Ref. code: 25595303031289ZGQ

การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร

โดย

นางสาวอบลวรรณ พฒนาค

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหารรฐกจ

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2559

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595303031289ZGQ

การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร

โดย

นางสาวอบลวรรณ พฒนาค

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหารรฐกจ

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2559

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595303031289ZGQ

EVALUATION ON FEASIBILITY PROJECT REGARDING TO RESOLVE THE PROTESTANT OF FOUR COUNTRY REGIONS AGAINST

LAND CAPABILITY FOR AGRICULTURE : CASE STUDY IN PRACHINBURI PROVINCE

BY

MISS UBONWAN PUTNAK

AN INDEPENDENT STUDY SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF ARTS (POLITICAL SCIENCE)

PUBLIC ADMINISTRATION FACULTY OF POLITICAL SCIENCE

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2016

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

��11�V1�V611��1��{

Aru::;!�m�vi1

m1tJ1::; L:U'Ut:-rn 1A1-:Jfl11LLm 'LJU�m��'U'V11 nu 1,-,LLri Lff\'f�1 m�mtJ1::;'1f1'1l'U 4 Il1fl

mrufim:m1-:i�i\,1tJ11�'UU�

15 �-:Jl11Tll,J 2560

7,i?e�

t)JJ,.,_J Lfv,. �··················y····· ..... � ................................ .

' .., .:! ..... ' (1'€J·M1�m1\111V vl1.�.f'lff'l�vl '1l'1l11�V) ,

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(1)

หวขอการคนควาอสระ การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากน ใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร

ชอผเขยน นางสาวอบลวรรณ พฒนาค ชอปรญญา รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย บรหารรฐกจ

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ ศาสตราจารย ดร.อมพร ธ ารงลกษณ ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร เปนการศกษาผลการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ในพนทจงหวดปราจนบรโดยใชรปแบบการประเมน CIPP ของ Daniel L.Stufflebeam รวมทงศกษาปญหาและอปสรรคของการด าเนนโครงการ เพอน าผลทไดมาเสนอแนะแนวทางการปรบปรง และพฒนาการด าเนนโครงการ

การศกษาใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในลกษณะรปแบบการวจยเชงประเมน (Evaluation Research) ใชการสมภาษณเปนเครองมอในการเกบขอมลจากอดตเจาหนาทและเจาหนาททรบผดชอบโครงการ จ านวน 5 ราย ใชวธการสนทนากลม (Focus group) เพอเกบขอมลจากเกษตรกรทไดรบการจดทดนในพนท จงหวดปราจนบร ใชวธการสงเกต (Observation) เพอเกบขอมลสภาพความเปนอยของเกษตรกร สภาพการใชประโยชนในทดน วเคราะหเนอหา (Content analysis) โดยใชแนวทางการประเมนผลแบบ CIPP ในประเดนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product) จากนนน าเสนอผลการศกษาในลกษณะการพรรณนา (Descriptive) จากผลการศกษาสามารถสรปไดดงน

1. การประเมนผลโครงการ ในประเดนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) โครงการแกไขปญหาทดนท าใหกนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เปนการด าเนนงานตามมต ครม. เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 ซงสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลในขณะนน ทใหความส าคญ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(2)

กบปญหาการไมมทดนท ากนของเกษตรกร และสอดคลองภารกจหนาทของ ส.ป.ก. ซงมภารกจด าเนนงานปฏรปทดนเพอชวยเหลอใหเกษตรกรผไมมทดนของตนเอง โดยใชวธการจดซอทดนเพอน ามาใหเกษตรกรไดเชาซอ ขณะทวตถประสงคของโครงการสอดคลองกบความตองการ (Need) ของเกษตรกร แตไมครบทกดานตามท เกษตรกรเรยกรอง และการเกดขนของโครงการยงไมทน ตอสถานการณปญหาของของเกษตร นอกจากน บรบททมอทธพลส าหรบการเกดขนของโครงการน คอ บรบททางการเมอง ทเปนปจจยผลกดนใหฝายรฐบาลตอบสนองกบการเรยกรองของประชาชน

2. การประเมนผลดานปจจยน าเขา (Input) พบวา ส.ป.ก.เปนหนวยงานทมความพรอมในการด าเนนโครงการในดานกฎหมาย แตยงไมมความพรอมในดานบคลากรและงบประมาณ ขณะทเกษตรกรทเปนกลมเปาหมายของโครงการยงไมมความพรอมส าหรบการเขารวมโครงการ

3. การประเมนผลดานกระบวนการ (Process) พบวาขนตอนการด าเนนงานไมมความเหมาะสม เนองจากมขนตอนจ านวนมาก และการด าเนนงานมหลายฝายเขามามบทบาทและ มอ านาจในการตดสนใจ รวมทงหลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร เปนอปสรรคในการจดหาทดน ขณะทหลกเกณฑการจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชน รายละไมเกน 15 ไร เปนหลกเกณฑทมความเหมาะสม และเพยงพอส าหรบการด ารงชวต

4. การประเมนผลดานผลผลต (Product) พบวา การด าเนนโครงการไมสามารถบรรลวตถประสงคของโครงการทตงไว จ านวน 2 ขอ คอ 1) จดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน และ 2) เกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง

จากผลสรปการประเมนโครงการ แสดงใหเหนวา โครงการควรยตการด าเนนโครงการ เนอจากไมสามารถบรรลวตถประสงคของโครงการตามทตงไวได และยงสรางผลกระทบ (Impact) ทางลบกบเกษตรกรทไดรบการจดทดน ท าใหเกษตรกรมหนสนเพมขน ทงนผศกษาเหนวาโครงการควรแกไขปญหาทเกดขน โดยบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงานตาง ๆ ในรปแบบ Public Private Partnerships (PPTs) ในดานการจดซอทดน การพฒนาโครงสรางพนฐาน และกรณทเกษตรกรมแนวโนมจะไมสามารถช าระคาเชาซอให ส.ป.ก.ได

นอกจากน ควรมการแกไขกฎหมายของ ส.ป.ก. เพอลดขนตอนการจดซอทดน และการจดท าโครงการควรมการประเมนในเบองตนเพอหาแนวโนมความเปนไปไดของโครงการ ประสทธผลของโครงการและผลประโยชนประเทศชาต ซงจะสงผลการใชงบประมาณของรฐบาลเกดความคมคาและเปนการกระจายเมดเงนบประมาณลงไปสระดบรากหญาอยางแทจรง

ค าส าคญ: โครงการ, ประเมนผล, CIPP, ส.ป.ก., ปฏรปทดน, สภาประชาชน 4 ภาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(3)

Independent StudyTitle EVALUATION ON FEASIBILITY PROJECT REGARDING TO RESOLVE THE PROTESTANT OF FOUR COUNTRY REGIONS AGAINST LAND CAPABILITY FOR AGRICULTURE : CASE STUDY IN PRACHINBURI PROVINCE

Author Miss Ubonwan Putnak Degree Master of Arts (Political Science) Major Field/Faculty/University Public Administration

Political Science Thammasat University

Independent Study Advisor Prof.Dr.Amporn Tamronglak Academic Years 2016

ABSTRACT

This Independent Study aims to evaluate the feasibility project regarding to resolve the protestant of four country regions against land capability for agriculture : The case studies in Prachinburi Province in the study have been applied model CIPP by Daniel L. Stufflebeam includings threatens and obstacles. This project proposes the process of improvement and implication to solve problems. Regarding the research methodology, the researcher conducted the study using Qualitative Research basis on Evaluation Research. The researcher collects data from interviewing 5 participants who are staff members and former officers who took responsibility to the project. Focus group is applied in order to collect data from farmers who derive the land for agriculture in area of Prachinburi Province by Observation depends on their living and the utilization of land. The Content Analysis is applied to CIPP which consists of Context, Input, Process and Product. Project measurement implied by Descriptive method as the followings:

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(4)

1. Project assessment in aspect of Context: Feasibility project regarding to resolve the protestants of four country regions against land capability for agriculture is occurred after passing the cabinet council of ministers on February 3 , 2 0 0 9 . According to government policy at that time concerned on insufficiency of agricultural land and the responsibilities of ALRO (Agricultural Land Reform Office) to allocates to farmers who own no land or hold small pieces of land which are insufficient to earn for their living on a hire-purchase or leasehold basis. Although the allocation still has not covered all farmers need. And the project does not appears to be proper to the demands. Moreover, the influence context is enforced by politics, which means the obligation applied by civil need. 2 . Project assessment in aspect of Input: ALRO is supposed to be the organization which legally full enforces to projects application. On the other hand, ALRO still has got inadequacy on staffs and budget. Otherwise, farmers as the target group of project are not ready yet to join the project. 3 . Project assessment in aspect of Process: project methodology is not proper from complex of application. Moreover, its implication are joined and made by many parties. By the way, due to the evaluation principle for land purchase maximum at 60,000 Thai Baht per Rai (a unit of area equal to 1,600 square meters) is obstacle to land allocation. Nonetheless, the land allocation at maximum to 15 Rai for agriculture purpose is bound to be appropriate principle and adequate for living. 4. Project assessment in aspect of Product: the feasibility of implication is out of reach to project objective for 2 reasons as following : 1) purchasing private land and allocating the land for agriculture to the protestants of four country regions, however, hire-purchase land basis following the land reform process. And 2) farmers could own sufficient land to earn their living and could have better quality of life follows by sufficient economy. To conclusion of the study, it can show that the project is supposed to be terminated. Due to the project cannot reach the proposed target as expectation, and, has made negatively Impact to farmers who derive land because farmers generate higher in debt. Besides, as researcher aspect, the project flow needs to be corrected by integration of organizations as Public Private Partnerships (PPTs) in order

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(5)

to purchase land, facilities, improvements, and in case of defaulter tendency on hire-purchase to ALRO. Furthermore, the regulations of ALRO need to be adjusted to decrease step-by-step methodology in order to purchase land, and the project implementation should have been evaluated on its feasibility, effectiveness, and national interest that effective to the amount of budget allocation by government, valuable and truly grass root level. Keywords: Project, Evaluation, CIPP, Agricultural Land Reform, Land Reform

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(6)

กตตกรรมประกาศ

การคนควาอสระเรอง การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร ส าเรจลลวงไปไดดวยด ตองขอกราบขอบพระคณศาสตราจารย ดร.อมพร ธ ารงลกษณ อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ ทไดใหโอกาสและเสยสละเวลาใหการเอาใจใสและใหค าแนะน าปรกษาในทกดาน จนท าใหการจดท าการคนควาอสระเลมนเสรจสมบรณ และตองขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.ไตรรตน โภคพลากรณ ทกรณามาเปนประธานกรรมการสอบการคนควาอสระ และใหค าแนะน าเพมเตมเกยวกบแนวคดการประเมนผลโครงการ ผ ศ กษาจ งขอกราบขอบพระคณมา ณ โอกาสน นอกจากน ต องขอขอบพระคณมหาวทยาลยธรรมศาสตร อาจารยทกทานในคณะรฐศาสตร ทไดถายทอดวชาความรใหเปนสงตดตวอนมคาส าหรบผศกษา ตลอดจนขอขอบพระคณเจาหนาทคณะรฐศาสตรและผทเกยวของทกทานทอ านวยความสะดวกและชวยด าเนนการตาง ๆ อยางดยง ขอขอบพระคณผบ งคบบญชา นายประพนธ ค าบาง ท ใหการสนบสนนและ ใหค าแนะน าตาง ๆ รวมทงขอขอบพระคณผใหญทกทานทเสยสละเวลาใหขอมลทเปนประโยชน ในการจดท าการคนควาอสระ โดยเฉพาะสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ในพนท จงหวดปราจนบร ท เสยสละเวลาอนมคาและอนญาตใหสมภาษณ เพอน ามาใชเปนขอมลในการจดท าการคนควาอสระฉบบนจนกระทงส าเรจลลวงดวยด ขอกราบขอบพระคณครอบครว โดยเฉพาะคณพอและคณแม ทใหการสนบสนน ลกคนนเปนอยางดในทก ๆ ดาน รวมไปถงขอบคณเพอน ๆ สาขาบรหารรฐกจ รหส 53 ทก ๆ คน ท ฝาฝนอปสรรคการเรยนรวมกน ชวยเหลอกนและกน และใหก าลงใจกนมาโดยตลอด คณประโยชนใดทไดจากการศกษาคนควาอสระในครงน ขอมอบเปนกตเวทตา แดผมพระคณทกทาน สดทายน หากผลการศกษานมขอบกพรองประการใด ผศกษาขอนอมรบ และขออภยมา ณ โอกาสนดวย

นางสาวอบลวรรณ พฒนาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(7)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (6)

สารบญตาราง (10)

สารบญภาพ (11)

รายการสญลกษณและค ายอ (12)

บทท 1 บทน า 1

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 3 1.3 วธการศกษา 3 1.4 ขอบเขตการศกษา 3 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4 1.6 นยามศพท 4

บทท 2 แนวคด งานวจย และขอมลทเกยวของ 5

2.1 แนวคดเกยวกบโครงการ 5 2.2 แนวคดเกยวกบการประเมนผลและการวจยเชงประเมนผล 9 2.3 แนวทางประเมนผลโครงการ หรอรปแบบการประเมนผลโครงการ (Evaluation 14

Model)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(8)

2.4 แนวคดการบรหารกจการบานเมองแบบรวมมอกน (Collaborative Governance) 24 2.5 ขอมลทเกยวของ 26 2.6 งานวจยทเกยวของ 34 2.7 กรอบแนวคดการศกษา 38

บทท 3 วธการวจย 40

3.1 นยามศพทเชงปฏบตการ 40 3.2 ระเบยบวธวจย 41 3.3 ประชากรและกลมตวอยาง 42 3.4 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 42 3.5 การเกบรวบรวมขอมล 43 3.6 การวเคราะหขอมล 43 3.7 การตรวจสอบขอมลและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 44 3.8 แผนการเกบขอมล 44

บทท 4 ผลการศกษาและอภปรายผล 47

4.1 ดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) 54 4.2 ดานปจจยน าเขา (Input) 58 4.3 ดานกระบวนการ (Process) 66 4.4 ดานผลผลต (Product) 75 4.5 สภาพปญหา และอปสรรคอน ๆ ของโครงการ 88

บทท 5 สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะ 94

5.1 สรปผลการศกษา 95 5.2 ขอเสนอแนะ 101

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(9)

รายการอางอง 105

ภาคผนวก 111

ประวตผเขยน 159

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(10)

สารบญตาราง

ตารางท หนา 2.1 แสดงความแตกตางกนในประเดนตาง ๆ ของ Formative Evaluation และ 17 Summative Evaluation 2.2 แสดงความสมพนธของแนวคดการประเมนผลแบบ CIPP approach กบเนอหาทเกยวของ 22 2.3 แสดงผลการตรวจสอบคณสมบตเกษตรกรและผลการจดทดน 31 2.4 แสดงผลการจดซอทดน 33 2.5 แสดงผลการด าเนนโครงการในพนท จงหวดปราจนบร 34 4.1 แสดงระยะเวลาการในการจดซอทดน พนทจงหวดปราจนบร 71 4.2 แสดงราคาทดนทจดซอไดในพนทจงหวดปราจนบร 73 4.3 แสดงราคาทดนรายแปลงกรณรบค าเสนอขายทดนราคาเกน 60,000 บาท ตอไร ในพนท 74 ต าบลวงตะเคยน อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร ปงบประมาณ 2556 4.4 แสดงจ านวนเกษตรกรทไดรบการจดทดน 76 4.5 แสดงการเปรยบเทยบผลการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร 77 สภาประชาชน 4 ภาค กบโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบ จากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน 4.6 แสดงการเปรยบเทยบโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค 92 กบโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอน สรนธร จงหวดอบลราชธาน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(11)

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2.1 แสดงความสมพนธของนโยบาย แผน แผนงาน และโครงการ 6 2.2 แสดงลกษณะของโครงการ 7 2.3 แสดง Project Cycle ตามการอธบายของธนาคารโลก 8 2.4 แสดงการประเมนแบงตามจดมงหมายการประเมนผลและแบงตามล าดบเวลาทประเมนผล 13 2.5 แสดงแนวทางการประเมนผลของ Tyler แบบยดจดมงหมายเปนหลก (Goal-base approach) 16 2.6 แสดงความสมพนธของแนวคดการประเมนแบบ CIPP approach 19 2.7 แสดงความสมพนธของการประเมนผลแบบ CIPP กบการตดสนใจงหวด 24 4.1 แสดงแนวทางการด าเนนโครงการตามระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม 53 วาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทได รบ ความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 4.2 แสดงความสมพนธของการประเมนบรบทสภาวะแวดลอม (Context) โครงการแกไข 57 ปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กบการตดสนใจ 4.3 แสดงเสนทางการด าเนนการเพอน างบประมาณมาจายเปนคาทดน 63 4.4 แสดง Road Map ขนตอนการจดซอทดนในโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร 67 สภาประชาชน 4 ภาค 4.5 แสดงผงแปลงทดนพนท ต าบลนาแขม อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เนอท 79 512-2-44 ไร 4.6 แสดงผงแปลงทดนพนท ต าบลบอทอง อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เนอท 80 725-0-96 ไร 4.7 แสดงสภาพแปลงเกษตรในพนท ต าบลนาแขม และ พนท ต าบลบอทอง 82 4.8 แสดงสภาพถนนในแปลงทดน 83 4.9 แสดงบอน าบาดาล ทไดรบการสนบสนนงบประมาณจากภาคเอกชน ในพนท ต าบลบอทอง 83 4.10 แสดงสภาพพกอาศยของเกษตรกรทไดรบการจดทดนในพนท ต าบลบอทอง 84 4.11 แสดงสภาพทพกอาศยของเกษตรกรทไดรบการจดทดนในพนท ต าบลนาแขม 85 4.12 ค าสงแตงตงคณะกรรมการซงมหนาทก าหนดแนวทางและก ากบตดตามการด าเนนงาน 89 แกไขปญหาเรองทดนท ากนของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

(12)

รายการสญลกษณและค ายอ

สญลกษณ/ค ายอ ค าเตม/ค าจ ากดความ

กองทนฯ คณะกรรมการฯ คปก. คปจ. ครม. ส.ป.ก. ส.ป.ก.จงหวด ส.ป.ก.ปราจนบร สอส.

กองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม คณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค คณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม คณะกรรมการปฏรปทดนจงหวด คณะรฐมนตร ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ส านกงานการปฏรปทดนจงหวด ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดปราจนบร สภาเครอขายประชาชนอสาน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา ทดน ถอเปนปจจยพนฐานของการด ารงชวตและเปนปจจยทส าคญอยางมากส าหรบเกษตรกรในการประกอบอาชพเกษตรกรรม แตเนองจากทดนเปนทรพยากรทมอยอยางจ ากด จงไมเพยงพอทจะกระจายการถอครองใหประชาชนทกกลมไดอยางทวถง จากขอมลสถตพบวาประเทศไทยมพนททงสนประมาณ 320.7 ลานไร (ปตพงศ, 2559, น.17) เปนพนทปาประมาณ 107.24 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 33.44 เปนทดนทถอครองท าการเกษตรอกประมาณ 131.78 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 41.09 และอกประมาณ 81.67 ลานไร หรอคดเปน 25.47 เปนทดนทไมไดมการจ าแนก (วระชย และคณะ, 2554, น.5) ขณะทขอมลในนโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-2559 ทจดท าโดยคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตระบวาประชากรรอยละ 90 ของประเทศ ถอครองทดนเฉลยเพยงคนละไมเกน 1 ไร แตประชากรทถอครองทดนเฉลยคนละกวา 100 ไร มเพยงรอยละ 10 ของประเทศ และยงมเกษตรกรกวา 5 แสนครวเรอนทตองเชาทดนเพอท าการเกษตร เนองจากไมมดนท ากนเปนของตนเอง จากสถานการณการขาดแคลนทดนในภาคการเกษตร ท าใหเกษตรกรกลมหนงรวมตวกนในนาม “กลมสภาประชาชน 4 ภาค” ชมนมยนขอเรยกรองตอรฐบาลบรเวณหนากระทรวงเกษตรและสหกรณ เมอวนท 6 มถนายน 2551 เพอใหแกไขปญหาการไมมทดนท ากนและปญหาหนสนของสมาชก ตอมารฐบาลไดแตงตงคณะกรรมการขนมาหลายคณะเพอพจารณาแกไขปญหาตามขอเรยกรองของกลม ตอมาคณะรฐมนตรจงไดมมต เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 เรอง แนวทางแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เหนชอบในหลกการแกไขปญหาทดนท ากนของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ตามทกระทรวงเกษตรและสหกรณเสนอ โดยมอบหมายใหส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) หนวยงานในสงกด ด าเนนการ โดยอาศยพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2519 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2532 ภายใต โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยใชวธการจดซอทดนตามระเบยบหลกเกณฑของ ส.ป.ก. เพอน ามาจดใหสมาชกเกษตรกรทมรายชอตามมตคณะรฐมนตร จ านวน 1,889 ราย เขาท าประโยชนในรปแบบท าสญญาเชาซอตามระเบยบของ ส.ป.ก. รายละไมเกน 15 ไร โดยคดอตราดอกเบยคาเชาซอรอยละ 1 ของราคาจดซอ และเรมช าระคาเชาซอในปท 6–25 (ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, 2554, น.2)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

2

จากผลการด าเนนโครงการ ส.ป.ก. ไดจดซอทดน จ านวน 18 จงหวด รวมเนอท 15,062-0-42.2 ไร ใชงบประมาณจดซอทดนไปแลว จ านวน 778 ,693,260.08 บาทและตรวจสอบ คดกรองเกษตรกรทมคณสมบตไดรบการจดทดนตามกฎหมาย ส.ป.ก. พบวามคณสมบตตามหลกเกณฑ จ านวน 1,461 ราย ปจจบนจดทดนใหเกษตรกรแลว จ านวน 913 คน (ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, 2560, น.1) ทงนการด าเนนโครงการไดก าหนดระยะเวลาด าเนนโครงการไวสนสดปงบประมาณ พ.ศ. 2553 แตไมสามารถยตโครงการได จงขยายเวลาโครงการจนถงปจจบน (ปงบประมาณ พ.ศ. 2560) โดยปรากฏปญหาหลายประการตงแตเรมด าเนนโครงการ เชน การจดซอทดนทใชระยะเวลาคอนขางนาน ปญหาการจดใหเกษตรกรเขาท าประโยชนในแปลงทดน ปญหาขอรองเรยนตาง ๆ และปจจบนยงมเกษตรอกจ านวนหนงทยงไมไดรบการจดทดนตามโครงการ ตลอดจนมแนวโนมวาเกษตรกรทไดรบการจดทดนอาจไมมความสามารถในการช าระคา เชาซอทดนใหแก ส.ป.ก. ได

อน ง ตามแผนงานโครงการมไดมการระบถงขนตอนและวธการตดตามและ การประเมนผลโครงการไว (รายละเอยดตามภาคผนวก) จงท าใหปจจบนยงไมมการประเมนผลโครงการจากหนวยงานใด ดงนน เพอใหการด าเนนโครงการมประสทธภาพ บรรลวตถประสงค ของโครงการ และสามารถแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขน จงควรมการศกษาและประเมนผลโครงการ โดยวเคราะหการด าเนนงานในประเดนตาง ๆ ในลกษณะทเปนการวจยเชงประเมน (Evaluation Research) ซงจะท าใหไดผลการประเมนทมความนาเชอถอตามหลกวชาการ มาประยกตใชในการแกไขปญหาตาง ๆ ของโครงการไดอยางเหมาะสม รวมทงสามารถน าสารสนเทศทไดจากการประเมนไปสรปเปนขอเสนอแนะเชงนโยบายใหแกผบรหารได

พนท เปาหมายในการประเมนผลโครงการครงน คอ พนทจงหวดปราจนบร เนองจากเปนพนททด าเนนการจดซอทดนและจดทดนเสรจเรยบรอยแลว ประกอบกบมเกษตรกร เขาท าประโยชนและอยอาศยในพนทจรง จงเหมาะสมทจะใชเปนพนทตวอยางในการศกษา โดยการด าเนนงานในพนทจงหวดปราจนบร ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดปราจนบร (ส.ป.ก.ปราจนบร ) สามารถจดซ อท ดน จ านวน 1 ,237-3 -40 ไร มากเปน อนดบ 4 ของโครงการ ใชงบประมาณในการจดซอทงสนรวม 69 ,957,490 บาท จดให เกษตรกรเขาท าประโยชนแลว จ านวน 69 คน ในพนทต าบลนาแขมและต าบลบอทอง อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร

Ref. code: 25595303031289ZGQ

3

1.2 วตถประสงคของการศกษา 1.2.1 เพอศกษาผลการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค ในพนทจงหวดปราจนบร 1.2.2 เพอศกษาปญหาและอปสรรคของการด าเนนโครงการ 1.2.3 เพอเสนอแนะแนวทางการปรบปรง และพฒนาการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค 1.3 วธการศกษา การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร เปนการศกษารปแบบการวจยเชงประเมน (Evaluation Research) ในลกษณะการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ใชการศกษาวจยเอกสาร (Documentary Research) ท เกยวของ และการสมภาษณ เชงลก (In-depth Interview) การสนทนากลม (Focus group) บคคลทมสวนเกยวของกบโครงการ พรอมทงใชการสงเกต (Observation) ในการเกบรวบรวมขอมลในพนท จงหวดปราจนบร แลวน าขอมลทไดทงหมดมาท าการวเคราะหเนอหา (Content analysis) โดยใชแนวทางการประเมนผลแบบ CIPP มาใชในการประเมนผลโครงการ ในประเดนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product)

1.4 ขอบเขตการศกษา 1.4.1 ขอบเขตดานเนอหา ศกษาปจจยทสงผลใหเกดปญหาระหวางด าเนนโครงการ และผลทเกดขนเมอโครงการบรรลวตถประสงค 1.4.2 ขอบเขตดานเวลา ตงแตเรมโครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2552 ถง ปงบประมาณ พ.ศ. 2559 เทานน 1.4.3 ขอบเขตดานประชากร โดยประชากรแบงออกเปน 3 กลม ไดแก (1) เกษตรกรผมรายชอตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 ทไดรบสมการจดทดนตามโครงการฯ ในพนทจงหวดปราจนบร จ านวน 69 ราย (2) อดตผบรหาร ส.ป.ก และ อดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการ สงกด ส.ป.ก. (3) เจาหนาททรบผดชอบโครงการปจจบน สงกด ส.ป.ก.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

4

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.5.1 ทราบผลการประเมนผลโครงการ ปญหาและอปสรรคของโครงการ 1.5.2 น าผลทไดจากการศกษามาเสนอเปนแนวทางในการแกไขปญหา ปรบปรง และพฒนาการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค 1.5.3 เพอน าผลท ได เสนอผบรหารโครงการเพอประกอบการตดสนใจในการด าเนนโครงการ 1.6 นยามศพท 1.6.1 สภาประชาชน 4 ภาค หมายถง กลมประชาชนทรวมตวกน โดยเรยกกลมของตนเองวา “เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค” มวตถประสงคเพอเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาหนสน และปญหาทดนท ากนของสมาชกในกลม 1.6.2 เกษตรกร หมายถง เกษตรกรสมาชกกลมสภาประชาชน 4 ภาค ทมรายชอในบญชตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 จ านวน 1,889 ราย 1.6.3 เจาหนาท หมายถง อดตผบรหาร ส.ป.ก, อดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการ และเจาหนาททรบผดชอบโครงการปจจบน สงกด ส.ป.ก. 1.6.4 การจดทดน หมายถง ไดรบการอนญาตใหเขาท าประโยชนในแปลงทดนทจดซอตามโครงการ โดยวธการจดท าสญญาเชาซอทดนกบ ส.ป.ก. 1.6.5 การใชประโยชนในทดน หมายถง การเขาท าประโยชนในรปแบบกจกรรมตาง ๆ ในแปลงทดน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

5

บทท 2 แนวคด งานวจย และขอมลทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบโครงการ 2.1.1 ความหมายของโครงการ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดใหค าจ ากดความวา โครงการ หมายถง แผนหรอเคาโครงตามทกะก าหนดไว นศา ชโต (2527, น.6) และ สมหวง พธยานวฒน (2551, น.115) ใหความหมายไว ในลกษณะเดยวกนวา โครงการ หมายถง กลมของกจกรรม หรอ แผนยอยของกจกรรมซงเปนสวนหนงของแผนงานทไดจดวางไวในโครงการนน ๆ โดยน ามาทด าเนนการอยางมระบบ ระเบยบ มงบประมาณ และด าเนนการในระยะเวลาทก าหนด เพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคของแผนงานทตงไว ขณะท Turner (1993, น.5 อางถงใน ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา, 2553, น.9) และ พสณ ฟองศร (2549, น.34) มความเหนเพมเตมวา โครงการมการด าเนนงานทมลกษณะพเศษแตกตางจากการบรหารงานทวไปทมลกษณะเปนงานประจ า กลาวคอ โครงการจะชวยสงเสรมใหการท างานตามสภาพปกตบรรลจดมงหมาย หรอเกดการเปลยนแปลงภายใตกรอบของวตถประสงคทก าหนด ดงนนการด าเนนงานแบบโครงการจงตองมกรอบระยะเวลาสนสดทแนนอน และจะไมท าซ า ๆ ยกเวนวามการปรบโครงการนนใหตางไปจากโครงการเดม

นอกจากน ทวป ศรรศม (2545, น.32) ไดอธบายความสมพนธนโยบาย แผน แผนงาน และโครงการไววา โครงการ (Project) คอ กลมกจกรรม (Activity) หรองาน (Task) ทมความสมพนธเกยวของกน เปนการปฏบตตามแผนงานหรอชดโครงการ (Program) เพอใหบรรลวตถประสงคของแผน (Plan) หรอนโยบาย (Policy) ทอยในระดบบนขนไป รายละเอยดตามภาพท 2.1

Ref. code: 25595303031289ZGQ

6

ภาพท 2.1 แสดงความสมพนธของนโยบาย แผน แผนงาน และโครงการ . จาก การวางแผนพฒนาและประเมนโครงการ (น.32), โดย ทวป ศรรศม, 2545, กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

จากความหมายของโครงการทกลาวมาขางตน สรปไดวา โครงการ คอ กลมของ

กจกรรม ทมลกษณะทแตกตางจากกจกรรมทเปนงานตามปกต มการระบวตถประสงค กรอบการด าเนนงาน ระยะเวลา งบประมาณ ไวอยางชดเจน โดยวตถประสงคของโครงการจะมความสอดคลอง กบวตถประสงคของงานทท าเปนประจ า หรอสอดคลองกบนโยบายและแผนงานทไดวางไว 2.1.2 ลกษณะของโครงการ การเกดขนของโครงการมกจะเรมจากปญหา Problem) ความจ าเปนหรอความตองการ (Needs) ของผจดท าโครงการหรอผท ไดรบผลประโยชนจากโครงการ และถกน ามาก าหนด เปนวตถประสงคของการด าเนนโครงการ ดงนนหากโครงการด าเนนเสรจสนแลวปญหาและความตองการจะลดลงหรอหายไปดวย ในกระบวนการจดท าโครงการมกจะเรมตนดวยการออกแบบโครงการ (Project Design) จากนนจงน ามาด าเนนการ กบกลมเปาหมาย (Target Group) ซงอาจตองมการทดลอง (Try Out) หรอจดท าเปนโครงการน ารอง (Pilot Project) โดยระหวางนอาจจะมการประเมนวาวธด าเนนการเหมาะสมหรอไม อยางไร จากนนจงน าผลไปพฒนาปรบปรงแผนงานหรอออกแบบโครงการใหมประสทธภาพ (Efficiency) ยงขน จากนนจงเรมด าเนนงานตามแผนทวางหรอออกแบบไว (Project Implementation) เมอโครงการเกดประสทธผล (Effectiveness) บรรลวตถประสงคทตงไวจงท าการประเมนผลโครงการ (Project Evaluation) เพอดวาโครงการบรรลวตถสงคจรง

Ref. code: 25595303031289ZGQ

7

หรอไม และการด าเนนการมขอบกพรองหรอเกดผลอะไรบางจากการด าเนนการ โดยอาจแสดงได ตามภาพท 2.2

ภาพท 2.2 แสดงลกษณะของโครงการ. จาก การประเมนผลโครงการการวจยเชงประเมน (น.2), โดย รตนะ บวสนธ, 2540, กรงเทพมหานคร: คอมแพคทพรนท. 2.1.3 วงจรของโครงการ การด าเนนโครงการไมวาจะเปนประเภทใดกตาม มกจะมการด าเนนงานในลกษณะ ทเปนขนตอนเสมอ แตละขนตอนจะมความสมพนธตงแตเรมตนโครงการจนกระทงเสรจสนโครงการ หรอทเรยกวา วงจรของโครงการ (Project Cycle) ซงมนกวชาการหลายทานไดใหแนวคดเกยวกบวงจรของโครงการไว หนงในนน คอ หฤทย มนะพนธ (2554, น.10-22 อางถงใน พสณ ฟองศร, 2549, น.53) ไดกลาวถงวงจรโครงการตามทธนาคารโลกใชเปนแนวทางไว 5 ขนตอน ดงน (1) ขนการก าหนดโครงการ (Project Identification) ขนตอนแรกนจะเปนการคดเกยวกบการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ใหกบโครงการทผานการคดเลอกหรอจดล าดบความส าคญมาแลว โดยส ารวจขอมลทเกยวของตาง ๆ และปญหาหรออปสรรคทอาจเกดขน ฯลฯ จากนนจงศกษาความเปนไปไดเบองตน โดยเฉพาะขอมลทตยภมทมการจดเกบไวแลว เชน ขอมลเกยวกบ ความตองการของกลมเปาหมาย เทคนควธตาง ๆ แรงงาน ตนทน และขอจ ากดตาง ๆ เปนตน เพอตดสนวาโครงการทคดเลอกมามความเปนไปไดในทางปฏบตหรอไม (2) ขนเตรยมการ (Project Preparation) ในขนตอนนจะเปนการน าเสนอรายะเอยดตาง ๆ จากการวเคราะหความเปนไปไดของโครงการใน 6 ดาน คอ ดานการตลาด (Market Analysis) ด านเทคน ค (Technical Analysis) ด านการเงน (Financial Analysis) ด านเศรษฐกจ (Economic

Ref. code: 25595303031289ZGQ

8

Analysis) ดานการบรหารและองคกร (Managerial and Organization Analysis) และดานสงแวดลอม (Environmental Analysis) (3) ขนประเมนและอนมต ให จดท าโครงการ (Project Appraisal Approval) เมอผมอ านาจตดสนใจโครงการไดศกษารานงานความเปนไปไดแลว จงประเมนความเปนไปได ในแตละดานวาเมอท าโครงการแลวจะสามารถบรรลวตถประสงคทก าหนดไวไดหรอไม ถาเหนวาเหมาะสมกจะอนมตใหน าไปปฏบตได (4) ขนการน าโครงการไปปฏบต (Project Implementation) เปนการน าโครงการไปปฏบตจรงตามแผนทก าหนดไว โดยมระบบบรหารงานตามสายตาง ๆ มการประสานระหวางหนวยงานกบเจาหนาทปฏบตงานในโครงการ การก ากบ ควบคม ตดตามของผทเกยวของ และอาจมกจกรรมอน ๆ เชน การฝกอบรมเจาหนาทโครงการ และจดซอวสดอปกรณตาง ๆ เปนตน (5) ประเมนผลโครงการ (Project Evaluation) เปนขนตอนอนดบสดทาย ซงเปนการประเมนผลตาง ๆ ของโครงการ เชน ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ เปนตน เพอเปนขอมลยอนกลบในการพฒนาโครงการตอไป

ภาพท 2. 3 แสดง Project Cycle ตามการอธบายของธนาคารโลก. จาก เทคนควธประเมนโครงการ (น.53), โดย พสณ ฟองศร, 2549, กรงเทพมหานคร: พมพงาม.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

9

2.2 แนวคดเกยวกบการประเมนผลและการวจยเชงประเมนผล 2.2.1 ความเปนมาของการประเมนผล การประเมนผลโครงการสาธารณะไดเรมมมาตงแตครสตศตวรรษท 18 แตขณะนนยงไมปรากฏหลกวชาการทแนนอน ซงในปจจบนยงจดวาเปนวชาทคอนขางใหมและนกวชาการ เรมตนตวในชวงไมกทศวรรษทผานมา การประเมนผลโครงการไดใชเวลาราว 4 ทศวรรษส าหรบ การพฒนาองคความร โดยเรมนบตงแตผลงานของไซเดนสตรกเคอร (Sydenstricker) ในป ค.ศ.1962 จนถงผลงานของซชแมน (Suchman) ในป ค.ศ.1967 ซชแมนไดน าเสนอการใชแนวคดทาง วธวทยาศาสตรมาเปนพนฐานในการประเมนโครงการ โดยพยายามประยกตจากผลงานของแคมโบลและสแตนเรย (Campbell & Stanley) เพอประยกตใชในงานวจยประเมนผลนโยบาย แผนงาน โครงการสาธารณะ ซชแมนมความเชอวาการประเมนนนเหมอนกบการวจยทตองมหลกเหตผล ทางวทยาศาสตร และนาจะใชรปแบบการวจยเชงทดลอง แตกเนนวาควรมการปรบรปแบบ ใหเหมาะสม ผลงานของซชแมนประสบความส าเรจอยางมากและเปนทรจกกนอยางกวางขวางในกลมของนกวจยประเมนผล (Evaluativer Research) ชวงทศวรรษท 1970 ถอเปนยคของความกาวหนาเกยวกบระเบยบวธวจยประเมนผลและการประยกตใชระเบยบวธวจยประเมนผลอยางชดเจน ต าราและวารสารทางวชาการทเกยวของกบการวจยประเมนผลไดรบการตพมพอยางแพรหลาย จนกระทงถงชวงทศวรรษท 1980 เรมม การผสมผสานวธการวจยเพมมากขน เปนผลใหนกวชาการดานการประเมน ผลสามารถสรางแบบจ าลอง (Model) ขนมาชวยใหนกประเมนผลท างานไดงานงายขน ถงแมวาแบบล าลองตาง ๆ เหลานนไมสามารถประยกตใชไดในทกสถานการณกตาม ในปจจบนการประเมนผลกลายเปนสงทจ าเปนในการด าเนนงานตาง ๆ ของภาครฐ และมกจะท าควบคกบไปตงแตกอนเรมด าเนนโครงการ จนกระทงสนสดโครงการ มการประยกตใชวธการวจยทงเชงปรมาณและเชงคณภาพรวมกน โดยรปแบบการประเมนผลจะแตกตางกนไป ตามลกษณะของโครงการ ชวงเวลา และวตถประสงคของการประเมนผล 2.2.2 ความหมายของการประเมนผลและการประเมนผลโครงการ ค าวา “ประเมน” และ “ประเมนผล” เปนค าท มความหมายใกล เคยงกน โดยพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดใหความหมายทง 2 ค า คอ ประเมน หมายถง ก าหนดหรอใหคาหรอราคาเทาทควรจะเปนตามหลกเกณฑทตงไว เชน เจาหนาทกรมทดนประเมนราคาทดนผนนไว 7 ลานบาท ขณะท ประเมนผล หมายถง พจารณาและวดคณคาของกจการใด ๆ ตามวตถประสงคทตงไว เชน ประเมนผลการสมมนา ประเมนผลการปฏบตงานในรอบปของบรษท

