ តាចារយ ថាច ោង េេសសាោមមវនយ ១៩-បណឌ តាចារយ េង លង រគបលរងៀន ២០-បណឌ តាចារយ តាង ង េេសសាោបឋមេកា ២១-បណឌ តាចារយ តាង រន េេសសាោបឋមេកា ២២-បណឌ តាចារយ គម លលម អាចារយវតត ២៣-បណឌ តាចារយ រតង សាន លៅ េេ េេស ២៤-សាមលណរ គម េណាង េមណេេសមមវនយ ២៥-សាមលណរ លកៀង ចាង េមណេេសមមវនយ


15

លៅកនងេលនះដខដល លយើងេញ េមបញជជ កថា អនករបាជញ បញដ វនត នេសត ខេមរមយចននល ៀត េពវថថងេថតលៅកនងពនធនទគនរលៅលឡើយដចមនរាយនទមខាងលរកាមលនះ៖ ១-គម តក លចើង រពះលមគណលេតតរពះរតពាង-លងលហារ ២- រតង យន រពះលមគណរង ១ ៣-ថាច េរ រពះលមគណរង ២ ៤- ថាច េន របធលនឧតតមរបកា ៥- ថាច អក របធលនឧតតមរបការង ៦-េង យ សាងគសាត ចារយភាសារបាង ៧-ថាច លសាមង រពះវនយរគណ ៨-ថាច អយ របធលនរពះឧបជាយនងវនយរ ៩-េង ឃន អគនគ ការរបចាលេតត ១០-ថាច ត អគគលលខាការសាោគណ ១ ១១-ថាច កងវញតាក អគគលលខាការរង ១២-េង លកវ របធលនេមគមរពះេងឃនគមលផាន ដាច ១៣-ឡម េង សាងគសាត ចារយបាលជានេពេ ១៤- ថាច លៅេេម លលខាការមមវនយ ១៥- គម លៅ លៅអការេត ១៦- គម េវណោ អាចារយវតត ១៧- ថាច ញក លៅអការ ១៨- គម ខកវ អាចារយបលរងៀន ១៩- គនង េមន អាចារយបលរងៀន ២០-េង ញ អាចារយបលរងៀន ២១-គម េង អាចារយបលរងៀន ២២- ថាច ហាង អាចារយបលរងៀន ២៣- ល លកើត អាចារយបលរងៀន ២៤- គម លេង អាចារយបលរងៀន ២៥-េង ដា ភកខេងឃ ២៦-ថាច វានលេឿង អតតអគគលលខាការគណ ២៧-ថាច លយឿង េងាភបាលនគម លផាន ដាច ២៨- ថាច េង អាចារយបលរងៀន ២៩- ថាច ងក ឡាញ អាចារយបលរងៀន ៣០-ថាច េង អាចារយបលរងៀន ៣១-ថាច លចឿង អាចារយបលរងៀន ៣២-ថាច លសាយ រពះអនគណរេកលផាន ដាច ៣៣- ថាច រង អាចារយបលរងៀន ៣៤- មហា ថាច េេ សាងគសាត ចារយ ខេមរ របាង-យន ៣៥- ថាច សាង រពះព េរត ៣៦- ថាច ត រពះលៅអការ ៣៧- ថាច លៅ ងម រពះលៅអការ ៣៨- ថាច ឈង រពះលៅអការ


