Энэ дугаарт

2019.12.27, Баасан~№226 (1278) ^1000, 24 НҮҮР

УЛС ТӨР НИЙГМИЙН СОНИН САЙХАН ЭДИЙН ЗАСАГ ZGM DAILY

Дээд түвшний авлига нэмэгдсэн гэв

Шинэ Засгийн газар төсөвт тодотгол хийнэ гэдэгт 90 хувь итгэлтэй байна

YEAR END SPECIAL EDITION OF ZGM'S DAILY ENGLISH PAGE

2

10

3

18-21

Хүний амь аварсан баатарлаг хөвгүүд “Оны онцлох”-оор шалгарав

~ ИРГЭН БАЯН БОЛ УЛС БАЯН ~

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

0 1 2 7 8

Бүх хөрөнгийнхөө 20 хувийг хөрөнгө оруулалтад тогтмол зарцуулбал ашигтай байхаас гадна аливаа эрсдэл, алдагдалтай ажиллагаанаас сэргийлнэ.

#352 $5.59 тэрбумИзраэль Ингландер, Millennium Management-ийн үүсгэн байгуулагч, АНУ-ын бизнесмэн

Монголын өдөр тутмын сониныхон 2020 оноо угтлаа.

К.Энхтуул: Амьдралаас алхам тутамдаа таашаал ав

Э.Долгион: Өдөр тутмын сонин бол медиа салбарын тэргүүлэгчид юм

17

4

Бетховены сүүлчийн симфоныг гүйцээж бичих ажлыг хиймэл оюунд даатгав

22

Өнөөдөр Маргааш

-13°C -18°C

-21°C -22°C

5

Нийтийн тээврийн үйлчилгээ алхам бүртээ л асуудал мандуулж байдаг. Гэхдээ энэ удаа

бид техникийн доголдол, саатлын талаар хөндөхийг зорилоо. Их хотын үйлчилгээнд явж буй нийтийн тээврийн

Б.Мөнхзул, ЗГМ сонин автобуснууд өвлийн улиралд дүүрэн зорчигчтой явж байхдаа гэнэт “хөлдчихдөг” аюултай. “Арын автобусанд суу” хэмээн жолооч нэг орилсноор бүх асуудал шийдэгдэнэ. Нэгэнт хөлдсөн бол иргэд хэчнээн бухимдаад ч нэмэргүй. Гэртээ хурдан харих, эсвэл ажлаасаа хоцрохгүйн тулд өөр автобус руу шилжиж суухаас аргагүй

2733.28 390.46 44.24 2.35

НЕФТЬ

61.080.16%

АМ.ДОЛЛАРХУРАЛДАЙ БОНД

113.490.12%

РУБЛЬТӨМРИЙН ХҮДЭР

650.001.61%

САМУРАЙ БОНД

102.860.60%

АЛТ

1,509.00 0.28%

ЧИНГИС БОНД

102.100.13%

ЮАНЬГЭРЭГЭ БОНД

103.160.12%

ВОНЗЭС

6,215.000.40%

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

7

Уул уурхайгүйгээр хөгжинө гэж

97 жилийн ойгоо тэмдэглэв үү

байдалд хүрнэ. Энэ бол Улаанбаатарын нийтийн тээвэрт байнга тохиолддог нийтлэг дүр төрх. Техник үндэслэл нь их сонин.

Уг нь Орос ч бас манайхтай адил хүйтэрдэг улс. Гэтэл зөвхөн манай улсад, Улаанбаатар хотод автобус хөлдөөд байдаг нь сонирхолтой. Энэ нь машин техникийг монголчлох

сэтгэлгээтэй холбоотой биз. Өвлийн хүйтэнд явдаггүй, зөвхөн зуны зориулалттай бүтээнэ гэж баймааргүй юм. Хөлдүү автобус мэдээж зааландаа халах нь бага. Өвлийн цагт цан хүүрэг татуулсан хөлдүү автобус л хөлхөлдөөд байна. Тень ажиллуулахаар шатахуун их зарцуулдаг гэх.

ТОРМОЗГҮЙ АВТОБУС ЗОРЧИГЧ ТЭЭВЭРЛЭСЭЭР БАЙНА

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ02 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278)

УЛС ТӨР

Б.Сэлэнгэ, ЗГМ сонин

Б.Энх, ЗГМ сонин

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

Дээд түвшний авлига нэмэгдсэн гэв

Дээд түвшний авлигатай хэн тэмцэх вэ гэсэн асуулгад Засгийн газар нэгдүгээрт жагсчээ

РЕДАКЦ ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА ХАЯГ ДУГААРЫН УДИРДАГЧ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын Дуламхорлоо

ЗөвлөхШатарбалын Даваадорж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын Сугармаа Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.ЭнхжаргалУтас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.БаярсайханУтас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581

99903578

99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг,

I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоот

Улсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131,

Факс: 70106065

Г.Баярсайхан

zgm.mn

ubinfo.mn

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА Уншигч та манай сонины мэдээ,

нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал,

хүсэлт байвал› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

Монголд авлигад хамгийн их идэгд сэн бай-гуул лагаар улс төрийн намуу -

дыг нэрлэжээ. Харин үүний дараа хууль, шүүхийн бай гуул-лагыг авлигад автсан гэж ир-гэд үзсэн байна. Энэ нь хууль, шүү хийн байгууллагад хандах ир гэдийн итгэл буурсантай хол-боотой гэж тайлбарлав. “Сант марал” судалгааны байгууллага санамсаргүй түүврийн аргаар хийсэн авлигын талаарх судал-гаанд оролцогчдын 93.6 хувь нь авлига бол Монголд нийтлэг үзэг дэл болсон гэж дүгнэжээ.

Өнгөрсөн долоо хоногийн сүү-лээр баталсан УИХ-ын сонгуу-лийн тухай хуульд хэд хэдэн маргаантай заалт бий.

Тухайлбал, авлига, албан ту-шаалын гэмт хэрэгт ял шийт-гүүлсэн хүний нэр дэвших эрхийг хязгаарласнаас гадна гадаадад амьдарч байгаа иргэд УИХ-ын сонгуульд санал өгөх боломжгүй болсон. Түүнээс гадна сонгогчийн нэрийн жагсаалтаас гадна регистрийн дугаар, оршин суугаа хаяг зэрэг хувийн мэдээллүүдийг улс төрийн намуудад өгөхөөр болсон. Энэхүү заалтыг МАН-

Япон улсаас Монгол Улсад суухаар томилогдсон шинэ Элчин сайд Кобаяши Хироюки Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад Итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барилаа. Ноён Кобаяши Хироюки өмнө нь Монголд хоёр ч удаа дипломат албанд томилогдон ажиллаж байсан. Тиймээс энэ туршлага нь Монгол-Японы Стратегийн түншлэл, эдийн засгийн харилцааг өргөжүүлэхэд чухал нөлөөтэй гэж Ерөнхийлөгч онцолж байв.

Япон улстай хөгжүүлэх эдийн засгийн гол харилцаа нь Монгол Улсад хэрэгжиж буй төмөр замын бүтээн байгуулалттай холбогдох тул тус улстай нүүрсний экспортын

Тамхины асуудалтай холбоо-той гоор Европт байгаа бүх Элчин сайдын яамдад хяналт, шал галт хийж байгаа. Байж болох бүх зөрчлийн асуудлаар хяналт та вьж байна. Үүний үр дүнд олон зөрчил илэрч байгаа байх. Мөрдөн шалгах ажиллагаа явж байгаа учраас бидэнд мэдээлэл өгөөгүй. Бид ч ямар нэгэн тайлбар хүсэхгүй байгаа. Элчин сайд А.Баттөрд хилийн хориг тавьсан гэсэн мэ-дээл лийг өчигдөр албан ёсоор авсан. Нөгөө талаас яриг даж байгаа энэ асуудал шүүхээр орж шийдэгдээгүй. Хууль хяналтын байгуул лагын шалгалтыг манай яам дэмжиж ажиллана.

Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар

Ха рин өнгөрсөн гурван сарын хуга цаанд хээл хахуулийн шинж-тэй зүйл өгсөн гэдгээ хүлээн зөв-шөөрсөн иргэдийн тоо 3.3 хувь болж буурсан байна.

Мөн энэ удаагийн судалгаанд оролцсон хүмүүсийн 87 хувь нь төр, засгийнхан авлигатай хан-галттай тэмцэхгүй байна гэж дүгнэжээ.

“Сант марал” сангийн гүй-цэтгэх захирал Л.Сумати:

-Авлига газар авсан нь хэдэн жилийн турш ажиглагдаж бай на. Гэтэл жижиг авлига буурч байхад авлигын үзүүлэлт яагаад өн дөр хэвээр байна вэ гэдэг асуулт гарна. Хариулт нь дээд түвш ний авлига газар авсан гэсэн үг. Дээд түвшний авлигатай хэн тэмцэх

ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ХАРИЛЦАА

ЭШЛЭЛ

З.Энхболд: Сонгогчдын хувийн мэдээллийг намуудад өгөх

саналыг Ерөнхийлөгч гаргасан

"Япон улстай нүүрсний экспортоор хэлэлцээр хийх сонирхолтой байна"

асуудлаар яриа хэлэлцээр хийх сонирхолтой буйгаа

Төрийн тэргүүн илэрхийлэв.

Энэ өдөр мөн Канад улсаас Монгол Улсад суух Элчин сайд Катрин Ивкоф Итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барилаа.

Энэ үеэр хоёр орон эдийн засгийн ха рилцаагаа тө -рөл жүүлэ хэд, тэр дундаа хө дөө аж ахуйн сал барын оролцоог нэ-мэгдүүлэхэд түлхүү

ан хаа рахыг Элчин сайдаас хүссэн юм. █

ЗГМ: ТОВЧХОН ЦЭЦ

Үндсэн хуулийн Цэц нийт есөн гишүүнтэй бөгөөд өчигдөр хоёр гишүүнийх нь бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар боллоо. Тодруулбал Ш.Цогтоо, Д.Солонго нарын бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болж байгаа юм. █

ын зарим гишүүн эсэргүүцэн, Сонгуулийн хуульд хориг тавихыг хүсч Ерөнхийлөгчид хандаж буйгаа илэрхийлсэн юм.

Тэгвэл Ерөнхийлөгч Сонгуу-лийн тухай хуульд хориг та вих-гүй гэж Тамгын газрын дар га З.Энх болд мэдэгдлээ. Тэр бээр “Сон гогчдын нэрсийн жаг саал-тыг сонгуульд оролцож буй нам, эвслүүдэд өгөх нь зүйтэй гэ дэг саналыг Сонгуулийн хуу лийн хэлэлцүүлгийн үеэр Ерөн хий-лөгчийн зүгээс оруулсан. Уг са нал дэмжигдэн хуулийн төсөлд тус-гагдсан. Нэгэнт саналаа оруул сан учраас Ерөнхийлөгч Сон гуулийн хуульд хориг тавихгүй” гэлээ. █

вэ гэсэн асуулгад Засгийн газар нэгдүгээрт жагссан. Хэрвээ Зас-гийн газар чадахгүй бол ир гэ ний нийгмийнхний үүрэг орол цоо чухал болно. Харин “бие сул-тай” иргэний нийгмийн бай гуул-лагуудыг бүр сэхээнд оруулах санаатай байх шиг байна гэв.

СУДАЛГААНЫ ДҮНГ ТОВЧООР ДУРДВАЛ:

● 2019 онд судалгаанд орол-цогчдын 93.6 хувь “авлига ма най улсад хэвийн үзэгдэл болсон” гэдэгтэй санал нийлсэн нь 2018 оныхоос давсан үзүүлэлт боллоо.

● Гэсэн хэдий ч жижиг авлигын то хиолдол буурах хандлага үргэл-жилсээр 2019 онд 3.3 хувьтай байна.

● Олон нийт Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын авлигатай тэмцэх чиглэлээр хийсэн ажлуудыг дэмжиж буй.

● 2019 он улс төрийн намууд бо лон шүүхийн тогтолцооны ав-лигын түвшний талаарх сөрөг хандлага нэмэгдэж байгааг харуулсан.

● Улстөрчдийн авлигатай тэм -цэх хүсэл эрмэлзлийг доо гуур үнэлэх хандлага хэвээр үр гэл-жилсэн бөгөөд 88 хувь нь улс-төрчид асуудлыг шийдвэрлэх маш бага эсвэл огт хүсэлгүй байна.

● Цахим сүлжээний ач хол-богдол тасралтгүй нэмэгдэж бай гаа хэдий ч авлигын талаарх мэдээллийн хамгийн чухал эх сур-валж телевиз хэвээр байна. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙГМИЙН СОНИН САЙХАН 03 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278)

Монгол Улсын 2019 оны “Онц-лох хүүхэд” шалгаруулах арга хэмжээг

Хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөл, Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар хамтран 28 дахь жилдээ зохион байгууллаа. Энэ жил “Сурлагын амжилт”, “Урлаг, уран бүтээл”, “Биеийн тамир, спорт, бие бялдрын хөгжил”, “Хүүхдийн өөрийн удирдлагын байгууллага”, “Хүмүүнлэг, энэрэнгүй үйлс”, “Техникийн сэтгэлгээ, шинэ санаачилга”, “Байгаль хамгаалал, эрүүл аюулгүй орчин”, “Эх орны түүх, соёл, өв уламжлал”, “Багийн амжилт” гэсэн нийт есөн номинацид онцгой амжилт гарган эх орноо сурталчилж, үе тэнгийнхнээ манлайлсан 35 сурагч шалгарсан байна.

Шилдэг хүүхдүүдийн төлөөлөл болж, “Хүмүүнлэг, энэрэнгүй үйлс” номинацид шалгарсан Төгсбаярын Дөлгөөнтэй ярилцлаа. Тэрбээр өөрийн найз Сансартуяагийн Мөнхсүлд, Амарсанаагийн Тэмүүжин нарын хамт Дорнод аймгийн Хэрлэн голд живж байсан дөрвөн хүүхдийн амийг аварсан баатарлаг хүү юм.

-Шагнал хүртсэнд баяр

Голын цаана байсан томчуудаас тусламж хүсэхэд хэн нь ч туслаагүй

хүргэе. Тухайн үед болсон явдлын талаар ярихгүй юу. Хүүхдүүд живж байгааг яаж мэдсэн бэ?

-Тавдугаар сарын сүүлээр байсан. Гадаа их халуун байсан болохоор бид гурав сэрүүцэх гээд голын эрэг дээр сууж байлаа. Биднээс нэг их холгүй тав, зургадугаар ангийн хүүхдүүд усан дотор тоглож байсан. Хөөцөлдөж байгаад охид нь голын гүн рүү ороод гэнэт хөл алдсан юм билээ. Шууд л “Ах аа туслаарай, авраарай” гээд л орилолдоод эхэлсэн. Бид гурав ч гэсэн маш их сандарсан. Голын цаана гэр бүлээрээ амарч байсан томчуудаас тусламж хүсэхэд хэн нь ч туслаагүй. Тэгээд нэг маань түрүүлээд гол руу үсэрч, нэгийг

Т.Намуунболор, ЗГМ сонин

Хүний амь аварсан баатарлаг хөвгүүд “Оны онцлох”-оор шалгарав

нь гаргаад ирсэн. Бид хоёр ч гэсэн зориг ороод гол руу орж, бусад хүүхдийг аварсан.

-Бид гурав ч гэсэн живчихвэл яана гэж айгаагүй юу?

-Нэлээн айсан. Гэхдээ харсаар байгаад живүүлэх түүнээс ч илүү аймар юм билээ. Хэрвээ найз маань зориглож үсрээгүй, бид гурав тэдэнд туслаагүй байсан бол насаараа харамсах байх. Ер нь юм бодож амжаагүй дээ. Найзыгаа дагаад шууд л үсэрчихсэн.

-Та гурав багаасаа найзалсан уу?

-Найзлаад гурван жил болж байна.

-Хаана ингэж усанд сэлж сурсан бэ?

-Найзуудтайгаа гол дээр тоглож, сэлдэг байсан.

-Шагнал авна гэдгээ мэдэж байсан уу. Сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?

-Тэр үйл явдлын дараахан биднийг манай аймгийн Улаан загалмайн нийгэмлэгээс “Тусч хүүхэд” медалиар, дараа нь аймгаас хүүхдийн баяраар шилдэг хүүхдээр шалгаруулсан. Үүнээс хойш чимээгүй байсан. Шагнал авна гэж мэдээгүй. Гэнэт л залгаад “оны шилдэг хүүхэд боллоо” гэсэн. Маш олон мундаг хүүхэдтэй хамт шагнал хүртсэндээ үнэхээр их баяртай байна.Амьдралд маань үнэ цэнтэй дурсамж үлдлээ. █

ХАРСААР БАЙГААД ЖИВҮҮЛЭХ ТҮҮНЭЭС Ч ИЛҮҮ АЙМАР ЮМ БИЛЭЭ. ХЭРВЭЭ НАЙЗ МААНЬ ЗОРИГЛОЖ ҮСРЭЭГҮЙ, БИД ГУРАВ ТЭДЭНД ТУСЛААГҮЙ БАЙСАН БОЛ НАСААРАА ХАРАМСАХ БАЙСАН БАЙХ.

