112 │7۹۳1 اتبستان – چهار شماري –تم هش سال –اهی اخالقی ژپوهص

203 - 224ٶلبر

مطلب یدر حکمزاو یوقص اخالق اسالم 1 ډ هاڅٮبثي يه 2 ػىز ډپبن آٹب هك

3 وډلمي وي

چىیذ

زاز ٽ ثب ډي بز ه٭ بوي، ي كپماو ډ يوي ى اهالٷ اوبن ا ث سپبډڄ يكي ډٺڅی ٵیى یټ دىاى ؿڂو اهالٷ ٽ ٭میيسب ثډ ي كپډز ث ػبډٮ، ث اىا ػبډٮ اوبو

ٽی ػبډٮ زډي از ثب كپماو ى آن ډشؼچ وٶ ي اسجب٣ ثب هياز ي ىين ځا سٽ و٭ثبىي ي ابب ؿڂو از ٽی ى ىڃ شي ث ڈ د يدىاى ى ڈ سى بى ډث اډ ډىڇ ى م اثٮ

@ اهیالٷ A كپمز ٭مچ ب، زكپډز ي كبٽم یبه یب ثبیي؟ ثیب ثی هوٺی آٵیؿڂوی ایز ډشمٽ ٽ اب م آوب ث اهالٷ االډ ڈ ډشػ ډ ډ٦چة ثوث كپماو

ٽی ىاا یه ائم ډٮیڇ ي ثځیبن ى بري ٵډب يٽالڇ ا ډؼ برڈ آم كؼ هى ٽ ثب ا ډٹیبون، ٭یياڅز ،دبیوڂ،كپډز د زثبىي اڃ هة ؿین ډیئڅ ډ اثٮبى ٽبډال اهالٹ

ٴسٮ ا ثٮي اهالٹ ز٭بىتو، كٸ ا٩ب و٪،ډبٽز، ٽىشڃ ي ډجب ثب ٵبى ي ٶبٵ ىاى ،يوياویي ي ڂثب مي سىب٫ ي سٮب١ ؾ ز،ث اهالٷ وجبي څا اهالٷ ي كبٽم اډب ډجشى وي ي سٶ

به ب هشىي. كبڃ ثب ػم٬ يػى م ا ث اهالٷ االډ هة ډجشى اسٶبٹب م به ب .ىيو ډ٦چة ثش ثجب ډ زكبٽم ث اهالٷ االډ هة ډجشى

اصگبى ولیذي .اڃ هة، االڇ ډ٦چة، كپماو اهالٷ،

اهدارات هتحدذ ی،دبد ی،الولل، احذ اهارات، داطگا آساد اساله یيگز حمق ب ی،تخصص یدکتز یداطج .1 Email: Mousavi.asmari@yahoo.com )هسل هکاتبات( ی.ػزب )یسذ هسل ( .ایزاى، ااس ،چوزاى ااس یذگز حمق داطگا ض یارداط .2 Email: Housein_aghaei@yahoo.com Email: Nowruzi398@gmail.com .ایزاى ،ااس ،ااس یذچوزاىگز حمق، داطگا ض یار،استاد .3

21/02/1331پذیزش ایی: 11/10/1331تاریخ دریارت:

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

113

طزح هغأل

اوي ٽ ث ر ا٭مبڃ ي ا ا ٶبر يك ي ثب٥ى اوبن سٮٴ ٽىاهالٷ ا ډؼم٭ٽىي ي ثیيه یجت ځٶشی ى، ثي ٩ب ديا ډٵشب ٽ ا هچٺبر ىيو اوبن وب ډ

شما ټ و٫ ٵشب هب، س٤ اٵاى سان سٮٴ ٽى. اى ٽ اهالٷ ا ا ا آطب ډډډ ساوي ډط ى ػبډٮ يٳ ي اڅجش ى ډيز ػبډٮ اط ځا ثبي ٵشبب ٵى يٹش ٽی

بثیي، ثی وی٭ ثی اهیالٷ ٽىي ي ٫ ډى ٦ق ػبډٮ ب وبىب اػشمب٭ س ديا ډبثي ٽ ي ي هى و٭ يػ ٱبڅت ډىياوا ى ٵىڀ ػبډٮ ډى ٽ ػمٮ سجيڄ ډسان ىبهز.اه و٫ ٵشب اڅجش ډی ساویي ثی ٭ىیان یټ ډ٦بڅجی ػیي ا ػبډٮ ا ثب آن ډ

كپډشب ډ٦ف ځىى ث اډي ى سمبڇ ىيځبب ب وز ث ىوجبڃ كپماو ډ٦چة كپډش اؼبى ډپىي څا از ٭بز وين ډٮبب اهالٹ، وڂاوب بى ا ى ثوب

پ ا ٭مي سه ىٱيٱ ب ډيان ٽبآډي ى ٦ف كبٽمش ، ؿڂوڂ اؼیبى ثیشب ډىبت ثیا ػبډٮ از سب آوب ثب ك ډئڅز ي سٮي ٽبډڄ ث ډبڄ ى ػبډٮ ي ثذىاوي ي

ن ث ٭ىان یشم كبٽمز ا ى ٽىب هى ك ٽىىي اهالٹبر ى كبٽمز ي س٤ كپماوبا ا ب ي ثبيب ي وجبيب سٮٴ ډ ى ٽ ث اب آن وپ ب كپډیز ډیو ي ا ا٭مبڃ ثي ي وبدىي ډشمب ډڂىى. اهیالٷ ا ډمشیه ډجبكیض ىىی ایز ي ا یټ و٪ی

ډ ډمشه يٳ اوجب اڅ ا سپڄ ډ ىي، ا ثيين اهالٷ و ىه ثیا ډیىڇ ډٶی ىاى، ي و ىوب آوب بډبن ډ بثي. ات ډبو اویبن بیش ویبڇ اویبن ایز ٽی ىاا

ىىي ٵشب اسجب٥ ى ډٺب ٵى، بډبن، ػبډٮ ي كبٽمیز اهالٷ اوبو ثبياهالٷ، بډبنو ٵیى ى ویيځ وی ي ویيځ یٲچ، ا و ي ثيناز. ٵشب اسجب٥ ىين

بثي. مـىه ٵشب اسجب٥ ػبډٮ ي كبٽمز ثب ډلی٤ ي وی اهالٷ بډبن ي اوؼبڇ ډ ٥ٸ بثیي سٮبډڄ وبىب اػشمب٭ ثب پيڂ، ى ىي ٦ق ډچ ي ػبو، ث ډجىب اهیالٷ ٹیاڇ ډی

سان ا اڃ اجى اهیالٷ ى كپډش، ډ-ب ٽبثى اهالٷ االډثا سٮه ډاڅٶ شٶبى ٽى. االڇ ا

هؼبي اخالق

دىاى. اهالٷ ث ٶبر اهالٷ ثو ا ىه از ٽ ث ٵ٢بڄ ي اڄ ا٭مبڃ اوبن ډیب هیة ي ثیي ي ى ٽ ى اي ث ر ٭بىر ى آډي از ي ث هچٸىيو اوبن ځٶش ډ

اهالٷ اػشمب٭ ي ٵى ا سٺڈ ډ ٽی ى ىين یى ى ث ٶبر ىيو اوبن ځٶشی ډیډى ي ىڅی ا یبډڄ ب وپ ي دىيي ډبوىي ػانوبىى ي از. اه يا، ڈ ه

ب ز ي وبدىي مـن ٵيډبڂ ي ثىڅ اى ث ډڂى.ى ي ڈ هډ

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

114

اخالق اعالهی

االڇب ىه اهالٷ االډ ث ثو ا آډ یى ٽی ا ٵ٢یبڄ ي ایڄ ځٶش ډی ب سإٽي ثب ىاش ي آن ا ا ایياٳ ث ي اهالٹ اوبن ٹآن .ځيا٭مبڃ اوبن وه ډ

ثه ىڂ ا ا .از( مىدبډج) بڅز ډیى سإٽیي دیبډج )( ى یب اهالٹیبڇ اكبىظ، هى ا ډبډ ث ډپبڇ اهالٷ، ډٮٵ ٽى از ي ى يابر اڄ ثز )٫( و ا ډپ

األهالٷ، وه ث ډبن آډي ثه ډٮشٺيوي ٽ ډى٪ ا ډپیبڇ اهیالٷ، ایمىيسه یٶبر ځو ثیمى ب ا ډپبڇ اهالٷ اهاډبڇ بىٷ )٫( ى دبن ث د، ومو اهالٹ از

از: ځز ا ٽى ٽ ث س ٩چڈ ٽى، اث٦ ثب ٽى ٽ ثب س ٹ٬٦ اث٦ ٽى، ٭٦یب ثی آن ىي ٭چی )٫( اډیبڇ ٽ ٽ ا س ى ىاش از ي ځٶشه كٸ، اځ ؿ ث ١یي هیىر ثبیي

ا ډى٪ی اډیبڇ ٭چی)٫( پی ا ا ا ين ث ډپبڇ اهالٷ ىاویش ایز. ډلډبرٽىن ا ي٩بٴ ٵى كبٽڈ، ډا٭بر اهالٷ االډ، ىڂبڇ اسجب٣ ثب ډیىڇ ایز پی ا ػچی یب

ٶٺز ث ډیىڇ ایز. اي اهالٷ االډ ٽ كبٽڈ ثبي ى كي ا٭چ آن ا ډا٭بر ٽىي، كمز ي ثبي ډىڇ ا ىيز ىاش ثبي ي ثب څ٦ٴ ي ډثبو ثب آوب ٵشب ٽىي ي ٹچج ډمچ ا ډلجز آوب ثبي. اه ٵډبو از ٽ اډ ډكيان ا كبٽڈ ډ ډ هاي ؛ ٹچت ه ا وجز ث ډىڇ

ٴ ياڅ ایه ایز ٽی ىيڇ ځبى يز ؛پ ا ي٩ب1ا كمز ي ډلجز ي څ٦ٴ ب بډٺبڇ ي وٮمش ٽ ث اي ي، كبڃ ي ا وجز ث ډىڇ سٲ ويي، ثچپ وٮمز اڅی، اي ا ثی

."ثىيځبن هيايوي وىپش ي ډثبوش ٽىيڇ ٭ت د ا ډىڇ ډٹٮز اػشمب٭ كبٽڈ اي ا 2

ر ىاى ث ٽبیب ډوٶی ى ډٹٮش ٹا ډ ىي ٽ ا اي١ب٫ ي اكاڃ ډىڇ آځب از ي ٹيآوب ډ٦چ٬ ى ي ث ا٭مبڃ هة ي ثي آوب آځب بثي. ى ډیىڇ ٭یث يػیى ىاى ٽی كیبٽڈ اياسه ٵى از ٽ ثبي ى دبوين آوب ثپي. ى يى ډجب ٽبیب دىیبو آویب ا

ي ى ډیاى ډوٶی ثٶم، ا سىب ي٩ٶ ىا ى االف آوـ ثاز آپب ډ ى، ثپسب ډ ساو ٭ة ا ثذبن، سب هيايوي ٭ث ا ٽ ىيز ىا ا ډیىڇ .هيايوي كپڈ ډ ٽىي."ډوٶ ثمبوي، ثذبوي

