د کزنش تلذات د ارسښت د سنځزن پو اږد کې د ښځ د فزصتن سبتل

د افغبظتبى د دلت کبرکک، د - د شبهلل د بددښت لړۍ (ټلش رظت)د افغبظتبى پ ػوه ثز کې د رذر

دلت پل کک شزکب ا ادار ا ر اړذ خلک ت چې ټل د دلت د پزګزاه د رړل ا پل کل دذ

د دغ . پغبړ لز، د راى طکټر کبر پ اړ لړ لاص ت راړ ا تز ټل غر کړلار پ اړ هؼلهبت رک

ځبګړ بددښت هخ د کزش تلذات د ارسښت پ سځز کې د افغب ښځ د ډې سبتال د تز څ پ هبل

دغ بددښت پ کز ا هبلذارۍ کې د ښځ د . ػاذ ا وذا راس د تلذ پ اړ پزکړ کې د غ کټزل طا ش

لبػت ړ ډې پ ړاذې پز ځ خډ ثحج ک ا ددغ خډ د ل هځ ړل پ اړ دطپبرښت پ ړاذې کل

. طز پب ت رطږ

شبلذد احصبې هزکش دفتز )طل تشکل ٨٣کز د افغبظتبى د التصبد هو ثزخ ګڼل کږ چ د بخبلص کر تلذات

کرۍ ک پ ( ٧٤پ طل کې )کبل د خطز ا آطت پذز هل ارسې پ ډاګ کړ چې څ ب څ وې ٩٠٠٢د (. ٩٠٠٢

هزکش )طل ل هبلذارۍ څخ خپل ػبذ لاص ت راړ ٩٨ښبر طو کې ب پ کلال طو کې، ل کزې څخ ا

د کزې طکټر ت د رکل د افغبظتبى د هل پزاختب طتزاتژۍ هزکش ثزخ ګڼل کږ، خ ثب ن (. ٩٠٠٣احصبئ

پ -پ دغ طکټر کې د دلت پزګزاه د پبم ړ اټکل شې تلذې ثزخ چې تز اط تزې کبر ذ اخظتل ش

طل تشکل خ ثب ن د غئ ګډى ٥٢پذې هؼ چې، ښځې پ کلال طو کې د کزش کبر ځاک . پبم کې ظ

ک څ ن ښځ ت د . د کرۍ پز ثظټ ا ل هشد څخ پزت د، ځک چې کبر ت پل ارسښت رکل کږ

غئ د کبر پ ثذل کې ډز پ ذرت طز هشد رکل کږ، خ د غئ ډز خت غ فشک کبر ت ځبګړ کږ

پزدې ثزطز، د افغبى طړ پ پزتل، افغبې [. ٩٠٠٢( ى ة )ړال ثبک ] چې د هبرکټ ړ تلذات پرې اړ لز

. اړذ فؼبلت کې ګډى ک پ پ ثلخ لات کې ښځې د کزې، اثلګې ا هبلذارۍ سارت د ثبغذارۍ ا هبلذارۍ د پزژې د ثسغل

نړال ثبنک پو طيل آطب کې

وو ګڼوىد –د افغبنظتبى پو عوه ثيزکې د جنذر د شبهلل د تطجقی بددښتن لړۍ

جنذر د کزنې ا هبلذارۍ د طکټرن پو ده کې

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

2

ر ( لښا د ه ک رتر ا د جبتبت د پرزاطرض فرؼربلر

لک د کرۍ لګښت ا وذا راس د هبرکټ لرپربر د )

-ى ة( ) طبث، ه ا هرغرشثربثر پربکرل ا چرل

رذې پر غربړ لرز (. ٩٠٠٢ ل ثل پل، طړ غ د

ر هرطرن کرې چې ظجتب لږ خت ت اړتب لز ب پ

ځل تزطز کږ، لک د هځکرې ثرزاثرزل، کرزل

رذل، د کرد اطرترؼروربل، ا د حرب رلاتر ر ا ترخرن شر

(. ه پبڼ ٣. ٩٠٠٣-MAIL)اچتل

د راد ش غلط فکز پزخلاف، ښځې پ کزې ا

هبلذارۍ ا د هړ پ تلذات کې د پبم ړ ډ

د افغبظتبى پ شوبل ختځ، لک ثذخشبى، کې . لز

کې د خت د لګل ل هخې د پ کزش فؼبلت

-ى ة) ښځ ډ د طړ د ډې طز ثزاثز د

د غل د تلذ پ پزتل، پ ثبغذارۍ کې (. ٩٠٠٢

ػوهب ښځې ډزې ښکلې ا ثسلې کرۍ د

شتو کر پ پزتل، پ ػبذات فؼبلت کې د

خ پ ټلش تګ، . ښځ ډې ت سبت اړتب لز

پز ثبغذارۍ ثزطز، ښځې د کزش تلذ پ ر

وذا راس، ښځې د . طکټر کې ن کبر ک

څخ د س ا هږ ، لک غاګب، کر څبر

تلذات پ پبهلزې ا وذا رګ د څبر

ک . کې ن ارسښتو ډ پغبړ لز( ګ،لجبت)

رښتب ل ش، پ افغبظتبى کې د کر پ د

هزهې د کزې د تلذ ػبهل ب هاد ا وذا راس حب لات ا د تلذ هبرکټ ت ډز کن لاطزط ا پز اړذ پزکړ

(. ٩٠٠٧رربص ا ػشش )ډز لږ کټزل لز

هبطټز پلاى د دغ سارت غ ژه پ ډاګ ک چې هخ ې د (MAIL)د کزې، اث لګې ا هبلذارۍ سارت

ارسښتبک ګډى ا حتې د هړ سارت پ ټل پزګزاه کې د رذر شبهلل د، ځک دغ سارت د ښځ هرد

- MAIL)کزې ا هبلذارۍ پ طکټر کې احتوبل سبت ګډى ت د لذر پ طتزګ ګر ا رت اوت رک

د چې پ شی پل طز خ ددغ سارت پزژې دداطې فؼبلت پ پبم کې ل (. ه پبڼ ٢- ٢، دلظن فصل ٩٠٠٣

