هديکچ اتس فقو ایباتک رش...

ناس ها ع دب و سهك ژوه

959-973 ، اص1331( بدار 35در ) 1 مارة

کتابخانه اعتماديه تازی و پارسی شاخص دبی ا خطی نسخ 9محمدی سروخ

چکيدهوقف ستا یا شر کتابکد یكاء رمبد یا ا کتاب کتابخا لتماد

1332 ر در سا ت رمیك(ء)بدا زردرضا قر گلی ت و قف همع س ک ه ساما ع اب و ماد وقف همگا کرد. لیدر ع ب همر درما گا لت

س ک ب شرش ب امل 1337شا 1352 سا د امل چدار مر ی یا کتابچدارم و در ك مر ی بخش س . درتور ، وقف، د و اتدور جمع

وقف همع ت ا ع یا ب مددها ف س کتاب ا ا یدش سخ هات یط س ک بخش د سخ تادودوهش یا دربرگ ر عکرد ع. کتاب

مربدط ب نج سیسی د دور کتابخا لتماد دب ها دب هستنع. سخ ما س ع؛ ع د ت سالم و معاار هستنع و ب دو یط و دبا ارس و شاد

ایص و کم اب هستنع و بر هم و جا گا لیم سخ د م مدل ناس سخ دب و کتاب ناس سخ گفتار ب ز ع.م یا بس تاب کها ها هنر و د د رد دد شا ضم بررس و ژوه در و ژگ م مزبدر

ها دس ابع. روش ب نایت دق ق د سرگذ کتاب هات شار خ منعرج در ها ا هما شرش ب شار خ شار خ سخ م ا س بر ا در گفتار کارر ت ب

س . (Choronologic)تثار

.یط ها سخ ،بداء رمیك لتماد ،کتابخا همع ، ها:كليدواژه

یط . سخ و متد ژوهشگر .1

7/2/1331شار خ ذ رش: 31/12/1337شار خ در ا :

152□ 959-973صص سرو محمع ی لتماد کتابخا شاد و ارس ایص دب یط سخ

مقدمهش( 1333هد.ق/1373 درگذ ت .ش1263هد.ق/ 1353 )د د "رضا قر گزردلی "

س . همع رهنگ –ها س اس ، د خص سدم بداء رمیك(، می ب ب 1)شصد ریا هلل ما ( و ددوم بداء رمیك) قر گزرد یا قی لی سرش پ ، رد ع سدم بداء رمیك

( س . درت ) ام یا د دگ ( و ب لصر افد و فا بداء رمیك) قر گزرد .گرددبادم ها قزرهاش در دستگا دمت اها افد حا ف

ع دها س اس همع در رودها جنگ جدا رر گ در رو یا قی لی با م ر خ ) اک همع ( و م ر خ در ن د ع زد ك و با س ؛ ظر ب بدد

د س . و رو ع دها س اس ت دما ر روها گی س با ع و ر باد گر مدم دمحمع ب ام و ر در وا معروف بدد. س س ام (1) اار رمیكهمچن دهرید هر

در رد ف اظر و معتمع مدرد وثدق و همع ض اء الحهاءمشددر ب محمع س د بابا د ر روستا جار یا قی لی . (7سنع مار ض اء الحهاء، ام)وا ب ن م

مالک ها م رد ( ه بدد. لهاس ا د ر )سر (2)یا قی اف د م رد ها مالک ب شتر در یا قی لی (. 1)سنع بداء رمیك جار د د بدد و و ه ب م ر اال ب كر ب

د ست ؛ ور در همع و ر ک دم د ت س . بر هم ساس با ع در هما شدر م ل ا و ه در شدر و بدد با نع. ) لتماد رعور ( ح و رضالی ها رد ع و سا

مدم بدد س ، منصباا بو عکرد م وتمعر و یا بزرگا کشدر ب ک در هما دور زد رضایا لی . عکرد اد م جناب جل و ر با ع ک حدر ب

ع و ر و رس س اس ر عر بدد، د زد ك با بزرگا و سر کشدر ت نا م .گر ر م

در مدرد م 1316 در 27ق/ه.1334 رثا رب ع 23در گز رش رعور مدرخید و ک د رجا د شمنع و وح قر گزرد بداء رمیك: » اد کرد س رضایا لی

. (151: 1333و محمع ، 245: 1366) ذکا ، « می س ، د همع و رد شدر ع مدردلالق حدر ک خ( رخ د د. هما 1237د1233م/1311د1314) ها سا ب و جدا جنگ


( د د ا ر . در دور یا قی لی ) رمیكءبداتورد ع، در تغاد جنگ عر شر رسع ک گد ب ظر م و رد ع ر ع یا د د بدد س . سار وهف ب س رضایا لی

د و ا ع د هما بد زب شرق ش ل د د د عگ س اس در هم ا بخش بداء رمیك بداء رمیك. (2 س )سنعع همع د دو ما نع ،چدارم م یس می در دور مس ر

جا ب م ی س دبا رمیك صرو س د کشم رمماركمستد با ورود ب کاب ن؛ ور س د چنع ب م ل ق(ه. 1341 ش/1351) دت ب ود رت مار رس ع صر رمیك

بر بادگشت هرچ ار ر کرد ا ع هخش ع؛ مستد رت ستعفا مدد. یدد د ود ش سم گرو ظارت با ك می ر ک کار 1352 رستا و در سا س س ب ار ر وح

. دم بدد ذ ر یارج د د ربدد د ر گرو ظارش بدد. گرو گر ت لبا ك می ک در دور مشروح

بدد. ذ ر ت سم بداء رمیكحدر ک گفت ع، ر اس ت با و هما ش نجمشتمل بر بدد. در دور م یس و رضایا در دستگا شاشش مدربا وج دور قعرت دما ه

در دور بداء رمیكبدد. ش مدرشاشو روغ و همر ها چد رضایا دور د ر فدذ ر ذ ر و شحم ل د کس قهد رد. چ مر ر اس گرو ظارت بر با ك می ه ترما ( و )متخصص و رئ س با ك شهع ر نع هالت غتشا ات مدر با در دما