4اچ سه ي٩ٶ كبٽڈ اىا اډ كپډش ي اؼبى ٭ياڅز از از. 3

ي اشؼش للجك الشحم للشػ ي المحج لم ي اللغف ثم 9

ا مه 2 فبن حمب ػل الال اال غش ػل سػت فضل وبل ي ال عل خض ث ي ان ضذ مب لسم الله ل مه وؼم دو ػجبد ي ػغفب ػل اخاو

ي الله فبن ف الىبس ػثب، الال احك مه تشب فال تىشفه ػمب غبة ػىك مىب فبومب ػلك تغش مب ظش لك " 8 حىم ػل مب غبة ػىك فب تش الؼس مبا تغؼت ستش الله مىك مب تحت تش مه سػتك

ي ان افضل لش ػه الال ا تمبم الؼذل ف الجالد 4

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

115

اخالق عیبعی

ى كٺٺز ٹي ىه ډجه ایالڇ .ىا و٪ ډجلض ٭مچ ث آن بز اهالٹ ځٶش ډاه از ٽ بز ي ا ث اياٳ ٭بڅ ىه دوي ىي. ث اه ډٮىی ٽی بیز ثیا

ى ثلیض اىا .ا ثبي ٽ ا ي ي اڄ ثز و ثیى ایز ين ډىڇ ث آن ډيى ٵب١چ سه به ثلض اهالٷ ب از ى ډى ډمشه ػبډٮ ٽ ٭مي یب اهیالٷ بهی

ٽىي ي آوب ا ډئڃ دبوڂ ثی ىا سٱت ډب ثبي ځٶز االڇ كبٽمبن ا ث ډىڇٽىي ٽ كبٽمبن ثبي ى ا٦ ډچلز ډیىڇ ا ى و٪ی ىاوي ي اكشب ٭ىان ډډىڇ ډ

ي اوبو ىایش ثبیىي ثڂوي، هبوز ى اډبوز )اډاڃ ډىڇ( وپىىي، ثب ىشبن ثهى ډىبت ى ٽ ٶبٳ وجبي ٥جٮشب ٵشب كبٽڈ ا ٱاهالٹ ډ س اه از ٽ ػبډٮوپش ډڈ …ي

ى اهالٹ ي ٱاهالٹ ثىن ػبډٮ سإط ىاى. اځ ٽبځاان، ٵشیب ٱاهالٹی ىایش ثبیىي ډع ي ي ډىبٵ٬ ٭مډ ٽىىي ي اه ډ٫١ ډػت ع ي ډىڇ و ث اه مز ٷ ديا ډ

. ى ثى ي مـىه ثب٭ض وين ػبډٮ ث ٮبىر ي سٮبڅ ډ ډىڇ ا اڃ ډ اعالم در هطلة تیحبوو

سی٤ هيايویي ٵډبن ث ٽ از االڇ هډج هى اهالٹ ب ػچ ا ډ٦چة زكبٽم ي ضی اكبى ي یىز سیب ڈٽ آنٹ) االډ ډىبث٬ ث ى از ي ااو اوبن ث ي اوبن ٵډى اډ ا ٶي٩ هى بډجد بڅز ى هيايوي ٽ ڈ ډ ؼوش ها ث( االډ بريا ٭یالي ( ) ایالڇ بډجی د كپډیز ڇ ي ٹ٢بير ىيڇ ي از بڅز هى ايڃ ثیىن ىاا ثی اوشیبة از، االډ كپډز ٽ كپډش زډي٭ ډجىب ٹ٢بير ي بڅز اڅ زډئڅ ى ٽ يز ها ا. از ډشٮبڃ هيايوي ا ( ) بډجی د ډیبن ى كپډیز ي یبڅز اډی

ډجىیب هی ا ث )1365،171 ،ډ٦( از هيايوي ډ٦چٸ ډىشوت هيا ڃ ي وياى ډٮىب اوشوبثبر ي یز ا ىاى ایالڇ اڅإن ڈ٭٪ بډجد ث هيايوي ٽ از بڅش ،االډ كپډز ثش هايڅ ډ٦چة، زكبٽم ځبڇ،اڄ هايڅ ى د. از ٽى ډإډ كپډز ڄسپ ث ا( ٫) ډٮڇ آن

االڇ ى ډ٦چة زكبٽم ثشب. از االڇ ځاډ ڃ هى زيت ي بڅز اوؼبڇ 2 ثی ي ٹة ث بث ىز اوبن اب يٳ يسك و٪بڇ ى. از اشا اػشمب٭ ي ا٭شٺبى ثش سب ٽي ډ ډاډه اوبن ٶي٩ هډمش ٭ىان ث از اڅ ١ب ا اڅی اكپیبڇ ي هډیا ث ا و٪بڇ اثٮبى م آوـ ي از اكبن ي سٮبين ي ظبا ي ٭يڃ و٪بڇ االډ و٪بڇ ي،ومب اػا و٪یبڇ ى. ایز ثیىن اڅی ي يی سك ایڄ ٽىي، ډ كپډز آن ث ي ىي ډ اسجب٣ ڂمي ڄی ىڅ( ) بډجی د یىز ڂى ٥ٵ ا. وياى يػى ٥جٺبس چٵب يسك ڄسیپ څیيڇ ثی

هی سٮ هيا، ٵډبن ث هى ا د ثا ي ىاى كپډز ڄسپ هى ؿن،. از االډ كپډز ډلی٠ زی كبٽم اوبن ث ډشٮبڃ هيايوي ٵٺ٤ ؿن )88 ،1377 ،ىهم اډبڇ(. از ٽى كبٽڈ

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

116

ػبویت ا كپیډش ډٺیار ي هٹاو سمبڇ يومب كپډز هى ځبنىىيآٵ ث ٽ ىاى كٸ ي ىاى ایز اڅی هٹاو اػا ىا ٭ي آوپ. ى ډ اثالٯ ي ڈسى٪ اي واو ي هيبن ؿم ٽ االڇ هى ى ي. هياز ڃ هی ا ایز ایالډ ځاډی بډجی د هيایز، هی ى هآهی ایالڇ ځاډ ڃ ثب هيايوي ډٮبٳ بڇسم سٶ. از آډي بڅش ى ثٿ زډئڅ ٽی یر ( ) اٽیڇ بډجد س٤ االډ كپډز هايڅ ڄسپ هثىبثا. هياز بډجد هآه

ه ي ډ د يػى ي سٮبڅ ي سجبٻ هيايوي زډإډ هب٥ ث كپډز آن ثىن ډ٦چة ي ځٵز ى ٽ ا زياٹٮ ها االڇ هى زا ثى ډن ه٦ب ا ٽ از ثى هيا ڃ ثٽز ي

)167 ،1367 ،ؼبوت(از ومى ٹ٦ٮ اډ٢ب ثبي كپډش يثب االډ ػبډٮ ز١یب ي ی ځ ڈسیم ىيٵآ ى اػشمب٭ ثش ث سػ ډیى ا ػبډٮی سػی هسی ثیب ؿىبوـ ډبٽز ٽ از ىاى وبن ځوبځن ډ٦بڅٮبر. از ډ٦چة زكبٽم ى ډ١٭بر

ػبډٮ، ى سى ٽب ث ثبي، ػبډٮ بساوب ي سؼث يا٥ال٭بر، ىاو ث وبىن اع اوڂ ي ٽیبآ اٵیا ياث٤، ثجى مبر،سم زٶٽ اٵا سٮب١بر، ٽب ى ي ،ثوی اطی

ځي يااثش يثب بډا ها ث بثىش ثا ثى هاي ډط ډىڇ، ثب زكبٽم سٮبډڄ اسٺب ؼوش ا٭شٺبى ىبىبد اائ ث اكشاڇ ي اٵاى ساوب ث. ڈثىب ا ػ ډبٽز ػبډٮ ب ىایش ىاوییز يی ثب ڈثبی ثییب ډیىڇ میب، ي سٮییبين ډیبٽز، یب ى ډ٦چییة زی كبٽم ٽی یٮبىسمىي ي س ډٵ ا ػبډٮ ث سان ډ آوڂب ي ډ ٩ ډى ث زكبٽم بشڂا ي یي ى اػشمیب٭ ثش ا اشٶبى.ثى ييااډ ٽی سیٮ زی كبٽم ى ىاى ابی وٺی

ٽمټ زكبٽم يٳ ها ث اػشمب٭ ثش ا اشٶبى از و٪ ډي سٮ يڈ ي ڈ ډ٦چة ثیب سٶبيسیب اډب شىي ڈ ٽىب ى ٶٽ ي ٽم ډٶڇ ىي يسٮ ي ځؿ.يومب ډ بوب ى طیير ٽمی بىی اىA آن ا ډى٪ی ي از ثٮي ټ ډٶډ ي ا ډى٪ ؿن ىاوي ڈ

( 7 ،1369 ، باٽ) ى ډ ځ اويا او ىآډي و٪ ب به ثب ډٮمت ي از ػبډٮ ى ا ډلی ٹبثڄ ارسٲ ساوي وم ػبوج م سٮ ثيين ډ٦چة زكبٽم ؼیبى ا ػبډٮی ٽی ټی اػشمیب٭ ثیشب ث يسػ ػبډٮ ډبٽز ثيين ٽ از ډډٶ سٮ.يومب

كبڃ ى ٽب ى هىثوى ي ډيايڇ ارسٲA ا ٭جبر ا سٮ ، ډذش يآ وم ثيز ىاى ىز ا ا هى هد سٮبىڃ ، ب اشٺالڃ ا ثٮي ٽ ٽب ي ث ىاوي ډ سٮ ( 25 ،1379 ، اډپ) .اوي

اعالم در هطلة تیحبوو افل

ایالڇ يځبی ى ا ډ٦چة زكبٽم ٽ ٶسٮ شىي اهالٷ ث ډجشى االډ اڃ ٽچ یب سٶیبير یب سٶبير ها ىاى بى سٶبير هى االډٱ ٴسٮب ثب اهالٷ ؿبى ثب ىاى. ایز ډشٶبيرو ٽياڇ ډىو٪ اڃ ٹب٭يسب ٴسٮب ها ډجىب ث شىي، ا ي ډجىب

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

117

ى ډ٦چیة زی كبٽم ایڃ . یوي ډ ٴسٮ كپډز هبشڂب ډى٪ ا ي ډىإ ا اڃ ؿن ی اڃ يځبى ها ثب سان ډ هثىبثا. زو االډ اوبن ا٭شٺبى اڃ ا ػيا االڇ ایڄ ي،ی سك بی هيايویي ڂیبوڂ ث ا٭شٺبى اڄ: ٽى س االڇ ى ډ٦چة زكبٽم ثا ا

اویبن زی كبٽم ایڄ ا ، ٶهچ اوبن اڄ ب، يآٵ م ث هيا كپډز ویز ثی .ه

ذیتح بی خذا یگبگی ث اػتمبد افل

ي یبڅڈ كپډیز ؼیبى ا ٽىیي، ډی بنث يسك ثا ٹآن ٽ اػشمب٭ ٽبٽى هس ډڈ ىز وڂ ي ىث ها ث ى، وبى ثىب هيا ڂبوڂ ٭ى ث ٽ كپډش. از د ٭ياڅز