Ref. code: 25595303031289ZGQ

10

ในการศกษาครงน จะใชค าวา “ประเมน” ในลกษณะทใหความหมายเดยวกนกบ ค าวา “ประเมนผล” ซงความหมายของการประเมนผลนอกจากทไดอธบายไวขางตนแลว ยงม ผใหความหมายเอาไวอกหลายทาน ดงน Riecken (1953 อางถงใน รตนะ บวสนธ , 2540, น.9) ไดใหความหมายของ การประเมนผลไววา หมายถงการวดผลทงทพงปรารถนาและไมพงปรารถนา อนสบเนองมาจากการด าเนนงานทก าลงกระท าอย เพอมงไปสเปาประสงคทตองการ Cronbach (1963), Stubffle beam (1971) และ Alkin (1969) (อางถงใน ศรชย กาญจนวาส, 2547, น.18-19) ใหความหมายในลกษณะเดยวกนวา การประเมนเปนกระบวนการ ทตองการทราบผลของโครงการ การเปลยนแปลงทเกดขนจากการด าเนนงาน จากนนจงเกบรวบรวมขอมลและวเคราะห จดท ารายงานสรปสารสนเทศทเปนประโยชนตอผบรหารเพอตดสนใจเลอกทางเลอกทเหมาะสมส าหรบโครงการ Rossi (1977, 1982 อางถ งใน เยาวด รางชยกล วบ ลศร , 2551, น.10) เปนการประยกตใชระเบยบวธวจยทางสงคม เพอตดสนและพฒนาโครงการดานการวางแผนและการตดตามประสทธภาพและประสทธผลของโครงการทางสงคม รวมทงการศกษาถงความเปลยนแปลงจากการน านโยบาย แผนงาน โครงการไปปฏบต Stephen P. Robbin และคณะ (อนนต เกตวงศ , 2534, น.36 อางถงใน สมศกด อทธวภาต, 2550, น.25) กลาววา การประเมนผลโครงการเปนกระบวนการของการดแลตดตาม เพอทจะรวาองคกรหรอหนวยงานไดรบหรอใชทรพยากรเพอการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงค ของโครงการอยางมประสทธภาพและประสทธผลเพยงใด ถาไมไดผลการแกไขตองเปนหนาท ของผบรหารตองดแลปองกนไมใหเกดปญหาการประเมนเปนการระบปญหาการจดหาและการเสนอสารสนเทศทเปนประโยชนตอการตดสนใจเลอกวธด าเนนงานทเหมาะสม จากความหมายของการประเมนผล ทกลาวมาขางตน สรปไดวา การประเมนผล คอ กระบวนการเกบรวบรวมขอมลและสารสนเทศเกยวกบความกาวหนาของโครงการและความส าเรจของโครงการ อนจะน าไปสการแสดงผลวาโครงการด าเนนแลวไดผลตามวตถประสงคมากนอยเพยงใด เกดอะไรขนบางจากการด าเนนโครงการ และน าขอมลเหลานนก าหนดทางเลอกทเหมาะสมเพอแกไข ปรบปรง พฒนาการด าเนนงานในอนาคต จดมงหมายทส าคญของการประเมนผลโครงการนน เมอผลผลต (Output) จากการด าเนนโครงการเปนไปตามเปาหมาย (Goal) ทต งไวแลว มกจะพจารณาเกยวกบผลส าเรจ ของโครงการท ง ในด าน ประสทธภ าพ (Efficiency) ประสทธผล (Effectiveness) ผลลพ ธ (Outcome) และผลกระทบ (Impact) ดวย

Ref. code: 25595303031289ZGQ

11

2.2.3 การวจยเชงประเมนผล (Evaluation Research) การวจยเชงประเมนผล (Evaluation Research) เปนการประยกตใชวธวทยาการวจย (Research Methodology) ในลกษณะทเปนระเบยบวธวจยทางสงคมศาสตรมาใชอยางเปนระบบ เพอเปรยบเทยบการด าเนนโครงการกบเปาหมายทวางไว วนจฉยและปรบปรงการวางแผน การตดตามผล ประสทธผล และประสทธภาพ ทงโครงการทด าเนนไปแลวและโครงการทก าลงด าเนนอย (นงนภส, 2551, น.71-75) ความแตกตางระหวางการประเมนผลโครงการ (Evaluation Project) และการวจย เชงประเมนผล (Evaluation Research) นน การประเมนผลโครงการตามปกตเปนการพสจนวาผลทไดรบเปนไปตามทคาดหมายหรอไม เพยงใด แตการวจยเชงประเมนผลจะเปนการศกษาวาผลงาน ของโครงการน าไปสการบรรลวตถประสงคของโครงการไดหรอไม เพยงใด มปจจยภายนอก หรอภายในอะไรทมอทธพลตอผลทไดรบของโครงการ และเหตใดจงเกดปรากฏการณนนขน ซงเปนการคนหาค าตอบทขยายขอบเขตมากกวาการประเมนผลโครงการทวไป (วฒนาและสรยา, 2543, น.5) การวจยเชงประเมนผลจะเนนถงการรวบประมวลและวเคราะหขอมลสารสนเทศ เพอใชประโยชนในการตดสนใจบางอยาง โดยอาจใชวธการศกษาแบบพรรณนา (Description Studies) หรอแบบการวเคราะห (Implementation Analyses) วธใดวธหนง หรอใชทงสองวธกได โดยท าการประเมนผลสรป (Summative Evaluation) หรอประเมนระหวางด าเนนการ (Formative Evaluation) ทงน โครงการทควรเลอกท าการวจยเชงประเมนผล เพอเปนผลงานทางวชาการ ควรมลกษณะดงน (1) เปนโครงการทมงแกไขปญหาทแทจรงหรอมงพฒนางานทส าคญ โดยมเปาหมายชดเจนสามารถวดได (2) เปนโครงการท เกดขนใหม มกจกรรมหรอแนวด าเนนงานทร เรมสรางสรรค และนาสนใจ (3) เปนโครงการทไดด าเนนการจนเกดผลดตอกลมเปาหมายอยางชดเจน (4) เปนโครงการทผจะจดท าผลงานทางวชาการ มบทบาทส าคญในการบรหาร หรอด าเนนงานโครงการ 2.2.4 ประเภทของการประเมนผล การแบงประเภทการประเมนผลโครงการคงมใชเปนการก าหนดเกณฑเดดขาด แตจ าเปนตองอาศยเกณฑหลายชนดมาจ าแนกประเภท เชน ใชเวลา วตถประสงค วธการ และรปแบบ การประเมนมาแบงประเภทของการประเมนผล ซงในทนอาจจ าแนกการประเมนผลโครงการไดดงน (ทศนยา, 2552, น.37) (Patton, 2004, น.247 อางถงใน สวรรณา, 2557, น.13-15,53-67)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

12

2.2.4.1 แบงตามจดมงหมายการประเมนผล (1) การประเมนผลโครงการกอนด าเนนการ (Preliminary evaluation) เป นการศ กษาประเม นความเป น ไป ได (Feasibility study) และความค มค าแก การลงท น (Cost effectiveness) กอนท เรมโครงการ โดยอาจท าการศกษาถงประสทธภาพของปจจยปอน ความเหมาะสมของกระบวนการทคาดวาจะน ามาใชในการบรหารจดการโครงการ ปญหา อปสรรค ความเสยงของโครงการ ตลอดจนผลลพธ หรอประสทธผลทคาดวาจะไดรบ ในขณะเดยวกนอาจศกษาผลกระทบทคาดวาจะเกดขนในดานตาง ๆ เชน การประเมนผลกระทบดานสงคม (Social Impact Assessment-SIA) ผลกระทบด านน เวศ (Ecological Impact Assessment-EIA) ผลกระท บ ดานการเมอง (Political Impact Assessment-PIA) ผลกระทบดานนโยบาย (Policy Impact Assessment-POIA) และผลกระทบทางดานเศรษฐกจ (Economic Impact Assessment) เปนตน (2) การประเมนผลความกาวหนา (Formative evaluation) เปนการประเมนผลเพอการปรบปรงการด าเนนงานใหดขน ซงมกจะใชประเมนผลระหวางแผนหรอระหวางพฒนาโครงการ ผลทไดจะชวยตงวตถประสงคของโครงการใหเปนไปตามเปาหมายทแทจรง นอกจากน จะชวยตรวจสอบวาโครงการไดด าเนนไปตามแผนของโครงการอยางไร และตรวจสอบความกาวหนาของโครงการวาด าเนนไดผลเพยงไร (3) ก ารป ระ เม น เพ อส ร ป ผล (Summative evaluation) เป น ก ารประเมนผลรวมสรป มกจะใชประเมนผลหลงสนสดโครงการ ส าหรบโครงการทมการด าเนนระยะยาวกอาจใช Summative evaluation ในการสรปยอความระยะยาวตาง ๆ ขอมลทไดจากระยะตาง ๆ จะชวยใหมการประเมนสรปรวมนน สวนใหญจะรวบรวมจากผลของ Formative evaluation เปน Summative evaluation ซงผลสรปทไดจะน าสการรายงานวาโครงการไดบรรลเปาหมาย (Goals) หรอไม อยางไร ตลอดจนการรายงานถงสถานภาพของโครงการวาประสบความส าเรจหรอลมเหลวเพยงไร มปญหาหรออปสรรคใดทตองแกไขปรบปรงขอมลเหลานจะชวยใหผบรหารโครงการสามารถน าไปสการตดสนวา โครงการนนควรด าเนนการตอหรอยกเลก 2.2.4.2 แบงตามล าดบเวลาทประเมนผล (1 ) ประเม น ผลก อน ด า เน น โครงการ (Pre-evaluation or Intrinsic Evaluation) เปนการวเคราะหความเหมาะสมของโครงการกอนจะมการอนมตโครงการ ไดแก การประเมนความจ าเปน (Need assessment) และการประเมนความเปนไปได (Feasibility) โดยวเคราะหปจจยทท าใหโครงการประสบผลส าเรจ ทงในดานเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอม (2) ประเมนผลระหวางด าเนนการ (On-going Evaluation) เปนการพจารณาความกาวหนาของการด าเนนโครงการ เพอน าผลทไดไปปรบปรงพฒนาการด าเนนโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

13

เปนการประเมนผลขณะทก าลงด าเนนโครงการหรออาจะด าเนนไประยะหนงแลว การประเมนผลลกษณะนคลายกบการประเมนผลความกาวหนา (Formative evaluation) (3 ) ประเม นผล เม อ เสร จส น โครงการ (Post-evaluation or Pay-off Evaluation) เปนการประเมนผลลพธเกดขนทงหมดของโครงการเมอโครงการเสรจสนแลว ผลของการประเมนอาจชวยในการตดสนส าหรบการขยายโครงการ ยตโครงการ หรอเรมโครงการใหม มลกษณะคลายกบการประเมนเพอสรปผล (Summative evaluation)

ภาพท 2.4 แสดงการประเมนแบงตามจดมงหมายการประเมนผลและแบงตามล าดบเวลาทประเมนผล. จาก การตดตามและประเมนผลโครงการ แนวคดสการปฏบต (น.14), โดย สวรรณา นาควบลยวงศ, 2557, กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. 2.2.4.3 แบงตามหลกยดในการประเมนผล (1) ยดเปาหมายของโครงการเปนเกณฑ (Goal-base Evaluation) เปนการน าผลผลตจากโครงการเปรยบเทยบกบเปาหมายของโครงการทตงไว โดยมกจะวดเปาหมายเปนเชงปรมาณ (2) เปนอสระจากเปาหมายของโครงการ (Goal-free Evaluation) เปนการประเมนผลผลตทเกดขนทงหมดของโครงการ ทงผลผลตตามเปาหมายของโครงการ ผลผลตทางออม

Ref. code: 25595303031289ZGQ

14

2.2.4.4 แบงตามวธการและลกษณะขอมลทประเมนผล (1 ) ป ระ เม น ผล เช งป ร ม าณ (Quantitative Evaluation) เป น ก ารประเมนผลทอยบนพนฐานทางปฏฐานนยม (Positivism) และปรนยนยม (Objectivism) โดยเชอวาสงทประเมนตองรบรผลไดตรงกน สามารถวดคาได แมนย า และนาเชอถอ การประเมนจงใหความส าคญกบวธการวดและการรวบรวมขอมล แลวน ามาวเคราะหทางสถตเพอตอบค าถามการประเมนทตงไว (2) ประเมนผลเชงคณภาพ (Qualitative Evaluation) เปนการประเมนผลทอยบนพนฐานทางปรากฏการณนยม (Phenomenalism) และอตนยนยม (Subjectivism) ทเชอวาสงทประเมนมหลายคณคามไดมคณคาเดยว แตขนอยกบการเลอกใหความหมายและการรบรของแตละบคคล การประเมนผลจงใหความส าคญกบขอมลทไดจากการเกบจากภาคสนาม เนนการวเคราะหเนอหาของขอมล เพอคนหาคณคา ความหมาย และขอมลจากตวผมสวนรวมในการประเมนผล มกจะเปนกรณศกษา (case study) ทมงประเมนผลในเชงลกมากกวาการอางองตามหลกสถต (3) ประเมนผลเชงผสมผสาน (Mixed Evaluation) จากการประเมนผล ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ ลวนมขอดและขอเสยทแตกตางกน จงมการประเมนทใชทง 2 วธผสมผสานกน ซงจะท าใหไดขอมลอยางครอบคลมทกแงมม ทงระดบกวางและระดบลก 2.2.4.5 แบงตามผรบผดชอบการประเมนผล (1) ประเมนผลโดยนกประเมนผลภายใน (Internal Evaluation) เปนการประเมนผลโดยบคลากรทเกยวของกบการด าเนนโครงการ (2) ประเมนผลโดยนกประเมนผลภายนอก (External Evaluation) เปนการประเมนผลโดยนกประเมนผลทเปนบคคลภายนอก ไมเกยวของกบการด าเนนโครงการ โดยอาจจะเปนนกประเมนผลจากหนวยงานภายนอกหรอจากหนวยงานสวนกลาง 2.3 แนวทางประเมนผลโครงการ หรอรปแบบการประเมนผลโครงการ (Evaluation Model) แนวทางการประเมนผล (Evaluation Approach) หมายถง ขอเสนอทอธบายรายละเอยดเกยวกบวธการด าเนนงานการประเมน โดยอาจใชค าทมความหมายคลายกน คอ ค าวา รปแบบการประเมนผล (Evaluation Model) ซงจะแตกตางกนท รปแบบการประเมนผล หมายถง การอธบายวธการด าเนนงานทอาจมความซบซอนใหเขาใจงายขน โดยใชแผนภาพหรอรปจ าลอง แทนสงทตองอธบาย ซงจะไมไมรายละเอยดตาง ๆ ชดเจนมากนก การประเมนผลโครงการโดยใชแนวทางการประเมนผลตาง ๆ จะชวยใหการประเมนผล ท าไดงายยงขน เพราะจะชวยใหก าหนดกรอบวธการประเมนผล เหนถงรายละเอยดของแนวทาง

Ref. code: 25595303031289ZGQ

15

และวธการประเมนผลได ซงการพจารณาแนวทางการประเมนผลหลาย ๆ แบบนน ผประเมนผล จะสามารถเลอกไดวาโครงการทจะประเมนผลเหมาะสมกบแนวทางการประเมนผลประเภทไหน และชวยใหสามารถออกแบบการประเมนผลไดอยางเปนระบบ มรปแบบทชดเจน และก าหนดวตถประสงคในการประเมนผลไดอยางครอบคลม เนองจากแนวทางการประเมนผลมกจะม กรอบความคดเชงเหตผลมารองรบเสมอ ซงท าใหผลงานการประเมนผลนนเปนทยอมรบมากขน ปจจบนมนกวชาการการประเมนผลไดเสนอแนวทางอยหลายรปแบบซงในการคนควาอสระเลมนจะยกตวยาง 4 แนวทาง คอ แนวทางการประเมนของ Ralph W. Tyler, Alkin และแนวทาง CIPP ของ Daniel L. Stufflebeam 2.3.1 แนวทางการประเมนผลของ Ralph W. Tyler ในป ค.ศ. 1930 Ralph W. Tyler ไดเสนอแนวทางการประเมนผลโครงการ ทางการศกษาประเภทยดเปาหมายของโครงการเปนเกณฑ (Goal-base Evaluation) โดยการประเมนวาโครงการส าเรจหรอไม จะดจากผลผลตหรอผลการด าเนนโครงการวาบรรลวตถประสงค ของโครงการทตงไวแตแรกหรอไมเทานน ซงการประเมนผลในแนวทางน หากโครงการมการก าหนดวตถประสงคทชดเจน ไวแลว จะสงผลใหการประเมนผลท าไดดยงขน โดยแนวทางการประเมนผล ของ Tyler ไดถกน ามาใชในการประเมนผลอยางกวางขวางและไดรบการพฒนาจนกลายเปนตวแบบการประเมนผลทเรยกวา แบบจ าลองทยดความส าเรจของจดมงหมายเปนหลก (Goal Attainment Model or Objective Base Model) การน าแนวทางของ Tyler มาใชในการประเมนผลโครงการมขนตอน ดงน (สวรรณา, 2557, น.25) (1) คนหาวตถประสงคหรอจดมงหมายทแทจรงของโครงการ (2) แยกวตถประสงคของโครงการออกเปนวตถประสงคเชงพฤตกรรม โดยระบเปนลกษณะของพฤตกรรมนนใหชดเจน (3) ประเมนผลวตถประสงคเชงพฤตกรรมดวยเครองมอทมคณภาพและนาเชอถอ (4) เมอสนสดโครงการแลว ท าการประเมนประสทธภาพของโครงการดวยการเปรยบเทยบวาผลการประเมนทไดนนผานเกณฑหรอไม โดยผประเมนผลอาจก าหนดเกณฑขนเอง หรอใชเกณฑมาตรฐานทก าหนดไวในโครงการ (5) เมอสนสดการประเมนผลแบบยดวตถประสงคของโครงการและประเมนประสทธภาพของโครงการ จะท าใหผประเมนผลคนพบจดบกพรอง แลวน ามาปรบปรง แกไข เพอด าเนนโครงการตอไป รายละเอยดตามภาพท 2.5

Ref. code: 25595303031289ZGQ

16

ภาพท 2.5 แสดงแนวทางการประเมนผลของ Tyler แบบยดจดมงหมายเปนหลก (Goal-base approach) จาก การตดตามและประเมนผลโครงการ แนวคดสการปฏบต (น.25), โดย สวรรณา นาควบลยวงศ, 2557, กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ขอดของการประเมนผลแบบ Tyler คอ สามารถตรวจสอบความส าเรจหรอลมเหลว ของโครงการไดอยางชดเจน ตามวตถประสงคของโครงการทก าหนดไว แตผลการประเมนทไดรบ ของแนวทางนมขอจ ากด เนองจากผลทไดเปนการประเมนผลทใหคณคาแคจดมงหมายทตงไวเทานน ซงเหมาะสมกบการประเมนผลสรป (summative evaluation) แตไมเหมาะสมกบการประเมนผลความกาวหนา (formative evaluation) อกทงเกณฑในการประเมนผลมลกษณะไมคงท แปรผน ตามบรบทสภาพแวดลอมของแตละโครงการ แนวทางการประเมนผลของ Tyler ไดถกพฒนาโดย Lee J. Crocbach ในป ค.ศ. 1963 ซงแกไขขอบกพรองทมงเนนการประเมนผลเพยงแควตถประสงคของโครงการเทานน Cronbach เหนวาควรตรวจสอบผลขางเคยงทเกดขนของโครงการดวย เพอหาแนวทางปรบปรงแกไขวธการด าเนนโครงการใหมประสทธภาพตอไป จงไดเสนอแนวทางการประเมนผลทเรยกวา Goal and side effect attainment approach 2.3.2 แนวทางการประเมนผลของ Scriven ป ค.ศ. 1967 Micheal Scriven ไดเสนอแนวความคดทเรยกวา Formative and Summative Model เปนการประเมนผลกอนและหล งการท าโครงการประเภทเปน อสระ จากเปาหมายของโครงการ (Goal-free Evaluation) ซงจะแตกตางจากแนวคดของ Tyler และ Cronbach ทประเมนผลโดยยดวตถประสงคของโครงการเพยงอยางเดยว โดยเปนการประเมนผลทกอยางทเกดขนจากโครงการ ทงผลทคาดหมายและผลท ไมคาดหมาย ผลทางบวกและผลทางลบ เพราะ Scriven มองวาการประเมนผลทยดจดมงหมายเปนหลกนนจะท าใหผประเมนมองขามการพจารณาผลกระทบบางอยางทเกดขนจากการด าเนนโครงการ ดงนน Scriven จงใชวธการประเมนผลโดยไมยดจดมงหมายของโครงการแตจะประเมนผลเพอคนหาสงตาง ๆ ทเกดขน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

17

Scriven ไดเสนอวาการประเมนผลโครงการควรจะมท งการประเมนผลสรป (Summative Evaluation) และการประเมนผลความกาวหนา (Formative Evaluation) ดงน 2.3.2.1 การประเมนผลความกาวหนา (Formative Evaluation) การประเมนผลกาวหนา (Formative Evaluation) เปนการประเมนผลกระบวนการ (Process Evaluation) โดยประเมนผลระหวางทโครงการด าเนนอยเพอตรวจสอบดวาโครงการเปนไปตามทโครงการก าหนดไวตามแผนหรอไม โดยมจดมงหมายเพอน าไปพฒนา ปรบปรง และแกไขโครงการ 2.3.2.2 การประเมนผลสรป (Summative Evaluation) การประเมนผลสรป (Summative Evaluation) เปนการประเมนผลลพธ (Product Evaluation) โดยการประเมนเมอสนสดโครงการแลวเพอเปนการสรปภาพรวม ตดสนคณคาของโครงการ และประเมนวาโครงการบรรลวตถประสงคทตงไวหรอไม การประเมนผล Formative Evaluation และ Summative Evaluation มรายละเอยดทแตกตางกนในประเดนตาง ๆ รายละเอยดตามตารางท 2.1

ตารางท 2.1

แสดงความแตกตางกนในประเดนตาง ๆ ของ Formative Evaluation และ Summative Evaluation

ประเดน Formative Evaluation Summative Evaluation

ชวงเวลาประเมน ระหวางด าเนนโครงการ สนสดโครงการ วตถประสงค ปรบปรงโครงการ ยตหรอขยายโครงการ

ผใชผลการประเมน ผบรหารและคณะผด าเนนงาน ผบรหารระดบนโยบายหรอเจาของทน ผประเมน บคคลภายในโครงการ บคคลภายในและภายนอกโครงการ

ลกษณะ การเกบขอมล

- เปนทางการและไมเปนทางการ - เกบขอมลเปนระยะ ๆ

- เปนทางการ - เกบเพยงครงเดยวตอนสนสดโครงการ

กลมตวอยาง ขนาดเลก ขนาดใหญและครอบคลมเปาหมาย

ประเดนค าถาม - ท าอะไร - ท าไดเทาไร - มอะไรตองปรบปรง - ตองการทรพยากรอะไรเพมขนอก - มปญหาและอปสรรคอะไร

- มผลอะไรเกดขน - คาใชจายเปนอยางไร - ควรยตหรอขยายโครงการ

หมายเหต. จาก การวจยเชงบรณาการแบบองครวม (Holistically Integrative Research) (น.47), โดย นงนภส เทยงกมล, 2554, กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

18

การประเมนตามแนวทางของ Scriven ตองมการปรกษาหารอระหวาง ผประเมนกบผด าเนนงานในโครงการ ซงจะแบงหนาทความรบผดชอบไวอยางชดเจน ท าใหการประเมนมขอด คอ เปนการประเมนในลกษณะเชงปฏบตการ สารสนเทศทไดมาจะครอบคลมทกดาน ทเกยวของกบโครงการจะไดใชผลการประเมนเพอปรบปรง แกไข และตดสนใจลงมอปฏบต ไดเปนอยางด ขณะทขอเสยของแนวทางน คอ มกจะไมไดรบความนาเชอถอมากนก เนองจากวธการประเมนไดใหผด าเนนโครงการเขามามบทบาทในการประเมน ท าใหผประเมนไมมอสระในการท างาน นอกจากนแนวทางการประเมนดงกลาวมกใชการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพซง อาจจะท าให การเกบรวบรวมขอมลท าไดยาก และมโอกาสผดพลาดได 2.3.3 แนวทางการประเมนผลของ Alkin Marvin C. Alkin ได เสนอแนวทางการประเมนผลท เรยกวา Center for the study of evaluation Approach (CSE) เปนการประเมนผลทมงเนนผลเพอการตดสนใจ โดย Alkin อธบายความหมายของการประเมนวาเปนกระบวนการก าหนดขอบเขตเพอใหไดมาซงขอมลหรอ สงทเกยวของการกบการตดสนใจ โดยวธการคดเลอกขอมลสารสนเทศทเหมาะสม รวบรวมวเคราะหและสรปขอมลเพอเสนอใหผมอ านาจในการตดสนใจ ไดน าขอมลไปประกอบการเลอกแนวทาง ทเหมาะสมส าหรบการด าเนนของโครงการ Alkin แบงขนตอนของการประเมนผลเปน 5 ขนตอน ดงน (สวรรณา, 2557, น.28) (1) การประเมนระบบ (System Assessment) เปนการอธบายสภาพโดยรวม ของระบบ โดยใชวธเปรยบเทยบความมงหวงกบสภาพทเปนจรง ซงการประเมนระบบจะท าให การก าหนดวตถประสงคและของเขตการประเมนท าไดงายขนและเปนไปอยางเหมาะสม ตวอยาง ของสงทตองศกษาในการประเมนระบบ เชน ความคาดหวงหรอความตองการของสงคม ชมชน ทมตอสถานการณบานเมองในขณะนน (2) การประเมนการวางแผนโครงการ (Program Planning) เปนการประเมน เพอหาทางเลอกทเหมาะสมในการด าเนนโครงการ โดยใชขอมลสารสนเทศประกอบการตดสนใจ นอกจากน จะตองประเมนความคาดหวงและผลทจะไดรบจากการด าเนนโครงการดวย ซงการพจารณาทางเลอกทเหมาะสมนน จ าเปนทตองตองพจารณาทางเลอกทหลากหลาย เพอน ามาเปรยบเทยบในการหาทางเลอกทเหมาะสม โดยการประเมนการวางแผนโครงการมกจะประเมนกอนทโครงการจะเรมด าเนนการ (3) การประเมนการด าเนนโครงการ (Program Implementation) เปนการประเมนวาการด าเนนโครงการมขนตอนทเปนตามแผนงานทวางไวหรอไม มกจะประเมนระหวางทด าเนนโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

19

(4) การประเมนเพอปรบปรงโครงการ (Program Improvement) เปนการประเมน วาการด าเนนโครงการมสงทไมคาดคดเกดขนหรอไม โดยการประเมนเพอปรบปรงโครงการนน ผประเมนคอนขางมบทบาทส าคญในการสงเกตเพอหาขอมลทเกยวของกบความส าเรจ ความลมเหลว หรอผลกระทบของโครงการ เพอน าไปเสนอใหผมอ านาจในการตดสนใจใชในการปรบปรงโครงการ (5) การประเมนเพอรบรองโครงการ (Program Certification) เปนการประเมน เพอน าเสนอขอมลใหผมอ านาจใจการตดสนใจ ไดพจารณาวาโครงการมคณคาหรอไม ควรด าเนนตอไป ปรบปรง ยตโครงการ หรอขยายโครงการเพม การประเมนผลตามแนวทางของ Alkin ทง 5 ขนตอนนน สามารถแบงเปนกลม System Assessment กบ กลม Program Implementation ออกจากกนได โดยขนตอนท 1 และ 2 จะอยในกลม System Assessment และ ขนตอนท 3-5 จะอยในกลม Program Implementation แตทงน การประเมนผลตามแนวทางของ Alkin ไมจ าเปนตองประเมนผลตอเนองกน 2.3.4 แนวทางการประเมนผลของ Daniel L. Stufflebeam ในป ค.ศ. 1968 Daniel L.Stufflebeam และคณะ ไดเขยนหนงสอเกยวกบการประเมน ช อ “Educational Evaluation and Decision Making” เป นหน งส อท ได รบความน ยมและ เปนทยอมรบอยางกวางขวาง เพราะไดเสนอแนวคดและวธทางการวดและประเมนการศกษาไว อยางน าสนใจและทนสมย โดย Stufflebeam ได เสนอแนวคด ในการประเมนท เรยกว า CIPP approach เปนการประเมนผลทเปนกระบวนการอยางตอเนอง มงเนนการใชขอมลควบคกบการบรหารโครงการเพอหาสารสนเทศประกอบการตดสนใจ (Decision making) ดงแผนภาพท 2.6

ภาพท 2.6 แสดงความสมพนธของแนวคดการประเมนแบบ CIPP approach. จาก การตดตามและประเมนผลโครงการ แนวคดสการปฏบต (น.40), โดย สวรรณา นาควบลยวงศ, 2557, กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

การด าเนนกจกรรม ของโครงการ (Avtivities)

การประเมน (Evaluation)

การตดสนใจ (Decisions)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

20

การประเมนเพอหาสารสนเทศประกอบการตดสนใจมงประเมนผลใน 4 ดาน ดงน (1) ประเมนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context Evaluation : C) พจารณาและวเคราะหบรบทสภาพแวดลอมของโครงการเพอใหไดขอมลทส าคญ เกยวกบความจ าเปน ของผ ไดรบผลประโยชน (Beneficiaries’ needs) ความตองการ (Need) ปญหา (Problem) คณสมบตทมคา (Assest) และโอกาส (Opportunities) รวมถงประเมนพลวตรการเมอง (Political dynamics) ดวย เพอออกแบบโครงการ ก าหนดวตถประสงคของโครงการ (Goal-setting tasks) แผนงาน พจารณาความเปนไปไดของโครงการ ความสอดคลองกบนโยบายขององคการหรอนโยบายของหนวยงาน ความเปนไปไดทจะไดรบการสนบสนนจากกหนวยงานอน ๆ โดยการประเมนผล เพอก าหนดวตถประสงคของโครงการมวธการ 2 วธ ดงน (สมหวง พธยานวฒน, 2551, น.224) - Contingency Mode เปนการประเมนผลเพอหาโอกาสและแรงผลกดน จากภายนอกระบบ (Opportunities and pressure outside of the immediate system) เพอใหไดขอมลมาใชในการพฒนาโครงการ โดยส ารวจปญหาภายใตขอบเขตทก าหนดอยางกวาง ๆ ซงจะเปนประโยชนตอการวางแผนโครงการในอนาคต เชน การส ารวจคานยมของชมชนและขอเสนอตาง ๆ ทเปนแนวโนมของการพฒนาเศรษฐกจ - Congruence Mode เปนการประเมนผลเปรยบเทยบระหวางการปฏบตงานจรง (Actual Result) กบวตถประสงคทตงไว เพอใหทราบวามวตถประสงคใดทไมสามารถบรรลได (2) ประเมนดานปจจยน าเขา (Input Evaluation : I) เปนการวเคราะหเพอใชขอมลตดสนใจตอปจจยตาง ๆ ทเกยวของกบโครงการวาเหมาะสมหรอไม ความพอเพยงและความเหมาะสมของทรพยากรตาง ๆ วามสวนชวยใหโครงการบรรลวตถประสงคหรอไม ซงมกจะประเมนดานตาง ๆ คอ - ความพรอมและความสามารถของหนวยงานหรอคอตวแทนในการจดโครงการ - การบรหารจดการ กจกรรม ทางเลอกทระบในโครงการ การเลอกกลยทธ (strategies) และยทธวธทใชในการบรรลวตถประสงคของโครงการ - การไดรบความชวยเหลอในดานตาง ๆ ซงจะชวยใหโครงการด าเนนไปได เชน หนวยงานทจะชวยเหลอ ทงในดานงบประมาณ บคลากร สถานท และวสดอปกรณ มความเปนไปไดและเหมาะสมเพยงใด (3) ประเมนดานกระบวนการ (Process Evaluation : P) เปนการประเมนระหวางด าเนนโครงการเพอหาขอด ขอบกพรองของการด าเนนงานตามขนตอนตาง ๆ ทก าหนดไว วาการปฏบตงานเปนไปตามแผนทก าหนดไวหรอไม กจกรรมใดท าไดหรอท าไมได เพราะเหตใด มอปสรรคและปญหาอะไรบาง มการแกไขปญหาอยางไร การประเมนในสวนนจะมประโยชนอยางมากในเชงการพฒนาและการออกแบบนโยบายโดยเฉพาะการประเมนความกาวหนา (Formative Evaluation)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

21

(4) ประเมนดานผลผลต (Product Evaluation : P) เปนการประเมนเพอดวาผลท เกดขนเมอสนสดโครงการประสบผลส าเรจตามวตถประสงคหรอตามทคาดหวงไวหรอไม โดยอาศยขอมลจากการประเมนสภาพแวดลอม (Context) ปจจยเบองตน (Input) และกระบวนการ (Process) รวมดวย เพอตรวจสอบวาเกดผลตามวตถประสงคทก าหนดหรอไม คณภาพของผลลพธเปนอยางไร เกดผลกระทบหรอผลขางเคยงหรอไม ตอมา ในป ค.ศ. 2007 Stufflebeam ไดพฒนา โดยปรบการประเมนผลผลต (Product Evaluation : P) แบงออกเปน 4 มตยอย เพอใหชดเจน ในการประเมนมากยงขน ดงน (รตนะ บวสนธ, 2554) - การประเมนผลกระทบ ( Impact Evaluation) โดยพจารณาวาผรบผลประโยชนจากโครงการ ไดรบสงทเกนกวาเปาหมายหรอไมและสงทไดรบนนคออะไร และสงนนเปนไปในทางบวกหรอทางลบ - การประเมนประสทธผล (Effectiveness Evaluation) เปนการพจารณาวา ผลของโครงการตอบสนองความตองการของกลมผรบประโยชนอยางครอบคลมหรอไม - การประเมนความยงยน (Sustainability Evaluation) เปนการพจารณาวา ความส าเรจทไดจากการด าเนนโครงการ สามารถรกษาใหยงยนและตอเนองไดหรอไม - การประเมนการถายทอดสงตอ (Transportability Evaluation) เปนการตงขอพจารณาวา แนวทางการด าเนนโครงการสามารถน าไปประยกตหรอปรบใชในโอกาสอน ๆ ไดหรอไม

Ref. code: 25595303031289ZGQ

22

ตารางท 2. 2

แสดงความสมพนธของแนวคดการประเมนผลแบบ CIPP approach กบเนอหาทเกยวของ วตถประสงค

(Objective) วธการ

(Method) การตดสนใจ

(Decision making) Context

Evaluation นยามบรบทของโครงการ การระบและประเมนความจ าเปน (Need) ของโครงการและพจารณาปญหาทมาของความตองการ

ใชวธการตาง ๆ เชน - การวเคราะหระบบ - การส ารวจ - การทบทวนเอกสาร - วเคราะหขอมลทตยภม (สมภาษณ, ทดสอบ, เทคนค Delphi)

ตดสนใจเกยวกบบรบททก าหนดเปาประสงคทสมพนธกบความจ าเปน (Need) วตถประสงคทสมพนธกบการแกปญหา

Input Evaluation

ระบและประเมนความสามารถของปจจย ทม (แผนงาน, งบประมาณ, ตารางเวลา)

วเคราะหทรพยากร อาทเชน บคลากร วสด อปกรณ งบประมาณ วธในการแกปญหา หรอทมสนบสนน

เลอกแหลงสนบสนน วธการแกปญหา การบรรลวตถประสงคและแบบการด าเนนการ

Process Evaluation

เพอระบหรอคาดการณเพอจดหาสารสนเทศส าหรบการตดสนใจกอนด าเนนโครงการ และเพอบนทกกจกรรมตาง ๆ ทไดด าเนนการ

วเคราะหการควบคมอปสรรคทเกดขนในการด าเนนงาน และบรหารความเสยงของโครงการ

ส าหรบด าเนนการและปรบปรงขนตอนการด าเนนการ โดยบนทกกระบวนการทเกดขนจรงเพอน าไปใชในการตความผลลพธในภายหลง

Product Evaluation

รวบรวมขอมลและผลลพธทเชอมโยงกบบรบทวตถประสงค ปจจยน าเขาและกระบวนการ

นยามและก าหนดเกณฑการประเมนผลลพธ โดยรวบรวมผลจากผมสวนไดสวนเสยเปรยบเทยบกบความตองการทก าหนดไวทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ

ตดสนใจวาจะด าเนนการตอ, ยต หรอปรบปรงแกไขโครงการ (ทงเชงบวกและเชงลบ) โดยเปรยบเทยบกบความตองการและวตถประสงคทก าหนดไว

หมายเหต. จาก Four Type of Evaluation (Stufflebeam & Shikfield, 2007, p.335) และตารางวตถประสงค วธการ และความสมพนธของกระบวนการตดสนใจในการเปลยนแปลง ของแนวทางการประเมนแบบซปป จาก การตดตามและประเมนผลโครงการ แนวคดสการปฏบต (น.41), โดย สวรรณา นาควบลยวงศ, 2557, กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

