કાયિશ બર અહ°વાલ - tribal research and training institute€¦ · ·...
TRANSCRIPT
૧૪ થી ૧૬ સ ટ બર ૨૦૧૭
આ દ િત િવકાસ િવભાગ - ગાંધીનગર તેમજ
આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ ક , જૂરાત િવ ાપીઠ - અમદાવાદના
સં ુ ત ઉપ મે આયો ત
આ મશાળાઓના િશ કોની શૈ ણક ણુવ ા
ધુારણા માટની િ દવસીય કાયિશબર
કાયિશ બર અહવાલ
આ દવાસી સશંોધન અન ેતાલીમ ક ,
જૂરાત િવ ાપીઠ, અમદાવાદ
થળઃ આ મશાળા – સોનવાડા, જ. વલસાડ
2 | P a g e
1 તાવના ........................................................................................................................ 3
2 કાયિશ બરના હ ઓુ .......................................................................................................... 3
3 કાયિશ બરનો થમ દવસ (૧૪ સ ટ બર, ૨૦૧૭) ................................................................ 3
3.1 ી િવ લુ રામાણી (સશંોધન મદદનીશ, આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ ક , જૂરાત
િવ ાપીઠ, અમદાવાદ) ........................................................................................................... 4
િવષયઃ િશ કો અને ય ત વ િવકાસ ...................................................................................... 4
3.2 ી પ રતોષ ભ , (િશ ક ી - બાઈ આવાબાઈ હાઈ ુલ, વલસાડ) ....................................... 6
િવષયઃ (૧) ગ ણત િવષયના પાયાના યાલોની સમજ (અવયવ, ઘાતાકં, ટકાવાર , ે ફળ, ઘનફળ
વગેર) ................................................................................................................................. 6
િવષયઃ(૨) િવ ાન િવષય શીખવવા માટની સૈ ધાિંતક અને ાયો ગક પ ધિતઓ .............................. 6
3.3 ી કાશ ઠાકર (તાલીમ સહાયક, આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ ક , જૂરાત િવ ાપીઠ,
અમદાવાદ) .......................................................................................................................... 7
િવષયઃ િવ ાથ ઓના સવાગી િવકાસમા ં મ ઉ ોગ ુ ંમહ વ ......................................................... 7
4 કાયિશ બરનો તીય દવસ (૧૫ સ ટ બર, ૨૦૧૭) ............................................................... 8
4.1 ી મહ પટલ (લે ચરર, જ લા િશ ણ અને તાલીમ ભવન, વલસાડ) .............................. 8
િવષયઃ સામા જક િવ ાન િવષય શીખવવા માટની પ ધિતઓ અને વતમાન વાહોની સમજ .......... 8
4.2 ો.અ તભાઈ પટલ (અ યાપક, .પી. ોફ આટસ કોલેજ, વલસાડ) ................................... 9
િવષયઃ જુરાતી ભાષામા ંવાચંન-લેખન કૌશ ય િવકાસ અને યાકરણ શીખવવાની પ ધિતઓ .......... 9
4.3 ડૉ. ભાવેશ ઠ ર (લે ચરર, જ લા િશ ણ અને તાલીમ ભવન, વધઈ) ............................... 11
િવષયઃ ે ભાષામા ંવાચંન-લેખન કૌશ ય િવકાસ અને યાકરણ શીખવવાની પ ધિતઓ............. 11
5 કાયિશ બરનો તૃીય દવસ (૧૬ સ ટ બર ૨૦૧૭) ................................................................. 11
5.1 ી ભુાષ પટલ (િશ ક, ૃ ણનગર મ લયાધરા ાથિમક શાળા, .નવસાર ...................... 12
િવષયઃ સં તૃ ભાષામા ંવાચંન-લેખન કૌશ ય િવકાસ અને યાકરણ શીખવવાની પ ધિતઓ ............. 12
5.2 ડૉ.દશના પટલ (લે ચરર, જ લા િશ ણ અને તાલીમ ભવન, વલસાડ)............................... 13
િવષયઃ શાળાક ય સવ ાહ ૂ યાકંનની સમજ.......................................................................... 13
6 સમાપન અને માણપ િવતરણ કાય મ ............................................................................. 14
અ ુ મ ણકા
3 | P a g e
આ મશાળાઓના િશ કોની શૈ ણક ણુવ ા ધુારણા માટની
િ દવસીય કાયિશબરનો અહવાલ
1 તાવના
સ ચવ ી, આ દ િત િવકાસ િવભાગ ગાધંીનગરની ચૂના અ સુાર આ દવાસી
િવ તારની ધોરણ ૧ થી ૮ની આ મશાળાઓના િશ કોની શૈ ણક ણુવ ા ધુારણા માટના
િ દવસીય કાયિશ બર ુ ંઆયોજન આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ ક , જૂરાત િવ ાપીઠ,
અમદાવાદ ારા કરવામા ંઆ ુ.ં કાયિશ બરનો ુ ય ઉ ેશ આ મશાળાના િશ કોની શૈ ણક
ણુવ ામા ં વધારો કરવો, િવ ાથ ઓને શીખવવાના તમામ િવષયોમા ં શીખવવાની નવી
ટકિનક અને પ િતઓથી સજજ કરવાનો છે. આ કાયિશ બરમા ં વલસાડ લાની
આ મશાળાઓના ૬૮ આચાય-િશ કો ઉપ થત રહ સહભાગી બ યા. આ કાયિશ બર
આ મશાળા–સોનવાડા ( જ.વલસાડ) ખાતે યો ઈ ગઈ.