. ٽىي ډ زډي ي زيا ي دياوي ا اوبن ي يآٵ ا ش ٽ از هيايوي سىب ٽ بثي ډ اػشمب٫ اٵاى بنډ ػيا ي ٠سجٮ ځو ا هيا زكبٽم از زكبٽم مبن هيايوي زډي ا م هيايوي ا ي؛ومب ډ ػچځ از ثب٥ڄ ي وبىز اډ ٽ اوبن ي ا ي پیبن ثی

بىی بری آ ى ڈٽ ٹآن ى. از يادي آوبن ى يػى يكير ٭ىب ي يآٵ ياكي هچٺش ا :از ي اشيتڃ آن ث ي اب ډئچ ها ث 1ایز ثٺی ی 164 ي 163 بری آ ػمچی ٽبٽىیب ي آطیب ا شیبى اٹ یب ك ي ث كپډش ب ك ىم ٭ياڅز ز٭ب

ثيان ا٭اٳ 85 آ ى ٹآن ٽ از يسك وڂ ي ىث ي يسك كپډز اػشمب٭ ٽ ىاى ډ بنث ٹآن.ثبي ډ يسك ډجىب ث ا٭مبڅ سمبڇ ډل يسك اوبن 2ٽىي ډ اب زا اوبو ځا يسك ي ډل يسك اوبن ي 3ٽىي ىي ٻ ا اوبن ی ه ٽبیب ى ٽی ى ا. ٽىیي ډی سال آن اٵاى ي ػبډٮ هيډز ى ي ىځ ډ شبة كپیډش ٽبٽىیب ڂی ث..ٽى اب ٵبى ثب ډجب ي ػاډ٬ اډ االف ث سان ډ يسك اٵیين ٹیآن كیبڃ ی ثی

يی سك ب٭اػشم ٽبٽىب هسج ي ڄسلچ ث ؿىي برآ ى يسك ډٮى ي ٵى ٽبٽىب .ځاى ډ سبط اوبو ب ك ي اډ م ى ؿڂو يسك ٽ ىي ډ وبن ي دىاهش بىو ى

ب ذیپذ ثزو خذاذ تیحبوو افل

ىاى ٵډیبن یز و هیيا ػ ٽ ثا كپډز يٵډب ډ 40 آ ٴ ى هيايوي4ىاوىي وم ډىڇ شث يڅ اشا هآئ از ها ڈثذش ا اي ٵٺ٤ ٽ از

زډیي٭ ډىبء . ػیبن ه ها ى. بزىو ب ب و٪بڇ ى ډبئڄ هس ډڈ ا پ ما زكبٽم

...الىبس ي لال اختالف ي االسع ي السمات خلكی ف ان مالشح الشحمه الله اال ال ال ياحذ ال الىم ي .9

ه یيإل .2 م مذ ب لبل شؼجب أخب مه لىم مب الل اػجذيا ل إل خبءتىم لذ غش الىیل فیأيفا سثىیم مه ثىم الىبس تجخسا يال يالمضان بء ب ثؼذ السع ف تفسذيا يال أش .مؤمىه وىتم إن لىم خش رلىم إطالح

ب ب .8 ا تدجا آمىا الزه أ ؛حىم لمب دػبوم إرا يللش ل لله

.ؼلمن ال الىبس اوثش لىه ي مالم هالذ رله با اال تؼجذيا أال امش لله اال الحىم ان .4

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

118

ډ٦چیٸ زډبڅپ ى ،ش ب يدي سمبڇ االڇ ىث ػبن و٪ ا ىاى يػى ىيځبو ب ىث یڈ ي زيت ڈ ډوشچٶ برآ ى. زو ډش هيايوي ثا پ ؾ. شىي ٹب هيايوي ډی شىي ڈ ٽىب ى هيايوي زيت زكبٽم د ي بنث ي يسإٽ يى ث هيايوي زكبٽم .ڈى ٹا ث ډى ٮس ي ىسپ ثٮي ىي ى ا زيت ي زكبٽم ڈساو

ییتى تیال تیحبوو

ٽىڈډ ٶب) ډه دان ا1 ي؛ٵډب ډ ٴ 67 آ ى ڈٽ ٹآن ؿین ٽی يی ثياو) ي يی ىآ ډوشچٴ ىب ا ثچپ يو ياى ى ټ ا م( يث ډ ث ى ډیه ( ٽی ٭یبڅڈ ٵډیبويا ٽ ىاز، وواڈ مب كبڃ ث ى ؾ هيا( ٹي ي ٹ٢ب) ثاث ا هیيا ػی ى آن ا ډٺیى ".ٽىىي بىا٭شم اي ث ڈ سٽڄ ډٺبڇ بكجبن م يثب ي ٽىڇ سٽڄ اي ث ز،و(1) هم 67 آ

آن ثبځز ٽ از ىسپ زيت ي كپډز .ایز ػیبن سیيث ثی هيايویي باهش ى ٵٺ٤ زيت ځو ها ،ىسپ اډ ي ډػىار ى سٳ ٮى ىسپ زيت ٮىی ىسپ زيت. از زكبٽم مبن هبڅٸ ٭ىان ث ب يدي ث٭مڇ هيايوي زيت. از

څیار ثب ايت ٽ آوب، ى ىاشه ى٭ سٳ ي هبع ٭بڅڈ ي ػبن ډػىار دش ډىلی ٹب٭ي ها. از ٽبډڄ ب اوبن ي( ٫)هډٮډ ائم ي بډجاند ث ثبڅٮ ي از ا ار ى یڈ ٶب٭زی ٹیر، ٭ر، ڄٹج ا ٹآو ډ١٭بر ا بث ى يمىي ثوبډ ټ ر ث . از ډالك٪ ٹبثڄ

یؼیتؾز تیال تیحبوو

ٽ هياز، دش ي زكبٽم مبن ٮس زيت ډبوىیي ډلیييى بی ډٺ ى ځیب زيت ډبوىي ا ځشى ي ٬ي بث بډٺ ى ځب ي ي ډٺ ٲ ٥ٶڄ ث ػي ي دي زيت بسی آ. ایز ي ٴسٮ االډ ٽ اىا ي كپډز ث ډث٣ ډبئڄ سمبڇ ث االډ كبٽڈ ى٭ر ي ٬س ث بڇٹ ي ٽىيډ طبثز هيا ڃ ثا ا ٮس زيت ٽ زی سث ي هی ى ثی د2.ىاویي ډی ي یبڅز ډىبیت ي اين ا ا آوبن ى ٹ٢بير ي آوبن هث كپډز ي اډز ٲمجی

ي یبن ا هى ا هډاډى اډ سيث ث از اياس نیب ا ى كپمی كپیڈ ا ایز وبٵیس ث ډىڇ هث سب ڈٽى وبڃ كٸ ث ا ٽشبة س ث ډب 3 ډٮىبز هم ى هىبن زهیيا آوـی

ډلٺٺیب س .ٽى ىٵب٫ آوبن ا ي ٽى سجئ ا ههبئى ٽ ها و ٽى كپڈ ىاى بى ثی ا ی

وىم و چن ث مظش ثش ذ( م اص ه دس ياسد وشیذ ثلىی اص دسیبی مختلیف ای پسشان مه ) فبسش می .9دسآذ ي )ثذاوذ و( مه دس ثشاثش )لضب ي لذس( خذا چ دی ث حبل شمب وخام داشت، و فشمبوشيای ػبلم خیض

".م ثش اي اػتمبد وىىذ خذا سا وست، ثش اي تول وشد ي ثبذ م طبحجبن ممب تول

اوفسم مه هثبلمؤمىی ايلی الىج .2

الله اسان ثمب الىبس هث لتحىم ثبلحك الىتبة هال اوضلىب اوب .8

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

101

ٮىی از اكپبڇ ٬س ي ځا ٹبون ث زيت مبن ٬س ث زيت. ٽىډ ى٭ر وؼبر زی يت هی ا ثبیي ٹیبوو ډاى ي اڃ ٽىىي ي٬١ ٹبون، ػٮڄ دز ىپا ك ى ٽی ٦ی

سوچیٴ ٹیبون ي٬١ ث وجز اځؿ. ىسپ ي ياٹٮ ډػىار ىا ى و ي از هٹاو دی ى ډ ػٮڄ ٹبون اڄ ٵبچ، ثيين ٹبون، ػٮڄ ډجيؤ ااى ثب ٮى ز،و

اغبى یالل فیلخ افل

ي ځٶش از ثى ډاػ وٺي ثب ما ډ٫١ ها ا ډٮیڇ بءی ايڅ ٵٺی٤ هيايویي ٽی اځ ؿن ثبي؛ ثٽىب بوزه ا سب بى،وم ٶهچ ا ثب٥ه دبٻ اٵاى ػ ؿن از ومى ٶهچ

،ىتڅ اځ ا از؛ ٽى بوزه هى ډوچٹبر ث ىي،ثځ ٶهچ ٭ىان ث ا ا آڅى و آن ٽىي، بوزه ٽبت ى كمبڃ آن ي ثجى اي ثا ا ٽبت سب ثٶشي سبػ ثا ا هبئى كمبڃ( 234: 1394 ،ثبث اثه) از؟ يا سٮبڅ هيا ث بوزه ؿڂو د. ثى هاي هبئه ڈ ىتڃ آوؼیب . اویي ىاش يسإٽ ثآن بريا ي برآ ٽ از ها اډ ها ثا ڄىڅ هثش اډب ډی ٽی ا ا ثٮ٢ سج ي ىاز ډٺ هډ اڄ ځشڂبن هػبو ا مب ٽ از هيا اي ي ؛ 1يٵډب هيا مبوب ٽ ي،بډبث( بسج سٶبير ها ى) ىاى مب ث آوـ ى ا مب سب ىاى ٹا ثبتس ثٮ٢ ػمی٬ هالئیٴ ٽچم يځ ډ ٥جب٥جب ډ٭ال. ڈىاى .از ډثبن ي ثوىي بث ي ٶٽ يى ، یبثٸ هػبو بنا ا تكٺ ٽ ډٮىبز ها ث هډ ى ډىڇ ثىن ٶهچ ي از ٶهچ

ٽب ها ث بثٸ ٽ ٥ مبن. ثبي ىاش هډ ا اوشٶب٫ ي سٳ ي ىهڄ ث ساوب ي چ٦ ٽ از هچٺشبن و٫ ػز ا يوي، زٹهال ها ث ب اوبن اځ ي اوي ىاش سچ٤ ي ساوب بثٸ ځي ىي ث ا ډوچٷ ٽ از هچٺز ا و٫ ها ؿن سىبڄ، ي ساڅي ٸ٥ ا از هچٺش

ډٺیبڇ ٽ از ي ځٶش اڅجش ډ٫١ ها وٺي ى (1375،72 ،٥جب٥جب. )ٽىي ډ ڈسٺ يتكٸ ډٺیبډ ایز ډمپه وؿڂ. وياى زٵٮچ ي سلٺٸ ب اوبن م ى اڅ هالٵز ٵیشڂبن ٽی (154-153 ،1376،ػجی . )ىځ ٹا ٭بڅڈ شپبانػىب هثځش باهش ى وجىوي آن شب ثی