د م ر و د ر مدد ک د کار و مع یالت ود ر دربار در مدر با ك، خص اک. (455: 1323و هع ، 46 :1322) س نعر ، گ ر ما ع د ر بدد کنار د مت ک ر گا لدع

ه مد ق شع ش مدرشاش تد س و ر د شصم ستعفا بادد رد، مستد حدر ک هما و بداء رمیكگ ر بنما ع. ت و ر مالقات مدد و درید س باد گر در کنار

ب ل د ه ئ دور دما كدر رمماركمستد هر دو د حرف محمعلی روغ قا د و قیعر یدد ر ب ب در هما قعم خس مد ج با رو بداء رمیك ع ع. دلدت

ید س ک م رضایا ها روش، لتر ض یدد ر ب س اس کنار کش ع و ب .(15: 1322) س نعر ، جا ش مشروح و تد د دد لالم مدد

-) لتماد ح فدذ یدد ش، بر در ر1316یرد د 3 د مرگ عر در س بداء رمیك

شا سا ک جنگ دوم ب ا ا رس ع ش1324ر ز د دس د د. و س د سا رعور (ها د عگ یدد ر شصم شر مد د ش، عن ك سا د مرگ ، 1332


د ر ، مالک و مست الش بدد. قع م و مدجب ع شا ت وقف همگا و ؛گر و قف ستا همع نایت دد. شر بزرگ لند ب و مرود

شالش بر گاهها و باد مدد رهنگ ر و باورها سالم و شرک ب و شیف ق همع لتماد ها و تثار بادما ع د و در محیشد در ساد با ع گر ر م هات

م تثار ر دور الب سالم با ام بدد ک د م تثار می . و د ل اء (3)د عدر سا ردورت غو ر تفال غکار یدد د م د د. م ب و مفایر رهنگ

ها گدع ر و اسع ر تثار باستا ، شار خ و رهنگ و با د ت باهعفو .ش1351شالش هات تا ج ها و چاپ ها، سخنر و با برگز ر شس کارکرد اچ ز روع ب

کرد ب هعف دس ابع. م در دور س ، سای ادما و تر مگا بر م ها چد تر مگا ها یدد زود و با سای ساد تور و بزرگا ر ب د مز ر ام

در ح جیس م تثار می در بداء رمیك. ل د (33: 1316)معصدم ، ردوس ع ک س د در گ در کار، دوبار م ر ل س اع قدر یا 1323تذر 26و 13

.(64ا: ش)بحر رعیدم ، ب ع کرد رخ د ددد شمنع ز کد د . و د سنع و ب شت ها د ره ختگا و بداء رمیك

( د تروم ا ر دو رودبینع روم ا و ست کار شا )کتاب مترج ه بدد.ها یسدف ر سد بدد د عگا منع ب ر و شرجم کرد س . و لالق (4)مد تس د

س . ادال در لدع دید گ ر د ر اس گرو ظارت با ك می س د کنار بداء رمیك

( ود ر د دگستر ش1325) رسیطن قد م ک در کاب نقهد منصب و م ام رد شا ت -مش ر ع و با کرد ، باش د ، مت و مهاد تد ب اد کرد خص شحص ل ر بداء رمیك . ع

د و ادر و در ل قا د .(325: 1311) ذکا ، ع ش مدد م ا س ر ا رعور د ب شاور معروف ب س ع مع رضد دوس ه بدد. مر دم بدد ، خص دب

م رد شا د ب. د ما و بریدرد ر گرد ع( 2)شصد رق( ه.1343د1265)م رد س یا کرد س د و و د عگ م د ع بدد در یا قد م رعور یا محمعلی

ید دلدت کرد و و ذ ر ر در رودها هفت شا ر ب یا محتش رسیطن -سا و (321: 1315و ذکا ، 16: 1312)لهع ررسدر ، بدد بداء رمیك س ب ا در یا


جا ه درگذ .هما کرد ودر شدر د عگ م بداء رمیك در یا لمر ا ا ها شا د ب شاور د ع بدد ط مععود د بزرگا لی و دب » د سع: م کده کرما

د چدار برد ع. مار خاص ا عقعر و م ام و ر نایت و د مح ر و بدر م رور معارف و گا ود ر د بداء رمیكو نج گذرد و ط گا مرد بزرگ تقا

ناس ک د ب دو فر د گر ر م و ور گ خ رمیدکو تقا لتماد رعور تقا ش ر م یس بزرگع ت بر 15در رود شنه لتماد رعور و بداء رمیك«. ع ناس بدد

د تدس ،د د ری (45: 1353)کده کرما ، در شدر برگز ر کرد ع شاور د ب ش 1355/ قه.1342 رثا رب ع 21جمع ب شار خ لهرتمتخیص ب دع د محمعلی

شدر د ر رخال درت کتاب بر ساس شرق م د ت تمع س . بداء رمیكدستدر ب دد. گدع ر م ابخا لتماد کتدر کند ه و ع د ت

امل د ک رقهاش م رر لتماد گا ادرم بر د بداء رمیكک گفت ع حدرهما جعفریا مر دم بر ظارت ت بدد.همع و شدر ک درمالو هاروستابری

مر دم و ب مشدرت و شدا مدرمفخ س س شدسط یدد ، س رد( ش1364) مدرمفخ وقاف ق ( د روق )کارمنع س ع لی دلدش همع ب ظارت ر هلل مرلش ف ت

مهی ر سار هم و .(321: 1311) ذکا ، سدم اا ب رد ع شع بداء رمیك .س ردگر . سنع ی ر ت و مهر ت بر اد روح عر و عربزرگ در ظر م لند ب

... مهیغ س صع شدما ر ج ر باب ب س بس » س : دهنع شا شار خ شدسط [ ب لی ی یا ])حاب ثر ( بداء رمیكسا ادم و ایدة مر دم م فدر ییعت ا تقا

)د م قهار (بداء رمیك رت مستطاب جل کرم تقا و ال و جا ب ب [یا لی رضا]

أ ا ر ا محمع ب رش خ ر ا . محمع ب و ؛1335 ر عع [ ذق ]ذ لا ع گرد ع، (.3)سنع« رعابع د

در همع ا شدر بداء رمیكرو ا مدرد وثدق رعابع د ب معمحرسع ظر م ب بدد س ک در ت دما مسئدر مدر د ن یا د دگ و ر بر لدع د ت س .