Ref. code: 25595303031289ZGQ

23

2.3.4.1 ความสมพนธของการประเมนผลแบบ CIPP กบการตดสนใจ การประเมนผลทเนนการตดสนใจแบบ CIPP จะครอบคลมองคประกอบของระบบทงหมด โดยตองก าหนดวตถประสงคของการประเมนผลใหครอบคลมทง 4 ดาน ไดแก 1) ก าหนดประเดนของตวแปรหรอตวชวด 2) ก าหนดแหลงขอมลหรอผใหขอมล 3) ก าหนดเครองมอ การประเมนและวธทใชในการเกบขอมล และ 4) ก าหนดแนวทางการวเคราะหขอมลและเกณฑ การประเมนทชดเจน โดยการก าหนดวตถประสงค ของการประเมนจะเชอมโยงกบประเดน การประเมนท ง 4 ดาน (CIPP : Context – Input – Process - Product) เพอการตดสนส าหรบด าเนนการใด ๆ ซงแบงออกเปน 4 ประเภท ดงน (1) การตดสนใจเลอกวางแผน ก าหนดวตถประสงค (Planning decision) โดยใชสารสนเทศจากการประเมนสภาพแวดลอมท ได น ามาใช เพอการตดสนใจพจารณา ในการก าหนดวตถประสงคของโครงการใหสอดคลองกบแผนการด าเนนงาน (2) เลอกโครงสรางแผนงานทเหมาะสมทสด (structuring decision) โดยใชสารสนเทศจากการประเมนปจจยน าเขาทได พจารณาก าหนดโครงสรางของแผนงาน และขนตอน การด าเนนโครงการ (3) การน าแผนงานทวางไวไปปฏบต (Implementation decision) โดยใชสารสนเทศจากการประเมนกระบวนการเพอการตดสนใจ พจารณาควบคมการด าเนนการใหเปนไปตามแผน และปรบปรงแกไขการด าเนนการใหมประสทธภาพมากทสด (4) ทบทวนวาควรปรบปรงแผนงานหรอควรลมเลก (Recycling decision) โดยใชสารสนเทศจากการประเมนผลลพธ (Output) ทเกดขนเพอการตดสนใจ พจารณายต ลมเลก หรอขยายโครงการทจะน าไปใชในโอกาสตอไป

Ref. code: 25595303031289ZGQ

24

ภาพท 2.7 แสดงความสมพนธของการประเมนผลแบบ CIPP กบการตดสนใจงหวด จาก จาก การตดตามและประเมนผลโครงการ แนวคดสการปฏบต (น.43), โดย สวรรณา นาควบลยวงศ, 2557, กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

การประเมนแบบ CIPP มขอด คอ สามารถใหขอมลสารสนเทศแกผบรหารเพอใชในการตดสนใจไดเปนอยางด เปนการประเมนผลทมมมมองครอบคลมภาพรวมทงหมดของโครงการ ประเมนไดทงในแบบ Formative และ Summative และเปนวธการทสามารถปรบเปลยน ไดตามลกษณะโครงการทซบซอนและแตกตางกนออกไป แตการประเมนผลแบบ CIPP ยงมขอจ ากด ทมงเนนเพยงการหาขอมลเพอใหผมอ านาจของโครงการน าไปใชเพอตดสนใจ แตไมไดใหขอเสนอแนะเกยวกบการตดสนใจใจแตละดานไว 2.4 แนวคดการบรหารกจการบานเมองแบบรวมมอกน (Collaborative Governance) ค าวา Governance เปนค าทถกกลาวถงในหลากหลายสาขาวชา และถกแปลความหมายเปนภาษาไทยไวหลายค า ซงในทนจะกลาวถง Governance ในมมมองทางรฐศาสตร และเลอกใช ค าแปลวา “การบรหารกจการบานเมอง” ในชวงปลายศตวรรษท 20 การบรหารกจการบานเมอง มความหมายแตกตางไปจากการปกครอง (Government) โดยมความหมายทกวางไปกวาการใชอ านาจของภาครฐเพยงฝายเดยว หรอการทใหภาครฐเปนตวแสดงทมบทบาทเพยงสถาบนเดยว แตจะใหความส าคญกบตวแสดงอน ๆ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

25

ทมบทบาทในสงคมดวย เนองจากการบรหารกจการบานเมองในรปแบบใหมนเกดขนภายใตบรบทการเปลยนแปลงทางการปกครอง เศรษฐกจและสงคม ซงสงผลใหขอบเขตการแสดงบทบาทของแตละภาคสวนในสงคมไมชดเจนอกตอไป โดยเฉพาะการใหความส าคญกบบทบาทของเครอขาย (Networks) หรอภาคหนสวน (Partnerships) ทมลกษณะการประสานงานรวมมอกนเพอน าไปสการบรรลผลประโยชนของสาธารณะ (วสนต เหลองประภสร และคณะ, 2555, น.10-16) การบรหารกจการบานเมอง มรปแบบวธการบรหารกจการสาธารณะตาง ๆ ในสงคมหลายรปแบบ หนงในนน คอ รปแบบการด าเนนภารกจแบบรวมมอกน (Co-governing) ซงมลกษณะการบรหารจดการหลายรปแบบผสมผสานกน ท งการบรหารจดการแบบความสมพนธแนวดง (เชน การประสานการท างานระหวางสวนราชการทตางระดบกน) และความสมพนธแนวราบ (เชน การประสานการท างานระหวางสวนราชการตางกรม ตางกระทรวง หรอระหวางสวนราชการ กบภาคธรกจเอกชน/ภาคประชาสงคม) แตทงนการประสานความรวมมอกนจะด าเนนภายใต หลกของโครงสรางการบรหารจดการแบบแนวราบ โดยแตละภาคสวนทเขามาเกยวของกนภายใตโครงสรางจะมสถานะเทาเทยมกนและแสดงบทบาทรวมกน มความเปนเอกเทศ (Autonomy) ซงแตละภาคสวนจะลดความเปนเอกเทศนลงเมอมขอตกลงรวมกนระหวางฝายทเกยวของ (Mutual agreements) สทธ (Right) และพนธะหนาท (Obligations) การบรหารกจการบานเมองแบบรวมมอกนน อาจเรยกไดอกอยางวา “การบรหารกจการบานเมองทตงอยบนการปฏสมพนธระหวางตวแสดงภาครฐและภาคสงคม” (Social-political governance) ซงเปนการบรหารปกครองในลกษณะแนวราบ (‘Horizontal’ governing) โดยท ตวแสดงตาง ๆ จะเขามารวมมอกนด าเนนงาน (Co-operate) ประสานงานกน (Co-ordinate) หรอสอสารกน (Communicate) ซงจะไมมตวแสดงใดเปนศนยกลางของการท างานหรอมบทบาทปกครองครอบง าตวแสดงอน ๆ การบรหารกจการบานเมองแบบรวมมอกน ปรากฏรปแบบในทางปฏบตทหลากหลาย โดยรปแบบหนงททจะน ามากลาวถงในทน คอ รปแบบภาคหนสวนภาครฐกบภาคเอกชน (Public-private partnerships หรอ PPTs) เปนการบรหารจดการภาครฐทเกดขนภายใตบรบทการเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม แตละภาคสวนอาจมวตถประสงคของการเขามา รวมมอกนด าเนนงานทแตกตางหรอไมสอดคลองกน แตทกฝายเลงเหนแลววาการรวมมอกนนน จะสงผลใหเปาหมายของตนเองเกดประสทธภาพและประสทธผลมากกวาด าเนนการเพยงล าพง (วสนต เหลองประภสร และคณะ, 2555, น.34)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

26

2.5 ขอมลทเกยวของ

2.5.1 ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม การปฏรปทดนถอเปนกลยทธทางเศรษฐกจ การเมอง และการปกครองทถกน ามาใชตงแตสมยโบราณ โดยปรากฏเรมมขนในอาณาจกรกรก และตอมาเมอเกดการปฏวตในประเทศฝรงเศส เมอป ค.ศ.1789 การปฏรปทดนกไดถกน ามาใชเปนเครองมอในการปฏรปเศรษฐกจและสงคมของประเทศฝรงเศสในสมยนน โดยจดมงหมายของการปฏรปทดนเปนไปเพอลดชองวาง ฐานะความเปนอยของคนในสงคม และสรางเสถยรภาพทางการเมองของฝายปกครอง โดยการใหผลประโยชนและความชวยเหลอเกษตรกรทยากจน ซงเปนคนสวนใหญของประเทศและชกจงใหกลมคนเหลานนหนมาจงรกภกดและสนบสนนรฐบาลทท าการปฏรปทดน แนวคดการปฏรปทดนในประเทศไทย เรมตงแตหลงการเปลยนแปลงการปกครองประเทศ โดยภายหลงป 2516 กลมชาวนา ชาวไร นดรวมตวชมนมกนหลายครงเพอเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาความเดอดรอนเนองจากไมมทดนท ากนและการถกเอารดเอาเปรยบจากนายทน รฐบาลในขณะนน โดย ฯพณฯ สญญา ธรรมศกด นายกรฐมนตร ไดตดสนใจใชวธการปฏรปทดน เพอแกไขปญหาและไดเสนอรางพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมตอสภานตบญญตแหงชาต และประกาศใชพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เมอวนท 5 มนาคม พ.ศ. 2518 โดยอาศยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2517 มาตรา 81 ความวา “ใหรฐพงสงเสรม ใหเกษตรกรมกรรมสทธและสทธในทดนเพอประกอบเกษตรกรรมอยางทวถง โดยการปฏรปทดนและวธการอน ๆ” การประกาศใชพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 (ปตพงศ, 2559, น.33) มหลกการและเหตผลดงน “เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญมอาชพในการเกษตรทดนจงเปนปจจยส าคญและเปนรากฐานเบองตนของการผลตทางเกษตรกรรม แตปจจบนปรากฏวาเกษตรกรก าลงประสบความเดอดรอนเนองจากตองสญเสยสทธในทดนและกลายเปนผเชาทดน ตองเสยคาเชาทดนในอตราสงเกนสมควร ทดนขาดการบ ารงรกษาจงท าใหอตราผลตทางเกษตรกรรมอยในระดบต า เกษตรกรไมไดรบความเปนธรรมและเสยเปรยบจากระบบการเชาทดนและการจ าหนายผลตผลตลอดมา ซงสงผลใหเกดภาวะความยงยากทงในทางเศรษฐกจ สงคม การปกครองและการเมองของประเทศเปนอยางมาก จงเปนความจ าเปนอยางยงทรฐจะตองด าเนนการแกไขปญหาดงกลาวโดยดวนทสด โดยวธการปฏรปทดน เพอชวย ใหเกษตรกรมทดนท ากน และใหการใชทดนเกดประโยชนมากทสด พรอมกบการจดระบบการผลตและจ าหนายผลตผลเกษตรกรรม เพอใหความเปนธรรมแกเกษตรกร ทงน เพอเปนการสนอง

Ref. code: 25595303031289ZGQ

27

แนวนโยบายแหงรฐในการลดความเหลอมล าในฐานะของบคคลในทางเศรษฐกจและสงคม ตามทไดก าหนดไวในรฐธรรมนญ จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตนขน” ตามบทนยามของพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมฯ ไดก าหนดใหมองคกรทรบผดชอบการปฏรปทดนทงในระดบนโยบายและระดบปฏบต ดงน (ปตพงศ, 2559, น.43) (1) คณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (คปก.) จดตงขนตาม มาตรา 12 แหง พ.ร.บ.การปฏรปทดนฯ ประกอบดวยกรรมการซงผแทนจากหนวยงานตาง ๆ จ านวน 26 ราย กรรมการการอน ผแทนเกษตรกรและผทรงคณวฒอกรวมไมเกน 18 ราย (ภาคผนวก ข) มหนาท และความรบผดชอบในการก ากบดแลการด าเนนงานปฏรปทดนของ ส.ป.ก.ในสวนราชการบรหารสวนกลาง รวมถงก าหนดนโยบาย มาตรการ ขอบงคบหรอระเบยบทเกยวของกบการปฏรปทดน และควบคมการบรหารงานของ ส.ป.ก. (2) ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) เปนหนวยงานราชการบรหารสวนกลางมฐานะเทยบเทากรม สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมเลขาธการ ส.ป.ก.เปนหวหนาส านกงาน ด าเนนงานปฏรปทดนภายใตการก ากบดแลของ คปก. แบงสวนราชการตาม กฎกระทรวง แบงสวนราชการส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2552 (ภาคผนวก ค) มหนาท ในการด าเนนการปฏรปทดน เพอเกษตรกรรมตามพระราชบญญตการ ปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2519 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2532 และกฎหมายอนทเกยวของ มภารกจด าเนนงานปฏรปทดนเพอชวยเหลอใหเกษตรกร ผไมมทดนของตนเอง หรอเกษตรกรทมทดนเลกนอยไมเพยงพอแกการครองชพ ใหไดมทดนท ากนเปนของตนเอง พรอมทงพฒนาโครงสรางพนฐาน พฒนาอาชพ ปรบปรง สงเสรม และสนบสนน ปจจยการผลตทจ าเปนและใหมการจดตงกองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรรมส าหรบเปนทนหมนเวยนและใชจายการด าเนนการปฏรปทดน เพอใหเกษตรกรมรายไดและพฒนาคณภาพชวตใหดขน (3) คณะกรรมการปฏรปทดนจงหวด (คปจงหวด) จดตงขนตาม มาตรา 13 แหง พ.ร.บ.การปฏรปทดนฯ ประกอบดวยกรรมการซงผแทนจากหนวยงานตาง ๆ ภายในจงหวด จ านวน 19 ราย ผแทนเกษตรกรอกรวมไมเกน 4 ราย (ภาคผนวก ข) มอ านาจหนาทและความรบผดชอบในการก ากบดแลการปฏบตงานของส านกงานการปฏรปทดนจงหวด (ส.ป.ก.จงหวด) รวมถงก าหนดมาตรการและวธปฏบตงานของ ส.ป.ก.จงหวด และมอ านาจแตงตงอนกรรมการเพอพจารณาหรอปฏบตงานอยางใดอยางหนงตามท คปก. มอบหมาย (4) ส านกงานการปฏรปทดนจงหวด (ส.ป.ก.จงหวด) จดตงขนเมอมพระราชกฤษฎการก าหนดเขตปฏรปทดนใชบงคบในจงหวดนน ปจจบนม ส.ป.ก.จงหวดตงอยใน 72 จงหวด ของประเทศ (ยกเวนกรงเทพมหานคร นนทบร สมททรปราการ สมทรสาคร และสมทรสงคราม) เปนหนวยงานราชการบรหารสวนภมภาค มปฏรปทดนจงหวดเปนหวหนาส านกงาน แบงโครงสราง

Ref. code: 25595303031289ZGQ

28

ภายในออกเปน 5 กลมภารกจงาน ไดแก 1) ฝายบรหารทวไป 2) กลมยทธศาสตรและการปฏรปทดน 3) กลมการเงนบญชและจดเกบผลประโยชน 4) ลมกฎหมาย และ 5) กลมงานชางและแผนท (5) กองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เปนองคกรทางการเงน จดตงขนในกระทรวงการคลง ตามมาตรา 9 แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ.2518 เพอใหเปนทนหมนเวยนและใชจาย เฉพาะการปฏรปทดนเทานน แหลงทมาของเงนทนทก าหนดตามพระราชบญญตการปฏรปทดนฯ มาตรา 10 ไดแก เงนทไดรบจากงบประมาณแผนดน เงนหรอทรพยสนไดรบจากรฐบาล หรอจากแหลงตาง ๆ ภายในประเทศ หรอจากตางประเทศ หรอองคกรระหวางประเทศ หรอบคคลอน เงนทไดรบจากองทนสงเคราะหเกษตรกร และเงนดอกผลหรอผลประโยชน ใด ๆ ท ส.ป.ก.ไดรบเกยวกบการด าเนนการปฏรปทดนเพอเกษตกรรม ส.ป.ก.ด าเนนการปฏรปทดนโดยน าทดน 2 ประเภทมาด าเนนการ ดงน (1) ทดนของรฐ ตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมฯ ไดใหอ านาจ ส.ป.ก.ในการน าเอาทดนของรฐหลายประเภทมาด าเนนการปฏรปทดน เชน ทดนสาธารณะประโยชน ปาสงวนแหงชาตทเสอมโทรมทมมตคณะรฐมนตรใหด าเนนการ ทดนทคณะรฐมนตรมมตจ าแนก การใชประโยชน และทดนสาธารณสมบตของแผนดน เปนตน (สพฒ มลพฤกษ, 2558, น.22-23) (2) ทดนเอกชน ส.ป.ก.มอ านาจจดซอทดนและเวนคนทดนในเขตปฏรปทดน ตามมาตรา 29 แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมฯ การจดซอทดนจากเอกชนนน จะน าทดนมาจดใหเกษตรกรทไมมทดนท ากนเปนของตนเอง หรอมทดนเลกนอยไมเพยงพอแก การครองชพ ไดเขาท าประโยชนในลกษณะการเชา หรอเชาซอ โดย คปจงหวด จะมอ านาจในการพจารณาผทจะไดรบการจดทดนในแตละทองท ตามระเบยบ คปก. วาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการคดเลอกเกษตรกร ซงจะมสทธไดรบทดนจากการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2535 แกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2538 (ปตพงศ, 2559, น.52) 2.5.2 เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มทมาจากการกอตงสภาเครอขายประชาชนอสาน (สอส.) เรมตนเมอประมาณป พ.ศ. 2538 นายประภาส โงกสงเนน นกกจกรรมทเคลอนไหวเรองการรกปา ไดตงทท าการ สอส. ณ ศนยอพยพคนไรแผนดน ต าบลนากลาง อ าเภอสงเนน จงหวดนครราชสมา ซงเปนทดนสวนตวของนายประภาส (พรวไล คารร, 2552, น.3) โดยมสมาชกสวนใหญเปนชาวบานระดบรากหญาทมภมล าเนาเดมในภาคอสานทประสบปญหาความยากจน มหนสนทเกดจากการ น าทดนไปจ านองกบนายทนและถกยดท าใหไมมทอยอาศยและทดนท ากน และผทลมเหลวในการประกอบอาชพเกษตรกรรม (สมพจน, 2551, น.164)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

29

การด าเนนกจกรรมของกลม สอส.เปนการขบเคลอนการเมองภาคประชาชนทไมเนนวชาการ เรมเปดเวทการเคลอนไหวตงแตป 2545 (สมพจน, 2551, น.166-167) ประชาชนกลมนเชอวาการรรวมตวกนจะชวยใหเกดพลงทจะรองขอความชวยเหลอจากรฐบาลในการแกไขปญหาของสมาชก โดยในชวงป 2550 กลมสมาชก สอส.กวา 500 คน ไดชมนมบรเวณหนาท าเนยบรฐบาลรวมกบประชาชนจากทกภมภาค ประมาณ 300 คน ทงจากภาคเหนอ ใต กลาง ทประสบปญหาลกษณะเดยวกน (สมพจน, 2551, น.154-157) และเมอสลายการชมนมแลว ประชาชนบางสวนจงขอเขามาพกอาศยและด าเนนกจกรรมรวมกบ สอส.ทศนยอพยพคนไทยไรแผนดน การขยายตวของกลมจงเปนทมาของการเปลยนชอเปน “สภาประชาชน 4 ภาค” โดยส านกงานใหญยงตงอยทท าการศนยอพยพคนไทยไรแผนดน (พรวไล คารร, 2552, น.3) กลมสภาประชาชน 4 ภาค รวมตวกนเรยกรองใหรฐบาลชวยเหลอปญหาของสมาชกตอเนองเรอยมา โดยครงทส าคญคอ เมอวนท 6 มถนายน 2551 ไดเรยกรองใหรฐบาลชวยเหลอเงน จ านวน 2,000 ลานบาท เพอใชไถถอนหนสนหรอซอทดนทถกยดน ามาใหกบสมาชก และการสงเสรมฟนฟอาชพเกษตรกรโดยการปลกตนไมใชหน ส าหรบการแกไขปญหาทดน ส านกนายกรฐมนตรจงไดมค าสงท 277/2551 เรอง แตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาหนสนและฟนฟอาชพ และค าสงท 276/2551 เรอง แตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยมมรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (นายสมพฒน แกวพจตร) เปนประธานกรรมการ และมหนวยงานทเกยวของกบการจดทดน และกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค รวมเปนกรรมการ (ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, ประมาณป 2552) ซงเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดน าเสนอรายชอสมาชก จ านวน 1,889 ราย และขอใหจดหาทดนในจงหวดตาง ๆ จ านวน 20 จงหวด ซงคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนฯ มอบหมายใหสวนราชการจดหาทดนของรฐเพอน ามาชวยเหลอเกษตรกร ซงขณะนนการด าเนนการยงไมไดขอยต แตมการเปลยนแปลงทางการเมอง ท าใหคณะกรรมการชดดงกลาวหมดวาระลงตามรฐบาล ตอมาเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จงไดรวมตวกนชมนมเรยกรองบรเวณ หนากระทรวงเกษตรและสหกรณอกครงตงแตวนท 16 ตลาคม 2551 ถงวนท 8 กมภาพนธ 2552 รฐบาล ในขณะนน (นายอภสทธ เวชชาชวะ) จงไดมค าสงส านกนายกรฐมนตร ท 18/2552 สง ณ วนท 20 มกราคม 2552 แตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (นายชาตชาย พคยาภรณ) เปนประธานกรรมการ (ผจดการออนไลน, 23 ก.ย. 2553) ซงคณะกรรมการฯ ไดมการประชมครงท 1/2552 เมอวนท 26 มกราคม 2552 มความเหนวา เนองจากไมสามารถหาทดนของรฐไดเพยงพอ สวนทดนของส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) มเพยง 3,474 ไร ไมเพยงพอและเปนแปลงเลก อยกระจดกระจาย ไมตรงตามวตถประสงคของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทตองการทดนแปลง

Ref. code: 25595303031289ZGQ

30

ใหญสามารถท ากนรวมกลมกนได ทประชมจงมมตใหเสนอคณะรฐมนตรจดซอทดน หลงจากนน ไดน าเรองเสนอคณะรฐมนตร แลวคณะรฐมนตรมมต เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 เรอง แนวทางแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค 2.5.3 โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จากเหตการณทกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ชมนมเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาการไมมทดนท ากนของสมาชก คณะรฐมนตรจงไดมมตเมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 เรอง แนวทางแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยเหนชอบในหลกการแกไขปญหาทดนท ากนของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยมอบให ส.ป.ก. ด าเนนการตามทกระทรวงเกษตรและสหกรณเสนอ โดยใชวธการจดซอทดนใหเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จ านวน 1,889 ราย รายละไมเกน 15 ไร ราคาไมเกนไรละ 60,000 บาท เพอน ามาจดใหเกษตรกร เชาซอ ก าหนดระยะเวลาตามสญญา 25 ป โดยปลอดดอกเบยในระยะเวลา 5 ปแรก เร มช าระหน ในปท 6-25 อตราดอกเบยรอยละ 1 ของราคาทดนทจดซอ ด าเนนการภายใต โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยโครงการมวตถประสงค จ านวน 2 ขอ ดงน (1) เพอจดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน (2) เพอใหเกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง การเรมด าเนนโครงการ คณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (คปก.) ในการประชม ครงท 4/2552 เมอวนท 21 ธนวาคม 2552 มมตอนมตแผนงานและงบประมาณในรอบแรก เพอน ามาจดซอทดนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ตามกรอบวงเงนงบประมาณทไดรบในปงบประมาณ 2553 ในวงเงนจ านวน 1 ,000 ลานบาท น ามาซอทดนเพอจดใหเกษตรกร จ านวน 1,110 ราย กอน โดยจ านวนงบประมาณนใหน ามาใชเพอเปนคาจดซอทดนเทานน ตอมา ส.ป.ก.ไดออกระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาท ดนและจดท ดน ให แกกล ม เกษตรกรท ได รบความชวยเหลอเรองท ดนท ากนตาม มตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 เพอน ามาก าหนดเปน แนวทางการจดทดนตามโครงการ ในการด าเนนโครงการจะแบงออก 2 ดาน ดงน (1) ดานบคคล โดยกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ตองตรวจสอบความตองการทดนของสมาชกวาตองการท ากนตามกลมหรอตามภมล าเนาของตนเอง แลวสงรายชอสมาชก แยกตามจงหวดให ส.ป.ก. จากนน ส.ป.ก. จะด าเนนการตรวจสอบการมทดนท ากน/การไดรบการจดทดนจากหนวยงานของรฐ หากมทดนท ากนเดมเพยงพอแลว จะถอวาขาดคณสมบตทจะไดรบการจด

Ref. code: 25595303031289ZGQ

31

ทดนตามโครงการจาก ส.ป.ก. เมอตรวจสอบแลว ส.ป.ก.จงจดสงรายชอให ส.ป.ก.จงหวดด าเนนการสอบสวนสทธและรบค าขอตามระเบยบ คปก. โดยมคณสมบตตามทกฎหมาย ส.ป.ก.ก าหนด (2) ดานการจดทดน เปนกระบวนการทเรมตงแตการจดหาทดนทมเอกสารสทธ ตามประมวลกฎหมายทดน เพอน ามาเสนอขายให ส.ป.ก.จดซอ โดยสมาชกเกษตรกรจะเปนผด าเนนการจดหาทดนทพงพอใจ จากนนจะมคณะอนกรรมการทตงขนในระดบจงหวดพจารณา ความเหมาะสม ทงดานราคา สภาพทเหมาะสมตอการท าการเกษตร แลวจงด าเนนการจดซอ ตามขนตอนตอไป เมอจดซอทดนแลว ชางรงวด ส.ป.ก.จะท าการ รงวดจดท าผงแปลงทดน เปนรายแปลง และด าเนนการจดเกษตรกรลงแปลงทดน โดยเกษตรกรจะตองส าสญญาเชาซอทดน กบ ส.ป.ก.เปนระยะเวลา 25 ป ระยะเวลาในการด าเนนโครงการ เดมก าหนดรวม 2 ป ตงแตปงบประมาณ 2552 – 2553 แตภายหลงขยายระยะเวลาถง ปงบประมาณ 2560 เนองจากสาเหตหลายประการ โดยผลการด าเนนโครงการ สามารถจดซอทดนใหสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ในพนท 18 จงหวด และจดทดนใหเกษตรกรไดแลว จ านวน 913 ราย รายละเอยดตามรางท 2.3 และตารางท 2.4 ตารางท 2. 3

แสดงผลการตรวจสอบคณสมบตเกษตรกรและผลการจดทดน

จงหวด

เกษตรกร จ านวน 1,889 ราย

ไม ขาด มคณสมบตครบ 1,461 ราย

ชอ เสย สละ ราย คณ ยงหา อย จด

ทดนแลว

ซ า ชวต สทธ งาน สมบต ทดน ระหวาง รวม

ตว

ไมได จดทดน

รวม 11 39 195 104 79 424 124 913 1,889

1. กาฬสนธ

1 1 3 3 4 12 2. ขอนแกน

3 14 2 1 31 30 3 84

3. ชยภม

2 6

8 4. นครพนม

2 10 9 19 34

34 108

5. นครราชสมา

20 7 42 2 44

120 234 6. บรรมย

1 3 2 7 19 2 77 111

7. ประจวบครขนธ

4

1 11

16

Ref. code: 25595303031289ZGQ

32

ตารางท 2.3 (ตอ)

จงหวด

เกษตรกร จ านวน 1,889 ราย

ไม ขาด มคณสมบตครบ 1,461 ราย

ชอ เสย สละ ราย คณ ยงหา อย จด

ทดนแลว

ซ า ชวต สทธ งาน สมบต ทดน ระหวาง รวม

ตว

ไมได จดทดน

8. ปราจนบร

1 4

4 20 69 98

9. เพชรบร

5 78 1 14 11

172 282 10. มกดาหาร

1

1

2 4

11. ยโสธร

3 1 2 4

7 17 12. รอยเอด

1 4 7 15

11 38

13. เลย

2 5

7

14. ศรสะเกษ

2 2

4

7 15 15. สกลนคร

12 3 4 18

5 42

16. สระแกว

4 13 12 1 29

66 125 17. สรนทร

7 1 5 20

34 67

18. หนองคาย

8

6 33 2 53 102 19. อ านาจเจรญ

12 2 5 30

14 63

20. อดรธาน

8 13

40

23 84

21. ราชบร

2

6

8 22. ลพบร

2

53 67 212 334

23. หนองบวล าภ

2

2 24. อบลราชธาน

2

2

ส.ป.ก. ด าเนนการ 11 2 9 4

26

หมายเหต. จาก เอกสารประกอบการประชมหารอโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค, 27 เมษายน 2560

Ref. code: 25595303031289ZGQ

33

ตารางท 2. 4

แสดงผลการจดซอทดน

จงหวด จ านวนเนอทจดซอ (ไร) จ านวนเงน (บาท) 1. กาฬสนธ 77-3-40 4,516,250.00

2. ขอนแกน 473-2-8.3 22,836,883.41 3. นครพนม 396-1-43 18,856,787.53

4. นครราชสมา 1,696-1-67 93,097,596.00

5. บรรมย 1,105-0-51 54,867,519.94 6. ปราจนบร 1,237-3-40 69,957,490.00

7. เพชรบร 3,565-1-20.9 178,425,375.00

8. มกดาหาร 27-2-90 1,652,327.00 9. ยโสธร 73-0-07 4,084,587.50

10. รอยเอด 118-2-24 5,033,967.50

11. ศรสะเกษ 83-3-55 3,500,390.00 12. สกลนคร 47-0-76 2,359,500.00

13. สระแกว 902-2-28 39,216,942.50 14. สรนทร 418-1-86 23,638,760.75

15. หนองคาย 737-2-83 33,640,263.70

16. อ านาจเจรญ 157-1-45 8,410,825.50 17. อดรธาน 342-1-77 18,418,256.25

18. ลพบร 3,600-3-01 196,179,537.50

รวม 18 จงหวด เนอท 15,062-0-42.2 ไร รวม 778,693,260.08 บาท หมายเหต. จาก เอกสารประกอบการประชมหารอโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค, 27 เมษายน 2560

ผลการด าเนนโครงการในพนท จงหวดปราจนบร สามารถจดซอทดน ในพนทต าบล นาแขมและต าบลบอทอง อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร จ านวน 1,237-3-40 ไร ใชงบประมาณ ในการจดซอทงสน 69,957,490 บาท จดใหเกษตรกรเขาท าประโยชน จ านวน 69 คน รายละเอยดตามตารางท 2.5.2 (3)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

34

ตารางท 2.5

แสดงผลการด าเนนโครงการในพนท จงหวดปราจนบร

พนท เนอทจดซอ งบประมาณจดซอทดน จ านวนเกษตรกร

ทไดรบการจดทดน

ต าบลนาแขม 512-2-44 ไร 27,168,330 บาท 20 ต าบลบอทอง 725-0-96 ไร 42,789,160 บาท 49

รวม 1,237-3-40 ไร 69,957,490 บาท 69

หมายเหต. เอกสารประกอบการประชมหารอโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค, 27 เมษายน 2560 2.6 งานวจยทเกยวของ ผศกษาไดศกษางานวจยทเกยวของ ดงน 2.6.1 งานวจยแรกเปนงานวจยทน าแนวทางการประเมนผลโครงการแบบ CIPP มาใช คอ การศกษาเรองการประเมนมาตรการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร : กรณศกษาโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวและโครงการรบจ าน าขาว ของหสรนทร งามพมล (2555) เปนการวจย เชงคณภาพโดยใชกรอบการประเมนแบบ CIPP Model โดยเปนการประเมนมาตรการแทรกแซงราคาขาวอยางครอบคลม เพอหาขอเสนอแนะปรบปรงมาตรการใหมประสทธภาพมากยงขน ซงผลการประเมนพบวาโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวเหมาะแกการน าไปใชตอไปมากกวาโครงการรบจ าน าขาว แตรฐตองปรบปรงการวางแผนงานใหเปนขนเปนตอนเพอพฒนาโครงการใหกาวไปสการเปนตลาดประกนความเสยง ภาครฐควรสนบสนนใหกลไกการตลาดขาวในทองถนท างานไดตอเนอง และพฒนาระบบฐานขอมลใหมคณภาพ นอกจากน การประเมนดงกลาวยงท าใหไดขอเสนอแนะทเปนปจจยเสรม ท าใหโครงการนนสามารถบรรลวตถประสงคไวไดงายมากขนเพราะเปนการแกไขปญหาทตนเหต แตอยางไรกตามในทางปฏบต การพจารณาเลอกใชโครงการใดมาปฏบตนนดเหมอนจะไดรบอทธพลทางการเมองมากกวาทจะพจารณาจากประสทธผลของโครงการ และผลประโยชนโดยรวมของประเทศชาต 2.6.2 การศกษาวจยเรอง การใชแบบจ าลอง CIPP ในการประเมนการรบเบยยงชพของผสงอาย : กรณศกษาเทศบาลนครนนทบร ของ พรชนก ณรงคม (2554) โดยมวตถประสงค เพอศกษาแนวคด คณลกษณะ ขอจ ากด ของแบบจ าลอง CIPP (C : Context Evaluation บรบท

Ref. code: 25595303031289ZGQ

35

สภาวะแวดลอม, I : Input Evaluation ปจจยเบองตน P : Process Evaluation กระบวนการ และ P : Product Evaluation ผลผลต) และน าแบบจ าลอง CIPP ไปประยกตใชในโครงการจายเบยยงชพ เปนการวจยทใชขอมลเชงปรมาณ โดยผลการศกษาของแบบจ าลอง CIPP พบวาขอดของการใชแบบจ าลอง CIPP คอ ท าใหทราบถงคณคาของโครงการสามารถคนหาขอบกพรองทเกดขนกบโครงการและน าไปใชปรบปรงและพฒนาโครงการใหด าเนนไปตามแผนทวางไวได ขณะเดยวกนกไดใหขอเสนอแนะจากการศกษา คอ ควรน าแบบจ าลอง CIPP ไปประยกตใชตงแตกอนเรมการด าเนนโครงการ เพอจะไดเปนการประเมนควบคกบการด าเนนงานจนจบกระบวนการ แตการน าไปประยกตใชเมอด าเนนโครงการไปแลว อาจท าใหขอมลคลาดเคลอน ยกเวนโครงการมขอมลการด าเนนงานอยางสมบรณและเปนโครงการทเรมตนภายในระยะเวลาไมเกน 1 ป 2.6.3 ณฐธยาน จตรมนการ (2556) ไดศกษาเรองการประเมนผลโครงการเตมฝน ปนน าใจกบ BAM ซงเปนโครงการประเภท CSR (Corporate Social Responsibility) ของบรษทบรหารสนทรพยกรงเทพพาณชย จ ากด เพอชวยเหลอผทประสบปญหาตาง ๆ ในสงคม และเผยแพรเรองราวทางสถานโทรทศนใหผทมน าใจตองการชวยเหลอมสวนรวมอกทางหนง ซงผศกษาตองการประเมนผลวาโครงการบรรลตามวตถประสงคหรอไม โดยประยกตใชแบบจ าลอง CIPP ในการประเมน และพบวาการประเมนดานสภาวะแวดลอม โครงการ BAM มความสอดคลองกบนโยบายของบรษท ขณะทการประเมนดานปจจยน าเขา โครงการ BAM มความพรอมดานบคลากร งบประมาณ และแผนการด าเนนโครงการ สวนการประเมนกระบวนการพบวา โครงการมการก าหนดผรบผดชอบไวชดเจน มการประชาสมพนธผานชองทางสอตาง ๆ แตควรมหวงเวลาการน าเสนอ ทเหมาะสม เนองจากเวลาในการออกอากาศมนอย ผรบชมอาจไมทราบวาโครงการ BAM เปนโครงการของของบรษทฯ ขณะทการประเมนผลผลตพบวา โครงการบรรลวตถประสงคทตองการพฒนาคณภาพการศกษา ใหความชวยเหลอแกผทประสบและผดอยโอกาสทางสงคม นอกจากนน ผศกษายงใหขอเสนอแนะเกยวกบการประเมนผลวา ควรมการประเมนผลโครงการทเปนรปธรรมมากขน โดยมการตดตามผลผทไดรบความชวยเหลอจากโครงการทกราย และควรมการศกษาปจจยทเปนอปสรรคส าคญตอการด าเนนโครงการ รวมทงศกษามมมองหรอความคดเหนของประชาชนทวไปเกยวกบวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ 2.6.4 นชนาถ บญปาลต (2556) ไดการศกษาเรอง การประเมนผลการด าเนนงานโครงการสนบสนนสนเชอเพอจดหาปจจยการผลตทางการเกษตรของส านกงานสหกรณจงหวด กรณศกษา: กลมเกษตรกรท านา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา โดยเปนประเมนผลการด าเนนงานวาบรรลวตถประสงคของโครงการ และตอบสนองความตองการของกลมเกษตรกรเพยงใด โดยพจารณาดานปจจยน าเขา (Inputs) ดานกระบวนการ (Process) ดานผลผลต (Outputs)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