16

៣៩- ថាច ន កង េនងការល រញដ ករងមជឈមណឌ ល ៤០- េង ត អាចារយបលរងៀន ៤១-គម ពត រគេរត ៤២- ថាច មង វាត អាចារយបលរងៀន ៤៣-គម ហាង រពះលៅអការ ៤៤-លកៀង ខកជា រពះលៅអការ ៤៥- យប តយ រគេរត ៤៦- េង លកវៀង អាចារយបលរងៀន ៤៨- ថាច សាង អាចារយបលរងៀន ៤៩- េង េេ េមជក លលខាការគណ ៥០- េង ង គណៈកមមការវតត ៥១- លកៀង ភ ជ គណៈកមមការវតត ៥២- លវ ឡាង រគេរត ៥៣- ថាច េរត រពះលៅអការ ៥៤- ថាច ហាយ អាចារយបលរងៀន ៥៥- ថាច តង គណៈកមមការវតត ៥៦-ថាច គង រគេរត ៥៧- ឡង ន អាចារយបលរងៀន ៥៨-ថាយ យន អាចារយបលរងៀន ៥៩- លកៀង ធល អាចារយបលរងៀន ៦០-ឡង េណាង រពះលៅអការ ៦១-េង លរៀម រពះលៅអការ ៦២-ថាច ជា រពះលៅអការ ៦៣-គម លយ អាចារយបលរងៀន ៦៤- េង ជា អតតអនគណរេកកពង ៦៥-ថាច លភឿន រពះឧបជាយ ៦៦-ថាច រេេ រពះលៅអការ ៦៧-គម េេសារ រពះលៅអការ ៦៨-គម ោង រពះលៅអការ ៦៩-ថាច រពះឧបជាយ ៧០-គម ភន រពះអនគណគណៈលថរវា ៧១-ថាច លចឿង រពះឧបជាយ ៧២-េង លកឿង អបតវតត ៧៣-តាង លយឿង លេរ រពះលៅអការ ៧៤-ថាច រ លញាមវតត ចននជនរងលរគនះខដលបានលរ ើេលឈាម ះមកេរលេរលនះ មនតចតចណាេ លៅលរចើនល ៀតខដលលយើងេញ មន នបានេរលេរចលកនងឯកសារលនះ ។ ១១-រពះេងឃអងគតចខដលលៅលេេេលកនងវតត រតវយនកមមយនេតចាបបងខឱយជករបឡាយ ល វើពលកមមដចជារគ េថខដរ រចឲយ ចញច មរជក មន ទា លគន រកប ជាពលេេ ហាមដាចខាតមនឱយនមនតលៅបណឌ បារតតាមភមអនករេក ។ល។ ១២-យនកមមយនេតរបអេយកដខរេចការ រ ពយេមបតតនងលរគឿងមេនរគប នេខានៗ ខដលជាដលងាើមរេរបេរបជាពលរដឋ


17

អេរលង ។ ១៣-ខេមរលរកាម លៅលៅកនងរបល េ កពងខតខរេកដលងាា យយទាមទារេ ធលេរភាព យតតមនងបរណ កដរបេខេមរលរកាមរគបេមយកាលលពលលនទះយនបានលចា ថា ខេមរបះលរកាកឬខេមរផេ រចពកវាកបានចាបយកលៅដាកគក មនទរឃឃលងលៅកនងរបល េ ។

១៤-យនកមមយនេតបានខកលងបលងកើតរណេរសមយលឈាម ះថា «រណេរសរលដាះជាតខេមរកមពជាលរកាម» រណេរសលនះ ពកវាបានបលងកើតលដើមបចាបអនករបាជញ បញដ វនត នេសត យវជនខេមរលរកាម យកលៅរបលយពជសាេន ឲយអេព កដកមពជាលរកាមរណេរសលនះបានបលងកើតលឡើងលៅកនងឆាន ១៩៧៦ ។ ១៥-ខេមរលរកាមខដលបានលភៀេេលនរតមករបល េកមពជា រតវយនកមមយនេតចាបបានទាងអេរបាពររយ (៧០០) នទក ដាកកនងកាណតៗចនន ៨ លរគឿង យកលៅបាញពនលចលចាលលៅលកៀនសាវ យ ចមង យរបខ ល ៨ គឡខមរត នទ េខាងលកើតថន រកងភនលពញ កាលពខេ មថនទ ១៩៧៦ សាល បអេគនម នេល ។ ១៦-បចចបបននលនះ យនកមមយនេតកពងខតេវះខេវងរករគបមលា បាយលដើមបចាបអនករបាជញ កវបណឌ ត មមលកាវ េមណនេសតខេមរលរកាមខដលកពងភយញាបញរលៅកនងរបល េ នងមយចននល ៀត បានរតមកដលកមពជាកណាត ល ករតវពកវាតាមដានចាបយកលៅរបលយជាបនតបនទទ បលដាយគនម នឈបឈរ ។