2 કાયિશ બરના હ ઓુ
1. િવ ાથ ક ત િશ ણ બનાવવા િશ કોની સ ગતા વધારવી. 2. િવ ાથ ઓને ભણાવવામા ંપડતી ૂ કલીઓમા ંઉકલ પ પ િતઓ અને ટકિનકથી સજજ
કરવા.
3. િવ ાથ ઓને િવષય સબંિંધત શીખવવામા ંપડતી ુ કલીઓ ુ ંિનવારણ લાવ ુ.ં
4. િવ ાથ ઓને અસરકારક શીખવવા માટ િશ ક તર ક સજજતાની જ રયાત અને મહ વ
સમ વ ુ.ં
5. િવ ાથ ઓના સવાગી િવકાસમા ંિશ ક, છા ાલય વન અને આ મશાળા
યવ થાતં ની િૂમકા પ ટ કરવી.
3 કાયિશ બરનો થમ દવસ (૧૪ સ ટ બર, ૨૦૧૭)
કાયિશ બરના ંઅ ય એવા ( વૂ
આચાય) સામા ક કાયકર અને
આ મશાળાને હરહમેંશ મદદ પ થતા
આવેલ ી મોહનભાઈ પટલે ક ુ હ ુ ં ક
િશ ણમા ં સમયે સમયે નવા નવા
ધુારાઓ આવતા રહ છે તેનાથી સ જ
થ ુ ંજ ર છે. આવી કાયિશ બરો બૂ જ
4 | P a g e
અિનવાય અને ઉપયોગી થઈ પડ છે. ી મોહનભાઈના ં ધમપ ની ભા બેુન પટલે
તાલીમાથ ઓને ો સા હત કરતા ંઆ મશાળાઓને મદદ પ થવાની વાત કર હતી. નવી નવી
ટકિનકોથી મા હતગાર થઈ બાળકોને ઉ મ ભા ુ ં પીરસવાની વાત કર . પોતે સ જ બની
િવ ાથ ઓને પોતાના ં ગણીને િશ ણ આપશો તો જ ર સફળ થશો. બાળકોમા ં ઘણી બધી
શ તઓ પાયેલી છે, તેથી િન ઠા વૂક કામ કરશો તો તમા ું કામ દ પી ઉઠશે. તેવી ભાવના
ય ત કર . સૌ િશ બરાથ ઓને ેરણા, ભુ આશીવાદ પાઠ યા હતા.
3.1 ી િવ લુ રામાણી (સશંોધન મદદનીશ, આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ ક ,
જૂરાત િવ ાપીઠ, અમદાવાદ)
િવષયઃ િશ કો અને ય ત વ િવકાસ
ી િવ લુ રામાણીએ
કાયિશ બરનો હ ુ અને ઉ ે ય
ઉપર કાશ પાડ ો હતો. આગવી
ઢબે સૌનો પ રચય કરા યો, મા ં
મઝા પડ હતી. દા.ત. િવ લુ
નામ હોય તો તેની આગળ થમ
અ રની મદદથી િવશેષણ
શ દનો ઉપયોગ કર ને નામ
બોલવા ુ ં હ ુ.ં િવ લુ એટલે
િવનોદ િવ લુ અને તે પણ ઓળખીતા ન હોય તેવા િશ ક-િશ કા સાથે પ રચય કળવવાનો
હતો. જસવતંભાઈ એટલે જોશીલા જશવતંભાઈ, ત તિસહ એટલે તરવરાટવાળા ત તિસહ,
હમાબેન એટલે હતાળ હમાબેન વગેર. આપણા િવ ાથ ઓમા ં પણ આ ર તે િવશેષણ ુ ત
નામની રમત કરાવી શકાય. નાથી બાળકોમા ંનવો ઉમગં રડાય, િવશેષણથી પ ર ચત થાય
અને શ દભડંોળ પણ વધે. એ ર તે ુદંર િૃ થી પ ર ચત થયા. યાર બાદ પસના લટ
ડવલપમે ટ એટલે ક ય ત વિવકાસ વા બૂ જ ડા િવષય ઉપર અનેક ઉદાહરણો સાથે
સમજ આપી. ય ત વ પ રવતનશીલ છે. મા ં બા યવ થા, વુાવ થા, ુ તાવ થા અને
ૃ ધાવ થા એમ દરક અવ થામા ંઆપ ુ ં ય ત વ બદલાય છે. આ ય ત વને ુ ુ ંબ, િશ ણ,
યવસાય વગેર ઘડવામા ંમહ વનો ફાળો આપે છે.
5 | P a g e
ઉદાહરણ (૧) આપણને કટલીક ય ત સાથે બૂ જ ફાવે છે. કટલાક ય તઓ દ ઠ ગમતી
નથી શા માટ? તે િવચારો ?
ઉદાહરણ (૨) બૂ જ ુ સો આવે છે વગેર.
બાળકોમા ં ય ત વમા ંસરળતાથી પ રવતન લાવી શકાય. પરં ુપ રપ વ ય તમા ં
વ ુફરફાર શ નથી. યાર (િવ ાથ ) બાળક ખીલ ુ ંિવકસ ુ ં ય ત વ છે. લાગણીશીલતા,
ોધી, વભાવ, ઈ યા વભાવ, વહમી વભાવ આ બ ુ ય ત વમા ંઆવે છે. શાળા, સમાજ,
વાતાવરણ, ુ ુ ંબીજનો, વારસામાથંી ય ત વ તૈયાર થાય છે. શાળામા ં ટલા બાળકો છે
તેટલા ય ત વ છે. કોઈ શરમાળ, કોઈ આ ાપાલક, કોઈ જ ા ,ુ કોઈ મહન ,ુ કોઈ
િમલનસાર, કોઈ આળ ,ુ કોઈ રમિતયાળ વગેર... િશ ક તર ક આપણે બાળકના ં ય ત વને
સમજવામા ંઉણા ઉતરતા હોઈએ છ એ. તેથી બાળકના ંઘડતરમા ંકાચા પડ એ છ એ.
સે ફ ડવલપમે ટ ( વિવકાસ)મા ં આપણી નબળાઈને શોધીને િશ ક તર ક સં ણૂ
બનવા યાસ કરતા રહ ુ ંજોઈએ. અ ત અવ થામા ં દટાયે ુ ંછે તે જ ભિવ યમા ંઉગે છે.
હવે બ યા છ એ તે જ કામ આપણે કરવા ુ ંછે. અહ યા બેઠલા બધા જ બધી ર તે ુ દા છે.
ખરખર િવચાર ુ ંએ પણ કાય છે. યવસાયમા ંછ એ તે કામ જો ન કર એ તો યવસાય
નબળો બને, નબળો પડ. દરરોજ ૂ યાકંન કર ુ ંજોઈએ. િશ ક યોગશીલ રહ ુ ંજોઈએ.
તમામ કારના રોગોની દવા સતંોષ છે. સાચી દશામા ં કામ કર ુ ં જોઈએ. આ ર તે ી
િવ લુભાઈએ આગવી ઢબે અનેક ઉદાહરણો સાથે િશ બરાથ ઓને ભા ુ ંપીર ુ.ં
ી િવ લુભાઈએ
એ ટ વીટ મા ં એક રમત
શીખવી. ુ ં નામ હ ુ ં
શ તની ઓળખ અને
મતાવધન. ગોળ રાઉ ડમા ં
બધાને ઉભા રહવા ુ,ં ણ
યાસ કરવાના, પુ-૧ અને
પુ-૨ બનાવવામા ં આવેલ.
એક પુમા ં ૧૦ ટલા
તાલીમાથ ઓ હતા. મતાવધનની આ ગેમ હતી.
6 | P a g e
થમ યાસ(સેક ડમા)ં તીય યાસ તૃીય યાસ
પુ-૧ ૭.૩૫ ૫.૯૧ ૫.૨૩
પુ-૨ ૬.૧૬ ૬.૧૫ ૪.૬૬
આપણે અનેક કારના કામો કર એ છ એ. કટલાક કામો તો આપણે વારંવાર કર એ
છ એ. પરં ુઆપણે બધા કામોને એકની એક જ પ ધિતથી કર એ છ એ. કામ એક જ હોય
પરં ુ ટકનીક અલગ અલગ હોય, ઓછા સમયમા,ં ઓછા ય ને ઉ મ ર ઝ ટ મળ ુ ં જ
જોઈએ. ટકનીક ઘણી હોય છે. તે આ રમત ારા શીખવા મ ુ.ં આમ િવિવધ રમતો ારા
બાળકોની મતાને િવકસાવી શકાય છે.
3.2 ી પ રતોષ ભ , (િશ ક ી - બાઈ આવાબાઈ હાઈ ુલ, વલસાડ)
િવષયઃ (૧) ગ ણત િવષયના પાયાના યાલોની સમજ (અવયવ, ઘાતાકં, ટકાવાર ,
ે ફળ, ઘનફળ વગેર)
િવષયઃ(૨) િવ ાન િવષય શીખવવા માટની સૈ ધાિંતક અને ાયો ગક પ ધિતઓ
બપોર પછ ના સેશનમા ં ી
પ રતોષભાઈ ભ િવ ાન અને ગ ણત
િવષય બાળકોને કવી ર તે સરળતાથી
શીખવી શકાય તે માટ ૂથકાય કરા ુ.ં ુ દા
ુ દા એકમો વૈ છક ર તે (દરક ૂકડ એ)
પસદં કર તે જુબ કામ કરવામા ં આ ુ.ં
ચાટ પેપર ઉપર ુ દ ુ દ ુકડ ઓએ
આગવી ઢબે એકમો તૈયાર કર દિશત
કયા. મા ં િવ ાનમા ં ુબંક, વન પિતના ં
ગો, ગ ણતમા ંમાપન, નફો ખોટ, િવ તરણ,
સમાતંર રખા િવગેર એકમોમા ં બાળક કવી
ર તે લૂ કર છે અને તેને સરળતાથી કવી
ર તે શીખવી શકાય. તેના ં ઉપર આદાન
દાન સાથે ચચાઓ થઈ. દરક ુકડ ના ં
7 | P a g e
નાયક ુશળતા વૂક પોતા ુ ં ૂથકાય ર ૂ ક .ુ બાળકોને તે જ રકમ બનાવવા કહો, ઘ ડયા
તૈયાર કરાવો. કલાસ મમા ં ઘ ડયા કૂાવવા, મહાવરો વ ુ કરાવવો. ે ટકલ કાય વધાર
આપ ુ ં થી વ ુશીખી શકશે.
બાળકને ભય ુ ત બનાવો. ગમે
તેટલી વખત તે િશ ક પાસે આવવો
જોઈએ. આમ િૃત ગ ણત અને િવ ાન
શીખવવાની સલાહ આપી. આમ ક ઠન
લાગતા િવષયોને બૂ જ સરળતાથી
શીખવી શકાય.
3.3 ી કાશ ઠાકર (તાલીમ સહાયક, આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ ક , જૂરાત
િવ ાપીઠ, અમદાવાદ)
િવષયઃ િવ ાથ ઓના સવાગી િવકાસમા ં મ ઉ ોગ ુ ંમહ વ
ી કાશભાઈ ઠાકર
‘િવ ાથ ઓના સવાગી િવકાસમા ં
મ ઉ ોગ ુ ં મહ વ’ સમ વતા
જણા ુ ં ક આ િવ ાથ ઓને
ૂ યલ ી િશ ણ આપવાની બૂ
જ જ ર છે. િવ ાથ કોને કહવાય?
૮૫ વષ પણ ન ુ ંન ુ ંશીખે તેને
િવ ાથ કહવાય. મ ુ ં મહ વ
છે તે િવશે િવ તૃ ણકાર આપી.
છા ાલય વનમા ંઉ ોગ અને મ ુ ં િવિશ ઠ મહ વ છે, મા ં૧. ાથના સમેંલન
૨. રમતગમત ૩. કચન ગાડન ૪. વ છતા ગેની િૃત કરાવવી અિનવાય છે.
નઈતાલીમમા ં૧. મ અને ઉ ોગ ૨. સ હૂ વન અને છા ાલય ૩. સમાજસેવા અને ૪.
અ બુધં બૂ જ ઉપયોગી છે. બાળકો િવષયો ભણી, સમ ડૉ ટર ક એ િનયર બનશે. પરં ુ
8 | P a g e
સારો નાગ રક ક ઈમાનદાર માણસ ન બને તો તેની ુ ંઉપયો ગતા? એટલે ભણવા સાથે ગણ ુ ં
બૂજ જ ર છે. “ નુો.”ના બાળકોના ૧૧ હ ોમા ંિશ ણ ુ ં થાન ૧૦ ુ ંછે. ભલે તમે ૮ કલાક
કામ કરો, પરં ુ ૨૪ કલાક બરાબર હોય. બાળક આપણો અર સો છે. વાચંન, લેખન અને
ગણન ઉપરાતં અઘર િૃત અિનવાય છે તે વાત ુદંર ર તે ર ૂ કર . વતન, વલણ અને
િૃ યો ય હોવી જોઈએ તે માટ ટકોર કર .
4 કાયિશ બરનો તીય દવસ (૧૫ સ ટ બર, ૨૦૧૭)
આજ રોજ ભારતીય સં ૃ િત અને પરંપરા જુબ ાથનાથી કાય મની શ આત
થઈ તથા થમ દવસના અહવાલ ુ ંવાચંન કરવામા ંઆ ુ.ં
4.1 ી મહ પટલ (લે ચરર, જ લા િશ ણ અને તાલીમ ભવન, વલસાડ)
િવષયઃ સામા જક િવ ાન િવષય શીખવવા માટની પ ધિતઓ અને વતમાન વાહોની
સમજ
અ યયન િન પિત (આઉટ ક સ) ઉપર કામ કરવા ુ ં હોય સભાનતાથી કામ કરવા
આહવાન ક .ુ િશ ક આ િૃતનો મહ મ ઉપયોગ કરવા ઉપર ભાર ૂ ો. SC પ ક િવશે
સમ ુ ંઅને તકદાર રાખવા જણા ુ.ં NCERT અને જુરાતનો અ યાસ મ એક ુપ હોવો
જોઈએ. તે હવે સમ તા ં ટ સ કુ બદલવા જઈ ર ા છે. ુ િનયામા ં ણ માણસો જ ે ઠ
૧.િશ ક ૨.સૈિનક અને ૩.ખે ૂત. આ ુ િનયા ુ ં કોઈ ે ઠ સ ન છે તે ુ ંસ ન કોઈને કોઈ
િશ ક જ ક ુછે.
9 | P a g e
ઉદાહરણ પે અ ુલ કલામે વગમા ં બેઠા બેઠા આકાશમા ં જતા િવમાનને ુએ છે.
(િશ કની ટ કોને કહવાય?) િશ ક અ ુલને કહ છે બેટા, અ ુલ ુ ંતાર આ ુ ં િવમાન
બનાવ ુ ંછે? અને એની જ યાએ આપણે હોઈએ તો ? િશ ક સમ છે ક ુ ંવગખડંમા ં ટ ુ ં
ભણાવીશ તે જ કામ આવશે. તે ત ન (સમજણ) ખો ુ ં છે. િશ ક ુ ં કામ બાળકને ભણતા
કરવાના ંછે. સો ટસે બાળકો માટ સજંોગો પેદા કયા. િવષયો યાર ભણાવીએ યાર એક એક
ુ ા ઉપર િવશાળ ર તે િવ લેષણ કરવા ુ ં છે. મૌ ખક અ ભ ય ત, લેખન અ ભ ય ત, તક
અ ભ ય ત, ચ અ ભ ય ત, પેર ાફ વગેર ુ ાઓ ઉપર િવ તૃ છણાવટ કર . .ૂબા નૂી
દાડં ૂચને યાદ કર . દાડં ૂચ શા માટ થઈ? ુબંઈની કોટમા ંફલ થયેલો વક લ(ગાધંી )ને
શેખ અ ુ લાએ કસ લડવા દ ણ આ કા મોકલેલ. આમ બીજ તો હ ુ ંપરં ુ ુ રણ થવાની
તક મળ . તેમ બાળકોમા ં ુ ઈ શ ત છે તેને તક આપવાની જ ર છે. શીખવાની પ ધિતમા ં
બદલાવ લાવવો પડ. પાઠ ુ તકમા ંઆપેલી િવગત સાધન છે, સા ય નથી. આવા તો હ રો
પાઠ ભણાવી શકાય. આપણે તો બાળકને ાન(સમજણ) આપવા ુ ં છે. સાં દપની ઋિષ અને
ૃ ણ- દુામાની વાત કર , અ ભમ નુો દાખલો આ યો. રામ ૃ ણ અને િવવેકાનદં વ ચેનો
સવંાદ દોહરા યો. ભગવાને ખો બધાને આપી, પરં ુ ટ કટલાકને જ આપી છે. ઘટના એક
- અથઘટન અનેક. સામા ક િવ ાન અને સમાજિવ ા વ ચેનો તફાવત, ૂષણ, ઈિતહાસ
ભણવાથી ફાયદો િવગેર િવષયો ુ ા ઉપર િવ તૃ છણાવટ કર .
4.2 ો.અ તભાઈ પટલ (અ યાપક, .પી. ોફ આટસ કોલેજ, વલસાડ)
િવષયઃ જુરાતી ભાષામા ંવાચંન-લેખન કૌશ ય િવકાસ અને યાકરણ શીખવવાની
પ ધિતઓ
તેમણે જણા ુ ંક આપણે યા ંસાચા માગદશનનો અભાવ છે. થી થાપ ખાઈ જઈએ
છ એ. આ િવ ાથ ઓને િશ કોના ન ર માગદશન અને સપોટની જ રયાત છે તે આપો. આ
પધા મક ગુ, કો ટુર ગુમા ં વવા ુ ંછે. ુ િનયામા ંઝડપી બદલાવ આ યો છે. માટનેસ
અિત જ ર છે. યેય િવના ગિત શ નથી. ચો સ પગિથયા ંબનાવવા ંપડ. મક
ધા + િવ ાસ + આશીવાદ + ૃપા + મહનત = સફળતા
િુનલ ગાવ કર અને સ ચન તે ુ ંલકરની િવ તૃ વાત કર .
10 | P a g e
બાળ સ ચન ગોલ ન કર છે અને સખત પ ર મ કરવા લાગી ય છે. મનમા ંન કર છે
ક ગાવ કર દળનો ખેલાડ છે પણ િવ ખેલાડ બન ુ ંછે અને આ િવ ખેલાડ બની શ ા.
(ભણવામા ં કોઈ એટલા તેજ વી નહ ) યો ય ર તે મહનત કરો તો સફળતા મળે જ મળે.
GPSC, UPSCની વાત કર . રામાયણ, મહાભારત, વેદ યાસની િવ તૃ મા હતી આપી.
મહાભારત એટલે ધમ - અધમની વાત, રામાયણ એટલે ભાઈચારો, મયાદા વનના ંતમામ
ોના ંઉ ર ભાગવતગીતામા ંછે તે સમ ુ.ં અિતરક એટલે પતન. થત .ૂવડા ધાન
મોરાર દસાઈની વાત કર .
લુસી ૃત રામાયણ ૧૬૦૦ની
આસપાસ લખા ુ.ં બાદ ા ૃતમા ં
પણ લખા ુ.ં મોરાર બા એૂ ૧૨
વષમા ં બધી જ રામાયણની
ચોપાઈઓ કંઠ થ કર હતી. ૮મી
સદ એટલે સં ૃતની સદ તથા
૮મી થી ૧૧મી સદ એટલે
ાચીન સદ ની વાત કર .
૧૧ થી ૧૮૫૦ (૭૫૦ વષ) જુરાતી મ યકાલીન ગુની વાત કર . આ દકિવ નરિસહ
મહતાના ભાિતયા, લણ છંદમા ં કા યો, ત વ ાન, મીરાબંાઈના પદો, અખો, ેમાનદં,
શામળ ભ ની િવ તૃ મા હતી આપવામા ં આવી. નમદ ગુ, દલપત ગુ, નવલરામ,
મ હપતરામ કિવ-લેખકોની વગેરની વાત કર . ૧૮૫૦ થી ૧૮૮૬ નમદ ગુ રૂો થયો.
ેજોની વાતો થઈ. ેજો ઠંડા દશોમાથંી “ચા” લઈને આ યા. આપણે ગરમ દશના
છ એ છતા ંઅ કુરણમા ંફસાયા છ એ. કોઈ પણ કાય િવવેકથી કર ુ ંજોઈએ.
ઈ.સ.૧૮૮૭મા ં સર વતીચં થમ કા યસં હ ગટ થયો. ગોવધનરામે ચાર
ભાગમા ંઉ મ નવલકથા લખેલી. ૧૪ વષ ટલો સમય લીધેલો. યાકરણ, જોડણી, સિંધ,
યય વગેરની મા હતી આપવામા ંઆવી.
11 | P a g e
4.3 ડૉ. ભાવેશ ઠ ર (લે ચરર, જ લા િશ ણ અને તાલીમ ભવન, વધઈ)
િવષયઃ ે ભાષામા ંવાચંન-લેખન કૌશ ય િવકાસ અને યાકરણ શીખવવાની
પ ધિતઓ
ડૉ.ભાવેશ ઠ ર જણા ુ ં ક
ે ભાષાને રસ દ કવી ર તે
બનાવી શકાય. તેની કટલી ટકનીક
શીખવવા માટની કળાઓ બતાવી.
કિવતા ઉપર ુ ંઅ તૂ ુ વ બતાવી
કિવતાઓ કવી ર તે શીખવવી તે બાબતે
િશ કોને સમજ આપી. થોડ ક મહનત
કરવાથી ે ભાષા પર પકડ જમાવી
શકાય છે તે ુ ંતેમ ુ ંમાન ુ ંછે. યાકરણમા ંI give, him, I, him, I give, I a book, a book, I
him વગેર વા છે ક કમ તથા તેના ં િનયમો િૃ ારા શીખ યા. યા ં યા ં યા છે તે
વા છે. ખાલી યા હોય તો પણ તે
વા જ છે. આપણે ે ઘ ુ ં જ
ખો ુ ં બોલીએ છ એ, તેના ઘણા
ઉદાહરણો આ યા. લેશન નથી પણ
હોમવક કહવાય. અપ-ડાઉન નથી
commute છે. A, E, I, O, U પરથી
બનતા શ દો ઉ ચારણ વગેરની
ડાણથી સમજ આપી.
5 કાયિશ બરનો તૃીય દવસ (૧૬ સ ટ બર ૨૦૧૭)
ી દવસની શ આત ભારતીય સં ૃ િત અને પરંપરા જુબ ાથનાથી થઈ તથા
બી દવસના અહવાલ ુ ંવાચંન કરવામા ંઆ ુ.ં
12 | P a g e
5.1 ી ભુાષ પટલ (િશ ક, ૃ ણનગર મ લયાધરા ાથિમક શાળા, .નવસાર
િવષયઃ સં તૃ ભાષામા ંવાચંન-લેખન કૌશ ય િવકાસ અને યાકરણ શીખવવાની
પ ધિતઓ
ી અને િતમ
દવસની શ આત વૂ સીઆરસી
અને િશ ક ી ભુાષ પટલે
સં ૃત ભાષા િવ ાથ ઓને કવી
ર તે શીખવી શકાય તથા
અ ભનય ારા બાળક ભાષા કવી
ર તે શીખી શક તેની ડાણથી
સમજ આપી. સં ૃત ભાષામા ં
ુદંર પ રચય કરા યો. દવભાષા
સં ૃતમા ં તેજ, ઓજ અને શ ત પાયેલી છે તે બી ભાષામા ં નથી. એકવચન અને
બ ુવચન, વારના નામ, કટલા વા યા? ચ પદાની, લોકો, વા ો અને શ દો વગેર
સરળતાથી અને ભાવવાહ ર તે ેમ વૂક કમ શીખવી શકાય તે શીખ ુ.ં લોકો ુ ં પઠન
કરા ુ.ં આરોહ - અવરોહ
સાથે િવ ાથ ચ ો વગેરની
સમજ આપી. િશ બરાથ ઓને
ે ટ કલ ર તે ચ પદની
વાતા સમ વી. આ
વાતાઓને અ ભનય ારા
વગખડંમા ં બાળકોને
શીખવવા જણા ુ.ં આમ
સં ૃત ભાષા યેની
આ મીયતા ઉ ગર કર .
13 | P a g e
5.2 ડૉ.દશના પટલ (લે ચરર, જ લા િશ ણ અને તાલીમ ભવન, વલસાડ)
િવષયઃ શાળાક ય સવ ાહ ૂ યાકંનની સમજ
ડૉ.દશનાબેનના ં
િવિશ ટ અ ભુવોના ં આધાર
અ યતં આગવી શૈલીમા ં
શાળાક ય સવ ાહ ૂ યાકંન
િવષય ઉપર કાશ પાડ ો.
ૂ યાકંન સતત થ ુ ં રહ ુ ં
જોઈએ. ૂ યાકંન એ અર સો
છે. બાળકો કટલા શે શીખે
છે, મતાઓ િસ ધ કર છે
તે ુ ં સા ુ ં ૂ યાકંન થ ુ ં
જોઈએ. બાળકની જ ાસા, વલણ, ટવો, ય ત વ વગેર બધા જ પાસાઓંને આવર લે ુ ં
ૂ યાકંન બાળક આખર ા ં છે તે બતાવે છે. આમ ય તગત ૂ યાકંનથી ગિતનો ાફ
ચો સ ર તે ણી શકાય છે. શાળાક ય સવ ાહ ૂ યાકંન બૂ જ િવવેક વૂક થાય, મા ં
ાથના સમેંલન, વ છતા, સગંીતના ં સાધનોનો ઉપયોગ, કચરાપેટ નો ઉપયોગ, બાળકોમા ં
િશ ત, પયાવરણલ ી વલણ વગેર યાનમા ંલેવાવા ંજોઈએ. બાળક એક અ યતં સવેંદનશીલ
છે. તેમા ં ુ ઈ શ તઓ પડલી છે. હમેંશા હકારા મક ર તે તે ુ ં ૂ યાકંન કર ુ ં જોઈએ.