36

และผลกระทบระยะสน (Effects) การศกษาดงกลาว มขอเสนอแนะเชงนโยบายทนาสนใจใน 2 ประเดน ดงน (1) การวางแผนควรโดยใชกรอบการวเคราะหเครอขายนโยบาย (Policy Network Analysis) เนองจากภาครฐ ภาคเอกชน หรอภาคประชาสงคม ตางมขอจ ากดทางทรพยากร ดงนน จงควรประสานความรวมมอและการบรหารจดการเพอใหบรรลวตถประสงคทตองการรวมกน (2) ควรมการบรณาการความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ ในการก าหนดแผนการด าเนนงาน โดยสงเสรมแลกเปลยนองคความรดานการเกษตรเพอตอยอดหรอขยายผล ทเกดขน เชน การคนหากลมเกษตรกรทศกยภาพทพรอมจะพฒนาในดานอน ๆ ตอไป และการเพมวงเงนสนเชอเพอจดหาปจจยการผลตใหพอเพยง โดยตองค านงถงศกยภาพในการสงคนเงนสนเชอ 2.6.5 วฒนศกด เฮาะประเสรฐ (2555) ไดศกษาเรองการน านโยบายโฉนดชมชน ไปปฏบต ในพนททไดรบโฉนดชมชนจากรฐบาลแลว ไดแก ชมชนคลองโยง อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม และชมชนบานอาว อ าเภอปาซาง จงหวดล าพน โดยศกษาแนวคดและหลกการ ของนโยบายโฉนดชมชน ผศกษาไดเสนอแนวทางในการปรบปรงการด าเนนนโยบายโฉนดชมชนเกยวกบระเบยบและกฎหมายทผลตอการน านโยบายโฉนดชมชนไปปฏบต โดยเหนวาทดนของรฐ แตละประเภทมกฎหมายทบงคบใชแตกตางกน และกฎหมายบางฉบบไมเออตอการด าเนนการ ตามนโยบาย สงผลใหกระบวนการขอใชประโยชนในพนทมความยงยาก จงควรปรบปรงกฎหมายหลกทใชด าเนนนโยบายโฉนดชมชน ซงจะชวยใหการด าเนนการทเกยวของกบกฎหมายฉบบอน ๆ มความคลองตวมากขน 2.6.6 มนญ ทองขโชค (2554) ไดศกษาเรองนโยบายการกระจายการถอครองทดนเปรยบเทยบโครงการจดทดนของรฐ ขจดความยากจนกบการด าเนนการเกยวกบทดนถกทอดทง ตามมาตรา 6 ประมวลกฎหมายทดน เปนการศกษาโดยเลอกใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ เพอศกษาปญหาการกระจายการถอครองทดนของรฐบาลสมยนายอภสทธ เวชชาชวะ โดยศกษาในขนตอน การน านโยบายไปปฏบต (Implementation Policy) เปนการเปรยบเทยบนโยบายของกรมทดน คอ 1) โครงการจดทดนของรฐ ขจดความยากจน ซ งเปนนโยบายทประสบผลส าเรจ กบ 2) การด าเนนการเดยวกบทดนถกทอดทงฯ ตามมาตรา 6 ประมวลกฎหมายทดน ซงเปนนโยบายทประสบความลมเหลว โดยน าแนวทฤษฎของ Aerly S Grindle มาเปนแนวทางการศกษาในประเดนเนอหานโยบาย (Policy Content) และประเดนบรบทนโยบาย (Policy Context) การจากการศกษาพบวานโยบายการกระจายการถอครองทดนมความเปนการเมองสง เกยวของกบผลประโยชนทมมลคาสง มกลม Stakeholder จ านวนมาก เจาของทดนรายใหญ (Landlord) มกเปนผมอทธพลทางการเมอง สวนเกษตรกรรายยอยขาดแคลนทดนท ากนดงนน หากนโยบายการกระจายการถอครองทดนเกดผล

Ref. code: 25595303031289ZGQ

37

การทบทางลบกบคนกลมน มกจะท าใหนโยบายนนลมเหลวไป โดยยกตวอยางปจจยตาง ๆ ทมผลตอนโยบายทศกษา ดงน (1) โครงการจดทดนของรฐ ขจดความยากจน เปนนโยบายทประสบผลส าเรจ อนเนองมาจากปจจยดานเนอหานโยบายเปนโครงการทไมไดเปลยนแปลงวถชวตหรอความเคยชนของคนในสงคม มเปาหมายทชดเจนเหนผลเรวในระยะสน และเปนการน าประโยชนไปสชมชน ขณะทปจจยดานบรบทของโครงการ ไดรบการสนบสนนดานงบประมาณจากรฐบาล และเปนโครงการทสรางคะแนนนยมใหกบรฐบาล (2) การด าเนนการเดยวกบทดนถกทอดทงฯ ตามมาตรา 6 ประมวลกฎหมายทดน เปนนโยบายทประสบความลมเหลวโดยมสาเหตจากปจจยดานเนอหานโยบายมลกษณะน าไปสการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม สงผลกระทบทรนแรงกบเจาของทดนรายใหญ สรางความขดแยงระหวางเจาของทดนกบภาครฐ สงผลเจาหนาทเกดเกดความยงยากในการปฏบตงาน อกทงการตความในถอยค าของกฎหมายยงกระท าไดยาก ขณะทปจจยดานบรบทของโครงการไมรบการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาล กรมทดนขาดแคลนเจาหนาทในการปฏบตงานและฐานขอมลดานทดนยงไมมความสมบรณ 2.6.7 สพฒ มลพฤกษ (2558) ไดท าการศกษาปจจยทมผลตอการน านโยบายการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมไปปฏบต ศกษาเฉพาะในเขตปฏรปทดน อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน เปนการศกษาแบบการวจยเชงคณภาพ ใชวธการสมภาษณเชงลกผทเกยวของ จ านวน 17 ราย จากนนจงน ามาพจารณาใน 5 ประเดน ทจะน าไปสผลของการน านโยบายไปปฏบต ไดแก เนอหาสาระของนโยบาย (ใชตวแบบ Rational Model ในการวเคราะห) สมรรถนะขององคกรและทรพยากร (ใชตวแบบ Management Model ในการว เคราะห ) ความรวมมอของผปฏบ ต (ใชตวแบบ Bureaucratic Process Model ในการวเคราะห) และสภาพแวดลอมของนโยบาย (ใชตวแบบ Political Model ในการวเคราะห) โดยผลการศกษาพบวา ส.ป.ก.สามารถด าเนนการปฏรปทดน เพอเกษตรกรรมในทดนของรฐไดส าเรจตามวตถประสงค แตการด าเนนการจดทดนให เกษตรกร ในทดนเอกชนยงด าเนนการไมประสบผลส าเรจ และยงไมสามารถกระจายการถอครองทดนจากผถอครองทดนเกนกวาทกฎหมายก าหนดได จากผลการศกษาดงกลาวไดใหขอเสนอแนะทนาสนใจ ดงน (1) การจดซอทดนเอกชนของ ส.ป.ก. คอนขางใชระยะเวลานา เนองจากตองม การประกาศเขตปฏรปทดนกอนจงจะสามารถด าเนนการจดซอได หากแกไขกฎหมายโดยให ส.ป.ก.จดซอทดนในพนททมใชเขตปฏรปทดนได จะท าใหการจดซอทดนท าไดเรวขน ประกอบกบปจจบนทดนเอกชนราคาสงขน หากซอเพอน ามาจดใหเกษตรกรเชาซ อจะท าใหเกษตรกรเสยคาเชาซอ ในอตราทสงขนไปดวย ดงนน ส.ป.ก.ควรจดทดนใหเกษตรกรในรปแบบการเชาเพยงอยางเดยว ซงจะท าใหเกษตรกรไมตองเสยคาเชาทดนแพงมากนก

Ref. code: 25595303031289ZGQ

38

(2) ควรมการแกไขกฎหมาย ส.ป.ก. เพอใหมขดความสามารถในการน าทดนของเอกชนมาจดใหเกษตรกร โดยให ส.ป.ก.น าทดนทเปนทรพยสนลกษณะ NPL หรอ NPA ของ บรษทบรหารสนทรพย กรงเทพพาณชย จ ากด (มหาชน) มาจดใหเกษตรกรเขาท าประโยชนได (3) การพฒนาโครงสรางพนฐานในเขตปฏรปทดน ส.ป.ก. ควรเปนหนวยงานหลกในการพฒนา เชน การสรางแหลงน าขนาดใหญ การสรางสระน าประจ าไรนา และการท าฝายอดน าเปนตน ดงนน รฐบาลควรเพมงบประมาณดานการพฒนาโครงสรางพนฐานใหกบ ส.ป.ก. (4) ส.ป.ก.ควรมการบรณาการด าเนนงานในลกษณะการสรางเครอขายพนธมตร ทงในดานการจดหาทดน การจดทดน การวางแผนการผลต การสรางตลาดรองรบ โดย ส.ป.ก. อาจเปนหนวยงานทท าหนาทคลายกบผจดการโครงการ เชน มอบหมายใหองคกรปกครองสวนทองถนไปแสวงหาทดนเพอน าไปด าเนนการปฏรปทดน เปนตน 2.6.8 งานวจยเรอง การตดตามและประเมนผลโครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมในเขตปฏรปทดน กรณศกษาโครงการบมเพาะเกษตรกรอนาคตในเขตปฏรปทดน ของเฉลมศกด ศรพนธ และอญชล เซงตระกล (2555) ท าการศกษาโดยเกบขอมลจากเกษตรทเขารวมโครงการ 16 จงหวด จ านวน 172 ราย ใชวธการแจกแบบสอบถามและการสนทนากลม โดยผลการศกษาพบวาเกษตรกร 1 ราย จะไดการจดทดนใหตามโครงการเปนลกษณะของการใหเขาท าประโยชนชวคราว แบงเปนแปลงทอยอาศยและแปลงท ากน รายละประมาณ 0.75-5.00 ไร มเกษตรกรเขาไปอยในพนทจรง จ านวน 27 ราย คดเปนรอยละ 16 ของเกษตรกรกลมตวอยาง และมเกษตรกรท มรปแบบการผลตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง จ านวน 41 ราย คดเปนรอยละ 24 ของเกษตรกรกลมตวอยาง ทงนผลการศกษายงพบวามปญหาเกยวพนทในโครงการ ทงดานโครงสรางพนฐาน สภาพพนทไมเหมาะสมตอการท าการเกษตร ความรดานการผลต ดานเศรษฐกจและสงคม ซ งมแนวทางแกไข คอ เรงพฒนาโครงสรางพนฐานและมอบเอกสารสทธ ส.ป.ก. 4-01 เพอสรางความมนใจใหแกเกษตรกร 2.7 กรอบแนวคดการศกษา จากการทบทวนแนวคดเกยวกบการประเมนโครงการ ผศกษาตดสนใจเลอกแนวทาง การประเมนแบบ CIPP มาใชในการประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษาจงหวดปราจนบร เพราะเปนแนวทางทจะประเมนโครงการไดอยางครอบคลม ทงแบบ Formative และ Summative โดยศกษาในประเดนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product) ของโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

39

ภาพท 2.7 แสดงกรอบแนวคดการศกษา

Ref. code: 25595303031289ZGQ

40

บทท 3 วธการวจย

3.1 นยามศพทเชงปฏบตการ 3.7.1 ความจ าเปนของโครงการ หมายถง โครงการมความสอดคลองกบนโยบาย ของรฐบาลในขณะนนหรอไดรบการสนบสนนจากฝายการเมอง และวตถประสงคของโครงการสอดคลองกบปญหาและความตองการดานทดนท ากนของสมาชกสภาประชาชน 4 ภาค 3.7.2 ความพรอมของ ส.ป.ก. หมายถง ความพรอมของ ส.ป.ก. ซงเปนหนวยงาน ทไดรบมอบหมายตามมต ครม.ใหรบผดชอบการด าเนนโครงการ โดยมตวชวด ดงน (1) กฎหมายและระเบยบทเกยวของ โดยพจารณาถงความเหมาะสมของกฎหมาย ส.ป.ก. กบการด าเนนโครงการ สามารถท าใหการด าเนนโครงการเปนไปไดงายและรวดเรว (2) เจาหนาท ส.ป.ก. โดยพจารณาถงตวเจาหนาท ส.ป.ก.มความรความเขาใจเกยวกบโครงการ เขาใจในระเบยบและขนตอนการด าเนนงาน มความรบผดชอบ และมศกยภาพ ทจะขบเคลอนโครงการใหส าเรจ (3) งบประมาณ โดยพจารณาถงความเพยงพอของงบประมาณทไดรบการจดสรรตามมต ครม. ทใชด าเนนโครงการหรอเปนงบบรหารโครงการ และใชจายเพอซอทดน 3.7.3 ความพรอมของเกษตรกร หมายถง เกษตรกรมมความตองการไดรบการจดทดนเพอประกอบอาชพเกษตรกร และใหความรวมมอในการตดตอประสานงาน หรอมสวนรวมกบเจาหนาทในการด าเนนโครงการ 3.7.4 ขนตอนการด าเนนงาน หมายถง ขนตอนการด าเนนงานตามระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดน และจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 ตงแตขนตอนการคดเลอกเกษตรกร ขนตอนการจดหาทดน การจดซอทดน จนถงขนตอนการจดทดนใหเกษตรกรท าสญญาเชาซอทดน 3.7.5 หลกเกณฑ เงอนไข และขอก าหนดในการด าเนนงาน หมายถง การก าหนดราคาทดนทจะจดซอ ราคาไมเกนไรละ 60,000 บาท และการก าหนดเนอททดนใหเกษตรกร รายละไมเกน 15 ไร 3.7.6 การบรรลวตถประสงคของโครงการ หมายถง ผลส าเรจทเกดขนจากการด าเนนโครงการ โดยวดจากวตถประสงคทระบไวในเอกสารโครงการ (ภาคผนวก จ) จ านวน 2 ขอ ดงน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

41

(1) จดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน หมายถง สามารถจดซอทดนเพอน ามาจดใหเกษตรกร เชาซอ และเกษตรกรสามารถช าระคาเชาซอไดตามสญญา โดยมตวชวด ดงน (1.1) จ านวนเกษตรกรทไดรบการจดทดนตามมตคณะรฐมนตร (1.2) เกษตรกรมแนวโนมทจะสามารถช าระคาเชาซอทดนตามสญญาทท าไวกบ ส.ป.ก.ได (2) เกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง หมายถง เกษตรกรทไดรบการจดทดน ไดมทดนเพอใชประกอบอาชพและใชส าหรบเปนทอยอาศย ซงสงผลใหลกษณะการด ารงชวตดขนและเหมาะสมตามแนวเศรษฐกจพอเพยง โดยมตวชวดทส าคญ ดงน (2.1) การใชประโยชนในทดนเพอท าเกษตรกรรม และกจกรรมอน ๆ (2.2) สภาพบานเรอนทอยอาศยมโครงสรางทแขงแรงและปลอดภย มหองน าทถกสขลกษณะ (2.3) สาธารณปโภคขนพนฐานทจ าเปนตอการด าเนนชวต ไดแก ไฟฟา น าประปา/น าบาดาล และถนนทางเขาออก (2.4) หนสนในครวเรอนของเกษตรกรลดลง ภายหลงไดรบการจดทดน 3.2 ระเบยบวธวจย

การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษาจงหวดปราจนบร เปนการศกษารปแบบการวจยเชงประเมน (Evaluation Research) ในลกษณะการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชแนวทางการประเมนแบบ CIPP โดยมประเดนการศกษา ดงน 3.2.1 ดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ไดแก ความจ าเปนของโครงการ 3.2.2 ดานปจจยน าเขา (Input) ไดแก ความพรอมของ ส.ป.ก. ซงเปนหนวยงาน ทรบผดชอบการด าเนนโครงการ และความพรอมของเกษตรกรทเขารวมโครงการ 3.2.3 ดานกระบวนการ (Process) ไดแก ขนตอนการด าเนนงาน หลกเกณฑ เงอนไข และขอก าหนดในการด าเนนงาน 3.2.4 ดานผลผลต (Product) ไดแก ความส าเรจในการบรรลวตถประสงคของโครงการทง 2 ขอ คอ 1) เพอจดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

42

ทดนตามกระบวนการปฏรปทดน และ 2) เพอให เกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเอง และมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง

3.3 ประชากรและกลมตวอยาง

3.3.1 เกษตรกรผมรายชอตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 ทไดรบการจดทดนตามโครงการฯ ในพนทจงหวดปราจนบร จ านวน 69 ราย 3.3.2 ผบรหาร ส.ป.ก. และอดตผบรหาร ส.ป.ก จ านวน 4 ราย ไดแก (1) นางเปรมจต สงขพงษ ต าแหนง ทปรกษาผอ านวยการสถาบนบรหารจดการธนาคารทดน (องคการมหาชน) อดตผอ านวยการส านกจดการปฏรปทดน และอดตรองเลขาธการ ส.ป.ก. (2) นายเลศศกด สขสวสด ต าแหนง ผอ านวยการศนยเทคโนโลยสารสนเทศ ส.ป.ก. และอดตผจดการโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค (3) นายสมหวง นอยนงเยาว ปฏรปทดนจงหวดนครศรธรรมราช และอดตผอ านวยการกลมแกไขปญหาทดน สงกดส านกจดการปฏรปทดน (รบผดชอบการจดทดนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค) (4) นายไพบลย พฒนาค ขาราชการบ านาญ อดตปฏรปทดนจงหวดปราจนบร (ปทด ารงต าแหนง พ.ศ. 2553-2556) 3.3.3 เจาหนาททรบผดชอบโครงการ สงกด ส.ป.ก. จ านวน 1 ราย คอ นายประพนธ ค าบาง นกวชาการปฏรปทดนช านาญการพเศษ ผอ านวยการกลมแกไขปญหาทดน สงกดส านกจดการปฏรปทดน (รบผดชอบการจดทดนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค) 3.4 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลครงน ไดแก 3.4.1 ท าการศกษาวจยเอกสาร (Documentary Research) ระเบยบหรอกฎหมาย ทเกยวของ เอกสารแผนงานโครงการ รายงานผลการด าเนนโครงการ รายงานการประชมและเอกสารอน ๆ ทเกยวของ 3.4.2 แบบสมภาษณ (Interview) โดยก าหนดประเดนค าถามแบบกงโครงสราง (Semi-Structured) แบงออกเปน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

43

(1) แบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ส าหรบสมภาษณผใหขอมลส าคญ (Key Informants) โดยเลอกสมภาษณอดตผบรหาร ส.ป.ก และ อดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการ สงกด ส.ป.ก. และเจาหนาททรบผดชอบโครงการปจจบน สงกด ส.ป.ก. (2) แบบสนทนากลม (Focus group) ส าหรบสมภาษณเกษตรกรผไดรบการจดทดนตามโครงการในพนทจงหวดปราจนบร 3.4.3 แบบสงเกต (Observation) มลกษณะเปนแบบบนทกพรอมบนทกภาพถาย เพอใหผศกษาตรวจสอบสภาพตาง ๆ ในพนทจรง ไดแก สภาพการใชประโยชนในทดน รปแบบ การเพาะปลก แหลงน าส าหรบท าการเกษตร แหลงน าอปโภคบรโภค การประกอบอาชพเสรม และสภาพความเปนอย 3.5 การเกบรวบรวมขอมล 3.5.1 การเกบขอมลปฐมภม (Primary Data) เกบขอมลทไดจากการสนทนากลม (Focus group) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) และการสงเกต (Observation) เพอเกบขอมลสภาพตาง ๆ ในพนทจรง ไดแก สภาพการใชประโยชนในทดน รปแบบการเพาะปลก แหลงน าส าหรบการเกษตร แหลงน าอปโภคบรโภค การประกอบอาชพเสรม และสภาพความเปนอย 3 .5.2 การเกบ ขอม ลท ต ยภ ม (Secondary Data) ท าการศ กษ าวจ ย เอกสาร (Documentary Research) ท าการรวบรวมและวเคราะหขอมลตามวตถประสงคของการศกษา ทก าหนดไว โดยศกษาและเกบขอมลจากเอกสารทางราชการ แผนโครงการ รายงานผลการด าเนนโครงการ รายงานการประชมและเอกสารอน ๆ ทเกยวของ

3.6 การวเคราะหขอมล รวบรวมขอมลทไดจากการสนทนากลม การสงเกต และการสมภาษณชนดกงโครงสราง ท าการวเคราะห เนอหา (Content analysis) ซ งเปนขอมลเชงคณภาพ โดยก าหนดประเดน การวเคราะหองตามแนวทางการประเมนแบบ CIPP แลวสรปผลการการศกษาตามวตถประสงค ทก าหนดไว จากนนน าเสนอผลการศกษาในลกษณะการพรรณนา (Descriptive) อธบายความ และใชภาพถายประกอบการอธบาย

Ref. code: 25595303031289ZGQ

44

3.7 การตรวจสอบขอมลและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ส าหรบการตรวจสอบความถกตอง ความเทยงตรง (Validity) และความนาเชอถอ (Validity) ความเทยงตรงของขอมลและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล จะใชวธการสะทอนขอมล การสอบถามซ า และวธสามเสา (Triangulation Method) โดยตรวจสอบขอมลจากแหลงขอมลทตางกน 3 แหลง ไดแก 1) ศกษาเอกสารทเกยวของ 2) การสมภาษณเจาหนาททรบผดชอบโครงการ 3) การสนทนากลมกบเกษตรกรทไดรบการจดทดนในพนท จงหวดปราจนบร และการสงเกตในพนทจรง 3.8 แผนการเกบขอมล

หวขอการประเมน

ประเดนการประเมน

ตวชวด เครองมอ

และวธการ เกบขอมล

ประเดนค าถาม

เกษตรกร

ประเดนค าถาม

เจาหนาท (1)

ดานบรบทสภาวะ

แวดลอม (Context)

ความจ าเปนของโครงการ

- โครงการมความสอดคลองกบนโยบายของภาครฐ

ศกษาเอกสาร

- -

- วตถประสงคของโครงการสอดคลองกบปญหาและความตองการดานทดน ท ากนของสมาชก สภาประชาชน 4 ภาค

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/

สมภาษณ

โครงการมความจ าเปนและสอดคลองกบสถานการณ

ปญหาการไมมทดนท ากนของเกษตรกรหรอไม อยางไร

(2) ดานปจจย

น าเขา (Input)

1. ความพรอมของหนวยงานในการด าเนนโครงการ

1. ความเหมาะสมของกฎหมาย ส.ป.ก. กบการด าเนนโครงการ

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/สมภาษณ

ระเบยบและกฎหมายของ ส.ป.ก. งายตอการท าความเขาใจหรอไม อยางไร

ระเบยบทมอยเดม และระเบยบออกใหมเหมาะสมกบการด าเนนโครงการหรอไม อยางไร

Ref. code: 25595303031289ZGQ

45

หวขอการประเมน

ประเดนการประเมน

ตวชวด เครองมอ

และวธการ เกบขอมล

ประเดนค าถามเกษตรกร

ประเดนค าถามเจาหนาท

(2) ดานปจจย

น าเขา (Input)

(ตอ)

1. ความพรอมของหนวยงานในการด าเนนโครงการ

(ตอ)

2. ศกยภาพและความรความเขาใจเกยวกบโครงการของเจาหนาท ส.ป.ก.ในการด าเนนโครงการ

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/สมภาษณ

เจาหนาทไดอธบายขอมล

โครงการชดเจนหรอไม

-

เจาหนาท ส.ป.ก.มความพรอม และมความเขาใจในโครงการหรอไม

3. งบประมาณมความเพยงพอส าหรบเปนคาบรหารโครงการและคาซอทดน

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/สมภาษณ

งบประมาณทใชจาย เพอซอทดน และงบบรหารโครงการการเพยงพอหรอไม

2. ความพรอมของเกษตรกร

1. ตองการทดนเพอประกอบอาชพเกษตรกรอยางแทจรง 2. ใหความรวมมอกบเจาหนาทในการด าเนนโครงการ

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/สมภาษณ

1.เกษตรกรมความตองทจะ ไดรบการจดทดนเพอน าไปประกอบอาชพเกษตรกรรมหรอไม 2.เกษตรกรใหความรวมมอหรอมสวนรวมอยางไรบาง

(3) ดาน

กระบวนการ (Process)

ขนตอน และหลกเกณฑ การด าเนนงาน

1. ขนตอนการด าเนนงาน มความเหมาะสม รวดเรว

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/

สมภาษณ

ขนตอนการด าเนนโครงการมความยงยากหรอไม อยางไร และใชระยะเวลาทเหมาะสมหรอไม อยางไร

2. หลกเกณฑราคาทดนทจดซอไมเกน 60,000 บาท/ไร

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/

สมภาษณ

หลกเกณฑ เงอนไขและขอก าหนดตาง ๆ ในการด าเนนโครงการเหมาะสมหรอไม อยางไร

3. หลกเกณฑ เนอทจดใหเกษตรกร รายละไมเกน 15 ไร

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/

สมภาษณ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

46

หวขอการประเมน

ประเดนการประเมน

ตวชวด เครองมอ และวธการ เกบขอมล

ประเดนค าถามเกษตรกร

ประเดนค าถามเจาหนาท

(4) ดานผลผลต (Product)

1. จดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน

1. จ านวนเกษตรกรท าสญญาเชาซอทดนตามโครงการ

ศกษาจากเอกสารรายงาน ผลการด าเนนโครงการ

- -

2. เกษตรกรไดมทดน ท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง

1. ความเปนอยทวไปและลกษณะการใชประโยชนในทดน (การท าเกษตร, ทอยอาศย, สาธารณปโภคพนฐาน)

ศกษาเอกสาร/สนทนากลม /สงเกต

ทานใชทดนท าประโยชนอะไรบาง

-

2. หนสนในครวเรอน

สนทนากลม

เมอไดรบการจดทดนแลว หนสนของทานลดลงหรอไม

-

3. ความสามารถในการช าระคาเชาซอ ภายในระยะเวลา 20 ป

ศกษาเอกสาร/สนทนากลม/

สมภาษณ/สงเกต

ทานสามารถช าระคาเชาซอไดภายในระยะเวลา 20 ป หรอไม

เกษตรกรมแนวโนมวาจะสามารถช าระคาเชาซอตามสญญาเชาซอไดหรอไม

สภาพปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะอน ๆ ของโครงการ

ศกษาเอกสาร /สนทนากลม/

สมภาษณ

ทานมขอเสนอแนะ หรอคดวาโครงการ

มปญหาอน ๆ อกหรอไม

Ref. code: 25595303031289ZGQ

47

บทท 4 ผลการศกษาและอภปรายผล

โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เปนการด าเนนงานตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 ในสมยรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ ทตองการแกไขปญหาดานทดนท ากนใหแกสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทมาชมนมเรยกรองตงแตวนท 6 มถนายน 2551 น าโดยนายประพาส โงกสงเนน บรเวณหนากระทรวงเกษตรและสหกรณเปนระยะเวลาหลายวน มการปดลอมประตกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยยนขอเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชก ใน 3 ดาน คอ ปญหาหนสน ปญหาการไมมทดนท ากน และการพฒนาฟนฟอาชพ เพอเปนการแกไขปญหาตามท เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เรยกรอง รฐบาลจงไดม ค าสงส านกนายกรฐมนตร แตงตงคณะกรรมการขนมา 2 ชด ไดแก ค าสงส านกนายกรฐมนตร ค าสงท 276/2551 แตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค และค าสงส านกนายกรฐมนตร ค าสงท 277/2551 แตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาหนสนและฟนฟอาชพ โดยมเจตนาเพอใหคณะกรรมการแกไขปญหาตางจากกน ซงคณะกรรมการชดแกไขปญหาทดนท ากนไดมการประชมครงท 1/2551 เมอวนท 12 พ.ย. 2551 มมตใหกรมปาไม กรมธนารกษกรมทดน และ ส.ป.ก.ไปตรวจสอบพนททอยในความรบผดชอบวามทดนทสามารถน ามาจดใหเกษตรกร ไดหรอไม แตจากผลการตรวจสอบพบวา ทดนของรฐในความรบผดชอบของหนวยงานตาง ๆ มไมเพยงพอ สวนทดนของส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) มเพยง 3 ,474 ไร ไมเพยงพอและเปนแปลงเลก อยกระจดกระจาย ไมตรงตามวตถประสงคของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทตองการทดนแปลงใหญสามารถท ากนรวมกลมกนได คณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนฯ จงควรใชวธการจดซอทดนเพอน ามาแกไขปญหาอยางเปนรปธรรม จนกลายเปนทมาของการเสนอแนวทางการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรสภาประชาชน 4 ภาค และคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 เหนชอบแนวทางตามทคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนฯ เสนอ (ภาคผนวก ค) คณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทไดรบการแตงตงจากส านกนายกรฐมนตร มองคประกอบคณะกรรมการทด ารงต าแหนงทางการเมอง ขาราชการประจ า และตวแทนสมาชกสภาประชาชน 4 ภาค มหนาทก าหนดแนวทางและก ากบตดตามการด าเนนงานแกไขปญหาเรองทดนท ากนของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค (ภาคผนวก ฉ) มการประชมเพอตดตามความกาวหนาและแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนระหวางด าเนนโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

48

ตามมตคณะรฐมนตร ไดมอบหมายใหส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ซงเปนหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงมอ านาจหนาทในการจดซอทดนเพอน ามา จดใหเกษตรกรเชาซอ ตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 โดยให ส.ป.ก. ใชวธการจดซอทดนเพอน ามาจดใหเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จ านวน 1,889 ราย รายละไมเกน 15 ไร รวม 28,335 ไร ราคาไมเกนไรละ 60,000 บาท เพอน ามาจดใหเกษตรกรเชาซอ ก าหนดระยะเวลาตามสญญา 25 ป โดยปลอดดอกเบยในระยะเวลา 5 ปแรก เรมช าระหนในปท 6-25 อตราดอกเบย รอยละ 1 ของราคาทดนทจดซอ โดย ครม.ไดมมตจดสรรงบกลางเพอใชในการด าเนนโครงการเปนเงนทงสน 1,751,103,000 บาท (ภาคผนวก ค) แบงเปน 2 สวน คอ 1. คาทดน จ านวน 1,700,100,000 บาท (หนงพนเจดรอยลานหนงแสนบาทถวน) ค านวณจากคาเฉลยของราคาทดนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เสนอ มราคาต าสด 29,420 บาท ราคาสงสด 107,276 บาท เทากบราคาโดยเฉลย 68,384 บาท คณะกรรมการฯ ก าหนดใหใชราคา 60,000 บาท/ไร เพอใชค านวณราคาวงเงนคาทดน คดเปนเงน (60,000 บาท x 1,889 ราย x 15 ไร) 2. คาบรหารจดการ คดเปนเงน 51,003,000 บาท (หาสบเอดลานสามพนบาท) ค านวณจากรอยละ 3 ของราคาทดน เปนคาใชจายในการด าเนนงานเกยวกบกระบวนการจดทดนทงหมด ซงเปนกรณเฉพาะกจมไดเปนการด าเนนงานตามแผนปกต จงจ าเปนตองมคาใชจายในการด าเนนการ เมอมมต ครม.แลว ส.ป.ก.จงด าเนนการเสนอในทประชมคณะกรรมการปฏรปทดน เพอเกษตรกรรม (คปก.) เพอก าหนดแนวทางการด าเนนงาน ซง คปก.ไดแตงตงคณะอนกรรมการจดหาและด าเนนการปฏรปทดนเพอแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยม รองเลขาธการ ส.ป.ก. (นายสถตพงษ สดชเกยรต) เปนประธานคณะอนกรรมการฯ มหนาทก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขการจดหาท ดน การจดท ดน การจดท าแผนงาน -งบประมาณ เพอน าเสนอ คปก. คณะอนกรรมการฯ ไดมการประชม จ านวน 3 ครง และไดจดท าหลกเกณฑและ วธการจดหาทดนน าเสนอทประชม คปก. จากนน จงไดออกระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดน เพอเกษตรกรรม วาดวยหลกเกณฑ ว ธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแก กลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 (ฉบบท 2 มการแกไขเพมเตมเมอป พ.ศ. 2553) และเสนอ คปก. ในการประชมครงท 4/2552 เมอวนท 21 ธนวาคม 2552 มมตอนมตแผนการใชจายเงนกองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ประจ าปงบประมาณ 2552 โดยใหการจดซอทดนตามโครงการฯ เปนสวนหนงของแผนงาน ไดรบการจดสรรงบประมาณ จ านวน 1,000 ลานบาท (งบประมาณนใหน ามาใชเพอเปนคาจดซอทดนเทานน) จากนนจงไดขออนมตจดท าโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ตามรายละเอยดโครงการฯ ในภาคผนวก จ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

49

วธการด าเนนโครงการฯ นน ส.ป.ก.ไดก าหนดแนวทางการด าเนนงานโดยอาศยระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดท ดนใหแกกลมเกษตรกรท ไดรบความชวยเหลอเรองท ดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 แบงออกเปน 4 ดาน ไดแก ดานบคคล ดานทดน การรงวดเพอการจดซอทดน และดานการจดทดน โดยมรายละเอยด ดงน ดานบคคล ใหกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทมรายชอตามมตคณะรฐมนตรจ านวน 1,889 ราย แจงความประสงควาตองการท ากนตามกลมหรอตามภมล าเนาของตนเอง (เลอกจงหวดทตองการทดน) แลวสงรายชอสมาชกแยกตามจงหวดให ส.ป.ก. พรอมเสนอรายชอตวแทนสมาชกของแตละจงหวด จงหวดละ 3 ราย เพอท าหนาทพจารณาความพงใจในทดน จากนน ส.ป.ก.สวนกลาง จงท าการตรวจสอบการมทดนท ากน/การไดรบการจดทดนจากหนวยงานของรฐ และแจงรายชอเกษตรกรขางตนให ส.ป.ก.จงหวด โดยเกษตรกรตองไปรายงานตวเพอใหเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวดด าเนนการสอบสวนสทธวามคณสมบตการเปนเกษตรกรตามมาตรา ๔ แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนฯ และตามท คปก.ก าหนดหรอไม และรบค าขอตามระเบยบ คปก. เมอด าเนนการเสรจสนแลวใหขนทะเบยนเกษตรกรทผานสมบตไว เพอรอการจดหาทดนตอไป ดานทดน ส.ป.ก.สวนกลางจะสงการให ส.ป.ก.จงหวด ดงน 1. ประกาศก าหนดเขตด าเนนการเพอการจดซอทดนและประกาศใหเจาของทดน มาเสนอขายทดนภายใน 30 วน นบแตวนปดประกาศ โดยตดประกาศในทเปดเผยหรอสถานทส าคญ เชน ทท าการองคการบรหารสวนต าบล ทท าการหมบาน ต าบล อ าเภอ เปนตน (เกษตรกรหรอผแทนกลมเกษตรกรจะเปนผจดหาทดน โดยทเจาหนาท ส.ป.ก.จะไมเขาไปเกยวของ) 2. ส.ป.ก. จงหวด จะจดประชมคณะกรรมการปฏรปทดนจงหวด (คปจงหวด) เพอชแจงรายละเอยดของโครงการฯ รวมถงหลกเกณฑและขนตอนการปฏบตงาน พรอมขออนมตด าเนนการจดท าประกาศเพอใหเกษตรกรยนค ารองขอเขาท าประโยชน และขออนมตแตงตงคณะอนกรรมการจดหาทดนซงประกอบดวย ปฏรปทดนจงหวดเปนประธาน นายอ าเภอแหงทองท พนกงานทดนจงหวด เกษตรจงหวด ผแทนกรมพฒนาทดน ผแทนกรมชลประทาน และเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด เพอท าหนาทตรวจสอบสภาพทดนและพจารณาความเหมาะสมของทดน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

50

3. เมอมผน าทดนมาเสนอขาย ส.ป.ก.จงหวดและคณะอนกรรมการจดหาทดน จะตรวจสอบ ดงน - ผเสนอขายทดนตองเปนเจาของทดนหรอผทไดรบมอบอ านาจจากเจาของทดนเทานน - ส.ป.ก.จงหวดตรวจสอบความถกตองของหนงสอแสดงกรรมสทธในทดนทน ามาเสนอขาย โดยตองเปนเอกสารสทธตามประมวลกฎหมายทดนเทานน (โฉนด น.ส.3 น.ส.3 ก. หรอ น.ส.3 ข.) และตอรองราคา - คณะอนกรรมการจดหาทดนฯ จะท าหนาทและตรวจสอบสภาพทดนพจารณาความเหมาะสมของทดน (ความเหมาะสมทางการเกษตร, ขนาดเนอท, ราคาไมเกนไรละ 60,000 บาท, ราคาเทยบกบราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ และราคาซอขายทดนบรเวณนนยอนหลงไมเกน 1 ป) เมอรวบรวมแปลงทดนไดแลว ส.ป.ก.จะใหตวแทนสมาชกสภาประชาชน 4 ภาค คดเลอกแปลงทดน ทพงพอใจ จากนน ส.ป.ก.จงจะสรปรายละเอยดเพอจดท าแผนการจดซอทดนเสนอ คปจงหวด พจารณาใหความเหนชอบ หาก คปจงหวดอนมตใหจดซอทดนแปลงใดแลว ส.ป.ก.จงหวดจะจดท าสญญาจะซอจะขายทดนเพอการปฏรปทดน ตามโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กบเจาของทดนแปลงนน และสงขอมลแผนงานและงบประมาณให ส.ป.ก.สวนกลาง เพอน าเสนอ คปก.พจารณา เมอ คปก.อนมตแผนงานแลว คปจงหวดจงจะพจารณาอนมตการจดซอทดน แลวด าเนนการจดซอทดนตอไป (คปจงหวดมอ านาจอนมตการจดซอทดนราคาไมเกน 1.5 เทาของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษเทานน หากราคาเกนกวา 1.5 เทา คปจงหวดมอ านาจมตเหนชอบการจดซอ แลวจงน าเสนอ คปก.เพออนมตการจดซอ) กรณทดนตงอยนอกเขตปฏรปทดนฯ ยงไมสามารถจดซอไดทนท ส.ป.ก.ตองเสนอ คปก. เพอขออนมตด าเนนการประกาศใหพนทเปนเขตปฏรปกอน ดวยวธการตราใหเปนพระราชกฤษฎกาตามมาตรา 25 แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนฯ โดยตองระบเงอนไขดงกลาวในสญญาจะซอจะขายทดนดวย การรงวดเพอการจดซอทดน มขนตอนการด าเนนการ ดงน 1. การจดซอทดนกรณจดซอทดนเตมแปลง เมอท าสญญาจะซอจะขายทดนฯ แลว ส.ป.ก.จะด าเนนการ ดงน 1.1 กรณทมหนงสอแสดงสทธในทดนทเปนโฉนดทดนและมหลกฐานการรงวดประเภทรปแผนทรงวดใหม และผลการตรวจสอบขอมลและสภาพทดน ปรากฏวาพบหมดหลกฐานทดนจนสามารถก าหนดแนวเขตโดยรอบทดนโดยชดแจงแลวและไมปรากฏปญหาเรองแนวเขตทดน ใหด าเนนการจดซอทดนนนไดโดยไมตองการรงวดสอบเขต