េណមពរ

កនងនទមលយើងេញ រគបរប ខដលល ើបបានលភៀេេលនចលមកដ លជាយខដនខេមរ-ថថថមៗលនះ េមអពាវនទវ ចលពាះអងគការការពារេ ធមនេសពភពលោក លមតាត ជយ ល វើអនតរាគមនជាបនទទ ន លដើមប ឲយខេមរលរកាមលយើងេញ បានរកានវេ ធជាមនេស ដចជាពលរដឋដថ ខដលរេ លៅកនងភាគខាងតបងថនរបល េលវៀតណាមខដលជាអតតមតភមកមពជាលរកាមផង ។ លយើងេញ េមេងឃមោងរងម កជាមនថាៈ រគបអងគការទាងអេលលើពភពលោក មេជាចាបអារមមណ នងជយ ល វើអនតរាគមនកនងលរឿងលនះជាពខានលឡើយ ។ លៅលពលរងចាការល វើអនតរាគមន នវរគបអងគការពភពលោក េម លនវគនរវភកតដេពងេពេ នងលេចកតរាបអានដលសាម ះេមរគព លយើងេញ ។ េមេខដងការដងគណោងរជាលលរៅ កជាមន ។

លេចកតពគរ េមអភយលទាេ ជរសាយខាងតបង ថថង ២៥ ខេេហា ឆាន ១៩៨៦ តថលលខា រកមអនកអពាវនទវនងបណត ង


18

ញតតអពាវនទវរបេជនរភៀេែានខែែររបកាមរៅជរសវយធខាងតបង ចះថថៃេ ០២ ខែកញញដ ឆនា ១៩៨៦ រផញើរៅអងគការេ បបជាជាត

េតពសវថ នភាពជាកខេតងរបេខែែររបកាមរៅកមពជារបកាមខដលបតវបានបកសកមែយនេតយនររលលភេេធ ។


19

ឈមោ ះអនកចះហតថឈេខា នងឈេចកតននេខតរបេជនឈភៀេខលនខខោរឈពកាម ១-ថាច ចនទជាភរមយ ២- ថាច សាន ៣- ថាច េង ៤- ថាច លឆន ៥- គម រនទ ៦- គម សាកតាវ ង ៧-គម លសាន ៨- េង អង ៩-េង លភឿន ១០- េង យប ១១-េង យយ ១២- គនង លៅ វាង ១៣-ថាច ឈម ជ

ទេចកតបញជា ក បានលឃើញនងយលរេបតាមការពតជាកខេតង េមគនរ ទាងរេងនវញតតអពាវនទវលនះ ។

លវើលៅជរសាយខាងតបង ថថង ២ កញជដ ១៩៨៦

ជ.គណៈកមមការព ធកេមគមខេមរលរកាមលៅភនដងខរក ។ តថលលខានងរតា

របធលន

ថាច ឆបត


20

អនកទោេនទោបាយដមមរទបកាមកនងទរឿងកាទេហា ថថៃទ ០១ ខខកមភៈ ឆនន ១៩៨៥ ទៅទមតតលងទហារ

០១-រពះរគ ថាច លភាគ នទយកសាេនទរងគណៈលថរវា មជឈមណឌ ល ០២-រពះរគ ថាច លអើ រពះលមគណគណៈលថរវា ០៣-រពះរគ គម សាមនត អគគលលខាការគណៈលថរវា ០៤-រគចារយ ថាច អាេ េមណនេសតសាោបាលជានេពេ ០៥-អនករេ ថាច េ េមភពការមនទរលព យ រតាវញ ០៦-លោក ថាច គម សាងគសាត ចារយលៅភនលពញ ០៧-លោក ថាច-ល លមបញជជ ការ ពឃខរពក ឈក ០៨-លោក លយឿង លេឿង អនរបធលន ខរពកឈក ០៩-លោក ថាច លដាក អតតនទយទាហាន ១០-លោក ថាច លកាង អតតនទយទាហាន ១១-លោក ថាច អតតគោនបដាឋ ក ១២-លោក ថាច ោង របធលនរដឋបាលឃ ១៣-លោក គម េវ មនរបាកដ ១៤-លោក ថាច ញ លៅអការ ១៥-លោក ថាច រាង ខកវ បគគលក លរាងពមពខេមរវតតចនទរងស ១៦-លោក ថាច រន អតតលៅអការ ១៧-លោក វរ មន អតតលៅអការ ១៨-លោក ថាច ផល មនរបាកដ ១៩-លោក ថាច អរ មន របាកដ ២០- លោក ថាច លេន មន របាកដ ២១-រលលក ថាច ភន មន របាកដ