کز کې د ښځ د اغشهي ا ګټر ګډى پ ړاذې خډ ل هځ ړ، ا د ګډى کک ا ګټ اخظتک د شوز

د ځپ کزش کبر کې د طړ ا ښ. پ سبتال طز دغ طکټر ت لاسبت چټک، پزاخ ا داهذار د رثخښ

هخکې ل دې چې پز دغ خډ ا د غ . کلتر ل هخې د هبطت ګډى سبتال ددغ ډل دې لپبر ډز اړي ګڼل کږ

د ل هځ ړل پ لار چبر خجزې ش، هو د چې پ طکټر کې د ښځ ډ پ ګت ش، الجت د تلذات د ارسښت د

.کبر فشبر ت پ ځبګړ پبهلزې طز ځځز پ اږد کې هړ

پو کزنو کې د افغبنې هزهن نډه ا کبر فشبرد کر څخ ثز پ ډز فؼبلت کې د ښځ د ګډى پز ړاذې خډ د ػشت ا شزم پ به پخا کلتر فکز ل

د پزږد غ کبر تزطز کړ چې د کرۍ دغ کلتر ػبدت ا رار پ لهړ لذم کې ښځې . اهل د

ل ثل پل، طړ پ ػبه ځب کې کبر ک ا تزې طوغ کږ چې خپلې کرۍ . طزت رطل کږهحذدې څخ ثز

ه ٩، ٩٠٠٣ -MAIL)دب طز اړکې ټګې کړ ۍطبت ا فم رت ثزاثز کړ، ا د کرۍ پ اطتبستة د ثز

(.پبڼ

رذر پرز ر پر اږد کرې د رر رز د رذر پز ثظټ دغ ډې پ کرۍ کې د د کبر پ ش کې ا د تلذ د ارسښت د سځر

ښځ ا ز ت داطې دذې طپبرلې کږ چې پ کرر کرې د کرر ګرزد . ثظټ د دذ پ شل کې پ خپل حبل پبتې کږ

رشرب کرل، ثربغرذار، ) ، لک کزش فؼبلت کږی چبپز پ رځۍ تګ تزطز د ثلګې پ تګ، د تخن د ثظتز رړل، خر

(طلنو)پو هبلذارۍ کې د ښځ ا طړ دنذې : ١جذل

واغ\غاګبنې هږې سې

ښځې طړ ښځې طړ ښځې طړ

کبر هظئلت

خاړه رکل 69.14 19.46 59.70 26.60 63.86 23.37

څزل 11.44 21.89 7.67 32.17 10.74 27.72

اثو رکل 63.32 17.90 51.22 26.36 51.81 23.80

د څبر لو ثچ 81.86 4.86 58.54 16.49 70.68 13.50

څخو پبهلزنو کل

شذې لشل 84.13 1.87 57.49 4.88 77.94 4.93

درهلنو کل 22.73 74.44 38.21 56.91 33.82 59.22

پزکړې

د څبر پزدل 33.65 65.63 28.69 68.76 33.96 60.23

پزدل د خاړ 28.95 70.37 24.39 73.05 27.29 66.91

د څبر خزڅلا 37.60 61.64 35.31 61.56 42.96 51.09

د شذ پلرل 52.31 19.06 35.89 17.65 47.61 18.58

پلرل د ړ 34.03 25.90

پلرلژغن د 40.35 21.92

درهلنو 34.09 64.63 46.23 50.41 38.61 54.57

ه پبڼ٢، ٩٠٠٣. -MAIL: طزچطلې ت رطږ، ځک چې ځې خت کچبى ٠٠٠د ښځ ا طړ طل تل : بددښت

، ا ځک چې ځې خت ځاة رکک د (لک د څبر څزل)کبر طزت رط

. هؼلهبت د راغډل د طزې پ خت کې ځ پښت ت ځاة ا

3

د شوبل ختځ طو پ ځ ثزخ (. ٩٠٠٣ -MAIL)ښځې د ېپ طل کې څښتب ٢٨کې د طبتل ش چزګب څ ب څ

ثب ن، پ کرۍ کې د د څبر پ اړ پزکړې اکخزا د طړ لخا. کې، اى تزدې چې ښځې د تززا طز خجزې ک

(.٠رذل )کږ تزطز

څخ لزې ا هزحل کې سبت هظلط کږ، لک پ غ فؼبلت کې چې د کر خزآطړ د ارسښت د سځز پ

د غئ دغ فؼبلت د تلذات د سځز د سبتې ثزخې تزلاط . هبرکټ ت ژدې د ػبه خلک پ هځ کې تزطز کږ

، ل (د ثلګې پ تګ ث)، غئ سبت پظ پرې اړذ پزکړ طز تړل د د ځبى طز شبهلیش ارسښت

هل چې دغ ډل فؼبلت پ کر کې د اکذا ش ل دې . وذې کجل هبل رجزاى ن پ طخبتوذا ډل رکل کږ

ال پړا ت هحذد پبتې کږ، ا د طړ پ -د کر ګزد چبپز تزطز کږ، د ښځ کبر د تلذ د ارسښت د سځز

غ شبى چې د ښځ لخا تلذږ ددې پزځب چې پلرل . پزتل لږ پ طتزګ کږ ا رت لږ ارسښت رکل کږ

ش اکخزا د ر هاد پ ثذل کږ رکل کږ، چې دا داړ پ کلال التصبد کې د طړ پ پزتل د ښځ ډې ت د کن

کلتر خډ، ثسل، وګړې فشک رغتب، ا (. ه پبڼ ٢٢، ٩٠٠٢ى ة )ارسښت رکل پبل ا لاهل ګڼل کږ

وذا راس ښځې . ښې ت لږ لاطزط غ لاهل د چې د پظ پز ثظت کزش هبرکټ ت د ښځ لاطزط هحذد

. کزش تلذ ػبهل ب هاد لک طزهب، د هبرکټ پ اړ هؼلهبت، ا کزش تکبلر ت هحذد لاطزط لز

ل وذې اهل، ددې لپبر چې پ کزش تلذ کې د غئ فز ت سبت کړ، لاسه د چې پز پزکړ د غئ کټزل