Ref. code: 25595303031289ZGQ

51

1.2 กรณนอกจากขอ 1.1 ใหเสนอผขายทดนมอบอ านาจให ส.ป.ก.ด าเนนการยน ค าขอรงวดสอบเขตแปลงทดนตอเจาพนกงานทดน ณ ส านกงานทดนแหงทองท เมอเจาหนาท ส.ป.ก.ไดรบผลการรงวดสอบเขตแลว ใหด าเนนการจดซอทดนตามผลการรงวดดงกลาวตอไป (คาธรรมเนยมและคาใชจายในการรงวดสอบเขตหรอรงวดแบงแยกทดน ผเสนอขายทดนเปนผช าระ) 2. กรณการเสนอขายทดนบางสวน ซงตองมการรงวดแบงแยกทดนกอนด าเนนการจดซอทดนแปลงนน ใหผเสนอขายทดนด าเนนการมอบอ านาจให ส.ป.ก. ด าเนนการยนค าขอแบงแยกทดนซงจะขายนน ตอเจาพนกงานทดน ณ ส านกงานทดนแหงทองท แลวจงด าเนนการจดซอทดนตอไป (คาธรรมเนยมและคาใชจายในการรงวด แบงแยกทดน ผเสนอขายทดนเปนผช าระ) 3. กองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมจะด าเนนการโอนเงนไปตงจาย ณ คลงจงหวด เพอใหส.ป.ก.จงหวดด าเนนการช าระคาทดนในวนทจดทะเบยนรบโอนกรรมสทธ โดยมปฏรปทดนจงหวดเปนตวแทนโอนกรรมสทธทดนทจดซอ การจายเงนคาทดนจะจายเปนเชคขดครอมสงจายในนามของผเสนอขายทดนและขดฆาค าวา “หรอผถอ” ออก (ปฏบตตามพระราชกฤษฎกาก าหนดหลกเกณฑและวธการในการช าระราคาและคาทดแทนทดนหรออสงหารมทรพยในเขตปฏรปทดน พ.ศ. 2520 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2536) ส าหรบคาใชจายในเรองคาธรรมเนยมและการจดทะเบยน ส.ป.ก.และผเสนอขายทดนเปนผช าระฝายละครง สวนคาภาษและอากรและคาใชจาย อน ๆ ตามประมวลกฎหมายทดนใหผเสนอขายทดนเปนผช าระ การจดทดน ส.ป.ก.จงหวด จะด าเนนการตรวจสอบสทธและรบค ารองขอเขาท าประโยชนทดนของสมาชก โดยตองเปนเกษตรกรตามกฎหมายปฏรปทดน และอยในหล กเกณฑ ตามระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนฯ และมคณสมบตดงน - มสญชาตไทย - บรรลนตภาวะ หรอเปนหวหนาครอบครว - มความประพฤตด และซอสตยสจรต - ไมเปนคนวกลจรต หรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบ - ไมมทดนเพอประกอบเกษตรกรรมเปนของตนเองหรอบคคลในครอบครวเดยวกน หรอมทดนเพยงเลกนอย แตไมเพยงพอแกการประกอบเกษตรกรรมเพอเลยงชพ - เปนผยนยอมปฏบตตามระเบยบ ขอบงคบ และเงอนไขท คปก. และ คปจงหวด ก าหนดการด าเนนการจดทดนใหแกสมาชกทผานการตรวจสอบคณสมบตเขาท าประโยชนในทดน ส.ป.ก.จะจดสรรใหเพยงพอแกการประกอบเกษตรกรรม และเพยงพอตอการด ารงชพ แตจะไมเกน รายละ 15 ไร ตามทก าหนดไวในมต ครม. โดย ส.ป.ก.จ าท าการรงวดจดท าผงแปลงทดน เปนรายแปลง และด าเนนการจดเกษตรกรลงแปลงทดน โดยใหเกษตรจดท าสญญาเชาซอทดน ภายในก าหนด 30 วน นบแตวนมหนงสอบอกกลาวสญญาเชาซอทดนมก าหนดระยะเวลาตามสญญา

Ref. code: 25595303031289ZGQ

52

25 ป ปลอดดอกเบยในระยะเวลา 5 ปแรก เรมช าระหนในปท 6 -25 ในอตราดอกเบยรอยละ 1 ของราคาทดนทจดซอ เมอท าสญญาเชาซอแลวเกษตรกรตองเขาไปท าประโยชนในทดนตามระเบยบของ ส.ป.ก. นอกจากการก าหนดแนวทางด าเนนงานทง 4 ดานแลว ส.ป.ก.ยงไดจดท า Road Map แนวทางการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เพอใหเปนไปตามระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม วาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 เพอใหการปฏบตงาน ส.ป.ก.จงหวด เปนไปในทศทางเดยวกน รายละเอยดตามภาพท 4.1

Ref. code: 25595303031289ZGQ

53

ภาพท 4. 1 แสดงแนวทางการด าเนนโครงการตามระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม วาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบ ความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 จาก ระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 (เอกสารเผยแพรฉบบท 480) (น.15), โดย ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, 2554, ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

54

การศกษาเรองการประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษาจงหวดปราจนบร ผศกษาจะน าเสนอขอมลตามประเดนการประเมนผล พรอมทงอภปรายผล โดยแบงออกเปน 5 ตอน ดงน ตอนท 1 ดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ตอนท 2 ดานปจจยน าเขา (Input) ตอนท 3 ดานกระบวนการ (Process) ตอนท 4 ดานผลผลต (Product) ตอนท 5 สภาพปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะอน ๆ โครงการ

4.1 ดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) โครงการแกไขปญหาทดนท าใหกนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เปนการด าเนนงานตามมต ครม. สมยรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ เปนนายกรฐมนตร โดยมต ครม. ดงกลาว เปนการตอบสนองตอความตองการของเกษตรกรทมาชมนมเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชก 3 ดาน คอ 1) ปญหาหนสน 2) ปญหาการไมมทดนท ากน และ 3) การพฒนาฟนฟอาชพ เมอศกษาเอกสารเกยวกบเหตการณกรชมนมของกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จะเหนไดวากลมเกษตรกรมการเคลอนไหวเพอเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชกตงแต ป พ.ศ. 2550 ตวอยางเชน สมยรฐบาล พล.อ าเภอสรยทธ จลานนท เปนนายกรฐมนตร คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 16 มกราคม 2550 เรองการแกไขหนสนเกษตรกร ส านกนายกรฐมนตรจงไดมค าสง ท 12/2550 ลงวนท 23 มกราคม 2550 เรอง แตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร แตในทางปฏบตคณะกรรการมไดด าเนนการตามมตคณะรฐมนตรตามทรฐบาลรบปากไว (สมพจน, 2551, น.154) จากนนเกษตรกรจงไดเดนทางมาชมนมหนาท าเนยบรฐบาลรวมกนอก ตงแตวนท 12 มนาคม 2550 แตยงรฐบาลกยงไมมมาตรการการชวยเหลอออกมาชดเจน กลมเกษตรกรจงรวมตวกนเดนเทาไปยงสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว เพอหลบหนเจาหนและขออาศยเปนทดนท ากนตอไป โดยจะคนบตรประจ าตวประชาชนใหรฐบาลทดานตรวจคนเขาเมอง (สมพจน, 2551, น.155) หลงจากมมต ครม.เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ยงมการเคลอนไหวด าเนนกจกรรมการชมนมอยางตอเนอง แมวาจะมการแกไขปญหาผานโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาคแลวกตาม อาท เชน - การชมนมหนาท าเนยบรฐบาล สมยรฐบาลนายกรฐมนตร น.ส.ยงลกษณ ชนวตร เมอวนท 26 ม.ค. 2555 เพอยนหนงสอขอเรยกรองและตงเวทปราศรย (ประชาไท, 28 ม.ค. 2555)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

55

- การชมนมทจงหวดบรรมย เรยกรองใหภาครฐใหการชวยเหลอจดสรรทดนท ากนบรเวณปาอนรกษและเขตปาสงวนแหงชาตตามแนวชายแดนใหกบชาวบาน หลงรวมตวเรยกรองมานานกวา 30 ป และถกหนวยงานราชการผลกดนใหออกจากพนท และเกดการกระทบกระทงกนหลายครง (ไทยพบเอส, 19 ม.ค. 2556) - การเขายดพนทในความดแลและรอขายทอดตลาดของบรรษทบรหารสนทรพยไทย (บสท.) โดยอางเหตผลวาเปนทดนวางเปลาไมใชประโยชน จงควรจดสรรใหชาวบานเขาไปท ากน โดยชอบธรรม และชกชวนประชาชนทวภาคอสานทไมมทดนท ากนมารวมเปนสมาชกเพอจะไดมสทธจบจองทดนกวา 1,000 ไร ในพนท อ าเภอปกธงชย อ าเภอขามทะเลสอ และ อ าเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา รวมทงยงมเขายดพนทกวา 1,500 ไร ในพนท อ าเภอเมอง อ าเภอน ายน และ อ าเภอ น าพอง จงหวดขอนแกน (ส านกขาวอสรา, 21 ก.ค. 2553) และทดนรกรางของ บสท. บรเวณรมถนนพหลโยธน ต าบลคลองหนง อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน เพอจดตงเปนชมชนในลกษณะเดยวกน (ไทยรฐออนไลน, 3 ก.ค. 2554) นอกจากน ทมาของโครงการในประเดนบรบททางการเมอง จะเหนไดวาการกอตว ของโครงการเปนไปตามมต ครม.ของรฐบาลสมย นายอภสทธ เวชชาชวะ ทใหความส าคญกบปญหา การไมมทดนท ากนของเกษตรกร ดงปรากฏในค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ ทแถลงตอรฐสภาเรองท 3.5 การแกไขปญหาความยากจน โดยวธการจดหาทดนท ากนใหแกผม รายไดนอย (ค าแถลงนโยบาย, 2551,น.14) ซงเปนปญหาเดยวกนกบทเกษตรกรสภาประชาชนชมนมเรยกรอง ซงสอดคลองกบการศกษาเรองการประเมนมาตรการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร: กรณศกษาโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวและโครงการรบจ าน าขาว ของ หสรนทร งามพมล (2555) ทใหความเหนวา การทรฐบาลจะตดสนใจด าเนนการโครงการใดนน จะไดรบอทธพล ทางการเมองมากกวาทจะพจารณาจากประสทธผลของโครงการและผลประโยชนประเทศชาต จากการรวบรวมขอมล ดวยวธการสมภาษณเจาหนาทและการสนทนากลมกบเกษตรกรเปนไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ทงเจาหนาทและเกษตรกรเหนวาโครงการมทมาจากความตองการของสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทประสบปญหาการไมมทดนท ากน ดงนน การจดท าโครงการสามารถแกไขปญหาดานทดนท ากนไดจรง เพราะท าใหเกษตรกรทไมมทดนหรอเกษตรกรทเคยมทดนแตถกยดทดนเนองจากปญหาหนสน ไดมทดนท ากนเพอประกอบอาชพ สรางทอยอาศย แตไมสามารถแกไขปญหาครบทง 3 ดาน ตามทกลมสภาประชาชน 4 ภาค เรยกรอง โดยเฉพาะปญหาเกยวกบหนสนและการฟนฟอาชพ โดยจะเหนไดจากบทสมภาษณ นายอภย ปลายไธสง เกษตรกรทไดรบการจดทดน “...โครงการกตอบสนองการทไดเรยกรอง แตขาดการฟนฟและขาดการดแลดานหนสน ไมมเงนทน ามาลงพนทเพอฟนฟอาชพและพฒนาทดน...”

(นายอภย ปลายไธสง, สมภาษณ 11 มถนายน 2560 )

Ref. code: 25595303031289ZGQ

56

จากการสมภาษณเกษตรทไดรบการจดทดนจะเหนไดวาโครงการยงไมสามารถแกไขปญหาดานหนสนแลการฟนฟอาชพตามทเกษตรกรชมนมเรยกรองได ซงสอดคลองกบการศกษาเอกสารทยงไมพบวา คณะกรรมการแกไขปญหาหนสนและฟนฟอาชพ ทไดรบการแตงตงตามค าสงส านกนายกรฐมนตร ค าสงท 277/2551 ไดน าเสนอแนวทางการแกไขปญหาหนสนทชดเจนแตอยางใด ขณะท เจาหนาท ส.ป.ก.ยงใหความเหนเพมเตมวา ลกษณะของโครงการมความสอดคลองกบภารกจหนาทของหนวยงาน (ส.ป.ก.) ทมภารกจด าเนนงานปฏ รปทดนเพอชวยเหลอ ใหเกษตรกรผไมมทดนของตนเอง หรอเกษตรกรทมทดนเลกนอยไมเพยงพอแกการครองชพ ใหไดมทดนท ากนเปนของตนเอง ซงเปนรปแบบวธการหนงท ส.ป.ก.น ามาใชในการปฏรปทดน คอการจดซอทดนเพอน ามาใหเกษตรกรไดเชาซอ ดงจะเหนไดจากการใหสมภาษณของคณเปรมจต สงขพงษ อดตรองเลขาธการ ส.ป.ก.ทใหความเหนวา “..ส.ป.ก.มภารกจดานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมอยแลว วธการไดมาของทดนอยางหนง คอ การน าเงนของกองทนการปฏรปทดนไปจดซอทดนเอกชนทมเอกสารสทธทวไป เชน โฉนดทดน นส.3 หรอ นส.3 ก. ...”

(เปรมจต สงขพงษ, สมภาษณ 15 มถนายน 2560) จากการศกษาเอกสารขอมลท เกยวของกบทมาของโครงการ พบวา ลกษณะการออกแบบโครงการ (Project Design) ของโครงการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เรมมาจากปญหา (Problem) การไมมทกนท ากนของเกษตรกร จนเปนทมาของความตองการ (Need) ของผไดรบผลประโยชนจากโครงการ นนคอ เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค Beneficiaries’ needs) ทตองการใหภาครฐจดท าโครงการขนมาเพอแกไขปญหาใหกบสมาชก และปญหาดงกลาวจงถกน ามาก าหนดเปนวตถประสงคของโครงการ (Goal-setting tasks) ทตองการจดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน ทงนจากการประมวลผลขอมลเพอ ประเมนความจ าเปนของโครงการ จะพบวา 4.1.1 โครงการมความสอดคลองกบนโยบายของภาครฐ และมความสอดคลองภารกจหนาทของ ส.ป.ก. ทใชวธการจดทดนใหเกษตรกรดวยวธการเชาซอ 4.1.2 การตดสนใจของคณะรฐมนตรในการก าหนดวตถประสงคของโครงการ มความสอดคลองกบความตองการ (Need) ของสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทตองการใหแกไขปญหา (Problem) ดานทดนท ากนของสมาชกสภาประชาชน 4 ภาค ความสมพนธของการประเมนบรบทสภาวะแวดลอม (Context) โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กบการตดสนใจของผมอ านาจในโครงการ รายละเอยดเปนไป ตามภาพท 4.2

Ref. code: 25595303031289ZGQ

57

ภาพท 4. 2 แสดงความสมพนธของการประเมนบรบทสภาวะแวดลอม (Context) โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กบการตดสนใจ

ขณะทผลจากการศกษาเหตการณการชมนมของกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จะพบวา การเกดขนของโครงการไมทนตอสถานการณปญหาของกลมเกษตรกร ทมการเคลอนไหว เพอเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชกอยางตอเนองและยาวนานตงแตป พ.ศ. 2550 สมยรฐบาลนายกรฐมนตร พล.อ.สรยทธ จลานนท รฐบาลนายกรฐมนตร นายสมคร สนทรเวช จนถงรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ จงจะมมตคณะรฐมนตรเมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 ถงแมวาโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จะสอดคลองกบนโยบายของภาครฐและภารกจหนาทของ ส.ป.ก. ทและมความสอดคลองกบปญหาของสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค แตการเกดขนของโครงการไมทนตอสถานการณปญหาของผทไดรบผลประโยชนจากโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

58

แมวาการประมวลผลขอมลเพอประเมนความจ าเปนของโครงการ จะพบวาการตดสนใจของคณะรฐมนตรในการก าหนดวตถประสงคของโครงการ มความสอดคลองกบความตองการ (Need) ของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทตองการใหแกไขปญหา (Problem) ดานทดนท ากน แตโครงการไมมความสอดคลองกบความตองการ 2 ดาน ตามท เกษตรกรไดชมนมเรยกรอง คอ ดานหนสน และดานการฟนฟอาชพ ซงสอดคลองกบขอมลทไดจากกการสมภาษณอดตเจาหนาท ส.ป.ก.ทรบผดชอบโครงการ วา “...ทการเรยกรองของกลมแกนน า เรยกไดเปนการรองแบบครอบจกรวาล ตอนท ภาครฐเขามาแกปญหากเลยชวยเหลอเรองทท าไดกอน คอ เรองทดน สวนเรองหนหรอ เรองอนทไมใชในสวนท ส.ป.ก.รบผดชอบ กมคณะกรรมการสวนอนชวยอย แตกไมทราบ วาด าเนนการส าเรจหรอไม...”

(เลศศกด สขสวสด, สมภาษณ 16 มถนายน 2560)

นอกจากน ผลการศกษาเหตการณการชมนมเรยกรองของกลมสภาประชาชน 4 ภาค ยงพบวาการเกดขนของโครงการยงไมทนตอสถานการณปญหาของกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทเคยเรยกรองตงแตป 2550 แตมการแกไขปญหาทเปนรปธรรมในป 2552 4.2 ดานปจจยน าเขา (Input) จากการศกษาเอกสารขอมลทเกยวของกบปจจยน าเขาทมสวนชวยใหการด าเนนโครงการบรรลตามวตถประสงคนน พบวาปจจยส าคญ 2 ปจจยใหญ ๆ คอ 1) ความพรอมของหนวยงานในการด าเนนโครงการ และ 2) ความพรอมของเกษตรกร ซงสามารถสรปได ดงน 4.2.1 ความพรอมของหนวยงานในการด าเนนโครงการ การพจารณาความพรอมของหนวยงานในการด าเนนโครงการ จะศกษา 3 ปจจย คอ 1) ความเหมาะสมกฎหมาย 2) ศกยภาพและความรความเขาใจเกยวกบโครงการของเจาหนาท ส.ป.ก.ในการด าเนนโครงการ และ 3) ความเพยงพอของงบประมาณทใชด าเนนโครงการ 4.2.1.1 ความเหมาะสมกฎหมาย ส.ป.ก. กบการด าเนนโครงการ จากการศกษาเอกสารพบวา มกฎหมายทเกยวของกบโครงการ จ านวน 2 ฉบบ มรายละเอยด ดงน (1) พระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2519 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2532 เปนกฎหมายทใหอ านาจ ส.ป.ก.ในการจดซอทดนเอกชนเพอน ามาปฏรปทดนตาม มาตรา 29 แหง พระราชบญญตการปฏรปทดนฯ (ภาคผนวก ข) แตทดนตองตงอยในเขตปฏรปทดนตามพระราชกฤษฎกาเทานน หากทดนอยนอกเขตปฏรปทดน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

59

ตองด าเนนการประกาศใหพนทเปนเขตปฏรปกอน ดวยวธการตราใหเปนพระราชกฤษฎกาตามมาตรา 25 แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนฯ (2) ระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 เปนระเบยบทออกโดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 19 และ มาตรา 30 แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนฯ เพอใหถอปฏบตเปนหลกเกณฑเดยวกน ในการด าเนนการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค แตเนองจากการกฎหมายจะตองไมบงคบเฉพาะบคคลหนงหรอบคคลใด ระเบยบ คปก.ฉบบน จงใชเปนหลกเกณฑในการจดหาทดนและจดทดนใหแกเกษตรกรทกกลมทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร นอกจากนยงพบวาระเบยบดงกลาวมการแกไข จ านวน 1 ครง โดยเปนการแกไขรายละเอยดมาตรา 13 เกยวกบหลกเกณฑเรองราคาทดน ความวา“ในกรณทมเหตผลและความจ าเปนทจะตองจดซอทดนทมราคาสงกวา ขอ 13.4 แตไมเกนราคาทดนตอไรตามมตคณะรฐมนตร เมอคณะอนกรรมการจดหาฯ และคณะกรรมการปฏรปทดนจงหวดเหนชอบตามขอ 15 แลวใหน าเสนอ คปก. เพอพจารณาอนมตตอไป” การแกไขเนอหาดงกลาว สบเนองจากระเบยบเดมนนระบวาราคาเสนอขายทดนจะตองไมเกน 1.5 เทาของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ แตในสภาพความเปนจรงของการจดหาทดนพบวา ราคาทดนสวนใหญสงกวา 1.5 เทา ท าใหเปนอปสรรคในการจดหาทดน จากการสมภาษณเจาหนาทพบวา แตเดม ส.ป.ก.มระเบยบและหลกเกณฑเกยวกบการเชาซอทดนเพอการปฏรปทดนอยแลว แตเมอ ครม.มมตให ส.ป.ก.ด าเนนการแกไขปญหา ใหเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ถอเปนการจดทดนทแตกตางไปจากการจดทดนใหเชาซอเพอการปฏรปทดนในรปแบบเดม ตงแตเรองหลกเกณฑ คณสมบตของเกษตรกรทตองเปนมรายชอตามมต ครม.เทานน ขนตอนการจดหาทดน การจดซอและท าสญญาเชาซอ ซงมรายละเอยดหลายอยาง ทแตกตางออกไป ดวยเหตน คปก.จงไดไดเหนชอบใหออกระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 เพอก าหนดแนวทางการจดทดนตามมต ครม. ซงการออกระเบยบดงกลาวเปนการอ านวยความสะดวกใหเจาหนาทปฏบตงานไดงายขน และเปนไปในรปแบบเดยวกนทกจงหวด ทงน จากผลการศกษาเอกสารเพมเตมยงพบอกวา หากมรายละเอยดในกจกรรมใดทไมมระเบยบรองรบทสงผลใหเจาหนาทไมสามารถด าเนนงานหรอแกไขปญหาไดตอไป ส.ป.ก.จงหวด จะท าเรองขอหารอในประเดนตาง ๆ มาท ส.ป.ก.สวนกลาง และ ส.ป.ก.สวนกลางกจะจดท าหนงสอเวยนไปยง ส.ป.ก.จงหวด ท

Ref. code: 25595303031289ZGQ

60

พนทด าเนนโครงการ เพอซกซอมความเขาใจในประเดนนน ๆ ใหตรงกน ขณะทเกษตรกรใหขอมลวา ระเบยบตาง ๆ ของ ส.ป.ก.เขาใจงายและมขนตอนทชดเจน นอกจากน อดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการยงใหขอมลเกยวกบกฎหมาย ทเกยวของกบโครงการ ในทศทางเดยวกนวา “...ทออกระเบยบอนใหม เปนเพราะระเบยบเดมเปนการซอทวไป ตองซอทดนกอนแลวจงรอคนมาลง แตละเบยบใหมมคนมารอกอนทจะซอทดน ... และระเบยบเดมกใชไดในสวนหนง แตถาจดใหคนเฉพาะกลม ระเบยบตวใหมกจะคลองตวกวา...”

(เลศศกด สขสวสด, สมภาษณ 16 มถนายน 2560) จากขอมลการสมภาษณดงกลาวจะเหนวา กฎหมายเดมทใชในการจดทดนของ ส.ป.ก.น ามาใชเพอจดทดนตามโครงการไดเพยงบางสวน ดงนน ส.ป.ก.จงออกระเบยบออกมาเพอรองรบการจดทดนใหเฉพาะกลมเกษตรกรทเปนกลมเปาหมายของโครงการ จากการพจารณาถงปจจยดานกฎหมายของ ส.ป.ก. ถอไดวาเปนปจจยทแสดง ใหเหนวา ส.ป.ก.ม ความพรอมทางดานกฎหมายกฎระเบยบทชวยใหด าเนนงานบรรลวตถประสงคของโครงการ และระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 ทออกมาภายหลง น ามาใชเปนแนวทางในการด าเนนงานได และเปนระเบยบทสามารถแกไขไดเพอลดอปสรรคในการด าเนนงาน

4.2.1.2 ศกยภาพและความรความเขาใจเกยวกบโครงการของเจาหนาท ส.ป.ก. ในการด าเนนโครงการ จากการศกษาเอกสารพบวา ผทมหนาทด าเนนโครงการประกอบไปดวย เจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด และเจาหนาทสวนกลาง โดยเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด คอ ขาราชการ ทปฏบตงานประจ าตามความรบผดชอบของภารกจงานทตนเองสงกดและตามทหวหนาหนวยงานมอบหมาย ไมไดมการแตงตงใหผใดรบผดชอบโดยตรง แตจะเปนการกระจายใหรบผดชอบในแตละกจกรรมของโครงการทเกยวของกบหนาทรบผดชอบเดม เชน นกวชาการปฏรปทดนรบผดชอบขนตอนการจดท าแผนการจดซอทดน นตกรรบผดชอบการตรวจสอบคณสมบตการเปนเกษตรกร ตามระเบยบ ส.ป.ก. และนกวชาการการเงนและบญชรบผดชอบการจดท าสญญาเชาซอทดน เปนตน ขณะทในสวนของเจาหนาทสวนกลางทรบผดชอบโครงการในชวงเรมตนด าเนนการ เปนเจาหนาททมาปฏบตงานตามค าสงปรบปรงโครงสรางหนวยงานภายใน ส.ป.ก. และค าสงใหขาราชการ มาชวยงาน ตอมาเมอเรมด าเนนการระยะหนงจงโอนภารกจใหเปนความรบผดชอบของส านกจดการปฏรปทดน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

61

จากการสนทนากลมกบเกษตรกรพบวา เกษตรกรมความเหนวาเจาหนาท ส.ป.ก.มความใสใจและอธบายขนตอนตาง ๆ ของโครงการตลอดการด าเนนงาน แตเจาหนาทไมมความรความเขาใจในโครงการเทาทควร “...ความพรอมของเจาหนาทกยงไมเทาไหร ดขาด ๆ เกน ๆ ในเรองของความพรอม แตกยงอธบายรายละเอยดของของโครงการใหฟงอย...”

(นายอภย ปลายไธสง, สมภาษณ 11 มถนายน 2560)

ขอมลทไดจากการสมภาษณเกษตรกรนน มความสอดคลองกบขอมลทไดจากการสมภาษณเจาหนาททใหขอมลวา การจดทดนใหเกษตรกรตามแนวทางทไดรบจากมต ครม. เปนการจดทดนทแตกตางไปจากการจดทดนแบบทท าเปนงานประจ า จงท าใหตองเรยนรขนตอนและแกไขปญหาตาง ๆ อยตลอดเวลา จากขอมลขางตนทไดกลาวไปแลวนน แสดงใหเหนบคลากรทเปนผด าเนนโครงการ อนหมายถงเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด และเจาหนาท ส.ป.ก.สวนกลาง ยงไมมความรและเขาใจในวธด าเนนโครางการ แมวาแนวทางการท างานจะใชระเบยบและกฎหมาย ส.ป.ก.ทมอยแลว ประกอบกบหลกการตามมต ครม. ทใชวธการจดซอทดนจากเอกชนเพอน ามาจดใหเกษตรกรเชาซอนน เปนวธการปกตท ส.ป.ก.ใชจดหาทดนเพอน ามาจดทดนในกระบวนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2519 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2532 มาตรา 29 (รายละเอยดตามภาคผนวก จ) แตเนองจากโครงการมลกษณะทพเศษแตกตางกวางานทท าเปนประจ า จงท าใหเจาททด าเนนโครงการยงไมมความรความเขาใจในวตถประสงคของโครงการและหลกเกณฑการจดทดนของโครงการ ซงเปนสวนหนงทอาจท าใหโครงการไมบรรลวตถประสงคตามทตงไว

4.2.1.3 ความเพยงพอของงบประมาณส าหรบเปนคาบรหารโครงการและคาซอทดน โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดรบวงเงนตามมต ครม. จ านวน 1,751,103,000 บาท ตอมาคณะอนกรรมการจดหาและด าเนนการปฏรปทดนเพอแกไขปญหาทดนท ากนใหแก เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดจดท าแผนงานและงบประมาณ เพอน าเสนอ คปก. อนมตแผนงานและงบประมาณในคราวแรกตามกรอบวงเงนงบประมาณทไดรบ ในปงบประมาณ 2553 เพอน ามาด าเนนการจดซอทดนเพอจดใหเกษตรกรในครงแรก ในวงเงนจ านวน 1,000 ลานบาท และไมไดมการขออนมตคาบรหารจดการตามท มต ครม.ไดอนมตวงเงนไว ท าใหงบประมาณจ านวน 1,000 ลาบาท น ามาใชเพอการจดซอทดนเทานน ไมสามารถน าไปใชเพอเปนงบด าเนนโครงการ งบส าหรบพฒนาโครงสรางพนฐาน หรอน ามาใหเกษตรกรกยมได

Ref. code: 25595303031289ZGQ

62

จากการสมภาษณเจาหนาท ส.ป.ก.พบวา งบประมาณทได น ามาใชเพอการจดซอทดนไดเทานนนน ขณะทการด าเนนโครงการฯ ในสวนคาเดนทาง คาเบยเลยงเจาหนาท คาวสดอปกรณ จะจดสรรจากงบประมาณการจดทดนตามปกตในปงบประมาณน ขณะเดยวกนพบวาการพฒนาพนทมปญหาความไมเพยงพอของงบประมาณ ดงจะเหนไดจากการใหสมภาษณของอดตปฏรปทดนจงหวดปราจนบร ทระบวา “...เรองของงบประมาณเปนปญหาในการพฒนา เนองจากการจดซอทดนตองมการก าหนดแผนผงเพอการพฒนาพนท ทงถนนในหมบาน ระบบน า ระบบไฟฟา เมอไมมงบประมาณจงตองการสนบสนนจาก ส.ป.ก.สวนกลาง...”

(นายไพบลย พฒนาค, สมภาษณ 11 มถนายน 2560)

นอกจากน อดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการยงใหขอมลเกยวกบประเดนปญหาความไมเพยงพอของงบประมาณในการพฒนาพนท ในทศทางเดยวกนวา “...ณ เวลานน การพฒนาพนท ส.ป.ก.จะให ส.ป.ก.จงหวดด าเนนการเองหมด ไมมงบประมาณให ส.ป.ก.จงหวดจะไปขอความรวมมอจากหนวยงานตาง ๆ หรอบรณาการเพอใหใครเขามชวย...”

(นายสมหวง นอยนงเยาว, สมภาษณ 20 มถนายน 2560)

ในสวนของการด าเนนการเพอน างบประมาณมาจายเปนคาทดนนน ส.ป.ก.จงหวด จะสงรายละเอยดแผนการจดซอทดนพรอมแจงจ านวนเงนมายง ส.ป.ก.สวนกลาง จากนน เลขาธการ ส.ป.ก.จะมอบหมายใหส านกจดการปฏรปทดนตรวจสอบความถกตองของแผนการจดซอทดน โดยอาศยหลกเกณฑตาม คปก.วาดวยหลกเกณฑวธการและเงอนไขในการจดหาทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2553 หากถกตองจงจะสงเรองใหส านกบรหารกองทนการปฏรปทดน เพอตรวจสอบความถกตองกอนโอนเงนอกครง จากนนจงโอนเงนคาทดนจากกองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ให ส.ป.ก. จงหวดด าเนนการจดซอทดน โดยจายเปนเชคธนาคารใหกบเจาของทดนเสนทางการด าเนนการเพอน างบประมาณมาจายเปนคาทดน ตามเสนทางงบประมาณ ภาพท 4.3

Ref. code: 25595303031289ZGQ

63

ภาพท 4.3 แสดงเสนทางการด าเนนการเพอน างบประมาณมาจายเปนคาทดน จากการศกษาพบวา การเบกจายงบประมาณเปนไปตามขนตอน ถกตอง และไมเกดความลาชา เนองจากการด าเนนการแตละขนตอนจะมการตรวจสอบอยางรอบคอบจากจากแตละหนวยงาน ทงจาก ส.ป.ก.จงหวด ส านกจดการปฏรปทดน ส านกบรหารกองทน ท าใหโอกาสทจะเกดความผดพลาดในการเบกจายงบประมาณเปนไปไดนอย เม อ พจารณาถงป จจยน าเข า (Input) ของโครงการ ในประเดนความพรอม ของหนวยงานในการด าเนนโครงการจะพบวา 1. กฎหมาย ส.ป.ก. มความเหมาะสมกบการด าเนนโครงการ พระราชบญญต การปฏรปทดนฯ ทใหอ านาจ ส.ป.ก.ในการจดซอทดน และระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดน เพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 ซงมการแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 เพอแกไขปญหาทเกดขนในเรองทดน สามารถท าใหการด าเนนโครงการเปนไปไดงายและรวดเรว 2. เจาหนาท ส.ป.ก.สวนกลาง และเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด มความรบผดชอบ และเอาใจใสกบปญหาตาง ๆ ทเกดขนระหวางด าเนนโครงการ มการอธบายขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบโครงการใหเกษตรไดรบทราบ แตเจาหนาทยงไมมความรและเขาใจในวธด าเนนโครงการ แมวาแนวทางการท างานจะใชระเบยบและกฎหมาย ส.ป.ก.ทมอยแลว แตเนองจากโครงการมความแตกตางจากงานทท าตามหนาทประจ า จงท าใหเจาททยงไมมความรความเขาใจในวตถประสงคของโครงการและหลกเกณฑการจดทดนตามโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

64

3. งบประมาณทไดรบการจดสรรตามมต ครม. จ านวน 1,751,103,000 บาท คณะอนกรรมการจดหาและด าเนนการปฏรปทดนเพอแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค ไดจดท าแผนงานเสนอ คปก.อนมตเพอจดซอทดนเพอจดใหเกษตรกร วงเงนจ านวน 1,000 ลานบาท มไดจดขออนมตเพอน ามาเปนคาเปนงบบรหารจดการ จงท าใหงบส าหรบพฒนาโครงสรางพนฐาน หรอน ามาใหเกษตรกรกยมได จงท าใหงบประมาณความเพยงพอส าหรบการจดซอทดน แตไมเพยงพอส าหรบการบรหารโครงการและการพฒนาโครงสรางพนฐานในแปลงทดนได 4.2.2 ความพรอมของเกษตรกร การพจารณาความพรอมของเกษตรกรในการเขารวมโครงการ จะศกษา 2 ปจจย คอ 1) เกษตรตองการทดนเพอประกอบอาชพเกษตรกรอยางแทจรง และ 2) เกษตรกรใหความรวมมอกบเจาหนาทในการด าเนนโครงการ 4.2.2.1 เกษตรกรจ านวนหนงไมไดมความประสงคทจะไดทดนเพอตงใจมาท าการเกษตรจรง เพยงแคอยากไดทดนเทานน เนองจากบางรายไดลงทนเสยคาใชจายในการ ไปชมนมเรยกรองแลว จงตองการทดนเพอรกษาสทธของตนไว และเกษตรกรบางรายทอายมากตองการทดนเพอเกบไวใหลกหลาน โดยอดตปฏรปทดน จงหวดปราจนบร ไดใหขอมลวา “...เกษตรกรจ านวนหนงไมไดมความประสงคทจะไดทดนเพอตงใจมาท าการเกษตรจรง แตแคอยากไดเทานน เนองจากวาไดลงทนเสยคาใชจายในการไปเรยกรองแลว จงเหมอนการรกษาสทธไว... เกษตรกรบางรายอายมากแลว ตองการทดนเพอเกบไวใหลกหลาน...”

(นายไพบลย พฒนาค, สมภาษณ 11 มถนายน 2560) 4.2.2.2 จากการศกษาเอกสารเพอศกษาขอมลเกยวกบเกษตรกรใหความรวมมอกบเจาหนาทในการด าเนนโครงการ พบวา สมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เปนผทประสบปญหาหนสน หรอเปนผสญเสยทดนท ากนจากการน าไปจ านองกบธนาคารหรอนายทน สมาชกจงมการรวมกลมกนกอนทจะมการเรมด าเนนโครงการ โดยมทมาจากหลายจงหวด หลากหลายอาชพ มการรวมกลมอยางไม เปนทางการ แตละกลมจะมแกนน าท าหนาทประสานงานหรอเปนตวแทน ในการเจรจากบเจาหนาท ส.ป.ก. และแกนน าบางรายรวมเปนกรรมการในคณะกรรการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรภาประชาชน 4 ภาค นอกจากนยงพบวา ในขนตอนการเสนอรายชอตวแทนสมาชก ของแตละจงหวด จงหวดละ 3 ราย เพอท าหนาท พจารณาความพงใจในทดนนน ปรากฏวา กลมเกษตรกรไมยอมรบผลการเลอกตงในบางจงหวดเนองจากผไดรบการเลอกตงอยคนละกลมกบตน สวนการจดทดนใหเกษตรกรนน พบอปสรรคและปญหาในการตดตอประสานงานเปนอยางมาก

Ref. code: 25595303031289ZGQ

65

จากการสมภาษณพบวา ในชวงแรกของการด าเนนโครงการพบปญหาเกยวกบการจดการรายชอของเกษตรกร โดยอดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการในชวงเรมตนด าเนนโครงการไดใหขอมลวา “...เกษตรกร จ านวน 1,889 ราย มคนมาจากหลายกลม หลายกก พอมารวม ๆ ในชวงแรก ๆ จ านวนคนกเกนมาเยอะ บางกลมบอกวาสงชอแลว แลวท าไมชอหาย ชวงนนกจะวน ๆ อยพกนง แตสดทายกมาคยตกลงกนได วาเอารายชอ 1,889 เปนหลก พอเรมโครงการบางกลมกหายไปเลยกม...”