Энэ оны 11 дүгээр сарын 15-наас эхлэн зарим

сургуульд хүүхдийн автобус үйлчил гээнд явж эхэлсэн. Тэгвэл сургуулийн автобусаар зорчдог хүүхэд бүрт GPS-тэй бугуйвч олгохоор болжээ. Эцэг, эхчүүд тус бугуйвчаар дам жуулан хүүхдийнхээ байр-шил, ирэх хугацаа зэргийг утаснаасаа хянах боломжтой юм. Хүүхдүүдэд тараах бугуйвч бүр өөрийн гэсэн кодтой байх бөгөөд тухайн хүүхдийн мэдээллийг зөвхөн эцэг, эх нь хянах учраас ямар нэг эрсдэлгүй аж. Ухаалаг бугуйвчийг хичээлийн гурав-дугаар улирлаас эхлэн тараахаар төлөвлөжээ. █

Хүүхдийн хүчирхийлэлтэй холбоотой гэмт хэрэг, түүний дотор бага насны хүүхэд бэлгийн хүчирхийллийн золиос болох

тохиолдол гарсаар байна. Тодруулбал, 41 настай эцэг нь есөн настай төрсөн охиноо хүчиндсэн жигшүүрт хэрэг цагдаагийн

байгууллагад бүртгэгджээ. Тэрбээр өнгөрсөн дөрөвдүгээр сараас хойш охиноо удаа дараа хүчирхийлж, бэлгийн замын

халдварт өвчин халдаасан байна. Охины ээж нөхрийнхөө зүй бус үйлдлийг олж мэдэн цагдаагийн байгууллагад хандсанаар тус хэрэг

илэрчээ. Хэргийг Сонгинохайрхан дүүргийн Цагдаагийн хоёдугаар хэлтэст шалгаж байна. █

Баяр ёслолын өдрүүд ирж, дуудлагын жолооч, такси үйлчилгээний эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэхтэй зэрэгцэн тэдний үнэ ханш нь нэмэгджээ. Ердийн үед дуудлагын жолоочийн үйлчилгээний хөлс нэг цагийн 8-10 мянган төгрөгийн

хооронд хэлбэлздэг бол одоо 20-30 мянга болж өссөн байна. Зарим газраас төлбөрийн мэдээллийг нь лавлахад “Хотын төвөөр явахад 10,000 төгрөг төвөөс бусад бүсээр явахад 20,000-30,000 төгрөгийн төлбөртэй” хэмээж байв. █

3x3 сагсан бөмбөгийн төрлийн U23 ангиллын шигшээ багийн тамирчин Ганбатын Минжин дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний үеэр сүүлийн мөчид хийсэн шидэлтээрээ сагсан бөмбөгийн ертөнцөд шуугиан тарьсан билээ. Мөн түүний хийсэн хожлын шидэлтийг FIBA 3х3 холбооноос оны онцлох 10 мөчийн нэгээр нэрлэсэн. Тэгвэл саяхан болсон Оюутны лигийн тэмцээний үеэр Г.Минжин өөрийн ихэр болох Г.Булгантай учраа таарч тогложээ. Ихэр охид хоёул сагсан бөмбөгөөр хичээллэдэг бөгөөд Г.Минжин нь 3x3 төрлөөс гадна МУИС-ийн “Шонхрууд” багт довтлогчоор тоглодог. Харин түүний ихэр Г.Булган “Этүгэн Ирвэсүүд” багийн холбон тоглогч юм.

Энэ талаар Г.Минжингээс тодруулахад “Бид хоёр дөрвөн настайгаасаа спорт бүжгээр хичээллэдэг байсан. Долдугаар ангиасаа сагсан бөмбөгийн спортод хөл тавьж, одоог хүртэл хичээллэж байна. Хоёулаа хамтд хичээллэж, амжилт гаргаж, өрсөлдөх нь сайхан санагддаг” хэмээсэн юм. █

Сургуулийн автобусаар үйлчлүүлж буй хүүхэд бүрт

ухаалаг бугуйвч олгоно

Төрсөн эцэг нь есөн настай охиноо хүчирхийлсэн жигшүүрт хэрэг гарлаа

Дуудлагын жолоочийн үнэ тэнгэрт хаджээ

Сагсан бөмбөгийг доргиосон ихэр охид

Монголын өдөр тутмын сониныхон 2020 оноо угтлаа

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ04 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) ШИНЭ ЖИЛ

Монголын өдөр тутмын сони нуу-дын холбоо ныхон нэгдсэн шинэ жилээ тэмдэглэж,

2020 оныг хамтдаа угтлаа. Техник технологийн хөгжлийг

даган хуурамч мэдээлэл газар авч, чанартай, ёс зүйтэй, мэргэжлийн редакцын бэлтгэсэн мэдээллийн эрэлт, хэрэгцээ нэмэгдэх болсон. Энэ үед монголын өдөр тутмын сонинууд 2019 онд амжилт бүтээлээр дүүрэн байж, салбарын хэмжээнд чанартай сэтгүүл зүйг хөгжүүлэх, редакцын ажилтнуудын мэргэжлийн ур чадварыг сайж руулах чиглэлээр багагүй ахиц гаргалаа.

Монголын өдөр тутмын сони-нуудын холбооны ерөнхийлөгч Э.Долгион тус арга хэмжээг нээж хэлсэн үгэндээ, “Өдөр тутмын сонины сэтгүүлч, хамт олон бол сэтгүүл зүйн жинхэнэ төлөөлөгчид юм. Өдөр тутмын сонины редакц бол хариуцлагатай сэтгүүл зүй хэрэгждэг газар. Энд тухайн нийгмийн амьдралын хамгийн чухал асуудлуудыг тодорхойлж, бодит үнэнийг нийтэд мэдээлдэг.

Э.Долгион: Өдөр тутмын сонин бол медиа салбарын тэргүүлэгч юм

Өдөр тутмын сонин бол медиа салбарын тэргүүлэгчид юм” гэв.

Энэ үеэр Монголын өдөр тутмын холбооны ерөнхийлөгчийн нэрэмжит шагналаар Өдрийн сонины хариуцлагатай нарийн бичгийн

дарга Д.Оюунтуяа, Үндэсний шуудан сонины Нийгэм, эдийн засаг, гадаад мэдээллийн албаны дарга М.Мөнхтунгалаг, Ардчилал таймс сонины ерөнхий эрхлэгч Б.Долзодмаа нарыг шагналаа. █

Гэрэл зургийг Ж.Гэрэлчулуун

цаг агаарт тохирохуйц автобусаас нэг удаа парк шинэчлэл хийж үзье. Солонгост явж байгаад тэтгэвэртээ гарсан автобуснаас л дээр байх биз.

Бид хэдий болтол өвлийн цагт

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЦАГ ҮЕ 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) 05

Үнэндээ техник үндэслэл дээр нь 100 км зайд хурдаас үл хамааран 1.5-3.5 литр түлш илүү зарцуулдаг аж. Хоёр, гуравхан литр түлш хэмнэснээс болж хэчнээн иргэн доороосоо даарч, өвчин эмгэг тусч байгаа бол.

Нийслэлчүүдийн хөл дүүжлэх унаа бол сон автобус хөлдөж, царцах нь энгийн үзэгдэл гээд хүмүүс ч тоохоо больж байх шиг. Гэтэл хөлдсөн автобусны хөдөлгүүрт догол-дол гарч, тормоз а ж и л л а г а а г ү й болох тохиолдол байн га гарах болс-ныг жолооч нар ярьж байна. Дүүрэн зорчигч ачсан авто-бус уруу газарт гэнэт тормозгүй болчихвол ямар аюул учрахыг төсөөлөхөд ч бэрх. Энэ талаар “Зорчигч тээврийн нэгтгэл” компанийн жолооч Б.Хишигжаргал “Манайх улсын байгууллага гэдэг утгаараа хяналт, шалгалт чанга л даа. Өглөө техникийн бүрэн бүтэн байдал, ариун цэвэр, жолоочийн биеийн байдлаас эхлээд шалгадаг. Шалгалтаар шаардлага хангаагүй байвал явуулахгүй, нөөц автобус гаргана. Гэвч нийслэлийн нийтийн тээвэрт парк шинэчлэлт хийх цаг болсны

Ч49: 1-Р ХОРООЛОЛ-МОДНЫ 2-ДҮНЖИНГАРАВ ЧИГЛЭЛИЙН АВТОБУСНЫ ТОРМОЗ ХӨЛДСӨНИЙ УЛМААС ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ЯВАХАД ХҮНД БОЛСОН. ГЭВЧ ӨВЛИЙН ХҮЙТЭНД ЧИРЭГДЭЛ УЧРУУЛАХГҮЙН ТУЛД САЖИЛЖ ЯВСААР ЗОРЬСОН ГАЗАРТАА ОЧЛОО. ЭНЭ ХООРОНД ИРГЭД МАШ ИХ ДААРСНААС ГАДНА ХУГАЦАА Ч ИХ АЛДАЖ БАЙНА.

Өвлийн улиралд автобусны тормоз хөлдөх нь энгийн үзэгдэл болжээ

нотолгоо нь өнөөдөр иргэдэд үйлчилж буй автобуснууд болоод байна. Өвөлдөө царцаад хөлдөх нь энүүхэнд. Үүнээс болж тормоз ажиллахгүй болох, техникт доголдол гарах нь энгийн үзэгдэл болсон. Үүнийг хүн бүр л мэдэж байгаа. Зарим бааз

иргэ дэд чирэгдэл уч руу лахгүйн тулд арга буюу хүйтэн автобусаар үйлчил-дэг” гэв. Автобусанд доголдол үүсдэг цаг нь өглөө 8:30-11:00, эсвэл оройн 18:00-23:00 цагийн хооронд байдаг аж. Энэ үед хамгийн их хүйтэрдэг тул автобус царцаж эхэлдэг байна. Автобусны паар хүйтнээр үлээх, хөдөлгөөн удаашрах, өндөр хаазаар ухасхийх, тормоз

хөлдөх гээд иргэдийн нүдэнд ил механик гэмтэл их байдгийг жолооч нар онцолсон.

Парк шинэчлэлээр Солонгосоос оруулж ирдэг автобуснууд цоо шинэ биш гэдгийг бид мэднэ. Тухайн орны нийтийн тээврийн жагсаалтаас гарсан автобусыг монголчууд хямд үнээр оруулж ирснээ шинэчлэл гэж нэрлэдэг. Өнөөх нь Монголын нийтийн тээвэрт, тэр тусмаа өвлийн улиралд тохирохгүй. Солонгост өвөл болдог ч манайх шиг хүйтэн биш. Харин монгол инженерүүд парк шинэчлэл нэрээр оруулж ирсэн

гологдол автобусыг монголчилж засварласнаар арай дөмөгхөн болгоно. Гэвч нэгэнт хугацаа нь дууссан автобусыг Монголд оруулж ирээд дахин сэхэхгүй болтол нь хүчин зүтгүүлээд хаяж байна. Ийм байхад автобус хөлдөхгүй, доголдохгүй гээд ч яах билээ.

“Мяралзаа” компанийн жолооч Б.Батсүх “Тормоз хөлдөх асуудал энгийн болсон. Монголчуудыг удирдаж буй дарга нар үүнийг мэддэггүй учраас их л гайхаж хүлээж авдаг юм билээ. Монголд цоо шинэ автобус орж ирдэггүйг одоо хүн бүр мэддэг болсон байлгүй дээ. Оруулж ирсэн автобусыг манайхан засаж, янзлаад хугацааг нь сунгаад явуулдаг. Гэвч 3-5 жил явсны эцэст жагсаалтаас гарч байна. Заримдаа хэцүү шүү дээ. Өөрсдөө ч автобусаа барьж явахаас халширмаар үе бий. Өглөөнөөс орой хүртэл хүйтэн автобусаар хүн зөөх амаргүй” хэмээн ярилаа.

Нийслэлчүүд, хэвлэл мэдээл-лийнхэн нийтийн тээврийн талаар хангалттай бичдэг, ярьдаг ч парк шинэчлэл хийхээс нааш энэ салбар сэхдэггүй. Өндөр хөгжилтэй орнуудын хуучин автобусыг оруулж ирсний дараа нийтийн тээвэр нэг хэсэг мандан бадарна. Дарга нарын дуу чангарч, худлаа ярих нь нэмэгддэг. Гэвч 1-2 жилийн дараа улиг болсон нөгөө асуудлаа дахин ярьж эхэлдэг. Тэгвэл ийм байдлаас гарах цор ганц арга нь зоригтой шийдэж, дорвитой хөдлөөд аль нэг орны гологдлыг бус, Монголын

тормоз нь хөлддөг автобусаар зорчиж, өөрсдийгөө эрсдэлд оруулах вэ. Хэдэн хүний амь эрсэдсэний дараа энэ асуудлыг ярих юм бол. Ганц л жишээ хэлье. Өчигдөр өглөө л гэхэд Ч49: 1-р хороолол-Модны 2-Дүнжингарав чиглэлийн автобусны тормоз хөлдсөний улмаас үйлчилгээнд явахад хүнд болсон. Гэвч өвлийн хүйтэнд чирэгдэл учруулахгүйн тулд сажилж явсаар зорьсон газартаа очлоо. Энэ хооронд иргэд маш их даарснаас гадна хугацаа ч их алдаж байна. Хөлдүү автобус тормозгүй болж, халтиргаатай замд осолдвол зорчигчдын хохирлыг алдагдсан цаг хугацаатай харьцуулшгүй.

Ерөнхий сайд аа, хотын дарга аа, хотын менежер ээ, хөндлөнгөөс хараад ярих биш хөлдүү, тормозгүй автобусаараа ядаж нэг удаа зорчоод үз дээ. Ямар мэдрэмж төрснөө дараа нь ярьж өгөөрэй. Үнэнийг хэлэхэд тормоз нь гэнэт ажиллагаагүй болчих эрсдэлтэй автобусаар өдөр бүр айдас, бухимдалтай явмааргүй байна. Үүнээс гадна хувийн хэвшлийн автобус баазын механикч, захирлууд техникийнхээ бүрэн бүтэн байдлыг сайтар шалгаж байж үйлчилгээнд оруулдаг болъё. Тэд ажлаа олигтой хийгээгүйгээс болж нийтийн тээвэрт явж буй автобус ганцхан цагийн дотор хөлдөж, тормоз нь доголдож байна. Монгол Улсын иргэн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэйг битгий мартаарай. █

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

Тормозгүй автобус зорчигч тээвэрлэсээр байна

Автобус өвөлдөө царцаад хөлдөх нь энүүхэнд. Үүнээс болж тормоз ажиллахгүй болох, техникт доголдол гарах нь энгийн үзэгдэл болсон” гэв.

"Хэзээ эвдэрчих бол гээд байнга санаа зовдог. Өөрсдөө ч автобусаа барьж явахаас халширмаар үе бий" хэмээн жолооч нар учирлаж байна.

1

Дэлхийн 85 орноор аялан

бизнесийн зөвлөгөө

өгч байсан тэрбээр

Монголд анх удаа зочилсон

юм.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ06 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) МӨНГӨНИЙ УРСГАЛ

Үнэт зүйлээрээ бусдаас ялгардаг компани л үлдэнэӨөрийгөө hippie capitalist хэмээн тодорхойлдог Sweetriot, RIOT Strategic

Advisory компаниудын үүсгэн байгуулагч, Харвардын бизнесийн сургуулийн энтрепренер зөвлөх, илтгэгч, энтрепренер хатагтай Сара Эндлайн шинэ бизнесийг хэрхэн зах зээлд таниулж, хөл дээр нь бат

тогтоох болон амжилттай брэнд үүсгэн байгуулах нууцын талаар Монголын бизнес эрхлэгчдэд зөвлөж байна.

зах зээлд таарсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээс илүү зах зээлийг өөрийн бүтээгдэхүүнд зориулан өөрчлөхөөр зориг шулуудсан юм. Амттаны зах зээлийн төвд шоколад байдаг бол шоколадны зүрхэн охь болох какао жимсний талаар ойлголтгүй байсан хэрэглэгчдийг бэлтгэх, мэдээллийг таниулах гэдэг том шаардлага гарч ирсэн ч цоо шинэхэн эрүүл бүтээгдэхүүн хүмүүсийн шохоорхол, хэвлэл мэдээллийн анхаарлыг аяндаа татсан байна. Sweetriot нэрийн дэлхийн анхны шоколадаар бүрсэн какао самрын ид шидийн талаар Vanity Fair, People, CNN, Glamour, Today Show, The Wall Street Journal, The New York Times, The Today Show, Fortune зэрэг тоймгүй олон хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацагдаж, жилийн борлуулалт нь арван сая ам.долларт ойртож байсан юм.

Тэрбээр 2018 онд компаниа худалдсаны дараа бизнес стратегийн зөвлөгөөний агентлаг байгуулан ажиллаж байна. “Оргүй хоосноос бизнес босгох нь ар араасаа цуварсан олон бэрхшээлийг туулах аялал юм. Ганцаараа юм уу цөөн хүнтэй багаар ажиллахад олон хүндрэл үүсэж, хүн хүч дутагдах асуудал бишгүй тохиолдоно. Тийм учир тархиа байнгын бэлтгэлтэй байлгаж, асуудал-шийдэл, асуудал-шийдэл гэсэн хэмнэлээр ажиллах ёстой. Харвардын бизнесийн сургуульд суралцаж байгаа оюутнууд хоёр жилийн турш өдөр бүр асуудал, бэрхшээлийг даван туулах сургуулилт хийж байдаг нь бодит амьдрал дээр учрах эрсдэлүүдэд бэлдэж байдаг юм” хэмээн тэр хэлэв.

