Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ.ppt

1

ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΜΑΡΙΑ ΡΕΠΟΥΣΗ ΟΜΑΔΑ:

ΤΖΕΛΕΠΗ ΙΩΑΝΝΑ ΑΕΜ: 6741 ΕΞΑΜΗΝΟ: Η’

ΚΑΠΛΑΝΙΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΑΕΜ:4396 ΕΞΑΜΗΝΟ: ΠΤΥΧΙΟ

ΘΕΜΑ:Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗΘΕΜΑ:Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ

2

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΠΩΣ ΗΤΑΝ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ

ΣΠΑΡΤΗ;

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΥΠΟΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: ΠΩΣ ΗΤΑΝ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ

ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ; ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ, ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ, ΤΑ ΕΘΙΜΑ

ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ ;

ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΔΟΜΗ ΚΑΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ;

3

Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ Ε’ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ Ε’ ΤΑΞΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥΤΑΞΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

ΟΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΕΚΤΙΜΟΥΝΤΑΙ

ΓΥΡΩ ΣΤΙΣ 12

4

ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣΣΤΟΧΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣΔΗΛΩΤΙΚΟΙ:Να γνωρίσουν οι μαθητές αρχικά πότε και πού αναφερόμαστε όταν μιλάμε για την Αρχαία Σπάρτη.Να μάθουν τι ακριβώς συνιστούσε τον ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής των Σπαρτιατών.Να μάθουν γιατί οι Σπαρτιάτες-/ισσες υιοθέτησαν αυτόν τον τρόπο ζωής.Να γνωρίσουν, μέσα από τις πηγές ασφαλώς που είναι τα ίχνη για τη διερεύνηση του παρελθόντος πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Σπάρτη.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟΙ:Να μάθουν οι μαθητές συγκρίνουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγέςΝα είναι σε θέση να αξιολογούν κατά πόσο μια πηγή είναι υποκειμενική ή αντικειμενική.Να μάθουν να διαβάζουν κριτικά τις πηγές και να τις ξεχωρίζουν σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.Να μάθουν να αναγνωρίζουν το είδος και την ταυτότητα μιας πηγής και να την εντάσσουν στο ιστορικό της πλαίσιο.

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ:

Οι μαθητές να κατανοήσουν τις έννοιες:Σπαρτιατική ΑγωγήΞενηλασία Λακωνισμός

ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΟΙ:Να εκτιμήσουν οι μαθητές τη σημασία και την αξία της λιτότητας.Να κατανοήσουν τη σημασία της ιστορικής έρευνας και να καταλήξουν σε ορθά συμπεράσματα.

5

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ• Με την κάθοδο των Δωριέων, οι Δωριείς κατέλαβαν τη Λακωνία και

δημιούργησαν ένα ισχυρό κράτος. Η Αρχαία Σπάρτη, η πόλη που βρισκόταν στο κεντρικό δάκτυλο της Πελοποννήσου, υπήρξε η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της Ελλάδος και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ροή της ιστορία της. Τον 8ο και 7ο αιώνα οι Σπαρτιάτες ήρθαν σε σύγκρουση με τους Μεσσήνιους και τους υπέταξαν ‘ύστερα από μακροχρόνιους πολέμους.Για πολλά χρόνια η ζωή στη Σπάρτη συνεχίστηκε χωρίς αλλαγές και διαφοροποιήσεις .Ο ιδιόρρυθμος τρόπος ζωής και τα ασυνήθιστα ήθη και έθιμα την έκαναν να διαφέρει από τις άλλες πόλεις-κράτη.

Πηγή: www.wikipaideia.org

6

1)ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ-ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ 1)ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ-ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣΣΠΑΡΤΗΣ

Π1: «Η Σπάρτη βρίσκεται σε μια όμορφη περιοχή κοντά στο κέντρο της Λακωνίας, δίπλα στις όχθες του ποταμού Ευρώτα που ξετυλίγεται αργοκυλώντας μέσα στη χώρα. Η θάλασσα είναι αρκετά μακριά στο νότο, στα δυτικά όμως, αρκετά κοντά στη Σπάρτη, υψώνεται η μεγαλοπρεπής οροσειρά του Ταΰγετου, και πέρα από αυτήν απλώνεται η Μεσσηνία[…]»

Botsford&Robinson (1977), Αρχαί- α Ελληνική Ιστορία Αναθεω- ρημένη από τον καθηγητή Donald Kagan, Β’ Έκδοση, Αθήνα: 'ΜΙΕΤ, σελ 12.

Π2: www. sikyon .com./sparta/ sparta _gr. html

7

Δραστηριότητες: 1.1) Εντοπίζω στην Π2 τη Σπάρτη1.2) Παρατηρώ την οπτική πηγή Π2, μελετώ τη γραπτή πηγή Π1 και περι- γράφω τη γεωγραφική θέση της Σπάρτης και τα φυσικά στοιχεία που την περιβάλλουν.

………………………………………………………………..………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

8

2) Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

Π3: «Η ίδρυση της Σπάρτης χάνεται στα βάθη της ιστορίας.[..] Νέα φύλλα μετανάστευσαν από το βορρά στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκανεδώ και τον τοπικό πληθυσμό είτε τον εξεδίωξαν είτε τον υποδούλωσαν. Μια τέτοια μεταναστευτική κίνηση συμπεριέλαβε και την Πελοπόννησο .Χαρακτηρίζεται ως «Δωρική Κατάκτηση ».Οι έποικοι Δωριείς κατέρχονταν σε μικρές ομάδες από τη Βόρεια Ελλάδα στην Πελοπόννησο και ίδρυαν εκεί αποικίες. Μόλις κατά τη διάρκεια του 10ου αιώνα π.Χ, οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στις νότιες περιοχές της χερσονήσου στη Λακω-νίας, όπου το 900 π.Χ συνένωσαν τέσσερα μικρά χωριά της κοιλάδας του Ευρώτα συγκροτώντας μια πόλη, τη Σπάρτη, Και καταπίεσαν τον ντόπιο πληθυσμό στην κοινωνική τάξη μη ελεύθερων, των ειλώτων».

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη – Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμόςτης αρχαίας Λακωνικής πόλης, μτφ: Χρήστος Π.Μπάλογλου Αθήνα: Δημ. Ν.Παπαδήμα, σελ 15.

9

Π4: «Όταν οι Δωριείς κατέλαβαν τη Λακωνία, ανάγκασαν τους ντόπιους να γίνουν δουλο -πάροικοι.Ο δυστυχισμένος αυτός λαός έγινεγνωστός με το όνομα «είλωτες»[..] ‘Όσοιαπό τους ντόπιους βρήκαν καταφύγιο στα βουνά, μετά την εισβολή, οι Δωριείς τους άφησαν να κατοικήσουν εκεί με κάποια σχετική ανεξαρτησία, και αυτοί, μαζί με τους Δωριείς που εγκαταστάθηκαν ανάμεσά τους, έγιναν γνωστοί με το όνομα περίοικοι».

Bots ford & Robinson (1977), Αρχαία Ελληνική Ιστορία , Αναθεωρημένη από τον καθηγητή Donald Kagan,μτφ Σωτηρίου Τσιτσώνη, ΒέκδοσηΑθήνα: ΜΙΕΤ, σελ 21.

Γλωσσάριο:Δουλοπάροικος: ακτήμονας καλλιεργη-της γηςΕίλωτες: οι δούλοι της ΣπάρτηςΠερίοικοι:αυτοί που κατοικούσαν γύρω από τη Σπάρτη.

Π5: Ιστορία Δ’ Δημοτικού, Η κάθοδος των Δωριέων. σελ 7

10

Δραστηριότητες:

2.1) Μελετώ τις πηγές Π3, Π4, Π5 της ενότητας και καταγράφω το κοινό θέμα που πραγματεύονται.

2.2) Παρατηρώ το χάρτη Π5 και σε συνδυασμό με τις γραπτές πηγές Π3, Π4, περιγράφω τι ήταν «Δωρική κατάκτηση».

2.3) Χαράζω στον χάρτη Π5 την πορεία των Δωριέων.

2.4) Συλλέγω πληροφορίες από τις πηγές Π3, Π4 και περιγράψω πώς προέκυψαν οι κοινωνικές τάξεις της αρχαίας Σπάρτης.

2.5) Συσχετίζω τις ιστορικές πληροφορίες που μου παρέχουν οι πηγές Π3, Π4, Π5 για το θέμα.

11

Π6: «Η Σπάρτη δεν ήταν πόλη, ούτε μετη μορφή των αρχαίων, ούτε με τη μορ-φή των μεσαιωνικών και πολύ περισσό-τερο των νεότερων πόλεων. Ήταν και παρέμεινε ένας συνοικισμός, ένα άθροι-σμα κωμών.Αρχικά οι κώμες αυτές ήταν τέσσερις, η Κυνόσουρα, η Πιτά -νη,η Μεσόα και οι Λίμνες και αργότερα, με την προσθήκη των Αμυκλών, έγιναν πέντε».

Καργάκος Σ. (2006), Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης, Τόμος Α’ Θεσσαλονίκη:Gutenberg σελ 189-190.

Π7: Καργάκος Σ. (2006), Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης – Οικιστικοί χώροι Λακεδαίμονος. Τόμος Α’ Θεσσαλονίκη: Gutenberg σελ. 189-190.

3) ΟΙ ΚΩΜΕΣ

12

Γλωσσάριο:Κώμη: ΧωριόΣυνοικισμός: η συνάθροιση πολλών χωριών


3.1) Μελετώ τις πηγές Π6 και Π7. Συμφωνεί η γραπτή με την οπτική πηγή; Αιτιολογώ την απάντησή μου.

3.2) Υπογραμμίζω στην οπτική πηγή Π7 τις θέσεις που ανα- φέρει η γραπτή Π6.

13

4) Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣΟι Όμοιοι

Π8 «Ο πληθυσμός της Σπάρτης διακρινόταν σε τρία μέρη. Το μικρότερο τμήμα του πληθυσμού ήταν οι Σπαρτιάτες, που είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα.[..]. Οι Σπαρτιάτες που είχαν γεννηθεί από Σπαρτιάτες γονείς και που διατηρούσαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα ονομάζονταν «όμοιοι». Πολύ ουσιαστικό στοι- χείο θεωρούνταν η συνεχής συνα- ναστροφή των «ομοίων», μεταξύ τους, μέσα σε πνεύμα ισότητας. […] Οι «όμοιοι» δεν ασχολούνταν με οποιοδήποτε επάγγελμα, αλλά και τον καιρό της ειρήνης υποχρέωσή τους ήταν να γυμνάζονται και να είναι ετοιμοπόλεμοι. Τοπο- θετούσαν την πόλη στο κέντρο της σκέψης και των δραστηριοτήτων τους».

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη – Η ιστορία, η κοινωνία

και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ.Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπαδήμα, σελ. 34

Δραστηριότητα :

4.1) Συζητώ στην τάξη τη σημασία που είχε για τους Σπαρτιάτες η έννοια της πόλης-κράτους.

14

Οι περίοικοι

Π9: Το δεύτερο σε πληθυσμό τμήμα ήταν οι περίοικοι, οι οποίοι ήταν βέβαια ελεύθεροι δεν είχαν όμως πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Στη Λακεδαίμονα ανήκαν και οι περιοχές εκείνες που βρίσκονταν στους πρόποδες του Ταΰγετου και του Πάρνωνα ή ήταν παράλιες. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών ονομάζονταν περίοικοι, δωρικής καταγωγής και μιλούσαν τη δωρική διάλεκτο των Σπαρτιατών. Οι περίοικοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα στη Σπάρτη, ζούσαν όμως σε αυτοδιοικούμενες κοινότητες. Πλήρωναν τακτικές εισφορές στην πόλη και ήταν υποχρεωμένοι όταν υπήρχε ανάγκη, να στρατεύονται μαζί με τους Σπαρτιάτες. Καλλιεργούσαν τα λιγότερα εύφορα εδάφη και ασχολούνταν με τα επαγγέλματα που ήταν απαγορευμένα για τους Σπαρτιάτες: έμποροι, κάπηλοι ή χειροτέχνες.

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη –Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ.Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπα- δήμα, σελ. 35-36

Γλωσσάριο

κάπηλοι: ιδιοκτήτες

Ταβέρνας.

4.2) Που κατοικούσαν οιπερίοικοι, σύμφωνα με την πηγή Π9;

15

Οι είλωτες Π10: Τέλος το τρίτο και μεγαλύτερο τμήμα

του πληθυσμού ήταν οι είλωτες οι οποίοι δεν ήταν ελεύθεροι, […]Οι είλωτες προήλθαν από τον πληθυσμό της Μεσσηνίας που κατακτήθηκε από τους Δωριείς. Ανήκαν στο κράτος της Σπάρτης και ήταν δημόσιοι δούλοι. Η χρησιμοποίηση τους συνδέονταν με την καλλιέργεια του «κλήρου» της γης που παραχωρήθηκε σε κάθε σπαρτιατική οικογένεια. Ήταν δεμένοι με τον «κλήρο», το κτήμα δηλ. που καλλιεργούσαν αυτοί και η οικογένειά τους , και είχαν υποχρέωση να δίνουν ένα μέρος της συγκομιδής τους στον Σπαρτιάτη κύριο του κτήματος. Σε περιορισμένο ποσοστό οι είλωτες στρατεύονταν, κυρίως ως ελαφρά οπλισμένοι ή ως κωπηλάτες. Ως ανταμοιβή για την υπηρεσία τους αυτή μπορούσαν να ελευθερωθούν και να κατοικούν όπου αυτοί επιθυμούν.

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη –Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ. Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπαδήμα, σελ.37

Δραστηριότητες: 4.3) Ποιοι απεικονίζονται στην οπτική πηγή και τι κάνουν;4.4) Βρίσκω ομοιότητες ανάμεσα στη γραπτή και την οπτική πηγή.

Π11: http://simplemanposts.blogspot.com

16

Δραστηριότητα:4.5) Έχω ακούσει τη φράση: «Δουλεύει σαν είλωτας» ; Πώς την αντιλαμβάνομαι, βασιζόμενος-η και στις ιστορικές

πληροφορίες της πηγής;

17

4.6) Συνθετική Δραστηριότητα: Διαβάζω προσεκτικά τις πηγές: Π8, Π9, Π10 και συμπληρώνω τον παρακάτω πίνακα με τις κοινωνικές ομάδες και τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους.

……………………. …………………….. ……………………..

18

Π12: «Κάθε Σπαρτιάτης με πλήρη πολιτικά δικαιώματα, κατείχε μια περιοχή (κλήρος), που την καλλιεργούσαν οι είλωτες.Επειδή δηλαδή οι Σπαρτιάτες δεν είχαν το δικαίωμα να κάνουν καμιά δουλειά, αλλά ήταν υποχρεωμένοι να ασχολούνται μόνο με τα πολεμικά, έπρεπε άλλοι άνθρωποι να δουλεύουν τη γη. Κάθε Σπαρτιάτης έπαιρνε τα προϊόντα του κλήρου του σε είδος, δηλαδή κάθε χρόνο εβδομήντα μεδίμνους στάρι για τον εαυτό του και δώδεκα για τη γυναίκα του»

Flaceliere R. (1957), Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων,

μτφ: Γερασ.Δ.Βανδώρου, Αθήνα:Δημ.Ν

Παπαδήμα, σελ 156.

Γλωσσάριο

Μέδιμνος: αρχαία μονάδα

μέτρησης όγκου στερεών.

Ένας μέδιμνος αντιστοιχεί

σε περίπου 52 λίτρα ή κιλά.

19


4.7) Βρίσκω το δημιουργό της ιστορικής πηγής Π12. 4.8) Συγκρίνω τις ιστορικές πληροφορίες της πηγής με εκείνες των πηγών Π8, Π10, Π11

4.9) Υπολογίζω τη συνολική ποσότητα των προϊόντων του κλήρου που έπαιρναν οι Σπαρτιάτες-όμοιοι σε σημερινά κιλά/λίτρα.

20

5) ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ: Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ

Π14: «Πολλές αβεβαιότητες περιβάλ- λουν το πρόσωπο του Λυκούρ- γου, του νομοθέτη της Σπάρτης. Πολλοί ιστορικοί τον θεωρούν μυθικό πρόσωπο[...].

Η αποδιδόμενη στο Λυκούργο νομοθεσία της Σπάρτης ρύθμιζε όλους τους τομείς και τις εκδη- λώσεις όχι μόνο της δημόσιας αλλά και της ιδιωτικής ζωής.[..] Επέβαλλε μέτρα λιτότητας και ισονομίας και όρκισε σύμφωνα με την παράδοση να μην τα αλλά- ξουν ώσπου να επιστρέψει και κατόπιν έφυγε για τους Δελφούς».

Ζούλα Ιωάννα (2003), Λυκούργος,ο δημιουργός της σπαρτιατικής πολι- τείας, εφημ “Το βήμα”στο site:

www.tovima.gr.Π13: Προτομή του Λυκούργου, Εθνικό

Αρχαιολογικό Μουσείο, Νάπολι Ιταλίας,

21


5.1) Παρατηρώ προσεκτικά την οπτική πηγή (Π10).5.2) Ποιος απεικονίζεται;5.3) Περιγράφω την προτομή.5.4) Τι ήταν ο Λυκούργος σύμφωνα με την γραπτή πηγή;5.5) Ποιο το έργο του;5.6) Σε ποια κατηγορία γραπτής πηγής ανήκει πηγή Π14;5.7) Αναγνωρίζω το είδος της οπτικής πηγής Π13.

22

Ο αναδασμός της γης.

Π15: «Ο Λυκούργος λοιπόν, για να σταματήσει το φθόνο, την αυθαιρεσία, την εγκληματικότητα, την πολυτέλεια και τα πιο σοβαρά νοσήματα της πολιτείας , τον πλούτο και τη φτώχεια, έπεισε τους πολίτες να βάλουν κάτω όλα τα κτήματα και να τα μοιράσουν από την αρχή, για να ζήσουν όλοι μαζί με περιουσία ίσης αξίας και να επιδιώκουν τα πρωτεία μόνο με την αρετή»

Πλούταρχου, Λυκούργος 8,

Μτφ: Γ.Α. Ράπτης (2003). Θεσσαλονίκη:Ζήτρος.στο site:www. greek -language. gr/

Γλωσσάριο:αναδασμός: το μοίρασμα της γης φθόνος: η ζήλιανόσημα: αρρώστια

5.8) Που αποσκοπούσε σύμφωνα με την πηγή Π15 το μέτρο του Λυκούργου για αναδασμός της γης;

23

6) ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Οι δύο βασιλιάδες

Π16: «Στη Σπάρτη, υπήρχαν ταυτόχρονα δύο βασιλιάδες από τους οποίους ο ένας, τον οποίο όριζαν οι έφοροι, συνόδευε ως αρχιστράτηγος το στρατό κατά τις εκστρατείες του, και ο άλλος έμενε στην πόλη, ώστε η Σπάρτη να μη μένει ποτέ από βασιλιά.

Οι βασιλιάδες της Σπάρτης ήταν αφενός οι αρχιερείς (του Δία) και αφετέρου οι αρχηγοί της πολιτείας ή του κράτους και συγκεκριμένα είχαν τα εξής καθήκοντα: τελούσαν τις θυσίες, εκδίκαζαν τις οικογενειακού δικαίου δίκες, οδηγούσαν το στρατό ως αρχιστράτηγοι, προέδρευαν της Γερουσίας με δικαίωμα ψήφου, προέδρευαν των μεγάλων αγώνων κ.α. Η βασιλεία της Σπάρτης, όπως και στις άλλες πόλεις, είχε κληρονομικό χαρακτήρα»

Κρασσανάκης Α (2007), Σπάρτη, Λακεδαιμονίων πολιτεία, οι βασιλείς, σελ 37.

Γλωσσάριοαρχιερείς: οι ανώτατοιθρησκευτικοί ιερείς

24


6.1) Διαβάζω προσεκτικά την πηγή Π5.6.2) Βρίσκω τον δημιουργό της πηγής και εντοπίζω τον χρόνο δημιουργίας της πηγής Π5.6.3) Η πηγή είναι πρωτογενής ή δευτερογενής;6.4) Αναζητώ πληροφορίες στο Διαδίκτυο για το θεσμό της βασιλείας στη σημερινή εποχή. Αν ναι, σε ποιες χώρες. Συγκρίνω με την Αρχαία Σπάρτη .

25

Πρωτογενής λέγεται η πηγή που δημιουργήθηκε την ίδια περίοδο με το θέμα/γεγονός στο οποίο αναφέρεται.

Δευτερογενής λέγεται η πηγή που δημιουργήθηκε υστερόχρονα από το θέμα/γεγονός στο οποίο αναφέρεται.

26

Η Γερουσία

Π17:«Η Γερουσία στη Σπάρτη αποτελού -νταν από 28 μέλη και τους δύο βασιλιά-δες[..].Τα μέλη της σπαρτιατικής Γερου -σίας ήταν πολίτες άνω των 60 ετών, των οποίων η εκλογή στο ισόβιο αυτό αξίωμα καιαποτελούσε είδος επιβράβευσης για το συ-νολο του έργου και της προσφοράς τους.Δηλαδή τα μέλη της Γερουσίας εκλέγοντανμε κριτήριο την ηθική τους αρετή και την προσφορά.Οι γερουσιαστές συνεδρίαζανστο βουλευτήριο.Η αρμοδιότητα τους ήταννα επιλέγουν εκείνα τα θέματα τα οποίαθα συζητούσε η συνέλευση του λαού, η Απέλλα.

Κρασσανάκης Α. (2007), Σπάρτη, Λακεδαιμονίων πολιτεία,η Γερουσία, σελ. 37

6.5) Από ποιους απαρ- τίζονταν η γερουσία της Σπάρτης, σύμ- φωνα με την πηγή;

27

Η Απέλλα

6.6) Παρουσιάζει ομοιότητες και διαφορές η Απέλλα της Σπαρτης με την εκκλησία του δήμου της Αρχαίας Αθήνας;

Αναζητώ και συγκρίνω τις πληροφορίες.

Π18: «Η Απέλλα αποτελούνταν από όλους τους πολίτες άνωτων 30 ετών.Συνεδρίαζε κάθεπανσέληνο στην ύπαιθρο.Αποφάσιζαν περί πολέμου καιειρήνης,σπονδών, εξωτερικήςπολιτικής και απελευθέρωσης των ειλώτων. Όριζαν τον αρχη -γό κάθε στρατιάς, εξέλεγαν τουςγέροντες,τους εφόρους, τους παιδονόμους και ψήφιζαν νό -μους»

Κρασσανάκης Α.(2007), Σπάρτη, Λακεδαιμονίων πολιτεία,η Απέλλα, σελ 38.

28

Οι πέντε έφοροι

Π19: «Οι Έφοροι ήσαν απλοί πολίτες που εκλέγονταν στο αξίωμα αυτό για ένα χρόνο από την Απέλλα και ο προϊστάμενος (άρχοντάς) τους ήταν και ο "επώνυμος" της πόλεως πού έδινε το όνομά του στο έτος. Δική τους αρμοδιότητα ήταν η εποπτεία για την τήρηση των νόμων, την ομαλή λειτουργία της διοίκησης, την αγωγή των νέων, τη συμπεριφορά των πολιτών και αρχόντων, τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος. Σταδιακά απέκτησαν μεγάλη δύναμη και κατά τους κλασσικούς χρόνους ήταν ουσιαστικά οι ρυθμιστές του πολιτεύματος, του νομοθετικού έργου και της εξωτερικής πολιτικής. Πιο απλά, οι έφοροι ήσαν άρχοντες ετήσιοι οι οποίοι εκλέγονταν από το σύνολο των πολιτών. Είχαν νομοθετικές και δικαιοδότικές αρμοδιότητες, που με την πάροδο των ετών ενισχύθηκαν, ώστε έκαναν έλεγχο ακόμη και στους βασιλείς. Είχαν την ανώτατη εποπτεία της αγοράς, όπου βρισκόταν το εφορείο. Ο πρώτος από τους εφόρους ήταν ο επώνυμος άρχοντας τους έτους».

Κρασσανάκης Α(2007), Σπάρτη, Λακεδαιμονίων πολιτεία,οι πέντε έφοροι, σελ 38-39.

Δραστηριότητα:

6.7) Η εξουσία των πέντε εφόρων φαίνε-ται να χει ανοδικήή καθοδική πορεία μετην πάροδο τωνχρόνων σύμφωνα με την πηγή;Αιτιολογώ την απάντη-σή, μου.

29

Π20: «Στην κορυφή βρισκόταν μια κληρονομική βασιλεία, μοιρασμένη ανάμεσα σε δύο βασιλιάδες, που προέρχονταν από δύο διαφορετικά γένη.Αρχηγοι του στρατού αυτοί οι βασιλιάδες , που σε καιρό πολέμου περιβάλλονταν με απόλυτη εξουσία, στην πολιτική ζωή είχαν περιορισμένη ισχύ. Πλάι σε αυτούς υπήρχε ένα κυβερνητικό συμβούλιο που το αποτελούσαν 28 γέροντες, από εξήντα χρονών και πάνω, που εκλέγονταν από τη συνέλευση των πολιτών, και που, ύστερα από την εκλογή τους ήταν αδύνατο να ανακληθούν και δεν ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν λόγο των πράξεων τους. Στην πραγματικότητα, αυτοί κυβερνούσαν την πόλη».

Μώρις Κρουαζέ (1987), ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας, Οι συνέπειες της καθόδου των Δωριέων στη Σπάρτη, Αθήνα: Γκοβόστη, σελ. 94

Π21: Κατάλογος των βασιλέων της Σπάρτης, Αρχαία Ελληνικά Α’ Λυκείου, ΟΕΒΔ

30


6.8) Συσχετίζω και συγκρίνω τις πληροφορίες των πηγών Π16 και Π17 με Π20 και Π21. Βρίσκω ομοιότητες και διαφορές.

6.9) Ποιες επιπλέον πληροφορίες βρίσκω και στις πηγές;

6.10) Μελετώ τον πίνακα των βασιλέων της Σπάρτης.

31

6.11) Συνθετική Δραστηριότητα: Συμπληρώνω παρακάτω τα όργανα της πολιτείας των Σπαρτιατών και τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.

ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

32

Συνθετική Δραστηριότητα.

6.12) Γνωρίζω τι πολίτευμα υπάρχει στη χώρα μου σήμερα; Αναζητώ πληροφορίες , συγκρίνω με την αρχαία Σπάρτη

και καταγράφω ομοιότητες και διαφορές.

33

7) ΤΑ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΑ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ

Π22: «Οι Σπαρτιάτισσες δεν έπλεναν τα βρέφη τους με νερό, αλλά με κρασί, για να δοκιμάσουν έτσι την κράση τους. Γιατί, καθώς λένε, τα επιληπτικά και ασθενικά βρέφη δεν αντέχουν στο ανέρωτο κρασί και πεθαίνουν."

Flaceliere R.(1957),Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων, μτφ: Γερασ.Δ.Βανδώρου, Αθήνα: Δημ.Ν Παπαδήμα, σελ. 43

Γλωσσάριοκράση: ιδιοσυγκρασία, η φυσική διάθεση του ατόμου

επιληπτικά: αυτά πουπάσχουν από επιληψία

7.1) Με ποιο τρόπο διαπίστωναν οι Σπαρτιάτισσες αν τα νεογέννητα ήταν υγιή, σύμφωνα με την πηγή;

34

Π23: «Οι γέροντες εξέταζαν το νεογέννητο και αν το έβρισκαν καλοσχηματισμένο και ρωμαλέο, επέτρεπαν στους γονείς του να το αναθρέψουν. Αν όμως ήταν ασθενικό και με κακή διάπλαση, το έστελναν στους Αποθέτες, δηλαδή σε έναν τόπο βαραθρώδη κοντά στον Ταΰγετο».Πλούταρχος, Λυκούργος 12, Μτφ: Γ.Α. Ράπτης (2003). Θεσσαλονίκη:Ζήτρος.στο site:www. greek -language. gr/

Γλωσσάριο:βαραθρώδης: με βαθιές χαράδρεςρωμαλέο: δυνατό Αποθέτες: μέρος όπου έριχναν τα καχεκτι- κά (ασθενικά) παιδιά. Δεν πρέπει σύμφω- να με τους ιστορικούς να συγχέεται με τον Καιάδα

•

Π24: Baltrusch Ernst(1998), Σπάρτη – Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμόςτης αρχαίας Λακωνικής πόλης, μτφ: Χρήστος Π.Μπάλογλου Αθήνα: Δημ. Ν.Παπαδήμα, σελ. 105

35


7.2) Ποιοι απεικονίζονται στην οπτική πηγή και τι κάνουν;

7.3) Μελετώ τις δυο πηγές Π23 και Π24 και εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές.

7.4) Συνθετική ΔραστηριότηταΠοιες είναι οι αντιλήψεις της σπαρτιατικής κοινωνίας για τα « καχε-

κτικά » παιδιά σύμφωνα με τις πηγές Π22 και Π23;……………………………………………………………………..

………………….......................................................................……………..…………………………………………………………………..……………………………………………………………………..…………………………………………………………

36

8) ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

37

Π25: «Στη Σπάρτη, σε αυτό το απόλυτα οργανωμένο κράτος, το αγόρι έμενε σπίτι τους ως τα εφτά του χρόνια .Οι γονείς, φρόντιζαν να παίρνουν μαζίτους τα αρσενικά παιδιά στα φειδίτια ή φιλίτια, τις κοινές τράπεζες των Σπαρτιατών.Τα αγόρια ήδη

εκπαιδεύονταν στον σπαρτιατικό τρόπο ζωής.Στα φειδίτια οι γονείς ήταν υποχρεωμένοι να συ-

νεισφέρουν κάθε μήνα ένα μέδιμνο κριθάρι, οκτώ χόες οίνου, πέντε μνές τυρί και μισή μνα

σύκα».Αμαλία Ηλιάδη(2003),Η εκπαίδευση στην Αρχαία

Σπάρτη και την Κρήτη, Εκπαιδευτικά άρθρα στο site:http://www. alfavita .gr

Γλωσσάριο:Μέδιμνος: Αρχαία μονάδα μέτρησης όγκου. Ένας μέδιμνος αντιστοιχεί περίπου σε σημερινά 52 λίτρα.Μνά: Μονάδα μέτρησης μάζας.Μία μνά αντιστοιχεί περίπου σε σημερινά 0,4 κιλά.Χόες: Μονάδα μέτρησης όγκου.Μία χόα αντιστοιχεί σε περίπου 3,3 λίτρα.

Τα σπαρτιατικά συσσίτια ή φειδίτια

38


8.1) Βρίσκω το θέμα της πηγής.

8.2) Σε ποια κατηγορία γραπτής πηγής ανήκει η ιστορική πηγή;

8.3) Τι ήταν τα φειδίτια, σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει η πηγή;

8.4) Αναζητώ σε εγκυκλοπαίδειες , βιβλία ή στο διαδίκτυο ελληνικές μονάδες μέτρησης από την αρχαιότητα και αντιστοιχίες με την Ελλάδα σήμερα.

8.5) Με βάση τις αρχαίες μονάδες μέτρησης που αναφέρονται στην πηγή, υπολογίζω την αντιστοιχία των δεδομένων που μας δίνονται στην πηγή με σημερινές μονάδες μέτρησης.

39

Δραστηριότητες:8.6) Τι είδους φαγητά περιλάμβαναν τα συσσίτια των Σπαρτιατών,σύμφωνα με την πηγή; Σου είναι κανένα από αυτά γνωστό;Αναζητώ πληροφορίες για τα προϊόντα που δεν γνωρίζω.

Π26: «Τα συσσίτια των Σπαρτιατών από-τελούνταν από το μέλανα ζωμό(πουΔεν ξέρουμε από τι ακριβώς τον έ-φτιαχναν),βραστό χοιρινό,κρασί,πίταγλυκιά και ψωμί από βρώμη.Ο Διονύσιος, ο τύρρανος των Συρα -κουσων, αγόρασε ένα μάγειρα από την Σπάρτη,και του έδωσε εντολή να του παρασκευάσει το μέλανα ζωμό,πουτόσο αγαπούσαν οι Σπαρτιάτες.όμωςδεν κατάφερε να πιει ούτε την πρώτηγουλιά και την έφτυσε.Τότε ο μάγειραςτου είπε «Για να δοκιμάσεις αυτό το φαγητό, πρέπει πρώτα να κάνεις σπαρ-τιατική γυμναστική και να κολυμπήσεις Στον Ευρώτα». Πλούταρχος, Λυκούργος 10,Μτφ: Γ.Α. Ράπτης (2003)Θεσσαλονίκη:Ζήτρος.στο site: www.greek -language. gr/

Γλωσσάριο:Συσσίτια:γεύματα των παιδιών στη ΣπάρτηΒρώμη: είδος δημητριακού

40

Π27:«Το αγόρι το άφηναν στην οικογένειά τουμέχρι τα εφτά του χρόνια.[.. ]Όταν συμπλή -ρωνε τα εφτά του χρόνια, το σπαρτιατό -πουλο το αναλάμβανε το κράτος στο ο-ποίο δεν θα πάψει πια να ανήκει μέχρι τοθάνατό του. [...]Από τα οκτώ τους μέχρι τα έντεκα τουςχρόνια, τα παιδιά κατατάσσονταν σε ομά -δες (αγέλες) που τις διοικούσαν οι πιο μεγάλοι από τους είρενες και διαιρούνταν σελόχους που οδηγούσε το πιο συνετό απότα αγόρια που τον αποτελούσαν,και τον ονόμαζαν βουαγό.

Flaceliere R. (1957), Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίοςτων αρχαίων Ελλήνων, μτφ: Γερασ.Δ.Βανδώρου, Αθήνα: Δημ.Ν. Παπαδήμα, σελ 109-110.

Γλωσσάριο:

αγέλες: ομάδες

είρενες: Οι νεαροί έφηβοι

41


8.8) Μελετώ προσεκτικά την πηγή Π27.

8.9) Σημειώνω το δημιουργό της πηγής.

8.10) Καταγράφω τον τίτλο του έργου στο οποίο περιέχεται το συγκεκριμένο απόσπασμα.

8.11) Σημειώνω το χρόνο και τον τόπο έκδοσής του.

8.12) Σε ποιες πληροφορίες εστιάζει η συγκεκριμένη γραπτή πηγή;Συνθέτω ένα σύντομο κείμενο για τις πληροφορίες που μου δίνει η πηγή για την αγωγή των νεαρών Σπαρτιατών.

42

Ο παιδονόμος

Π29 «Ο Λυκούργος όμως αντί να έχει ο κάθε νέος από ένα δούλο παιδαγωγό χωριστά στο σπίτι του, καθόρισε για όλους μαζί να επιβλέπει την αγωγή τους ένας άνδρας, από κείνους που ασκείται η ουσιαστικότερη εξουσία, που ονομάζεται παιδονόμος, και αυτόν τον έκανε υπεύθυνο και να συγκεντρώνει τα παιδιά και να φροντίζει, αν κάποιο απ' αυτά είναι πονηρό ή ατίθασο, να τα τιμωρεί αυστηρά. Του έδωσε επίσης και μαστιγοφόρους για τους έφηβους, για να τους χτυπούνε όποτε χρειαζόταν, με αποτέλεσμα να υπάρχει στην αγωγή μεγάλος σεβασμός και αυστηρή πειθαρχία.

Ξενοφώντος «Λακεδαιμονίων Πολιτεία» μετάφραση, Γ.Α. Ράπτης (2003). Θεσσαλονίκη: Ζήτρος στο site: www. greek-language.gr/

ΓλωσσάριοΑτίθασο: ΖωηρόΜαστιγοφόροι: Αυτοί που έχουν μαστίγιο

Π28: Ιστορία Δ’ Δημοτικού, Σπάρτη: η ζωή στην πόλη, σελ 36.

43

Δραστηριότητες:8.13) Τα στοιχεία της οπτικής πηγής Π28 συμφωνούν με όσα αναφέρονται στις γραπτές πηγές Π29, Π30;8.14) Διακρίνω τις γραπτές πηγές σε πρωτογενείς και δευτερογενείς και αιτιολογώ την απάντησή μου.8.15) Περιγράφω με λίγα λόγια τι ήταν ο παιδονόμος στην αρχαία Σπάρτη σύμφωνα με τις πηγές.8.16) Μελετώ τις 3 πηγές της ενότητας Π28, Π29, Π30 και συγκρίνω τις πληροφορίες που μου δίνουν. Ποιες πληροφορίες υπάρχουν στις γραπτές πηγές από την οπτική;

Π30: «Από την ηλικία των έξι ετών και μετά τα αγόρια απομακρύνονταν από τη φροντίδα των γονιών τους και υποβάλλονταν σε ένα σκληρό σύστημα κρατικής εκπαίδευσης που ήταν γνωστό ως αγωγή. Σκοπός της αγωγής ήταν να κάνει τα παιδιά υπάκουα και πειθαρχημένα. […] Τα παιδιά χωρίζονταν σε αγέλες κάτω από τον έλεγχο ενός εκπαιδευτικού διευθυντή που ήταν γνωστός ως παιδονόμος.[…].

Garland Robert (1998), Οι Αρχαίοι Έλληνες και η καθημερινή τους ζωή, μτφρ Δ. Γεδεών , Αθήνα: Βασδέκη, σελ 117.

44

8.17) Γράφω λέξεις με το πρώτο και το δεύτερο συνθετικό της λέξης «παιδονόμος».

Παιδονόμος

45

Η σκληραγώγηση των νέων

Π32: «Όσο για το φαγητό, καθόρισε έτσι να σιτίζονται, ώστε ποτέ να μην αισθάνονται βαρυστομαχιά από την πολυφαγία, και να είναι έτοιμοι να αντέξουν στην πείνα, πιστεύοντας ότι όσοι εκπαιδεύονται έτσι θα μπορούσαν πολύ πιο εύκολα, αν χρειαζόταν, να αντιμετωπίσουν την έλλειψη τροφής, και πολύ περισσότερο, αν δινόταν διαταγή, με την ίδια ποσότητα (μερίδα) φαγητού θα περνούσαν περισσότερες μέρες, και λιγότερο θα αισθάνονταν την έλλειψη μαγειρεμένου φαγητού και θα έτρωγαν οτιδήποτε και θα ζούσαν και πιο υγιεινά.

Ξενοφώντας «Λακεδαιμονίων Πολιτεία» μτφρ: Γ.Α. Ράπτης (2003). Θεσσαλονίκη:Ζήτρος στο site:

www.greeklanguage.gr.

Π31: «Γι’ αυτό και το φαγητό ήταν λιγοστό, για να συνηθίζουν δηλαδή να μην αισθάνονται ποτέ χορτάτοι και να αντέχουν να πεινούν. Γιατί έτσι, πίστευαν, ότι και στον πόλεμο θα ήταν περισσότερο χρήσιμοι , αν δηλαδή μπορούσαν να πολεμούν και νηστικοί, και ότι θα ήταν πιο εγκρατείς και ευκίνητοι, αν ζούσαν τον περισσότερο καιρό λιτοδίαιτα. Το να αντέχουν την πείνα και να τρώνε το οποιοδήποτε φαγητό, πίστευαν ότι κάνει τα σώματα τους πιο υγιεινά και με περισσότερη ευεξία λόγω της έλλειψης τροφής[...] .

Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής, - Λακωνικά Από -φθέγματα, μτφρ: Γ.Α Ράπτης,

Θεσσαλονίκη: Ζήτρος,σελ 475.

46


8.18) Σημειώνω τους δημιουργούς των δύο πηγών Π31, Π32.

8.19) Ποιο θέμα πραγματεύονται οι πηγές;

8.20) Κάνω υποθέσεις για το σκοπό δημιουργίας των πηγών.

8.21) Συγκρίνω και συσχετίζω τις ιστορικές πληροφορίες που μου δίνει η καθεμιά από τις πηγές.

8.22) Αναζητώ πληροφορίες στο διαδίκτυο ή στην εγκυκλοπαίδεια για τους δημιουργούς των πηγών και συνθέτω την ταυτότητά τους.

47

Πλούταρχος

Τόπος καταγωγής

Ημερομηνία

Γέννησης

Τόπος γέννησης

Ιδιότητα


Θανάτου

Ξενοφώντας

Τόπος καταγωγής


Γέννησης

Τόπος γέννησης

Ιδιότητα


Θανάτου

48

Π33: «Όσο προχωρούσε η ηλικία τους, τόσο εντατικότερη γινόταν η εξάσκησή τους. Τα κούρευαν σύρριζα και τα συνήθιζαν να περπατούν ξυπόλητα και να παίζουν, συνήθως γυμνά.Όταν. νέοι δεν φορούσαν χιτώνα , έχοντας ένα μόνο ιμάτιο το χρόνο, σκληροτράχηλοι στο σώμα και χωρίς πολλά λουτρά και αρώματα.

Κοιμούνταν μάζα κατά ίλες και ομάδες πάνω σε στρώματα που τα έκαναν οι ίδιοι, κόβοντας με τα χέρια τους, και όχι με μαχαίρια τις κορφές από τα καλάμια που φύτρωναν κοντά στον ποταμό Ευρώτα.»

Πλούταρχος, ,Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής,-Λακωνικά Αποφθέγματα, μτφρ: Γ.Α Ράπτης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, σελ. 471.

Γλωσσάριο σκληροτράχηλος: αυτός που δεν κουράζεται εύκολα και έχει εξαιρετική αντοχήίλες: ομάδες ιμάτιο: ρούχο

Π34: «Μάθαιναν τα απαραίτητα γράμματα.Άλλες μορφές μάθησης τις απαγόρευαν και τους δασκάλους και τις θεωρίες τους .Εκπαίδευσή τους ήταν να άρχονται σωστά και να υπομένουν τους κόπους, και κατά τις μάχες ή να νικούν ή να πεθαίνουν.

Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής-Λακωνικά Αποφθέγματα, μτφρ: Γ.Α.Ράπτης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, σελ. 471.

49


8.23) Πως φρόντιζαν την εμφάνισή τους τα νεαρά Σπαρτιατόπουλα σύμφωνα με τις πηγές; Τι φορούσαν και πώς ζούσαν;

8.24) Περιγράφω που αποσκοπούσε αυτού του είδους η σκληραγώγηση.

50

Δραστηριότητες:8.25) Διακρίνω τον τύπο (είδος) της οπτικής πηγής Π35.8.26) Ποιο είναι το θέμα της;8.27) Ποιες ιστορικές πληροφορίες αντλώ από αυτήν;8.28) Ποια αγωνίσματα βλέπω να απεικονίζονται; Ποια από αυτά τα αγωνίσματα υπάρχουν σήμερα; Βρίσκω πληροφορίες για την ιστορική εξέλιξή τους.

Π35: www.sikyon.com

51

Π36: Οι κοπέλες της Σπάρτης γυμνάζονταν δημόσια στα διάφορα αθλήματα, ακριβώς όπως και τα αγόρια. Πάλευαν, έριχναν το δίσκο και το ακόντιο, που είναι όπλο πολεμικό. Φρόντιζαν για την ευγονία, να ετοιμάζουν μητέρες ρωμαλέες και δυνατές και γυναίκες προικισμένες με αντρικές αρετές. Ο Λυκούργος, καθώς μας λέει ο Πλούταρχος, «για να αποφεύγουν την μαλθακότητα μιας σπιτικής εκπαίδευσης χωρίς σκληραγωγία(όπως των κοριτσιών της Αθήνας) έπρεπε να εμφανίζονται στις λιτανείες γυμνά τα κορίτσια, όπως και τα αγόρια, να χορεύουν και να τραγουδούν στις θρησκευτικές τελετές, μπροστά στα μάτια των αντρών. Έτσι ετοίμαζαν γάμους πολύ αρμονικούς που θα δώσουν στη Σπάρτη παιδιά ρωμαλέα[….].

Flaceliere R. .(1957), Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων, μτφ: Γερασ. Δ. Βανδώρου, Αθήνα: Δημ.Ν Παπαδήμα σελ. 109

8.29) Σε ποια αθλήματα γυμνάζονταν οι γυναίκες τηςΣπάρτης,σύμφωνα με την πηγή και γιατί;

Η αγωγή των κοριτσιών

52


8.30) Η ιστορική πηγή αναφέρεται στο ίδιο θέμα και δίνει τις ίδιες ιστορικές πληροφορίες με την πηγή.

8.31) Διαφοροποιούνται σε κάποιες πληροφορίες οι δύο πηγές Π36, Π37;

8.32) Συγκρίνω την αγωγή των αγοριών με των κορίτσιων.

8.33) Βρίσκω την ταυτότητά της ιστορικής πηγής.

Π37: Αν και η σπιτική ζωή των Σπαρτιατών ήταν εξαιρετικά περιορισμένη οι γυναίκες στην πραγματικότητα απολάμβαναν μεγαλύτερη ελευθερία από ό,τι οι γυναίκες σε πολλά άλλα μέρη του ελληνικού κόσμου. Τα κορίτσια επιτρέπονταν να ανακατεύονται και να κάνουν ελεύθερα παρέα με τα αγόρια. Ακολουθούσαν επίσης ένα εντατικό πρόγραμμα σωματικής εκπαίδευσης που περιλάμβανε δισκοβολία, ακοντισμό και πάλη. Σκοπός αυτού του εκπαιδευτικού προγράμματος ήταν το να εξασφαλιστεί ότι θα γεννούσαν και θα ανέτρεφαν εύρωστα παιδιά.[…]

Garland Robert, (1998) «Οι Αρχαίοι Έλληνες και η καθημερινή τους ζωή»-μτφρ. Δ. Γεδεών, Αθήνα: Βασδέκης,

σελ. 118

53

Ποιος είναι ο δημιουργός της πηγής;

Πότε δημιουργήθηκε;

Ποιος είναι ο σκοπός της δημιουργίας της;

Ποιο είναι το είδος της πηγής;

54

Π38: Χάλκινο αγαλματίδιο Σπαρτιάτισσας να τρέχει.Η κόρη τρέχει σε αγώνα δρόμου των Ηραίων, αφήνοντας τα μαλλιά της ελεύθερα κάτω, ενώ τοένδυμα της φθάνει λίγο επάνω από το γόνατο και ο εμπρόσθιος δεξιός της ώμος είναι γυμνός, έως το στήθος της. Σπαρτιατικό έργο, γύρω στα 520-500 π.Χ. Βρετανικό Μουσείο


8.34) Παρατηρώ και περιγράφω την εικόνα Π38.Τι θα μπορούσα να πω για τη θέση της γυναίκας στη Σπάρτη εκείνης της εποχής; Απαντώ συνδυαστικά με τις ιστορικές πληροφορίες που αντλώ από τις πηγές

8.35) Ποιο είναι το είδος της οπτικής πηγής;

55


8.36) Παρατηρώ και περιγράφω την εικόνα. Ποιο θέμα αποτυπώ- νεται στην πηγή;

8.37) Ποιες ιστορικές πληροφορίες αντλώ από την οπτική πηγή;

Π39: Αγόρια και κορίτσια της Σπάρτης καθώς ασκούνται, Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη –Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ.Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ. Ν. Παπαδήμα, σελ. 98

56

Οι φαινομηρίδες

Π40: «Οι νέες Σπαρτιάτισσες φορού –σαν κοντούς χιτώνες, τα πέπλα, που δεν ήταν ραμμένα προς τα κάτω, μισάνοιγαν όταν βάδιζαν, και φαίνονταν οι μηροί τους. Γι’ αυτό και τις είπαν «φαινομηρίδες»(αυτές που φαίνονται οι μηροί τους)».

Flaceliere R. .(1957),Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων,μτφ: Γερασ.Δ.Βανδώρου, Αθήνα: Δημ. Ν Παπαδήμα σελ. 76

8.38) Τι ήταν οι φαινομηρίδες σύμφωνα με την πηγή Π40;

57

8.39) Βρίσκω το δημιουργό της πηγής Π41.8.40) Υπογραμμίζω τα στοιχεία που μαρτυρούν την ταυτότητα του δημιουργού της πηγής.8.41) Συσχετίζω το περιεχόμενο των στίχων με την ταυτότητα του δημιουργού της.8.42) Καταγράφω την οπτική γωνία του δημιουργού ως προς το θέμα.Είναι υποκειμενική η γνώμη; Αιτιολογώ την απάντησή μου.

• Εκπαιδευτικό ΥλικόΟ Ευριπίδης (480 π.Χ. - 406 π.Χ.),

υπήρξε τραγικός ποιητής και ένας από τους τρεις μεγάλους διδάσκαλους του αττικού δράματος στο αρχαίο ελληνικό θέατρο.Καταγόταν από την Αθήνα.Έζησε σε μια εποχή όπου και τον πελοπονησ πόλεμο κι ίσως είναι επηρεασμένος και από αυτό. Η Ανδρομάχη, κατά πάσα πιθανότητα, γράφτηκε στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Π41:«Ούτε και αν ακόμη το ήθελε θα γινόταν συνετή μια

Σπαρτιατοπούλα.Παρατάνε εκείνες τα σπίτια τουςκαι με ξέσκεπα τα μηριά τους και με τα πέπλα ανεμίζοντας

γυμνάζονται στα στάδια και τις παλαίστρεςμαζί με τα αγόρια.

Ευριπίδης, Ανδρομάχη στιχ.597-598στο site:

www.greeklanguage.gr

http://el.wikipedia.org/wiki/480_%CF%80.%CE%A7.


http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%BF_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%98%CE%AD%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF

58

Το παγκράτιο - πολεμικό άθλημα Π42: «Το παγκράτιο άθλημα είναι

συνδυασμός πάλης και πυγμής.Οι νέοι στη Σπάρτη εκπαιδεύονταν στο παγκράτιο για να μπορούν να κατανικούν τους εχθρούς στους πολέμους αλλά και σε τυχόν συμπλοκή με άγρια ζώα.Ο ιστορικός Φιλόστρατος αναφέρει το παγκράτιο σαν «το πιο άξιο άθλημα των Ολυμπιάδων και τη σπουδαιότερη προετοιμασία των πολεμιστών ».Η ονομασία του προέρχεται από το συνδυασμό των αρχαιοελληνικών λέξεων παν και κράτος».

Γιαννάκης Θωμάς Β. (2009), Το αρχαίο ελληνικό παγκράτιο άθλημα, Εκάτη, στο site: www. ekati -e.blogspot.com/.

Π43 : www. sikyon. com

59


8.43) Παρατηρώ την οπτική πηγή Π43. Ποιο είναι το είδος της;

8.44) Πώς ονομάζεται ως προς το χρώμα των μορφών που απεικο - νίζονται;

8.45) Γιατί, σύμφωνα με τη γραπτή πηγή, το παγκράτιο ήταν σημαντικό άθλημα στην αγωγή των Σπαρτιατών; 8.46) Διεξάγεται το παγκράτιο στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες; Αναζητώ πληροφορίες.

60

Παιχνίδια: Η κρυπτίνδα ή αποδιδρασκίνδα


8.47) Με ποιο σημερινό παιχνίδι μοιάζει η «κρυπτίνδα»;

8.48) Ποια είναι η ονομασία του;

8.49) Παίζεται με τους ίδιους όρους ή έχει διαφοροποιηθεί;

Π44: «Στην αρχαία Σπάρτηη κρυπτίνδα ήταν ένα από ταγυμνάσματα των αγοριώνΣτην κρυπτίνδα, ένας παί -κτης κλείνει τα μάτια του Και οι άλλοι τρέχουν να Κρυφτούν σε ορισμένο Χρόνο. Ο παίκτηςΑνοίγει τα μάτια του και Ψάχνει να τους βρει.Κάθε φορά που βρίσκει έναν,πρέπει να προλάβει να τρέ -ξει πρώτος στη θέση του, αλλιώς χάνει.»

Κροντήρα Λ. (2002), «Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο», Αθήνα:Φυτράκη,σελ 65.

61

Η διελκυστίνδα

Π45: «Οι παίκτες καρφώνουν στο χώμα ένα δοκάρι που στο μέσο του έχει μια τρύπα από όπου περνούν ένα σκοινί. Στις δύο άκρες του, δένεται από ένας παίκτης, έτσι ώστε ο ένας να μην κοιτά τον άλλο, και προσπαθούν τραβώντας με δύναμη, να φέρουν ο ένας τον άλλον κοντά στη δοκό. Το παιχνίδι αυτό παίζεται και με ισάριθμους σε κάθε πλευρά παίκτες..»

Κροντήρα Λ. (2002), «Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο», Αθήνα: Φυτράκη, σελ. 66

Π46: «Η Διελκυστίνδα» Κροντήρα Λ. (2002), «Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο», Αθήνα: Φυτράκη, σελ. 66

62


8.50) Περιγράφω με βάση την γραπτή και την οπτική πηγή πως έπαιζαν τη διελκυστίνδα τα αγόρια στην αρχαία Σπάρτη.

8.51) Παίζεται η διελκυστίνδα στις μέρες;

8.52) Μοιάζει με κανένα άλλο παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά σήμερα;

63

Το κάλαμον περιβαίνεινΠ47: «Ένα από τα παιχνίδια που έπαιζαν

τα μικρά αγόρια στην αρχαιότητα ήταν το «κάλαμον περιβαίνειν». Το έπαιζαν τα μικρά αγόρια. Έπαιρναν ένα καλάμι, ένα λιοντάρι ή ένα απλό ξύλο, φαντάζονταν πως ήταν ένα περήφανο άλογο, το καβαλίκευαν και έτρεχαν μ αυτό σαν γενναίοι καβαλάρηδες. Έτσι τα παιδιά με τη φαντασία τους, μετέφεραν τον κόσμο των μεγάλων στο δικό τους κόσμο. Όπως πολλές φορές και οι μεγάλοι ήθελαν να βρεθούν στον κόσμο των μικρών. Ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος [...], όταν έβλεπε τα εγγόνια του να παίζουν αυτό το παιχνίδι, δεν κρατιόταν. Καβαλίκευε και αυτός ένα καλάμι και μοιραζόταν τη χαρά του παιχνιδιού μαζί τους.»

Κροντήρα Λ. (2002), «Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο», Αθήνα: Φυτράκη, σελ. 42

•

Π48: Μελανόμορφος Χούς, απεικονίζεται το «καλαμον περιβαινειν» Κροντήρα Λ. (2002), «Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο», Αθήνα: Φυτράκη, σελ. 42

64


8.53) Ποιο είναι το είδος της οπτικής πηγής Π48;

8.54) Πώς ονομάζεται ως προς το χρώμα των μορφών που απεικονίζονται;

8.55) Με βάση τις πηγές Π47 και Π48, περιγράφω πώς παιζόταν το «κάλαμον περιβαίνειν»;

8.56) Γνωρίζεις κάποιο σημερινό παιχνίδι που να μοιάζει με το «κάλαμον περιβαίνειν» ;

65

Συνθετικές Ομαδικές Δραστηριότητες (για τις πηγές Π44 έως Π48 )

8.57) Συζητούμε μεταξύ μας και συγκρίνουμε τα παιχνίδια των παιδιών της αρχαίας Σπάρτης με παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά σήμερα. Ασχολούνται μόνο με παιχνίδια φυσικής δραστηριότητας;

8.58) Βγαίνουμε στην αυλή και οργανώνουμε τα παιχνίδια και τα αθλήματα με τα οποία ασχολούνταν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες, με τη βοήθεια του δασκάλουφυσικής αγωγής. Σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε τα δικά μας μεταλλεία.

66

Συνθετικές Δραστηριότητες (Π25 έως Π48)8.59) Με βάση τις πηγές για την αγωγή των νέων και περιγράφω στη σελίδα του ημερολογίου μία ημέρα από την καθημερινές ασχολίες ενός αγοριού ή κοριτσιού στην αρχαία Σπάρτη.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………..………………………………………………………………...………………………………………………………………...

67

8.60) Κατηγοριοποιώ τις πηγές της ενότητας σε γραπτές και οπτικές.

Είδος

Πηγής Πηγές

Γραπτές

Οπτικές

68

8.61α) Συμπληρώνω το διάγραμμα με λέξεις και φράσεις σχετικές με την αγωγή

8.61β) Δίνω μια ερμηνεία του όρου «αγωγή» στην αρχαία Σπάρτη με βάση όσα έχω μάθει.

ΑΓΩΓΗ

69

Συνθετικές-Ομαδικές Δραστηριότητες (Π25 έως Π48)

8.62) Βρίσκουμε παράγωγες λέξεις από την λέξη «αγωγή».

8.63) Συζητάμε μεταξύ μας και συγκρίνουμε τη σπαρτιατική εκπαίδευση με την εκπαίδευση στα σχολεία σήμερα. Καταγράφουμε ομοιότητες και διαφορές.

8.64) Κατασκευάζουμε ανά ομάδες από ένα αγγείο (κήλικα,αμφορέα κλπ ) από πηλό με παραστάσεις από την καθημερινή ζωή των Σπαρτιατών.

8.65) Δημιουργούμε και σκηνοθετούμε , με τη βοήθεια της δασκάλας θεατρικής αγωγής ή του δασκάλου της τάξης, ένα μικρό θεατρικό έργο που να σχετίζεται με την αγωγή των νέων στην αρχαία Σπάρτη.

70

8.66) Παρακολουθώ προσεκτικά την Πηγή και καταγράφω ομοιότητες και διαφορές με τις πηγές της ενότητας

Π49: Απόσπασμα από την ταινία «Οι 300»,του Zack Snyder για την αγωγή των παιδιων

71

9) Η ΝΙΚΗ ΣΤΗ ΜΑΧΗ-ΑΞΙΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ

Π50: «Οι Σπαρτιάτες έδιναν τέτοια ανατροφή στις γυναίκες ώστε να είναι δυνατές στο σώμα και γενναίες στην ψυχή. Άξιες γυναίκες και μάνες πολεμιστών, οι οποίες παρακινούσαν τους άνδρες να δείξουν ανδρεία στην μάχη. Η Σπαρτιάτισσα μητέρα, όταν έδινε την ασπίδα στον γιό της έλεγε ‘η ταν η επι τας’ που σημαίνει ‘ή να την φέρεις πίσω νικητής ή να σε φέρουν πάνω σε αυτήν νεκρό»

Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου

τύχης ή αρετής,-Λακωνικά Αποφθέγματα, μτφρ: Γ.Α Ράπτης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, σελ. 505

Π51: www. spartans .gr,

72


9.1) Βρίσκω το θέμα της γραπτής ιστορικής πηγής Π50.

9.2) Συσχετίζω και αιτιολογώ το περιεχόμενο της γραπτής πηγής Π50 με την οπτική πηγή Π51.

9.3) Βρίσκω το δημιουργό της γραπτής πηγής. Είναι πρωτογενής ή δευτερογενής;

9.4) Ποια αντίληψη της αρχαίας Σπάρτης προβάλλεται σε αυτές τις πηγές;

73

Π52: «Μια μητέρα, όταν ξεπροβόδιζε τα παιδιά της, πέντε συνολικά, που βγήκαν να πολεμήσουν, κάθισε στα προάστια, περιμένοντας ποια εξέλιξη θα είχε η μάχη. Και όταν γύρισε κάποιος και εκείνη τον ρώτησε να μάθει, εκείνος της απάντησε ότι έχουν σκοτωθεί όλα της τα παιδιά, του είπε ‘δεν σε ρώτησα αυτό, δειλό ανδράποδο, αλλά τι κάνει η πατρίδα’. Και όταν εκείνος της απάντησε ότι νικά, του είπε: Με ευχαρίστηση λοιπόν δέχομαι και τον θάνατο των παιδιών μου».

Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής,-Λακωνικά Αποφθέγματα,

μτφρ: Γ.Α Ράπτης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, σελ. 501

Π53: Σπαρτιάτισσα που ξεπροβοδίζει τον άντρα στην μάχη.www.thermopilai.org/.../e-tan-e-epi-tas , Π40

74


9.5) Συσχετίζω τις πληροφορίες των πηγών Π52 και Π53 και αιτιολογώ την απάντησή μου. Εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές.

9.6) Παρατηρώ την οπτικές πηγές της ενότητας και αναγνωρίζω το είδος του καθεμιάς (πίνακας, φωτογραφία κ.ο.κ)

9.7) Συγκρίνω τα δύο οπτικά ντοκουμέντα Π51 και Π53 ως προς το θέμα. Καταγράφω ομοιότητες και διαφορές.

75


9.8) Εντοπίζω το θέμα της πηγής

9.9) Σε ποια κατηγορία γραπτής πηγής ανήκει η συγκεκριμένη ιστορική πηγή;

9.10) Ποια αντίληψη προβάλλεται σε αυτήν;

9.11) Σε ποιες πληροφορίες εστιάζει η συγκεκριμένη γραπτή πηγή; Σε τι διαφέρει από τις πηγές Π52 και Π53; Σε τι μοιάζει ;

Π54: « Η επίδειξη δειλίας στη μάχη αποτελούσε τη χείριστη ατιμωτική πράξη. Οι «ριψασπίδες» αποκλείονταν από τη Λακωνική Πολιτεία, στερούμενοι παράλληλα του δικαιώματος να διεκδικήσουν κάποιο αξίωμα, ενώ όπως μαρτυρεί ο Πλούταρχος (Αγησίλαος, 30, 3-4), κανένας δεν παραχωρούσε την κόρη του για γάμο σε έναν ατιμασμένο». Ωστόσο, ακόμη και γι' αυτούς, η Πολιτεία είχε προνοήσει, παρέχοντας τους μία ευκαιρία για εξιλέωση. Η αποκάθαρσή τους μπορούσε να συντελεσθεί, εφ' όσον επιδείκνυαν σε κάποια μεταγενέστερη πολεμική σύρραξη γενναιότητα και στρατιωτικό ήθος».

Χαραλαμπόπουλος Ι. (1998), Σπαρτιατι- κά Έθιμα και Παραδόσεις, Απολλώνειο Φως, στο site: www.spartans. gr.

76

Π55:«Για την πατρίδα στην πρώτη γραμμή

πολεμώντας να πέσει σαν παληκάρι κανείς είναι μεγάλη τιμή.[...]

Τυρταίος ,Θάνατος για την Πατρίδαα’, μτφρ: Θρ.Σταύρου

Εμπρός παιδιά πατέρων πολιτών τηςηρωικής Σπάρτης, προβάλλετε την ασπίδα με το αριστερό χέρι, κρατή -

στε το δόρυ θαραλλέα, χωρίς να υπολογίζεται τη ζωή σας .Αυτό

είναι πατροπαράδοτο στη Σπάρτη»Τυρταίος, Έτοιμοι για τη μάχη,

μτφρ: Διον. Μπιτζελάκη.στο site: http://culture.ana.gr/

Π56: «Την αψεγάδιαστη ασπίδα μου,που άθελα πλάι στο θάμνο πέ -

ταξα κάποιος εχθρός Σάιοςτώρα τη χαίρεται .Γλίτωσαεγώ τη ζωή μου;Για την

ασπίδα λοιπόν δε με νοιάζει.Ας πάει στο καλό, θα βρω

καλύτερη εγώ».

Αρχίλοχος, Η πεταμένη Ασπίδα, α, Μτφρ

Θρ.Σταύρουστο site:

http://www.scribd.com/

77

Δραστηριότητες9.12) Ποιο ιδανικό της Αρχαίας Σπάρτης προβάλλεται και εξυμνείται στα απόσπάσματα από τα ποιήματα του Τυρταίου;9.13) Ποια άποψη προβάλλεται στο ποίημα του ποιητή Αρχίλοχου για το πέταγμα της ασπίδας; Είναι αντίθετες μεταξύ τους ; Είναι υποκειμενικές ή αντικειμενικές;Συνθετική Δραστηριότητα9.14) Με ποια από τις δύο απόψεις που προβάλλονται συμφωνείται;Χωριστείτε σε ομάδες, καταγράψτε και αντιπαραθέστε τα επιχειρήματά σας, υπέρ της μίας ή της άλλης θέσης.

• Εκπαιδευτικό υλικό

:Αρχίλοχος ήταν αρχαίος λυρικός ποιητής. Καταγόταν από την Πάρο και έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ. Θεωρείται ο δημιουργός του λόγιου ιάμβου και της χρήσης του με σκοπό τη σάτιρα.

Εκπαιδευτικό υλικό:Τυρταίος, ελεγειακός ποιητής,

καταγόταν μάλλον από τις Αφιδνές της Λακεδαίμονος και έζησε τον 7ο αιώνα. Με τις ελεγείες και τους παιάνες του τόνιζε τη στρατιωτική τιμή και την αγάπη προς την πατρίδα.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CF%84%CE%AE%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%AC%CF%84%CE%B9%CF%81%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%B5%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%B1%CF%82

78

10) Ο ΣΤΡΑΤΟΣΠ57: «Οι Σπαρτιάτες οπλίτες φορούσαν

πάντα κόκκινο μανδύα γιατί κάλυπτε το αίμα εάν πληγώνονταν και επίσης, τρόμαζε κατά κάποιο τρόπο τον αντίπαλο.Στις μάχες οι Σπαρτιάτες οπλίτες δεν φορούσαν σανδάλια, αλλά πήγαιναν ξυπόλυτοι[..]Επίσης είναι χαρακτηριστικό ότι άφηναν μακριά μαλλιά και χτενίζονταν πριν τις μάχες».

Flaceliere R. (1957),Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων,

μτφ: Γερασ. Δ.Βανδώρου, Αθήνα: Δημ.Ν. Παπαδήμα, σελ 300.

.

ΓλωσσάριοΜανδύας: ένδυμα/πανωφόρι τωνστρατιωτών και των βασιλιάδων

10.1) Συμφωνεί το περιεχόμενο της οπτικής πηγής με το κείμενο; Αιτιολογώ την απάντησή μου.

Π58: www. spartans. gr.

79

Π59: Σε καιρό πολέμου οι Σπαρτιάτες χαλάρωναν τις πιο τραχείς πλευρές τις εκπαίδευσής τους και δεν εμπόδιζαν τους νέους άντρες να στολίζουν τα μαλλιά τους, τον οπλισμό και την ενδυμασία τους. Χαίρονταν να τους βλέπουν σαν άλογα που σηκώνονται στα πίσω πόδια τους και χλιμιντρίζουν πριν τους αγώνες. Για το λόγω αυτό οι άντρες άφηναν μακριά μαλλιά από την εφηβεία και μετά. Ειδικά σε καιρό κινδύνου φρόντιζαν να φαίνονται γυαλιστερά και καλά χτενισμένα, γιατί θυμόντουσαν κάποια ρήση που είχε πει ο Λυκούργος σχετικά με τα μαλλιά, ότι δηλαδή κάνουν τον όμορφο άντρα να φαίνεται ωραιότερος και τον άσχημο να φαίνεται πιο τρομακτικός.

Βίος Λυκούργου 22.1 από Garland Robert (1998), Οι Αρχαίοι Έλληνες και η καθημερινή τους ζωή, μτφρ Δ. Γεδεών, Αθήνα: Βασδέκη, σελ. 131

Γλωσσάριο

ρήση: λόγος , ομιλία, ρητό, γνωμικό

Δραστηριότητα

10.2) Βρίσκω φωτογραφίες από βιβλία ή διαδίκτυο που να απεικονίζουν πως έφτιαχναν τα μαλλιά τους σε άλλες πόλεις της αρχαιότητας και συγκρίνω μεταξύ τους και με την σημερινή εποχή.

80


10.3) Παρατηρώ τις οπτικές πηγές και περιγράφω τους πολεμιστές. Ποια είναι τα όπλα τους;

Π60: www.sikyon.com/ sparta/ history_ gr. html

Π61: http://www.sikyon.com/ sparta/ history_ gr. html

81

10.4) Ζωγραφίζω έναν Σπαρτιάτη πολεμιστή στο παρακάτω αγγείο με βάση τις ιστορικές πληροφορίες των πηγών Π57 έως Π61

82

Π62:«Ο ρυθμός του χορού αυτού βασιζόταν πάνω στον πυρρίχιο πόδα, μουσικό μέτρο σύντομο (γρήγορο) γι' αυτό και σαν ρυθμός ήταν έντονος και ζωηρός. Οι Σπαρτιάτες, ήταν οι πρώτοι που πριν αναχωρήσουν για τον πόλεμο ή λίγο πριν την μάχη, αλλά και κατά την διάρκεια των πολεμικών αναμετρήσεων, ασκούνταν και μάθαιναν να χορεύουν τον χορό αυτό με όπλα, τόξα, ασπίδες και δόρατα για να μπορούν να είναι νικητές στη μάχη. Οι χορευτές-πολεμιστές που έφεραν πολεμική εξάρτυση ήταν χωρισμένοι και κατανεμημένοι σε δύο συμπλέγματα, τους επιτιθέμενους και τους αμυνόμενους και μιμούνταν τις κινήσεις των πολεμιστών την ώρα της μάχης. Σύμφωνα με περιγραφή του Πλάτωνα χορευόταν από πολλούς χορευτές στην σειρά, καθοδηγούμενους από τον αρχηγό της ομάδας. […]Στην Σπάρτη ήταν υποχρεωτικός χορός σε όλους από πέντε ετών και πάνω. Στην Λακωνία ήταν κατ' εξοχήν πολεμικός χορός, χορευόταν όμως και σε θρησκευτικές γιορτές και στις γυμνοπαιδιές».

Αθανασιάδης Δ, (1998) «Πυρρίχιος Χορός», Αθήνα:

Αφοι Κυριακίδη, σελ 35.

Π63: Αρχαία αναπαράσταση τουΠυρρίχιου χορού

Π64: Γλυπτό με γυμνούς άνδρες που χορεύ-ουν τον πυρρίχιο

Ο Πυρρίχιος χορός ή Πυρρίχη

83

ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΕΣ ΜΟΡΕΣ

Οι Σπαρτιατικές Μόρες είναι ένας πολιτιστικός σύλλογος, που έχει ως σκοπό τη δημιουργία ενός αρχαιοπρεπούς αγήματος αποδόσεως τιμών, που φέρει αρχαιοελληνική αμφίεση και εξάρτυση και λαμβάνει μέρος σε εκδηλώσεις και εορτές, κατόπιν προσκλήσεως για την αναβίωση και διάδοση Αρχαίων Σπαρτιατικών Ιδεωδών. Το απόσπασμα είναι από το «5ο Οδοιπορικό στην Ελληνική Παράδοση», που διοργανώθηκε στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, για την UNESCO Πειραιώς και Νήσων, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, του Δήμου Πειραιωτών και της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ομίλων, Συλλόγων και Κέντρων Unesco.

www.spartasmores.gr

Π65: Πυρίχιος στο ΣΕΦ ( Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας)http://www.youtube. com/watch?v=3zo35C_1q9g

http://www.youtube.com/watch



84

Δραστηριότητες

10.5) Μελετώ τις πηγές Π62, Π63, Π64, Π65 και εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές.

10.6) Γιατί χόρευαν τον Πυρρίχιο πριν τον πόλεμο οι Σπαρτιάτες;

10.7) Συγκρίνω τις στολές των Σπαρτιατών στις πηγές Π63, Π64.

85

Π66: «Στην Σπαρτιατική φάλαγγα οπλιτών μετείχαν κατά το μεγαλύτερο διάστημα της αρχαιότητας μόνο Σπαρτιάτες απόφοιτοι της Αγωγής με κλήρο γης. Την απόλυτη αρχηγία της Σπαρτιατικής φάλαγγας κατά την εκστρατεία αναλάμβανε ένας εκ των δύο βασιλέων της Πόλης, καθένας εκ των οποίων εκστράτευε και πολεμούσε μέσα στις τάξεις της φάλαγγας.. Η Σπαρτιατική φάλαγγα, σε αντίθεση με άλλες οπλιτικές φάλαγγες στην Ελλάδα δεν ήταν μόνο ένας στρατιωτικός σχηματισμός, αλλά αποτελούσε και μια αστυνομική δύναμη πίσω στην Σπάρτη. Ποτέ δεν εκστράτευσε μακριά από την Σπάρτη το σύνολο της Σπαρτιατικής φάλαγγας. Πάντοτε ένα τμήμα της έμενε πίσω, ως αστυνομική δύναμη, ενώ για τον ίδιο λόγο απαγορευόταν να εκστρατεύσουν ταυτόχρονα εκτός συνόρων και οι δύο βασιλείς».

Πηγή: «Η Σπαρτιατική φάλαγγα» από το site: http://polioxni.wordpress.com

Σπαρτιατική Φάλαγγα

86


10.8 ) Μελετώ προσεκτικά την πηγή (Π66) . 10.9) Ποια ήταν η αποστολή της Σπαρτιατικής Φάλαγγας;

10.10) Υπήρχαν σε άλλες πόλεις της αρχαιότητας Φάλαγγες; Βρίσκω πληροφορίες και τις συγκρίνω με την Σπαρτιατική Φάλαγγα.

87

11) Η ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΛΙΤΟΤΗΤΑ

11.1) Αναζητώ πληροφορίες πως ντυνόταν σε άλλες πόλεις στην αρχαία Ελλάδα.

11.2) Ψάχνω και βρίσκω φωτο- γραφίες από ιμάτια.

Π67«Τα Σπαρτιατόπουλα,μετά τα δώδεκά

τους χρόνια,δε φορούσαν πια χιτώνα παρά μόνο ιμάτιο, το ίδιο,

χειμώνα καλοκαίρι.Το ιμάτιον ήταν ένα ορθογώνιο ύφασμα,

μονοκόμματο,που το τύλιγαν γύρω στο σώμα τους χωρίς να το

σταθερά πουθενά.


μτφ: Γερασ. Δ. Βανδώρου, Αθήνα: Δημ.Ν Παπαδήμα σελ. 190-191.

88

• Π68: «Οι Λάκωνες ήταν λιτοί και στον θάνατο. Οι νεκροί θάβονταν τυλιγμένοι σε κόκκινο μανδύα, με λίγα φύλλα ελιάς, δίχως άλλα αντικείμενα, ενώ η επίδειξη υπέρμετρης λύπης και θρήνων, δεν ήταν επιτρεπτή. Μοναδική εξαίρεση γινόταν για τους βασιλείς, οι οποίοι κηδεύονταν με τιμές ηρώων, εν μέσω υπερβολικού πένθους».

Κρασσανάκης Α. (2007), Σπάρτη, Λακεδαιμονίων Πολιτεία, η λιτότητα, σελ 42.

Π69:«Στη Σπάρτη οι πολεμιστές που σκοτώνονταν στη μάχη, θάβονταν μέσα σε ένα μανδύα πορφυρό, που τους χρησίμευε για σάβανο, και σκεπασμένοι με κλαδιά ελιάς.

Οι τάφοι τους είχαν επάνω το όνομά τους, ενώ οι τάφοι όλων των άλλων Λακεδαιμονίων έμεναν ανώνυμοι»

Καργάκος Σ. (2006), Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης, Τόμος Α’

Θεσσαλονίκη:Gutenberg, σελ. 326

89

11.1) Μελετώ τις πηγές Π68, Π69, εντοπίζω και καταγράφω τις ομοιότητες και τις διαφορές των ιστορικών πηγών ως προς το περιεχόμενο/θέμα.

Ομοιότητες Διαφορές

90


11.2) Τι πιστεύεις ότι συμβολίζει το κλαδί ελιάς;

11.3) Γνωρίζεις άλλες περιπτώσεις που χρησιμοποιείται το κλαδί ελιάς;Τι συμβολίζει;

91


11.4) Ποια από τα τρόφιμα των αρχαίων Σπαρτιατών τρώγονται σήμερα;

11.5) Τι γνωρίζω για τη θρεπτική τους αξία; Συζητώ στην τάξη για την ωφέλεια τους.

Π70: «Όλα στη ζωή των Σπαρτιατών ήταν λιτά, όμοια λιτό ήταν και το φαγητόή το ποτό τους.Τα συνήθη εδέσματα που προσφέρονταν στα φειδίτια ήταν τα τραγήματα (ξερά φρούτα, όπως τα σύκα), ελιές, τυρί και ο απαραίτητος

άρτος.Το κυριότερο όμως φαγητό που άφησε όνομα μέσα στους αιώνεςΉταν ο γνωστός ως μέλας ζωμός, προερχόταν κατά πάσα πιθανότητα

από χοιρινό κρέας»Καργάκος Σ. (2006), Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης,Τόμος Α’

Θεσσαλονίκη:Gutenberg σελ 510

92

Π71: «Εκείνο πάντως που προσδίδειιδιαιτερότητα στον τρόπο ζωής

των Σπαρτιατών είναι η απλότητακαι η λιτότητα που υπήρχε στη

ζωή τους.Η έλλειψη πολυτέλειαςστην ένδυση, στο φαγητό και γενικά

Σε όλο τον τρόπο ζωής των Σπαρτιατών δεν ευνοούσε την ανάπτυ -

ξη της οικονομίας σε καταναλωτικήβάση, όπως την αντιλαμβανόμαστε

σήμερα»

Καργάκος Σ. (2006),Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης, Τόμος Α’

Θεσσαλονίκη: Gutenberg, σελ. 475

Δραστηριότητα

11.6) Με αφορμή την Π71γράφω ένα άρθρο στην εφημερίδα του σχολείουσχετικά με τη λιτότηταζωής στην αρχαίαΣπάρτη συγκριτικά με τη σύγχρονη καταναλωτικήκοινωνία.

93

12) Ο ΛΑΚΩΝΙΣΜΟΣ

Π72: «Οι Σπαρτιάτες μάθαιναν τα παιδιά τους να αποφεύγουν τη φλυαρία και να μιλούν σύντομα και περιεκτικά .Η διατύπωση μιας φράσης με λίγες λέξεις και έξυπνο περιεχόμενο ονομάστηκε λακωνισμός.[….]»

Πλούταρχος, Λυκούργος, 19, Μτφρ: Γ.Α. Ράπτης (2003). Θεσσαλονίκη:Ζήτρος.στο site:www. greek -language. gr/

Π73: «[..]Οι νέοι οδηγούνταν να κρίνουν ορθά και να εκφράζονται με σαφήνεια και συντομία -το περίφημο «λακωνίζειν»- ακόμη με ετοιμότητα και πνεύμα.»

Ιστορία του ελληνικού έθνους, Αρχαϊκός Ελληνισμός, Αρχαϊκή εποχή, Η ακμή του αρχαϊκού κόσμου, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 263

94


12.1) Διακρίνω τις πηγές Π72 και Π73 σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.

12.2) Συσχετίζω τις πληροφορίες που μου δίνει η κάθε πηγή, διαπιστώνω αν είναι ίδιες και αιτιολογώ την απάντησή μου.

12.3) Δίνω τον ορισμό του «λακωνισμού» από τις πληροφορίες που συλλέγω.

12.4) Αναζητώ σε βιβλία, εγκυκλοπαίδειες ή στο διαδίκτυο σπαρτιατικές λακωνικές εκφράσεις και τη σημασία τους

95

Π74: «Ένας ηλικιωμένος πάει στην Ολυμπία να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς αγώνες. Μόλις μπαίνει στο στάδιο κοιτάζει να βρει άδειο κάθισμα να καθίσει, όμως δεν βλέπει πουθενά. Μετά πάει εκεί που κάθονται τα παιδιά μήπως φιλοτιμηθεί και σηκωθεί κάποιο και καθίσει. Περνά από τα Αθηναιόπουλα, τίποτε. Περνά από άλλα τίποτε….Στο τέλος φτάνει στα Σπαρτιατόπουλα, τα οποία μόλις τον βλέπουν σηκώνονται όλα με μιας, για να καθίσει. Ο γέρος μπρος σ’ αυτό και ενώ τα Αθηναιόπουλα χειροκροτούσαν για την καλή πράξη των Σπαρτιατόπουλων, ο ηλικιωμένος αναφωνεί: “Μόνο στη Σπάρτη ωφελεί κάποιος να γερνάει. Αλίμονο, τι συμφορά. Όλοι οι Έλληνες ξέρουν το καλό όμως μόνο οι Λακεδαιμόνιοι το εφαρμόζουν.”

Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής,-Λακωνικά Αποφθέγματα, μτφρ: Γ.Α Ράπτης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος, σελ. 459

13) Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΓΕΡΟΝΤΕΣ .

96


13.1) Συσχετίζω τις πληροφορίες των ιστορικών πηγών Π74, Π75.

13.2) Διακρίνω τις πηγές σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. 13.3) Συναντούμε στις μέρες μας παρόμοιες εκδηλώσεις συμπεριφοράς;

Π75: «Μια από τις κύριες υποχρεώσεις του νεαρού Σπαρτιάτη ήταν ο απόλυτος σεβασμός προς τους γέροντες.Σηκωνόταν για να παραχωρήσει τη θέση του και υπολόγιζε τη συμβουλή των ηλικιωμένων τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή»

Ιστορία του ελληνικού έθνους, Ιστορία του ελληνικού έθνους, Αρχαϊκός Ελληνισμός, Αρχαϊκή εποχή ο ιδιωτικός βίος των Ελλήνων, Εκδοτική Αθηνών, σελ 450.

97

14) Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ

Π76: «Ο γάμος στην αρχαία Σπάρτη ήταν θεσμός υποχρεωτικός για όλο τον ελεύθερο και υγιή

πληθυσμό,καθώς η αποστολή της οικογένειας στην Σπάρτη ήταν η γένεση υγιών παιδιών. [..].

Η τελετή του όμως φαίνεται πως δεν αποτελούσε δημόσιο γεγονός.Οι νόμοι προέβλεπαν την τιμωρία

Όσων παντρεύονταν σε μεγάλη ηλικία.Χαρακτηριστική των αντιλήψεων που επικρατούσαν στην Σπάρτη περί των αγάμων, είναι η περίπτωση

του στρατηγού Δερκυλίδα. Ο Δερκυλίδαςαν και διακεκριμένος στο πεδίο της μάχης,

αντιμετωπιζόταν αρνητικά ως άγαμος, γεγονός το οποίο δικαιολογούσε την επίδειξημειωμένου σεβασμού προς το πρόσωπό του.


μτφ: Γερασ.Δ.Βανδώρου, Αθήνα: Δημ.Ν Παπαδήμα, σελ. 78

Γλωσσάριοδιακεκριμένος:ξεχωριστός

14.1) Ποιες ιστορικές πληροφορίες αντλώ από την πηγή γιατο θεσμού του γάμου στην αρχαία Σπάρτη; Περιγράφω πώς είναι οι τελετές των γάμων στις μέρες μας.

98

15) Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΞΕΝΗΛΑΣΙΑΣ

Γλωσσάριοξενηλασία: η εκδίω- ξη των ξένων από την Αρχαία Σπάρτηαγύρτης: απατεώναςαλλοτριωθούν: αποξενωθούν Σοφιστές: ευρυμα- θείς δάσκαλοι της εποχής, που πρό- σφεραν επί πληρω- μής τις γνώσεις τους.

Π77: «Στους Σπαρτιάτες απαγορευόταν να ξενιτεύονται για να μην αλλοτριωθούν απόξενικές συνήθειες και ανάγωγους τρόπους ζωής.Θέσπισε ο Λυκούργος και τον νόμοτης εκδίωξης των ξένων (ξενηλασία) από τη Σπάρτη, για να μη γίνουν οι επισκέπτες δάσκαλοι κάποιου κακού στους πολίτες.Αποφάσισε να εμποδίζει ξένες επιρροέςγια όλα τα περιττά, γι’ αυτό δεν έμπαινε στηΣπάρτη ούτε έμπορος, ούτε σοφιστής,ούτεμάντης, ούτε αγύρτης, ούτε τεχνίτης άλλων κατασκευών»

Πλούταρχος Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρε-της, Λακωνικά Αποφθέγματα, μτφρ: Γ. Ράπτης Θεσσαλονίκη: Ζήτρος σελ. 481

99

Π78: «Στους θεσμούς του οικογενειακού βίου πρέπει να συμπεριλάβουμε και τη φιλοξενία. Οι αρχαίοι τη θεωρούσαν ύψιστη αρετή και την είχαν θεοποιήσει. Ο ξένος προστατευόταν από τον Ξένιο Δία και την Αθηνά Ξενία και η κακή υποδοχή και η μη περιποίησή του αποτελούσε αμάρτημα που προκαλούσε την οργή του πατρός των θεών[…] Πολλοί είχαν στα σπίτια τους ιδιαίτερους ξενώνες για να προσφέρουν στους ξένους τους ζεστασιά και στέγη. Στην ώρα του αποχωρισμού, συνήθιζαν να ανταλλάσσουν δώρα, τα ξένια, σύμβολά της φιλίας που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον οικοδεσπότη και τον ξένο του»

Ιστορία του ελληνικού έθνους, Αρχαϊκός Ελληνισμός, Αρχαϊκή εποχή ο ιδιωτικός βίος των Ελλήνων, Εκδοτική Αθηνών, σελ 450

100


15.1) Διακρίνω τις πηγές Π77, Π78 σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.

15.2) Μελετώ τα παραθέματα και από τις πληροφορίες που αντλώ περιγράφω με λίγα λόγια τι ήταν η ξενηλασία στην αρχαία Σπάρτη.

15.3) Τι ακριβώς επιδίωκαν να προστατεύσουν με την ύπαρξη αυτού του θεσμού;

15.4) Συζητώ στην τάξη για τις διαφορές που εντοπίζω στον τρόπο με τονοποίο αντιμετώπιζαν οι Σπαρτιάτες τους ξένους σε σχέση με τους υπόλοιπους Έλληνες.

101

Εκπαιδευτικό Υλικό: Ο Περικλέους Επιτάφιος είναι

το απόσπασμα από το έργο του αρχαίου Αθηναίου ιστορικού Θουκυδίδη στο οποίο παρατίθεται ο λόγος που ο Περικλής, επιφανής Αθηναίος πολιτικός, εκφώνησε το 430 π.Χ. για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου, εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες.

Στο έργο ο Περικλής συνεχώς υμνεί το μεγαλείο της Αθήνας σε σύγκριση με τη Σπάρτη.

Η πατρότητα του Επιταφίου αμφισβητείται, καθώς μεγάλο μέρος της ιστορικής κοινότητας θεωρεί ότι είναι δημιούργημα του Θουκυδίδη και όχι του Περικλή.

Π79 «Υπερέχουμε από τους αντιπάλους κατά τα εξής :την πόλη μας

την παρέχουμε ανοιχτή, και ποτέ δεν αποκλείουμε κανέναν διώχνοντας τους

ξένους από οποιοδήποτε μάθημα ή θέαμα,από το οποίο, αν δεν το κρατήσουμε μυστικό

και το δει κανείς από τους εχθρούς μας, είναι δυνατόν να ωφεληθεί,

Γιατί πιστεύουμε όχι τόσο στις προετοιμασίες και τα στρατηγήματα όσο

στην έμφυτη γενναιότητά μας στα έργα».

Θουκυδίδης,Περικλέους Επιτάφιος (39) , αρχαίο κείμενο και παράλληλη

μετάφραση του στο site:http://users.sch.gr/symfo/sholio/

arhea./epitafios_mtfr.htm

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%BF%CF%85%CE%BA%CF%85%CE%B4%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%BB%CE%AE%CF%82


http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82

102

Δραστηριότητες15.5) Συσχετίζω το περιεχόμενο της ιστορικής πηγής με την

ταυτότητα αυτού που εκφωνεί το λόγο.Είναι υποκειμενική ή αντικειμενική;

15.6) Βρίσκω την ταυτότητα της ιστορικής πηγής

Ταυτότητα της πηγής

Ποιος είναι ο δημιουργός της

πηγής;

Πότε δημιουργήθηκε;

Πού δημιουργήθηκε;

Ποιος είναι ο σκοπός της δημιουργίας της;

Σε ποιόν απευθύνεται;

Ποιο είναι το είδος της πηγής;

103

16) Η ΚΡΥΠΤΕΙΑ

Π80: «[…]Ο θεσμός της λεγόμενης κρύπτείας προέβλεπε να παρακολουθούνται κρυφά οι είλωτες και οι περίοικοι είτε για τυχόν εξεγέρσεις είτε για τυχόν κατασκοπία και προδοσία στρατιωτικών μυστικών στους εχθρούς. Όποιος από τους είλωτες ή τους περίοικους κρίνονταν ότι κατασκόπευε ή μπορούσε να προδώσει στρατιωτικά μυστικά στους εχθρούς, θανατωνόταν[...]».

Κρασσανάκης Α. (2007) Σπάρτη, Λακεδαιμονίων Πολιτεία, Η κρυπτεία

σελ 41.


16.1) Τι ήταν σύμφωνα με την πηγή η κρυπτεία;

16.2) Βρίσκω παράγωγες λέξεις από τη λέξη «κρυπτεία».

104

17) ΤΑ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Π81:«Ο Λυκούργος αντικατάστησε τα χρυσά και αργυρά νομίσματα με σιδερένια.Αυτά ήταν μεγάλα και βαριά και είχαν μικρή αξία..Έτσι, για να φυλάξει κά-

ποιος σπαρτιατικά νομίσματα αξίας δέκα μνων, έπρεπε να χει αποθήκη και ένα ζευγάρι άλογα για να τα μεταφέρει.

Με το μέτρο αυτό του Λυκούργου πολλές αδικίες, εξαφανίστηκαν από τη Σπάρτη. Γιατί ποιος θα έκλεβε ή θα δεχόταν χρήματα παράνομα

όταν δε μπορούσε ούτε να τα κρύψει;»

Πλούταρχος, Λυκούργος,Μτφ: Γ.Α. Ράπτης (2003), Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

στο site:www. greek -language. gr/

ΓλωσσάριοΜνες :1)νόμισμα των αρχαίων Ελλήνων

2)Μονάδα μέτρησης της μάζας

105

Νομίσματα της Σπάρτης

Π82 :Διόσκουροι αριστερά και δύο αμφορείς δεξιά με τα γράμματα "ΛΑ", "ΝΙ", 2ος αι. π.Χ.www. sikyon. com/sparta/ sparta _gr. html

Π83: Κεφαλή του Δία αριστερά με κλειδί στα δεξιά, 2ος αιώνας π.Χ.www. sikyon. com/sparta/ sparta _gr. html

106

Νομίσματα της Σπάρτης

Π84: Προτομή του Λυκούργου αριστερά και κηρύκειο δεξιά, 2ος - 1ος αιώνας π.Χ. www. sikyon. com/sparta/ sparta _gr. html

Π85: Προτομή ήρωα αριστερά και αετός να στέκεται δεξιά, με τα γράμματα "ΛΟ" και "A" στην κάθε πλευρά του, 2ος αιώνας π.Χ.

www. sikyon. com/sparta/ sparta _gr. html

107

.

Δραστηριότητες:17.1) Γιατί τα νομίσματα της Σπάρτης κατασκευάζονταν σιδερένια, σύμφωνα με τη γραπτή πηγή;

17.2) Παρατηρώ προσεκτικά τα νομίσματα και μελετώ τι απεικονίζεταιστο καθένα.

17.3) Αναζητώ ποιοι απεικονίζονται στα σημερινά νομίσματα.

17.4) Αν μία μνα ισοτιμεί με περίπου 30 σεντς του ευρώ, πόσο είναι οι δέκα μνες;

Ομαδική δραστηριότητα17.5) Χωριζόμαστε σε ομάδες και φτιάχνουμε ένα κολλάζ με νομίσματα παλιά ελληνικά αλλά και σημερινά και ξένα και σημειώνουμε κάτω από κάθε νόμισμα τα χαρακτηριστικά τους

108

Γλωσσάριο

ανάθημα: αφιέρωμα, τάμα

Π87: Αναπαράσταση της θεάς σεελεφαντόδοντο ανάθημα. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας),

Π86: «Σε πρώτη θέση στην Αρχαία Σπάρτη βρίσκονται οι θεοί του Ολύμπου, στη συνέχεια ακολουθούσαν οι συγκεκριμένοι τοπικοί θεοί, οι θεοί του Κάτω Κόσμου, οι ήρωες και οι θεότητες προστάτιδες των οικογενειών. [...]Ο Δίας λατρευόταν ως ολύμπιος θεός και πατέρας του Ηρακλή και από αυτούς πήραν την εξουσία οι βασιλείς. [...]Προς τιμήν της Αρτέμιδας Ορθίας διοργανώνονταν στην Σπάρτη τελετουργίες, αγώνες, κατά τους οποίους οι νέοι έπρεπε να κλέβουν τυρί. Γνωστή τελετουργία ήταν και η μαστίγωση των νέων που προσέλκυε για αιώνες αργότερα πολλούς ξένους στη Σπάρτη».

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη – Η ιστορία, η

κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ. Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπαδήμα, σελ.95-96

18) ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=el&sl=en&u=http://en.wikipedia.org/wiki/File:NAMA_Art%25C3%25A9mis_Orthia.jpg&prev=/search%3Fq%3D%25CE%25B1%25CF%2581%25CF%2584%25CE%25B5%25CE%25BC%25CE%25B9%25CE%25B4%25CE%25B1%2B%25CE%25BF%25CF%2581%25CE%25B8%25CE%25AF%25CE%25B1%26hl%3Del%26sa%3DG%26biw%3D1259%26bih%3D601%26prmd%3Divns&rurl=translate.google.gr&usg=ALkJrhh-0V2zd_4YFbkrrxuH8J16EDzn6A

109


18.1) Που βρίσκεται ο Όλυμπος;

18.2) Τι γνωρίζω από την περυσινή ιστορία για τι δωδεκάθεο; Γνωρίζω ότι υπάρχουν πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα που φέρουν ονόματα θεών του Ολύμπου; Αναζητώ πληροφορίες.

18.3) Σύμφωνα με την πηγή Π86, ποιους άλλους θεούς τιμούσαν οι Σπαρτιάτες;

110

Π89: «Τα μικρά παιδιά στην Σπάρτη, που τα χτυπούν με μαστίγια μια ολόκληρη μέρα στο βωμό της Όρθιας Άρτεμης μέχρι θανάτου πολλές φορές, το άντεχαν χαρούμενοι και ζωηροί, συναγωνιζόμενοι μεταξύ τους για τη νίκη, δηλαδή ποιος από αυτούς θα αντέξει περισσότερο και με μεγαλύτερη υπομονή τη μαστίγωση. Και ο νικητής αποκτά πολύ μεγάλη δόξα. Αυτός ο συναγωνισμός λέγεται διαμαστίγωση και γίνεται κάθε χρόνο».

Πλούταρχος Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετης, Λακωνικά Αποφθέγματα, Μτφρ: Γ. Ράπτης

Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.σελ 487.

Π88: Ελεφαντόδοντα αναθήματα της θεάς Αρτέμιδος Ορθίας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)

18.4) Μελετώ προσεκτικά τις οπτικές πηγές Π87, Π88 και εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές στις αναπαραστάσεις.18.5) Γιατί η θεά ονομάστηκε «Αρτέμιδα Ορθία»;18.6) Σύμφωνα με την πηγή Π89, πως τιμούσαν την «Αρτέμιδα Ορθία»;

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/NAMA_Art%C3%A9mis_Orthia_3.jpg

111

Π90: «Ο αδερφός της Αρτέμιδος, ο Απόλλωνας λατρεύτηκε ως ο θεός του φωτός, ο οποίος μπορεί να διαλύσει το σκότος, όπως επίσης και ως θεός της θεραπευτικής και της μουσικής. Ως θεός των Δελφών, […] αναγνωριζόταν ως η πηγή του σπαρτιατικού πολιτεύματος και των ρυθμίσεων του. Ακόμα και η ρήτρα του Λυκούργου είχε προέλευση από τον θεό Απόλλωνα. Για τον λόγο αυτό η Σπάρτη προσπαθούσε να έχει την εύνοια των Δελφών και επιρροή στο ιερό».

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη –Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ.Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπαδήμα, σελ.97-98

Π91: Άγαλμα του Απόλλωνα σε πάρκο στην Ευρώπη el.wikipedia.org/wiki/Απόλλων

Ο Απόλλωνας

Γλωσσάριο:σκότος: σκοτάδι

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Schwerin_Apollon.jpg

112


18.7) Πόσο σημαντική ήταν η θέση του Απόλλωνα στη θρησκεία της αρχαίας Σπάρτης, σύμφωνα με την γραπτή πηγή Π90 και γιατί;

18.8) Ποια στοιχεία της γραπτής πηγής Π90 αποτυπώνονται στην οπτική Π91; Παρατηρώ προσεκτικά και περιγράφω.

113

Συνθετικές Ομαδικές Δραστηριότητες:

18.9) Αναζητούμε πληροφορίες σε βιβλία ή στο διαδίκτυο σχετικά με θρη-σκείες που λατρεύονται σήμερα και συγκρίνω με την αρχαία Σπάρτη.

18.10) Δημιουργούμε ανά ομάδες ένα ψηφιδωτό το οποίο να σχετίζεται με την θρησκεία των αρχαίων Σπαρτιατών.

114

Π92:Τα Υακίνθεια ήταν γιορτή προς τιμή του Απόλλωνα. Η γιορτή αυτή τελούνταν κάθε χρόνο -τέλη Μαΐου αρχές Ιουνίου-, διαρκούσε τρεις ημέρες και αποτελούσε ανάμνηση για τον τραγικό θάνατο του όμορφου αγοριού Υακίνθου που θανατώθηκε με τραγικό τρόπο».

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη –Η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας λακωνικής πόλης-, μτφρ.Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπαδήμα, σελ.98

19) ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣΤα Υακίνθεια

19.1) Αναζητώ πληροφορίες για τον μύθο του Υάκινθου και τον παρουσιάζω στην τάξη. Τι σχέση έχει με το λουλούδι «υάκινθος»;

115

Π93: «Τα Κάρνεια ήταν η δεύτερη μεγάλη λακωνική γιορτή που διαρκούσε στη Σπάρτη εννέα μέρες του τοπικού μήνα Κάρνειου Άυγουστου.[..]Στην αρχή η γιορτή ήταν αφιερωμένη σε έναν τοπικό θεό, τον Κάρνο, που ήταν προστάτης της γονιμότητας και της συγκομιδής των καρπών .Αργότερα τον θεό Κάρνο τον ταύτισαν με τον Απόλλωνα. Τα Κάρνεια τελούνταν στο τέρμα κάθε τετραετίας.

Λουριδάς Γ. (2000), Σπαρτιατικές Εορτές-Τα Κάρνεια, Απολλώνειο Φως στο site: www.spartans.gr

Γλωσσάριο

κερασοφόρος: που έχει κέρατα

συγκερασμός: ανάμειξη, συνδυ- ασμός

19.2) Προς τιμή ποιού θεού τελούνταν τα Κάρνεια ;

Τα Κάρνεια

116

Οι Γυμνοπαιδίες Π94 «Πρόκειται για αγώνες γυμνών

νέων[..] Ήταν ετήσια γιορτή διάρκειας δέκα ίσως ημερών που γινόταν προς τιμή του Απόλλωνα.Περιλαμβανε κυρίως όρχηση γυμνών παιδιών που τελούνταν στην αγορά της πόλης, γύρω από τα αγάλματα του Απόλλωνα και της Λητούς.

Στη γιορτή μετείχαν γυμνοί νέοι, οι οποίοι με ευπρεπείς και ρυθμικές κινήσεις αναπαρίσταναν σκηνές πάλης και παγκρατίου και έψαλλαν ωδές.

Οι γυμνοπαιδειές ήταν μια γιορτή που είχε σκοπό, πέρα από την ανάμνηση της νίκης, να προβάλλει την ισχύ της πόλης.

Καργάκος Σ. (2006), Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης,Τόμος Α’

Θεσσαλονίκη: Gutenberg, σελ. 579

Γλωσσάριο:

όρχηση: ο χορόςΛητώ:μητέρα του Απόλλωνακαι της Άρτεμης

19.3) Τι είδους δραστηριότη- τες γινόταν κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της γιορτής των γυμνοπαιδιών, σύμφωνα με την πηγή;

117

Συνθετική Δραστηριότητα

19.4) Αναφέρω τις κυριότερες σημερινές θρησκευτικές γιορτές και συγκρίνω με τις γιορτές της αρχαίας Σπάρτης.

118

Εκπαιδευτικό Υλικό:

σαλτσιέρα: μικρό πήλινο αγγείο για σάλτσες

κάνθαρος: πήλινο αγγείο πόσης με δύο ψηλές, κάθετες λαβές

αλάβαστρο: μικρό, επίμηκες πήλινο αγγείο για αρωματικά έλαια, για τον γυναικείο κυρίως καλλωπισμό.

Π95: Αγγεία- Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

20) ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΑ ΑΓΓΕΙΑ

http://www.facebook.com/photo.php?pid=195919&id=142517112451621

119


20.1) Παρατηρώ την οπτική πηγή Π95 και συγκρίνω τα αγγεία.

20.2) Από τι υλικό είναι φτιαγμένα και από πότε χρονολογούνται;

20.3) Η κατασκευή των αγγείων βοηθά στη χρήση τους;

20.4) Αναζητώ εικόνες με σημερινά σκεύη και τα συγκρίνω με αυτά της πηγής ως προς το υλικό κατασκευής, τη μορφή και τη χρήση.

120

Π96: Πήλινος Αττικός Κάνθαρος, 480-470 π.Χ. Βρέθηκε στην Ακρόπολη της Ακάνθου, Αρχαιο-

γικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

20.5) Πού και πότε κατασκευάστηκε το αγγείο της οπτικής πηγής Π96;20.6) Εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές με τον κάνθαρο της οπτικής πηγής Π95.

121

Π98: Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης Αγγείο Αμφορέας β' μισό 8ου αιώνα π.Χ.στο site: :http://collections.culture.gr

Π97: Αρχαιολογικό Μουσείο ΣπάρτηςΑγγείο Οινοχόη β' τέταρτο 6ου αιώνα π.Χ.στο site:http ://collections.culture.gr

122


20.7) Αναζητώ πληροφορίες στο διαδίκτυο για την χρηστική αξία των αγγείων στις πηγές και γενικά για τα χαρακτηριστικά τους.

Συνθετική Δραστηριότητα

20.8) Οργανώνουμε επίσκεψη με τη βοήθεια του διευθυντή και του δασκάλου στην πόλη και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης για να δούμε από κοντά τα ίχνη του παρελθόντος της.

123

ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣΑ. Συμπληρώνω το παρακάτω διάγραμμα με λέξεις ή έννοιες που μου έχουν

μείνει από τη «γνωριμία μου» με τη ζωή στην αρχαία Σπάρτη.

Αρχαία Σπάρτη

124

Β. Γράφω μια παράγραφο με βάση τις πηγές που μελετήσαμε για τη σημασία των ιστορικών πηγών και της ιστορικής έρευνας στην διερεύνηση του παρελθόντος ώστε να καταλήξουμε σε ορθά ιστορικά συμπεράσματα.

………………………………………………………..…………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………..……………………………………………………………..

125

Γ. Γράφω τι άλλο θα ήθελα να μάθω για την αρχαία Σπάρτη

….........................................................................................………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….………………………………………………………………………

..................................................................................................

126

Δ. Υπάρχουν ίχνη-οπτικές πηγές στο σχολείο μου που να αντανακλούν και να μαρτυρούν ιστορικά στοιχεία από την αρχαία Σπάρτη. Αν ναι,

περιγράφω το είδος τους και τις ιστορικές πληροφορίες που παρέχουν.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………

.............................................................................……………………………………………………….………………………………………………………..

127

Ευριπίδης, Λυκούργος , Περικλής, Ξενοφών, Τυρταίος,Απόλλωνας

Νομοθέτης της Αρχαίας Σπάρτης

Αθηναίος πολιτικός

Αθηναίος τραγικός ποιητής

Ιστορικός

Ολύμπιος Θεός

Ποιητής Σπαρτιάτης

Ε. Αντιστοιχίζω τα πρόσωπα που αναφέρονται με την αντίστοιχη ιδιότητά τους.

128

ΔΗΛΩΤΙΚΟΙ

ΣΤΟΧΟΙ ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Να γνωρίσουν οι μαθητές αρχικά πότε και πού αναφερόμαστε όταν μιλάμε για την Αρχαία Σπάρτη.

Π1,Π2,Π3,Π4,Π5,Π6,Π7,

1.1, 1.2, 2.1, 2.2, 2.3, 2.4,

3.2.

Να μάθουν τι ακριβώς συνιστούσε τον ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής των Σπαρτιατών

Π15, Π21, Π20, Π22,. Π23, Π24, Π25, Π26, Π27, Π28, Π29, Π30, Π31, Π33, Π34, Π36

5.8, 6.10, 7.1, 7.2, 7.4, 8.3, 8.6, 8.13, 8.15, 8.19, 8.23, 8.24, 8.29, 8.32, 8.35, 8.36, 8.37, 8.38, 8.45

Να μάθουν γιατί οι Σπαρτιάτες-/ισσες υιοθέτησαν αυτόν τον τρόπο ζωής.

Π22, Π23,Π24, Π25, Π26, Π27,Π30, Π31 Π33, Π34, Π36, Π42, Π43,

7.1, 7.2, 7.4, 8.6, 8.12, 8.24, 8.29, 8.45, 9.10, 15.3, 17.1,

Να γνωρίσουν, μέσα από τις πηγές ασφαλώς που είναι τα ίχνη για τη διερεύνηση του παρελθόντος πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Σπάρτη.

Π8, Π9, Π10, Π11, Π12, Π13, Π14, Π16, Π17, Π19, Π20, Π21, Π22, Π23, Π24, Π25, Π26, Π27, Π28, Π29,Π30, Π32, Π33, Π34, Π35, Π36, Π38,

4.1, 4.2, 4.3, 4.5, 4.6, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4, 5.5, 6.5, 6.7, 6.11, 7.1, 7.2, 7.4, 8.1, 8.3, 8.6, 8.12, 8.15, 8.19, 8.23, 8.24, 8.26, 8.29, 8.32, 8.35, 8.36, 8.37, 8.38, 8.45, 8.47, 8.48, 8.49, 8.50, 8.55, 8.56, 8.59, 8.64

129

ΔΗΛΩΤΙΚΟΙ

ΣΤΟΧΟΙ ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗ-

ΤΕΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Να μάθουν τι ακριβώς συνιστούσε τον ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής των Σπαρτιατών

Π38, Π39, Π40, Π42, Π43, Π50, Π51, Π54, Π55, Π56, Π66, Π67, Π68, Π69, Π76, Π77, Π78, Π80, Π81, Π82, Π83, Π84, Π85, Π94.

8.59, 9.4, 9.1, 9.8, 9.10, 9.12, 10.9, 11.1, 11.2, 13.3, 14.1, 15.3, 16.1, 17.5, 19.3, Α

Να μάθουν γιατί οι Σπαρτιάτες-/ισσες υιοθέτησαν αυτόν τον τρόπο ζωής.

Π50, Π51, Π52, Π53, Π54, Π77, Π78, Π81, Π82, Π83, Π84, Π85, Π90, Π91, Π92

18.7, 19.1, Α

Να γνωρίσουν, μέσα από τις πηγές ασφαλώς που είναι τα ίχνη για τη διερεύνηση του παρελθόντος πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Σπάρτη.

Π39, Π40, Π42, Π43, Π44, Π45, Π46, Π47, Π48, Π50, Π51 ,Π54, Π55,Π56, Π60, Π61, Π62, Π65, Π66, Π67, Π70, Π77, Π78, Π86, Π87, Π88, Π89, Π90, Π91, Π93, Π97, Π98.

8.65, 9.4, 9.8, 9.10, 9.12, 10.3, 10.4, 10.6, 10.9, 11.1, 11.4, 15.4, 18.3, 18.5, 18.6, 18.10, 19.2, 20.7, Α

130

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟΙ


ΤΕΣ


Να μάθουν οι μαθητές συγκρίνουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγές

Π3, Π4, Π5, Π8, Π10, Π11, Π16, Π17, Π18, Π20, Π21, Π23, Π24, Π28, Π29, Π30, Π31, Π32, Π36, Π37, Π49.

2.5, 3.1, 4.4, 4.8,6.4 6.6, 6.8, 6.9, 6.12,7.3, 8.13, 8.16, 8.21, 8.30, 8.31, 8.66, 9.2, 9.5, 9.7, 9.11, 10.1, 10.2,

Να είναι σε θέση να αξιολογούν κατά πόσο μια πηγή είναι υποκειμενική ή αντικειμενική

Π41, Π55, Π56, Π79 8.40, 8.41, 8.42, 9.13, 9.14, 15.5.

Να μάθουν να διαβάζουν κριτικά τις πηγές και να τις ξεχωρίζουν σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.

Π16, Π29, Π30, Π50, Π72, Π73, Π74, Π75, Π77, Π78,

6.3, 8.14, 9.3, 12.1. 13.2, 15.1

Να μάθουν να αναγνωρίζουν το είδος και την ταυτότητα μιας πηγής και να την εντάσσουν στο ιστορικό πλαίσιο.

Π12, Π14, Π13, Π16, Π25, Π27, Π31, Π32, Π33, Π37, Π38, Π41, Π42, Π43, Π47, Π48, Π50, Π52

4.7, 5.6, 5.7, 6.2, 8.2, 8.8, 8.9, 8.10, 8.11, 8.18, 8.19, 8.20, 8.25, 8.26, 8.33, 8.35, 8.39, 8.40, 8.43, 8.53, 8.60, 9.3, 9.6

131

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟΙΣΤΟΧΟΙ ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗ-

ΤΕΣ


Να μάθουν οι μαθητές συγκρίνουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγές

Π50, Π51, Π52, Π53, Π54, Π57, Π58, Π59, Π62, Π63, Π64, Π65, Π66, Π68, Π69, Π72, Π73, Π74, Π75, Π88, Π87, Π90, Π91, Π95, Π96.

10.5, 10.7, 10.10, 11.1, 12.2, 13.1, 18.4, 18.8, 20.6

Να μάθουν να αναγνωρίζουν το είδος και την ταυτότητα μιας πηγής και να την εντάσσουν στο ιστορικό της πλαίσιο.

Π52, Π53, Π54, Π79, Π96

9.9, 15.6, 20.5

132

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ


ΤΕΣ


Οι μαθητές να κατανοήσουν την έννοια:Σπαρτιατική Αγωγή

Από Π25 έως Π49 8.61 α και 8.61β

Οι μαθητές να κατανοήσουν την έννοια:Ξενηλασία

Π77 και Π78 15.2, και 15.4

Οι μαθητές να κατανοήσουν την έννοια:Λακωνισμός.

Π72 και Π73 12.3 και 12.4

133

ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΟΙ

ΣΤΟΧΟΙ ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗ-ΤΕΣ


Να εκτιμήσουν οι μαθητές τη σημασία και την αξία της λιτότητας.

Π67, Π68, Π69, Π70, Π71

11.4 και 11.6

Να κατανοήσουν τη σημασία της ιστορικής έρευνας και να καταλήξουν σε ορθά συμπεράσματα

Όλες οι πηγές (από Π1 έως Π98)

Το σύνολο των δραστηριοτήτων της εργασίας (από 1.1 έως και 20.7)και

Α, Β, Γ, Δ, Ε

134

Καλλιτεχνικά

Μαθηματικά

Γεωγραφία Γλώσσα

ΚοινωνικήΚαι

ΠολιτικήΑγωγή

Θρησκευτικά

ΘεατρικήΑγωγή

Ιστορία

Εμπλεκόμενα Θεματικά Πεδία

ΦυσικήΑγωγή

135

Γλώσσα 8.17, 8.59, 8.61β, 8.62, 11.6, 12.3, 15.2, 16.1, 16.2.

Μαθηματικά 4.9, 8.5, 17.4

Γεωγραφία 1.1, 1.2, 3.2, 18.1, 18.2.

Κοινωνική και πολιτική αγωγή

6.4, 6.12

Ζωγραφική 8.44, 8.64

Θεατρική Αγωγή 8.65, 9.14.

Φυσική Αγωγή 8.58

Θρησκευτικά 19.4

136

ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΗΚΑΜΕ:

Ρεπούση Μαρία, Ανδρεάδου Χαρά, Πουταχίδης Αριστείδης, Τσιβάς Αρμόδιος (2008), Ιστορία ΣΤ’ Δημοτικού, στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια, Αθήνα: Βιβλιόραμα.

Ρεπούση Μαρία, Ανδρεάδου Χαρά, Ποταχίδης Αριστείδης, Τσιβάς Αρμόδιος (2008),Ι στορία ΣΤ’Δημοτικού, στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια, Τετράδιο εργασιών, Αθήνα: Βιβλιόραμα.

Ρεπούση Μαρία, Τσιβάς Αρμόδιος, Αναγνώστου Γεωργία, Ανδρεάδου Χαρά, Γκόγκολας Στράτος, Παπανικολάου Ελένη, Πουταχίδης Άρης (2011). Από τα ίχνη στις μαρτυρίες, η επεξεργασία των ιστορικών πηγών στο μάθημα της ιστορίας, Θεσσαλονίκη: Γράφημα.

Ρεπούση Μαρία (2004), Μαθήματα Ιστορίας ,από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση, Αθήνα: Καστανιώτης.

137

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αρχαίοι Συγγραφείς, Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή αρετής-Λακωνικά Αποφθέγματα, Αθήνα: Ζήτρος.

Καργάκος Σαράντος (2006), Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης, Τόμος Α’, Από την Προ-δωρική Σπάρτη έως τον Ελληνοπερσικό πόλεμο, Θεσσαλονίκη: Gutenberg.

Κρασσανάκης Αδαμάντιος (2007), Σπάρτη, Λακεδαιμονίων Πολιτεία,

Κροντήρα Λήδα (2002), Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο, Αθήνα: Φυτράκη.

Ιστορία του ελληνικού Έθνους, Αρχαικός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών.

138

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Baltrusch Ernst (1998), Σπάρτη, η ιστορία, η κοινωνία και ο πολιτισμός της αρχαίας ελληνικής πόλης, μτφρ: Χρήστος Π. Μπαλόγλου, Αθήνα: Δημ.Ν.Παπαδήμα.

Bots ford & Robinson (1977), Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Αναθεωρημένη από τον καθηγητή Donald Kagan, μτφρ Σωτηρίου Τσιτσώνη, Β έκδοση, Αθήνα: ΜΙΕΤ.

Flaceliere Robert (1959), Ο Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος των Αρχαίων Ελλήνων, μτφρ: Γερ. Δ. Βανδώρου Αθήνα: Παπαδήμα.

Garland Robert (1998), Οι Αρχαίοι Έλληνες-Η καθημερινή τους ζωή μτφρ: Γ.Β. Βασδέκης Αθηνα: Βασδέκης.

Μώρις Κρουαζέ (1987), Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδος, Αθήνα: Γκοβόστη

139

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

www .greeklanguage.gr www. alfavita .gr www.spartans. gr www.sikyon.com. www. ekati -e.blogspot.com www. tovima. gr. www. scribd .com /doc /5602130/. www .thermopilai .org/.../e-tan-e-epi-ta culture.ana.gr view5.php?id=1352&pid. www.spartasmores.gr users.sch.gr/symfo/sholio/arhea./ epitafios_ mtfr. hm. www.youtube.com/ watch ?v=3zo35C_1q9g collections. culture.gr

Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ.ppt

Documents