េថតលនះ រសាវរជាវលដាយលោក គម ង លយៀក លេតតលងលហារ េរលេរលៅជរេេវ ថថង ០១ ខែកញជដ ឆនា ១៩៩១ ។


21


22

អនកពាវពាវ ឈរៀបឈរៀង នងផតេឯការ រសាវរជាវ លដាយ លោក ថាច វង (វតតបថរងថម រេកថកវ ) អតតអនរបធលន ២ ថនគណៈកមមការដកនទរពះេងឃខេមរការពារេ ធ លេរភាពខាងជលនឿសាេនទលេតតរពះរតពាង េរលេរលៅជរេេវ ថថង ២០ ខែេហា ឆនា ១៩៩១ ។ លោក ថាច លញៀង (វតតតាលថៀវ រេកកពងសាព ន) អតតលមគណរងថនគណៈព ធសាេនទលថរវា លេតតខរពកឫេស អតតអនរបធលន ២ថនគណៈកមមការដកនទរពះេងឃខេមរការពារេ ធ លេរភាពខាងជលនឿសាេនទលេតតរពះរតពាង អតត របកា ១ ថនរណេរសលេរការកមពជាលរកាម១៦វចឆកា៧៦ អតតអនលេនយឯកថនកងពលលេមរភមនទរាជាណាចរកកមពជា េរលេរលៅកពងចាម ខេន ១៩៩២ សាល បឆាន ២០០៥ លៅកមពជាលរកាម ។ លោក ថាច សាង លៅ មន (ឃរដល រេកថកវ ) អតតលមបញជជ ការវាយលករដល រេកថកវ អតតេមជករណេរសលេរ ការកមពជាលរកាម បចចបបននរបធលនមតតេមគមខេមរកមពជាលរកាម របចារាជាណាចរកកមពជា េរលេរ លៅរាធលន ភនលពញ ខេន១៩៩២ ។ លោក េង ត លៅ រគ ឌន (ភមកនងរេក រេកកពង ) អតតរគបលរងៀន ន ងជា អការព ធកេកាថនគណៈព ធសាេនទលថរវា លេតតរពះរតពាង េពវថថងរេលៅមងលរអាល របល េកាណាដា េរលេរថថង ២០ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៩១ ។ រពះភកខ ថាច បបជា រគឿន (វតតមជឈមារាម (កណតត ល) ភមរ ើទាល ឃបកសវង រេកកពងសាព ន) នពនធនទយក សារពតមន ថរពនគរ ផតលឯកសាររបេតោការអាណានគមយន ។ របមលចងរកងលដាយ ភកខថរចលតាត ថាច លេ (វតតចងមេថម រេកល សាលសាម ) អតតអគគេងាការថនកបនបាតកមមថថង ២៨ ខែកមភៈ ឆនា ១៩៧៥ លលខាការថនគណៈកមមការដកនទរពះេងឃខេមរការពារេ ធ លេរភាពខាងជលនឿសាេនទ នងជាអគគលលខាការថនគណៈកមម ការព ធសាេនទលថរវា មជឈមណឌ ល ថរពនគរ ។ អតថប លនះបានចងរកង លៅជរជនលភៀេេលន NW9 លខដនខេមរ-លេៀម ឆាន ១៩៨១ លៅេ រដឋអាលមរកឆាន ១៩៩១ បញច លកពយ រ ឆាន ១៩៩៧ នងបញច លអកសរ ខែែរយនេដ ឆាន ២០១១ ៕

www.preynokornews.blogspot.com

ฺព្រឹត្តិការណ៍ kc 50

Documents