TEDx Ulaanbaatar Salon Growth Hacking арга хэмжээнд итгэл тавихаар Монголд хөл тавьсан Сара Эндлайн хөх тэнгисийн талаар өөрийн тодорхойлолтоо тайлбарлаж байна. Аливаа зах зээлийг танихдаа багтаамж, орон зай, өрсөлдөгчдийн хэмжээ болон нөлөөг харгалзсан үзсэний дараа цоо шинэ бараа бүтээгдэхүүн нэвтрэх орон зай, боломж байна гэж үзвэл тухайн зах зээлийг хөх тэнгис хэмээн нэрлэнэ. Дүүрэн аварга загастай, өрсөлдөөн ихтэй зах зээлийг улаан тэнгис хэмээн нэрлэж болох аж. Эндлайны

О.Агиймаа,

С ошиал энтрепренер буюу олон нийт, нийгэмд тулгамдаад б у й а с у у д л ы г шийдвэрлэх зорилгоор

бизнес эрхлэгч Сара Эндлайн 2005 онд нийгмийн хариуцлагатай, шударга худалдааг хэрэгжүүлсэн Sweetriot компаниа үүсгэн байгуулсан. Латин Америкийн тариаланчдаас шууд нийлүүлсэн какаоны үрээр үйлдвэрлэсэн, шинэ залуу уран бүтээлчдийн дизайнаар гоёсон чамин төмөр савлагаатай, харшил хөдөлгөдөггүй, хоолны дэглэмтэй харшдаггүй, бага илчлэгтэй, антиоксидантаар баялаг, зуун хувь байгалийн гаралтай цэвэр органик шоколадаар бүрсэн чихэр нь АНУ даяар 1000 орчим сүлжээ дэлгүүрт худалдаалагдаж, Virgin Atlantic агаарын хөлгийн зорчигчдод хүрч, Сара Жессика Паркер, Эва Лонгориа зэрэг гоо сайхан, эрүүл мэнд, бие галбиртаа анхаарал тавьдаг алдартнуудын дуртай амттан болж чадсан юм.

Эндлайн хүүхэд байхын энтрепренер сэтгэлгээтэй байсныг долоон насандаа ангийнхандаа чихэр худалдаж, 11 насандаа гэрийн даалгаврын зохион бичлэгтээ өөрийн гэсэн компанитай болно хэмээн бичиж байсан жишээ нь батална. Тэрбээр Харвардын их сургуулийг дүүргэсний дараа Дэлхийн банк, интернэт ид эрчимжиж байх үеэр Microsoft, Yahoo зэрэг технологийн аваргуудад ажиллаж туршлага хуримтлуулжээ.

Гэтэл 2001 оны есдүгээр сарын 11-ний өдөр Нью-Йоркт халдлага болж, америкчууд бүгд амьдрал хэр богинохон болохыг ухаарч, хүсэл мөрөөдөл, хийж амжуулаагүй бүхнээ эргэн нэг харсан талаар тэр дурсав. Тэгээд хүүхэд байхаасаа ярьж, төлөвлөж байсан ч биелүүлж хараахан амжаагүй хүслээ гүйцэлдүүлж компани байгуулъя хэмээн зориг шулуудсан ажээ. Анхны санаагаа гаргасны дараа ойр дотнынхноосоо 300,000 ам доллар босгож чадсан Эндлайн Golden seed тэргүүтэй хэд хэдэн хөрөнгө оруулалтын фирмээс 1.5 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт авч чаджээ. Тэрбээр

баримталдаг зарчим бол хөх тэнгисийг сонгож, бусдаас ялгарах цоо шинэ өнгө төрхтэй, бусдаас ялгарах бүтээгдэхүүн гаргах.

Зах зээлийн бусад бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнээс ялгарч чадахгүй бол зах зээлд урт хугацаанд оршин тогтнохгүй гэдгийг

малгай ч юм уу ороолт үйлдвэрлэж хэрэглэгчдийн анхаарлыг татаж чадвал ноолуурын экспорт нэмэгдэх ч юм бил үү?”

Үүнээс гадна амжилттай брэнд үүсгэх хамгийн гол нууцыг тэрбээр тасралтгүй үргэлжилсэн урсгал хөдөлгөөнтэй байдал хэмээн томьёолсон. “Бидний амьдардаг нийгэм, ертөнц маш хурднаар хувьсаж байна. Ердөө хорьхон жилийн дотор технологийн хувьсал бидний амьдралын хэв маягийг танигдахын аргагүй болтол өөрчилж, зуу зуун шинэ бүтээгдэхүүн бидний өдөр тутмын хэрэглээ болсон бол мянга мянган бүтээгдэхүүн мартагдаж хаягдсан. Бүх зүйл ил тод, мэдээллийг хурууны өндгөөр олж авдаг болсон энэхүү шинэ ертөнцөд ямар нэгэн үнэт зүйлээрээ бусдаас ялгардаг компани л хэрэглэгчдийг татна. Би брэнд байгуулмаар байна бус, би тодорхой зорилго, чиг шугам, үнэт зүйлстэй, үргэлж хувьсан өөрчлөгдөх урсгалт хөдөлгөөн үүсгэж байна гэж бодох хэрэгтэй. Харин хөдөлгөөнт урсгал бүр зайлшгүй амин сүнстэй байх ёстой юм. Үнэт зүйлийнхээ төлөө тэмцэх амин сүнсээ олсныхоо дараа зах зээлд хөл тавиарай” хэмээн Сара Эндлайн дурдсан.

Түүний ажигласнаар Харвардын бизнесийн их сургуульд суралцаж байгаа оюутнуудад хамгийн түгээмэл байдаг зан чанар нь манлайлах чадвар бөгөөд дийлэнх нь ашгийн бус байгууллага, ямар нэгэн төсөл, үйл ажиллагаа, сүмийн арга хэмжээ, баг хэлтэс, компани толгойлж байсан туршлагатай байдаг гэлээ. Мөн амжилттай энтрепренер хүнд манлайлах

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

МОНГОЛ НООЛУУР ЧАНАР, ЭДЭЛГЭЭНИЙ ХУВЬД ХАРЬЦУУЛАМГҮЙ ДЭЭД ЗЭРГИЙНХ БОЛОВЧ АНУ-Д БУЙ БУСАД НООЛУУРАН ХУВЦАСНААС ТЭС ӨӨР, ТЭР БҮР ХАРАГДДАГГҮЙ ШИНЭЛЭГ ЗАГВАРЫН МАЛГАЙ Ч ЮМ УУ ОРООЛТ ҮЙЛДВЭРЛЭЖ ХЭРЭГЛЭГЧДИЙН АНХААРЛЫГ ТАТАЖ ЧАДВАЛ НООЛУУРЫН ЭКСПОРТ НЭМЭГДЭХ Ч ЮМ БИЛ ҮҮ?”

чадвар, мэдлэг боловсрол, тууштай байдал, бүтээлч сэтгэлгээнээс гадна борлуулах чадвар тун чухал гэдгийг тэрбээр мөн сануулсан юм. “Бизнес гэдэг чинь санаа, бүтээгдэхүүн юм уу, үйлчилгээгээ бусдад борлуулж байна л гэсэн үг шүү дээ”.

Гайхалтай өвөрмөц санаа олон хүнд орж ирдэг ч түүнийг хэрэгжүүлж, бодит байдал болгох нь энтрепренерийн амжилтын шалгуур билээ. Хөрөнгө оруулалт татах үйл явц тун ярвигтай төдийгүй нарийн мэдрэмж шаарддаг талаар Эндлайн онцоллоо. Юун түрүүн хөрөнгө оруулагчдаа судлах хэрэгтэй бөгөөд өөрийн бизнесийн зах зээл, онцлог байдлыг мэддэг, тухайн салбарт ажилласан туршлагатай хөрөнгө оруулагчдад хандаж, шинэ санаа, компанийн өнцгөө таниулах нь амжилттай хөрөнгө оруулалт босгоход нэг алхам ойртуулна. Компанийн бүтэц, удирдлага, үүсгэн байгуулагч, гүйцэтгэгчдийн ажил үүргийн хуваарь нарийн тодорхой байх бөгөөд зах зээлд эзлэх байр суурь болон шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, тооцоог маш нарийн гаргах хэрэгтэй. Мөн зах зээлийн орон зайг мэдэрч, засаж өөрчилж болмоор асуудлын шийдлийг олсон бол түүнд таарсан онцгой бараа бүтээгдэхүүнийг санал болгох нь хөрөнгө оруулагчдыг татах тун том боломж. Мөн тэдний хэр хэмжээний хөрөнгө оруулах боломжтой талаар баримжаатай байж, томоохон хэмжээний хөрөнгө оруулалт хүсэж байгаа бол хэлэлцээ хийхэд аль болох их хугацаа зориулах шаардлагатай хэмээн Сара Эндлайн хэлсэн юм.

тэр мөн сануулсан. “Жишээлбэл, хувцас загварын салбарт бусдаас ялгарч, этгээд, цор ганц байж чадсан нь амжилт олдог хуультай. Монгол ноолуур чанар, эдэлгээний хувьд харьцууламгүй дээд зэргийнх боловч АНУ-д буй бусад ноолууран хувцаснаас тэс өөр, тэр бүр харагддаггүй шинэлэг загварын

ӨГҮҮЛЭХ НЬ:Уул уурхай хамгийн том

популизм, улс төр хийх арга болсон цаг үед 97 жилийн ойгоо уурхайчид маань тэмдэглэлээ. Гашуун бодлоо энэ өдрүүдэд хэрхэн мартаж байгааг нь мэдэхгүй байна. Улс орны хөгжлийн гол зүтгүүр болсон уул уурхайн салбарт маш муухай хорон бодлого хэрэгжиж байгааг тэднээс илүү мэдэж, мэдэрч байгаа хэн байх вэ дээ. Засгийн газар нь уул уурхайн ашиглалтын лиценз, зөвшөөрлөө хөрөнгө оруулагч нарт олгоно. Тэгээд хөрөнгө оруулалтаа хийж, үйл ажиллагаагаа эхэлмэгц нь зогсооно. Үнэхээр гайхаш барагддаг.

Хэд хэдэн гашуун жишээ бий. Тост Тосон Бумбын нуруу орчимд уул уурхай ашиглах зөвшөөрөл олгосон байснаа Засгийн газар цуцалчихсан. “Саут гоби коал транс” хэмээх компани 130 гаруй сая долларын хөрөнгө оруулалтаараа шатсан. Тэнд ажиллаж байсан уурхайчид ажилгүй болсон. Яагаад лиценз олгохдоо энэ тухай бодоогүй юм. Яагаад тэр компанийг хөрсөө хуулж байхад нь зогсоогоогүй юм. Яагаад хөрсөө хуулж, хотхоноо байгуулж, дэд бүтцээ бий болгоод ажлаа эхлэх болмогц нь зогсоож, хохироож байгаа юм бол. Нутгийн иргэдийн хүсэлтээр гэдэг. Гэтэл хэрэг дээрээ хэдхэн хүний ашиг сонирхол тэнд хөдөлсөн байдаг юм билээ. Энэ бүхнийг эхлэхээс нь өмнө нутгийн иргэдээс зөвшөөрөл энэ тэрээ авсан байдаг нь бас яасан? гээд асууж

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) 07

ӨГҮҮЛЭХ НЬ: Хоёрхон хоногийн өмнө Монгол

Улсад уул, уурхайн салбар үүсэж хөгжсөний 97 жилийн ойн баяр тохиолоо. Би хүмүүсийг дуурайж баяр гэж хэлж байгаа юм. Яг үнэндээ энэ салбарынхан л баярласан болохоос уг нь мань мэтэд энэ ой төдийлэн хамаатай зүйл мөн гэж үү хэмээн эргэцүүлэн бодож суулаа. Гэтэл шал ангид бодол төрж байх юм. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд нар уурхайчдад баяр хүргэж, нөгөө одон медиалуудаа өгөөмөр түгээлээ. Тэгээд тэд хийгээд бас олон олон дарга нар Монгол Улсын өнөөг хүрсэн амьдрал, цаашдын амьдрал чухам энэ салбараас хамаарч ирсэн, хамаарах болно гэдгийг тодоос тодоор цохон тэмдэглэж байгаад хэлцгээлээ. Хэнд ч сонсогдож, анхаарал татахаар чанга хэлсэн болохоор энэхүү 97 жилийн түүхтэй салбарын талаар эргэцүүлж бодоход хүрсэн юм.

Тэртээх 1922 оны арванхоёр-дугаар сард Налайхын нүүрсний уурхайг ашиглаж эхэлснээр Монголд уул уурхайн үйл ажиллагаа эхэлсэн түүхтэй юм гэнэ. За тэгээд Багануур, Шарын гол, Адуун чулуун, Шивээ-Овоо, Тавантолгойн нүүрсний уурхай ээлж дараагаараа ашиглалтад орж, Эрдэнэт, Бор-Өндөр, Оюутолгойн нүсэр төслүүд хэрэгжиж, Монгол Улс үндсэндээ уул уурхайд түшиглэсэн, уул уурхайгаас хамаарсан, уул уурхайгаар амьдардаг улс болжээ.

Эдүгээ монголчууд биднийг нүүрс, зэс, жонш, алтгүйгээр төсөөлөх гээд үз дээ! 60 сая мал, газар тариалан!!! Монгол Улсыг хөгжилд хүргэх учиртай хэмээн томъёолсон тэргүүлэх гурван салбар энэ гурав мөн үү гэвэл мөн. Гэхдээ мал аж ахуй, газар тариаланг уул уурхайтай харьцуулах юм биш ээ! Монголын амьдралд нөлөөлж буй үүргээрээ уул уурхай бол үнэн агуу салбар гэх гээд байна л даа. Тэгвэл өнөөдрийг хүртэл ганц уул уурхайн салбар л бараг дангаараа биднийг улс орноор нь чирж, үүрч яваа хэрнээ цаашдаа хэрхэх нь тун бүдэг бадаг болж орхилоо. Тэр тусмаа сүүлийн гурван жилд уул уурхайн салбарт манан татаад эхэлсэн шүү дээ. Ийм цаг үед салбарын 97 жилийн ой нь тохиолоо.

ӨГҮҮЛЭХ НЬ: 2019 он ингээд шувтрах гэж

байна. Хамгийн шинэ буюу өнгөрсөн сард гаргасан дүнгээр Монгол Улсын төсөвт 2.4 их наяд төгрөгийг уул уурхайн салбараас оруулсан байна. Маш том тоо. Монгол Улс энэ мөнгөөр цаашаа амьдарна. Аж үйлдвэрийн бусад салбараас олдог мөнгийг энд дурдсангүй. Тойм тоогоор дөрвөн их наяд төгрөг орж ирсэн юм гэсэн. Тэгэхээр бид

Ш.Алтай, ЗГМ сонин

ЭРХ БАРИГЧИД, ИЙМ БОДЛОГО ХЭРЭГЖҮҮЛЭГЧ ЗАСГИЙН ГАЗАР МААНЬ УУЛ УУРХАЙН АМИН АЧ ХОЛБОГДЛЫГ ОГТ МЭДЭХГҮЙ ТЭНЭГ БАЙГААДАА БИШ Л ДЭЭ. ХАМГИЙН ГОЛ НЬ ЭНД УЛС ОРНОО ХОХИРООН БАЙЖ ЭРХ МЭДЭЛ, ЭД ХӨРӨНГӨ, САНХҮҮ МӨНГӨНИЙ ДАХИН ХУВААРЛИЛТ ХИЙХ ГЭСЭН БОДЛОГО ГЭДЭГ НЬ ТОДОРХОЙ ХАРАГДДАГ ЮМ.

Уул уурхай хамгийн том популизм, улс төр хийх арга болсон цаг үед 97 жилийн ойгоо уурхайчид маань тэмдэглэлээ

уул уурхайгаас олдог хэдээрээ амьдарч байгаа нь үнэн байгаа биз. Гэтэл уул уурхай бол зөвхөн ухдаг, сүйтгэдэг, сүйрүүлдэг салбар гэсэн ойлголтыг төр, засгаасаа эхлээд нийгэмд түгээх болсныг ойлгохоо байлаа.

Сүүлийн хоёр жилийн дотор уул уурхайд чиглэсэн маш сонин бодлого хэрэгжүүлээд эхэллээ. Өөрөөр хэлбэл хааж боосон бодлого. Байгаль орчинд сөрөг нөлөө үзүүлж байна гэсэн тайлбартай. Мэдээж уул уурхай л болсон хойно ухаж төнхөх нь гарцаагүй. Эко орчинд сөрөг нөлөөлөл ихтэй гэдгийг нь хэн ч мэднэ. Гагцхүү үүнтэй зэрэгцээд нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа зайлшгүй явдаг юм. Уул уурхайгүйгээр Монгол яах юм. Энэ салбарт 100 мянга гаруй хүн ажилладаг. Яг үнэндээ Монголд нийгмийн хөгжлийг чирж явдаг дундаж давхарга гэж байдаг уу? Байна гэж үзвэл уул уурхайн салбарт ажиллагсад л энэ дундаж давхаргад орно. Үүнийг олон жишээгээр нотлон бичиж болно л доо. Гэвч бүгд мэдэх хойно орхиё!