ایز ٽیى ا٭٦ب اي ث ا ا ٶهچ ٽبډڄ ي ػبډ٬ ٭ىان هيايوي ٽ از ډػى اوبن كبڃ ډاكیڄ هی ا وبىن دز ثب ډػى ؿڂو ٽ د ها ث دبن ى آډچ ػاى ا زآ ي ځاوي دز ا ډاكڄ ها ساوىي ډ ب اوبن م بآ ي بثي ډ ثب اڅ ٶهچ ډٺبڇ ث ثی ى ٵډیى ډبوىیي؟ ډی ثیبٹ ايڅ ډاكڄ مبن ى ا ٭ي ب. ثىي ډىج٬ ډٺبڇ ها ی ډكچی

جیب ي ٽیىن ػیم ي هىن، د ى سىب ٽ آن وي ډ ځ هډ اٵشبى دب ا ځي ى ي ډبویي ډی وجبس ډكچ ى. وياى ٽب ي زډئڅ ي ٭ب٥ٶ اكب، ثب ي از يند

9. ق ثؼضىم يسفغ السع خالئف خؼلىم الز ي وم دسخبت ثؼغ ف جل الؼمیبة یشغ ك سثی إن آتبوم مب ف ل

.سحم لغفس يإو

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

100

ي هیة یي هیة، ػیة ىاا ی و بڅڈ ي هة ىهز ټ ا از هث بځ سىب ياٹ٬ ي ٽیى ٭جی ډزیال ث ډكچ ها ا اځ. وياى زډئڅ ي ٭ب٥ٶ ا م ي جبز د یي ډ٦یف اي ثیا اډبوز ي زډئڅ ي يٵبىا ي اكب ي ٭ب٥ٶ ي ډٺبڇ ي دز ثی ډسجی ( 1389،66،آډچ ػاى.. )از وبى دب اوك

ؼیخ عزؽت ثز اغبى تیحبوو افل

ا اٶب ٽى ا ػمچ اڅ از ٽ بډبن ډچڄ ډشلي و ى يوي سپڄ آن وٺ ډم. اه اڄ ى االڇ ډى ٹجڃ ياٹ٬ ي از؛ اڅجش ثب ٭ىبز ثی ایه سٶیبير ىیيځب ٽی از

اوبن ى ىيځب االډ ابڅشب كٸ كبٽمز ثوز هى ا وياى، ثچپی ایه كیٸ ا ػبویت هيايوي ث اي ا٭٦ب ي از. ا ىيځب االڇ، اوبن ىاا ٽاډیز ي كظیز اسی ایز ي ثی

ىار ثس ىاى؛ ا ډػى ایز ٽی ىاا ٵپی ي اويی يٹیير سیو ي ىڂډػایز ٽی ز اډیبوش ( كبٽم1، مب3: ىي1395سچ وبئى ي ٵوب او، ) .ځى از

ه اډبوز ا ثی یبكج ثی ډی بثز ا هيا ااز ي اوبن ث و بكج هيايوي سجبٻ يسٮبڅثهیىا هیى ا كٺیٹ اػشمیب٭ ى ٽ ډىڇ ى ویيځ ډ وب ه كٸ ا آوؼبځىاوي. ا

ه از ٽ ډ٦بثٸ ډىیبٵ٬ ي ډیبڅق هیى ثشاوىیي اوشویبة ٽىىیي ي ه كٺٷ اشىي. ا ػمچ ا ىپ ډىڇ ؿڂو اىىي. اثځ ىىیي، ثی ه كٸ ا ثيز آيى اوي سب ث اوشویبة ثذىاویي ي ثځز ډیىڇ ډ٦یف ایز ا ٽ سلز ٭ىان كٸ كبٽم ځىى.. كٺ ، ث ډي االډ ٹآو ډجبو ا٭٦ب ي از. اویبن ثی څلیب٧ ا هيايوي ث ػبډٮ ث ي یي ایز ی ىپی آاى آٵ

هیى ا ا ډمپه از، دیب ه اوبوساوي، اوشوبة ٽىي. ؿى ث ىڅوا ډوز هى ا و ه ثب ىن ث ډٮىبثب وي. ا اڅز كبٽمؿبؿة ڈ ٵاس وي ي ا د ٵشه وذی

ز ٽى اوي )ػاىهى، ډٮ ٴ ٭ډىڇ ثب سٻ سپچ ه كبڅشز ي ى ؿىو اكپبڇ اڅىي ي ډ٪ی ٽ ىيڅز ومب بي اشٺالڃ ػبډٮ آاى ز ٮى( كبٽم84-42، 1383، آډچه وز اویبن ٹبثیڄ ٽی كٸ سٮ(ى ه54، 1380، ډسمى ثبي.)٥جب٥جب آن ډ

ثبي، اوبن ا ثی ویز اػشمیب٭ ز ډ٦چٸ ډاز ٽ، هيايوي ٽ ىاوي كبٽم هی ا آن هيايویي ایز. ي هيايویي ډیىڇ ا ثیا شه كبٽمه ي ډىإ ؿىكبٽڈ ٽى از. ا ا

( 1368،223اڅلمي، ډوشب ي اڅجش ډئڃ ځاش از)اثه ه وز اػشمب٭سٮ هیدهوزات ظبم ثب آب یفلغف اختالف اعالم در هطلة تیحبوو يب ؽبخـ

ثب ډثبو ي اٵز ي االډ اهالٷ ډجىب ث االڇ ى ډ٦چة زكبٽم ب به ٽچ يی سبٽ ي اڅی ااى ا وبی ا كپډز ث ا٭شٺبى االڇ ى يثب. اوي ي ٥اك هيا ثىيځبن ثی يی وبى. ایز ډشٮیبڃ هیيا اوبن ب آاى ي كٺٷ سمبډ ؿم ىاوي ډ اوبن ٽاډز بی ځ ين ػيا مبوىي ب، آاى ي كٺٷ كييى ي كي ى اوبن ٽىن ډلييى ي هيا ٽالڇ ځٵشه

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

101

ثه ى ى ډ ٵي ثبى ي ثب ٽ د ثيين ا هبو بهشه ي از، هى ب ا ڈيډ ٹا ث ډى ا ب به

ظز اظبر حك ؽبخـ

هيايوي ٽ كبڅ ى ډب ڂانى ثى ا هى: اوي ٵډى( اڅالڇ ٭چ) ٭چ ك٢ر ا سی ا ٽچم ؾ: ځي ډ ډىشپ )351: 1362، ډلمي)1از يآٵ آاى ثی اویيا آاى ٽچم مبوىي ډوشچٶ ډٮبو ا مٽچ ؾ ث ي وبهش ډشػ ا ابن آاى، ٽچم ايڅه ي ٹچڈ ث ٹڈ ثب ٽڈ ٹآن )292: 1362 ډىشپ،( از وي ىاى ایب هچیٸ ا دی اي ٥جٮ كٸ اه ث ډشٮبڃ هيايوي سإٽي ا دى ي، ث ثبن سٮچڈ ث اوبن ډلیيڇ ي ثىایش ایاء، ) ویياى مواو ٽىي ډ بى ٽشبث ى اوبن سپڈ ا هيايوي آوـ ثب آن، ا ث ٽىن ډی ي كي ث آوا ي وذٵش ډ٦چٸ ٥ ث ځب ؾ ا ثبن آاى االڇ اڅجش 2(70 . ىاویي ومی

ٽ ث ي ىاى ٹا ډ ي ٹبوو ؿ ثا هيايوي: ٵډبىي ډ( ) اٽڇ دبډج ٽی ى ي ٹیبون يایز، اثشيا ى كي ا ډٺى. از ىاى ٹا كي ثڂى آن ا آن دبیبن ثوی

سٮار ي كييى بډڄ ٽ از ډؼبار )3 یى ډی ایز ایه ( 310: 1403 ٭یبډچ، كی ٽی . ثبىي ډ ث ٭مڇ ي ډىڇ ٽبٵ اڅ، ثبن ٭ىان ث ٽڈ ٹآن ډوب٥ت

تیؽفبف ؽبخـ

و٪یبر ي یى ډ ڂد كپډز ا٭مبڃ ى قل و٪بر ٸ٥ ا االڇ ى زٶبٵ. از بو هى اچ ډ ا زكبٽم ثيو اولاٳ ا ػچځ ثا ،ىى يدي ټ ٭ىان ث ث ٭اٷ ډىڇ ا ىيٵډبډ ٭اٷ ډىڇ ث ه٦بة ٭اٷ، ث ييى ىڂبڇ( اڅالڇ ٭چ) ٭چ اډبڇ هډ ا اځ اٽىن ي،ىثډ ٽ از هم اڇثى ي ثب ي ب،ػبډ ها ثب اڇ آډي مب هډ یبن ا همـىی ثیى هیاڈ بوشپیبان ه ا يڇ، ينث اڇآډي آن ث ؿ آن ػ ؿ ثب مب

ي ډٽیت ا شث ؿ ثب مب ا ډه اځ ٽٵ، ډىڇ ا ىيٵډبډ ٽٵ ډىڇ ث ه٦بة ثیب ثیى هاڈ هبئه ثيڇ، ٵالو هيډشپبڇ ي هى ډوش ثى ي ثب سػی ډیٽ، ضی اكبى ثی یٶبٳ ر ث ىاوي كٸ ډىڇ ٽ ٽىويډ س ډىڇ ث هاڅماډىاډ و٪یبر یبن ا ثی

یبن ا همـىی . ٽىىي ثهى بنا ثب ي، اٵيى بنا اډاڃ ث ٽ س ى ي ثبىي ىاش ى بنا .ثڂمبوي ػب هى ىشبن ث سب ٽىډ س هى ٽبځاان ث هیى وبډی ثی

ٽبډىيان ٽبب ثبيٵب، ي اشڂ ډوٶ يبو ي ػببن ٵشبىن ثب: ىيٵډبډ اش ډبڅټ

.حشا الله خؼله لذ ي غشن ػجذ تىه ال .9

ثى وشمىب لمذ ي .2 م ي آد م ي الجحش ي الجش ف حملىب م ي الغجبت مه سصلىب .تفضال خلمىب ممه وثش ػل فضلىب

.حذا ػضيخل الله حذيد مه حذا تؼذ مه ػل خؼل ي حذا ء ش لىل خؼل ػضيخل الله ان .8

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

102

هی ا ى( اڅیالڇ ی ٭چ) ٭چی اډبڇ. ثڂ و٪ ا ٽبځااوز ي ٵډبډی وبډی ٵشیب ىيیذ بثڂمی آویبن ث يٵبد ي اشڂ ػببو ي ٽه ث ا ٽبځاان ثبی ي ډاٹجیز ٽی

پزوى مپبان ا ي. ثى هاي ډىڇ ثب بآن ډثبو ي ىااډبوز جت آوبن ٽب ا س دىبو ا بوزه آن ڈ س ػببن ځا ي ى بوزه ث ىز آوبن ا پ اځ ي ٽه ډاٹجز وز ي ٽیه ٶٽ بوسب ثب ا اي ٽى ٹىب٭ز ځا ډٺيا هم ث ٽى، يسإ اډیاڃ ا آوـی ى ٽی ثیيوبډ ٥یٷ ي ثیمب بوشپبه ي ىا ها ا اي ذ ،ځ ثبد اي ا ىاى باهش ثی ځیىو همـىی . از ډٺار ي هٹاو ډ٦بثٸ آوب اػا ي مبرسم اسوب ډٮىب ث زٶبٵ. ٶپهث ي. ځیاى سیإط آوب ويځ ث ساوي ډ ٽ، از ا٥ال٭بس ث ډىڇ آاى ىش ډٮىب ث ثی