، در شدر درگذ . رش ر ب هفتادسارگ در خ1333یرد د 13ب شار خ بداء رمیك )باغ لتماد ( ب یاک س رد ع. و همع تورد و در تر مگا یا د دگ


لا ید و بست ب ل قر گزرد د ش ر بداء رمیكیا ع شهار ام

كتابخانه اعتماديهالف. :1333)محمع ، مع ز هس وقف ستا ه شر کتابخا ک کد کتابخا لتماد

گذ ت س . سر ها بس ار ر ش ش ب و ب مرود ر د بر ا شا ، د دما (11یا ها کتابکتاب ع.ر ت م ا د گر جا ع و د م ا ب ها ت بارها جاب کتاب

هات شد و در یا رباب لتماد رعور و بر درش بداء رمیكدر تغاد شدسط ر هات بداء رمیك. س س (116 رمیك، با گا وقاف همع ، سنعءبدا ام)وقف ع ع گردتور

جعفر با دور ظارت دما ه و دت س یدد وقف کرد. چنع سا همر یا بها د د ر ت کتابگر و یا رو بر مدقد و با کد و کتاب مدرمفخ یا دد. شا دما الب کتابشا ربارشر و وقاف وق ب ت ا رستاد عمعارف


د ت ستفاد وب ک همچنا بر ا بدد و درما گا لتماد جز د لند ب ا هما درما گا س بداء رمیك ک یا دردما و سالم الب د س. (5) عکرد م

ر در ت دب باال سایتما و در شاق قر ر د د هات ع ب قر رگا ظام شهع ل ه ه ت ا د د ع. چدارر ها ب سایتما وقاف در بدد ع. چنع سا بعع کتاب

ها د سایتما ب سایتما د گر سخ بار چنع د م د و 1315ها شا سا جا جاب کتابخا د گر بار كبدد ک 1315 عود سا ع ع. در و د شاق ب شاق د گر منت ل

ر ترو ك با ضا ع یا لند کتابا دوبار ا و برو ق و ساما لتماد ها د در سایتما دساد ک روبرو لمارت کد درما گا قر ر د رد و مار کتاب

برد ر قر ر شا معش مدرد بدر ع د ع. مرکز ود شهع ل ب درما گا د ع ، ر مر ك شاق در زد هما م ا ت ا د د ع ع. ب هاگر ما دوبار شعط ل ع. کتاب

یا ع و ب د ها ك حرح ژوهش و رد سر د کتاب 1317 گار ع در سا مر جع و س وقاف بعع ب د ر ر تغاد ع. در مر ی بداء رمیك ژوه بر رو مدقد

یا ادرت گر . در گار خست بادد ع د کتابم د گذر ع مر ل ستعالم و اها ف س در ر ط ها هده د سخ کما شع ب د ع ع ک در د شاق

هات د س د کار ل اس و گز رش در گ دد! ع ک ب امناسه گدع ر م و ح جیساش هم مدضدع و ر ئ وقاف و مسئدر وق ش ب د رتغاد گرد ع. گز ر

ها شه ع. ید هختا د ر کل وقاف با شنداد ات ضرورت ات بخش کتابو دق و مد جه روع ب د چش ه چم مدل مد کرد و گار ع ب بخش گذرد و اال ع د عود د سا م رودت ما نع کرد. مرود ک م مدل ساما عه

د ع. گدع ر م یدب ب (6)وقف همع مدد ا ت و تثار ف س ت در ساما م مدل ها و سناد م مدل د س ، باد ر و گنعدد کتابعه ، درس لالو بر ساما

باق بما نع. ت نع ا ه س شا بر سل ع د ع شع رک هات مح ط م بر های كتابخانهكتاب 9الف.

چنع ام س ک رهت رباب و )درما گا قع ( د ر ما نع یا ب بداء رمیك کتابخا ، با س سا ددو نجک گ ر شا ب مرودهستنع. کتابخا د دما لهم درس


ها د ر نایت ع س : ام یا قر ئ ، کتابخا لتماد ، لتماد رعور کتابخا ، مگا قر گددردتر کتابخا

.بداء رمیك لتماد ، کتابخا دد ک ب روش شرش ب م ر ئ یا در د م جعور د لناو سخ یط دب کتاب

ع:بنع ع شار خ )کدرو دردژ ك( حه

.کتابخا لتماد ی ادبی پارسی و تازی نسخ خط جدول ترتیب تاریخی )کورونولوژیک( بدون تاريخ کتابت پهلوی قاجار صفوی تیموری ايلخانی

-هجن-1

البالغه

(576

(.قـه

)عربی(

مجموعه -1

کلمات و

قصايد

عطار

(.قـه131)

سلسله الذهب -1

(.قـه 499)

ديوان يوسف و -2

(.قـه461) زلیخا

حاشیه موالنا -3

( .قـه 413) داوود

ی()عرب

( .قـه449) شافیه -9

)عربی(

ديوان خاقانی -6

(.قـه1006) یشیروان

،انوری ديوان -5

(.قـه1017)خاقانی

کنزاللغه -7

(.قـه1029)

شش دفتر عطار -1

(.قـه1027)

نايیس حديقه -4

(.قـه1024)

ديوان -1

ه1292)فرخی

(.قـ

ديوان -2

خمسه نظامی

(.قـه1299)

انوار -3

سهیلی

(.قـه1299)

الفیه -9

(1239-

( .قـه1299

)عربی(

شرح -6

قاموس

( .قـه1265)

)عربی(

مثنوی -5

ی معنو

دستور -1

ن ينو

خ(1311)

ديوان -2

اديب

پیشاوری

خ(1326)

کیمیای سعادت -1

ديوان ظهوری -2

تحفه العراقین -3

عزیديوان م -9

ديوان نظیری -6

لیآلنثرال -5

)عربی(

رسمجمع الف -7

-قاموسال -1

المحیط و قابوس

)عربی( طیسوال

ديوان انوری -4

ديوان اسیری-10


نايیسحديقه -10

(.قـه1030)

تحفه العراقین -11

(.قـه1024)

شرح ديوان -12

خاقانی

(.قـه1099)

ترجمه الفرج -13

(.قـه 1096)

مجمع الفرس -19

(.قـه1051)

ديوان انوری -16

(.قـه 1052)

ديوان عرفی -15

(.قـه1070) شیرازی

اخالق ناصری -17

(.قـه 1015)

1044) مطول -11

( )عربی(.قـه

(.قـه1276)

شرح -7

جامی

(.قـه1216)

ديوان -1

مشرقی

(1309-

(.قـه1327


ادبي شاخصه سه نسخ 5الف.