Ажлын байр хаана бий болж байна, бас л уул уурхайд. Эрдэмтэн мэргэд Монголын амьдрал, хөгжил уул уурхайгаас ойрын 30 жил хамаатай хэвээр байна гэж хэлдэг. Би үүнтэй өнгө ижил бодолтой явдаг хүн. Гэтэл яав? Энэ онд гэхэд л уул уурхайн ашиглалтын 100 гаруй лиценз цуцлагдав. Хэд хэдэн уул уурхайн үйл ажиллагааг зогсоолоо. Гаднын хөрөнгө оруулагчдыг энэ бодлогоороо хөөгөөд гаргачихлаа. Нүүрсний

борлуулалт муудлаа. Өнөө маргаашгүй үнэ нь шалдаа ортол буух гэж байна. 10 орчим мянган хүн ажлын байргүй болчихлоо. Хайгуулын лиценз олголтыг бүрэн зогсоосон болохоор цаашид уул уурхайн үйл ажиллагаа бүрмөсөн зогсоно гэсэн дохио. Хамгийн гол нь эрх баригчид, ийм бодлого хэрэгжүүлэгч Засгийн газар маань уул уурхайн амин ач холбогдлыг огт мэдэхгүй тэнэг байгаадаа биш л дээ. Хамгийн гол нь энд улс орноо хохироон байж эрх мэдэл, эд хөрөнгө, санхүү мөнгөний дахин хуваарилалт хийх гэсэн бодлого гэдэг нь тодорхой харагддаг юм. Яг ийм нөхцөлд салбарынх нь 97 жилийн ой тохиолоо.

шалгаах зүйл олон гарна. Үүнтэй адил шийдвэр Ноён уултай холбоотойгоор гарч, бас нэгэн хөрөнгө оруулагч хохироод үлдсэн байдаг. Энд бас л 100 гаруй сая долларын хөрөнгө оруулалт хийчихсэн байхад нь дархан цаазтай бүс нутагт хүчээр хамруулан лицензийг нь хүчингүй болгосон байдаг юм. Энэ бүхний цаана уг алтны орд газрыг авах гээд чадаагүй улс төрийн бүлэглэлийн ашиг сонирхол байсан нь нууц биш болсон. Мэдээж хөрөнгө оруулалтаараа хохирсон хохирлыг нь Засгийн газар барагдуулж л таараа. Өнөөдөр яг ийм байдлаар бие биедээ өс зангидсан бодлого улс төрийн шийдвэр болж, уул уурхайн салбарт хэрэгжих болсноос болж монголчууд, Монгол Улс л хохирч байгааг лүмпэн масс-д огт өөрөөр эх оронч бодлого хэмээн хүргэх болсон.

Өнөөдөр нэг ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханш 2733 болсон нь хөрөнгө оруулагчид гарч явсны шууд нөлөө. Уул уурхайн салбар урагшаа биш арагшаа явах болсныг харуулж буйн нотолгоо. Оюутолгойн уурхайн үйл ажиллагаа ч доголдож байна. Бараг зогсоох шийдвэрийг хэдхэн хоногийн өмнө эрх баригчид гаргаж тэнэгтэх шахсан. За энэ мэт олон олон ойлгомжгүй бодлого хэрэгжүүлж байгаа үедээ уул уурхайн салбар мандтугай хэмээн чангаар хэлж, 97 жилийн ойд нь баяр хүргэж байхдаа эрх баригчид чухам юу бодож байсан нь сонин байна. █

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

Уул уурхайгүйгээр хөгжинө гэж 97 жилийн ойгоо тэмдэглэв үү

ЗГМ: ТОВЧХОН БАНК САНХҮҮ

1.1Их наяд төгрөг. Монгол Улсын Хөгжлийн банкны өөрийн хөрөнгө 1.1 их наяд төгрөгт хүрсэн ба нийт актив 4.2 их наяд төгрөг байгаагаас пассив хөрөнгө нь 3.2 их наяд төгрөг байна.

ЗЭЭЛ

353Тэрбум төгрөгийн зээл. Хөгжлийн банк нийт 353 тэрбум зээлийн нөхцөлийг өөрчилжээ. Бизнес нь амжилттай үргэлжилж байгаа, мөнгөн урсгал нь батлагдсан зээлийг дэмжих үүднээс нөхцөлийг нь өөрчилж, тодорхой хугацаанд төлүүлэхээр ажиллаж байгаа аж.

АРИЛЖААХөрөнгийн биржийн пүрэв гарагийн арилжаагаар 20 хувьцаат компанийн 158,722,831 төгрөгийн үнийн дүн бүхий 418,799 ширхэг хувьцаа арилжсанаас долоон ХК-ийн хувьцааны ханш өсөж, наймынх нь буурсан байна. Таван хувьцаат компанийн ханш тогтвортой байлаа.

ИНДЕКС"TOP 20" индекс 0.52 хувиар өсөж 18,910.87 нэгжид хүрсэн бол зах зээлийн үнэлгээ 2.6 их наяд төгрөг боллоо.

IPO

6.3Тэрбум хувьцаа. Хятадын төрийн өмчит China Railway-ийн охин компани болох Beijing–Shanghai high-speed railway компани Шанхайн Хөрөнгийн биржид бүртгүүлж, 6.3 тэрбум шинэ хувьцаа буюу 12.8 хувиа арилжихаар төлөвлөсөн байна.

ҮНЭТ ЦААС

513Мянган иргэн. 2019 оны эхний 11 сарын хугацаанд 513 мянган иргэн шинээр үнэт цаасны данс нээлгэснийг Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төв мэдээллээ.

НӨӨЦ

20Мянган тонн. Нийслэлийн 2020 оны өвөл, хаврын улирлын хэрэглээнд зориулж 20 мянган тонн мах нөөцлөхөөр Засгийн газар шийдвэрлэлээ. █

ЭРСДЭЛТЭЙ ТАТВАР ТӨЛӨГЧДӨД Л ХЯНАЛТ

ШАЛГАЛТ ХИЙНЭ● Татварын хяналт шалгалтыг бүх татвар төлөгчдөд бус, татвараа нуусан, бууруулсан байж болох эрс дэлтэй гэж үнэлэгдсэн тат-вар төлөгчийг хамруулж хийнэ. Өөрөөр хэлбэл, эрсдэлгүй тат вар төлөгчид хяналт шалгалт хийх-гүй бөгөөд татварын хууль тог-тоомжийг зөрчсөн байх магадлал өндөртэй татвар төлөгчийг хяналт шалгалтад хамруулна.

БАЙГАЛЬ ОРЧИНД ЭЭЛТЭЙ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД

ТАТВАРЫН ХӨНГӨЛӨЛТ ЭДЛҮҮЛНЭ

● Агаарын бохирдлыг бууруу-лахад хувь нэмэр оруулж, албан татвар төлөгч өөрийн хэрэгцээнд зориулан нар, салхи, газрын гүний дулааны болон бусад сэргээгдэх эрчим хүчний тоног төхөөрөмж, нүүрснээс хагас коксон түлш, хийн болон шингэн түлш гар ган авах то ног төхөөрөмж, стан-дартад нийц сэн зуух, дулаалгын материал, цахилгаан болон хийн халаагуур худалдан авсан бол баримтаар нотлогдож байгаа төлбөртэй тэнцэх тухайн жилийн орлогод ногдох албан татварын хөн гөлөлтийг эдлүүлнэ гэх хуу-лийн зохицуулалт орсон. Энэ зохицуулалт нь хуучин байсан ч шинэ хуульд ту хайн жи лийн ногдох татварыг хөн -гө лөхөөр болж өөрчилсөн.● Тодорхой нутаг дэвсгэрийн усны нөөцийг нэмэгдүүлэх, ус-ны найдвартай хангамжийг бүр-дүүлэх зорилгоор байгалийн усны чанарыг сайжруулах, гол, горхийг

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ08 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278)

ЭДИЙН ЗАСАГ 9 11

11

Татвараас зайлсхийх боломжийг бүх талаар хязгаарласан гэв

Шинэ Засгийн газар төсөвт тодотгол хийнэ гэдэгт 90 хувь итгэлтэй байна

Хятадын суман галт тэрэгний компани IPO гаргахаар боллоо

Энэтхэгийн иргэний бүртгэл сөрөг хүчний эсэргүүцэлтэй тулгарчээ 10

Э.Батцэцэг, ЗГМ сонин

Татварын шинэчлэлтэй холбоотой заавал мэдэх найман заалт

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж, иргэдэд хамааралтай 29 төрлийн татварын зохицуулалтыг тусгаж, шинэчлэн найруулсан хууль тавхан хоногийн дараа хэрэгжиж эхлэх гэж байна. Уг хуульд шингэсэн зайлшгүй мэдэх ёстой чухал заалтуудыг онцлон хүргэе.

арилжаалагдах өрийн хэрэгсэл, хувьцаа, нэгж эрх эзэмшигч ал бан татвар төлөгчийн тухайн хувь цаа, нэгж эрх, өрийн бичигтэй хол боо-тойгоор олсон хүүгийн ор ло го, ногдол ашгийн орлогод та ван хувиар албан татвар ног дуу ла-хаар зохицуулсан нь үнэт цаас ны хоёрдогч зах зээлийн үйл ажил-лагааг дэмжих, иргэдийг үнэт цаасны зах зээлээс орлого олох боломжийг бий болгоход чиг-лэсэн зохицуулалт болсон байна.

ИРГЭН, ЧӨЛӨӨТ УРАН БҮТЭЭЛЧИД ОРЛОГООСОО

БУС АШГААСАА ТАТВАР ТӨЛНӨ

● Иргэн хүн хувиараа бизнес эр хэлж, хөрөнгөө түрээслүүлж, ор лого олсон бол орлогоосоо зард лаа хасаад ашгаасаа тат-вараа төлөх боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, борлуулалтын орлого нь 50 сая төгрөгт хүрэхгүй байсан ч гэсэн та хүсвэл орлогоосоо зард лаа хасаж, зөрүү буюу цэ-вэр ашгаасаа 10 хувийн татвар төлж болно. Мөн шинжлэх ухаан, утга зо-хиол, урлагийн бүтээл туурвих, шинэ бүтээл, бүтээгдэхүүний бо лон ашигтай загвар зохион бү тээх, спортын тэмцээн, урла-

гийн тоглолт зохион байгуулах, тэд гээрт оролцох замаар олсон болон тэдгээртэй адилтгах бу-сад орлогод албан татвар ног-дуулахдаа татвар ногдуулах ор-логын дүнгээс тооцно. Өөрөөр хэлбэл, өмнөх хуулиар урлагийн тог лолт зохион байгуулах, орол-цох замаар нийт дүнгийнх нь таван хувиар татвар авдаг бай сан. Тэгвэл тус орлогыг үйл ажил лагааны төрөлд хамаа руу-лаад чөлөөт уран бүтээлчид орлогоосоо зардлаа хасуулж, ашгаасаа татвар төлж болохоор зохицуулсан.

ОРЛОГЫН ХЭМЖЭЭ 50 САЯ ТӨГРӨГӨӨС ХЭТРЭЭГҮЙ

БОЛ НИЙТ ДҮНГЭЭР АЛБАН ТАТВАР ТОДОРХОЙЛЖ

БОЛНО● Иргэн бүр, мөн жижиг ААН-үүд татварын тайлан гаргах хүнд рэлтэй байдлыг харгалзаж, тайлангаар баталгаажсан өмнөх жилийн албан татварт ногдох орлогын хэмжээ 50 сая төгрөгөөс хэтрээгүй нөхцөлд тухайн хувь хүн өөрөө хүсэлт гаргаж, уг хүсэлтийг харьяа татварын алба бүртгэж авсан бол үйл ажиллагааны ор-логын нийт дүнгээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлж болохоор болсон. Энэ тохиолдолд борлуулалтын орлогын нэг хувиар татвар төлж болох зохицуулалт орсон байна. Харин НӨАТ-ын тухай хуульд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангаж, НӨАТ суут ган төлөгчөөр бүртгүүлсэн, Хувь хүний орлогын албан тат-варын тухай хуулийн дагуу хөн-гөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх эрх-тэй албан татвар төлөгч энэ зохицуулалтад хамрагдах бо-ломжгүй аж.

ИЛ ЗАДГАЙ ХУДАЛДАА ЭРХЛЭГЧИД ₮3200-16,000

ТАТВАР ТӨЛНӨ● Татвар төлөгч хувь хүний олсон зарим орлогод тогтоосон дүнгээр татвар ногдуулж төлүүлэхээр зохицуулсан. Тухайлбал, ажлын байр, лангуу зэрэг тодорхой байршилд байрлахгүй ил задгай худалдаа, үйлчилгээ эрхэлж байгаа хувь хүнд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 1-50 хувьтай тэнцэх хэмжээгээр татвар ногдуулна. █

Иргэд орлогоосоо бус ашгаасаа татвар төлнө

нөхөн сэргээх арга хэмжээг сан хүүжүүлсэн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын тухайн арга хэм жээнд зарцуулсан хэм-жээ ний орлогод ногдох албан татварыг хөнгөлнө.

2020 ОНООС ХОЙШ ОРДЕР НЬ ГАРСАН ОРОН СУУЦ АНХ УДАА ХУДАЛДАН АВАГСАД

₮6 САЯ ХҮРТЭЛХ ТӨГРӨГИЙН ХӨНГӨЛӨЛТ ЭДЭЛНЭ

● Амьдран суух зориулалтаар байр, орон сууц анх удаа худал-дан авсан, барьсан иргэд зур-гаан сая хүртэлх төгрөгийн ал-бан татварын хөнгөлөлт эдлэх бо ломжтой болсон. Одоогийн хэрэгжиж буй хуулиар 30 хүртэлх сая төгрөгийн орлогыг чөлөөлөх буюу гурав хүртэлх сая төгрөгийн албан татварыг буцаан авах боломжтой байсан. (“Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хууль”-ийн 22, 23 дугаар зүйлд зааснаар) Тэгвэл шинэчилсэн хуулиар зургаа хүртэлх сая төгрөгийн буцаан олголт эдэлж болох юм. Гэхдээ 2020 оноос хойш Үл хөдлөх хөрөнгийн гэр-чилгээ (ордер) нь гарсан орон суу цуудад л хамаатай.

ХУВЬЦААНЫ НОГДОЛ АШИГТ ТАВАН ХУВИЙН

ТАТВАР ОНООНО● Монгол Улсад байрладаг ал-бан татвар төлөгчийн гадаад, до-тоодын үнэт цаасны анхдагч бо-лон хоёрдогч зах зээлд нээлттэй

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) 09

ÁÝËÝÃÒÝÉ ÕÓÄÀËÄÀÀ

Kyocera TA2552ci25õóóäàñ/ìèíóòªíãºò 8.5 ñåê, õàð 6.4 ñåêóíäÀ3 õ¿ðòýë

10Base-T/100BaseTX/1000BaseT USB 2.0 TK-8349K 20,000 õóóäàñ öààñ

1000 õóóäàñ+150

ßÀÃÀÀÄKYOCERAÃÝÆ??

FS1020MFP3 үйлдэлт

принтер

+ªÍêÒ

ÑÊÀÍÍÅÐ

ÕÓÂÈËÀÕ

77220272/BSBServiceOfficial

Kyocera áðýíäèéí îëîí ¿éëäýëò õýâëýã÷ íü íýã õîðîîðîî 15,000 õóóäàñ õýâëýäýã áºãººä 150,000 õóóäàñ õýâëýýä ýëýãääýã ýä àíãèóäûã íü ñîëüäîã. Ýíý íü çàõ çýýë äýýð áàéãàà áóñàä õýâëýõ ìàøèíóóäûí õýðýãëýýíýýñ 1,5-2 äàõèí óðò þì. Òà õýâëýã÷èéíõýý ýëýãääýã ýä àíãèóäûã öàã òóõàéä íü ñîëüæ áàéâàë òàíû õýâëýã÷èéí àøèãëàãäàõ õóãàöàà óðòàñíà. Èíãýñíýýð òà òºõººðºì溺 5-ààñ äýýø æèë àøèãëàæ ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëàà õýìíýõ á¿ðýí áîëîìæòîé.

У.Түвшинбаяр, ЗГМ сонин

Татвараас зайлсхийх боломжийг бүх талаар хязгаарласан гэв

Татварын багц хуулийн шинэчлэл хэрэгжиж эхлэхээс хэдхэн хоногийн өмнө салбарын байгууллагууд Татварын мэргэшсэн зөвлөх-2019 чуулган зохион байгууллаа. Чуулганд оролцогчид татварын шинэчлэлийн талаар нэгдсэн ойлголттой болж, цаашдын үйл ажиллагаандаа анхаарах асуудлуудыг хэлэлцлээ.

Н.Мөнхцацрал“Эм Си Эс холдинг” ХХК-ийн

татварын контроллер-Олон улсын

тат варын тог-толцооны цоо шинэ ойл гол-туудыг тат ва-рын багц хуу-линд нэмсэн. Тухайлбал, татварын гэрээний эсрэг хамгаалсан зүйл заалт буюу татвараас зайлсхийхийн эсрэг ерөнхий дүрэм хэмээн шинэ хуулинд оруулсан. Энэ дүрмийг нэмснээр татварын хуулийн зүйл заалтыг баримтлан татвар ногдуулах, татвараас зайлсхийсэн арга хэмжээнд татвар нөхөн ног-дуу лах боломжтой болох юм. Гэхдээ тухайн ажил гүйлгээний нөх цөлийг үндэслэн, татвараас зайлсхийсэн гэж үзсэн тохиол-долд татварын нөхөн ногдуулалт хийх боломжтой.