طا ش، پزې اغش لز ا ل غ لاص ت راړ څخ چې پ کر التصبد کې ددئ د ډې ل اهل هځ ت راغل

. د، ګټ اخل

د ارسښت پو سنځزن کې د ښځ د شبهلذ پو ړانذې خنډنو

اجره ا پزکړه

د ښځنو کبرکنک نشتالپ افغبظتبى کې د کزې پ طکټر کې د ښځ د هخ پز سبتذکې اغش پز ړاذې تز ټل سبت پژذل ش خډ پ

دغ شتال پ کلال طو کې چزت . پزاختب پزژ کې د تزذ د ښځ کبرکک ا طبح څبرک شتال د

ل څخ سبت ډډ خپل کر د غړ څخ پزت د طړ طز د ز ډل اړک چې د ښبر طو د ښځ پ پزتل ښځې د

ښځې، د کلتر لاهل ل اهل، غاړ چې پ کزې کې لړې سد کړ کړ، . ک، د ښځ لاطزط طتشهي ک

ثب ن، ښځې پ کزش کبر کې سبتې ثختې . ا پ حزف رسش پزګزاه کې ن ښځ سد کک شتى لز

پزاختب پزژ کې د تزذ د ښځ کبرکک شتى ډز اړي ګڼل کږ تزڅ ښځ ت رس پ د کزې ا هبلذارۍ . د

.ا پ رکړ

د شتون د څښتنتة ا پو پزکړ کې د ګډى پو اړه هحذدتنوداچ ښځې پ خپل به هځکې لز، دا ن پ کز کې د هړ د اغشې ا ػبذ د لړل پ ړاذې طتز خډ ګڼل

ػوهب د طړ د )هځکې کې هزاث لز پ کرۍ د پذاطې حبل کې چې اطلاه لبى ښځ ت حك رک تزڅ . کږ

، خ د افغبظتبى ښځې د خپل اطلاه حم پ اړ ډز لږ هؼلهبت لز ا ددئ لب حك هؼولا پ پبم (هزاث و ثزخ

ډز کن کټزل تزلاط پزې کل چې ښځې پ تخک ډل هځک پ هزاث ن ط، دې (. ٩٠٠٢ى ة )کې ل کږ

د رطتۍ طزې (. ٩٠٠٣ - MAIL. )ک، چې دا د تلذ پ اړ پزکړ کې د دئ د ګډى پ ړاذې خډ ګڼل کږ

پ طل کې ښځې د هځکې د څښتتة ادػب ک، خ دئ هؼولا د هځک پ اړ ٨٠ارلبم ا هؼلهبت راښ چې ک څ ن

ه ٧٩، ٩٠٠٣ثت، کزظتب، ا اکلپف )پزکړې ک ا ن د هځک څخ لاص ت راغل ػبذ ت لاطزط لز

ښځې ډز خت خپل پ هزاث لاص ت راړې هځک خپل ر ت د کرۍ د داهذار هلاتړ پ تګ رک تز څ (. فح

هؼولا )د کرۍ بر غړ . ډتة ب طلاق پ رت کې، کبر اخلکرڅخ پ راتلکې کې د اړتب پ خت لک د

کذا ش غ هځک چې د ښځې هلکت د اد ب هزاث ل لارې پزت ل دې چې ښځ پ پزکړې کې ( پلز ا خبذاى

ک څ ن د حمل هلف . شبهل کړ ب رت اربس رکړ چې د هځکې د خزڅلا څخ څ ػبذ لاص ت راړ، خزڅ

ښځې د، خ پ ػول کې دئ د هځکې د څښتتة پ اړ ل خپل حم څخ کبر ش اخظت، بېل هخې، د هځکې څښت

اى د کرۍ د بر غړ طز پ ګډ پزکړ کې، ځک چې ښځې پ ثلاثل کچ کې هؼلهبت، ښې ا شجک ت لاطزط

کذا ش ښځې د کرۍ د غړ ل خا د - ددغ حم ل هخې کبر کل. لز تزڅ پ هټ ې دغ ډل پزکړې کړ

تصر هل د چې ګاکې طړ د کرۍ فم ثزاثزک ا طبتک رټل ب طشا طز هخبهخ کړ، ځک دغ کبر د غ

. د ا ښځې ا کچبى د ژذا ا طبتې لپبر دئ ت اړتب لز

4

د ارسښت د سنځزن د هبل اړخن څخو د ښځ لزالیاړذ اړ هاد ا د ( ا هبلذارۍ)ک څ ن ښځې د څبر، لجبت، طبث ا ه پ تلذ کې طتز ډ لز، خ د کزې

څزګ چې دئ پږ د تلذ د ػبهل . لاص ت راغل حب لات د هبل هظئل ل ډزې ثزخې څخ لزې طبتل کږ

، دئ لذې خجز د چې تلذ (ځک چې د کرۍ بر غړ د پزدل دذ پ غبړ لز)څش څهز لګښت لز

ددغ کبر ل اهل ښځې . ث څهز لګښت لز، ا اى تزدې چې د تلذ د ػبهل پ لګښت کې ددئ کبر څهز ارسښت لز

د تلذ د ػبهل لک د . پذې کل چې تلذ ل زې ثزخې څخ ػبذ څګ لړ کړ، څ ډل هؼلهبت ت لاطزط لز

تخو، طز ا د څبر د رغتب خذهت ددغ اړخ څخ د ښځ لزې کل ثل خډ د چې پزږد د تلذ پ

د پر څخ پز ګټ اخظتې کټزل ن پ کلال طو کې د ښځ لپبر طتز طتش . اړ ددئ د پزکړې ړتب لړ ش

پ ې پظ اکخزا د کرۍ د ښځ غړ. د، حتې غ طادګز ښځ لپبر چې د کبرثبر د چلل اړي هؼلهبت ا پ لز

(. ٩٠٠٥لاجب )م پ پر اخظتل کږ، خ پ کرۍ کې د بر لخا کټزلږ

ا د ښځ پو ګزځذ را ګزځذ ثنذشتعصت د جنذر دا چې ښځې ا زې د تلذ د سځز د سبت ارسښت لزک ثزخ څخ لزې پبتې کږ، پ طو کې ل ثلې طوې

د . ثذش طز تړا رکل کږد ت د ښځ پ ګزځذ را ګزځذ ثبذې ثې ثزخې کل -د تأطف څخ پزت . تپز ک