(เลศศกด สขสวสด, สมภาษณ 16 มถนายน 2560)

จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาการบรหารจดการเพอรวบรวมรายชอของกลมสภาประชาชน 4 ภาค เปนการรวบรวมจากกลมคนทมาจากหลายหลายพนท บางกลมรายชอตกหลนไมมรายชออยในบญชทผานมต ครม. จ านวน 1,889 ราย ซงแสดงวาโครงการไมไดแกไขปญหาของสมาชกทคนและทกคนทอยในเครอขายสภาประชาชน 4 ภาค จากการสมภาษณเจาหนาท ส.ป.ก.เพมเตมพบวาเกษตรกรมปญหาความไมเปนเอกภาพของสภาประชาชน 4 ภาค สงผลกระทบท าใหเกดความขดแยงในการด าเนนงานดานตาง ๆ เพราะเกษตรกรแบงเปนกลม แตละกลมไมใหการยอมรบซงกนและกน นอกจากนยงพบวา เกษตรกรทประสงคขอรบการจดทดนในพนท จงหวดปราจนบร สวนใหญมภมล าเนาในพนทจงหวดฉะเชงเทรา ไมมคาเดนทางเพอมาตดตอเจาหนาทท จงหวดปราจนบรได การด าเนนการสอบสวนสทธเพอตรวจสอบคณสมบตการเปนเกษตรกร เจาหนาท ส.ป.ก.ปราจนบร ตองเดนทางไปหาเกษตรกรทจงหวดฉะเชงเทรา ซงคาใชจายในการเดนทางไมสามารถเบกจากงบประมาณทไดรบจาก ครม.ได ตองใชงบประมาณอน ๆ มาด าเนนการ โดยอดตปฏรปทดน จงหวดปราจนบร ไดใหขอมลวา

“...เกษตรกรทประสงคจะไดทดนสวนใหญมภมล าเนาเดมอยท อ าเภอแปลงยาว จงหวดฉะเชงเทรา ไมไดอยในพนท จงหวดปราจนบร ในการประสานงานกบเกษตรกร การนดหมายตาง ๆ คอนขางมความยงยากพอสมควร เจาหนาท ส.ป.ก.ปราจนบรตองเดนทางไปพดคยชแจงทจงหวดฉะเชงเทรา ไมต ากวา 10 ครง การจดทดนตองใชความเหนของสวนรวม บางครงกมความคดเหนทแตกตางกน...” “...การสอบสวนสทธ เจาหนาทกตองไปด าเนนการท จงหวดฉะเชงเทรา เชนกน เนองจากสวนใหญอยในหมบานเดยวกน...”

(นายไพบลย พฒนาค, สมภาษณ 11 มถนายน 2560)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

66

จากการสนทนากบเกษตรกรในพนทจงหวดปราจนบรพบวา เกษตรกร รวมตวกนเปนกลมโดยมนายอภย ปลายไธสง เปนแกนน าของกลม ปจจบนเกษตรกรไดรบการจดทดนใน 2 พนท คอ พนทต าบลนาแขม และพนทต าบลบอทอง ซงมระยะทางหางกนประมาณ 10 กโลเมตร มการตดตอประสานงานไปมาหาสกนอยตลอด แตไมคอยไดตดตอกบกลมอน ๆ ทเปนสมาชกเครอขายสภาประชาชน 4 ภาค หลงจากเรมมการจดซอทดนในพนททตนเองตองการ เมอพจารณาถงปจจยน าเขา ( Input) ของโครงการ ในประเดนความพรอม ของเกษตรกรจะพบวา 1. วตถประสงคของเกษตรกรบางรายไมไดตองการทดนเพอประกอบอาชพเกษตรกรรม แตตองการทดนไวเพอรกษาสทธเทานน เนองจากการชมนมเรยกรองของเกษตรกร มการลงทนเสยคาใชจายเพอด าเนนกจกรรมทไดเสยคาใชจายไป หรอเกษตรกรบางรายอายมาก จนไมสามารถท าการเกษตรได แตตองการทดนเพอเกบไวใหลกหลาน 2. การรวมกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มลกษณะเปนการรวมกลมคนหลายกลมอยางไมเปนทางการไวดวย หรอท เรยกวาขบวนการทางสงคม (Social Movement) มการกระท ารวมหมของกลมบคคลเพอตอบสนองขอเรยกรองหรอเปาหมายทเปนประโยชนรวมกน มความตอเนองของการกระท าในระยะทยาวนานพอสมควร มการระดมผเขารวมทมอดมการณ หรอเปาหมายเพอการเปลยนแปลงรวมกน (นงนช ศรสข, 2557, น.24) ดงนน เมอกลมเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค บรรลวตถประสงคตามทเรยกรองรวมกนแลว หลงจาก ครม.มมตเมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 กลมตาง ๆ จงสลายตวกน ขาดการตดตอประสานงานรวมกน 3. เกษตรกรไมใหความรวมมอกบเจาหนาท ในการเดนทางเพอมาตรวจสอบคณสมบตการเปนเกษตรกร เนองจากเกษตรกรไมไดมถนทอยในจงหวดทประสงคขอรบการจดทดนและไมมคาเดนทาง ซงมผลใหการด าเนนโครงการเกดปญหาและอปสรรคในการตดตอประสานงาน 4.3 ดานกระบวนการ (Process)

การศกษากระบวนการด าเนนงานโครงการจะพจารณา ตงแตกระบวนการคดเลอกเกษตรกร กระบวนการจดหาและจดซอทดน จนถงกระบวนการจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชน รวมถงหลกเกณฑตาง ๆ ทเกยวของ ซงมรายละเอยด ดงน 4.3.1 ขนตอนการการคดเลอกเกษตรกร ขนตอนการจดหาทดน การจดซอทดน จนถงขนตอนการจดทดนใหเกษตรกรท าสญญาเชาซอทดน ส.ป.ก. ไดจดท าแนวทางการด าเนนงานไว โดยระบรายละเอยดขนตอนตาง ๆ ไวในระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

67

เรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 โดยขนตอนจดซอทดนตงแตการรบค าเสนอขายทดนจากเจาของทดน จนถงขนตอนการจดทะเบยนรบโอนกรรมสทธทดนเปนไปตามภาพท 4.4

ภาพท 4.4 แสดง Road Map ขนตอนการจดซอทดนในโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแก เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค. จาก ดดแปลงจากระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดน, 2554, น.15

Ref. code: 25595303031289ZGQ

68

จากภาพท 4.4 จะเหนไดวา Road Map ขนตอนการจดซอทดนในโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มขนตอนทระบไวจ านวนมากกวา 15 ขนตอน เรมตงแตเมอ ส.ป.ก.จงหวดไดรบมอบหมายใหด าเนนโครงการในพนท ส.ป.ก.จงหวดจะประกาศ ให เจ าของท ด นท ป ระสงคจะขายท ด น ให กบ ส .ป .ก .มาเสนอขายท ด น พรอมท งแต งต งคณะอนกรรมการจดหาทดนระดบจงหวด เพอท าหนาทตรวจสอบและพจารณาทดนทมผน ามา เสนอขาย ตอมาเมอมเจาของทดน มาเสนอขายทดน ส.ป.ก.จงหวดจะแจงใหเกษตรทมรายชอในบญชตามมตคณะรฐมนตร 1,889 ราย มาตรวจสอบวาพงพอใจในแปลงทดนหรอไม หากไมพอใจ ส.ป.ก.จงหวดจะแจงกบผเสนอขายทดนวาไมประสงคจะซอทดนแปลงทเสนอขาย แตหากเกษตรกรพอใจ ในแปลงทดน คณะอนกรรมการจดหาทดนระดบจงหวดจะตรวจสภาพแปลงทดน และพจารณา ความเหมาะสมของพนทวาเหมาะสมส าหรบการท าเกษตรหรอไม หากเหมาะสมจะด าเนนการเจรจาตอรองราคากบเจาของทดน ขณะท ส.ป.ก.จงหวดด าเนนการตรวจสอบความถกตองของเอกสาร แสดงกรรมสทธในทดนทเจาของทดนน ามายนเสนอขาย เมอขนตอนดงกลาวเสรจสมบรณแลว คณะอนกรรมการจดหาทดนระดบจงหวดจะจดท าแผนการจดซอทดนเพอเสนอใหคณะกรรมการปฏรปทดนจงหวด (คปจงหวด) เหนชอบ โดยจะเสนอในคราวการประชม คปจงหวด โดยอ านาจการใหความเหนชอบของ คปจงหวด จะขนอยกบเงอนไข 3 ประการ ดงน - กรณแปลงทดนตงอยในเขตปฏ รปทดน ตามมาตรา 25 แหง พระราชบญญต การปฏรปทดนฯ และราคาทดนไมเกน 1.5 เทาของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ เปนอ านาจของ คปจงหวด ในการอนมตแผนจดซอและการจดซอทดน - กรณแปลงทดนตงอย ในเขตปฏรปทดน ตามมาตรา 25 แหง พระราชบญญต การปฏรปทดนฯ แตราคาทดนเกน 1.5 เทาของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ เปนอ านาจของ คณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (คปก.) ในการอนมตแผนจดซอและการจดซอทดน โดยเมอเขาทประชม คปจงหวดแลว ส.ป.ก.จงหวดจะด าเนนการสงเรองดงกลาวให ส.ป.ก.บรรจเปนวาระเพอให คปก.พจารณาเหนชอบในทประชมซงจะจดทจงหวดกรงเทพฯ - กรณทดนตงอยนอกเขตปฏรปทดนฯ ทงทราคาเกน 1.5 เทา และไมเกน 1.5 เทา ของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ เมอเขาทประชม คปจงหวดแลว ส.ป.ก.จงหวดจะด าเนนการ สงเรองดงกลาวให ส.ป.ก.บรรจเปนวาระเพอให คปก.พจารณาอนมตประกาศใหพนทดงกลาวเปน เขตปฏรปทดน โดยดวยวธการตราใหเปนพระราชกฤษฎกาตามมาตรา 25 แหง พระราชบญญต การปฏรปทดนฯ (กรณราคาทดนไมเกน 1.5 เทา ของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ ส.ป.ก.จงหวดจะบรรจเปนวาระพจารณาในการประชมคราวเดยวกน สวนกรณราคาทดนเกน 1.5 เทา ของราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ ส.ป.ก.มกจะบรรจเปนวาระพจารณาในการประชม คราวเดยวกน) เมอด าเนนการในขนตอนขางตนเสรจสนแลว ให ส.ป.ก.จงหวดด าเนนการจดท าสญญา

Ref. code: 25595303031289ZGQ

69

จะซอจะขายทดนกบเจาของทดน แลว ส.ป.ก.จงหวดจงรวบรวมขอมลผมสทธไดรบการจดทดน และแผนการจดซอแจง ส.ป.ก.เพอขอโอนเงนคาจดซอทดน แตหากเปนทดนทตองผานขนตอน การตราพระราชกฤษฎกาก าหนดเขตปฏรปทดนฯ ส.ป.ก.จงหวดจะตองรอจนกวาพระราชกฤษฎกาก าหนดเขตปฏรปทดนฯ ประกาศในราชกจจานเบกษากอน จงจะสงเรองขอโอนเงนได เมอ ส.ป.ก.จงหวดไดรบเงนไดจงด าเนนการจดซอทดน โดยจดทะเบยนสทธและนตกรรมท ส านกงานทดน ในทองทตอไป จากการศกษาเอกสารจะพบวา Road Map ท ส.ป.ก.จดท ามขนตอน มหลายฝายทเขามามบทบาทในการด าเนนงาน ไดแก คปจงหวด คณะอนกรรมการจดหาทดนระดบจงหวด และ ส.ป.ก.จงหวด ท าใหการท างานเกดความยงยากและลาชา เนองจากการท างานของ คปจงหวด และคณะอนกรรมการจดหาทดนระดบจงหวด ในการพจารณาประเดนตาง ๆ ตองมมตทเปนทางการจากการประชม การหารอตองด าเนนการจดประชมรวมกนเทานน จากการสมภาษณเจาหนาทปฏบตงานใหความเหนทแตกตางวา แมวาการท างาน มขนตอนจ านวนมาก แตจะท าใหการท างานเกดความรอบคอบและไดรบความคดเหนจากหลายฝาย ใหการท างานเกดความผดพลาดไดนอย ซงในประเดนน อดตปฏรปทดน จงหวดปราจนบร ไดใหความเหนวา“...ขนตอนตาง ๆ มความเหมาะสมเพราะท าใหมความเหนจากหลาย ๆ ดานมาพจารณา ทงเรองราคาและสภาพทดน...”

(นายไพบลย พฒนาค, สมภาษณ 11 มถนายน 2560) จากการศกษาเอกสารทเกยวของกบความเหมาะสมดานระยะเวลาในการจดซอทดนของ ส.ป.ก.พบวา การจดซอทดนใชเวลานาน ขนตอนการด าเนนงานมหลายขนตอน โดยเฉพาะกรณทดนทอยนอกเขตปฏรปทดน เนองจากการจดซอทดนนอกเขตปฏรปทดนตองด าเนนการประกาศใหพนทเปนเขตปฏรปกอน ดวยวธการตราใหเปนพระราชกฤษฎกาตามมาตรา 25 แหง พระราชบญญตการปฏรปทดนฯ จงท าใหการจดซอทดนเปนไปอยางลาชา สงผลใหเจาของทดนหลายรายเปลยนใจไมขายทดนให ส.ป.ก. จากปญหาการจดซอทดนทมขนตอนจ านวนมาก พบวาสอดคลองกบผลการศกษาเอกสารรายงานการประชมคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ครงท 3/2556 เมอวนท 28 ต าบลค. 2556 ทมมตเหนชอบแนวทางการเรงรดเพอจดซอทดนใหเกษตรกร โดยรางแนวทางการประกาศก าหนดเขตปฏรปทดนเปน เพอแกไขปญหาความลาชาในการด าเนนการจดซอดน ซง ส.ป.ก.ไดด าเนนการน าแนวทางดงกลาวเสนอทประชม ครม. เพอแกไขปญหาความลาชาในการด าเนนการจดซอทดนของโครงการและการซอทดนน ามาจดใหเกษตรกรตามกระบวนการปฏรปทดน แตในขนตอนกอนท าเขาเสนอนนส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไดมหนงสอส านกงาน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

70

คณะกรรมการกฤษฎกา ท นร 0907/291 เรองขอใหด าเนนการตามมตการประชมคณะทปรกษาฝายกฎหมายและกระบวนการยตธรรม ครงท 10/2557 วนท 13 สงหาคม 2557 (รางพระราชกฤษฎกาก าหนดเขตทดน ในทองท ต าบลหวงม อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย ใหเปนเขตปฏรปทดน พ.ศ. ....) ลงวนท 20 เมษายน 2558 แจงผลพจารณาวาการจดซอทดนเอกชนเพอน ามาปฏรปทดน ไมใชเหตจ าเปนทสมควรใหก าหนดเขตปฏรปทดนครอบคลมทงต าบล ดงนน แนวทางการแกไขปญหานจงไมสามารถด าเนนการได ทงน จากการศกษาเอกสารทเกยวของกบการจดซอทดนในพนทจงหวดปราจนบรพบวาเขตพนทอ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เปนพนทตงอยในเขตปฏรปทดน ตามพระราชกฤษฎกาก าหนดเขตทดน ในทองทกงอ าเภอนาด อ าเภอกบนทรบร และอ าเภอบานสราง จงหวดปราจนบร ใหเปนเขตปฏรปทดน พ.ศ. 2518 จงมผลใหการจดซอทดนในพนท อ าเภอกบนทรบรไมตองผานขนตอนการประกาศให พนท เปนเขตปฏรปดวยวธการตราใหเปนตามมาตรา 25 แหงพระราชบญญต การปฏรปทดนฯ แตการลดขนตอนดงกลาวกยงไมสามารถแกไขปญหาความลาชาในการจดซอทดนได เนองจากทดนทจะจดซอบางแปลง ราคาเกนกวา 1.5 เทาของราคาประเมนทดนของกรมทดน จงตองผานขนตอนการเสนอให คปก.อนมตการจดซอ จากการรวบรวมขอมลพบวา การจดซอทดนในพนทจงหวดปราจนบรใชเวลาทงสนประมาณ 191–526 วน (6–17 เดอน) รายละเอยดตามตารางท 4.1 ซงสอดคลองกบขอมลทไดจากการสนทนากบเกษตรกรวา ระยะเวลาในการจดซอทดนใชเวลานานมาก สมาชกสวนใหญตองรอทดนประมาณ 1 ปขนไป จงจะจดซอได

Ref. code: 25595303031289ZGQ

71

ตารางท 4.1 แสดงระยะเวลาการในการจดซอทดน พนทจงหวดปราจนบร

ขนตอนการจดซอ

หมท 4 ต าบลบอทอง จ านวน 34 แปลง

หมท 4 ต าบลนาแขม 13 แปลง

ราคาไมเกน 1.5 เทา ราคาเกน 1.5 เทา จ านวน 30 แปลง

ราคาไมเกน 1.5 เทา จ านวน 3 แปลง

รบค าเสนอขายทดน วนท 28 ธ.ค. 2552 – 26 ม.ค. 2553 คปจงหวดอนมตแผนการ

จดซอ วนท 17 ก.พ. 2553 วนท 17 ก.พ. 2553 วนท 21 มถนายน 2553

คปก.อนมตการจดซอ วนท 11 ส.ค. 2553 - -

คปจงหวดอนมตการจดซอ

- วนท 22 กนยายน 2553 วนท 21 มถนายน 2553

จายเงน/ รบโอน

กรรมสทธทดน

วนท 27 ต าบลค. 2553 จ านวน 11 แปลง วนท 30 ธ.ค. 2553 จ านวน 2 แปลง วนท 27 ม.ค. 2554 จ านวน 8 แปลง วนท 7 ม.ย. 2554 จ านวน 13 แปลง

วนท 6 ส.ค. 2553

รวมระยะเวลา ประมาณ 191 - 526 วน

ผลการศกษาทพบวาระยะเวลาในการจดซอทดนมปญหาความลาชา สอดคลองกบการศกษาปจจยทมผลตอการน านโยบายการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมไปปฏบต ศกษาเฉพาะในเขตปฏรปทดน อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน ของ สพฒ มลพฤกษ (2558) ทไดใหขอเสนอแนะ ทเกยวกบการจดซอทดนเอกชนของ ส.ป.ก. ทคอนขางใชระยะเวลานาน เนองจากตองมการประกาศเขตปฏรปทดนกอนจงจะสามารถด าเนนการจดซอได หากแกไขกฎหมายโดยให ส.ป.ก.จดซอทดน ในพนททมใชเขตปฏรปทดนได จะท าใหการจดซอทดนท าไดเรวขน 4.3.2 หลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร เปนหลกเกณฑ ทก าหนดโดยคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค แตงตงโดย ค าสงส านกนายกรฐมนตร ท 18/2552 สง ณ วนท 20 มกราคม 2552 ชดทมรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (นายชาตชาย พคยาภรณ) เปนประธานกรรมการ ซงคณะกรรมการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

72

ชดดงกลาวมความเหนวา เนองจากไมสามารถหาทดนของรฐไดเพยงพอ สวนทดนของส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) มเพยง 3,474 ไร ไมเพยงพอและเปนแปลงเลก อยกระจดกระจาย ไมตรงตามวตถประสงคของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทตองการทดนแปลงใหญสามารถท ากนรวมกลมกนได ใหเสนอคณะรฐมนตรจดซอทดน เพอแกไขปญหากบเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค โดยการพจารณาครงนน ส.ป.ก.ไดน าหลกเกณฑราคาทดนของโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานท ไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน ทก าหนดการจดซอทดนไมเกนรา 32,000 บาท ตอไร มาเปนแนวทางในการก าหนดราคาในโครงการน โดยอดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการไดใหขอมลวา “...เกณฑราคา 60,000 บาท เปนราคาทมาจากเกณฑราคาการซอทดนโครงการสรนธรทก าหนดใหซอ 32,000 บาท ตอไร ... ตอนนนคณะกรรมกมาคยกนวาราคา 32,000 บาท ไมนาจะหาไดแลว ตองมาก าหนดหลกเกณฑราคาใหม เลยขยบขนมาเปน 60,000 บาท...”

(เลศศกด สขสวสด, สมภาษณ 16 มถนายน 2560) จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา การก าหนดหลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร เปนการเทยบเคยงกบหลกเกณฑของโรงการท ส.ป.ก.เคยด าเนนการมากอนหนาน ซง ส.ป.ก.ไดเสนอความเหนตอคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนฯ วา ราคาทดนในปจจบนเพพมสงขนเรอย ๆ หากขะน าเกณฑราคาของโครงการในอดตมาก าหนดเกณฑราคาของโครงการในปจจบน จะท าใหจดซอทดนท าไดยาก ขณะทการศกษาเอกสารรายงานประชมยงพบวา การก าหนดหลกเกณราคาทดนยงมาจากการทตวแทนไดเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเสนอตวอยางทดนทตองการใหภาครฐจดซอ ซงทดนดงกลาวมราคาเฉลยท 60,000 บาทตอไร คณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนฯ จงเสนอหลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60 ,000 บาทตอไร น าเรองเสนอคณะรฐมนตรแลวคณะรฐมนตรมมต เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 เรอง แนวทางแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เหนชอบตามแนวทางและหลกเกณฑทน าเสนอ จากการศกษาเอกสารพบวา จากมต ครม.ก าหนดใหจดซอทดนไดในราคาไมเกน 60,000 บาทตอไร แตทดนตามกลไกตลาดโดยเฉลยมราคาเพมขนอยตลอด จนท าใหทดนทมราคาเกนไรละ 60,000 บาท หาไดยาก ประกอบกบราคาประเมนทดนของกรมธนารกษ ไดปรบใหมตงแต ป พ.ศ. 2555 ท าใหทดนมราคาสงขน จงท าให ส.ป.ก.ไมสามารถจดซอทดนได การแกไขปญหาดงกลาว ทประชมคณะกรรมการฯ ครงท 2/2556 เมอวนท 8 ก.ค. 2556 โดยมมตเหนชอบปรบวงเงนในการจดซอทดนเกนกวา 60,000 บาท ตอไร โดยใชวธวงเงนคมในการซอทดนรายละไมเกน 900,000 บาท และไมจ ากดขนาดของพนและราคาของทดน ราคาทดนอาจจะสงกวาไรละ 60,000 บาท

Ref. code: 25595303031289ZGQ

73

โดยเกษตรกรยอมลดขนาดเนอทลง ซง ส.ป.ก.ไดน าเรองนเสนอ ครม. แตไมมการน าเขาทประชม ครม. เนองจากมการยบสภากอน ขณะทการสมภาษณอดตเจาหนาทท รบผดชอบโครงการและการศกษาเอกสาร ทเกยวของกบราคาทดนพบวา ทดนจดซอในพนทจงหวดปราจนบร ในชวงป พ.ศ. 2553 ยงมราคา ไมเกน 60,000 บาท ตอไร ตามหลกเกณฑทมต ครม.ก าหนดไว รายละเอยดตามตารางท 4.2 ตารางท 4.2 แสดงราคาทดนทจดซอไดในพนทจงหวดปราจนบร

พนท หมท 4 ต าบลบอทอง หมท 4 ต าบลนาแขม

เนอท (ไร) 733-0-59 512-2-44

ราคารบค าเสนอขาย (บาท/ไร) 60,000 53,000 ราคาทตอรองแลว (บาท/ไร) 59,000 53,000

ราคาทจดซอ (บาท/ไร) 59,000 53,000

รวมราคาทจดซอ (บาท) 42,789,160 27,168,330 ทมา: เอกสารประกอบการประชมคณะกรรมการปฏรปทดนจงหวดปราจนบร ป 2553, 2553

จากตารางท 4.2 ซงแสดงราคาทดนทจดซอไดในพนทจงหวดปราจนบร จะเหนไดวาทดนจดซอในพนทจงหวดปราจนบรราคาอยระหวาง 53,000 – 59,000 บาท ซงภายหลงมผมาเสนอขายทดนเพมเตมใหกบ ส.ป.ก.ปราจนบรอกประมาณ 700 ไร แตทดนกลาวมราคาเฉลย 75,000 -80,000 ตอไร รายละเอยดตามตารางท 4.3

Ref. code: 25595303031289ZGQ

74

ตารางท 4.3 แสดงราคาทดนรายแปลงกรณรบค าเสนอขายทดนราคาเกน 60,000 บาท ตอไร ในพนท ต าบล วงตะเคยน อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร ปงบประมาณ 2556

ล าดบ ประเภทเอกสาร เลขท เนอท (ไร) ราคาตอไร (บาท)

1 โฉนด 30882 22-0-62 80,000 2 โฉนด 30881 38-0-06 80,000

3 โฉนด 30362 40-3-84 80,000

4 โฉนด 17350 23-0-07 80,000 5 โฉนด 17345 27-1-92 80,000

6 โฉนด 17375 28-1-48 80,000 7 โฉนด 17372 38-2-06 80,000

8 โฉนด 17340 29-3-19 80,000

9 โฉนด 17344 17-1-83 80,000 10 โฉนด 17364 24-3-19 80,000

11 โฉนด 17360 28-3-89 80,000

12 โฉนด 13699 29-1-33 80,000 13 โฉนด 13700 42-2-21 80,000

14 โฉนด 13686 13-3-49 80,000

15 โฉนด 17609 47-0-88 80,000 16 โฉนด 17351 28-3-50 80,000

17 โฉนด 14376 34-1-87 80,000 18 โฉนด 17557 34-1-53 80,000

19 โฉนด 46004 49-1-23 75,000

20 โฉนด 46006 19-0-05 75,000 21 โฉนด 46524 49-3-57 75,000

22 นส.3 ก. 424 38-3-83 75,000

หมายเหต : ดดแปลงจาก เอกสารประกอบหนงสอกระทรวงเกษตรและสหกรณ ท กษ 1205/3999 ลงวนท 15 พฤศจกายน 2556 เรองแนวทางแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

75

จากตารางท 4.3 แสดงราคาทดนรายแปลงกรณรบค าเสนอขายทดนราคาเกน 60,000 บาท ตอไร ในพนท ต าบลวงตะเคยน อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร ปงบประมาณ 2556 จะเหนไดวาราคาทดนในชวงป พ.ศ. 2556 ซงเปนพนทอ าเภอเดยวกนกบท ส.ป.ก.ปราจนบร เคยจดซอแลว มราคาทปรบสงขน โดยเจาของทดนเสนอขายทดนราคา 75,000 – 80,000 บาท ตอไร ซงเกนกวาหลกเกณฑทมต ครม.ก าหนดไว จงเปนปญหาและอปสรรคในการจดหาทดนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค 4.3.2 หลกเกณฑการจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชน รายละไมเกน 15 ไร จากการสมภาษณเกษตรกรในประเดนดงกลาว เกษตรกรไดใหขอมลวา ทดนเนอท 15 ไร เพยงพอส าหรบการเพาะปลกและการสรางทอยอาศย ซงหากไดรบการจดทดนมากกวานอาจท าใหภาระคาเชาซอสงขนตามไปดวย จงพงพอใจกบการไดรบทดน 15 ไร แลว ซงสอดคลองกบการศกษาเอกสารทเกยวของกบการจดทดนในโครงการอน ๆ ของ ส.ป.ก. ซงจะพบวาการจดทดนใหเกษตรกรในโครงการโครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมในเขตปฏรปทดน (รพนธ และอญชล เซงตระกล, 2555) ทเกษตรกรไดรบการจดทดนเพยงรายละประมาณ 0.75 -5.00 ถอวานอยกวาจ านวนทดนทเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดรบอยมาก ในการประเมนดานกระบวนการ (Process) ของโครงการ ตงแตกระบวนการคดเลอกเกษตรกร กระบวนการจดหาและจดซอทดน จนถงกระบวนการจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชน จะพบวาการด าเนนงานขนตอนจ านวนมากและมผทเขามาเกยวของหลาย ท าใหการท างานเกดความยงยากและลาชา รวมทงหลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร ยงเปนอปสรรคในการจดหาทดน แตทงนหลกเกณฑการจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชน รายละไมเกน 15 ไร ยงมความเหมาะสม เมอเทยบกบจ านวนเนอททเกษตรกรไดรบการจดสรรในโครงการอน ๆ 4.4 ดานผลผลต (Product) การศกษาดานผลผลตทเกดจากการด าเนนโครงการ จะเปนการศกษาโดยอางองจากวตถประสงคของโครงการ จ านวน 2 ขอ ดงน 4.4.1 จดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน จากการศกษาเอกสารรายงานผลการด าเนนโครงการพบวา เกษตรทมรายชอตามมตคณะรฐมนตร จ านวน 1,889 ราย จากการตรวจสอบคณสมบตมเกษตรกรทมคณสมบตไดรบการจดทดน จ านวน 1,461 ราย ปจจบนไดรบการจดทดนโดยท าสญญาเชาซอทดนกบ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

76

ส.ป.ก.แลว จ านวน 913 ราย คดเปนรอยละ 48.33 ของเกษตรกรทมรายชอตามมตคณะรฐมนตร และคดเปนรอยละ 62.49 ของเกษตรกรทมคณสมบตไดรบการจดทดน ทงน จ านวนของเกษตรกรทไดรบการจดทดนจะมแนวโนมจะเพมขน เนองจากยงมเกษตรกรทอยระหวางรอท าสญญาเชาซออก 124 ราย แบงออกเปนเกษตรกรทอยในขนตอนจดหาทดนไดแลวอยรอไดรบการอนญาตจาก คปจงหวด จ านวน 70 ราย และเกษตรกรทไดรบการอนญาต จาก คปจ.แลว แตอยระหวางรอท าสญญาเชาซอทดน จ านวน 54 ราย เมอน ากบเกษตรกรทไดรบ การจดทดน 913 รวมกบเกษตรทอยระหวางรอท าสญญาเชาซออก 124 ราย ท าใหคาดการณไดวา จะมเกษตรกรทไดทรบการจดทดนไมเกน 1,037 ราย คดเปนรอยละ 54.9 ของเกษตรกรทมรายชอตามมตคณะรฐมนตร และคดเปนรอยละ 70.98 ของเกษตรกรทมคณสมบตไดรบการจดทดน รายละเอยดตามตารางท 4.4 ตารางท 4.4 แสดงจ านวนเกษตรกรทไดรบการจดทดน

รายการ จ า

นวน(ราย)

รอยละ (เกษตรกรทงหมด

1,889 ราย)

รอยละ (เกษตรกรมคณสมบต

1,461 ราย) จดทดนแลว 913 48.33 62.49

คปจงหวด อนญาตแลว รอท าสญญาเชาซอ 54 2.86 3.70 จดหาทดนไดแลว รอไดรบการอนญาตจาก คปจงหวด

70 3.71 4.79

เกษตรกรทมคณสมบตแตยงจดหาทดนไมได 424 22.45 29.02

ทมา: เอกสารประกอบการประชมหารอโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค, 27 เมษายน 2560

จากการศกษาเอกสารรายงานผลการด าเนนโครงการพบวาเอกสารของโครงการไมไดระบตวชวด (Indicator) ท เปนเกณฑตดสนความส าเรจของบรรลวตถประสงคขอนไว ผศกษา จงน าผลการด าเนนการของโครงการอนทมลกษณะใกลเคยงกบโครงการแกไขปญหาทดนท ากน ใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มาท าการเทยบเคยง (Benchmark) ในเชงตวเลขจ านวน ผทไดรบการจดทดน โดยท าการเทยบเคยงกบ โครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบาน ทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

77

โครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน เปนการด าเนนงานตามมต ครม. เมอวนท 22 พฤษภาคม 2550 ทมอบหมายให ส.ป.ก.รวมกบจงหวดอบลราชธานด าเนนการจดหาและพฒนาทดนท ากนใหแกราษฎร ผไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน จ านวน 2,299 ราย ครอบครวละไมเกน 15 ไร จดซอทดนไรละไมเกน 32,000 บาท ในการด าเนนการตามโครงการจดหาทดนฯ ดงกลาว ใหถอปฏบตตามหลกเกณฑ ค าสงคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เร อง หลกเกณฑ วธการจดหาทดน จดทดน และพฒนาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน โดยผลการด าเนนโครงการ ส.ป.ก.ไดจดสรรทดนท ากนใหแกราษฎรผไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธรจนเสรจสน จากจ านวนราษฎรทไดรบผลกระทบ จ านวน 2,299 ราย เมอตรวจสอบแลวมผมสทธไดรบทดน จ านวน 2,264 ราย มการใชจายเงนตามโครงการจดหาทดนฯ เปนคาทดนเนอท 22,564 ไร จ านวน 683,163,151.86 บาท คาพฒนาทดน จ านวน 403,556,648.14 บาท คาบรหารโครงการ จ านวนเงน 31,952,874.10 บาทรวมเปนเงนทงสน 1,118,672,674.10 บาท เมอน าผลการด าเนนการของทง 2 โครงการมาเทยบเคยงกน (Benchmark) โดยวดจากตวเลขจ านวนผทไดรบการจดทดนจะปรากฎตามตารางท 4.5 ตารางท 4.5 แสดงการเปรยบเทยบผลการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กบโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน

โครงการ จ านวนเกษตร

ทมคณสมบตไดรบการจดทดน

จ านวนเกษตร ทไดรบการจด

ทดน

รอยละของเกษตรกร ทมคณสมบต

และไดรบการจดทดน โครงการแกไขปญหาทดน ท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค

1,461 913 62.49

โครงการจดหาทดน เพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน

2,264 2,264 100.00

Ref. code: 25595303031289ZGQ

78

จากตารางท 4.5 แสดงการเปรยบเทยบผลการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดน ท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กบโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบาน ทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน จะเหนไดวาโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มจ านวนเกษตรทมคณสมบตไดรบการจดทดน จ านวน 1,461 ราย สามารถจดทดนใหเกษตรกรได จ านวน 913 ราย คดเปนรอยละ 62.49 ขณะท โครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน มผทมคณสมบตไดรบการจดทดน จ านวน 2,264 ราย การด าเนนโครงการสามารถจดทดนใหได จ านวน 2,264 ราย คดเปนรอยละ 100.00 จากการน าตวเลขผลการจดทดนของทง 2 โครงการมาเทยบเคยงกน (Benchmark) จะพบวา การด าเนนโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน สามารถจดทดนไดครบรอยละ 100 ของจ านวนผทมสทธไดรบการจดทดน ขณะทโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค สามารถจดทดนใหเกษตรกรไดเพยง จ านวน 913 ราย คดเปนรอยละ 62.49 ซงถอวาเปนสดสวนทนอยกวากวามาก จงท าใหเหนวาโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไมบรรลวตถประสงคของโครงการ ในการจดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน 4.4.2 เกษตรกรได มท ด นท ากน เปนของตน เองและมคณ ภาพช วตท ด ข น ตามแนวเศรษฐกจพอเพยง ในการศกษาและพจารณาผลผลตของโครงการตามวตถประสงคขอน จะเทยบจากตวชวด 3 ดาน คอ ความเปนอยทวไปและลกษณะการใชประโยชนในทดน หนสน ในครวเรอน และความสามารถในการช าระคาเชาซอของเกษตรกร 4.4.2.1 ความเปนอยทวไปและลกษณะการใชประโยชนในทดน จากการศกษาเอกสารพบวา กอนทจะจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชนนน ส.ป.ก.ปราจนบรไดท าการปผงแปลง เพอจดสรรการใชประโยชนในทดนไวคอนขางจดเจน ซงจะสงผลใหการพฒนาพนทท าไดงาย รายละเอยดตาม ภาพท 4.5 และ 4.6

Ref. code: 25595303031289ZGQ

79

ภาพท 4.5 แสดงผงแปลงทดนพนท ต าบลนาแขม อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เนอท 512-2-44 ไร. จาก แผนแมบทพนททจดซอใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จงหวดปราจนบร ภาพท 4.5 จะแสดงใหเหนวาทดนทจดซอในพนท ต าบลนาแขม อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร มเนอท 512-2-44 ไร ทางทศเหนอจะเปนแปลงทอยอาศยทมลกษณะแปลงตดกน มถนนภายในแปลงทจะท าใหเกษตรกรสามารถเขาไปท าประโยชนในพนทแปลงเกษตรของตนเองได ในผงแปลงจะระบจดทจะสรางบอบาดาลเพอใชอปโภคบรโภคในบรเวณแปลงทอยอาศย

Ref. code: 25595303031289ZGQ

80

ภาพท 4.6 แสดงผงแปลงทดนพนท ต าบลบอทอง อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เนอท 725-0-96 ไร จาก แผนแมบทพนททจดซอใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จงหวดปราจนบร

สวนภาพท 4.6 จะแสดงใหเหนวาทดนทจดซอในพนท ต าบลบอทอง อ าเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร เนอท 725-0-96 ไร แปลงทอยอาศยทมลกษณะแปลงตดกน กลางแปลงมสระน าเดมซงปจจบนใชเปนแหลงน าเพอการเกษตร ในผงแปลงจะระบจดทสรางบอบาดาลเพอใชอปโภคบรโภคในบรเวณแปลงทอยอาศย แตถนนภายในแปลงทไมไดตดผานทดนของเกษตรกรทกแปลง ท าใหเกษตรกรบางรายไมสามารถเขาไปท าประโยชนในพนทแปลงเกษตรของตนเองได ตองอาศยทดนของแปลงขางเคยงในการผานเขาออก จากการลงพนทเพอสงเกตความเปนอยของเกษตรกรและลกษณะการใชประโยชนในทดน ต าบลนาแขม และ ต าบลบอทอง พบวา พนทสวนใหญถกใชประโยชนใชประโยชนเพอการท าเกษตร และสรางทพกอาศย ดงน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

81

(1) สภาพพนท ต าบลนาแขม สภาพพนทเปนทราบลมและทราบสงหนาฝนมน าทวมบางสวน หนาแลงน าแหง ไมมน าท าการเกษตร สภาพดนเปนดนรวนปนทราย ไมมแหลงน าเพอการเกษตร ขณะทสภาพพนท ต าบลบอทอง มลกษณะคลายกบ ต าบลนาแขม เปนทราบลมและทราบสง ดนรวนปนทราย ความอดมสมบรณต า หนาฝนน าทวมประมาณ 300 ไร การท าเกษตรของทง 2 พนท มการปลกพชทหลากหลาย มเขตแบงพนทของพชชนดทปลกอยางชดเจน มทงแปลงเกษตรทท ารวมกน และแปลงเกษตรสวนตว เกษตรกรจะท านาปลกขาว ขาวโพด มนส าปะหลง (ภาพท 4.7) ถนนในแปลงสามารถใชสญจรไปมาได แตหนาฝนจะไมสะดวกเนองจากมน าขง (ภาพท 4.8) พนท ต าบลบอทอง พบวามแหลงน าเพอใชในการอปโภคบรโภค คอ บอน าบาดาล ทไดรบการสนบสนนงบประมาณจากภาคเอกชน (ภาพท 4.9)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

82

ภาพท 4.7 แสดงสภาพแปลงเกษตรในพนท ต าบลนาแขม และ พนท ต าบลบอทอง จาก ภาพถายโดย อบลวรรณ พฒนาค วนท 2 กรกฎาคม 2560

Ref. code: 25595303031289ZGQ

83

ภาพท 4.8 แสดงสภาพถนนในแปลงทดน จาก ภาพถายโดย อบลวรรณ พฒนาค วนท 2 กรกฎาคม 2560

ภาพท 4.9 แสดงบอน าบาดาล ทไดรบการสนบสนนงบประมาณจากภาคเอกชน ในพนท ต าบล บอทอง จาก ภาพถายโดย อบลวรรณ พฒนาค วนท 2 กรกฎาคม 2560

Ref. code: 25595303031289ZGQ

84

(2) มการปลกสรางทพกอาศยแบบชนเดยวกงถาวร มโครงสรางทคงทนแขงแรง ใชไมเปนวสดหลกในการประกอบตวบาน มงหลงคาดวยสงกะสและกระเบอง มเพยงไมกหลงทใชอฐบลอคในการประกอบตวบาน รายละเอยดตามภาพท 4.10 และ ภาพท 4.11

ภาพท 4.10 แสดงสภาพพกอาศยของเกษตรกรทไดรบการจดทดนในพนท ต าบลบอทอง จาก ภาพถายโดย อบลวรรณ พฒนาค วนท 2 กรกฎาคม 2560

Ref. code: 25595303031289ZGQ

85

ภาพท 4.11 แสดงสภาพทพกอาศยของเกษตรกรทไดรบการจดทดนในพนท ต าบลนาแขม จาก ภาพถายโดย อบลวรรณ พฒนาค วนท 2 กรกฎาคม 2560 จากการสมภาษณเกษตรกรไดขอมลวา เกษตรกรสวนใหญเมอไดรบการจดทดนจะยายมาอาศยในพนทอยางถาวร มการปลกสรางทอยอาศยและขอมทะเบยนบานแลว ปจจบนเกษตรกรใชประโยชนในพนทเพอสรางทอยอาศย และประกอบอาชพเกษตรกรรม เชน ท านา ปลกพชไร และมะมวง เปนตน ขณะทสภาพการเปนอยของเกษตรกรคอนขางล าบาก เนองจากในพนททไดรบการจดทดนไมมโครงสรางสาธารณปโภคขนพนฐาน เกษตรกรตองอาศยไฟฟาจากการตอพวงหมอแปลงของประชาชนละแวกขางเคยง ไมมน าประปา ไมมถนนในแปลง และพนทท าการเกษตรบางสวนตองอาศยทางเขาออกซงเปนทดนของผอนเพราะ ส.ป.ก.ยงไมไดจดท าทางส าหรบสญจรในแปลง ขณะทเกษตรมความเหนวาปญหาทส าคญทสด คอ การขาดแหลงน าเพอการเกษตร ตองอาศยน าฝนทตกตามฤดเทานน ถาจะใชน าประปากเกดปญหาเพราะทอน าเปนของหมบาน แตองคกรปกครองสวน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

86

ทองถนไมสามารถน างบประมาณของทองถนมาพฒนาพนทได เนองจากหนวยงานตาง ๆ เหนวาพนทดงกลาวอยในความรบผดชอบของ ส.ป.ก. จงเกรงวาจะเปนการบกรกพนทของหนวยงานรฐดวยกน โดยเกษตรกรไดใหขอมลวา “...แมแตผน าทองถนหรอผน าหมบาน เคากยงบอกกบพวกผมเลยวา พวกผมเนยมาอยกนแบบอนาถา เคากอยากจะชวยอย เคากไมกลาชวยเพราะวาทดนมนเปนของ ส.ป.ก. เคากจะมงบแตในหมบานของเขา…”

(นายอภย ปลายไธสง, สมภาษณ 11 มถนายน 2560)

ทงน เมอสอบถามถงความสมพนธทางสงคมกบชมชนรอบขางพบวา เกษตรกรมการเขารวมกจกรรมตาง ๆ กบชมชนอนในพนทและเขารวมประชมหมบานทกครง เกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มความสมพนธอนดกบผน าชมชนและผปกครองทองท ซงสอดคลองกบขอมลทไดจากการสมภาษณอดตปฏรปทดน จงหวดปราจนบร ในประเดนความสมพนธทางสงคมกบชมชนรอบขาง ความวา“...คนในพนทมความสงสยวาท าเกษตรกรทยากจนปราจนบรทอยในพนทถงไมไดรบการจดทดนในโครงการน… ส.ป.ก.กตองเขาไปประสานท าความเขาใจกบคนในพนท ทง ในระดบอ าเภอ (นายอ าเภอ) ระดบต าบล เมอรถงวตถประสงคของโครงการ ทงผใหญบาน อบต าบล ตางกใหการสนบสนนโครงการเปนอยางด...”