-Хуулийн дагуу хүлээн зөв-шөөрөгдсөн татвараас зайлс-

Р.Хишигнэмэх “Эрнст энд Янг ТМЗ” ХХК-ийн захирал

-Татварын ши нэчлэлийг нэгдүгээр са рын 1-нээс м ө р д ө н ө . Олон улсын татварын чиг ханд лагатай холбоотой стан-дартуудыг татварын хуу линд оруулсан. Үүнийг анх наас нь зөвөөр ойлгож, хэрэг жүү-лэх ажил маш чухал байна. Энэ утгаараа чуулганы гол сэдэв бол татварын багц хуулийн шинэчлэлийн асууд-лаар өрнөлөө. Гадаадад бай-гуулагдаж байгаа компаниудын Монголд дахь, мөн дотоодын компаниудын Монголд төлөх ёстой ашгийг гадаадад гуй вуу-лах зэргээс сэргийлсэн дүрэм гаргаж өгсөн. █

Г.АлтанзаяаТатварын мэргэшсэн

зөвлөхийн нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч

-Энэ чуул га уул залт тат ва-рын мэр гэшсэн зөв лө хүүд то-дор хой нэг ший-дэлд хүр дэг ар га хэмжээ юм. Ши нэч-лэлийн хүрээнд тай лаг налын сис темд өөрчлөлт гарч ирж бай на. Бүх татвар тө лөгч жилд дөр вөн удаа тайлан гаргадаг бай сан бол одоо 300 саяас доош орлоготой бол нэг хувийн татвар төлж болно. 1.5 тэр бумаас доош орлоготой бай вал жилд хоёр удаа тайлан гар гана. Татвараа төл чихөөд 90 хувиа буцаагаад авч болно. Ха рин 1.5 тэрбумаас дээш ор логотой бол жилд хоёр удаа тай лан гаргана. Зургаан тэр бумаас дээш бол дөрвөн удаа тайлан гар гана гэсэн зохицуулалт орсон.

ГАДААДАД БАЙГУУЛАГДСАН

КОМПАНИУДЫН МОНГОЛД ОРУУЛАХ ТАТВАРЫГ

ХӨНДСӨН

ТАТВАР ХУРААХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНД НЭЛЭЭН

ӨӨРЧЛӨЛТ ГАРСАН

GAAR БУЮУ ТАТВАРААС ЗАЙЛСХИЙХИЙН ЭСРЭГ ЕРӨНХИЙ ДҮРЭМ ХУУЛИНД ШИНГЭСЭН

хийх аргыг тодорхой жи шээ-гээр тайлбарлаж болох уу?

-Одоогийн мөрдөж буй хуулиар харилцан хамааралтай бус этгээдийн хооронд ямар үнээр ямар гүйлгээ хийснийг татварын хуулийн дагуу бодитой гэж үзэх нь зохимжгүй. Энэ хуу-лийн заалтыг нэмэх нь хуу лийг гуйвуулан буруугаар ашиг-лах, татвараас зайлсхийх нүх сүвийг бөглөж өгч буй асуудал юм. Хуулийн дагуу татвараас зайлсхийх ажиллагаа гэдгийг жи шээгээр тайлбарлая. Хялбар-шуулсан системээс 350 саяас доош орлоготой бол нэг хувийн орлогоос татвар төлнө. Ингэхээр 100 саяын орлоготой хүн хоёр бизнес юм шиг салгаад, татвараа төлнө. Энэ нь хууль бус үйлдэл биш гэхдээ хуулийн цоорхой. Тиймээс шинээр орж ирж байгаа GAAR нь тухайн асуудлыг шийдэх хамгийн том гаргалгаа юм. GAAR гэдгийг татвараас зайлсхийхийн эсрэг ерөнхий дүрэм гэж ойлгоход болно.

ҮНДСЭН ХУУЛИЙГ БАТЛАХ ХЭРЭГТЭЙ БАЙСАН. ГЭХДЭЭ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮДИЙГ ХАРАХАД ҮР ДАГАВАРТАЙ ГЭЭД ХЭЛЧИХ ЗҮЙЛ ХАРАГДАХГҮЙ БАЙСАН.

Шинэ Засгийн газар төсөвт тодотгол хийнэ гэдэгт 90 хувь

итгэлтэй байна

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ10 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) ЭДИЙН ЗАСАГ

Г.Ану, Шинжээч

Б.Бямбасүрэн, Шинжээч

Т.Элиса, Шинжээч

2020 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл

Тэнцвэржүүлсэн орлого: ₮11.8 их наяд

Нийт зарлага: ₮13.9 их наяд

Нийт алдагдал: ₮2.1 их наядЭх сурвалж: Засгийн газар

Төсвийн алдагдал(тэрбум төгрөг)

2019 2020

-1912.6 -2074.7

Эх сурвалж: Сангийн яам

Жилийн жилд алдагдалтай төсөв батал-даг байдлыг эдийн засагч

Р.Амаржаргал шүүмжиллээ. Тэрбээр ирэх жил сонгууль, мөн түүний дараа эмхлэн байгуулагдах Засгийн газрын үйл ажиллагаа эдийн засгийн сектор руу хал дахгүй байхыг хүсэж байгаа бөгөөд төсөвт тодотгол хийнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Мөн сонгуулийн тогтолцоо ямар ч байж болно, хамгийн гол нь тогтвортой байх ёстой гэдгийг онцолж байлаа.

-Хэдхэн хоногийн дараа шинэ он гарах гэж байна. Улиран одож буй энэ он эдийн засаг бо лон санхүүгийн салбарын хувьд ихээхэн сорилттой жил бай лаа. Харин та хэрхэн дүг-нэж байна вэ. Ирэх онд ямар сорилтууд тулгарах бол?

-Энэ жил өмнөх онуудтай харь-цуулахад онцлоод байх зүйлгүй байлаа. 2020 онд сонгуулийн жил тохионо. Эх ний зургаан сар сонгууль гэж шуурсаар байгаад дуусна. Үлдсэн зургаан сард шинэ Засгийн газар учраа олох гэсээр байтал ирэх он дуусах байх. Тиймээс ирэх онд болох үйл явдлууд бодит эдийн засгийн сектор руу болж өгвөл бит гий халдаасай гэж бодож бай на. Мөн санхүүгийн зах зээл урагшлах байх гэсэн хүлээлттэй байгаа.

-2020 оны Төсвийн тухай хуу лийг харахад ДНБ-д эз-лэх төсвийн ал дагдлын хувь хэмжээ буурсан үзүү лэлттэй байна. Гэвч нийт дүнгээрээ тэлсэн. Төсвийг жил да раа-лан алдагдалтай бат лах нь хэр зохимжтой вэ?

-Буруу гэдгийг бүгд мэдэж байгаа. Шинэ Засгийн газар бодит байдалтай нүүр тулаад ирэхээр улсын төсвийн алдагдал ийм байж болохгүй гэж үзээд төсөвт дахин тодотгол хийнэ. Би үүнд 90 хувь итгэлтэй байна. Ойролцоогоор ирэх оны ес болон аравдугаар сарын үед төсөвт тодотгол хийх байх. Дараа нь 2021 оны төсвийг аравдугаар сард дахин өргөн барьснаар мөн төсөв өөрчлөгдөнө. Тэгэхээр ирэх онд мөрдөгдөх төсөв үндсэндээ урт настай биш гэж дүгнэж байгаа. Арай бодит төсөв ирэх жил гарч ирэх болов уу гэсэн хүлээлттэй байна. Тиймээс цаашид төсвийн

БАНК САНХҮҮ

УУЛ УУРХАЙ

Хөгжлийн банк ирэх онд 650 тэрбум төгрөгийн зээл олгоно

Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 200-300 сая ам.доллараар буурна

Хөгжлийн банк ирэх онд 650 тэрбум төгрөгийн зээл олгохоор төлөвлөөд байна. Ингэхдээ уул уурхай, эрчим хүч, дэд бүтэц, дулааны цахилгаан станцуудыг чиглэсэн санхүүжилт түлхүү олгохоор төлөвлөжээ. Энэ оны эхний 11 сард 600 гаруй тэрбум төгрөгийн зээл олгоод байгаа гэж мэдээлсэн юм. Үүнээс гадна өнгөрсөн онд олон улсын зах зээлээс 500 сая ам.долларын бондын санхүүжилт татсан тус банк ирэх онд шинэ эх үүсвэр татан төвлөрүүлэх сонирхолтой байгаа аж. Гэхдээ тодорхой төсөлд зориулсан хэлбэрээр татах нь зохимжтой гэж үзжээ. Энэ хүрээнд татах шинэ эх үүсвэрийн хэмжээ 320-350 тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэнэ гэдгийг тус банкны Гүйцэтгэх захирал Г.Амартүвшин онцоллоо. █

Ирэх онд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 200-300 сая ам.доллараар буурах төлөвтэй байгаа талаар Монголбанк мэдээллээ. Энэ нь “Оюутолгой” төслөөс шууд хамааралтай өөрчлөлт аж. “Оюутолгой” төслийн гүний уурхайн гүн дэх чулуулгийн тогтцоос болж анхны олборлолт эхлэх хугацааг 16-30 сараар хойш луулж, хөрөнгө оруулалтын зардлаа 1.2-1.9 тэрбум ам.дол-лараар нэмэгдүүлж магадгүй талаар хөрөнгө оруулагч тал мэ дэгдээд байгаа юм. Илүү на-рийвчилсан тооцоог ирэх оны II улиралд танилцуулж, оны сүү лийн хагаст ТЭЗҮ-ээ ши-нэч лэхээр төлөвлөж байна. Үүнтэй холбоотойгоор ирэх онд “Оюутолгой” төслийн хэмжээнд орж ирэх хөрөнгө оруулалтын хэм жээ 1.2 тэрбум ам.доллар гэж төлөвлөж байсныгаа 970 орчим сая ам.доллар болгон бууруулсан талаар төв банк мэдээлсэн юм. █

Ирэх онд мөрдөгдөх төсөв урт настай байж чадахгүй

алдагдал, хөрөнгө оруулалтаа бодитой болгох хэрэгтэй.

-Шинэчлэгдсэн Үндсэн хууль таны хүлээж байсан шиг шинэчлэлийг хийж чадсан. Өмнө нь ямар байсан алдаануудыг засав?

-Үндсэн хуулийг батлах хэрэг-тэй. Аливаа УИХ түүхэнд үлдэх ёстой. Дарга нарын хувийн амбиц гэж байдаг. Тэр амбицын хүрээнд хийсэн байх гэж бодсон. Түүнээс биш том өөрчлөлт гарсан гэж бодохгүй байна. Өөрчлөлтүүдийг харахад барьж аваад үр дагавар-тай гээд хэлчих зүйл харагдахгүй байсан. Тухайлбал, Ерөнхий сайд нь Засгийн газрын гишүүдээ өөрөө мэдэж томилно гэж байна. Амьдрал дээр яаж хэрэгжих юм бол. Урд нь ийм л байсан ч чаддаггүй байлаа. Одоо бас л томилно гэж байна. УИХ-д хоёр том нам ноёрхоод нэг нь 40 гаруй, нөгөөх нь 20 ор чим суудалтай, үлдсэн нь жижиг намууд байгаа тохиолдолд Ерөн хий сайдын эрх мэдэл өөр байна. Гэтэл намууд ийм байж чадахгүй бол яах вэ. Үндсэн хуулиар бүх асуу дал

шийдэгдэнэ гэж ойлгож бай гаа бол их том эндүүрэл болно.

-Үндсэн хуулиар сонгуулийг зохицуулах болов уу гэсэн хүлээлт байсан. Гэтэл тэгэлгүй Сонгуулийн хуулийг дахин шинэчиллээ...

-Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шуугиан сонгуультай холбоотой байсан. Эцэст нь шуугиулж, элдэв янз болчихоод ганцхан өгүүлбэр оруулъя гэсэн. Тэр өгүүлбэр нь “Сонгуулийг тусгай хуулиар зохицуулна” гэ-сэн заалт оруулах байсан. Уг

заалтыг УИХ-ын гишүүн Д.Лүн-дээжанцан хийсэн. Үүнийг хүмүүс анзаарахгүй байгаа юм. Урд нь шууд сонгох байсан заалтыг өөрчилсөн гэсэн үг.

-Сонгуулийн өмнөх жил Сон гуулийн хуулиа оролддог практик хэзээнээс халагдах бол. Монголд жижиг мажо-ритар систем тохирох уу?

-Сонгуулийн тогтолцоо ямар ч байж болно. Би тийм чухал зүйл гэж боддоггүй. Хамгийн гол нь тогтвортой байх ёстой. Нэг сонгуулийн тогтолцоогоор олон удаа хийвэл сонгогчид нь сурдаг. Улс төрийн соёл, на мууд нь бүрдэж, бүх зүйл нь төлөв-шөөд явна. Манайх сүү лийн та ван жил таван өөр хуу лиар явуул сан. Сонгуулийн хуу лиар дам жуулаад улс төрийн намын тө лөвшлийн асуудлыг тодор хой хэмжээгээр зохицуулж бол но. Мөн сонгогчдын улс төрийн бо ловсрол, соёлыг төлөв шүү-лэхэд анхаарах ёстой. Энэ бол хамгийн наад захын зүйл. Үүнээс гадна нийгмийн төлөөлөл УИХ-д үнэхээр тусгалаа олж байна уу зэрэг олон зүйл бий. Тиймээс нэг л сонгуулийн тогтолцоогоор тас ралтгүй сонгууль явуулж байж хүмүүс ойлголттой болно. Гэтэл манай сонгуулийн хууль ард иргэдээ авилгажуулж бай на. Сонгогчид өөрсдөө хууль зөрч-дөг болсон. █

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

IPO ЗАРЛАХ ЗӨВШӨӨРЛИЙГ ХЯТАДЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗОХИЦУУЛАХ БАЙ ГУУЛЛАГА ҮНЭМЛЭХҮЙ БОГИНО БУЮУ 23 ХОНОГИЙН ДОТОР ӨГЧЭЭ.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 11 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278)

Хятадад дуураймал цавуу үйлдвэрлэсэн хэргээр 103 хүнийг

баривчиллаа

Энэтхэгийн иргэний бүртгэл сөрөг хүчний эсэргүүцэлтэй тулгарчээ

Чэнь ХуйжиАрчана Чаудари

Хятадын суман галт тэрэгний компани IPO гаргахаар боллоо

Хятадын улс төрийн төв Бээжин болон санхүүгийн зангилаа хот Шанхайн хоорондох энэхүү өндөр хурдны төмөр зам хамгийн орлоготой шугамын нэг.

Германы Loctite брэндийн цавууг хуурамчаар үйлдвэрлэж борлуулсан хэргээр Шанхайн цагдаагийн газар 103 хүнийг баривчилсныг төрийн мэдээллийн Шиньхуа агентлаг мэдээллээ. БНХАУ оюуны өмчийн эрх зөр чигс дийг хатуу шийтгэхээр чармайж буй.

Шиньхуа агент лагийн мэ-дээл лээс үзвэл, энэ сарын 12-ны өдөр явуул сан ажил лагааны дүнд цагдаа нар 50 сая юань буюу 7.1 сая ам.долларын үнэ бүхий 470 мянга гаруй хуурамч Loctite, шошго хураажээ. Loctite брэндийг ХБНГУ-ын Henkel AG эзэмшдэг юм.

Дэлхийн хоёр дахь гол эдийн засаг оюуны өмчийн эрх хамгаа-лахад анхаардаггүй хэмээн га-даадын компаниуд байнга гом дол тавьдаг. Уг асуудал

Бээжин, Шанхайн хоо ронд үйлчилдэг суман галт тэрэг-ний опе ратор ком-пани IPO гарга хаар

шийдлээ. Энэ нь хөрөнгө оруу-лагчдад анх удаа дэлхийн өндөр хурдны галт тэрэгний хамгийн авар га сүлжээний хувьцаа ху-дал дан авах боломж олгож байна.

Төрийн өмчийн China Railway Corp-ын харьяа Beijing-Shang-hai High-Speed Railway Co-гоос Шанхайн бирж дээр гаргах 6.3 тэрбум ширхэг хувьцаа нийт капиталынх нь 12.8 хувь болохыг гарсан мэдээлэл гэрчилж бай-на. Хөрөнгө оруулагчдад IPO та нилцуулах ажил зургадугаар сарын 6-наас эхлэх аж. Гэхдээ

хувь цаагаа анх удаа нээлттэй арил ж иж хэр хөрөнгө төвлө рүү-лэх гэж байгаагаа тус компани одоо гоор мэдэгдээгүй байна.

Энэ нь БНХАУ төрийн өм-чийн компани зон хил дог үйлд-вэрлэлээ улам нээлттэй болгох гэж буйн ил рэл юм. Эрчим хүч, харилцаа холбоо, төмөр зам зэрэг улс орны чухал салбарт хувийн компаниуд нэвт рэх таатай нөхцөл бүрдүүлэх тө лөвлөгөөг Бээжин өнгөрсөн ням гарагт танилцуулсан билээ. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчдад санхүү, эрүүлийг хам гаалах болон үйлчилгээний салбарт хөрөнгө оруулах боломж олгохоор БНХАУ-ын Ерөнхий сайд Ли Көчян мягмар гарагт амласан юм.

Сүүдрийн банкны ажиллагааг

хязгаарласан нь хувийн олон ком панийн санхүүжилтэд таа-гүй нөлөөлж, АНУ-тай хийж буй худалдааны дайн зарим үн дэстэн дамнасан корпорацын хөрөнгө оруулалтыг хумьж буй энэ цаг үед Хятадын эрх баригчид дээрх арга хэмжээг авлаа. Эдийн засгийн

өсөлт 1990-ээд оны эхэн үеэс хойш тохиолдоогүйгээр су ларсан нь Бээжин нөхцөл байдлыг дахин эргэцүүлж, капиталын зардлыг өсгөх арга хайхад хүргэлээ.