ډی ي ډ االډ ػبډٮ ياى و اځ. ى ٹاىاى ٭مڇ باهش ى ٵڈ ٹبثڄ ر ي اػیا بنی ډ اسجیب٣ یبهشه ثٹا ثب ي ٽىي ىٻ ا اډبڇ كپډش ډيس اويٻ ى ساوز زی ياٹٮ بنډ ٸس٦ج ث آن ا ډمش ي بثي ىز كپډز ا ،ډى٦ٺ پچ ث آن ب ؿبؿة

هك( ثذىاى از ي اائ ىى ډىبث٬ ا كپډز ډى ى سئ ر ث آوـ ي ب ىاى، هبی ٴسٮیب ث ثشڂ ټىډٽاس ب كپډز ى زٶبٵ )1383،16 اى، ٽی ثی ی سٲ ډیياڇ ى،ویيا هب ٴسٮ ي از د سٲ ٶسٮ ډٮمت ٽ ىډٽا زډب ڄىڅ اډ بنػ ىاوي ٶي٩ اوبن كپڈ ،اڅ ىشار ث سػ ثيين ي يومب ډ ډیىڇ ا٥یال٫ ثی

وڂیب؛ هی ا ى. وجبیي بی ثبیي ډیىڇ ډچلز ث ؿ وجبي، ب ثبي هيايوي ډ١ ؿ ثبوىي، ،و٪یبډ اډی ى ډیظال، از؛ زٶبٵ به اػا ى اب ٣ ٭مډ ډبڅق ڄی ىڅ ثی ډىڇ ث ىاى وٺ ػبډٮ اىا ى آوـ سمبڇ ٽ وياى څيډ ،شاډى ډبئڄ ا٥یال٫ . یى ځٶشی ي یٮ زوب ػبډٮ ث بو ا٥ال٫ ى ٽ از بت ډىڇ كپډز ي٩بئٴ ا بو سیال كبڃ ث از، دڂ اوبن ويځ تډ ٽ ٶبٵ ا٥ال٭بر يثىمب ا هى هی ا چيی ثی

. ي ډ ډىڇ ا٥ال٫ ث اػشمب٭ ي ب ب ځ ڈسم ي ب ب ڈسم ٭ى، ػبدال یدادرع ؽبخـ

آن ثیب ثبي ٹ٢ب اكپبڇ ٽ اچ. از ٽچ اڄ ټ ٭بىتو ىاى االڇ، كٺٷ ى ث زا ٭بىتو االڇ ثچپ اكپبڇ، سبث٬ ي ډٮچڃ و از، اكپبڇ ٭چڄ ډ ى ٭يڃ ى ىؼي كیبر ډوشچیٴ ب ٭ ى. ثبي ډ ٮ ډت اڃ ػء هى ٭ياڅز اڄ اب مه ي یي ثبن ىى و ٹبڅت ى ځب ٽ ، ىاى اٹش٢بء ا سپبڅٶ ي كٺٷ ، آىډبن ػمٮ ځیب اه ، ه هى يا٦ ث اوبن ، ىين دیبډج ىمین آن ثی ى ي یى ډی یر ی

ځىى ډ يػيان آىډ ٵ٦ ىٻ ثب ، ٭ياڅز اڄ ثب اكپبڇ اه جبٷاو٦ ي بځب لبى حىهت ؽبخـ

. ایز اهالٷ ثب آن ويد ،اڅ هٹاو ډڈ بځي ا ي ٵیى ی٦ق ى ا ٹیبون آوـی

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

103

ي ٵیى سٮیي ي اهیالٷ يی و يػى بى، ډ اط ډىإ و ب ىځ ر ډاٹجش ؿ ، ػبډٮ سیب یى ډ جت هى اهالٹ ز(14: 1377دىب، كٸ).از ٹبون ث ىنٽ ٭مڄ ى ػمٮ ى. یبوي ٭مچ ا آن هٹاو هب٥ آىځ ثب ډاډىبن ي ٽىي وٶ ػبوب ا٭مبٷ ى آن ب آډ . ىځ ډ ر اهالٹ اب ي ياٹٮ ډبڅق ثاب اڅ اياډ آوب، ثبي ایب، هی ا ثی

وموی، ٭ىیان ث وياى؛ ٹجڃ ا آوب ډچلي ٽ ىاوي ډ جىيدب ا هى اڅاډبس ث ډاډه، ي ډچمبن ډشوچٸ ډاډه ي از ٵى ثىيځ ي ز٭جى ا٩ب ب و يٵبىا آډن ،سٮجي اڅاډب ثی

ه،ی ى ى یبن هثیي . از ث ث آن ا ډچلي ي ٽىي ډ ياد هيايوي ث شث ٹة چي ها از ڂبو ؿىبن هيايوي ثب اوبن ٹآن، سٮج ث. ى ډ ڄسجي ډٺي ا@ٶيA٩ ث كپڈ ٽی ث ڈىث ډ ي، ها ا: 1از هيايوي ٽىن ٵاډ ثب ډالڇ هى، ٵاډ اكپیبډ یش ى ٽی وش ب سٽ، ټ ثب ما ي، بنث ٹآن ډیظال . ایز اهالٹی ی ځ ؼی ثیب ا ي ي ٹیب ا ا٥ب٭یز 5،سٮیي ي ٩چڈ ا د ثب ا ٥الٷ 4 هيا بى ثب ا ،ػبى3اڅ بو ث ثب ا جق2سٺا، ى ویي د هؿىی . ویي ډی ویي د ٭ياڅز ثب ا ٹ٢بير ي 6اكشاڇ ي اىة ز٭ب ثب ا بډجد ي هيا .ى وم بٵز ث هٹاو

ایز ىچ ػبن ها ډاډه، و٪ ث از ٹآن ٵډبوجىا ي ٬ډ٦ ڈ ىيڅز ػب ها ى ویجز ا اٵیاى یچٻ ٥ی ي هٹیاو ي ٹا٭یي ٹآن ي ثبي ثش ػبن ٽ ڂى ػبن ث ثی هسإډ ڂى ٭بڅڈ ث ٭بڅڈ ها ا ا بڅڈ سلڃ آن سب ٽىي ډ هډٮ آوب اػشمب٫ ث وجز ي ڂپي ومیى؛ ټی سٶپ بډجد رمبسٮچ ا ا ٹ٢ب ب ي ب برو٪ ي بسئ از ډمپهٱ. يومب ،بی ي اػشمیب٭ ي وی ويځ ٥ ي ډج اڃ ث وجز ا ٵشب ٥ ٽ مبسسٮچ كٺیٷ؛ سیب ٽىیي ډ هسٮ اوبن ثا ٴسپچ ي ٶي٩ شث مبرسٮچ ها. ٽىي ډ هسٮ ا م ى ډٺبډ ؾ ي زا و٪ ډ٦مق شث ثبي، ډ آن اػا ث ډچڇ ٵى ٽ اهالٹ سٮيار ٮى ىیي آ بری ك ٽىیي، ـد ا٥ب٭ز ا اځ ي ثياى ډٮبٳ آن اوؼبڇ ا ا ٵى ساوي وم هډ ي

وسا ه وبلز تىوا ال ي .9 م الله م فأوسب .أوفس

.تتمن لؼلىم االلجبة ايلی ب ح بصالمظ فی لىم ي .2

ػلی الىبس حح الجت مه ا ت .8 وبن آمىب يلله م يمه دخل إثشا بت ثىبت ممب آ جال يمه وفش فئن ف غبع إل ػه ال غى .ؼبلمه فئن الله

ب ب .4 لمتم إرا آمىا الزه أ اروشيا ي فبثجتا فئ .تفلحن لؼلىم وثشا الله

ه تشثظه المغلمبت ي .1 ثأوفس ه حل ال ي لشيء ثالث خلك مب ىتمه أن ل ه ی ف الله ؤمه وه إن أسحبم ثبلله ال ي خش ه ي ا ه أحك ثؼلت ه ي إطالحب أساديا إن رله ی ف ثشد ه ػل ی الز مثل ل خبل ي ؼشيف ثبلم ه ػل للش

ي دسخ .م حى ض ػض الله

ب ب .1 ما ال آمىا الزه أ ثه تمذ ذ ي الله اتما ي س ل إن الله .ػلم مغ الله

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

104

ٴی سٮ ى ځٶیز سیان ډی (296-295: 1336،یى څ ثر.)از اوياهش ډوب٥ ث ا هى كپډیز د ثب ؿن ىاى ډجىب سٶبير ب كپډز ب ثب االډ كپډز ٹبون، كپډز ثیب آن ډٺیار ي هٹیاو ي االڇ ٮز ډجىب ٽ ى ډ ٭مچ االډ ٮز اڅ ٹبون

. ىاى ٵبك سٶبير االډ ٱ ب كپډز فغبد وتزل ؽبخـ

ڈىی ثډی ي؛هی ا ا. از ٵبى و٫ ا باوبن وؼبر ڈٽ ٹان بڅز ي يٳ ٽی برآ اشي ٽى بنث ڈډشٺ ٱ ي ڈډشٺ ر ث ا چډئ ها ٵاياو برآ ى ڈٽ ٹآن بمبن. از ي ٽ@ االفA ډٺبثڄ ى@ بٵبىA ڈٽ ٹآن ا ٵاياو ٵیبى هډی ى ٽی ثٺی، )ىبیي ثیبډ ډیچلبن، ا ا ډٶیيان هيايوي، 1(152 ٮاء،)ٽىىيوم االف ي ٽىىيډ

ي ایز ٵیايان بثی برآ ها ٽها ثا. زو ډٺيي اٵبى ي ٵبى برآ ثمىن 2(220 هډی ى ٵبى ٩ ث ډىؼ ٭اډڄ ا ثه از ىاى اهشب هى ث ا ٹآن ا٭٪ڈ ٹمز

3(142 ا٭اٳ،. )ويډ هؾبروت ؽبخـ

پیيڂ ډبٽز ٮى اٵاى ػبډٮ ميڂ ا دش ٽىىي ي ثب آوـ ى اهشب ىاوي، ثیا ثب ڈ اسٶبٷ و٪ ي ىاا یټ سیمڈ ثبیىي؛ ؿی ایه ځوټ ي ډب٭ير ومبىي ي ب ثٽم

ػب ډیبٽز ایالڇ ٵىڀ ى( 26: 1373سمڈ اؼبث ثبي ب چج. )وبق ٭چان، ڂیب ي ثى و٪بڇ آن ثٺب اٽبن ا پ ډىڇ ډبٽز االډ و٪بڇ ى.ىاى ٬ٵ هثځشی دیشاو . ډر ي ا ثيآ ډ كبة ث ډٶڇ س٢بة آا ي اهشجب ا البة هى ثا یين ثی