(ไพบลย พฒนาค, สมภาษณ 11 มถนายน 2560)

เมอกลาวโดยสรปแลว เกษตรทไดรบการจดทดนทงในพนท ต าบลบอทอง และ ต าบลนาแขม ยงมสภาพความเปนอยทไมด ทอยอาศยยงไมไดมาตรฐาน ไมมระบบสาธารณปโภคขนพนฐานรองรบทดพอ โดยเฉพาะระบบไฟฟาและนะบบน าประปา ขณะทลกษณะการใชประโยชนในทดนจะใชเพอท าการเกษตรและสรางทพกอาศย 4.4.2.2 หนสนในครวเรอน จากการสนทนากลมกบเกษตรกรทไดรบการจดทดน สวนใหญมหนสนเดมอยบางแตภายหลงไดรบการจดทดน เกษตรกรแตละรายจะมหนสนทเกดจากการเชาซอทดนรายละประมาณ 600,000 ถง 900,000 บาท แตเกษตรกรเตมใจทจะรบภาระหนสนน เพอแลกกบการไดรบการจดทดนเพอใชประกอบอาชพและสรางทอยอาศย นอกจากนเกษตรกร บางรายไมมเงนทนในการเรมตนท าการเกษตรในแปลงจงตองกยมเงนนอกระบบ ท าใหมภาระหนสนเพมขน เมอกลาวโดยสรปแลว ภายหลงจากไดรบการจ ดทดนแลว เกษตรมหนสน ในครวเรอนเพมขนจากการเชาซอทดนตามโครงการ และบางรายมหนสนเพมขนจากการกยมเงน เพอน ามาลงทน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

87

4.4.2.3 ความสามารถในการช าระคาเชาซอภายในระยะเวลา 20 ป จากการสมภาษณเจาหนาท ส.ป.ก.ทรบผดชอบโครงการในปจจบนพบวา เกษตรกรทไดรบการจดทดน มแนวโนมทจะไมสามารถช าระคาเชาซอทดนตามสญญาเชาซอได เกษตรกรบางกลมยนหนงสอเรยกรองใหขยายระยะเวลาการเรมเกบคาเชาซอออกไป หรอมขอเสนอทจะใชวธการปลกตนไมเพอใชหน แทนการช าระคาเชาซอ นอกจากน เจาหนาทไดใหขอมลเพมเตมวา เมอถงก าหนดการช าระคาเชาซอในปท 6 (5 ปแรก ยกเวนการช าระคาเชาซอ) มเกษตรกรบางสวนขอยกเลกสญญาเชาซอและ ไมขอเขาท าประโยชนในทดนตอไป ซงเกษตรกรอาจะมความเขาใจวาการยกเลกสญญาจะสงผลให ไมตองช าระหนให ส.ป.ก. แตตามระเบยบ ส.ป.ก.แลว หากเกษตรกรยกเลกสญญาเชาซอในปท 6 หลงจากเขาท าประโยชนในแปลงทดน เกษตรกรจะตองช าระเงนให ส.ป.ก.เปนคาเชาทดนพรอมดอกเบยตามระเบยบและหลกเกณฑการเชาทดนของ ส.ป.ก.ยอนหลงตงแตปท 1- 5 ทงน ในกรณ ทเกษตรกรไมสามารถช าระคาเชาซอไดนน ในเบองตน ส.ป.ก.จะด าเนนการการตดตามทวงถาม แลวจงด าเนนการระเบยบตอไป จากการสมภาษณอดตปฏรปทดน จงหวดปราจนบร ไดใหความเหนวา เกษตรกรสวนใหญไมมเงนทนส าหรบลงทนเพอท าการเกษตร ดงนนโอกาสทเกษตรกรจะอยรอดเปนไปไดยาก แตถาหากเกษตรกรตงใจและอดทนเขามาท ากนในพนทจรง กมแนวโนมวาจะสามารถช าระคาเชาซอให ส.ป.ก.คนได ซงในประเดนน อดตปฏรปทดน จงหวดปราจนบร ไดใหความเหนวา “เกษตรกรไมมเงนทนมาเลย โอกาสทเกษตรกรจะอยรอดเปนไปไดยาก...หากเกษตรกรเขามาท ากนในพนทจรง กมแนวโนมวาจะสามารถช าระคาเชาซอให ส.ป.ก.คนได...”

(ไพบลย พฒนาค, สมภาษณ 11 มถนายน 2560)

นอกจากน จากการสมภาษณเกษตรกรในประเดนการช าระคาเชาซอทดน ปจจบน ณ ชวงเวลาผศกษาไดท าการเกบขอมลพบวา เกษตรกรในพนทจงหวดปราจนบรยงไมไดช าระคาเชาซอทดนเพราะยงไมครบก าหนดระยะเวลาทไดรบการผอนผนคาเชาซอใน 5 ปแรก แตหากเมอครบก าหนดทตอช าระคาเชาซอแลว เกษตรกรคาดวาไมนาจะน าเงนมาจายไดตามสญญา เพราะรายไดจากผลผลตไมเพยงพอตอส าหรบการช าระคาเชาซอ ซงเกษตรกรตองการใหภาครฐเขามาชวยแกไขปญหาในประเดนน เมอพจารณาขอมลท เกยวของกบการบรรลวตถประสงคของโครงการในเรอง เกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขน ตามแนวเศรษฐกจพอเพยงสามารถสรปได ดงน 1. ความเปนอยทวไปของเกษตรกร ยงมสภาพความเปนอยทไมด สวนลกษณะทดนทไดรบการจด เกษตรกรจะใชประโยชนเพอท าเกษตรกรรมและสรางทพกอาศย

Ref. code: 25595303031289ZGQ

88

2. หนสนในครวเรอนของเกษตรเพมขนภายหลงจากไดรบการจดทดนแลวโดยเปนหนสนทเกอดจากการเชาซอทดนตามโครงการ และหนสนจากการกยมเงนเพอน ามาลงทนประกอบอาชพ 3. ความสามารถในการช าระคาเชาซอของเกษตรกร จะพบวาเกษตรกรไมสามารถช าระคาเชาซอตามทไดท าสญญาเชาซอทดนได ซงในอนาคตอาจสงผลใหเกษตรถกสงใหสนสทธในแปลงทดนได ในการประเมนดานผลผลต (Product) ทเกดจากการด าเนนโครงการ โดยอางองจากวตถประสงคของโครงการทง 2 ขอ คอ 1) จดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค ไดเชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน และ 2) เกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง จะพบวาการด าเนนโครงการ ไมบรรลวตถประสงคทง 2 ขอ 4.5 สภาพปญหา และอปสรรคอน ๆ ของโครงการ

4.5.1 จากการสมภาษณเจาหนาท ส.ป.ก.ยงพบอกวา สาเหตหนงทท าใหการด าเนนโครงการมความยงยาก เนองจากคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทไดรบการแตงตงจากส านกนายกรฐมนตร ซงมหนาทก าหนดแนวทางและก ากบตดตาม การด าเนนงานแกไขปญหาเรองทดนท ากนของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไมสามารถท างานไดอยางตอเนอง เพราะการแตงตงกรรมการในบางต าแหนงเปนการแตงตงโดยระบชอตวบคคลและ ระบต าแหนงของบคคลนนไวพรอมกน ดงนนเมอกรรมการพนจากต าแหนงทระบในค าสงแตงตง จงยอมพนจากการเปนกรรมการไปดวย ดวยเหตนจงท าใหกรรมการทมต าแหนงทางการเมอง เมอรฐบาลหมดวาระลงหรอมการปรบคณะรฐมนตรซงจะมผลใหกรรมการบางรายพนจากต าแหนงดวย สงผลใหตองมการเสนอเรองเพอแตงตงคณะกรรมการชดใหมหรอตองมการปรบปรงองคประกอบคณะกรรมการฯ อยเปนระยะตลอดการด าเนนโครงการ จากการศกษาเอกสารท เกยวของกบค าส งแตงต งคณะกรรมการฯ พบวาต งแต กลมสภาประชาชน 4 ภาค รวมตวกนเรยกรองใหรฐบาลชวยเหลอปญหาของสมาชกอยางตอเนอง ส านกนายกรฐมนตร ไดมค าสงแตงตงคณะกรรมการท เกยวของกบการแกไขปญหาถง 6 ชด (ภาคผนวก ฉ) โดยมรายละเอยด ตามภาพท 4.12

Ref. code: 25595303031289ZGQ

89

ภาพท 4.12 ค าสงแตงตงคณะกรรมการซงมหนาทก าหนดแนวทางและก ากบตดตามการด าเนนงานแกไขปญหาเรองทดนท ากนของเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

90

จากภาพท 4.12 จะแสดงใหเหนวา การแตงตงคณะกรรมแกไขปญหาทดนท ากนฯ มการแตงตงถง 6 ชด ตงแตป 2551 โดยสาเหตทตองแตงตงใหมเนองจากกรรมการในต าแหนงทแตงตงโดยระบชอตวบคคลและระบต าแหนงทางการเมองพนจากความเปนรฐมนตรหรอหมดวาระลงตามสมยรฐบาล 4.5.2 จากการศกษาเอกสารแผนการด าเนนโครงการพบวา โครงการไมไดมการก าหนดขนตอนการตดตามและประเมนผลไว มเพยงการรายงานผลความกาวหนาของโครงการทตองน าเสนอทประชมคณะรฐมนตรเพอรบทราบเปนระยะเทานน อกทงปจจบนยงไมมการศกษาประเมนผล การด าเนนงานโดยหนวยงานของ ส.ป.ก. ดวย 4.5.3 จากการสมภาษณเจาหนาททรบผดชอบโครงการพบวา ในขนตอนการจดหาทดนเพอน ามาเสนอขายให ส.ป.ก.จดซอ เกษตรกรจะท าหนาทจดหาทดนทตนพอใจมาเสนอให ส.ป.ก.และคณะอนกรรมการจดหาทดนฯ เปนผพจารณา ซงแกนน าเกษตรกรบางรายมพฤตกรรมเปนนายหนาไดเงนสวนแบงจากเจาของทดน ท าใหราคาทดนในบางทองททจดซอสงกวาราคาปกต โดยอดตเจาหนาทรบผดชอบโครงการไดใหขอมลวา “...ปญหาอกอยางทรบทราบมา คอ แกนน าบางคนมความประสงคทจะไดรบคานายหนาในการซอขายทดน ท าใหเปนปญหาในการจดซอทดน...”

(ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ มถนายน 2560) ทงน จากการสมภาษณอดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการพบวา แนวทางการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนเกตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เปนแนวทางทน ามาปรบจากแนวทางการด าเนนโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน แตในทางปฏบตพบปญหาทเกดจากการด าเนนการผานแกนน า โดยเจาหนาทไดใหขอมลเพมเตมวา

“...โครงการสรนธร ชาวบานเคาเดอดรอนจรง รายชอทไดมาจะผานการกรองมา หลายชน ทงจากอ าเภอ จากคณะกรรมการทดแลเรองน และระบบของสรธรแมวาแกน น าจะมบทบาทแตกไม 100% ชาวบานสามารถมาประสานงานกบทางราชการเองได โดยไมตองผานแกนน า ชาวบานจะหาทดนแลวน ามาเสนอให ส.ป.ก.เอกงได ไมตองผาน แกนน า แตโครงการ 4 ภาค ตองผานแกนน าตลอด...”

(เลศศกด สขสวสด, สมภาษณ 16 มถนายน 2560)

Ref. code: 25595303031289ZGQ

91

จากการท ส.ป.ก.จ าเปนตองจดซอทดนทแกนน ามาเสนอให ส.ป.ก.จดซอในราคาทสงกวาปกต สรางความเสยหายใหกบเกษตรกรกรทเปนผเชาซอทดน เนองจากเกษตรกรตองรบภาระหนจ านวนมากทเกดจากคาเชาซอทดน ซงแสดงใหเหนวาแมในหลกการของกลมสภาประชาชน 4 ภาค จะมแนวทางทตองการใหภาครฐแกไขปญหา แตในทางปฏบตกลบพบปญหาทเกดจากแกนน าของกลมเอง 4.5.4 จากการสมภาษณเจาหนาทรบผดชอบโครงการท าใหพบวา ขนตอนและหลกเกณฑการด าเนนโครงการนน เปนแนวทางทน ามาปรบจากการด าเนนโครงการในอดตของ ส.ป.ก. คอ โครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน ซงผใหขอมลไดใหรายละเอยดวา “...เกณฑราคา 60,000 บาท เปนราคาทมาจากเกณฑราคาการซอทดนโครงการ สรนธรทก าหนดใหซอ 32,000 บาท ตอไร... ...หลกเกณฑ 15 ไร เปนตวเลขทเคย ก าหนดในโครงการสรนธร ซงกนาจะเปนเกณทเพยงพอ..” “… โครงการสรนธรเนย ชาวบานเคาเดอดรอนจรง รายชอทไดมาจะผานการกรอง มาหลายชน ทงจากอ าเภอ จากคณะกรรมการทดแลเรองน และระบบของสรธรแมวา แกนน าจะมบทบาทแตกไม 100% ชาวบานสามารถมาประสานงานกบทางราชการเอง ไดโดยไมตองผานแกนน า ชาวบานจะหาทดนแลวน ามาเสนอให ส.ป.ก.เองได ไมตอง ผานแกนน า แตโครงการ 4 ภาคตองผานแกนน าตลอด…”

(เลศศกด สขสวสด, สมภาษณ 16 มถนายน 2560)

ขอคนพบดงกลาวแสดงใหเหนวา ทง 2 โครงการมรายละเอยดบางประเดนทเหมอนกนและแตกตางกน ซงสอดคลองกบการศกษาเอกสารทพบวา การก าหนดแนวทางการด าเนนโครงการนน ส.ป.ก.ไดน าแนวทางของโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน มาเปนแนวทางเทยบเคยงกบโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยทง 2 โครงการมลกษณะคลายคลงกน กลาวคอ เปนโครงการท ส.ป.ก.ด าเนนการตามมตคณะรฐมนตร โดยใชวธการจดซอทดนเพอน ามาจดใหเกษตรกรตามระเบยบและกฎหมายของ ส.ป.ก. ใชเงนงบประมาณทไดรบจากการอนมตของ ครม. แตมขอแตกตางกนในบางประการ เชน ระเบยบทใชในการด าเนนการ การคดกรองรายชอผมสทธไดรบการจดทดน และการช าระคาเชาซอทดน เปนตน โดยมขอแตกตางตามตารางท 4.6

Ref. code: 25595303031289ZGQ

92

ตารางท 4.6 แสดงการเปรยบเทยบโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาคกบโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน

ประเดน โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4

ภาค

โครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสราง

เขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน

นโยบายทมาของโครงการ มตคณะรฐมนตร มตคณะรฐมนตร ทมาของงบประมาณ งบกลาง ทไดรบอนมตตามมต

คณะรฐมนตร งบกลาง ทไดรบอนมตตามมตคณะรฐมนตร

กลมเปาหมาย สมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จ านวน 1,889 ราย

ผไดรบผลกระทบการจากการสรางเขอนสรนธร จ านวน 2,264 ราย

การคดกรองเกษตรกร แกนน าเปนผรวบรวมรายชอเสนอเปนมต ครม. โดยไมมการคดกรองโดยหนวยงานราชการ

หนวยงานราชการคดกรองรายชอ ผไดรบผลกระทบอยางแทจรง หลายครง กอนเสนอเปนมต ครม.

วธการจดหาทดน แกนน ามบทบาทเปนผจดหาทดนแลวน ามาเสนอให ส.ป.ก.จดซอ

เกษตรกรมบทบาทจดทดนทตนเองพงพอใจ แลวน ามาเสนอให ส.ป.ก.จดซอ

หลกเกณฑราคาทดน ไมเกน 60,000 บาท ตอไร ไมเกน 32,000 บาท ตอไร

จ านวนเนอททจดทดน ไมเกน 15 ไร ตอราย ไมเกน 15 ไร ตอราย

การช าระคาเชาซอทดน ช าระคาเชาซอทดนตามราคาทดนทจดซอ คดดอกเบยรอยละ 1 (ผอนผนไมเกบคาเชา 5 ปแรก)

ไมตองช าระคาเชาหรอคาเชาซอ

จากตารางท 4.6 จะเหนไดวา โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มกลมเปาหมายของโครงการ คอ สมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จ านวน 1,889 ราย สวนโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร มกลมเปาหมายของโครงการ คอ ชาวบานผไดรบผลกระทบการจากการสรางเขอน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

93

สรนธร จ านวน 2,264 ราย โดยทง 2 โครงการมรายละเอยดทเหมอนกนในเรองนโยบายทมาของโครงการทมาจากมตคณะรฐมนตรทอนมตหลกการพรอมงบประมาณทจะใชด าเนนโครงการ และจ านวนเนอททจดทดนใหเกษตรกรไมเกน 15 ไร ตอราย แตขณะทความแตกตางของ 2 โครงการ ทเปนปจจยทท าใหผลการด าเนนการของ ทง 2 โครงการไดผลตางกนทเหนไดชด คอ - หลกเกณฑราคาทดนทจดซอแตกตางกน โดยโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค จดซอไดราคาไมเกน 60,000 บาท ตอไร ซงเปนหลกเกณฑราคาทปรบมาจากโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร ทก าหนดไวใหจดซอไดราคาไมเกน 32,000 บาท ตอไร โดยทง 2 โครงการมราคาทแตกตางกนถง 28,000 บาท ตอไร - บทบาทของผทท าหนาทจดหาทดน โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค แกนน าจะเปนผทมบทบาททงในการจดหาทดนทพงพอใจ การประสานงานตดตอกบเจาหนาท ส.ป.ก.และตดสนใจเลอกแปลงทดน แตโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร แมวาจะมแกนน าหรอตวแทนแตในทางปฏบตเกษตรกรแตละรายจะเปนผด าเนนการจดหาทแปลงแปลงทตนเองพงพอใจและมาประสานให ส.ป.ก.ไปด าเนนการจดซอ - โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เกษตรกรจะตองช าระคาเชาซอทดนตามราคาทดนทจดซอ คดดอกเบยรอยละ 1 (ผอนผนไมเกบคาเชา 5 ปแรก) แตโครงการจดหาทดนเพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร เกษตรกรทไดรบการจดทดนไมตองไมตองช าระคาเชาหรอคาเชาซอกบ ส.ป.ก.ท าใหเกษตรกรไมมภาระหนสนทเกดจากการเชาซอทดน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

94

บทท 5 สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะ

การประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร มวตถประสงคเพอศกษาผลการด าเนนโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ในพนทจงหวดปราจนบร ตลอดจนศกษาปญหาและอปสรรคของการด าเนนโครงการ เพอเสนอแนะแนวทางการปรบปรง และพฒนาการด าเนนโครงการ เปนการศกษารปแบบการวจยเชงประเมน (Evaluation Research) ในลกษณะการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยศกษาเพอเกบขอมลจาก 3 แหลง ดงน - เอกสารซงเปนขอมลทตยภม (Secondary Data) ทเกยวของกบโครงการ ไดแก มตคณะรฐมนตร รายงานการประชมคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค รายงานการประชมคณะกรรมการปฏรปทดน รายงานการประชมคณะกรรมการปฏรปทดน จงหวดปราจนบร หนงสอราชการทเกยวของกบโครงการ ระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดน ขาวทปรากฎในเวบไซต และเอกสารอน ๆ ทเกยวของ - เก บข อม ลปฐมภ ม (Primary Data) โดยใช การส มภาษณ เช งล ก (In-depth Interview) จากผใหขอมลส าคญของโครงการ ไดแก อดตรองเลขาธการ ส.ป.ก. อดตผจดการโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค อดตเจาหนาท รบผดชอบ เจาหนาทรบผดชอบโครงการในปจจบน และแกนน าเกษตรกร - ลงพนทในแปลงทมการจดทดนตามโครงการ จงหวดปราจนบร เพอเกบขอมลปฐมภม (Primary Data) โดยวธการสงเกต (Observation) สภาพความเปนอยของเกษตรกร สภาพการใชประโยชนในทดน และเกบขอมลโดยวธกาารสนทนากลม (Focus group) กบเกษตรผไดรบการจดทดนในพนท จงหวดปราจนบร เมอท าการเกบรวบรวบขอมลแลว จงน ามาท าการวเคราะห เนอหา (Content analysis) โดยใชแนวทางการประเมนผลแบบ CIPP ของ Daniel L.Stufflebeam มาใชในการประเมนผลโครงการ ในประเดนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product) จากนนน าเสนอผลการศกษาในลกษณะการพรรณนา (Descriptive) โดยสามารถสรปผลการศกษา ไดดงน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

95

5.1 สรปผลการศกษา จากการศกษาขอมลทวไปของโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มหลกการและเหตผลทมาของโครงการเปนไปตามขอเรยกรองของกลมเกษตรกรกรสภาประชาชน ภาค ทเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชก โดยรฐบาลในสมยนายอภ สทธ เวชชาชวะ ไดตอบสนองการชมนมเรยกรองของเกษตรกรดวยการตงคณะกรรมการเพอหา แนวทางการแกไขปญหาใหกบสภาประชาชน 4 ภาค โดยใชกลไกของฝายบรหารทประกอบดวยนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรในฐานะรฐบาล สงการเปนมตคณะรฐมนตร โดยให ส.ป.ก. ซงเปนสวนราชการทมภารกจรบผดชอบการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ใชวธการจดซอทดนตามกฎหมายของ ส.ป.ก. เพอด าเนนการตามมต ครม.ในการแกไขปญหาตามทเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค การเรยกรองของกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ตองการใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชกใน 3 ดาน คอ 1) ดานทดน 2) ดานหนสน และ 3) ด านการฟนฟอาชพ แตโครงการมวตถประสงคเพอแกไขปญหาดานทดนท ากนเทานน โดยใชวธการจดซอทดนเพอน ามาจดใหเกษตรกรเชาซอ ตามกฎหมายของ ส.ป.ก. และมการเวนการช าระคาเชาซอในชวงแรกของการเชาซอ เพอใหเกษตรกรสามารถตงตวได ซงขอยกเวนดงกลาวเปนการยนขอเสนอของกลมสภาประชาชน 4 ภาค กรณการจดทดนในพนท จงหวดหวดปราจนบร มนายอภย ปลายไธสง เปนแกนน ากลมเกษตรกร โดบเกษตรกรมภมล าเนาในพนท จงหวดฉะเชงเทรา โดยแกนน าเกษตรกรรวมกบเกษตรกรเปนผหาทดนแปลงทตนพงพอใจในพนท ต าบลบอทอง และต าบลนาแขม อ าเภอกบนทรบร แลวน าเสนอให ส.ป.ก.ปราจนบรจดซอ โดยพนทของทง 2 แหง มลกษณะเปนแปลงใหญ เกษตรกรใชประโยชนทดนโดยสรางทอยอาศยและท าการเกษตรกร สภาพความเปนอยยงขาดแคลนแหลงน าเพอการอปโภคบรโภค ไฟฟายงไมเดนสายเขามาในพนท เกษตรกรตองขออาศยตอพวงจากบานของชาวบานละแวกขางเคยง การท าเกษตรยงขาดแหลงน า สภาพพนทมน าทวมเปนระยะเวลาสนในชวงฤดฝน เกษตรกรทไดรบการจดทดนยงไมเขามาอยในพนทครบทกราย บางรายเขาท าการเกษตรเปนครงคราว เกษตรกรทงหมดมภาระหนสนเพมขนและมแนวโนมทจะไมสามารถช าระหนทเกดจากการเชาซอทดน จากการศกษาขอมลตามกรอบการศกษาจะพบวาโดยใชแนวทางการประเมนผลแบบ CIPP มาใช ในการประเมนผลโครงการ ในประเดนด านบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product) สามารถสรปผลการศกษาได ดงน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

96

5.1.1 การประเมนผลดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) การศกษาประเดน ความจ าเปนของโครงการ ไดผลสรปวา โครงการแกไขปญหาทดนท าใหกนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เปนการด าเนนงานตามมต ครม. เมอวนท 3 กมภาพนธ 2552 สมยรฐบาล นายอภสทธ เวชชาชวะ เปนนายกรฐมนตร ภายใตโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยให ส.ป.ก.ด าเนนการจดทดนใหเกษตรกรดวยวธการเชาซอ โดยมต ครม. ดงกลาว เปนการตอบสนองตอความตองการของเกษตรกรทมาชมนมเรยกรองใหรฐบาลแกไขปญหาของสมาชก 3 ดาน คอ ปญหาหนสน ปญหาการไมมทดนท ากน และการพฒนาฟนฟอาชพ จาก ผลการศกษาสามารถสรปเพอน ามาประเมนผลดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ไดดงน 1) ทมาของโครงการเปนไปตามมตคณะรฐมนตร มความสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลในขณะนน ทใหความส าคญกบปญหาการไมมทดนท ากนของเกษตรกร ดงปรากฏในค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ ทแถลงตอรฐสภาซงสอดคลองกบการศกษาเรองการประเมนมาตรการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร: กรณศกษาโครงการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวและโครงการรบจ าน าขาว ของ หสรนทร งามพมล (2555) ทใหความเหนวา การทรฐบาลจะตดสนใจด าเนนการโครงการใดนน จะไดรบอทธพลทางการเมองมากกวาทจะพจารณาจากประสทธผลของโครงการและผลประโยชนประเทศชาต 2) โครงการความสอดคลองภารกจหนาทของ ส.ป.ก. ซงมภารกจด าเนนงานปฏรปทดนเพอชวยเหลอใหเกษตรกรผไมมทดนของตนเอง หรอเกษตรกรทมทดนเลกนอยไมเพยงพอแกการครองชพ ใหไดมทดนท ากนเปนของตนเอง ซงเปนรปแบบวธการหนงท ส.ป.ก.น ามาใชในการปฏรปทดน คอการจดซอทดนเพอน ามาใหเกษตรกรไดเชาซอ 3) วตถประสงคของโครงการสอดคลองกบความตองการ (Need) ของเกษตรกร แตไมครบทกดานตามทเกษตรกรเรยกรอง โครงการสอดคลองกบความตองการของเกษตรทตองการใหแกไขปญหา (Problem) ดานทดนท ากนเทานน แตไมสอดคลองกบความตองการของเกษตรทตองการใหแกไขปญหาดานหนสนและการฟนฟอาชพ 4) การเกดขนของโครงการยงไมทนตอสถานการณปญหาของของเกษตรทมการชมนมเรยกรองตงแตป 2550 แตโครงการเรมตนในป 2552 จากบทสรปดงกลาวท าใหเหนวา แททจรงแลวบรบททมอทธพลอยางมากส าหรบการเกดขนของโครงการแกไขปญหาทดนท าใหกนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค คอบรบททางการเมอง ซงหากศกษาขอมลในประเดนการเกดขนของโครงการทพบวาไมทนตอสถานการณปญหาของของเกษตรทมการชมนมเรยกรองตงแตป 2550 แตโครงการเรมตนในป 2552 จะท าใหสามารถประเมนพลวตรทางการเมอง (Political dynamics) ของโครงการไดวา ปจจยทมผลทสดในการก าหนดโครงการ คอ โอกาสและแรงผลกดนฝายรฐบาลทตอบสนองกบการเรยกรองของประชาชน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

97

และขณะเดยวกนรฐบาลกไดรบผลประโยชนเปนการสรางฐานความนยมจากคนกลมผไดรบผลประโยชน (Beneficiaries’ needs) เชนกน ซงสอดคลองกบผลการศกษาเรองนโยบายการกระจายการถอครองทดนเปรยบเทยบโครงการจดทดนของรฐ ขจดความยากจนกบการด าเนนการเกยวกบทดนถกทอดทงฯ ตามมาตรา 6 ประมวลกฎหมายทดน ของ มนญ ทองขโชค (2554) ทไดน าเสนอวา หากนโยบายใดเกดผลการทบทางลบกบผมอทธพลทางการเมอง จะสงผลใหนโยบายนนลมเหลวไป แตขณะทโครงการจดทดนของรฐ ขจดความยากจน เปนนโยบายทประสบผลส าเรจ เนองมาจากโครงการทสรางคะแนนนยมใหกบรฐบาล ผลการศกษาประการหนงทนาสนใจเกยวกบประเมนผลดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) คอ การรวมกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มลกษณะเปนการรวมกลมทเรยกวาขบวนการทางสงคม (Social Movement) มการกระท ารวมหมเพอเรยกรองใหภาครฐท าตามเปาหมายทตองการ หรอผลกดนใหสงคมใหเคลอนไหวไปในทางทตอบสนองตอขอเรยกรองทเปนผลประโยชนรวมกนของกลมคนทเขารวม (นงนช ศรสข, 2557, น.24) ขณะทปจจบนการบรหารงานภาครฐสมยใหมไดเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารงานมากกวาอดต ภายใตสงคมทเปนประชาธปไตยภาครฐตองด าเนนการเพอตอบสนองเจตนารมณของประชาชน ใหความส าคญกบสทธ เสรภาพ และความเสมอภาค ในฐานะพลเมอง (Citizenship) ผท ไดรบสทธตามทกฎหมายรฐธรรมนญรบรอง ซงสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560 ทระบสาระส าคญทเกยวกบหลกการดงกลาว เชน ปวงชนชาวไทยมศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญเสมอกน (มาตรา 4) บคคลยอมเสมอกนในทางกฎหมาย มสทธ เสรภาพและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน ไมถกเล อกปฏบตดวยเหตความแตกตาง เชน ในเรองถนก าเนด เชอชาต ศาสนา เพศ อาย ความพการ หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ เปนตน (มาตรา 27) และการทบคคลและชมชนมสทธไดรบทราบและเขาถงขอมลขาวสารสาธารณะ และมสทธเสนอเร องราวรองทกขตอหนวยงานของรฐ (มาตรา 40) เปนตน ดงนนเหตการณการรวมตวกนของกลมเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ทจดกจกรรมชมนมเรยกรอง จงเปนตวอยางทเกดขนจรงทแสดงใหเหนวาภาครฐตองใหความส าคญกบเสยงเรยกรองของประชาชนทกกลมในฐานะ จากผลสรปการประเมนผลดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) แสดงใหเหนวาการตดสนใจเกยวกบบรบทของโครงการ มผลตอการก าหนดเปาประสงคของโครงการซงหากมการใชวธการตาง ๆ ทเหมาะสม ผลของโครงการกจะสมพนธกบความจ าเปน (Need) ของโครงการ เชนเดยวกน ซงในการประเมนผลดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ผศกษาเหนวาควรเปนการ การประเมนผลโครงการกอนด าเนนการ (Preliminary evaluation) ซงจะเปนการศกษาประเมน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

98

ความเปนไปได (Feasibility study) กอนทเรมโครงการ ตลอดจนผลลพธ หรอประสทธผลทคาดวาจะไดรบ 5.1.2 การประเมนผลดานปจจยน าเขา (Input) เปนการวเคราะหเพอใชขอมลตดสนใจตอปจจยตาง ๆ ทเกยวของกบโครงการวามสวนชวยใหโครงการบรรลวตถประสงคและเหมาะสมหรอไม ซงพบวา ปจจยน าเขาทมสวนชวยใหการด าเนนโครงการบรรลตามวตถประสงคนน มปจจยส าคญ 2 ปจจยใหญ ๆ คอ 1) ความพรอมของหนวยงานในการด าเนนโครงการ และ 2) ความพรอมของเกษตรกร จากผลการศกษาสามารถสรปเพอน ามาประเมนผลดานปจจยน าเขา ( Input) ไดดงน 1) ความพรอมของ ส.ป.ก.ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบโครงการ (ตวแทนในการจดโครงการ) โดยสามารถสรปได 3 ประการ ดงน ประการทหนง มความพรอมทางดานกฎหมายทชวยใหด าเนนงานบรรลวตถประสงคของโครงการ โดยพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2519 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2532 เปนกฎหมายทใหอ านาจ ส.ป.ก.ในการจดซอทดนเอกชนเพอน ามาปฏรปทดน ซงเปนวธการเดยวกนกบทระบไวในโครงการ ขณะทระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 สามารถน ามาใชเปนแนวทางในการด าเนนงานได ประการทสอง บคลากรของ ส.ป.ก.ยงไมมยงไมมความรและเขาใจในวธด าเนนโครงการ เนองจากโครงการมลกษณะทพเศษแตกตางจากงานทท าเปนประจ า จงท าใหเจาททยงไมมความรความเขาใจในวตถประสงคของโครงการและหลกเกณฑการจดทดนตามโครงการ แตทงนบคลากรของ ส.ป.ก.มความรบผดชอบและเอาใจใสกบปญหาตาง ๆ ทเกดขนระหวางด าเนนโครงการ ประการทสาม ดานงบประมาณ ทไดรบการจดสรรตามมต ครม. จ านวน 1,751,103,000 บาท ซงตอมาคณะอนกรรมการจดหาและด าเนนการปฏรปทดนเพอแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดจดท าแผนงานเสนอ คปก.อนมตเพอจดซอทดนเพอจดใหเกษตรกร วงเงนจ านวน 1,000 ลานบาท ไมมความเพยงส าหรบการด าเนนโครงการใหบรรลวตถประสงคของโครงการทตงไว ซงความมเพยงพอนไมไดมสาเหตมาจากวงเงนทไดรบอนมต แตมสาเหตการกระบวนแผนงานทไมไดมการระบขออนมตเพอน ามาเปนคาเปนงบบรหารจดการ จงท าใหงบส าหรบพฒนาโครงสรางพนฐาน หรอน ามาใหเกษตรกรกยมได จงท าใหงบประมาณความเพยงพอส าหรบการจดซอทดน แตไมเพยงพอส าหรบการบรหารโครงการและการพฒนาโครงสรางพนฐานในแปลงทดนได