کل . اد پ ډز ثزخ کې، ښځې د ثبغذارۍ د تلذ پ لهړ پړا لک پ کزل، خشب، ا اث لګې کې ثزخ اخل

د ارسښت -د حب ل اچتل، غذا پزاطض، ګډۍ رړې ا پ آخز کې د ثبسارهذې ل لارې –چې د ثبغذارۍ تلذات

د سځز لاذې ثزخ ت ځ ا ثب پ هبرکت کې خزڅلا ت ږدې کږ، د ښځ ډ ل هځ ځ، پ ځبګړ تګ پ

دا ټلې غ طوې د چزت (. ٩٠٠٢ى ة ( )پ لاتکې د تپز طز)طل، طل ختح ا پ ځ لذش لات کې

.چې د ښځ فشک ګزځذا راګزځذا ا د کر څخ ثز فؼبلت کې ګډى تز ډز ثزذ هحذد د

ښنې ا هعلهبت تو هحذد لاطزططلې ٠٠د رطو ښځ خذهت ت د کلال ښځ لاطزط ډز هحذد د، د غئ د طاد کچ پ کلال طو کې تز

ښې ت کن لاطزط پذې هؼ د چې ښځې هؼلهبت ت ډز هحذد لاطزط (. ٩٠٠٤د ښځ د چبر سارت )پرې ټټ د

پزدې ثزطز، ښځ . لز ا ل هؼلهبت څخ پ کزشې ټکبلرۍ کې د اغشهي ا ګټر تلذ لپبر ډز هحذد ګټ اخل

ت د کزې ا هبلذارۍ د تلذ پ اړ پ کبف اذاس رس رکل کږ، چې هړې رس ن کلا ش ښځ طز د

تخک پ سد کل کې ا وذا راس د ښځ د شتال طز طز د غئ د هؼلهبت ا پې پ خرل کې هزطت

.کړ

د کزنې ا هبلذارۍ د پزاختبې پزګزام د جنذر د حظبط فعبلتن پو اړه طپبرښتنې

د تزټل غر کړلار ا د غې څړې ل هخې چې ددغ تطجم بددښت لپبر تزطز ( د رګړې څخ د هخ)د افغبظتبى

شې د، لړ طپبرښتې پ لاذې ډل ړاذې کږ چې د افغبظتبى دلت، پل کک شزکبى ې ا ر کلا ش

رڅخ اځې د رذر د ثزاثزۍ پز ثظټ د پزګزاه پ رړل کې، ثلک وذا راس د افغبظتبى سبت شوز کلال ښځ

.ا طړ ت د سبت ا داهذار ګټ د هځ ت راړل لپبر کبر اخل

د ښځنو کبرکنک شوز لړلدغ کبر ث د پزژ د فؼبلت پ اړ هشر ا پزکړ کې . ډزې د تزج ښځنو کبرکنک رسئ ا تزې کبر اخلئ

ک څ ن اږد هبل ػبذات ث د لهړ لګښت د پر کل څخ سبت ، خ د . د سبت ښځ د شبهلذ لاهل ګزځ

تزذ د ښځ کبرکک رس ا پ کبر ګوبر د بر کبرکک پ پزتل کذا ش سبت ګزا ا طتشه ځک

هلګزتب کړ، چې دغ کبر ې د تزذ ښځ کبرکک کذا ش بر هحزم ت اړتب لز چې پ طبح کې ( الف)چې

طاد )ډز ث هشکل چې داطې افغبې هزهې پذا ش چې د رسې ړ ( ة)ټزاظپرټ ا ر لګښت سبت،

ا رت اربس رکړ ش چې طبحې ت طفز کړ ا کلا ش تز پښښ ( لز ا د هضع پ کل ثبد پ لز

رړې ( د بر ا ښځ )پذاطې هارد کې، تزټل ث غر دا چې . لاذې طو کې پ هحل ژث خجزې کړ

ل وذې کجل، د کزش تزذ رسش . پ کبر ګوبرل ش ا پ طو کې کبر کړ تزڅ لګښت کن کړا ش

: پزګزاه ثبذ لاذې خجزې پ پبم کې ظ

.ظئپ پبم کې د بر هحزم لګښت ل هخکې پ ثدر کې .1

5

د تزذ کبرکک پ کز کې د ښځ د ډې پ اړ ثبذ د بر . رړ کړ تزڅ پز ػبذات د ښځ کټزل پبړ ش

. ثشګزا د پبۍ کچ لړ کړ ا غئ څ تزڅ د کرۍ ښځ غړ پ پزکړ کې شبهلې کړ

د کزنې ا هبلذارۍ د تلذ عبهلن تو د ښځ لاطزط سبتلطزچ ت لاطزط سبتل د ښځ لپبر ډز اړي ګڼل . ښځ تو تخونو، طزې ا د څبر رغتب خذهتنو ثزاثز کړئ

، دارا ب طزچ د کر د تلذ پ هؼولا . کږ، خ دا ن ډز هو د چې ښځې دغ طزچ طز څ ک

ددغې داراۍ ښځ څښتتة کذا . تګ کبرل کږ ا که ګټ چې تزې لاص ت راځ پ ګډ تزې کبر اخظتل کږ

ش پ کر کې د ښځ لپبر د سبت احتزام ا درښت لاهل ګزځ، خ ثب ن ضزر د چې د غئ د ګزځذا را

پذې اړ لاسه د چې دغ طزچې پ اړذ طبح کې پ رس طز پبړ ش، پ ځبګړ . ګزځذا آساد سبت کړ

تګ د طداګزۍ د پزاختب د رس طز، ا ښځې د کچ پر د پزګزام طز ا ک اهکبى لز، د طداګزۍ د

پزاختب د غ خذهت طز تړل ش چې د تلذ د ػبهل د لګښت اد احتوبل ػبذات پ اړ د غئ د پبۍ کچ

.د تزذ د کبرکک پ تګ د اد شې رړې د رسې لپبر اػلاى کړئ .2

ګوبرئ ا رت رس د پزژې تز پښښ لاذې لات پ ښبر طو کې د تزذ ښځ کبرکک پ کبر .3

رکړئ، ځک پ ښبر طو کې ښځې د غ ښځ پ پزتل چې پ کلال طو کې پ کبر ګوبرل کږ سبت طاد ا

، پز دې ثزطز، غئ پ لات کې د ځبګړ دد پ .ر داطې هبرت لز چې د رسې لپبر اړي ګڼل کږ

کل پږ ا کلا ش د هحل ټل طز د غئ د کلتر، هبرکټ، ځبګړتب ا هذج هظئل پ کل اړکې

. ظ

د کبر، ټلش چبر، شذا ا هؼلل سارت، د اکجز د هطظې، ا د ښځ د چبر د سارت د کبر د حجت د فتز طز .4