یط س ک د ت م ا سخ هشتادودویا د ر حدر ک گفت ع کتابهما ودو سل سخ دب هستنع. د چدل سخ ، هش سخ ب دبا و یط شاد و چد

گز ع هستنع و بری د سخ کتابخا لتماد ع. تثار یط ع د ت سخ ب ارس شد ب س ها دب بریدرد ر هستنع. د ت م ا م در م ا سخ د جا گا و ژ ت

) یخا ، افد و قاجار( ص ار کرد ک مربدط ب س دورد ر ایشار خ سخ با نع. در ل هم هر ك د س سخ ب شرش ب د ر س :م رهالغ در دج سخ شرکد یا و د کتاب شر سخ رهالغ . سخ کد دج

جدا س .و کامل بدد ت س . سخ د رح د د یاقا . هم سخ ب در ل کم اب

رضا ذکاوش قر گددردلی با )مصا ه بدتر س بس شر و م یس کامل یا کتاب سخ12/15/1337).

د د مشرق : هم سخ ز ب در ل کم اب ت س .


البالغهنهج و معرفي نمايه 9. 5الف. کتاب کامل س

هد.ق455 رض عس تورجمع د: لی )ع(. تغاد: بس هلل رر م رر ما بعع مع هلل رذ جعل رحمع ثمنا رنعمائ و معاذ م بالئ و وس ال إر جنا و سهها رز ادة إ سا و رصید ة لی رسدر ه رر مۀ و إمام

ر رم و سالرۀ أرم ع ألقعم و م رس رفخار رفخار ألئمۀ و سر ج ألمۀ أرمنتخب م ح نۀ رمعرق و رع رعالء رمثمر رمدرق و لی أهل ب ت مصاب ح رظی و لص ألم و منار

هل ام: قا لی أ ع رذ دب ما ستخف ب اا ه و قا لی ما أیذ هلل لی أ ر دل أ تعیمد ت أیذ لی أهل رعی أ عیمد و هذ تداء ر ا ۀ بنا ر قطع رمنتزع م کالم م ر رمؤمن م ر لی رسالم امع ری سهحا لی ما م ب م

تشر م قطار و م رر رعزم کما رحنا وال لی شف ل ور ق م شد نا ر ما ره اض تیر کل باب رت د القتناص رشارد و ستیحاق رد رد و ما لسا أ ظدر رنا

بعع ر مض و ع إر نا بعع رشذوذ.و ما شد نا إرا باهلل لی شدکینا و هد سهنا و ع ردک ل و ع رنص ر و ذرك ام :

رجب سنۀ ربعمائۀ ش شمام و یت یتتام رمشدع رم عس رفعو لی ... لی ... هلل لی د ... رحس ب سمع ل ب بر ه ب أل ام رمتمسك ... والء هل ب رنه ای

لی ب ب رر... رسع ع ) رمشدع ( دم الربعا و یر جماد الور سن یمس و و ستمائ . سهع

هد.ق675یط: سخ. شار خ کتاب : کاشب: س ب سمال ل

سخ ناس :ها مختیف ک د ر دستخط اید ا، ورق بعع هافح و ام کتاب و ك دستخط

، افح بعع 1547 ، شار خ ع دو ثر مدر اید ا د ر شدض حاش دربار خاا د د تستر بعرق و افح ها مت ای تغاد م دد ک ب لرب س ،با ك بس ... مت

ال هلل و ال ر ودل هاذ ]هذ [ ر تاب سدا ] دادش [ -2 دج رهالغ ... -1 و ؛ هلل لی کته رر ج لفد ر و فرر لهع هلل لهع ر غفر هلل ر و هلل ای محمع رسد


هلل رر م رر و هد رعی ن رف قرص همر ارچ هم ر در شد بس -3 ...ر با گل... روغ د طد گذ ت و سرش بست در شد تش گذ ت د اهح شا م رب و

اد لی ا مظدر -4سرش بست شا م عد روغ ب عر ب د ا ع کل ر ... چدل دم و چدل ر ی ... 1515ی رع ائب ش ع لد ا رك رند ئب کل ه و غ ... بدال تك ا لی ا لی ا ل

ت ب ن شنه وال ب و اع د چدارد مرشه اید سام لتصام در مرشه اعد . و ب ما شا چدل ب ر بخد ع هز ر... ا لی هلل هلل ا -7رود ... اید ت بخد ع

محمع مصیح -3یه رهالغ محمع چکتاب دج -1 رف لی مش ی ... با هلل ا لی الت و رو ( )بصدر بس هلل رر م رر -11 کتب رع ل یی ل رن ف -15هلل ای

-13ث ااد)؟( م کتب اج رخط ه ... رشر ئر رصح ح رشرل کتاب دج رهالغ -12 هلل و... و الم ر رمدمن لی ب حارب کرم -14 ک ا ع س ر مدر د ر ك ث

و ذ کر کن )ردال کن احح( قهل ر شف ر طا یا کل ر د ... اکر بار ل مذکدر و ذکر د لنا ات ب دا هد -16 ... هلل و لی م ر رمدمن لی لی ب ننا اید تال -15 رهالغ د یل کتب ر ر حدماسب قی رت لزت سم کتاب مستطاب دج

ب همر ك ثر مدر د ر ک د مت ت ؛ 1547لف لن ع و ذ رك ددر سن دو -11م د ئع هذ ره م غ ر ... -17قابل ید ع س "ا جدا ا ا ا جد"