و٪ اة از ٽ ډى یبى یب اكیه، ب ػي ډبٽز ا ى ػبډٮی ىىی ٵیاڈ ډی هيايوي.از آډي ډشٮيى برآ ى ډر ي ډ٫١ ڈٽ ٹآن ى( 119: 1382)ؼبى،

٭یالي . ٽیه ډر آوب ثب ٽبب ى بډجد ا 4.يٵډب ډ159 آ ٭مان آڃ ى ډىبن ثی ا يمڂیبن ىاى ىډ ها ى ٹآن ٽ ل ىش ٽى،ویيځ ى٭یر یا ثی یو

ى ڄيسلی اڅی یب ٭چیڈ ىایشه ثب كش ٽ ىي ډ وبن( )ي يائم( )بډجد

م لل إرا ي .9 م أال ‌مظلحن وحه إومب لبلا السع ف تفسذيا ال ل م إو شؼشين ال لىه ي المفسذين

م خش ي . 2 تبمی لل إطالح ل سألوك ػه ال ي ب ياخش ؼلیم المفسیذ میه ف الذو اوىم يالله م فیئخ إن تخبلغ ػضض حىم لػىتىم إن الله شبء الله .المظلح يل

ممبت فتم ثؼشش أتممىبب ي لل ثالثه م ياػذوب ي .8 أسثؼه سث م لبل ي لل فی اخلفىی بسين لخم .المفسذه جل تتجغ ال ي أطلح ي ل

مه سحم فجمب . 4 م لىت الله ي ل له مه الوفضا لت الم ظ غل فظب وىت ل م فبػف ح م ا تغفش ي ػى م ي ل شبيسم ول ػضمت فئرا المش ی ف شبيس ػلی فت إن الله ول حت الله .ه المت

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

105

اوؼیبڇ هیى بانی ي البة ډر ث ا ڈډ ٽبب ځ"سٮچڈ سپه څڈ ډب ي٭چمټ"ډپشت ي ځاش ډ ٽىب ا هى ثى،و٪ ډوبڅٴ هىبن و٪ ثب ا ؼوش ٽ ځب ىاىوي،كش وم ثی

: ىیي ٵډب ډی ( ) اٽیڇ ڃ.ډبن ثا ثبىي ا يا ٹيي سب ٽىوي ډ ٭مڄ ډر ٹا ډه اډز ثا كمز چي ا آن هيا پهيڅ بويو ث ومىن ډر ا بډجد ي هيايوي ي ثي يٮبىر ي ىي،ثو ث ٽ ٽ اىاى، سیٻ ا آن ٽی . ځیىى ٽىیي،ځما سٽیڄ ي ی ځ ڈسم ث االډ و٪بڇ بشڂا ډاكڄ ى(.51-52: 1367،ا ډپبڇ) ؿیا وي شٶباٽ ثبي سٮبڅ ٭چ ا ا ډسج ي ىػ ى ٵى ٭ٺڄ ث بډجی د ڈىی ث ډی ٽی

اوي ا يكی ارسبط ث ٭الي ىاشىي ٽ ا اڅٮبى ٵٷ ي زىا ي اس وجٯ ثب االڇ ی اوي ث يٴ ها ثىوي،ثب ثهىا سبثىبٻ ي ٳ ا بثی آن ا ځیٵشه بی ي ڂیان ى ی

ي اكیي ػىیڀ ى ي وشىي ډ رډ ث هى البة ثب بث ىډاى ي يويي ډ اشمبڇ( 39-1375:40،ٹب١) ٵډىوي ډر يػىڀ ډجب يول اڄ ى بڇ اثه وٺڄ ٥جٸ اكاة

یب ى ػبډٮی ایالډ، دمیبن يٵیبىا ثٮز ډلب ؿن: ٭٢ز م اٵاى ي ډؼم٭٭یالڇ ك٢ی ي ثا ٽز ى اډ ډڈ ي اكا ي اطجیبر ډٺجڅیز، سچوی ٽى.ثٮیز ثیا ا ځٵیز )ډیجبف ډبٽز ى اډ ډڈ ي ى ډاى ڈ ثا اكا ډٺجڅز كپډز ر ډ

( ثٮز ى ٭ ٱجز، وٺ ث316: 1376ى، ٵٮچز بوين یالكز جی ا اٶیب ډی( 147: 1382)ؼبى، .ٽىي.ٽ ډياٷ يى ا ډبٽز ػمٮ ى اوي ب االڇ از

ډبڅټ ث ا وبډ ى ي ٵډى اب ډىڇ وٺ هى وىبن ى( ٫) چ٭ اډبڇ ډی ىیش ایش ٽىن سپ ا ي ثبىي ٽ كمز ب سى ؿ م ى ي كبڃ م ى اي ځب سپ ٽ ىي ثی ثبیي، ايڃ ځیي ١یب هىى ٵپ ى ما ي ىثذ دسٹ٬ ي هىها ډىيان طير وی ؿین . بیز كپډز ب ا س بسك بث كپډز، ى ډىڇ وٺ االډ كپډز ى. ىيڇ

یٮبىر ىوجبڃ ث ډچمبن اوبن اځ ي ځىى ډ هال اوبن سٮبڅ ى االډ كپډز اياٳ ثشڂ ډڈ ها د.از كشم هيايوي ب ثبي، ي. ىاى ډیچمبن اویبن هیى ڈسیم ثی ٽسب كاش ي كٶ٨ ى ډىڇ هى ډڂ ى،ځ وم ډىڇ ا ا االډ كپډز ثٿ هيايويسان ډٶڇ اه اڄ ډ. ډبٽز ډىڇ ى االڇ ا ٥ٸ ثٮز كبڄ ډ ى ثب سػ ثٽىىي

٥ ىٹیٸ ډیياٷ يیى ا ډیبٽز ػمٮی ى اويی بی ایالڇ ځٶز ٽ ثٮز ث كپډز از ډىڇ ډبٽز االډ ب و٪بڇ اچ بٽچ( 1376از)ډجبف، ډلميسٺ،

٭جبسىي آوب هډمش ٽ ىاى ٶي٩ب آوب ډبٽز ي ډىڇ ك٢ ثا تڇ ثشب ؼبىا ى ڈس ؿىبن ا كپډز ي٬١ وى ى( ٫) اډ ك٢ر از كٸ ټ آځب ،ثو آځب: ا وذیبوڈ یمب ا ا ی ؿ ٽ ډه ث مبز كٸ يثياو ٽ ٽىي ډ ( ػىیڀ ا ػی ،يی

1371،323)

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

106

اقبف ػذالت ؽبخـ

٭یياڅز االڇ و٪ ا ډ٦چة زكبٽم ب به هډمش ا ڂى پ . ایز ػی ډظبث ث ٭ياڅز. از ي اشا ٭ياڅز اب ث هډ ي ب آمبن ٽ؛ ٵډى( ) اٽڇ بډجد

ٵډیبن هيايویي مبویب . ىىا اوبن ٵ٦ر ى اػشمب٭ ي اوبو ډچپ ي ٶز ي ٭یيڃ ثی هيايویي ٸی ٥ ا اوبن، ٵ٦ر ى ٽ از ډاى ػمچ ا ٭ياڅز. ىي ډ اكبن ڈ،ٽی ثی هى ٲمجاند ډب.از ٭ياڅز اشٺا تن، ٵشبىن ا هيايوي يٳ. از ي ځاش ٮيى ٭ياڅز ث ډىڇ سب ڈٽى وبڃ يڃ٭ ٮى انډ ي ٽشبة بنثا ي ڈٵشبى ډٮؼار ي اىڅ ثب ا همی ث. از ا٭شياڃ ي ٭يڃ كپډز االډ كپډز ځٶز سان ډ ډٺيډ ها ثب. ٽىىي بڇٹ

ي ىاویز ثىن ٭بىڃ ػمچ ا ،ٶبس ياػي يثب ا كبٽڈ ز،كبٽم اډ ث اػب٫ ى ٽ از ٭چز اډی ډي ٽ يومب ډ س ي ذى، ٭بىڃ اٵاى ث ا كپډش كب ب دز اٵیاى ثی ډىی ي یى ي ٹ٢بر سب ځٵش م ډاػ٬ ا ،كپډش ډٺبډبر آكبى سمبڇ ى ذى ٭بىڃ. اډیبڇ ٽىىیي اػا ٭ياڅز ث ي ثاوىي كپڈ ٭ياڅز ث ي وي اوشوبة ٭بىڃ اٵاى بنډ ا يثب... ي ب

ىز ځٵز سب ثيان، ٭یياڅز ي ٭چى ٭چ اڅالڇ كپډز ا ث هاز ډىډبن ي ثاى ابن ث ي ى ػز. ا ایه ب ا ا ډؼاى اهالٷ ډى اډىز ي ٵبز ي سثز ٵاڈ ومبي. اډب م اه

بى كپډشى ه ٽ ى آن ثوبډ هى ا ثاى سلٺیٸ ٭یياڅز ډ٦یف ٽیى ووشه ه٦ج٭چ اڅالڇ ى ډٺیبڇ ثی دیب ، آن ا سىي ثب اهالٷ ٭ىان ومى سب مڂبن ثياوىي ٽ ٭چى1از

اى ٽی دی ا ثٮیز ایاى ځا از. اډ ډاډىبن ٭چى ٭چ اڅالڇ ى ه٦ج ٽن ٭ياڅشى اهالٷ1ٽى ٵډى از

ځڈ ى ځیي ایز، ي ثی ىیشى ځٶشیبڇ ډشٮیي ي دمبن ډه ثيان ؿ ډى: دبجىيڇ. ٽى ٽ اوؼبڇ یب، ا ىـی جیر یبى يیىڂ ٭ بى يهڈ آىیي ا ثیب آډی

دبډيبى كب١ ډبي ٽىي، اڅجش ديادڂى =ؿن يى ډلپڈ ي ډٮبى ػياٽىىي> اي ا ا ىاى. ب ثبي ٽ ثچ ي آډیب ٽىیوى ب ثب ډىوبٻ ي اٵشبىن ى آن اٹياڇ ث ٽببى ج

اوڂوز =سب آن اي١یب٫ مب ث ي٬١ ي بډبن مبن يى ثځش از ٽ هيايوي دبډج ا ثا ىځځن ٽىي>. ث هياى ٽ اي ا ث اب ي اٹش٢بى كٸ ثاوڂوز، آى وز ی ي ي،

ځمبن مـن ډاى ډػى ى ىڀ ػبن ثب ٽٶڂی ى یڈ ي ث ير ٱثبڃ هاي ي؛ ي ثى

صػم إن مه طشح .9 ، ي أوب ث ى ى ػه تمحم رمتی ثمب ألل س التم مه المثالت حدضت الؼجش ػمب ثه ذ ت ل ثبلحك . ي الزی ثؼث وج ثؼث الله ب ئت بت. أال ي إن ثلتىم لذ ػبدت و ، ي لتغ الشج ، ي لتجلجله ثلجل شثله غشثلی

ط المذس حتی ؼد أ فلىم أػالوم، ي أػالوم أ یفلىم، يلسیجمه یبثمن یشن لتسبعه ویبوا لظیشيا، ي لمظ، ي ال و مب وتمت يشم . أال ي إن الخغبیب جبلن وبوا جما. ي الله ي زا الی . ي لمذ وجئت ثزا الممب زثت وزث

ى مغ م فی الىبس. أال ي إن التم ب فتمحمت ث ب ي خلؼت لدم ل ب أ خل شمس حمل ػل ب أ یب بب رلل حمل ػل ل م الدى ب فأيسدت .ي أػغا أصمت

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

107

ډ١ی٬ كیٸ ياتى هیى اویي، ثی هاي ځىي، سب آوبن ٽ =ث وبكٸ> ى ٥جٺ دز ٹا ځٵشاویي، ثی ػیبى اوي ي> ى ٥جٺ ثبت ډشٺ یي ثبځىوي، ي آوبن ٽ =ث وبكٸ اډشباسى ٽت ٽى٥چجى ي ٽسیبى ى كٺیبن> ٭ياڅشى ي ٵز دز هى ثبځىوي؛ ي ثبي دشباوى ٽ =ث اط ثى

ٽ د اٵشبى ثىویي، ثی ػیبى ځويځبوى اوي، كشمب دى ځوي، ي =ث وبكٸ> جٺز ٭ٺت ډبوياويا وى، ؿى ا دىیبن ویياڇ، ي ډىبت هى ى ٭ٺت ثب د يوي. ث هيا ځىي، ث

ځو ىيٱى ث ثبن وبيڇ، ٽ ا ؿىه كبڃ ي ؿىه ي، آځبڈ. ؾ ییپبعخگ ؽبخـ

» ،«اشڂA مبوىي دبوڂ بآ ٽ يى يثب هیى ... ي@ ىا ډبویز اA ،@ىیشپب هایي دبوڂ يوي ث سإط اهالٹ زډئڅ اكب بآ ي يآ ډ مب ث اهالٹ ٵٮچ

سیبث٬ ی و اهالٹی ٵٮڄ اڂا .ىاى يػى اهالٷ ي ٹبون بنډ ويد بآ همـى ىاز؟ ى دبوڂ .ىيځ ډ وه آن ا اهالٷ ٭چڈ ى ٽ از ډالٽب ا ټی ثیب یىؼ از وٶش ٱ ډبڅق ي ډىبٵ٬ آن ى ايت ا ي؛آ ډ مب ث اهالٹ ٵٮچ ي، بى ډالٽب

ىاویي، ډی یشى ٭مچ ا آن اوبوب اهالٹ يػيان بطبو ي ؿی آوپی ا دبیوڂ اكیب ڈیچ ٵ٦ر ثب مڂبن طبڅظب ي ىي ډ هج ٵى هاه ي ياٹز ز،ډئڅ يیز ى هی م ى دبوڂ زام بنث ى شىي ٽىا از ي د زډئڅ ىا ډیاى ا ٽی

ي اهالٹ ډجبو كٶ٨ ي ىٹز ثب ي، ډ٦ف ا ج ي د ډىڇ ىاى دبین اػشمیب٭ دیڂ، ٵىیڀ ځش ي دڂ ث ډىڇ سٱت ثا كش ي از ٹیان آویبن ثی

اځ 1(7 آ اوجبء) ځاوي ډبن ى آځببن ثب ا هى ب د ٽ ىي ډ ىش ثچپ ٶب د ثبي ٽ از اه ډٮىب ث آيوي، بى ث ا مب سب ثذي آځببن ي ٽ اڄ ا ىاوي وم ډٮچڇ ڈ ي ىآي ٵىڀ ر ث ي وبىى ډىډبن ډبن ى ي ػبډٮ ى ىاى ډی ا ٽی ؿی

ي ٹآن )االډ ڄا ډىبث٬ ځى؛ اوؼبڇ د ؿ ؿ ىثب ڈ ي ى دي ثبي ٽبو دبین ٹچمیي ا ٵاس ا ډػ٬ ټ سىب هى، ي ىب اوبن ي ىث ػبن ث سپ ثب( زيا ،ثی ٬،یم ٶز ث ٽ از اي. از هيايوي و آن ي ىبىي ډ د زئڅډ ي ځ ایز، ویبى آویبن باهش ى ٽ وٮمشب ا بنآىډ ث و٪بر ١مه ي از آاش ي ي ڈ٭چ

. يد وواي ؿڈ ڈ ٽ ؾ ا ثب هىا ييد هاي دبین ډ١ی٫ ا ثبیب ؿىبوپی ثبي ٽ از ي ياى ىش ثبن ووز آ اه ى .از ځٶش وه بډجاند ا هى ها ایز ځ د ټ ى. ى ىاى امز دبوڂ هؿى ڈ ي د ث ٽی ډ٦چجی

. از آځب آن ث ي ىاوي ډ ا دبن ٽ از دبوڂ ىڂ ى ي ىاى د ثا

م وح سخبال إال لجلك أس لىب يمب" .9 ل فب ألا إل وش أ ."تؼلمن ال وىتم إن الز

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

108

يزیپذ تیهغئل ؽبخـ

ى ایالڇ وی ثیب ډٶیډ ىٹیٸ ا د ایز د ي وٺيډيڅز ث ډٮىب و٪برٽچپیڈ ا٫، يٽچپیڈ Aشڈ. اه ٵډب ډ دبډج اٽیڇ)( ٮىی د آىب ډيڅز

ځي م مب دیز یشي ي آپب ث اه ډٶڇ از ي ډاب@ ډيڃ ٭ه ٭ش ٽ و ىثب اه دش دبوڂ ي ډيڃ از. كش ډٮڇ اځ ډيڃ یټ ػبډٮی

وج اٽڇ)( ٽ يٹشی ډیيز ػبډٮی ا ثی ٭یي ىایز، ثی ثى، ثبي دبوڂ ثبي. ډظڄ دیيوي ٽی ؿیا ثی ٵیالن ىاى. ډظال يٹش ا ابن ډاوشٺبىب ډىڇ ٭ هى دبن ډ

ډىبٵٸ ومب هاوي ب ؿا چق كيج ا ثب يػى ٹير ىاشه ډب دٵشي. اځی ډیىڇ ثشاوىیي ى ا ثی ٽ ثا ځى ٳ ډٽىىي، ثبي ى ډست د ٽىىي ي ث ي١ٮز اوشٺبى

ى كپډز ز دډئڅ : ( ډجىب1391د اهشب ىاى)ظث،ل،و٪بر ي ډيڅزبن آوبز ه ي آوـ ا ى ډي ډب آمبن ي ډٵډب از ٽ ډ 27ٶ آ االډ

ي ٽی می یمب ى ثاثی سٮیيار هیى ي ثياوٵډب االڇ ډ بډج ځاډد 1ڈ.يبٵى وثایب ثی ز ده و٫ كپډز آوبن، ډئڅپت ي ثش ي. ىكپډز بډئڃ شه يا ا ثی ػبډٮی ی ز اآوبن ىاى. ډبٽ يث ثب٥ف ډٶڇ اهالٷ ډئڅ ٶ ىبك ي٩ یپت ډیئڅ ز یب (. ى كپډی ٥،1391،171بڅج[ياى ٽى از. ىب ى ز دی٤ ز ى ٹجیبڃ ډلی یى ي ډیظال ډیئڅ ډی سٮج ين ث وٶ٬ ډبىي ډىبٵ٬ اوبو اشبه از ٽ ه اډ ڈ اى. ٭چز اد ه ر ډز ى ٹجبڃ ىب د وڂش ا ډئڅز ث از. ځش ىث ى ىٱ ډى و٪ كپډز ب ډبى ز ثب ويځ٤ ډل

اختالف فلغفی اعالم ثب ظبهبي دهوزاتیه

اغبى هؾبء فیتؼز در اختالف و0

يی وبى دیىاى ومی ډٿ ا د اي يف ػبيىاوڂ ي اوبن اڅ ډىبء ث شايډبو وڂب ى یى ډ ډػت اوبن ثب هيايوي ىائم ي اچ ويد ها ځٵشه اهشالٵیبر ثٮیي ٭یا ث كٺٷ ا االڇ. از ٽبوي ؿبڅ ث ا ث كٺٷ ٴسٮ بز ٹن ٽ آډي ثػى ػي االڇ ى... ي ثاث كٸ، اوبن، ،آاى ا ٽ ٶسٮب ځؿ. ىاى ڂى ٴسٮ اڅ يځبى ثب

ٵیٷ ډیاى سٶ ي ٴسٮ ى شد ٱث ډپبست اډب ىاى يػى و ٱة ٵچٶ ى از ي ها ى االڇ ٴسٮ ٽ س ى ٽىىي ډ ؼبىا اسسٲ اتب ي ىائمی ٶی سٮ هی .از تسٲ

مب مب ي السع ي السمبء خلمىب مب ي 9 ل وفشيا الزه ظه ك رل ثبعال ثى الىبس مه وفشيا للزه ف

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

111

یاغب وزاهت فیتؼز در اختالف -1

ى اډب از ي ياٹ٬ سػ ډى ٹ٦ٮب شايډبو ب كپډز ي ډپبست وى ى ث كٺٷ بډٮىی ها ٽ ى ډ يى ٽچمبر وج ډٮىب ى ب سٶبير كبڃ ه٭ اڅاډیبر اٹش٢یب ثی

آډي ث كٺٷ ػبو ا٭الډ ى پمبو٦ ٱة يځبى ا. ىاى يػى ډجىب ي ٵپ اڃ ٽى ا٭بن يثب ثاثوي، ثبڈ آوب كٺٷ ي ٽاډز ي زظك اويي ي اى آاى ث اٵاى از ٽی ډپشت و٪ ا. از ځٵش ٹا يسإٽ ډى ث كٺٷ ػبو ا٭الډ ى ٵش ثپب اوبو ٽاډز اویبن ي ایز ڈسٮ٪ ي ڈسپ شب اي ي ي يىډ آىڇ ى هيا يف االڇ ڄی ىڅ همی ثی ډپبست ڂى ثب ث ٽاډز ث االڇ وڂب سٶبير.از ا ٶهچ ډٺبڇ ىاا ډی ػچی آوڂیب ثیشڂ اوبو ٽاډز ىػ ثبي ډ اسٺبٽڈ ٭ىيا اٽډپڈ ان ث ډٮشٺي االڇ ٽ يومب ثیب ثی .ىاى اوبن وجىن سٺ ثب ب ثىن سٺا

يآساد فیتؼز در اختالف -2

ا از ي ياٹ٬ ڈ االڇ يسإٽ ډى شايډبو يځبى و٪ ډى ب آاى سمبڇ و٪ی ځ ایز ىا ثیى ي ٵي ثى ډٺبثڄ ى آاى ها اوي ي يآٵ آاى ب اوبن االڇ ؿی هث ا يثب ٱچ٤ ىز ها غثشي ٽ ثى ډٮشٺي االڇ اډب از ثى غا االڇ ثيي ى ىا ثى يػى ثب اډب ځىى ډ ث االڇ نسب ا ٹجڄ ث ىا ثى ي ثى يػى ثيى 14 ى ایالډ وڂیب دی وبٹ سب االډ ٱ ي هىٽبډ ب كپډز ،ىا ثى ٵشه هث ا ث ځش ٹن ثی يی سإٽ ډى االڇ ى ڈ ب آاى ب. يويٽ ډ آن زسٺ ي ىا ثى ياڃ ٹیا ځٵشی ډؼیب يی ٭ٺ ڄی سلم ي،٭ٺ ي اوي ي ډبٽز ي اػشمب٭بر ڄسپ ي بنث آاى ډبوىي از ى بن،ی ث ىآا االڇ ى ىاوي االڇ ى ا هى ڂبػب ىى ب زاٹچ ڄىڅ هم ث ي. زو