.چزت چې ښځ کبرپلټک ل ثلاثل ډز لات څخ ځبى رارظتز ک، هشر کړئ

د تزذ ښځ کبرکک ته، ههخهکهې له دې چهې په کهبر . پو کزنو کې د جنذر د هظئل پو اړه د پىبۍ کچو لړه کړئ

ش تزڅ د کزې د ښځ هظلک کبرکک پ اړ د ػبه پبۍ کچ لړ کړ ا د لګوبرل ش، ثبذ کبف رس رکړ

د کزې څړ ثبذ د ښځ سد کک پ هځ کې د لظ ا (. ٠ثکض. ) رذر د هظئل پ اړ د ټلې هشزاى حظبص ګزځ

. وذا راس د لړ سد کړ د کبکر پ آسه کې د هه

د هځکې ا نر شتون پو اړه پو کرن پزکړ کې د ښځ د نډې سبتالی

پ هزاث ا د کرۍ د لبى پ ر اړخ کې د رذر پ اړ د بثزاثز . د ښځ د شتون حق پو رطوت پژنذل ىڅئ

د ل هځ ړل لپبر لب ا لاحبت هځ ت راړل د

پکبرد داطې لډ هبل . ثړ ګې د حل ډز اږد لار د

تذثز پ پبم کې ل ش چې کلا ش د هځکې ا د

کزې د ر ػبهل څخ د ګټ اخظتې پ اړ پ کر

پزکړ کې د ښځ ډ څ، پزت ل دې چې د کرۍ

دا کبر ش د (. ٩ثکض )د خپګبى لاهل ګزځ ر غړ

خ پذې شزط چې هذج هشزاى، رطۍ، ا هحل اهبهبى د

ښځې د شتوۍ ا داراۍ د حك پ اړ د پبې د کچې پ

د پبۍ د کچې پز لړل ثزطز، . لړل کې ډ اخل

پکبر د چې ټلې څل ش تزڅ ښځ ت د اطلام پز ثظټ

ش، چې دغ اطلاه حك اکخزا لد شتوۍ ب داراۍ حك رکړ

. تز پښ لاذې ش درار ل اهل د ددش

ګزپ تلذ ب ځبى هزطت . جړکړیو ځبى هزطت ګزپن

ګزپ ثبذ پ ټل کې رړ ش تزڅ د ښځ د غږ ارذ

دغ ځبى هزطت . ا پ پزکړ کې د ګډى فز ت طا ش

ګزپ رطت ثبذ د کچ پر د فز ت طز تړل

. ش تزڅ ښځې کلا ش لاپظې پ خپل ځبى هتکې ش

ن کلا ش د ښځ لپبر هبرکټ ( FPs)وکبر هطظبت

کې د ىبج پو طبحل: ١ثکض

د کزنش خذهتن هل پزژه

کې د کزش خذهت ( Côte d’Ivoire ) د ىبج پو طبحل

هززا ا طبح کبرکک ت PANASAهل پزژې ب

د رکشبپ د ثزاثزل ا وذا راس ټل کبرکک د رذر د

طتزاتژۍ پ کل د پل ل لارې د پزژې پ کبرکک کې

د رکشبپ . د پبې د کچې پ لړل کې ثزبل حبثت ش

څخ هخکې، طبح کبرکک ل چې ښځ تلذ کک

پ پزګزام کې شبهل ش د، خ کل چې څبر ا ارس پل

ش، پ ډاګ ش چې اکخز طبح کبرکک د بر

تلذک طز کبر کب ا ښځې ل پزګزام څخ ثز پبتې

د کبرکک د رسل پ پبل کې، د غ ښځ شوز چې .

د پزژې پ پل ٩٠٠٠کزشې هشرې ې تزلاط کلې پ کبل

طلې پرې ٨٠کې تز ٩٠٠٨طلې څخ پ کبل ٣کې ل

د ښځ د غښتې طز طن، ې ټکبلرۍ، لک د پښ .ېرطذ

دطتګب، ا د لوز پاطط ې پاطط چلذک پوپ، د ػصبر

چک رپژذلې شې ا اختبر شې تزڅ د ښځ د خت

(. a٩٠٠٢ى ة )فشبر کن کړ

اشب )حم پ اړ ښش هاد ثزاثز کړل د کې، اشبفډشي پ اطلام کې د ښځ لپبر د فز ت ا حم، لک د داراۍ ٩٠٠٢پ .1

.پ اطلام کې د داراۍ د حم پ اړ د ټل ا ښځ پ رس کې کبر اخظتل شچې لذغ هاد څخ کذا ش (. ٩٠٠٢فډشي

6

.لړ

پز ګزځذ را ګزځذ د ثنذشنا د ځد ښ

جنذر پز ثنظټ د تجعض چبپزه کبر کلپو ثبسار هنذنو ا د ارسښت د سنځزن پو رطت

هنبطجې -پړان کې د ښځ د ګډى د سبتل لپبره

ډز څړ ت اړتب د تزڅ . کلتری لارې کبری

طداګزۍ ا هبرکټ ت د ښځ د لاطزط پ کل

هؼلهبت تز لاط ش، الجت ددې خجزې پ پبم کې ل

طز چې ډزې ښځې پ داطې غز ګټر طداګزش

اړک کې ګزې دې چې دئ د ثسلۍ څخ د

. خلا ى د فز ت څخ ثې ثزخې ک

د جنذر پو تفکک طزه هعلهبت راغنډ کړئ تزڅ پو

د . کزنې ا هبلذاری کې د ښځ لثل شی نډه ښ

ټل لخا پ کز کې د ښځ د ډې هل پ دغ

طکټر کې د ښځ د پظ پز ثظټ ګډى څ، ځک

کړ چې ېکورا د غئ ډ هل ث غ اګزې

ګاکې ښځې د ټلې غز فؼبل، ثکبر غړ ب داطې

کل چې د . غړ د چې د کبر کل رګ د

هبرکت پ اړ ا د رذر پ تفکک طز سبت هؼلهبت ثزاثز شل، ثب طکټر کلا ش داط فؼبلت ټبک چې

د ثلګې پ تګ، ښځې کلا ش د هبلذارۍ . کلا ش پ التصبد فؼبلت کې د ښځ د ګټر ګډى کچ لړ کړ