ثر مدر ب و د گر د ر قابل ید ع ستنع. لع د ال ب ال روف د ت ع ، ا د س د رد، در و سط کتاب ك شار خ ب لرب و ب روف مدجدد

ع ، افح ا ا ه با دستخط س ، ك شار خ ه در ا ا کتاب ب روف د ت ر شا 1522 سن ها د رد، ورق تیر ك دستخط و ك شار خ ک د گر ادد

دهع د رد، شدض ح بری کیمات د ر هما کیمات ک ه ب ارس و ه ب لرب د ت م ما دد ها کتاب محسدب م شر د سا ر ور ق س و جزء برگ ع ، هرگ ک کدچك

ها ساد در لند ک مرکب د ر گ س ا و نگرف در قطع کدچك، شز ناش با رم شرجمۀ بع ر ات مش ی د و سط کتاب س ورق ب یط د گر د ت ع . س ، با

م ء رمصطف دوو غصص درلدا ال ام کتاب -1ها ا ا سخ ؛ ادد مهتال و یسر ا فرح هذ ال ام بع عه و ح ل اد ا ماشنا ظمنا لظ ال ام مختنا ورنا

و رناس الم و رشر ح وال ام و حد رزما و ما یصصنا ب م رسب ال خر ب


رید هع ا بدع ر رت و -2 ال ام تنا ح لی نا و رح رنا جا ع ا نا ظارمنا و بهاحننا رمحهۀ ر رت و قیدبنا بمعر ۀ ر رت و أسر ر ا شمشا د ظد هر ا بهرکات ر رت

معد ر رت و أرو نا بمعا ر رت و لا نا ب ر مۀ ر رت و ش اود لنا بعنا ر رت و نا و إلید نا رذ سه د ا أدیینا ر ن بشفالۀ ر رت بحق ه محمع تیر رزما ربنا غفرر

قا رنه ای هلل -3باال ما و ال ش عل قیدبنا ... ریذ تمند ربنا إ ك رئدف ر لی و سی رعی لی رسالم: ذ أردت أ ش د ا ظا دو ل ا خذ کف م یرد و

ل و ع مندما لی ع و ییدما لی ع و ل ندما بارعسل کف م هۀ رسدد ء عق کودورهما مثل ر دد أربع معود ل کل دم و ع مندا لی رربق أربع دما ش د

فظك مثل فظ أل ه اء لی د رسالم و کته کما کا م تدبا و ری ألی .بری جمالت بصدرت یطدط کدچك متحع رمرکز ک ه نگرف: شز نات ا ا

ستار کش ع ع . س ا : لعد نج، ع.

ش ر ر، رثا )بشنگرف( 1ش ر ر، خ برگ 15ش ر ر، ح برگ 3 ا : احح برگ ، رح د رد، رر بع، رخامس، ا ، شخ ) خ ، شح (، 22، رثارث برگ 21س ا برگ 12برگ

رتاسع، رعا ر، رحاد لشر، رثا لشر، رثارث لشر)بشنگرف(، رسادس، رسابع، رثام ، ش ر ر، رتاسع لشر، رخامس لشر، رر بع 127، خ برگ 125س ط دو س ورق برگ

، 44، لالم امشخص برگ 15، رثام لشر، لالم امشخص برگ 165لشر، بیغ برگ .15، ص برگ 53ل س، بع 47 گی س برگ 2لعد

یدردگ ، مرم د رد.: تبهاتس ب رکاب ع رد، کاغذ یا هارغ )یا هار غ(

ها.برگ 16/5*24/5 ع د سطرها، 51/5*16/3سطر، 15/5،17*25/2 برگ، 111قطر، جیع متعیق ب سخ س و بر محا ظ د کتاب د ت ستفاد 3/1جیع:

جیع متعیق ب ك سخ د ع، رو ر د کتاب د ت ع لدع لت ق س کرد ها بر و باد شز ع ، حدس و ش جیع با حرح س . م د ، کتاب م عس بدد

.رو جیع با رمدا ردد و جنس ت الست ك س ناس سخ باستا


یا ، یط مدجدد در کتاب حدر ک در جعو و مدد ر ع س ، کدنتر سخهما کتابخا رهالغ دجرسع. سا م 765 ش ب س ک د رسار هالغ ر دج د سخ

سخ ، در رود چدار نه و در و س رودها ما ( بنابر شرق م3)شصد ر لتماد بر ه ب س ب سمع ل بب دس )ع(ق در مشدع ررضاه. 675 الو سا جماد

با دور س ع س . شار خ بر بر سو ب یط سخ باد د لی ب ب رسع ع م(.1265د1212ق/ ه. 655د 615) تباغایا یا م د ، دم ل

ا درتورد س ؟ در س بداء رمیك یا ور چ ع ک سخ سر د کتابب دس خص س ک سخ افد ا اف ق عن در دور دم ه.1547، ، لهع هلل لهع محمع چیه ت ع. و داد م رسع و در کتابخا م حدماسب قی ب ام

خاص د گر هستنع ک د ست س در چ شار خ مارك مصیح محمعیی ل ف و درتورد ، کتابخا لتماد د همع و سخ ک و چگد سر ع. نکتاب بدد

ع. ا ع سخ در جر ا هردها ظام ا ر د س ک ا ع هم ش سر ب مدر بما ها ادرتحهق ژوه .ع تورد ع با عهر ت ب هم ائیغدر مشدع و قر گزرد

خ، عن عود دد و نج سا در همع 1352شد وجدد ت ر شا سا گر ت م گفت د بادما عگا ک بداء رمیكیا د دگ شحع ع کرد؛ با هم با شدج ب ش ن

با ع. بر هم قر گزردهابا نع، بع ع س ک سخ م ر ث یا د دگ قزرها ا م یط ستا همع و غرب کشدر د س ک شر سخشد ثر ر کدن ساس م

کند نایت ع و برجا ما ع س .شا

شرح ديوان خاقاني نمايه و معرفي 5. 5الف.

اب کامل س کت

: فشأر د: ارح لهع ردهاب ب محمع رحس ن رمعمدر متخیص ب غنا . شار خ هد.ق، ارح کتاب ر بر رد ع یدد اعر رع محمع گا ت .1511

و سیطا میك بالغ گستر سخندر تغاد: بس هلل رر م رر یاقا کشدر « ره ا رسحر إ م » د ام دبا ر در غ ک ش غ ب س بر ل و گ ر بالغ سز و ر قی

لار الهدت و گشاجدا تثار صا تیت در جدا مع و ثنا ب دس مع ز


و ر بر وج یدر ع ماه لی قی محمعت گار ر ب اسدت لی سادد و رما فرماس دد و اا ب شم ر ور گ م ششخ یك ستا و لال تسما ا

مدد با ش در رو دگا ل اب ح ر سما ردد ب معهدد بر ر دد گرچ درهم و د د و قعرب و بن رو ر مگس با سر الک تهنگ ش ز ر کرد ر س

سع بر گ خت در ا مع و ثنا د ر ا ب شادر ی حیب ری لز م ر -ب ا بالغ ر جدال ساد و مسا رو د م ا رسدبا صا و یك ما دا ج

گرد ع ک ر رو حر ق وث ق م اهعت ر در سیدک ب ع ر کن کمار د ا شست و م صدد رس ع و جما سیم در ت ن ددد ب سرمنز و قصدر کرد ب ل ز لتر ف

س ع وجددش سح ر حد و لرض لد ر ییق و مر د ائ ک در د رة و س ع دیارج د حدق اح در کات و ددم ش ر ط س مدهدم و م ند ات م با

بع ل و لع ی ک ه و ظ رش در رد ب « شهارک هلل رب رعارم أال ر رخیق و ألمر »و گار ع و ل ر در محا س متناع و اب لعم م ا چدر ما

هاد افح اح ف ی ا ادرت ر غن و ضال معرو ک در ک کن د د قمش ف س ت ر د و بر معروف بشر س حردی ال رباب معر و ت سر

ممعوح در کال دست ن حدرت ک م صع ت د نع مو بر بر سمدرها بینع مد کننع م ب معندر م ا مد ت و لفر ست دو س کن ع س ک گرد همۀ چدر ما نع

ک لفر ست د ممعوح ک سی ما روس مثل کددة م صع ت وس د لفر ست اع بست گیدس

س م ا دجدا اد یك ب س ربال : یاقا گر در د غ س در یك د ک س س در جدا ر س ک اس ور جمی بع گر جمی کژ

ت ر و دو سنع س ت ا ک بخدرد س م صع: گر در د غ شا ت ا د دو جزو ک ترد و مك س مرکب ها ع و هرگا ید هع رو د یك مك ب

بع د گر جمی « قس هر دو»هع د جمی کثر با ع در جدا ر س ک ا ید د شد مبا ع در جدا و در یك د ک و کع م خص چش

ربال : رعی چد د ل ع رو د رد رو شد چد الر یا مش د رد شا رگس شد د ید ت د رد د ارم در غ شد چد غنچ بنعم


ر ل ع رو رمدد هاد ع و هاد ع مدد ر ع شهس س و د د رعل مر د د ار ت رهاس سهز غنچ ر د ث اح ب د ار رستا س و چد د ار مح ط کرد

.ب ثا در باب لا معشدق س ب وافششه کرد با نع د قه ل ششه واف رگس شد د مژ ک وقتشا د ار بنعمنع غنچ ام: م صع ت در غم ک شر س ما

ید شمثا ت د رد. بار ك رذ ینا بتسط ر هذ ر تاب و ر نا ذ رك رخطاب رمستطاب رحمعهلل ام :

.1544شار خ ا زده ما افر سن .ق.1544یط: ستعی ق. شار خ کتاب :

ها، جمالت لرب و ام ر د رب شکیطکش ، : افحات بعو جعو ناس سخ مدرب، ادرتب ، دستخط در ا ا کتاب 1544، ع ا ده د س د رد، ر د ا

ها مربع ل کش افح با ر گ قرمز د ر جعو ادد ب ور ق کتاب، ك دو افح ب یط د گر 447مت کتاب عر ز تورد ع ، در افح الالب ، 455ص

ها ت ك جعو ک جعو معر معر ع قر ر د رد ک یا بعع دت د ت ع و ها همر با ثر مدر مربع ل و اید ا در و ئل وجدد د رد، ور ق یار س ، دستخط

بتع دس عگ د ر ع، ورق و چسه ع ب ر د د ر ناسنام کتاب س ، افحات رکاب شا با جعو کش ، 761 ع، ك درس د ت مدرب ادرتب ر بتع عار

د رد، افح مار د رد.قص ع ، - ا -ب -ها، ط ، بری کیمات و جمالت مثل عریعلالئ نگرف: مط

بر ر د جمالت و کیمات )شرش ب یاا ع رد(. کشیطرسع م ب ظر کش ع ع ک ك ب هات لالئ س ا : دو ط باال ه و دور

ع.ت د مطیه ر با ل شا د د رح قسمکاشب ور یط ب جد شصح ح ش ر ر د رد، شصح ح د رد، رح د رد، 116 ا : ص

جد رح معا در هم افح رح 155ص 3 ع ، د س با دستخط د گر ه ا شاء بع .

ها س ا ، ارگ .، ر ع ا ده یدردگ ، ر د ها: تبتس ب کاغذ ادک سف ع


ع د 13/5*32 ع د سطرها، 3/7*13سطر، 13 ع د جیع، 13*32برگ، 452 ،هابرگ

کش ، ، جعو ر ت بها د کار قطر، س ا ، ضرب ور تهار برجست متر سا ت 6جیع: د ر.ها گر رم

ديوان مشرقي نمايه و معرفي 3. 5الف.

د: م رد محمع س غفار تغاد: بس هلل رر م رر

لمع مت ی ز و و همچد بع ال بعر ره ش ردگگر ] [ کرم بر ش ب رحز ظی با ع چد شد ع دب دردسف تاد در چا بال ف با ع

سار قطب رعار بد رف ا ل م رد محمع س ام: رفصحا میح رشعر دبع ر سب رفرما محتاج لیغفار رمتخیص بمشرق و

ام : در برد تباد سرکار م رب رخاقا تقام رد جال یا غفار ر د هلل ر ا و محمع ب یسرو حاب 1354 در د خب شارمنزال ب د ادگار مر م رمدد ع

ثر هد.ق.1327شعی ق. شار خ کتاب : یط:

: ناس سخ افح و با ر گ قرمز ام کتاب د ت ع ، در ا ا کتاب ك مت شار خ د

ر د رد، ا اار رعمت ای شدا ف د ،دهع، در کنار هم مت ر شا م 1354ها ا ا با در برگاب د رد، ثر مدر برجست هف برگ در ا ا کتاب یار س ، رک

ر گ س . کاغذشدر ع ک ام کاریا Aemmaobaمت

کش بر ر د بع ر ات و کیمات مثل ها، یط نگرف: لند کتاب و سا ر لند رح و شدض حاش ک قهل د ب ات ا هر عر تمع .

گذ ر ع .کل مت لر ب س ا : .21 ع ، سح برگ د ت "هد" ا : باال شمام افحات کیم

درد. ا هتس ب: ر


کاغذ ادک سف ع ع د 1*15/1سطر و ب در هر افح ، 11متدسط ،16/7*21/6برگ، 156 ها.برگ 16/4*21/3 سطرها،

ر عگ د رد ور ش جیع د ر قطر، سهز ر گ و چرم ، رو جیع ر گ 2جیع: ر د سار ، تستر بعرق .ساد ، کش شر س ، دو مر ی جعو ر گ غی ظ

.کتابخا لتماد د رخدرو دردژ ك( سخ دب ایص شار جعو شرش ب شار خ )ک

گيریيجهنت

وقف ستا یا شر کتابکد رمیكءبدا مدقد یا ا کتاب کتابخا لتماد ، شار خ، یط گز ع با مدضدلات: دب ، ز سخ هشتادودو همع س ک د ر

شدسط یا . کتابس ، ج ر ا، ند ، یسف و م ری ناس ، د ن ، ستار . مدقد همگا ع وقف درما گا لتماد ب همر 1332در سا رمیكءبدا

اب و درستا همع س . ل مدقد شر مد و شربزرگ رهنگ –درما گذ ت در چدار مر ی ادرت گر ت مدقد در حد ك سع یا ما عگار کتاب

اب ، وقف، د و اء س . جز ات مر ل س ک ب شرش ب امل: ل، 1332، وقف در 1352 اب در د سا ل چدارگا ب رح س :

عه د سا ساما اء و ،1317شا سا ، د و جاب ا 1357 ر شا سا بردبدر

ها دب ب بررس سخ رمیكءبدا. در ژوه س د معر 1337شا 1317 خ سخ مزبدر بدد.بنع شار جعو حه ر ئ و رد یت ع ک برت نع ت یا کتاب

شر سخکد ، شار خچهادر سخ شار خ منعرج گ ر د مد دهمچن با بدر ناس و ناس ، کتاب سخ م مدل ر دس تمع. در ا ا تا ج د ر ک برت نع مطارعات

گردد:م ر ئ س کتابخا لتماد ناس سخ دب باستا یط س سخ هشتادودو یا د ر کتاب -1

قاجار افد یخا

رهالغ دج-1 هد.ق( 675)

رح د د یاقا -2 هد.ق( 1544)

د د مشرق -3 هد.ق(1327)


دهنع.( د م مدل ر سخ دب شش ل م 7/41 سخ )% چدل -2 سخ ودو س( ب یط شاد و 2 سخ )% هش دب سخ چدل د م مدع -3

ع.( ب یط ارس گارش ع 31)%د ر شار خ سخ س ششخ ص د د ع ع و خشار ب سخ چدل سخ د د -4

با نع ک امل: ها شار خ ر م ب شرش ب مربدط ب نج سیسی د دم و هستنع سخ ( و 1 سخ (، قاجار ) 11 سخ (، افد ) 1 سخ (، ش مدر ) 1دور یخا )

سخ ( س . 2 دید ) ع ک امل: سخ ایص و ب لهارش ا اب س د ر شار خ سخ س م مدع د -5

سا 113سا و د د مشرق با 336سا ، رح د د یاقا با 765 با رهالغ دجد گر ب ارس گارش رهالغ ب شاد و دو سخ د س سخ ، دج ش ن هستنع.

ع. ع شد گف : ا ایص م همنعرج در تغاد و ا ا سخ ها د ادبا شدج ب -6گذ رد. بر هم ساس و با گر م ها ر در یت ار ژوه رهالغ ب شتر د د دج سخ

شد رو ع دگرگد و ب ا ها ت م ستفاد د مد د شار خ منعرج در ادد و س رودها رود چدار نه و در سخ در سخ ر ب رح شه کرد: گارش

ق/ ه. 655د 615) تباغایا دم ق بر بر با دور ه. 675 الو سا ما جماد دهع ک کاشب کتاب شا م ا ا ا ت س . شرق م )ع(در مشدع ررضا م(1265د1212

در دور ق عنه.1547در سا کتابخا لتماد رهالغ دج س . س ب سمال لمع محبدد س . حدماسب قی خص ب ام یا در کتاب افد ا اف دم

ع ک کتاب در مار ا د گر بدد چیه ، لهع هلل لهع ، یی ل ف و محمع مصیح ر کتابخا لتماد سخ در س . قر رگ ر یت ار ا بدد مختیف در ها دما با هم با سا شحع ع کرد؛ ددو نجخ، عن عود 1352شد شا سا ک م دس

با نع، بع ع ک گفت ع د بادما عگا قزرها ا م بداء رمیكیا د دگ شدج ب ش ن رهالغ دج شر سخب کدن با ع. کتاقر گزردها س ک سخ م ر ث یا د دگ

رهالغ در جدا س ک ها دجشر سخ ستا همع و غرب کشدر و د کد در .رجا ما ع کند نایت ع و بشا


.(بداء رمیك سدم ) سناد کتابخا بداء رمیكرضا قر گزرد . لی 1شصد ر

.) د ب شاور ( س ع مع رضد . 2شصد ر


البالغه در جهان است. )عکس از های نهجترین نسخهیکی از کهن کتابخا لتماد ه البالغنهجه . نسخ3تصویر

نگارنده(.