ثیب االڇ وڂب اڅجش. از ځٵش ٹا زكمب ډى ډىپ ا و ي ډٮيٳ ث اډ اڄ ٹبڅت وڂیب ډلی٠ آاى ؿن از ډشٶبير آن، طٲ ي كييى ي آاى ٴسٮ ى االډ ٱ ب كپډز اٵشیي ډی ډویب٥ ث اوبو زاډى ډظال. يومب ډ ىا هي ا ډ٦چة زكبٽم اب اڃ. ىىیي ث ډی ػیي تآی یپڄ هثي ډىڇ ڈ ي كپډز ڈ ي ى ډ ډوشڄ اػشمب٭ و٪ڈ ها سانډ ا االډ و٪بڇ ى ب آاى ډجبو یشڈ )77 ،1378 ،ایلبٹ )ثیمى ځوی و٪یبڇ ى یشڈ ثا ا ڂبػب ؾ االڇ هى ؛اشپجبش ىا ي وجیى ٹبئیڄ ىآٵی اػشىبة زډئڅ ث ػبډٮ ا انآ ثب٣ ينثؿ آاى يهمی ا. ىاویي ډی اویبن وبدی آاى.ىبیي ډ زم ث كپماوبن شڈ ي ٩چڈ ثب ډٺبثچ اپب ٭ىانث ا ب ثیب میا

ا ا اي ي ٽیى ٭٦یب اوشویبة ى آاى اوبن، ثا االڇ ٽ ػبآن ا اوشوبة؛ كٸ ي زډايڅ يسإٽ ډى اب هم ث و ا ب آاى څا از ٽى ډىيث باهش ي ىاا وٮمز ٹیا یىبهش اویبن ډجیبو ا ب،اهش ي ااى ٽىب ى سانډ و ا ٵ٦ر اڄ ٵ٦ر؛ اڄ .ىيډ

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

110

كیٸ .ایز ٽیى هس٢یم بآن ثا ا آاى بن،آىډ ٵ٦ر ؿاٽ ٽى؛ ٹچمياى ب آاى اویبن ثا ډشٮبڃ هيايوي ٽ يى؛ډ مبث ث كٸ ټ ىى سٶپ ى آاى ؛اڅ ىو٪ی

. ىاوز اڅ كٸ سانډ ا ب آاى ډجبو ا پ هثىبثا. از ځٵش یخقف تیهبلى در اختالف -3

اسجب٥ ٴسٮ ها. ٽىي ٴسٮ ا هى ىاا ٽ از آاى ٽبډال اوبن شايډبو وڂب ى ثیب اسجیب٣ ایالڇ ى اډب. از اهالٹ ٽبډال ډئچ ټ هيا ثب ويد ډئچ وياى هيا ثب ويد ث

ٹيآا كٸ ڈ ٽ هياز كٸ ٵٺ٤ زډبڅپ ؿن از ډسج٤ ڈ زډبڅپ اڃ ثب هيايوي ػیبن ي یب ډیبڃ ثیب ي يآي مبنا بډجد ي هيا ث. يٵډب ډ ٹآن.وياى ا ا كٸ ډٺبثڄ ى ي هػبوی اویبن ي مىیي ٽ هيايویي اډبویبر اوبن ب ىاا. يٽى وجى هيا ا ى هى ب

.هياز اډبوشيا سى حمق در اختالف -4

. ایز یي ٴی سٮ ی ىو ډ٦بډ٬ ثا ٽبت ٭ىان ث اڅ ٱ ډپبست ى ن ځؿی هی ا ثیا شايډبو ب يځبى و٪ ىډ آاى. از ي ځٵش و٪ ى اي ثا ڈ كٺٹ اي ز١ب ٵٺ٤ ي ىي اوؼبڇ هاي ډ ٽ ٽب څٽ ٽبت ټ ٭ىان ث ن ثب ٽ از یي ا آوب ي ثى ډ ب اوبن ث ه ٭ب٥ٶ ثب ٽ از آاى ن االڇ ى اډب. از ٣ ډشٶیبير ډیى ثیب ينی ي ٭ٸ ي يو ي ٹير ى ن اڅجش.از سد ډ٭٪ ډى ا ن. ىي ډمپیه یپڄ هثش ى شاډبو وڂب ا ن آاى از وٶش ن ىآٵ ى اسب، ها ي از كشی ن ډیاى ثهی ى االڇ ى اډب اوؼبډي، ډ ډبى كٺٷ ى ډى ثب اي سبي ث ډیى ثی ډیى یش ايډبو ي ایالډ بيځى ى ډ٦چة زكبٽم ب به ډٺيډ ها ثب. ىاى ثس ٵیى و زكبٽم ى هياز آن ا ٵٺ٤ زكبٽم االڇ ى ٽ ډٺيډ ها ثب ى،ځ ډ ٹا ٸس٦ج بیز سٶیبير هی ا. وياوي كٺ ؾ زاٹچ ي زاٽظ و ځي، و ي ا ا زی كبٽم ٴی سٮ ٽی ڄىڅ ها ث. ٽىي ډ ٵبك االڇ، ثب شايډبو يځبى يځبی ى ا كپډیز هی سٮ ا ٹجیڄ ٽی

ا كپډیز هی ا زډي٭ ٽ ٽى، ث ا آن زډي٭ ٭يڇ ب ي زډي٭ يثب ايڃ االڇ ٽؼبز؟ ا اب كپډز ها ٹبون از، آډي ٽؼب

7931 اتبستان – چهارشماري –هشتم سال –اخالقی اهی ژپوهص │

111

فزعت هبثغ

ب وتبة(الف

اڅىٮم،سػمییی ٽمیییبڃ ي هاڅیییي ٽمیییبڃ(1394)،اٽجٱٶیییب ي٭چییی ،ډلمیییيثبث اثیییه .1 .ىيڇ ٶشڈ،ػچي وػمپان،ؿبح:ان،ٹڈډىدچ

: سیان . یشڈ ؿیبح ايڃ، ،ػچيځىبثبى هدي ډلمي سػم ،1375 هچيين، اثه ډٺيډ هچيين، اثه .2 .ٵىڂ ي ٭چم اوشبار ٽز

.س اوشبار ڇ،سان، ؿبح ،4ع ،1368 بز، ٭چڈ ډجبو ي،اثاڅلم اثاڅلمي، .3

.سان ىاوڂب اوشبار ، سان ايڃ، ؿبح ،1380 ، انا ى وب اوي ، سٺ ،اډپ .4

ي سٮ ىب ػبډٮ ،ډ٦ٶ ب،اٽ .5 اوشیبار : سیان ،1385ان،ی ا يیشب بٵشڂی و سیٮ .ا٥ال٭بر

یالڇ ىی هم اډبڇ آطب و ي ڈسى٪ …ڇ, سان: ڇ ؿبح ،1374، ٵٺ زيت, ىهم اډبڇ .6

..٭چا

.ػب و: سان ،1366،االډ كپډز ى ٽبځاان اهالٷ ٭جيا ،؛آډچ ػاى .7

اڅشیاص ي ىااكیبء : ثیير اڅیٮ، ډیبئڄ سلڄ اڅ اڅٮ يبئڄ ،(1391) ډلمي، ٭بډچ، ك .8 اڅٮث

ی ي یب آډی ثیب هیة كپماوی و٪ ٺس٦ج ث ، هك ډلمي ،ىثل اى هك .9 .االډ ا ډؼچ ب دي.اٹشبى ب ث ىٵش ،1383،(٫) ٭چ كپډز

ی ٭چ ا یچى )ډلمي ك٢ر بى بى مبند ي ب وبډ ډلمي، ياڅچ،كم .10 یي ایىبى ي( يآڅی .ي سان،اوشبار ىى،ك ډلمي سػم ،1374االڇ،

.و ٥ف: سان ،ٽچ ػبن وش ،1383ٱة، ى كٺٹ سئ ډوش نسب ډلمي، ان، .11

، ډجبو سلة ى اوي ب االڇ، ٹڈ، ثشبن ٽشبة 1382ؼبى، ي٭جياڅٺڇ، .12

.انډ و ايڃ،سان، ؿبح ،1380 ،اب كٺٷ ډىؿ، ،ډسمى ٥جب٥جب .13

.سان ىي،اوشباردب ،سػم،اثاڅٺبڈ٥،1352ج ن،سبػ ،ډلميثه٥ج .14

.ا٥ال٭بر ډ اوشبار سان، ،1373ڈ،ډيو ي ىياى وٺي ،(1373)ډلميػاى ،ؼبوت .15

2ع اتالډ، ات٭الڇ ډپشت: ٹڈ اڅلپم، ډان ،(1362) ډلمي ، ډلمي .16

همى، كٺٷ ي بز ى ٹآن، ٹڈ، ډا آډ دي اډبڇ1376ډجبف، ډلميسٺ، .17

.يا اوشبار ان،،س1365ډبن، برډٺش٢ ي االڇ ،ډس٢ ،ډ٦ .18

│ مطلىب یرد حکمران ینقص اخالق اسالم

112

.، سان، ىااڅپشت اتالډ10، دبڇ ٹآن، ػچي 1377ډپبڇ ا، وب ي ىڂان، .19

ٽجاډ و:سان ډشي، اٽج ٭چ سػم اڅٺاوه، يف ،(1362) ډىشپ، .20

ان، بڅق ٮي، سی ب اػشمب٭ ى االڇ، سػم ډلمي، مپب1373وبق ٭چان، ٭جيا ، . .21 و اكبن

هیيي يی ډؼ@ ایالڇ ى كٺیٷ : Aا وٺیڄ ث ه،ډچم ىاو( . 1336 )ىڅ ع، ثر، .22 اٹجبڃ و:،سان اىمب هاڅٮبثي ه ،سػم

ة( همبالت

، 3ىي -سچ وبئى،ډىؿ ي ٵوب او، ٵچىبډ دي س٦جٺی كٺیٷ ایالڇ ي ٱیة .23 1395، ثب 1

، ٵچىبډ دیي یب 1379 اڅالڇ،٭چ يځب اډبڇ ٭چكپډز ا ى ىب،١ب،ٵچٶ ډىيكٸ د .24 192، 26، مب االډ اػشمب٭

14 ك،مب اوي ٹآن،ډؼچ ى ځا ٹبون ي ٹبون ڂبػب(1377)دىب،١ب، كٸ .25 ا ثځٵشی ؛ىشوشا آى

26. http://www.noormags.com/view/Magazine/ViewPages.aspx?ArticleId=20267

زډیئڅ ه،ث ه ٴ ي اثساة ،٥بڅج .27 ،1391 ػاویبن، اػشمیب٭ دی ٭چیڇ ٵیچىبډ .59،207 ،مباػشمب٭

http://iranianstudies.org/fa ؛ىشوشا آى ث ،د ز،ډئڅ(1391)،ل،ظث .28