. هذزت ت دام رکړ، خ د څبر پ رغتب خذهت کې پ سبت ګډى طز

ددغ . ښځنو ټلنشې ادارې پبړې کړی تزڅ ښځ طزه د اړتب پو ثبنل ا د حل لار پو پذا کل کې هزطتو ش

د ( CDCs)ډل ادار تز ټل طتز ثلګ د هل پطتى پزګزام پ تزڅ کې د رړې ش کلال پزاختب شراګب

هظوې غډې ښځ ت فز ت رک تزڅ ل خپل کر ثز ځ ا د ګډ طتش پ CDCs ښځد . ښځ څبګ د

تز اط ددې رګ د چې غړ ې CDCsک څ ن ښځ . اړ د خجز اتز پ هخ د ر ښځ طز لذ کت کړ

د کل د پزاختب هظئل پ کل طتز پزکړ ثبذې اغش لز، خ ثب ن دغ شراګبې ددئ لپبر فز ت ثزاثز

پ اږد هبل کې، دا ث اړي . تزڅ پز خپل غ ړهجتث خجزې کړ چې د طړ ل ړهجتث څخ تپز لز

د پزکړ ا هشزتبث هبرت لړ ش، تزڅ د کل د پزاختب پ اړ طتز پزکړ کې ن د غئ CDCs د ښځ چې

. ګډى سبت ش

تز تززث پ افغبظتبى . د کلال طزه کبر کړئ تزڅ اځې د ښځ لپبره د کرن څخو ثيز د کبر ځبنو هنځ تو راړئ

کې ښدلې د چې حتې پ ډز هحبفظ کبر طو لک لوذ، کې ن چزت چې د ښځ پ ګزځذ راګزځذ طخت ثذش د،

د HLPد MAILد . د هځک څښتبى ا ر کلال دا ه چې د ښځ لپبر دې چبردارۍ رړې ش چې پکې کبر کړ

پزژې اړذ د څکلي ثبغذارۍ د ثزخې د فؼبلت پ تګ، ثشګزاى څل کږ تزڅ د هو جبتبت د څ ب څ تلذ څخ

زفظز کړ ا پزځب ې پ خپل هځک کې پ غ ځب کې ثڼ رړ کړ چزت چې ښځې کلا ش پ ځبګړې تګ

پ زات ا طوګب کې، ښځې رسل ش چې فلش ربلۍ رړې کړ، دا داطې فؼبلت چې غ پ اګړ . کبر کړ

دغ د . ښت ، خ د کلال طړ ل خا ن هل ش ا رڅخ تد زکل ش CDCدا د . کې د تزطز کړ

ظې ل لارې ټبکل شې چې د کل پ کچ تزطز ا د طپزګزام لپبر ښځې د شتوۍ د درر ثذۍ د ې داطې رڼې پز

CDC د ښځ تلذ ک ډلګۍ ثبذ رړې ش تزڅ ښځې کلا ش پ ډلګ کې کبر ا سد کړ . لخا ې څبر ش

پز دې ثزطز، پ طکټر کې د . کړ، ا وذا راس پ ثبد ػذد شوزې، طاد ا تخک هبرت کې ن رسل ش

. ښځ د ډې د سبتال پ اړ د پبۍ د کچې لړل ث د غئ پز خپل ځبى اػتوبد ا ػشت طا کړ

. د وکبر هطظبت پ کبرکک کې د رذر بثزاثز شتى لز. د ىوکبر هطظبت د ښځنو کبرکنک شوز لړ کړئ

د پزژې د ډشاي ا پل کل څخ هخکې، د افغبظتبى د دلت سارت، وکبر هطظبتب اړذې ادارې ثبذ څ کړ

پذې کبر کې ښځې لړ دذا داطې . تزڅ پ پزژ کې د کبرکل لپبر ثزاثز ښځ ا بر کبرکک پ کبر ګوبر

پو ىنذراص ا نپبل کې د پىبې د کچې لړل: ٢ثکض ( ٩٠٠٢ -٩٠٠٠)پ ذراص کې هځکې ت د لاطزط اهتحب پزژ