Ref. code: 25595303031289ZGQ

99

2) ความพรอมของเกษตรกร ความพรอมของสมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค เมอมองในภาพรวมจะพบวาไมมความพรอมส าหรบการเขารวมโครงการ โดยสามารถสรปได 3 ประการ ดงน ประการทหนง เกษตรกรจ านวนหนงไมไดมความประสงคทจะไดทดนเพอตงใจมาท าการเกษตรจรง เพยงแคอยากไดทดนไวเพอรกษาสทธของตนไว เนองจากการชมนมเรยกรองของเกษตรกรมการลงทนเสยคาใชจายเพอด าเนนกจกรรม ประการทสอง เกษตรกรไมไดมมถนทอยในจงหวดทประสงคขอรบการจดทดน มผลใหการด าเนนโครงการเกดปญหาและอปสรรคในการตดตอประสานงาน นอกจากน กลมเกษตรกรไมมความเปนเอกภาพ เนองจากเปนการรวมตวของคนทมาจากตางถนฐาน แตหากมองในขอบเขตพนจงหวดปราจนบรจะพบวา เกษตรยงมการรวมกลมกนอยางเหนยวแนนและมการตดตอประสานงานกน แมวาจะไดรบการจดทและอาศยอยหางกนคนละต าบล ประการทสาม เกษตรกรไมใหความรวมมอกบเจาหนาทในการเดนทางเพอมาตรวจสอบคณสมบตการเปนเกษตรกร เนองจากเกษตรกรไมไดมถนทอยในจงหวดทประสงคขอรบการจดทดนและไมมคาเดนทาง ซงมผลใหการด าเนนโครงการเกดปญหาและอปสรรคในการตดตอประสานงาน จากผลสรปการประเมนผลดานปจจยน าเขา (Input) แสดงใหเหนวาปจจยความพรอมของ ส.ป.ก. และปจจยความพรอมของเกษตรกรเปนสวนหนงทท าใหโครงการไมบรรลวตถประสงคทตงไว ซงหากมการปรบปรงโครงการในระยะตอไปหรอมโครงการในลกษณะเดยวกน ควรมการประเมนความสามารถและะสทธภาพของปจจยปอนทม วานาจะสนบสนนใหโครงการบรรลวตถประสงคหรอไมและจะมสวนชวยลดปญหาลปสรรคในการบรหารจดการโครงการไดอยางไร

5.1.3 การประเมนผลดานกระบวนการ (Process) จากผลการศกษากระบวนการท างานของโครงการนน พบวาใชแนวทางตามท ส.ป.ก.ระบรายละเอยดไวในระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 ซงสามารถสรปเพอน ามาประเมนผลดานดานกระบวนการ (Process) โดยสามารถสรปได 3 ประการ ดงน ประการทหนง ขนตอนการการคดเลอกเกษตรกร ขนตอนการจดหาทดน การจดซอทดน จนถงขนตอนการจดทดนใหเกษตรกรท าสญญาเชาซอทดน ส.ป.ก. ไมมความเหมาะสม เนองจากมขนตอนจ านวนมาก และการด าเนนงานมหลายฝายเขามามบทบาทและมอ านาจในการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

100

ตดสนใจท าใหการท างานเกดความยงยากและลาชา แตในทางกลบกนระบบการท างานลกษณะนจะท าใหลดความเสยงทเกดความผดพลาดในการด าเนนงาน และท าใหไดรบฟงความเหนทหลากหลาย ประการทสอง หลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร เปนหลกเกณฑทก าหนดโดยคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยเปนการเทยบเคยงกบหลกเกณฑของโครงการท ส.ป.ก.เคยด าเนนการมากอนหนาน ซงพบวา หลกเกณฑดงกลาวท าใหจดซอทดนท าไดยากในชวงหลงจากด าเนนโครงการไดระยะหนง เนองจาก ทดนตามกลไกตลาดโดยเฉลยมราคาเพมขนอยตลอดจนท าใหทดนทมราคาเกนไรละ 60,000 บาท หาไดยาก ประกอบกบราคาประเมนทดนของกรมธนารกษไดปรบใหมตงแตป พ.ศ. 2555 ท าใหทดนมราคาสงขน จงท าให ส.ป.ก.ไมสามารถจดซอทดนได ประการทสาม หลกเกณฑการจดทดนใหเกษตรกรเขาท าประโยชน รายละไมเกน 15 ไร เปนหลกเกณฑทก าหนดโดยคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค โดยเปนการเทยบเคยงกบหลกเกณฑของโครงการท ส.ป.ก.เคยด าเนนการมากอนหนาน เชนเดยวกนกบหลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร ซงพบวาทดนเนอท 15 ไร เพยงพอส าหรบการเพาะปลกและการสรางทอยอาศย ซงเมอเทยบการจดทดนใหเกษตรกรในโครงการโครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมในเขตปฏรปทดนซงเปนโครงการของ ส.ป.ก. ทเกษตรกรไดรบการจดทดนเพยงรายละประมาณ 0.75-5.00 ถอวานอยกวาจ านวนทดนทเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไดรบอยมาก จากผลสรปการประเมนผลดานกระบวนการ (Process) แสดงใหเหนการแกไขปญหาท เกดขนจากกระบวนการท างานนน ควรมการประเมนผลความกาวหนา (Formative evaluation) เพอการปรบปรงการด าเนนงานใหดขน ซงควรประเมนผลในชวงเรมโครงไดระยะหนง (ชวงป พ.ศ. 2553-2556) เพอตรวจสอบความกาวหนาของโครงการวาด าเนนไดผลเพยงไร และเปนการบนทกรวบรวมขอมลแลวน ามาวเคราะหเพอควบคมอปสรรคทเกดขนในการด าเนนงานโครงการ 5.1.4 การประเมนผลดานผลผลต (Product) พบวา จากวตถประสงคของโครงการ ทก าหนดไว 2 ขอ การด าเนนโครงการไมสามารถบรรลวตถประสงคทง 2 ขอ กลาวคอ ไมบรรลวตถประสงคขอท 1 จดซอทดนเอกชนและจดทดนใหกบเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ได เชาซอทดนตามกระบวนการปฏรปทดน เนองจากสามารถจดทดนให เกษตรกรท เปนกลมเปาหมายของโครงการไดเพยง 913 ราย หรอคดเปนรอยละ 62.49 ของเกษตรทมคณสมบตไดรบการจดทดน ซงเมอเทยบเคยง (Benchmark) ตวเลขผลการจดทดนของโครงการจดหาทดน เพอฟนฟคณภาพชวตชาวบานทไดรบผลกระทบจากการกอสรางเขอนสรนธร จงหวดอบลราชธาน ทสามารถจดทดนไดครบรอยละ 100 ของจ านวนผทมสทธไดรบการจดทดน ท าใหเหนวาโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

101

แกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค ไมบรรล วตถประสงคของโครงการ ในประเดนน นอกจากนการด าเนนโครงการยงไมบรรลวตถประสงคขอท 2 ใหเกษตรกรไดมทดนท ากนเปนของตนเองและมคณภาพชวตทดขนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง เนองจากภายหลงไดรบการจดทดนแลว เกษตรกรยงไมมสภาพชวตความเปนอยทดขน พนททไดรบการจดไมสามารถใชประโยชนในทางเศรษฐกจไดอยางเมศกยภาพ และไมสามารถช าระหนสนทเกดจากคาเชาซอทดนตามโครงการได อกทงยงสงผลกระทบท าใหเกษตรกรทไดรบการจดทดนมภาระหนสนเพมขนจากการเชาซอทดนกบ ส.ป.ก. จากผลสรปการประเมนผลดานผลผลต (Product) แสดงใหเหนวา โครงการควร ยตการด าเนนโครงการ เนอจากไมสามารถบรรลวตถประสงคของโครงการตามทตงไวได กลาวคอไมสามารถด าเนนการจดทดนใหเกษตรกรไดเชาซอตามกระบวนการปฏรปทดน อกทงโครงการยงสรางผลกระทบ (Impact) ทางลบกบเกษตรกรทไดรบการจดทดน จากการสรปผลของการประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกร สภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร โดยใชแนวทางการประเมนผลแบบ CIPP มาใชในการประเมนผลโครงการ ในประเดนดานบรบทสภาวะแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการ (Process) และดานผลผลต (Product) พบวาโครงการไมประสบผลส าเรจตามวตถประสงคของโครงการทตงไว ขาดการวางแผนงานโครงการทด เมอพจารณาถงทมาของโครงการท เกดจากการเรยกรองของมวลชน ยอมแสดงใหเหนวาโครงการไมไดมการศกษาถง ความเปนไปไดของโครงการ รวมถงศกษาขอด -ขอเสย ทจะเกดขน ซงหากพจารณาตามวงจร ของโครงการ (Project Cycle) ทตองมการศกษาความเปนไปไดเบองตนของโครงการวามความเปนไปไดในทางปฏบตหรอไม ในขนการก าหนดโครงการ (Project Identification) ดงทไดกลาวไว ในบทท 2 นอกจากน โครงการยงขาดการตดตามประเมนผลโครงการอยางตอเนองตงแตเรมตนโครงการ ท าใหปญหาหลายอยางไมไดรบการแกไขซงสงผลกระทบโดยตรงกบเกษตรกรผรบบรการจากภาครฐ 5.2 ขอเสนอแนะ จากผลสรปการประเมนผลโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค กรณศกษา จงหวดปราจนบร โดยใชแนวทางการประเมนผลแบบ CIPP มาใชในการประเมนผลโครงการ ผศกษาสามารถสงเคราะหผลการศกษาเพอน าไปปสการแกไขปญหาและพฒนาโครงการ ดงน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

102

5.2.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 1) ควรมการแกไขกฎหมายของ ส.ป.ก. เพอลดขนตอนการจดซอทดน โดยเฉพาะกรณการจดซอทดนนอกเขตปฏรปทดนฯ ทตองด าเนนการประกาศใหพนทเปนเขตปฏรปทดน ดวยวธการตราใหเปนพระราชกฤษฎกาตามมาตรา 25 แหง พระราชบญญตการปฏรปทดนฯ ซงสอดคลองกบการศกษาของ สพฒ มลพฤกษ (2558) ทเหนวาการจดซอทดนเอกชนของ ส.ป.ก. คอนขางใชระยะเวลานาน หากแกไขกฎหมายให ส.ป.ก.จดซอทดนในพนทดนนอกเขตปฏรปทดนได จะท าใหการจดซอทดนท าไดเรวขน 2) การก าหนดนโยบายของภาครฐอนจะสงผลใหเกดโครงการและกจกรรมตาง ๆ ในการบรหารงานภาครฐ ตองมการประเมนในเบองตนเพอหาแนวโนมความเปนไปไดของโครงการ ประสทธผลของโครงการและผลประโยชนประเทศชาต ซงจะสงผลการใชงบประมาณของรฐบาลเกดความคมคาและเปนการกระจายเมดเงนบประมาณลงไปสระดบรากหญาอยางแทจรง 5.2.2 ขอเสนอแนะเชงการปฏบต 1) การวางแผนโครงการควรมการระบขนตอนการตดตามและประเมนผลไวตงแตเรมตนด าเนนโครงการ ระหวางด าเนนโครงการ และการประเมนผลเม อสนสดโครงการ ตามขอเสนอแนะจากการศกษาวจยเรอง การใชแบบจ าลอง CIPP ในการประเมนการรบเบยยงชพของผสงอาย: กรณศกษาเทศบาลนครนนทบร ของ พรชนก ณรงคม (2554) ท พบวาขอดของการใชแบบจ าลอง CIPP คอ ท าใหทราบถงคณคาของโครงการสามารถคนหาขอบกพรองทเกดขนกบโครงการ และควรน าแบบจ าลอง CIPP ไปประยกตใชตงแตกอนเรมการด าเนนโครงการ เพอจะไดเปนการประเมนควบคกบการด าเนนงานจนจบกระบวนการ แตการน าไปประยกตใชเมอด าเนนโครงการไปแลว อาจท าใหขอมลคลาดเคลอน 2) ควรมการบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงานตาง ๆ ในรปแบบ Public Private Partnerships (PPTs) เพอแกไขปญหาตางทเกดขน 4 ดาน ดงน ดานทหนง การจดซอทดน ส.ป.ก.ควรรวมมอกบบรษทบรหารสนทรพย ทมทดนซงเปนทรพยสนทรบโอนจากบรรษทบรหารสนทรพยไทย (บสท.) รอการขาย เชน บรษทบรหารสนทรพย กรงเทพพาณชย จ ากด (มหาชน) (บสก.) และ บรษท บรหารสนทรพยสขมวท จ ากด (บสส.) เพอจดหาทดนทเปนทรพยสนรอขายขายทอดตลาด ซงจะท าให ส.ป.ก.สามารถเลอกซอทดนทมความเหมาะสมทางการเกษตร ขนาดแปลงใหญและราคาไมสงเกนไป ซงจะแกปญหานายหนาทดนตงราคาทดนสง ปญหาสภาพทดนไมเหมาะสมแกการประกอบเกษตรกรรม และจะสงผลใหการวางแผนพฒนาโครงสรางพนฐานท าไดงายขน

Ref. code: 25595303031289ZGQ

103

ดานทสอง การพฒนาโครงสรางพนฐาน กรณแปลงทดนทไมมระบบสาธารณปโภคขนพนฐานรองรบ (ไฟฟาและน าประปา) ท าใหเกษตรกรไมเขาไปท ากนในพนท มขอเสนอ 2 แนวทาง ดงน - ส.ป.ก.ควรประสานความรวมมอกบการไฟฟาสวนภมภาค จงหวดปราจนบร เพอขอความรวมมอในการเดนสายไฟฟาเขาไปในแปลงทอาศยของเกษตรกร สวนการจดหาแหลงน าเพอใชอปโภคบรโภคภายในครวเรอน ส.ป.ก.ควรประสานขอความรวมมอกบกรมทรพยากรน าบาดาล กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอให ส.ป.ก.จงหวดปราจนบร จดท าโครงการเพอเสนอขอรบการสนบสนนงบประมาณจากกองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เพอขดและตดตงจดใหน าบาดาลในแปลงทอยอาศย - ส.ป.ก.ตองประสานองคกรปกครองสวนทองถน เพอรวมก าหนดแผนงานเกยวกบการจดการแหลงน าในภาพรวม จะท าใหประชาชนในพนทไดรบประโยชนรวมกน เปนการเปดโอกาสใหมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมของรฐ ซงจะเปนการรบฟงความคดเหนของประชาชนในทองถนดวย ดานทสาม การพฒนาแหลงน าเพอการเกษตร มขอเสนอ 3 แนวทาง ดงน - ให ส.ป.ก.จงหวดปราจนบร จดท าโครงการเพอเสนอขอรบการสนบสนนงบประมาณเพอขดสระหรอปรบปรงแหลงน าทางการเกษตรภายในแปลง จากกองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม - ประสานความรวมมอกบกรมพฒนาทดน เนองจากกรมพฒนาทดนจะมการจดสรรงบประมาณเพอขดสรางและพฒนาแหลงน าไวอยแลว - ประสานความรวมมอกบกรมชลประทาน เพอรวมวางแผนการพฒนาระบบชลประทานเพอการเกษตรกร โดยผลกดนใหพนททจดซอตามโครงการ เปนสวนหนงของแผนงานการพฒนาแหลงน าและระบบสงน าของกรมชลระทาน กรณเกษตรกรมแนวโนมจะไมสามารถช าระหนสน ตามสญญาเชาซอทท ากบ ส.ป.ก.ไว มแนวทางการแกไข ดงน - เพมรายไดใหกบเกษตรกร ในกรณทเกษตรเขาท าประโยชนในแปลง แตมรายไดจากภาคการเกษตรไมเพยงพอส าหรบการช าระหน ส.ป.ก.ควรเขาไปชวยดแลเรองการตลาดและสงเสรมเทคโนโลยทางการเกษตร โดยประสานกบส านกงานเกษตรจงหวดปราจนบร เพอสงเสรมใหเกษตรกรกรปลกพชเศรษฐกจทเปนทตองการในทองถน รวมทงประสานกบองคการบรหารสวนต าบลนาแขม และองคการบรหารสวนต าบลบอทอง เพอประสานงานใหเกษตรกรของ ส.ป.ก.รวมกลมกบเกษตรกรในพนท สรางฐานอ านาจในการตอรองกบผรบซซอผลผลตทางการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

104

เกษตร นอกจากน ส.ป.ก.ควรประสานกบเอกชนผรบซอผลผลตทางการเกษตรในพนท เพอเจรจาหรอท าพนธะสญญาการรบรบซอผลผลตของเกษตรกร - กรณเกษตรกรขาดเงนทนในการลงทนเพอท าการเกษตร ส.ป.ก.ควรประสานกบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เพอปลอยสนเชอใหกบเกษตรกรเปนกรณพเศษ โดยใชทดนทไดรบการจดสรรเปนสนทรพยค าประกนเงนก การบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงานตาง ๆ ในรปแบบ Public Private Partnerships (PPTs) น สอดคลองกบงานศกษาของ นชนาถ บญปาลต (2556) ท ใหขอเสนอแนะวา การก าหนดแผนการด าเนนงานโครงการสนบสนนสนเชอเพอจดหาปจจยการผลตทางการเกษตรของส านกงานสหกรณจงหวด ควรบรณาการความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ โดยใชกรอบการวเคราะหเครอขายนโยบาย (Policy Network Analysis) ในลกษณะทเปนการบรหารจดการรวมกนระหวางภาครฐกบเอกชน หรอภาคประชาสงคม นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาปจจยทมผลตอการน านโยบายการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมไปปฏบต ศกษาเฉพาะในเขตปฏรปทดน อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน ของ สพฒ มลพฤกษ (2558) ทไดใหขอเสนอแนะวา ส.ป.ก.ควรมการบรณาการด าเนนงานในลกษณะการสรางเครอขายพนธมตร ทงในดานการจดหาทดน การจดทดน การวางแผนการผลต การสรางตลาดรองรบ โดย ส.ป.ก.อาจเปนหนวยงานทท าหนาทคลายกบผจดการโครงการ เชน มอบหมายใหองคกรปกครองสวนทองถนไปแสวงหาทดนเพอน าไปด าเนนการปฏรปทดน เปนตน

5.2.3 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1) ควรมการประเมนผลโครงการในพนทอน ๆ เนองจากการด าเนนโครงการในแตละพนท แมจะด าเนนงานภายใตแนวทางและระเบยบเดยวกน แตมความแตกตางในแตละพนท ในเชงลกษณะทางกายภาพของทดน ราคาทดน สภาพความเปนอย ความแตกตางทางดานสงคม วฒนธรรม ประเพณทองถน รวมทงปญหาและอปสรรคในการด าเนนโครงการทตางกน 2) ควรศกษาความคดเหนของประชาชนองคกรสวนทองถนในพนท ทมตอการด าเนนโครงการและการอยรวมกนกบเกษตรกรของโครงการทมาจากตางถน 3) ควรมการประเมนผลโครงการทมลกษณะเดยวกนกบโครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสาประชาชน 4 ภาค วาการจดทดนในลกษณะเดยวกนน เปนแนวทางการปฏรปทดนทเหมาะสมส าหรบเกษตรกรไทยหรอไม

Ref. code: 25595303031289ZGQ

105

รายการอางอง

หนงสอและบทความในหนงสอ จระศกด สาระรตน . (2551). ชดการเรยนรดวยตนเองและปฏบตการ การประเมนโครงการ.

กรงเทพมหานคร: เอเชยดจตอลการพมพ. ทวป ศรรศม. (2545). การวางแผนพฒนาและประเมนโครงการ. กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทน

สนบสนนการวจย. ทศนยา บรพศ. (2552). การก ากบตดตามและการประเมนผล. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลย ราชภฏธนบร. นศา ชโต าบล (2527). การประเมนโครงการ. กรงเทพฯ: ธรรมสารการพมพ. นงนภส เท ยงกมล. (2554). การวจยเช งบ รณาการแบบองครวม (Holistically Integrative

Research). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประชม รอดประเสรฐ. (2529). การบรหารโครงการ. กรงเทพมหานคร: เนตกลการพมพ. ประชย เปยมสมบรณ. (2540). ธรรมชาตของการวจยประเมนผลในกลยทธการวางแผนและการ

บรหารโครงการ. ม.ป.ท.: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. พสณ ฟองศร. (2549). เทคนควธประเมนโครงการ. กรงเทพมหานคร: พมพงาม. พสณ ฟองศร. (2552). แนวทางแกไขขอผดพลาดในการประเมนโครงการ. กรงเทพมหานคร:

ดานสทธาการพมพ. ไพรรตน เตชะรนทร. (2524). การบรหารพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร : วฒนาพาณช. รตนะ บวสนธ. (2540). การประเมนผลโครงการ การวจยเชงประเมน. กรงเทพมหานคร: คอมแพคท

พรนท. วฒนา วงศเกยรตรตน และสรยา วรวงศ. (2543). คมอการประเมนโครงการ (พมพครงท 4).

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ. เยาวด รางชยกล วบลยศร. (2551). การประเมนโครงการ แนวคดและแนวปฏบต (พมพครง ท 6).

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ. สมหวง พ ธยาน วฒ น . (2551). รวมบทความทางการประเมน โครงการ (พ ม พคร งท 8).

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ. สมหว ง พ ธยาน วฒน . (2551). วธวทยาการประเมน ศาสตรแห งคณค า (พมพคร งท 4).

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

106

สวรรณา นาควบลยวงศ. (2557). การตดตามและประเมนผลโครงการ แนวคดสการปฏบต (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

วทยานพนธ ภาคนพนธ และการคนควาอสระ นชนาถ บญปาลต าบล (2556). การประเมนผลการด าเนนงานโครงการสนบสนนสนเชอเพอจดหา

ปจจยการผลตทางการเกษตรของส านกงานสหกรณจงหวด กรณศกษา: กลมเกษตรกรท านา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา. (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาการบรหารจดการสาธารณะ.

ณฐธยาน จตรมนการ. (2556). การประเมนผลโครงการเตมฝนปนน าใจกบ BAM. (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาการบรหารจดการสาธารณะ.

พรชนก ณรงคม. (2554). การใชแบบจ าลอง CIPP ในการประเมนการรบเบยยงชพของผสงอาย : กรณศกษาเทศบาลนครนนทบร. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, ภาควชาสงคมสงเคราะหศาสตร.

มนญ ทองขโชค. (2554). นโยบายการกระจายการถอครองทดนเปรยบเทยบโครงการจดทดนของรฐ ขจดความยากจนกบการด าเนนการเกยวกบทดนถกทอดทงฯ ตามมาตรา 6 ประมวลกฎหมายทดน. (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาวชาบรหารจดการสาธารณะ ส าหรบนกบรหาร.

วฒนศกด เฮาะประเสรฐ. (2555). การน านโยบายโฉนดชมชนไปปฏบต . (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาบรหารรฐกจงหวด

หสรนทร งามพมล. (2555). การประเมนมาตรการแทรกแซงราคาสนคา กรณศกษา โครงการ ประกนรายไดเกษตรผคาและโครงการรบจ าน าขาว . (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาบรหารรฐกจงหวด

สทธศกด แสงทอง. (2557). ประเมนผลกระทบโครงการรถโดยสารประจ าทางดวน (BRT). (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาวชาบรหารจดการสาธารณะ ส าหรบนกบรหาร.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

107

สพฒ มลพฤกษ. (2558). ปจจยทมผลตอการน านโยบายการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมไปปฏบต ศกษาเฉพาะในเขตปฏรปทดน อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน . (การคนควาอสระปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาวชาบรหารจดการสาธารณะ ส าหรบนกบรหาร.

วทยานพนธออนไลน นงนช ศรสข. (2557). เครอขายสลม 4 ภาคกบการเคลอนไหวเพอพฒนาคณภาพชวตส าหรบคนจน

เมองในเขจกรงเทพมหานคร. (ดษฎนพนธดษฎบณฑต). มหาวทยาลยเกรก, คณะศลปศาสตร รฐประศาสนศาสตรดษฎบณฑต าบล สบคนจาก http://mis.krirk.ac.th/librarytext/MPA /2557/F_Nongnuch_%20Srisuk.pdf

มรรษมน บวภา. (2553). การประเมนผลโครงการกองทนหมบานและชมชนเมอง กรณศกษา อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร, คณะศลปศาสตร, สาขาพฒนาสงคม. สบคนจาก http://dcms.thailis. or.th/tdc/dccheck.php?Int_code=102&RecId=1388&obj_id=12765&showmenu=no.

เอกสารอน ๆ ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ แถลงตอรฐสภา วนองคารท 30 ธนวาคม

2551. (30 ธนวาคม 2551). ราชกจจานเบกษา. กรงเทพฯ: เลม 125 ตอนพเศษ 198 ง เฉลมศกด ศรพนธ และอญชล เซงตระกล . (2555). การตดตามและประเมนผลโครงการสราง

และพฒนาเกษตรกรรนใหมในเขตปฏรปทดน กรณศกษาโครงการบมเพาะเกษตรกรอนาคต ในเขตปฏรปทดน (เอกสารวจยฉบบท 207). กรงเทพฯ : ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

วสนต เหลองประภสร และคณะ. (2555). โครงการวจยเรอง การศกษาและรวบรวมตวอยางการบรหารกจการบานเมองแบบรวมมอกน (Collaborative Governanve) ระหวางภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคธรกจเอกชน ภาคประชาชนและชมชน . กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

108

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม. [ประมาณป 2552]. ค าถาม-ค าตอบ เรองการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค. ม.ป.ท: ม.ป.พ.

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม . (2554). ระเบยบคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการจดหาทดนและจดทดนใหแกกลมเกษตรกรทไดรบความชวยเหลอเรองทดนท ากนตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2552 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 (เอกสารเผยแพรฉบบท 480). ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม. (2560). บญชรายชอเกษตรกร จ านวน 1,889 ราย และบญชการจดซอทดน. เอกสารประกอบการประชมหารอโครงการแกไขปญหาทดนท ากน ใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค. ส.ป.ก. ถนนราชด าเนนนอก กรงเทพมหานคร, 27 เมษายน.

สออเลกทรอนกส ปตพงศ พงบญ ณ อยธยา และคณะ. (2559). โครงการศกษาบทบาทของทดนในอนาคต าบล

กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. สบคนจาก http://elibrary.trf.or.th/download Full.asp?proid=RDG5340027.

รตนะ บวสนธ. (กรกฎาคม 2553). วจยเชงประเมน: แนวคดและการประยกตใชในการศกษา. เอกสารประกอบการบรรยายคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. สบคนจาก http://ednet.kku.ac.th/picture/19-07-10-13-39-Dr-Rattana.pdf.

รตนะ บวสนธ. รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช. เอกสารประกอบการบรรยายคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. สบคนจาก http://www.rattanabb.com/html/CIPP.pdf.

วระชย นาควบลยวงศ และคณะ . (2554). โครงการการใชประโยชนในทดนเพอเกษตรกรรม ในเขตปฏรปทดนอยางมประสทธภาพ ศกษากรณขนาดการถอครองทดนไมเกน 10 ไร ตอครวเรอน . กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย . สบคนจาก http:// elibrary.trf.or.th/project_content.asp?PJID=RDG5340021.

ศกดศร ธปวงศ และคณะ. (2556). แนวทางการใชประโยชนทดนในเขตปฏรปทดนอยางยงยน . กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. สบคนจาก http://elibrary.trf.or.th/ download_fullstep2.asp?fpath=RDG5540015/RDG5540015_full.pdf&fname=RDG5540015_full.pdf.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

109

สมพศ สขแสน. (พฤศจกายน 2545). CIPP Modle : รปแบบการประเมนโครงการ. เอกสารประกอบการบรรยายเรอง เทคนคการวางแผนและประเมนผล. อตรดตถ: สถาบนราชภฎอตรดตถ. สบคนจาก http://library.uru.ac.th/article/htmlfile/cipp.pdf.

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. (2553). การบรหารแผนงาน โครงการ. แผนการจดการความร 2553 .สบคนจาก http://www.fda.moph.go.th/.

สมพจน กรรณนช. (2551). เศรษฐกจพอเพยงสการพฒนาทยงยน . สบคน จาก http://sdcenter. nida.ac.th/Sufficiency_Economy/Sufficiency_Economy_Part_3.pdf.

สมหวง พธยานวฒน . (กนยายน 2549). การวจยประเมนโครงการดานการศกษา.สบคนจาก http://www.km.thaicyberu.go.th/linkfile/Books/Book6.pdf.

วารสารออนไลน พรวไล คารร (บรรณาธการ). (มกราคม-มนาคม 2552). แผนดนแหงความหวง. หนงสอพมพเพอ

เค ร อ ข ายคน รกษ ธ รรมชาต แล ะส งแ วดล อม , ป ท 4 ฉบ บ ท 1 3 . ส บ ค น จ าก http://pttinternet.pttplc.com/greenglobe/pdf/Book_Y4%20Issue13.pdf.

ศภามณ จนทรสกล. (มกราคม-มถนายน 2557). ยคสมยของการประเมนผลและแนวคดทฤษฎ ของนกประเมน. วารสารวชาการมหาวทยาลยอสเทรนเอเชย ฉบบวทยาศาสตรและเทคโนโลย. สบคนจาก https://www.tci-thaijo.org/index.php/AUHJSci/article/ viewFile/25517/21675.

ขาวออนไลน ไทยพบเอส. (19 ม.ค. 2556). เครอขายประชาชน 4 ภาครองรฐบาล จดสรรทท ากนในพนทปา

อนรกษ-ปาสงวนแหงชาต. สบคนจาก https://news.thaipbs.or.th/content/140694. ไทยรฐออนไลน. (3 ก.ค. 2554). สดเถอนไลทรงสต 200 ชดด าบกยง-บม-เผาวอด. สบคนจาก

https://www.thairath.co.th/content/183485. ประชาไท. (28 ม.ค. 2555). สภาประชาชน 4 ภาค ปกหลกกางเตนทหนาท าเนยบ ทวงสญญารฐบาล.

สบคนจาก https://prachatai.com/journal/2012/03/39842.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

110

วมล กจวานชขจร. (21 กรกฎาคม 2553). บสท.รองทกขชาวบานอสานรกท 3 พนไร - ก.เกษตรฯ ถกตดสทธจดสรรท ดน . ส านกขาวอสรา. สบคนจาก https://www.isranews.org/ community/comm-news/comm-agriculture/485-isan-villagers.html.

ผจดการออนไลน. (23 ก.ย. 2553). ชาวบานโวยสภา ปชช.4 ภาคหลอกถอครองทดนนายทนอางรฐจดให. สบคนจาก http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID= 9530000133687.

การสมภาษณ ประพนธ ค าบาง. ผอ านวยการกลมแกไขปญหาทดน ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม.

(20 มถนายน 2560). สมภาษณ. เปรมจต สงขพงษ. ทปรกษาผอ านวยการสถาบนบรหารจดการธนาคารทดน (องคการมหาชน) .

(15 มถนายน 2560). สมภาษณ. ไพบลย พฒนาค. อดตปฏรปทดนจงหวดปราจนบร. (11 มถนายน 2560). สมภาษณ. เลศศกด สขสวสด. ผอ านวยการศนยเทคโนโลยสารสนเทศ ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม.

(16 มถนายน 2560). สมภาษณ. สมหวง นอยนงเยาว. ปฏรปทดนจงหวดนครศรธรรมราช. (20 มถนายน 2560). สมภาษณ. อภย ปลายไธสง. สมาชกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค. ปราจนบร. (11 มถนายน 2560).

สมภาษณ. โทรศพท Books and Book Article Stufflebeam Daniel L., George F. Madaus & Thomas Kellaghan. (2002) . Evaluation

Model Viewpoints on Educational and Human Services Evaluation. (2nd ed. ) Dordrecht: Kluwer Academic.

Stufflebeam Daniel L. and Shinkfield Anthony J. (2007). Evaluation Theory, Models, and Application. San Francisco: John Wiley.

Ref. code: 25595303031289ZGQ

111

ภาคผนวก

Ref. code: 25595303031289ZGQ

112

ภาคผนวก ก ประเดนการสนทนา และประเดนการสมภาษณ

ประเดนการสนทนากลม: ส าหรบเกษตรกรผมรายชอตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๓ กมภาพนธ ๒๕๕๒ ทไดรบสมการจดทดนตามโครงการฯ ในพนทจงหวดปราจนบร 1. โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มความจ าเปนและ

สอดคลองกบสถานการณปญหาการไมมทดนท ากนของทานหรอไม 2. กฎหมายและระเบยบของ ส.ป.ก. ทน ามาใชด าเนนโครงการ มความงายตอการท าความเขาใจ

หรอไม อยางไร 3. ทานคดวาเจาหนาท ส.ป.ก.มความพรอมและมความเขาใจในโครงการหรอไม และไดอธบายขอมล

ตาง ๆ ของโครงการชดเจนหรอไม 4. ลกษณะการรวมกลมของทานเปนอยางไร และมผลตอการรบการจดทดนหรอไม 5. หลกเกณฑการจดซอทดนไดไมเกนราคา 60,000 บาท ตอไร เหมาะสมหรอไม อยางไร 6. ขนตอนและระยะเวลาทใชจดซอทดนเหมาะสมหรอไม 7. การจดทดนใหรายละไมเกน 15 ไร เพยงพอกบการท าการเกษตรหรอไม 8. ทานใชทดนท าประโยชนอะไรบาง และมความเปนอยอยางไร 9. เมอไดรบการจดทดนแลว หนสนของทานลดลงหรอไม 10. ทานสามารถช าระคาเชาซอไดภายในระยะเวลา 20 ป หรอไม 11. สภาพปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะอน ๆ ของโครงการ

ประเดนการสมภาษณ : ส าหรบอดตผบรหาร ส.ป.ก , อดตเจาหนาททรบผดชอบโครงการ และเจาหนาททรบผดชอบโครงการปจจบน สงกด ส.ป.ก. 1. โครงการแกไขปญหาทดนท ากนใหแกเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค มความจ าเปน

และสอดคลองกบสถานการณปญหาการไมมทดนท ากนของเกษตรกรหรอไม 2. ระเบยบทมอยเดม และระเบยบออกใหมเหมาะสมกบการด าเนนโครงการหรอไม อยางไร 3. ทานและเจาหนาท ส.ป.ก.ทานอน มความพรอมและมความเขาใจในโครงการหรอไม 4. งบประมาณทใชจายเพอซอทดน และงบด าเนนการเพยงพอตอการด าเนนโครงการหรอไม 5. เกษตรกรมความตองทจะไดรบการจดทดนหรอไม 6. เกษตรกรใหความรวมมอหรอมสวนรวมในโครงการอยางไรบาง 7. ขนตอนการด าเนนโครงการมความยงยากหรอไม อยางไร และใชระยะเวลาทเหมาะสมหรอไม อยางไร

Ref. code: 25595303031289ZGQ

113

8. หลกเกณฑ เงอนไขและขอก าหนดตาง ๆ ในการด าเนนโครงการเหมาะสมหรอไม (คณสมบตเกษตรกร, ราคา 60,000 บาท/ไร และจ านวนเนอท 15 ไร)

9. เกษตรกรมแนวโนมวาจะสามารถช าระคาเชาซอตามสญญาเชาซอไดหรอไม 10.สภาพปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะอน ๆ ของโครงการ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

114

ภาคผนวก ข

Ref. code: 25595303031289ZGQ

115

Ref. code: 25595303031289ZGQ

116

Ref. code: 25595303031289ZGQ

117

Ref. code: 25595303031289ZGQ

118

Ref. code: 25595303031289ZGQ

119

Ref. code: 25595303031289ZGQ

120

Ref. code: 25595303031289ZGQ

121

Ref. code: 25595303031289ZGQ

122

Ref. code: 25595303031289ZGQ

123

Ref. code: 25595303031289ZGQ

124

Ref. code: 25595303031289ZGQ

125

Ref. code: 25595303031289ZGQ

126

Ref. code: 25595303031289ZGQ

127

Ref. code: 25595303031289ZGQ

128

ภาคผนวก ค กฎกระทรวง แบงสวนราชการส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2552

Ref. code: 25595303031289ZGQ

129

Ref. code: 25595303031289ZGQ

130

Ref. code: 25595303031289ZGQ

131

Ref. code: 25595303031289ZGQ

132

Ref. code: 25595303031289ZGQ

133

Ref. code: 25595303031289ZGQ

134

Ref. code: 25595303031289ZGQ

135

Ref. code: 25595303031289ZGQ

136

ภาคผนวก ง แนวทางการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

137

Ref. code: 25595303031289ZGQ

138

Ref. code: 25595303031289ZGQ

139

Ref. code: 25595303031289ZGQ

140

Ref. code: 25595303031289ZGQ

141

ภาคผนวก จ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

142

Ref. code: 25595303031289ZGQ

143

Ref. code: 25595303031289ZGQ

144

Ref. code: 25595303031289ZGQ

145

Ref. code: 25595303031289ZGQ

146

Ref. code: 25595303031289ZGQ

147

Ref. code: 25595303031289ZGQ

148

ภาคผนวก ฉ

Ref. code: 25595303031289ZGQ

149

Ref. code: 25595303031289ZGQ

150

Ref. code: 25595303031289ZGQ

151

Ref. code: 25595303031289ZGQ

152

Ref. code: 25595303031289ZGQ

153

Ref. code: 25595303031289ZGQ

154

ภาคผนวก ช ค าสงแตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาทดนท ากนเกษตรกรสภาประชาชน 4 ภาค

Ref. code: 25595303031289ZGQ

155

Ref. code: 25595303031289ZGQ

156

Ref. code: 25595303031289ZGQ

157

Ref. code: 25595303031289ZGQ

158

Ref. code: 25595303031289ZGQ

159

ประวตผเขยน

ชอ นางสาวอบลวรรณ พฒนาค วนเดอนปเกด 4 กนยายน พ.ศ. 2529 ต าแหนง นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ

สงกดส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม