ตวอยาง

สารบญ

 1 บานเกด  8 2  ไปโรงเรยน  12 3  ไปสงวว  16 4  สมปลา  22 5 นวดขาวจาง  27 6  ตกเบดมอม  31 7 แทงแหลน 34 8 หนาบาน  38 9 ขายขาวสาร 42 10  ตนก  46 11  เกบขาวในนา  50 12 ปาพรม  54 13  ตกเบดออย  57 14  ดกสอน  61 15  แลววนาโคก  65 16 อาหารชาวนา 69 17 พอครวฝกหด  74 18  คนบดแปง  79 19 นำาทวม 84 20  สายนำาแหงตำาบล 88 21  โคนสาค  95 22  ขนมสาค  99 23 ทวดยางทอง  102

ตวอยาง

 24  ใตถนเรอน  107 25  แกงหอยขม  111 26  งานสวนสนก  116 27  ธงเบด  121 28  โคกทราย  126 29 หาปจมลน  130 30 เสยงโพน 135 31  วนลากพระ  141 32 บนเสนทางฝน  146   บรรณานกรม  152   อภธานศพทภาษาถนใต (พทลง)  154

ตวอยาง

1บานเกด

..............................

ผมเกดทบานเลขท 48 บานดอนปรง (ออก) หมท 2 ตำาบลเขาเจยก อำาเภอเมอง จงหวดพทลง เมอวนท 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2499

“บานดอนปรง (ออก)” เปนหมบานเลกๆ มผคนอาศยอย 13 ครอบครว 

ตงอยกลางทงนาผนกวางใหญ  ใน “หมบานดอนปรง” มฝงตะวนตกและตะวนออก

มเนอทรวมประมาณ 20 ไร ถามองจากนอกหมบานไกลๆ จะดเหมอนเกาะ

สเขยวเขมอยกลางทงนา เนองจากรอบๆ หมบานมไมยนตนนานาพนธปลกไว

เปนกำาแพงเพอกนลมพายและปองกนโจรลกววลกควาย เปนกำาแพงปาทรก 

แนนหนา และสงจนปกปดบานเรอนในหมบานอยางมดชด

ผนทงนาอนกวางไกลของตำาบลเขาเจยกแหงน มหมบานตงกระจายทวทง

อยหลายหมบานและอยไมหางกนมากนก  เมอมองไปไกลสดสายตา ความ

เขยวขจของพรรณไมนานารอบหมบานจะผสานกลมกลนกนเปนแนวปาสเขยว

ลอมรอบหมบานของผม 

เหมอนดงวา บานดอนปรง (ออก) คอจดกงกลางของทองทงแหงน เปน

ทองทงนาทมดนอดมสมบรณ เนองจากทกๆ ปจะมนำาปาไหลหลากจากพนท

ดานทศตะวนตกของจงหวด ซงเปนพนทภเขาและพนทลกคลนลอนชน มเทอกเขา

ตวอยาง

นครศรธรรมราชทอดตวตามแนวทศเหนอจดใต กนเขตแดนจงหวดพทลงกบ

จงหวดตรง มปาไม นำาตก ลำาธาร ลำาคลอง ซงครอบคลมพนทประมาณรอยละ 

40.17 ของพนททงจงหวด  กระแสนำาทไหลหลากพดพาธาตอาหารไปตกเปน

ตะกอนสะสมตามพนดนทองไรทองนาในพนทราบตอนกลาง ซงเปนพนท

สวนใหญของจงหวด แลวไหลไปดานทศตะวนออกลงสทะเลสาบลำาปำาหรอ

ทะเลสาบสงขลานนเอง

จงหวดพทลง เมองพทลง หรอเรยกสนๆ กวานนวาเมองลง เปนแหลง

ผลตขาวแหลงใหญของภาคใต สงขาวไปขายเลยงผคนในจงหวดใกลเคยงมาแต

โบราณ

และ...ทงนาของตำาบลเขาเจยกแหงนกเปนแหลงปลกขาวทสำาคญแหง

หนงของจงหวดพทลง 

จากความอดมสมบรณของผนดน สายนำาหลอเลยงขาวกลาจากเทอกเขา

ไหลลงสทะเลยงผลใหตนขาวเตบใหญเขยวขจปกคลมทวทองทง  นำาในลำาคลอง 

หนอง บงเตมเปยม พชนำาหลายชนดเจรญเตบโตอยางรวดเรว เปนทอาศยและ

เปนอาหารใหเหลากง หอย ป ปลานานาชนดทมาแพรพนธและเจรญพนธอยาง

รวดเรว  ผกรน ผกกระเฉด ผกบง แตกยอดอวบอวนอยในนาและหนองนำาทวทง 

นคอแหลงอาหารทอดมสมบรณของคนบานทง แถมชาวบานยงหาปลา กง หอย

ไปขายตามตลาดนดไดอก สรางรายไดเสรมในฤดนำาฤดนาแกคนทงตำาบลไดอก

ทางหนง

การคมนาคมของคนบานทงแหงนมทางเดยวคอเดนเทาไปบนคนนา ไมม

ถนนสำาหรบคนเดนหรอใหรถยนตวง ไมมสะพานไมหรอสะพานคอนกรตให

รถยนตวงขามคลองได มแตสะพานกระดานไมเคยมทมความกวางขนาดพอคน

แบกหาม หาบขาวเดนไดเทานน  การขนสงสงของอาศยการแบก หาม หรอทน 

สวนการขายขาวเปลอกจำานวนมากเปนเกวยนๆ นนตองรอนวดขายในหนานำา

เมอมนำาเตมเหมองเลกๆ ทเขาถงหมบาน นวดเสรจกบรรจกระสอบปาน ชวย

บานทงเมองลง 9

ตวอยาง

กนหามไปลงเรอแจว บรรทกเรอลองตามลำานำาไปประมาณ 3 กโลเมตรกถง

ถนนใหญทจะเขาไปเมองพทลง

คนในหมบานดอนปรง (ออก) เปนญาตกนแทบทกครอบครว ทไมใช

ญาตกมความสมพนธกนเหมอนญาต เพราะอยรวมกนมา 2-3 ชวอายคนแลว

ในละแวกหมบานใกลเคยงกมความใกลชดสนทสนมกนเปนสวนใหญ 

เนองจากมการแตงงานกบคนตางหมบานอย เสมอ จงมสายสมพนธทาง

เครอญาตกนอยแทบทกหมบาน  ทางดานสงคม บานดอนปรง (ออก) ของผมจง

เปนบานทงทผคนมความรกใคร ปรองดอง ไมคอยเกดเรองทะเลาะเบาะแวง 

นบแตเรมจำาความไดจนถงวยรน ผมไมเคยเหนใครโดนฆาตายในหมบานหรอ

กลางทงนาผนน

นคอทองทงใน “หมบานดอนปรง” ททกชวตอยกนดวยความรก สามคค 

มความสข มความปลอดภย  ชวตของผคนผกพนอยกบผนนา ตนขาว ววควาย 

กงหอยปปลา ขนบธรรมเนยม ประเพณ และหลกศลธรรม 

คำาคนเดอนมดจะไดยนแตเสยงกบ เขยด และเหนแสงตะเกยงแกสของ

คนหาปลาวบแวมไปทวทงในฤดนา และไดยนเสยงจงหรดกรดปกระงมทงทเตยน

โลงในฤดแลง 

ไดยนเสยงรอกททำาจากเมลดลกตาลโตนดของววฝงปลอยทงในหนาแลง 

ไดยนเสยงโววๆ ของลกรองทผกตดกบปลายกงหนลกลม ทธงสงไวบนยอดไม

กลางทงเมอลมแรงทงกลางวนและคำาคน 

ชวตคนบานนาบานทง กำาเนด ดำารงอย และดบสนตามกฎธรรมชาต 

เปลยนผนไปตามวฏจกรแหงฤดกาลของทองทงทองนาทฟาดนกำาหนดมาแต

บรรพชน

เปนความบรสทธของธรรมชาตและชวตทยงไมแปดเปอนดวยระบบ

ทนนยมหรออำานาจนยมทมนษยคนใดหรอกลมใดกำาหนดให

บานทงเมองลง 11

ตวอยาง

2ไปโรงเรยน..............................

เมอ พ.ศ. 2506 การเดนทางจากบานดอนปรง (ออก) เพอไปโรงเรยนบานทามหรำาระยะทางประมาณ 3 กโลเมตรนนลำาบากมาก ตองเดนตด

ทงนาไปตามคนนาเลกๆ ทผนแปรสภาพไปตามฤดกาลเปนโคลนเลนเฉอะแฉะ

ในฤดฝนหรอฤดไถ คราด ปกดำา  ปญหาคอคนนาลนจนเดนหกลม ตองคอยๆ 

เดน ตองใชเวลาในการเดนทางมากขน  พอถงหนาฝนหนก นำาทวมทงจนมอง

ไมเหนคนนา ยางเทาพลาดกตกคนนาไดงาย  พอถงหนาหนาว ตนขาวเตบโต

กอใหญ ใบขาว รวงขาวเอนมาปกคลมทางเดน  ตอนเชาๆ จะมนำาคางเกาะตาม

ใบขาว เดนฝาไปเสอผาเปยกปอนหมด ตองถอกงไมกวดแกวงเพอใหนำาคางรวง

และทำาลายใยแมงมมทคอยดกจบแมลงตามคนนายามคำาคน

การเดนทางจากหมบานไปถงโรงเรยนใชเวลาประมาณ 1 ชวโมง จะเรว

กวานกเฉพาะหนาแลง ประมาณปลายเดอนมนาคม ไปจนตนเดอนพฤษภาคม 

ซงคนนาแหง ไมตองระมดระวงโคลนกระฉดโดนเสอผาและลนไถล 

การเดนเทาเปลาบนคนนาทมโคลนเลน พนดนเปนดนเหนยว ลนไถลได

งายนน พวกเดกๆ รดวาจะตองคอยๆ เดน แลวกดหวแมเทาใหฝงพนมากทสด 

จะชวยปองกนการลนลมไดมาก

ตวอยาง

การเดนทางในวนทฝนตกกยงเพมความยากลำาบากขนไปอก เพราะปกต

พวกเดกๆ ตองหวกระเปาหนงสอดวยมอขางหนง สวนอกขางหนงกหวรองเทา 

ถาวนไหนฝนตกกตองถอทงรมและรองเทาดวยมอขางเดยวกน  สวนคนทไมมรม 

พอแมจะตดใบกลวยใบใหญๆ เอามาตดสวนปลายใบทงให กยงถอลำาบากขนอก

เปนทวคณ เพราะใบกลวยออนยวบยาบตามแรงลมแรงฝน ตองออกแรงตานลม

และประคบประคองรมใบตองกนจนแขนเมอยลา

พอถงฤดเกบขาว คนนาเรมแหงจนใสรองเทาเดนไดตลอดเสนทาง 

ไมตองหวรองเทา พอไดผลดเปลยนพกมอทหวกระเปาหนงสอบาง แตตอนเชาๆ 

กตองหวรองเทาไปสวมทถนนเขาเมองโนนแหละ เพราะคนนามนำาคางบนยอด

หญา ขนใสรองเทาเดนยำาไปกเปยกและสกปรกหมด

พทลงเปนเมองแหงการศกษามาชานาน 

ในสมยทประเทศไทยยงไมมกฎหมายการศกษาภาคบงคบ ผใหญบาน

จะแจงใหลกบานรเปนปๆ ไปวามวดไหนบางใกลๆ หมบานทเปดสอนหนงสอแก

ชาวบานเพอใหอานออกเขยนได มพระคณเจาเปนผสอนหนงสอให เสรจงานนา

แลวชาวบานกจะไปเรยนหนงสอกนทวด คนพทลงจะสงใหบตรหลานเรยน

หนงสอกนแทบทกครอบครว แมมฐานะยากจนกยอมขายนา ขายสมบตใหลกได

เรยนหนงสอ  ถาอยในชนบทหางไกล กนดาร ไมมโรงเรยนชนมธยมในทองถน 

กจะฝากบตรหลานไวทวดในเมอง หรอใกลๆ เมองทมรถยนตโดยสารวงผาน 

วดตางๆ ในเมองจงมศษยวดอยอาศยจำานวนมาก ศษยวดสวนใหญกเลาเรยนจน

ไดดบไดด เปนนกการศกษา นกกฎหมาย นกปกครองระดบสง นายตำารวจ 

นายทหารมากมาย จนมคำาพดใหไดยนในสมยหนงวา สนคาสงออกทสำาคญของ

จงหวดพทลงคอขาราชการ

โรงเรยนบานทามหรำาเปนโรงเรยนประชาบาลขนาดใหญ เปดสอนชน 

ป.1 ถง ป.7 สมยนนมนกเรยนราว 700 คน เปนโรงเรยนตวอยางของจงหวด

พทลง นกเรยนแตงกายเรยบรอย บรเวณโรงเรยนสะอาด

ผมเขาเรยนชน ป.1 พรอมกบเพอนๆ ในหมบานอก 3 คน อยหอง

บานทงเมองลง 13

ตวอยาง

เดยวกน คนอนเขามพทเรยนอยกอนเปนพเลยงคอยแนะนำาชวยเหลอ ผมไมมพ

แตม ด.ช.คลอง ชดำา อยชน ป.3 ซงเปนญาตกนเปนพเลยง ชวยเหลอในทกๆ 

เรอง  แมฝากเงนคาขนมไวกบพคลองใหชวยซอขนมใหผม พคลองแนะนำาการ

ซอ การรบเงนทอน จนผมซอของและรบเงนทอนเปน  

การจดการเรยนสมยนนไมมระดบปฐมวยจงไมมชนอนบาลหรอชน

เดกเลกเพอเตรยมความพรอมแกเดก เรมตนกนทชน ป.1 ฝกหดลากเสน 

ขดเขยนดวยดนสอหนบนกระดานชนวน ลบดวยผาชมนำา ใครลบดวยนำาลาย

ถาครเหนเขาหรอมคนฟองกตองโดนครตหรอโดนเมด  หดอานหนงสอ ก อา กา

(แบบหดอานหนงสอไทย เลมตน ชนประถมศกษาปท 1 กรมวชาการ) หนงสอ

ลกแมว (แบบสอนอานมาตรฐาน เลม 1 ชนประถมศกษาปท 1 กรมสามญศกษา) 

หนงสอธดากบมานะไปโรงเรยน (แบบสอนภาษาไทย ตอนท 2 เรองเราขยน

เรยน ของกรมวชาการ)  นอกจากนยงมหนงสอแบบสอนอานสงคมศกษา แบบ

สอนอานวทยาศาสตรเบองตน แบบเรยนเลขคณตชนประถมศกษาปท 1

นอกจากการหดอาน หดเขยน เรยนเลขคณต เรยนรสงแวดลอมใกลตว 

ปรากฏการณตางๆ ของโลกแลว ยงจำาเปนตองเรยนร จดจำากฎขอบงคบของ

โรงเรยน คำาสงอนศกดสทธของคร ซงนกเรยนทกคนตองเชอฟงและปฏบตตาม

อยางเครงครด จงจะทำาใหเดกทกคนอยในโรงเรยนไดอยางปกตสข

การสอนสมยนนยดตำาราและครเปนศนยกลาง ไมมการจำาแนกประเภท

ผเรยนวาเปนเดกปกตหรอเดกเรยนออน  ทกคนตองเรยนเนอหาเหมอนกน 

ตดสนผลการเรยนดวยเกณฑเดยวกน สอบผานกไดเลอนชน สอบตกกเรยนซำาชน

เดกบางคนทนอยในโรงเรยนไมได จะดวยความบกพรองดานใดกไมอาจร 

เพราะถกครดดา เพอนๆ ลอ ประณามวาโง ควาย เตา ปญญาออน จนเดกหรอ

พอแมทนรบสภาพนนไมได จงตองออกจากโรงเรยนไป 

ผมมสตปญญาปานกลาง รางกายแขงแรง ความประพฤตเรยบรอย 

ครประจำาชนรายงานผปกครองเมอสนภาคเรยนทกครงวาอยางนน

แตบางครงผมกไมอยากไปโรงเรยนเหมอนกน ในชวงเขาเรยนใหมๆ ยง

เคยชนกบความสนกสนานกบการใชชวตในทองทง

14 ทว ชโรจน

ตวอยาง

ครงแรกไมอยากไปโรงเรยนเพราะอยากหาปลาในทงนา  ขณะเดนไป

โรงเรยนกแกลงทำาลนลมลงนาจนเสอกางเกงเปยก สกปรก กลบถงบานบอกพอ

กบแมวาลนลมลงนา พอแมกไมวาอะไร ผมไมไดสงเกตจงไมรวาทานทงสองม

ททาหรอคดอยางไรกบเรองทเกดขน

ครงท 2 ทไมอยากไปโรงเรยนกเพราะอยากไปรวมวดปลาทเหมอง 

นำากำาลงแหง ตนเชาแตงตวไปโรงเรยนเดนไปพรอมเพอนๆ พอไดจงหวะกแกลง

ทงตวลงในนาใหเสอผาเปยกอก

พอกลบถงบาน พอกลบจากนามาเจอพอด พอฉวยไมเรยวทใชเฆยนวว

เวลาไถนา

“กลบไปโรงเรยน”  พอตะคอกดวยความโมโหจด พอเอาจรง เงอไมเรยว

ขนสดแขน  ผมหนหลงกลบวงไปโรงเรยน เหลยวหลงไปดครงแรกเหนพอเดน

ไลหลงมาตดๆ และยงไมทงไมเรยว

ผมรสกอบอายผคนทเดนสวนทางมา ไมรวาเปนใครบางตงหลายคน 

เพราะผมกมหนาไมกลาสบตาพวกเขา 

พอถงประตโรงเรยน เพอนๆ กเขาหองเรยนกนหมดแลว ในสนามหนา

เสาธงไมมใครเลย เหลอระยะทางอกประมาณ 100 เมตรกจะถงหองเรยนของผม

“ไปเขาหองเรยน”  พอขกำาชบ 

ผมหนไปดเหนพอหยดอยทหนาประตโรงเรยน

คำาสงนนทำาใหผมลมความอบอายผคนทพบมาตลอดทาง พวกเขาคงรวา

เกดอะไรขนกบภาพทพอถอไมเรยวไลหลงลกทแตงชดนกเรยนใหเดนไปโรงเรยน

ตอนสายๆ  และเมอปญหาใหมผดขนมาในสมอง คอผมจะบอกครประจำาชนวา

อยางไร ถาทานถามวา  “ทำาไมมาสาย”  หรอ  “เสอผาไปโดนอะไรมา”

บนเสนทาง 100 เมตรทใกลจะถงหองเรยนแลว ผมกลบไดคำาตอบวา

“ผมจะไมหาเรองขาดเรยนอกแลวครบคณคร”

บานทงเมองลง 15

ตวอยาง