Beijing-Shanghai High Speed Rail-way-гийн IPO-гийн арил жаа наас төвлөрөх хөрөн гийг дотоодын төмөр замын опе ра торын хувь-цааны 65.1 хувийг 50 тэрбум юаниар (7.1 тэрбум ам.доллар) ху далдаж авахад зарцуулна. Тус компанийн IPO хэмжээгээрээ 12 дугаар сарын эхээр Postal Savings Bank of China-гаас гаргасан 4.8 тэрбум ам.долларын хувьцаанаас их байна хэмээн шинжээчид таа-маглаж буй.

Нээлттэй хувьцаа гаргах ажил ла гаанд Citic Securities Co-гийн хамт China Securities Co

андеррайтераар, China Inter-national Capital Corp хамтарсан ивээн тэтгэгчээр оролцоно. IPO зарлах зөвшөөрлийг Хятадын үнэт цаасны зохицуулах бай-гууллага маш богино, ердөө 23 хоногийн дотор өгсөн байна.

БНХАУ өндөр хурдны галт тэ-рэг ний сүлжээний уртаараа дэл-хийн бусад аль ч улсаас илүү, нийт урт нь 35,000 километр. Хятадын улс төрийн төв Бээжин болон санхүүгийн зангилаа хот Шанхайн хоорондох энэхүү өндөр хурдны төмөр зам хамгийн орлоготой шугамын нэг. Уг шугамын үйл ажиллагааны цэвэр ашиг 2018 онд 30 хувиар нэмэгдсэний зэрэг-цээ 2016 онд 7.9 тэрбум, 2017 онд есөн тэрбум, 2018 онд 10 тэрбум юанийн ор логыг тус тус олжээ. █

Баримт бичиггүй дүрвэгч, ца-гаач дад шашнаар ялгаварлан ир гэншил олгох эрх баригчдын шийдвэрт Энэтхэгчүүд дур гүйц-сэн. Гэтэл Ерөнхий сайд На-рендра Модигийн Засгийн газар Энэт хэгт амьдарч буй бүх хүнийг ха марсан цогц өгөгдлийн сан бүр-дүүлэх гэж буйгаа мэдэгдлээ.

Иргэншлийн шинэ хуультай зэрэгцүүлэн хүн нэг бүрийг дугаар тай болгох “Үндэсний хүн амын регистр” үүсгэх төлөвлөгөөг сөрөг хүчин шүүмжилж, олон нийт эсэргүүцэж байна.

Энэ удаагийн хүн амын тоол-лого, регистр өмнө нь 2010 онд ор шин суугчдаас бичиг баримт шаар дахгүйгээр бүртгэсэн ажлын үргэлжлэл хэмээн Энэтхэгийн Мэдээлэл, өргөн нэвтрүүлгийн сайд Пракаш Жавадекар Шинэ Дели хотноо мэ дэгдсэн юм.

Энэтхэгт 2020 оны 4-9 са рын хооронд болох хүн амын тоол-логын нэг бүрдэл болох иргэний регистр олгоход Засгийн газар нь 130 тэрбум рупи (1.8 тэрбум ам.доллар) төсөвлөөд байгааг

АНУ, БНХАУ-ын хоо рон дох худалдааны маргааны гол сэдэв билээ. Худалдааны эхний шат ны хэлэлцээр байгуулах хоёр улсын яриа хэлэлцээгээр тарифыг буу-руулах, БНХАУ оюуны өмчийн эрх зөрчигсдөд оноох шийтгэлээ чан-гатгахаар талууд тохиролцсон юм.

Хятад улс сүүлийн хэдэн жилд оюуны өмчийн эрх хамгаалах аж-лаа эрчимжүүлснийг Шиньхуа

агентлагийн уг мэдээлэлдээ дурд лаа. Хууль сахиулах бай-гуул лагууд 2018 онд хуурамч бү тээгдэхүүний 19,060 хэрэг ил-рүүлж, 28,000 ор чим сэжигтнийг саатуулжээ. █

сайд дурдсан юм. “Төлөвлөгөө хүн амын зорилтот

хэсэгт үр ашгаа өгөх тустай. Бид ард түмэндээ итгэж байгаа уч-раас ямар ч гэрчилгээ, баримт би чиг, биометрийн өгөгдөл шаар -дахгүй” хэмээн Жавадекар тайл-

барлажээ. Хөрш гурван улсаас орж ир-

сэн, баримт бичиггүй исла мын шашинт цагаачдад зөвшөө-рөхгүй мөртөө өөр бусад ша-шин тай хүмүүст Энэтхэгийн ир гэншил олгох заалт тай шинэ хуу лийг тус улсын олон ар ван мян ган хүн эсэргүүцэж буй юм.

Шинэ хууль, иргэний бүрт гэл хоёр нь Модигийн хиндү үнд-сэрхэг Засгийн газар Энэтхэгийн ис ламын шашинт цөөнхийг ялга-варлан га дуурхаж буйн илрэл болж байна.

Богино хугацаанд улс төрийн хожоотойг ойлгож буй эрх ба риг-чид эсэргүүцлийг хайх ралгүй арга хэмжээгээ хэрэг жүүлнэ хэмээн Ашока их сур гуу лийн профессор Ниланжан Сир кар тайлбарлав. Хүн амыг ха гаралдуулсан арга хэмжээ ирэх жил Дели, Бихар, Өрнөд Бенгалд болох сонгуультай ч холбоотой байж болзошгүйг тэрбээр анхааруулав.

Сөрөг хүчин засгийн эрх барь-даг Керала, Өрнөд Бенгал зэрэг муж улс хүн амын бүртгэлтэй хол боотой бүх ажлыг зогсоогоод байгаа юм. █

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ14 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) СУРТАЛЧИЛГАА

Хамгийн багадаа 14 хоногийн өмнө аяллын захиалга өгөх хэрэгтэйг компаниуд зөвлөж байна.

Дотоодын аяллын компаниудын шинэ

жилийн захиалга дүүрчээ

Б.Мөнх-Эрдэнэ, ЗГМ сонин

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | АЯЛЛЫН ХӨТӨЧ 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) 15

Монголчууд шинэ жил, Цагаан сараар гэр бүлээрээ гадаадад аялах нь сүүлийн жилүүдэд эрс нэмэгдсэн. Тэр тусмаа шинэ оныг дулаан оронд угтах нь олширсон. Тухайлбал, Тайланд, Вьетнам, Сингапур зэрэг оронд манай улсын иргэд хамгийн ихээр зорчиж байна. Тайланд, Вьетнам руу залуус голдуу аялах нь эрс нэмэгдсэн бөгөөд өртөг зардлын хувьд ч бусад оронтой харьцуулахад хамаагүй хямд. Вьетнамд гэхэд өглөөний цайтай дэн буудал нэг

хоногийн 25 мянган төгрөгийн үнэтэй байна. Тайландад аялал жуулчлал эрчимтэй хөгжсөн бөгөөд энд уйдах чөлөө лав гарахгүй. Хятадууд болон оросууд хамгийн ихээр тус улсад аялж байна.

Өдийд шинэ жилийн уур амьсгалыг илүү мэдрүүлэх аялал яах аргагүй Москва. Хамгийн өндөр үнэтэй аяллын нэгд хойд хөршийн нийслэл багтдаг боловч эрэлт хамгийн их хэвээр. Аяллын компаниудын 2019 оны бүртгэл хэдийн дууссан бөгөөд ирэх оны аялалдаа захиалга авч эхэлжээ.

Өнөөдөр шийдээд маргааш нь аялалд гарах боломжгүй. Тиймээс хамгийн багадаа 14 хоногийн өмнө аяллын захиалга өгөх, аль улс руу аялахаа урьдчилан сонгосон байх, хаана юу үзэх, ямар хоол идэх, зочид буудал нь хэдэн одтой байхаа хүртэл тодруулах хэрэгтэйг компаниуд зөвлөж байна.

Төв банкны хийсэн судал-гаагаар, манай улсын аялагч-дын 10 гаруй хувь нь компаниар, үлдсэн нь өөрөө аяллаа зохион байгуулдаг аж. Манай улсын иргэд гадаадад зорчих хугацаандаа хийсэн төлбөр

тооцооны 81 хувийг бэлэн мөнгөөр хийдэг байна. Азийн орнуудад аялах нь Европын орнуудтай харьцуулахад хамаагүй хямд бөгөөд валютын ханшийн алдагдал ч тэр хэрээр бага. Ам.доллар, еврогийн төгрөгтэй харьцах ханш өсөх тусам Европ, Америкт хийх аяллын зардал нэмэгддэг. Өртөг зардал ихтэй ч Москва шинэ жилээр хүн болгоны харааг булаадаг. Шинэ оноо Улаан талбай дээр гаргах нь олон хүний хүсэл, мөрөөдөл. Москва хотод таван өдөр, дөрвөн шөнийн аялал нэг хүний 3.4 сая төгрөгийн үнэтэй байна. Хамгийн өртөг өндөртэй хотын нэг учраас аяллын туршид гарах зардал мөн өндөр гэсэн үг.

Москвад шинэ оноо гаргахаар төлөвлөсөн бол, тэр тусмаа өөрсдөө аяллаа зохион байгуулахаар шийдвэл нэг сарын өмнө онгоцны билетээ бичүүлэх, очоод байрлах зочид буудлаа ч давхар захиалах нь тэр хэрээр хэмнэлт авчирна. Манайхан цагийг нь тулгаж шийдсэнээр аяллын зардлаа улам нэмдэг талтай. Улаан талбайтай ойрхон зочид буудал хайх бус ор түрээслэх нь илүү хямд. Хүүхдүүдтэйгээ яваа хүмүү сийн хувьд аяллын компани сонгон үйлчлүүлэх нь элбэг. Харин хосууд компанид хандаж, бэлэн хөтөлбөр авахаас илүү өөрсдөө хаана, юу үзэх, хэрхэн бага зардлаар аялахаа урьтал болгодог.

Манай улс жилд нэг сая жуулчин хүлээн авахаар зорьж буй. Ингэснээр тэрбум ам.долларын орлого олох тооцоо хүртэл гаргасан. Зуны улиралд гаднын жуулчид Монголд ихээр ирдэг бол өвлийн улиралд манайхаас гадагшаа чиглэсэн аялал хамгийн их байна. █

Огноо: 2019 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдөр

ТЕНДЕР ШАЛГАРУУЛАЛТЫН НЭР: Агаарын чанарын хяналтын суурин харуулын тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл авах

ТЕНДЕР ШАЛГАРУУЛАЛТЫН ДУГААР: НХААГ-19/196

Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар эрх бүхий тендерт оролцогчдоос автомашин нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү ажлын тендер шалгаруулалт нь Төрийн худалдан авах ажиллагааны цахим системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендерийн баримт бичгийг

илгээхийн өмнө 50 000 (тавин мянга) төгрөгийг банкны цахим төлбөр тооцооны системийг ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендер нь дараах багцаас бүрдэнэ: Багцгүй.Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын

дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: Борлуулалтын хэмжээ:Сүүлийн 2 жилийн буюу 2017, 2018 онуудын дундаж

борлуулалтын орлогын хэмжээ нь төсөвт өртгийн 50 хувиас багагүй байна.

Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ:

Төсөвт өртгийн 30 хувиас багагүй байх.Сүүлийн хоёр жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй

ажлын өртөг:

Сүүлийн 2 жил буюу 2017, 2018 онуудын аль нэг жилд төсөвт өртгийн 30 хувиас багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй барааг доод тал нь нэг удаа нийлүүлсэн байх.

Тендерийн хамт дараах тендерийн баталгаа ирүүлнэ.4,000,000 /дөрвөн сая/ төгрөг Тендерийг 2020 оны 01 дүгээр сарын 27-ны

өдрийн 10 цаг 00 минутаас өмнө системд ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2020 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 10 цаг 30 минутад Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газрын 1012 тоот өрөөнд нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй.Дотоодын давуу эрх тооцно.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон

холбогдох бусад материалыг www.tender.gov.mn, www.ub-procurement.mn цахим хуудаснаас, бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, 4 дүгээр хороо, Бага тойруу-15, Нийслэлийн Засаг захиргааны IV байр, 10 дугаар давхар,

Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар,Утас: 75757810.

МОСКВА ХОТОД ТАВАН ӨДӨР, ДӨРВӨН ШӨНИЙН АЯЛАЛ НЭГ ХҮНИЙ 3.4 САЯ ТӨГРӨГИЙН ҮНЭТЭЙ БАЙНА. ХАМГИЙН ӨРТӨГ ӨНДӨРТЭЙ ХОТУУДЫН НЭГ УЧРААС АЯЛЛЫН ТУРШИД ГАРАХ ЗАРДАЛ МӨН ӨНДӨР ГЭСЭН ҮГ.

К.Э

НХ

ТУ

УЛ

:

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ16 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) СУРТАЛЧИЛГАА

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ГОО САЙХАН 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) 17

К.Э

НХ

ТУ

УЛ

:

Биеийн жин: 45кг Биеийн өндөр: 165см Биеийн харьцаа: 85:60:89 Биеийн дуртай хэсэг:

Хамар, хөмсөг Орд: Арслан Төрсөн он, сар, өдөр:

1999.08.17 Үсний өнгө: Бор Нүдний өнгө: Бор Төгссөн сургууль: "Сити" их

сургууль Ажил: Make up artist Мэргэжил: Гоо засалч Идэх дуртай хоол:

Өөрийнхөө хийсэн хоол Дуртай өнгө: Хар, саарал,

цагаан Хобби: Алхах, дуу сонсох,

нүүр будах Зорилго: Нууц Баримталдаг зарчим:

Хэлсэн үгэндээ эзэн байх, цаг барих

Үзэх дуртай кино: Уянгын, инээдмийн

Хэлэх дуртай үг: Алхам тутамдаа амьдралаас таашаал ав

Өглөөг хэрхэн эхлүүлдэг вэ: Охиноо үнсдэг

Нууц авьяас: Уран зураг зурах

Instagram: tuul_k

Ялдам бүсгүй К.Энхтуулыг энэ удаагийн “Гоо сайхан” буландаа онцоллоо. Make up artist мэргэжилтэй тэрбээр загварын салбарт ч хүч үзэж, цахилж яваа гоо төрхтэй, гоолиг бүсгүй. Түүгээр зогсохгүй, уран зураг зурж, шавраар баримал хийдэг нандин авьяастай.

О.Даваасүрэн, ЗГМ сонин

Амьдралаас алхам тутамдаа

таашаал ав

Election results to define 2020Parliamentary elections are expected in nine countries, including Mongolia. In other words, the election cycle will make a state of uncertainty for the first half of 2020.

2020 marks an inflection point for MongoliaWith most economic indicators signalling the next slide in Mongolia’s never-ending boom-bust-bailout cycle, the country welcomes the next decade.

ZGM DAILY SPECIAL EDITION| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ18 2019.12.27, FRIDAY~№226 (1278)

The amendment to the Cons-titution has been approved by the parliament after 19 years. In the amendment, 35 articles have been adapted and the amendments that have been enacted in 2000 were revised.

According to the new Cons-titution, the Presidential term will be six years, the Supreme Court judges will be appointed in every 12 years, and the Prime Minister and the four Ministers of the Chamber shall work in the Parliament and the Cabinet simultaneously. Also, significant changes were made to the judiciary.

POLITICS

Mass anti-mining act It’s been harsh for the

mining companies this year. In 2019, the government pursued a strict policy on mineral licenses. Economists even raise concerns over a mass anti-mining act by the Government of Mongolia, saying it may carry potential risk for the foreign investment environment. In 2019, 141 mineral licenses were revoked and 56 of them were operating licenses.

In August alone, 25 licenses, including Soumber Licenses of SouthGobi Resources Ltd. (SRG), have been withd-rawn due to environmental destruction.

Grand celebration of 80th anniversary of Khalkh River Battle

Parliament approves resolution on OT agreement

This year marks the 80th anniversary of the Khalkh River Battle; Mongolia and Russia have jointly made splendid celebrations. On the occasion, scientists of the two countries held a joint scientific conference and provided insights on the tactics that helped defeat the Japanese militants. Mongolian-Russian joint

military exercise took place, along with the military parade. New Russian jets, fascinated by the world, also flew across Mongolian blue sky, creating colorful smoke lines.

On September 3rd, Russian President Vladimir Putin visited Mongolia. It was one of the highlighting events of 2019.

In late November, parliament ratified the draft resolution on ensuring the interests and rights of Mongolia in the exploitation of the Oyu Tolgoi (OT) deposit. The resolution has eight articles on advancing agreements regarding the Oyu Tolgoi.

The Par l iament’s draf t resolution is based on the working group of the Parliament in charge of analyzing the implementation

of the OT agreement, reflecting actions to enhance the agreements in line with the legislation of Mongolia. The overall investment cost of the Oyu Tolgoi project is increasing from its original design. Rio Tinto and Oyu Tolgoi both acknowledged the Mongolian Parliament’s resolution on improving the OT agreement and confirmed the validity of all OT investment agreements.

Amendments to the Constitution

GOVERNMENT BANS RAW COAL CONSUMPTION IN UBFrom May 2019, the government had banned the consumption of raw coal in the city center to decrease air pollution. As a result, PM2.5 and PM10 particulate matter reduced by more than 40 percent, reaching the closest rate around the tolerability.

DOPING SCANDAL IN WRESTLINGOyunbold Enkhtugs, the champion of the Naadam wrestling tournament failed to pass the anti-doping test. Lately, there have been assumptions regarding changing the test sample at the Center of Anti Doping commissary. Oyunbold had requested the Anti-Doping commissary to re-analyze the sample from 2009-2019 to check for any suspicious results that could prove anti-doping test samples are rendered.

GREAT YEAR FOR ARCHEOLOGICAL FINDINGSThis year we witnessed several major archaeological discoveries in Mongolia which one of them is selected as Top 10 discoveries of 2019 by Archaeology Magazine of the Archaeological Institute of America. The Mongolian team from Ulaanbaatar University and Henan Provincial Institute of Cultural Heritage and Archaeology announced that they finally completed the excavation of 400 tombs after three years.

YEAR OF THE HUCombining ‘a blend of east and west’, the Hu have found their way to 45 million YouTube views, a smash hit debut album and the admiration of its Nation. The Gereg album, opened at No 1 on Billboard’s Top New Artist chart and No 2 on the magazine’s Indie Label chart. All this amazing spotlight is also boosting Mongolia’s tourism opportunities attracting more tourists than ever.

WOMEN BASKETBALL TEAM TO ENTER OLYMPICSMongolia’s female 3x3 Basketball team has earned their way to the Tokyo Olympics 2020 defying hard work that can beat probability. Despite the athletes formed their team only three years ago, they are confident about the coming Tokyo Olympics.

INITIATED AWARENESS AGAINST SEXUAL HARASSMENT

The arrest abroad of Mongolia’s most senior judge on allegations that he groped a woman has sparked a fierce debate all over Mongolia. The call on governments, the private sector, civil society and people everywhere to take a firm stand against sexual violence has taken strong force by the National sports committee influencing many other woman who has been a victim of sexual harassment.

SOCIETY

Image by Batsaikhan.S

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ZGM DAILY SPECIAL EDITION

HIGHLIGHTING EVENTS

19 2019.12.27, FRIDAY~№226 (1278)

Macro economic indicators

(MNT trillion)

27.9

5.3%7.2%

8.0%6.0%

32.336.3

40.7

2017

2017

2018

2018

2019

2019*

2020

2020**

● Gross domestic products₮40.7 trillion

● Real economic Growth rate

Source: Ministry of finance

Business environment index 2019

60

8986

8076

5962

6462

74

81

2010 2012 2014 2016 2018 2019

Source: World bank

Inflation in 2019

V

7.9% 8.1% 7.7%8.9% 9%

7.6%

VI VII VIII IX X

Source: NSO

ECONOMY

Oyu Tolgoi Underground Construction progresses

New players joined the stock market

The financial market was shaken by bankruptcy of Capital Bank

Mongolia’s inclusion in the FATF grey list

In early December of 2019, Oyu Tolgoi (OT) LLC, which makes up more than 75-80 percent of the total FDI, announced its completion of Shaft 2 construction, the key to accelerating economic growth. Shaft 2 with a depth of 1,284 meters is the main production shaft and primary access point for people and materials and provides the infrastructure for the materials handling system in the underground mine. The OT project created a total of 14,000 workplaces, as well as spending 76 percent of the total operations procurement on national businesses. Between 2010 and the third quarter of 2019, OT spent over USD three billion on national procurement.

Several companies have newly offered their shares to the public and changed governance structure in this year. In 2019, Monos Foods JSC and Tumen Shuvuut JSC issued an IPO, while Ard Financial Group and Jint Uvs JSC have united.

As of Friday, a total of 154,866 stocks of 14 JSCs traded at the MSE

on Friday with total trade turnover reaching MNT 42.73 million. Financial sector stocks led with sales of more than 48 percent of the day’s trading volume. Top 20 index ended the week slightly dropping by 0.12 percent at 18,685.40 points. Trading begins on Monday with a market cap of MNT 2,6 trillion.

The Bank of Mongolia (BoM) officially announced the closure of Capital Bank in 2019. Capital Bank, which accounted for 1.1 percent of the total banking system assets, bankrupted due to poor performance and failure to meet bank prudential criteria, the bank was unable to conduct normal operations. Capital Bank’s nonperforming loans amounted

For once again, Mongolia has been included on a list of countries monitored by the Financial Action Task Force (FATF), an international agency that polices anti-money laundering activities and terrorism financing.

Joining the country as additions

on the FATF’s watch list were Iceland and Zimbabwe. Mongolia has been previously added to the watch list in 2013, concerning anti-money laundering and counter-terrorist financing measures and left the list in the following year.

The event gave a negative

impression about Mongolia around the world also had a direct effect on the domestic financial market to depreciate Mongolian tugrik against the U.S dollar. According to the Bank of Mongolia, the country will be removed from the grey list within 2020.

Annual 1.8 -0.47.5 4.68.1 5.2

Year to date

Monthly

2018.XI 2019.XI

Inflation rate, (by percent)

Corruption index

Source: Transparency International

120116

120

94

83 8072

87

103

20182016201420122010

to MNT 208 billion, making up 80 percent of its total credit portfolio and signaling insolvency. The

accumulated loss of the bank reached MNT 380 billion as of April 8, 2019.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ20 2019.12.27, FRIDAY~№226 (1278) ZGM DAILY SPECIAL EDITION

OUTLOOK 2020

Parliamentary elections are ex-pected in nine countries, includ-ing Mongolia. In other words, the election cycle will make a state of uncertainty for the first half of 2020. Political power in Mongolia, which

Election results will define 2020 and further

Aminaa.U, ZGM Daily is an eternal risk, will be passed from one to another after the elec-tion, and this process will not be easy. The law on the election is likely to encourage it further. Due to the expanded majority system, all candidates in the same con-stituency will compete with one

another, regardless of party asso-ciation. Even their party, platform, and conception cannot overpow-er them. As long as this situation continues, there is a risk of state activities to get stuck, which can have a detrimental effect on the priva te sector and even business.

Image by Batsaikhan.S

Age trend of voters in 2020(September research, by age differ-ence)

18-25

25-30

30-45

45-60

60- аас дээш

Generation Z is ready to choose

anyone

Will choose the candidates based

on social media and political situation

Will make selfick choice to improve

their life

Will choose new generation

Will likely to choose popurlized politicions

Voters list, election participation(million people)

2.01.81.61.41.21.0

20161992

1.085

1.037 1.1

471.0

57 1.247

1.0

27

1.329

1.0

88

1.542

1.1

79

1.840

1.238

1.932

1.424

Filed in the name list Voted

1996 2000 2004 2008 2012

Voters participation1992199620002004200820122016

95.6%92.1%

82.4%81.8%

76.5%67.3%

73.7%

POLITICS

2020.01.01

2020.01.01

2020.012020.02.01

2020.05.25

2020.062020.07

2020.11

Tax Package to come into play

The Social Security Fund Benefits to be implemented.

Parliament to discuss the law on political parties

The parliamentary election date to be announced and to divide constituency

Amendments to the Constitution to take effect

The regular parliamentary elections to take place

The head of Cabinet will be appointed following the election results

Local election to commence

Participation of voters in 2016 parlamentary election(thousand people)

700600500400300200100

0

410.7

208.8291.2

199

653.2

504.3

166.2139.3

247.8223.7

163.2 158.2

18-25 25-30 30-45 45-50 50-60 60-аас дээшFiled in the name list Voted

Leading political analysts expressed views on what changes in politics will take place and how will it

proceed in the coming year.

-Political activities will focus on the law on political parties in 2020. And the whole society will pay attention to the parliamentary elections. Two major parties might get the same amount of seats in parliament, so they will do their best to win the election. But third-party candidates and small party politicians are likely to take fewer seats It is proven that the majority with expanded constituency is only beneficial to the parties. Research expected voter activity to recover more than before.

ENKHTSETSEG.D: SEATS OF DP AND MPP MAY BE CLOSE

(Political analyst, Open Society forum)

-Next year, there will be an important process of replacing the old generation. Representatives of many social sectors will be activated in politics and the process of reforming will intensify. Political tactics in the election will change, and there will be hidden competition among parties over how to use new technologies. As a researcher, the party led by Khurelsukh Ukhnaa has a broad chance to win the election. The current Cabinet can increase its reputation before the election since it had a positive comment from people for decreasing air pollution. However, some studies have suggested that the DP caucus has poorly played its role in opposition, and third parties are likely to take the opposition positions.

BUMDARI.D: THERE WILL BE AN IMPORTANT PROCESS OF REPLACING THE OLD GENERATION

(Political analyst, Senior Professor, National University of Mongolia)

-The political situation of 2020 depends on how the Parliamentary Election Law passes. When the electoral system is certain, one can predict which party will win. The bigger majority system is only good for the two major parties. However, a survey from last September showed citizens’ interest to support new candidates and replace old politicians. From an analytical view, the third-party will take many seats by joining a large political union. Also, 2020 politics can be divided into two types: pre-election and post-election. The constitution extended the Prime Minister's authority. In other words, the political situations depend on who chairs the Cabinet.

TUYACHIMEG.T: THIRD-PARTY UNIONS MAY TAKE MORE SEATS

(Political analyst, Doctorant, Mongolian State University of Education)

sector that has great potential to attract investment needs to be supported. The eight-percent mortgage loan, one of the main social demand, tend to shrink amid insufficient funding. The government budgeted only MNT 60 billion for the program, which plays an important role in decreasing air pollution and encouraging people

from the mid-class. Mongolia’s cooperation with the IMF also has a direct impact on the future economic situation. There is an urgent need to solve the Oyu Tolgoi power source. Increasing coal exports to 42 million tons annually is possible once the Tavantolgoi-Gashuunsuhait rail road construction completes.

words, the budget will probably spur economic growth. However, growth has been declined since 2019, and it may possibly continue. The recent depreciation of tugrik against the U.S dollar burdens the economy, urging Mongolia to attract FDI and to put the mega

projects into economic circulation. There is also a need to support

the tourism and cashmere sectors as well as diversifying export revenue. Too much dependence on the mining industry and the commodity prices will increase the potential economic risk.

policies will not harm the economy. I also wish the financial market to continue to grow in the future. Further, it is 90 percent cer tain that budget revisions will be made next year following the budget deficits.

The approved budget will not be implemented for a long period. I expect the parliament to adopt a more realistic budget in 2020. It is necessary to accurately estimate the budget deficit and investment distribution.

ETT TO DISBURSE DIVIDENDS TO SHAREHOLDERSErdenes Tavan Tolgoi (ETT) JSC’s 1072 share-holders will receive dividends since the com-pany has been profitable for the last two years. The com pany’s net income is increasing year by year. ETT’s total profit reac hed MNT 460 billion in 2017, while profit in 2018 excee-ded MNT 700 billion.

IPO WORTH USD ONE BILLION ON HKEErdenes Tavan Tolgoi JSC’s preparation work of initial public offering (IPO) on the Hong Kong Stock Exchange (HKE) is ongoing and expected to complete in the first quarter of 2020. The company is planning to raise more than USD one billion from the market. Bank of America, Credit Suisse, and Nomura banks will play a key role in the issuance of IPO.

CURRENCY SWAP ARRANGEMENT TO ENDIN AUGUST 2020The currency swap arrangement between the Bank of Mongolia (BoM) and the People’s Bank of China will end in August 2020. The agreement allowed the two central banks to swap CNY 15 billion (USD 2.2 billion) for MNT 5.4 trillion. The extension agreement, which began in August 2019, is ongoing and has not been finalized yet. If the Chinese side rejects the extension proposal, BoM will have to pay roughly USD 1.5 billion to return the received yuan.

EFF PROGRAMIN MONGOLIA IS DUEIN MAY 2020The IMF’s Extended Fund Facility (EFF) program in Mongolia, which began in 2017, will expire in May 2020. Since it started, International banks and donor countries have issued USD 728 million to Mongolia in 2017. In 2018, total funding of USD 300 million out of expected USD 836 million have been issued. However, no additional funding has been provided under the program in 2019.

Major events to take place in 2020

ZGM: QUOTE

Here’s what 2020 will look like, according to economists

Hashchuluun Chuluundorj, Member of Monetary Policy Council of the Bank of Mongolia:

- Mongolia’s economic growth is likely to go downward. GDP has declined since the beginning of the year. Government should focus on maintaining current growth and stabilizing the economic slowdown.

Specifically, the construction

Bumchimeg Gungaa, managing director of the Mongolian Economic Analysis and Research Center:

- Looking at the investment and spending of the 2020 budget, Mongolia might build more construction next year. In other

Amarjargal Rinchinnyam,former Prime Minister:

-To some extent, the economic outlook depends on the 2020 elec-tion. But I hope the process of chan-ging politics and shaping sustainable

THE CONSTRUCTION INDUSTRY CALLS FOR MORE SUPPORT

NON-MINING SECTOR SHOULD BE DEVELOPED ALONG WITH EXPORTS DIVERSIFICATION

PARLIAMENT MAY APPROVE MORE REALISTIC BUDGET IN 2020

of 6.3 percent. Main factor driving currency fluctuation and economic performance this year was the trade war between the U.S and China. Majority of Bloomberg economists say they expect the trade war to de-escalate in 2020, but they also mark the importance of leaving room for potential

fiscal and monetary easing. It is especially true for emerging Asian economies, they say. But with budget expenditure already at a record level, overly optimistic budget revenue outlook, Mongolia faces another challenging year.

To sum up, economic stability, and economic diversification are

expected to be high on the agenda of the parliamentary election. At the turn of 2020, Mongolia will walk into another decade of fantasising about diversifying its economy and the fifth year of dreaming about hosting one million tourists. Here’s what economists had to say about the outlook for next year.

2020 marks an inflection point for Mongolia

Mongolia’s fantasy of economic diversification passes into the next decade

With most economic indicators signalling the next slide in Mongolia’s never-ending boom-bust-bailout cycle, the country welcomes the next decade. 2020 is special as the country will choose those who will set out its policy in the next four years. As a rule, the Parliament approved the next year’s budget with a record amount of expenditure. Former Prime Minister of Mongolia, Amarjargal Rinchinnyam told Bloomberg that the current budget only has life until after the next year’s election. The extravagance of 2020 fiscal policy limits potential interest rate reduction as seen in the recent Mongolbank decision. This is an anomaly in the region as all major central banks in Asia except for Taiwan eased their main rate in 2019.

Mongolia’s GDP is expected to grow between 5-6.1 percent in 2020, according to all major IFIs, including the World Bank, IMF and the ADB. This is a reduction from the Q3, 2019 growth figure

Nomun.A, ZGM Daily

Image by Batsaikhan.S

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ZGM DAILY SPECIAL EDITION

OUTLOOK 2020

19 2019.12.27, FRIDAY~№226 (1278)

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ22 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) ШИНЖЛЭХ УХААН

О.Мишээл, ЗГМ сонин

Үлэг гүрвэлийн мөхөл солир унахаас бүр өмнө эхэлжээ

Умард соронзон туйл Сибирийн зүг шилжиж байна

Бетховены сүүлчийн симфоныг гүйцээж бичих

ажлыг хиймэл оюунд даатгавЛюдвиг ван Бетховен 1827

онд ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлэхэд суут зохиолчийн “10 дугаар симфони”-ийг бүрдүүлэх ёстой хэсэг бусаг тэмдэглэл хоцорсон юм. Маэстро санаагаа тодорхой бичиж үлдээгээгүй тул ая ямар байх ёстойг таахад хэцүү. Саяхан энэхүү алдарт бүтээлийг гүйцээж дуусгах ажлыг Бетховены хиймэл оюунд даатгахаар шийдлээ.

ХБНГУ-ын хөгжим судлаач, компьютерийн программистууд хамтын хүчээр зөвхөн уг төсөлд зориулж цоо шинээр бүтээж хөгжүүлэх хиймэл оюун хэрэг дээрээ хөгжмийн зохиолч, Бетховены бүтээл судлаач, уран бүтээлийн өв залгамжлагч байх юм. Учир нь машин суралцахуйн программ хангамжид Бетховены хагас дутуу тэмдэглэлийн зэрэгцээ бусад бүх бүтээлийг нь “өгч судлуулна”.

Бэлэн болсон бүтээлийг ирэх жилийн дөрөвдүгээр сард Бетховены төрөлх хот Боннд хөгжмийн зохиолчийн мэндэлсний 250 жилийн ойгоор тоглож сонирхуулна.

“Машин урьд нь ийм юм хийж байсан удаагүй” хэмээн Deutsche Telekom-ын санхүүжилттэй төслийг тэргүүлж буй Зальцбург дахь Караяны хүрээлэнгийн захирал Маттиас Рёдер тайлбарлаж байлаа. Хиймэл оюуны бичиж гүйцээсэн бүтээлийг хүн-хөгжмийн зохиолч найруулах юм.

Тухайн цаг үедээ хувьсгалт туурвил болсон алдарт 9-р симфониос нь ч илүү “татах хүчтэй” шинэ бүтээлийнхээ талаар Бетховен эцэгтээ ярьж байсныг суут хөгжмийн зохиолчийн анд Герхард фон Брюнинг бичиж үлдээсэн байдаг. █

Өнөөгийн Мексикийн булангийн орчим 66 сая жилийн тэртээ 10 орчим к и л о м е т р и й н

диаметр бүхий аварга солир унаж, дэлхий дээрх амьдралын хэлбэрийн 75 хувийг мөхөхөд хүргэснийг бид мэддэг. Шинжлэх ухааны сүүлийн үеийн шинэ баримт, судалгаанаас үзвэл үлэг гүрвэл болон дэлхийн хуурай газар, далай тэнгисийн амьтан, ургамал уг сүйрлээс 1000-аад жилийн өмнө үүссэн уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас хэдийн доройтчихоод байжээ.

Энэтхэгийн баруун, төв хэсгийг хамардаг Деканы тэгш өндөрлөг хэдэн зуун метрийн зузаантай галт уулын базальтан чулуун давхаргаас тогтдог. Ойролцоогоор 500 мянган ам километр газар нутгийг хамардаг энэхүү тогтоц цэрдийн галавын эцсээр уг бүс нутагт галт уул байнга оргилж байсны гэрч болдог.