دوم ب م ر اال ب ك و د د بداء رمیكهد.ق د حرف 1231روستا بابا در سا بدا جار . قهض رد ی 1سنع

(1213 لی )با گا وقاف همع سنع


ام زب شرق . دلدت2سنع

ر ت ماد و گ بر قام بداء رمیك رعابع د د ب محمعرس ع در ا وج شدسط . 3سنع (. لتماد کتابخا رود ) سناد


هانوشتپي رسیطن مع ا قاجار و سف ر ر در گی س. ا ب -1ها لصر افد س شدسط گار ع در سا ام وقف شر مد د شفاقایا ک قی اف امکشف وقف -2

در با گا ر کع وقاف همع شفاق تاد. 1334 امل: یا رهنگ س ک -ا درم در همع ك م مدل لتماد ك در محی رمیءبدا مدقد م مدل -3

رمیك، م مدلءیا ، بدستا شر ك، تر مگا یا د دگ بدا رباب ک س س ب درما گا ش ر کاربر د د، کتاب . س ها مس د و درما گا د ت ارشما

( د یا ع ر بریاس . د شحص ل کالس ك بریدرد ر 1755-1613 ار دوس د ع ، بارو دو منتس د ) -4منع ع و ت ب ها ب لی لالق یسدف ع و س س در د شگا بدردو دق ید ع. و ه ش ر ها مثل هم

ا ها د دس اد ع. در خست ثر یدد در س ر رت در با شأث ر دگرگد درج دردم ن ها ش رب و د حرح سفر ی ار دو ر ب رو ا غرب ستفاد کرد ک در ت مسا ر ها ر ام با لند 1721

کرد ع. قسم لظ جر ا د ها و مشاهع ت یدد ر با د ت ام بر د دگاهشا منع س م برد مذهب سنت ، حر ع ر د شساهل مذهه ، مح دم رو نگر ر سد در ثر منع س ع س و امل می ب

، منتس د ر ب ها ر ام کرد بردگ و ستفاد د منطق بر تد د کرد سا د ق ع شعصهات س . درت دور یدد مرشهط سای . و بر ش د د یدد چنع سار در یارج سفر کرد. در گیستا ب متف ر برجست

متف ر برجست لند ب ها ع. هرجا ک ر م سیطنت درتمع و سرتغاد بر م ر ماسد ل د چنا ب د ت و ر سد د و ست ها کرد ع. س د مر جع ب ر س ، ب شمش مالک یدد رد ی وه

س ر د روحر ثر مشددرش، ها ار س د م د د. محصد تیر مر ی ات و تشا رک در سارد .(774: 1317 دگل، ) لمنتشر ع 1741ک در سا

ع تورد دد:یا د ت جا د رد در ن ا ام د مع ر درما گا لتماد ک سدم در اسع ر د کتاب -5 1346دکتر جی ل معقارچ ، 1342ا ، دکتر ت تا ع ی 1341دکتر م ن ، 1333دکتر محمدد منصدر، 1333در سا

هاد ه ه ا ، 1362لظ ، دکتر بد رف ل 1353دکتر منصدر د ا ، 1352دکتر و ا ، 1351دکتر س مسچ ، اظر مدقد بدد ع و یا 1361سا د یا س ا ، بر در دلدش همع ک 1317یا دکتر عها ، 1376

تخار شا کند 1317. گار ع د سا عبدد کتابخا لتماد کتابع ر هلل عر ک معش بخت ار و تقا ض د ت و در اسع ت م ر ث گر هدا و اء ت کد ع س . یا ر کتاب ر درگزیعم

مع کارو ع مع ر کل السالم و رمسیم محبا ما جناب م. 1337/2511وقف همع در سا مدد -6 –تثار ایص و بع ا اه ارها هنر د ن ع د ع. مدد دربرگ ر ع رهنگ دوس وقاف همع ر

ظ ر هستنع.مذهه مردما همع س ک در دع یدد و در جدا ب


منابع .221-246، ص 5-4 مارت نع ، سا س زده ، (، قر گددردها همع ، م ی1366 ذکا ، رو ز ) .1

مادستا (، چاپ ، همع : مادستا . ام )ب س گفتار دربار(، همع 1315ددددددددددد ) .2

(، شار خ مفصل مشروح ر ا کتاب تردو، چاپ ، شدر ، رو .1322 س نعر ، لهاس ) .3

د دور د شار خ اد ا و گد )شد یاحر ت و یطر ت (،1323قی )مخهر رسیطن ( )هع ، مدع .4

د عگ م (، چاپ ، شدر : ر گ .

ناس ، چاپ دوم، شدر : سم .لی باستا (، شار خچ1316غالمرضا ) معصدم ، .5

یدر ع ، 1355 – 1351 اهنشاه 2535 م تثار می د تغاد شا (، کار ام 1355بحر رعیدم ، س ) .6

سیسی تشار ت م تثار می ، شدر . چاپ ،

شعی ات لی و شحش و د ب شاور ، ب جمعلرب د قصائع و غزر ات ارس ود (،1312لهع ررسدر ، لی ) .7

لهع ررسدر ، چاپ ، شدر : م یس.

. 45، افح 3مار ، 1 س اها، شك مار سا (، م یس شذکر د ب شاور ، م ی1353کده کرما ) .1

. 4 ناس ر ، دور شخصص باستا ، صینام لیم (، لمارش قاجار در جندب همع 1333محمع ، یسرو ) .3

. 155-122، ص 7، مار ا 1333سا

جاو ع ، سا ب س و سدم، مار ، صینام وقف م ر ث (، کتابخا وقف لتماد همع 1333، )---، --- .15

. 73 -35، ص 17

کل وقاف و مدر ی ر ستا همع . رضا قر گزرد، با گا د ر لی اموقف .11

ستا همع . کل وقاف و مدر ی ر ، د ر بداء رمیك کتابخا ها . م مدل سناد و کتاب12

هديکچ اتس فقو ایباتک رش...

Documents