طز ې د هځکې پ تزلاط –پ ځبګړ تګ د ښځ –ثسل خلک

حم پ کل د کل کې هزطت کړې د ا د شتو ا دارائ د ګډ

د ښځ ګډى کک ل رولې . ټل د پبۍ کچ ې لړ کړې د

طل ې اځې هځک تزلاط کړې د، ثلک رس ا ٩٠څخ،

ې ن لاطزط هذل د چې د هځکې د ادارې ا ې تتخک هزطت

(.a٩٠٠٢ى ة )طوجبلتب لپبر اړي ګڼل کږ

لخا رطز IFADپ به پزګزام، چې د HLFFDPپ پبل کې د

هزطت شې د، د هځکې د تلپبتی هذزت، ثظټش طاد ا د ښځ د

ل پ هخ د ثشپړکی لب حم پ اړ د پبې د کچې د لړ

پزدې ثزطز، د . رسی پ ثزاثزل کې ې ثزبې درلدلې د

ښځ ګزپ پزهخ ثک پ کبر ګوبرل ش د تزڅ ډاډ حب ل

. اس ارذل کږ ا ښځې د هشزتبث دذې تزطز کآش چې د ښځ

دګزپ دغ پزهخ ثک د رذر ا رجزې پ هضػبتکې رسل

کږ ا ثب د هظلک ښځ طز ې اړکې ټګږ تزڅ هزطتذ

ټګبر کړ د پ پبل کې، ښځ ګډى کک. شجکې رړې کړ

چې رکشبپ ا رسې دئ د هځکې د ادارې پ اړ رس ا د

(. b٩٠٠٢ى ة )غئ پزخپل ځبى اػتوبد ا د پزکړ ړتب لړ کړ

7

پو لظ ا پىنتنن کې د ښځنو سده

کنک پو هنځ کې د کزنې طکټر

د کزې، اثلګې ا هبلذارۍ . ىڅی

سارت ثبذ د لړ سد کړ سارت طز

کبر کړ تزڅ د لظ ښځ سد

کک ب غ سد کک چې د کبکر

سه رک، پ پت کې د کزی آ

د ټزاظپرټ ا . پځ لپبر څ

لزطبطې لپبر څې ا رت رې

دذ ت لړل شبهل د چې پکې کلاې ش پزکړ کې ثزخ اخل، تزڅ پ ټل کچ کې د رذر ثزاثزال هځ ت

.راش

ښنې اهعلهبتتو د ښځ د لاطزط رغلد هجد ټکنبلجۍ ا رسنش پزګزاهن څخو ګټو اخلئ تزڅ ىغ ښځ تو رطږی چې لو هخکې د کزنې ا هبلذارۍ

لډ هبل کې، ښځې کذا ش پ ګزځذ ټلف طوجبلې ش تز څ د غ طز ې پو (. ٣ثکض)پو تلذ کې ثختې د،

پ اږد (. د ثلګې پ تګ د تلذ پ هبرکټ کې د همذار ا ثې پ اړ )اړکې ټګې چې ګټر هؼلهبت پ اک لز

هبل کې، کل چې ثزښب کلال طو ت رطږ، ښځې کلا ش د ټلش کوپټز څخ چې پ ټلش هزکش کې

پز دې ثزطز، ل ر داطې ټل ا کل څخ لذ کت چزت چې ښځې د تلذ پ . ځب پ ځب کږ، ګټ اخل

د MAILد ثلګې پ تګ، د . کټزلل کې سبتې ثختې د د سد کړې ا هؼلهبت د شزکل لپبر ډز ګټر توبهږ

پذې اړ . دغ ډل رس ثبذ د ښځ لپبر ن ثزاثز ش. لپبر ثزاثز کړ د اتززۍ رسش کرط د بر تزز

کذا ش د افغبظتبى لپبر د بلډ د کوټې د هبلذارۍ، رغتب، تلذ ا د هبرکټ هذې پزګزام پ تزڅ کې د لهړ

پ دغ ډل کرط کې ګډى کک کذا ش د (. USAID 2006)ښځ پبراټب رس د ثلګې پ تګ تؼمت ش

د ښځ لپبر حزف رس، پ ځبګړ تګ پ لات ا ښبر هزکش کې، ن کلا ش . لخا ټبکل ش CDCsښځ

.د ثشګز ښځ د هبرت پ لړل کې هزطت کړ

ډاډ حبصل کړئ چې د ې پزژې لخا رسنو ا تخنک هزطتو د کلال ښځ ا نبرنو د اړتب، ظزفتن ا

پ افغبظتبى کې د څبر د رغتب خذهت د ثزاثزل پ اړ رطتۍ طزې ښ چې د .غښتن طزه طن تزطزه کږ

د اػتوبد ، ثزاثزک پ افغبظتبى کې د څبر د څښتب لپبر ښ کفت لزکخص ی څبر د رغتب خذهت

د افغبى ټززۍ اتحبدې لخا رسل (Para-vets) دغ د ټززۍ ډاکټزاى ا پبراټبى(. ٩٠٠٣ى ة )ړ خذهت ثزاثز

کږ ا رطز هزطت کږ ا پ غ لز پزت طو کې پ کبر ګوبرل کږ چزت چې د دلت لخا د څبر رغتب

پزدې ثزطز، د خذهت شخص ثزاثزک پذې ثبر د چې د غئ ػبذ چې لاص ت ې راړ د . خذهت ثزاثزږ

ل وذې اهل، دئ د طداګزۍ اهکببت ثزاثز ا د . کچې پرې اړ لز چې دئ ې پزهخ ثل غاړ پطداګزۍ

د څبر د رغتب خذهت پ شخص ډل ثزاثزل څخ د ګټ اخظتې پ هخ، د کزې، . غښت لپبر چوت اط

اثلګې ا هبلذارۍ سارت د لړ څ پزې ثزبهې لک د درهل، هټزطبکل ا خچبل پ ثزاثزل کبر ک

. چې د دلت لخا د څبر رغتب خذهت شخص خذهت ت اړ

هو د چې ښځې ا د غئ . د دې درنبی کړی چې د څبر پبلنو ا اداره پو ثنبد تګو د ښځ لخا تزطزه کږ

پ ثلخ، کبثل ا پزاى کې د څبر . خذهت ت د ښځ د لاطزط د ظز طز د سبتې آراهۍ احظبص کړ یکرۍ د تزز

د څښتب، پبراټب ا ډاکټزا طز هزکې پ ډاګ ک چې ښځې د طړ پ پزتل د څبر د رغتب طتش پ کل

د څبر سبت (. ٩٠٠٣ى ة )ډز هؼلهبت لز ا ل وذې اهل غئ پ هشر رکل کې ل طړ ډزې ګټرې د

څښتبى دا خجز ه ا پزې ثبر لز، پ ځبګړ تګ پ غ طو کې چزت چې ډاکټزاى ا پبراټبى د طوې څخ ګوبرل

وذا راس ښځې کلا ش ډاکټزاى کر ت . شې د چې د غئ کتځ ت لاړې ش لش ، ښځ ت اربس رکړ

پ غ هارد کې چې ښځ ت د ډاکټز طز د لذې اربس . غاړ تزڅ رطز د څبر د رغتب پ اړ خجزې کړ

د تزز خذهت پ شخص تګ ثزاثز د ښځ لپبر د . رکل کږ، دا پذې خبطز د چې ډاکټزاى ل ټلې څخ ذ

ښ لاطزط پ هؼ د ځک چې ډاکټزاى، د ډاکټزا هزطتبلاى ا پبراټبى چې پ شخص تګ کبر ک ل وبغې ټلې