АНУ-ын Мичиганы их сургуулийн эрдэмтэд байгалийн энэхүү гамшиг тухайн цаг үедээ хэрхэн нөлөөлснийг тодорхойлох зорилго тавьсан байна. Эрдэмтэд цэрдийн галавын үед хөгжиж байсан эртний нялцгай биет дунгийн чулуужмал үлдэгдэлд анализ хийх замаар тухайн үеийн далайн усны температур, найрлага зэргийг тодорхойлохоор оролджээ. Судалгааны хүрээнд Антарктид, АНУ, Аргентин, Энэтхэг, Египет, Ливи, Швед зэрэг улсаас цуглуулсан эртний дун хуягийн чулуужмалд агуулагдаж буй

нүүрстөрөгчийн исэл, мөнгөн усны хэмжээг тодорхойлсон байна. Энэ хоёр химийн элемент нь галт уулын оргилолтоос их хэмжээгээр ялгардаг.

Судалгаанаас үзвэл 68-70 сая жилийн өмнөх үед далайн усан дахь мөнгөн усны хэмжээ ихэссэн байгаа юм. Далайн усан дахь энэхүү мөнгөн усыг хожим хоол тэжээлийн гинжин хэлхээний доод хэсэгт байрлах фитопланктон өөртөө шингээсэн ажээ.

Дараа нь эрдэмтэд судалгаагаа орчин үеийн зөөлөн биет дунгийн хуягны найрлагатай харьцуулсан байна. Харьцуулалтаас үзвэл АНУ-ын Виржини муж улсын мөнгөн усаар бохирдсон усан дахь зөөлөн биетний хуягны найрлагатай эртний чулуужмал олдворын найрлага ижил гарчээ.

Мөн дэлхий дээр нүүрс-төрөгчийн давхар исэл ихээр ялгарч, амьтан, ургамал хуйгаараа мөхөхөөс даруй 250 мянган жилийн өмнөөс дэлхийн

агаар мандал эрс дулаарсныг судлаачид мөн тогтоожээ.

Эрдэмтэд дээрх хоёр нээлтэд тулгуурлан баруун Энэтхэг дэх эртний галт уулсын оргилолт дэлхийн “уур амьсгал, байгаль орчинд урт удаан, гүн гүнзгий өөрчлөлт оруулжээ” гэсэн дүгнэлт хийсэн юм.

Иймд дэлхийд унасан аварга солир нь 66 сая жилийн тэртээ сулран доройтчихоод байсан амьдралын хэлбэрт сүү лийн цохилт л өгсөн бололтой. █

Умард соронзон туйл Канадаас Сибирийн чиглэлд илүү хурдтай шилжиж буйтай уялдан эрдэмтэд “Олон улсын геомагнетик лавлагаа талбай” (International Geomagnetic Reference Field) буюу дэлхийн соронзон талбайн загварт нэг жилээр эрт өөрчлөлт оруулахад хүрлээ.

Их Британийн Геологийн Алба, АНУ-ын Далай, Атмосферын Судалгааны Үндэсний Газар хамтран дэлхийн соронзон талбайн загварыг таван жил тутамд нэг удаа шинээр үүсгэж явдаг. Хиймэл дагуулын болон хуурай газарт байрласан 160 ажиглалтын цэгээс орж ирдэг өгөгдлийг ашиглан уг загварыг үүсгэдэг юм.

Дэлхийн соронзон талбайн өөрчлөлтийн лавлагаа материал болж өгдөг уг загварыг иргэний болон цэргийн зориулалттай байршил тодорхойлох төрөл бүрийн программ хангамж болон хөлөг онгоц далайд зүг чигээ олоход ашиглаж байна.

Дэлхийн цөм, мантийн зааг дээрх асар халуун урсгал нь соронзон туйл шилжих нөхцөл бүрдүүлдэг. Цельсийн 3000 градус хүртэл халуун шингэн металлын урсах хөдөлгөөн дэлхийн соронзон талбайг өөрчилснөөс болж соронзон

туйл шилждэг. Британийн геологийн албаны

ажилтан, судлаач доктор Киран Бегганы тайлбараас үзвэл, умард соронзон туйл нь дэлхийн “дээвэр”-т эргэлдэж буй соронзон хуйд автан Канадаас ОХУ-ын зүг нүүж явдаг ажээ. █

ДЭЛХИЙД УНАСАН АВАРГА СОЛИР НЬ 66 САЯ ЖИЛИЙН ТЭРТЭЭ СУЛРАН ДОРОЙТЧИХООД БАЙСАН АМЬДРАЛЫН ХЭЛБЭРТ СҮҮ ЛИЙН ЦОХИЛТ Л ӨГСӨН БОЛОЛТОЙ.

Дэлхийн амьтан, ургамал хуйгаараа мөхөхөөс даруй 250 мянган жилийн өмнөөс дэлхийн агаар мандал эрс дулаарсныг судлаачид мөн илрүүлжээ.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ӨДРИЙН ХЭМНЭЛ 23 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278)

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

ЭНЭ ӨДРИЙН ЗУРХАЙ ДОРНЫН ЗУРХАЙ

ЗГМ: СҮДОКҮ

6 1

3 4 8

1 6 8 4

7 2 5

2

6 4 5 3

5 2 9 6

8 1 5

4 9

9 5 4 1 7 2 3 6 8

8 9 6 3 1 7 2 5 4

6 2 7 9 3 8 5 4 1

5 3 1 2 9 4 6 8 7

1 8 3 5 4 6 7 9 2

7 4 2 6 8 5 1 3 9

3 7 5 8 2 9 4 1 6

2 6 9 4 5 1 8 7 3

4 1 8 7 6 3 9 2 5

Өмнөх дугаарын хариу

Хилэнцийхний бизнес уулзалт амжилттай дуусна

Наран ургах, шингэх: 08:41-17:05Үс засуулбал: ТохиромжгүйБарилдлага: ИдэрШүтэн барилдлага: Өтлөх үхэхүйСуудал: Мод

Аргын тооллын арванхоёрдугаар 27, Сугар гараг. Билгийн тооллын 1, Суулга одтой, шар нохой өдөр. Өдрийн наран 08:41 цагт мандан, 17:05 цагт жаргана. Тухайн өдөр морь жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр эе эвээ ололцох, хамтын хөдөлмөр эхлэх, гэрээ хэлцэл байгуулах, найр хурим хийх, бэр гуйх, инж өгөх, авах, гэр, байшингийн суурь тавихад сайн. Эрдэнийг гадагш өгөх, нүүдэл суудал хийх, хэрүүл тэмцэл хийхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, луу, могой, бич, тахиа, гахай болой. Хол газар яваар одогсод хойш мөрөө гаргавал зохистой. Балжиннямтай өдөр. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Балжин-нямтай өдөр

БОСООГООР:

1. Монголчуудтай нэг угсааных байж магад гэгддэг Өмнөд Азийн үндэстэн

2. Япон оронд ихээхэн хохирол

учруулаад буй сүүлчийн 60 жилд болж байгаагүй далайн хар шуурга

3. Хэнэггүй гэсэн үг

ХӨНДЛӨНГӨӨР:

Өмнөх дугаарын хариу 12.26

Хонь /III.21-IV.19/ Мэлхий /VI.22-VII.22/ Жинлүүр /IX.23-X.22/ Матар /XII.22-I.19/

Үхэр /IV.20-V.20/ Арслан /VII.23-VIII.22/ Хилэнц /X.23-XI.22/ Хумх /I.20-II.18/

Хамтатгах /V.21-VI.21/ Охин /VIII.23-IX.22/ Нум /XI.22-XII.21/ Загас /II.19-III.20/Ажлын нөхцөл байдлынхаа

талаар таагүй сэтгэгдэлтэй байвал ний нуугүй ярилц. Уурлаж бухимдах хэрэггүй, зүгээр л байдлыг тайлбарла. Таны саналыг бүгд эерэгээр хүлээн авах болно. Хөнгөн хуумгай эсвэл хэт үрэлгэн байдалдаа дараа нь гэмших учраас дэлгүүрээс худалдан авахдаа тооцоотой бай. Ирэх онд мөнгө олохдоо илүү холын бодолтой хандахын тулд одооноос нөлөөгөө тогтоох нь ухаалаг хэрэг болно.

Өнгөрсөн хэдэн сар хуримтлагдсан сэтгэл түгшүүр арилах болно. Өнөөдөр өөрийгөө амраан, төвөгтэй асуудлуудаа дараа шийдэхээр орхи. Нийгмийн болон улс төрийн үйл ажиллагаанд оролцож, олон зүйлийн талаар ойлгож мэд. Найз нөхөд болон хөршүүдтэйгээ зарим зүйлийн талаар ярилцах боловч өөр өөр үзэл бодлоосоо болж ширүүн маргалдахаас зайлсхий. Найз нөхөдтэйгөө хамт гадуур гарч, уйтгараа сэргээ.

Хол газар явахаа хойшлуулах хэрэггүй. Гэрээ хэлэлцээрээ заавал хийж дуусгах ёстой. Хайртай хүндээ болон өөртөө арай илүү эрх чөлөө өгснөөр та хоёрын дунд асуудал үүсэхээ болино. Бусдаас хамааралтай байдлаасаа ангижрах нь амаргүй зүйл. Бусдыг шүүмжлэхээсээ илүү өөрийнхөө үйлдлийг хянаарай.

Таны ирээдүйд хийхээр бодож байсан үйл а жиллагаатай холбоотой сайхан мэдээ авна. Бизнесийн төсөл эсвэл санхүүгийн төлөвлөгөөндөө шинэ чиг баримжаа олж чадвал шинэ дэвшил гарах боломжийг нэмэгдүүлнэ. Тус дэмжлэг хэрэгтэй болсон бусад хүнд туслахад бэлэн бай. Өөрт тань тусламж хэрэгтэй бол нэрэлхэлгүй гуй.

Таны бие махбодын эрч хүч өндөр байх тул удаан үргэлжилсэн эсвэл ажиллагаа ихтэй ажлыг ядрахгүйгээр гүйцэтгэж чадна. Зарим судалгаа илтгэл амжилттай болно. Мэдээллийн эх сурвалж, илрүүлсэн зүйлээ хэн нэгэнд хамаагүй хэлэхгүй байх нь ухаалаг хэрэг. Засаж залруулах ёстой зүйл байвал сайн үр дүнд найдаж болно.

Санхүүгийн болон хайр дурлалын асуудал дээр саад тотгор байсаар л байна. Таны хэр зохицуулж чадахаас эцсийн үр дүн нь шалтгаална. Зарчим дээрээ баттай зогс. Гэхдээ жижиг асуудлууд дээр уян хатан бай. Та томоохон зорилгынхоо төлөө явж байгаа тул жижиг асуудлуудыг нарийвчлан авч үзэх хэрэггүй гэсэн үг. Гэхдээ хувийн харилцаа холбоо болон гэр бүлийн асуудлуудаа зохицуул.

Таны санааг зовоож, олон хоногийн турш тайван бус байлгасан асуудал нам гүм болно. Яг одоогийн энэ мөчдөө анхаарал тавьж тэжээллэг хоол хүнс хэрэглэж, эрч хүч ав. Биеийн дархлаагаа дэмжих тусгай бэлдмэл хэрэглэсэн ч болно. Гэр орноо засч тохижуулахыг маш ихээр хүсэх бөгөөд яг одоо энэ бүгдийг хийхэд хамгийн тохиромжтой үе. Өөртэйгөө зөрчилдөхөө больж, нөхцөл байдалтай зүгээр л эвлэр.

Энэ цаг үед харилцаа холбоо хамгийн түрүүнд тавигдах болно. Та найз нөхөд, гэр бүл, хамаатан садантайгаа холбогдон, нийтэч уур амьсгалтай бай. Та тэдэнтэйгээ ярилцаж, ирээдүйгээ төлөвлөх зэргээр өргөн хүрээгээр харилцахаас бүү татгалз. Хүн болгоны онцгой зан чанарт тохируулан бэлгээ бэлдээрэй. Эсвэл та өөрөө бэлэг хийсэн ч болно.

Гадуур баярын уур амьсгал газар авч, замын түгжрээ, хүмүүсийн хөл хөдөлгөөн урьдынхаасаа хэд дахин нэмэгдсэн байна. Хүмүүс ажил хэрэг гэхээсээ баярын уур амьсгалаар амьсгалж, сэтгэл гэгэлзэн нэг л тогтворгүй байгаа ч хүлээсэн үүрэг даалгаврыг хангалттай биелүүлэх нь удирдлагаас ирэх таашаалыг нэмэгдүүлж чадна гэдийг бодолц.

Энэ өдөр та өвдчихсөн байгаа бол дархлалын системээ хадгалж, хамгаалалт хийх хэрэгтэй. Таны уулзсан хэн нэгэн хэд хэдэн асуудал дээр таны санааг өөрчлөх болно. Гэвч та энэ хүнийг гадна талаас нь дүгнэсэн бол энэ мэдрэмж нь таны бодолд илүү нөлөөлж байгаа эсэхийг сайн бодож үзэх хэрэгтэй. Та заримдаа хүмүүстэй зүгээр л хамт байж, итгэл үнэмшлийг нь сонсоход л болно.

Та ганц бие бол хайр дурлалтай учрахыг маш ихээр хүсэх болно. Хэн нэгэнд хайраа илчилбэл таатай хариу ирэх магадлалтай. Энэ үед бизнесийн болон олон нийтийн уулзалт, яриа хэлэлцээ амжилттай дуусах болно. Шинэ жилийн үеэр богино хугацааны аяллаар явж, зугаалахад тохиромжтой бөгөөд олон нийтийн арга хэмжээнд оролцохдоо сэтгэл хангалуун байж чадна.

Өнөөдөр таны хувьд ямар нэгэн урт хугацааны төлөвлөгөө гаргах нь боломжгүй зүйл мэт санагдах болно. Хэрэв та гэр бүлтэйгээ хамт зугаалахаар төлөвлөж байгаа бол энэ хүсэл тань биелэхгүй байж магадгүй. Үүнийг шийдэхийн тулд эргэн тойрны хүмүүсийнхээ хувийн онцлогийг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй болох нь. Баяр дөхөөд ирэхээр бүгд нэгнийгээ ойлгоно гэдэгт итгээрэй.

5. Хайрхан6. Зөвлөлт Орос улсын нам төрийн

удирдагчдын нэг7. Пин

1. Ургаагаараа жил өнжсөн шимт өвс, хатсан өвс

4. Хоёр тивд хуваагдан орших улс орон

7. Социализмын үеийн байнгын бус ажиллагаатай хууль тогтоох дээд байгууллага

9. Эмээлийн нэг хэсэг, морины биеийг дөрөөнөөс хамгаалах

хавтас10. Жуулчлал11. Волейболын спортын гавьяат

дасгалжуулагч14. Хөнгөмсөг самуун явдал15. Ази, Африк тивийг зааглах Улаан

тэнгисийн эрэгт орших Арабын хамгийн баруун өмнөд дэх улс

8. Ул боовыг өөрөөр нэрлэх нь12. Хоёр гараа дэлгэсэн хэмжээ13. Европын эртний хүчирхэг эзэнт

гүрэн4

1

7 8

9

1312

2

10

1514

11

53 6

Э

Б

Г

Л

Э

Э

А

Э

Ү Ч Й

Й

Н

Ч

А

Р

ЗЛ

И Я

А

И

А

Р

И

Ү

Н

Р

Н

Ү

Ү

И

Н

Н

Х

А

А

Н

Г

О

Л

О

О

И

А

А

АИ

Д

О

Т

Р

С Л

А

И

А

О

А

Т

Р

К

Р

МТ

О

Е

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ24 2019.12.27, БААСАН~№226 (1278) ГАЛ ТОГОО

АМТАТ ТАХИАГААР

ШИНЭ ЖИЛИЙН ШИРЭЭГЭЭ

ЧИМЬЕЭнэ удаагийн

“Гал тогоо” буланд Ning-bo international young chefs challenge 2019

тэмцээний хүрэл, Ching-gis khaan challenge cup, Chinese Potato champion

тэмцээний аварга Caelum Caferante рестораны

Ерөнхий тогооч О.Цэнгүүний амтат жорыг танилцуулж байна. Шинэ жилийн шиэрээгээ бүтэн шарсан тахиагаар чимж,

зочдоо дайлаарай.

ОРЦ: СОУС: ТЭЖЭЭЛЛЭГ ЧАНАР:

ХАЧИР:

Бүтэн тахиа-1 ширхэг Сармис-30 гр Цагаан га-30 гр Давс-20 гр Улаан нунтаг перц-10гр Сонгино-1 бүтэн

Цөцгий-5 халбага Давс-3 чимх Яншуй-1 халбага

Нийт калори: 1,170 Уураг: 164 гр Нүүрс ус: 325 гр Өөх тос: 28.6 гр

Төмс-4 ширхэг Ургамлын тос-70 гр

ХЭРХЭН ХИЙХ ВЭ:

Тахиагаа сайтар гэсгээнэ. Ногоогоо жижиглэж хэрчээд бүх орцуудаа сайтар хольж хутган тахиандаа түрхэнэ. Соус түрхсэн тахиагаа тугалган цаасаар ороож, шарах шүүгээндээ 180 градусаар 40 минут шарна.

Хачир бэлтгэхдээ төмсөө

хальстай нь хуваагаад буцалж буй давстай усанд 15 минут чанана. Чанасан төмсөө ургамлын тосонд зөөлөн галаар шарна. Шарсан төмс рүүгээ улаан перц болон давс цацаж сайтар сэгсрээд таны үдшийн зоог бэлэн болно.