. غ ډاکټزاى چې ل ټلې څخ د سبت د دلت کبرکک د. څخ ګوبرل ش چې پکې کبر ک

پو تبنشانب کې د کزنې طبتنو: ٣ثکض

کې پل ش چې ٩٠٠٧پ ( SARD)پ تبشاب کې داهذار کز ا کلال پزاختب

د تبشاب پ پځ لظال کې د ړ ثشګزا طز هزطت تزڅ د کزې د ئې هخ

طبتې ګټرې کړلارې، لک د ازژې ل پل کزې د تلذ ګټرې ټکبلرۍ ا رطز

ثشګزاى ددې رګ کړ د -ددغ کړلار خپلل . د ګډ کبر کل طزمې، خپلې کړ

ښځې، چې پ . چې د کبرګز لپبر اړتب کو ا ل ثل پل حب لات ا ػبذات لړ کړ

کبر هوې ثزاثزک د، کبرګز ت د اړتب ل کوذ څخ ې تبشاب کې د کزش

ښځ ا بر ثشګزا ثزاثز رس ا تززې . ل ر سبت ګټ اخظتې د

(. b٩٠٠٢ى ة )فز ت تزلاط کړ د تز څ ښې پبلې لاص ت راړ

8

پ لډ هبل کې، د کزې، اثلګې ا هبلذارۍ سارت ثبذ د . څې ث سبتې ښځې څ چې پذغ طکټر کې شبهلې ش

هزکش کې د کبر، ټلش چبر، هؼلل ا شذا سارت ا د پې سارت طز کبر کړ تزڅ پ حزف رسش

.کزې پ کرط کې د ښځ سد کک شوز لړ کړ

هبخذنو د افغب ښځ ا ز لپبر فز ت سبتل. "٩٠٠٢اشب فډشي "

(http://asiafoundation.org/resources/pdfs/AGincreasingopps.pdf, accessed March 15, 2009).

د . تصبدف ارس غشاد افغبظتبى د هل پطتى د پزګزام د . ٩٠٠٣. اکلپف. کزظټب ا اف. ثت، ا، اف

)18accessed May , pdf.BSR/IE-NSP/www/cfotini/edu.mit.web://http ,2009.(. لهړې طزې رپرټ

طت پذزۍ هل ارس آد خطز ا . ٩٠٠٣. د هزکش احصبې دفتز(NRVA )د افغبظتبى د هزکش احصبې : کبثل. ٩٠٠٢

.دفتز، چې د کل د ثبرغې ا پزاختب د سارت لخا ادار کږ

د افغبظتبى د هزکش احصبې دفتز. هل هحبطج: التصبد شبخص. ٩٠٠٢. د هزکشې احصبې دفتز.

ړال ثبک: اشګټي ډ ط. پ افغبظتبى کې کچ پر ا د رذر ډې. ٩٠٠٥. لاجب ازک

افغبظتبى. ٩٠٠٣د کزې سارت هبطټز پلاى، . ٩٠٠٣. د کزې، اثلګې ا هبلذارۍ سارت .MAIL

د ښځ د چبر سارت(MoWA .)د افغبظتبى د ښځ د چبر سارت: کبثل. د رذر شبخص. ٩٠٠٤ .

پ افغبظتبى کې د کزش هبرکټ د ثبرغې پ پزګزام . ٩٠٠٧ػشش . سات. رربص، اچ، ان(RAMP ) کې د رذر د

. افغبظتبى، ت رکړ ش USAIDا RAMPرپرټ . هضع شبهلل لپبر طپبرښتې

(http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNACY296.pdf, accessed May 15, 2009).

USAID (د ړال پزاختب لپبر د اهزکې د هتحذ ابلات ادار . )د افغبظتبى لپبر د بلډ کوټ . ٩٠٠٥(DCA ) ،د هبلذارۍ

. JO#13-DCA-0002رپرټ لپبر RAMP-CLINد . خز رپرټآ: رغتب، تلذ ا هبرکټ هذې پزګزام

(http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PDACJ081.pdf, accessed June 12, 2009).

د افغبظتبى پ راتلکې کې د ښځ ډ، اشګټي ډ –هل ثبرغ ا د ثسلۍ کول : افغبظتبى. ٩٠٠٢. ړال ثبک

.ړال ثبک: ط

د طپبرل ټززا ت د دلت د ټززۍ د کتځ د : د افغبظتبى د ثبغذارۍ ا هبلذارۍ پزژ. ٩٠٠٣ړال ثبک

کبثل. د هشبر رپرټ. د هبب احوذ لخا( هظد)ټلشې اغشې ارس

ړال ثبک .a.کلال لاطزط ا ګزځذا را ګزځذا پ افغبظتبى د رذر حظبط: د هل کلال لاطزط پزګزام. ٩٠٠٢

.کبثل. د هشبر رپرټ. کې، د هبب احوذ لخا

ړال ثبکaکز ا کلال پزاختب، ړال ثبک. د طزچې کتبة. رذر پ کز کې. ٩٠٠٢ . (http://

worldbank.org.genderinag, accessed June 8, 2009).

د تلذ ا خپزل تزتجبت

، نادیه هاشمی و استه اولیسن جنفر سولوتروف: لکنک

پبښت لزکی طب د آد شبهلل د بددښت لړۍ، د ړال ثبک د طل رذر پ افغبظتبى کې پ ػوه ثز کې د

اد د رذر اړذ ګټی اخظتکیختب د ټلش، چبپزبل ا د اث د طزچ د څبګې لخا پ افغبظتبى کې د هپز

، (TTL) ی تلذ د، چې پکې اطت الظي د کبر ټن د هشز( ٩٠٠٢ – ٩٠٠٤)ارس د طپبرښت پزګزام

دغ لړۍ د ړال ثبک د اشګټي ډ . رفز طلتزف د هزطتبلې هشزې، ا بد بشو د ټن د غړ دذ لز

د ( GAP)ر اړذ کبر پلا ذر ا پزاختب د ګزپ، رذط د څبګې لخا خپز شې ا د ړال ثبک د ر

. ذل ا د ثسلۍ د کول ا د التصبد ادارې د شجکې د طخبتوذا هزطتې ل کجل هځ ت راغلې د

پ دغ طذ کې، ټلې لاص ت راړې، تؼجز ا تز ګزۍ پ ټل هؼ لکک پرې اړ لز ا ړال ثبک،

د ثبک اړذې ادارې ب د ارزائ ئت غړ ب غ اد پرې چې د تزې اطتبستة ک، رطز پ څ

. هؼ تړا لز