ો સાહન આપ ુ ં જોઈએ. અ કુ િવષયમા ં નબ ં જણા ુ ં બાળક તેને મનગમતી અ ય
િૃતમા ં બૂ જ આગળ દખા ુ ંહોય છે. આમ દરક બાળકમા ં િવિશ ટ શ તઓ આગવી ઢબે
નીતરતી દખાતી હોય છે તે જુબ ૂ યાકંનમા ં િશ ક ચીવટ વૂક યાન રાખ ુ ંઆવ ય છે.
વૂ હ રા યા વગર િશ ક વ થ ચ ે ૂ યાકંનપ કો ભરવા જોઈએ. આમ ગિતપ ક,
ય ત વ િવકાસ, અ ભ ચઓ, મતાિસ ધ િવગેર ુ ાઓ ુ ંઝીણવટ વૂક ઉ મ ૂ યાકંન
થ ુ ંજોઈએ.
14 | P a g e
6 સમાપન અને માણપ િવતરણ કાય મ
આ મશાળાઓના િશ કોની
શૈ ણક ણુવ ા ધુારણા
કાયિશ બરના સમાપન કાય મમા ં
આ દ િત િવકાસ અિધકાર (આશા) ી
એચ.પી. સોલકં અ ય તર ક
હાજર ર ા. સૌ થમ િશ બરાથ એવા
િશ કોના કાયિશ બર સદંભ િતભાવો
લેવામા ં આ યા હતા. ુ ી િ તીબેને
પોતાનો િતભાવ આપતા જણા ુ ંક આ કાયિશ બરમા ંમને ે , સં ૃત અને SCE િવષય
સદંભમા ં ઘ ુ ં ન ુ ં ણવા મ ુ.ં આ
િ દવસીય કાયિશ બરમા ં તમામ
િવષયો ગે ુ ંન ુ ંન ુ ં ાન બાળકોને
આપવા માટની સમજ મળ . ુ ી
હમલતાબેને ક ુ ં ક આ કારની
કાયિશ બર ઓછામા ં ઓછ વષ
એકવાર તો ગોઠવવી જ જોઈએ.
તમામ િવષયના તજ ો પાસેથી ઉ મ
ાન મ ુ ં પરં ુ ડૉ.ભાવેશ ઠ ર પાસેથી ે ભાષા કવી ર તે શીખવવી તથા ે
ભાષા શીખવવાના અને ઉ ચારણના
િનયમો ગેની ડ સમજ તો આ જ
મળ . ી િનમળભાઈ એ જણા ુ ં ક
CRC અને BRC ક ાની તાલીમો
થાય છે તે તાલીમોમા ં અઘ રહ છે
તે આ દવાસી સશંોધન અને તાલીમ
ક , જૂરાત િવ ાપીઠ ારા ગોઠવાતી
કાયિશ બરો ારા તેની િૂત થઈ ય
15 | P a g e
છે. અમને તમામ િવષયો ુ ં ાન મ ુ ં છે તે તમામ બાળકોને આપી ુ.ં ુ ી દ ાબેને
પોતાનો િતભાવ આપતા ક ુ ંક મને પહલા એ ુ ંલાગ ુ ંહ ુ ંક આ કાયિશ બરમા ંનથી જ ુ,ં
પરં ુઅ હ આ યા બાદ તજ ોએ િવષયો ુ ં ભા ુ ંઆ ુ ંછે તેનાથી બૂ બ ુન ુ ં ણવા,
સમજવા મ ુ ંછે. બાળકોનો સવાગી િવકાસ કવી ર તે કરવો, આપણામા ંરહલી ુ ટઓ કવી
ર તે શોધવી વગેર ુ ાઓ ગે પણ ડાણથી ાન મ ુ ંછે.
અ ય ીય ઉ બોધન આપતા
આ દ િત િવકાસ અિધકાર ી એસ.પી.
સોલકં એ જણા ુ ં ક આ કારની
કાયિશ બરો અમાર કચેર ારા યોજવી
જોઈએ ક નાથી આપ સૌ િશ કોને
િશ ણ સબંધંી ન ુ ં ાન મળે.
શીખવાની નવી પ ધિતઓ સમજવા
મળે, નવી ટકિન સનો યાલ આવે.
માનવી યા ં ધુી વે યા ં ધુી શીખતો રહવો જોઈએ. બાળકો ન ુ ં ણે, ન ુ ંન ુ ંકરતા
થાય તેવા ય નો કરજો, ઉ મ િશ ણ આપી બાળકો સાચા ર તે ય, ઉ ચ િશ ણ મેળવે
તેવા િવચારો તેમનામા ંરોપજો. આ મશાળામા ંઆ પણ બાળકો માટ બૂ જ કામ કરવાની
જ રયાત છે તે ુ ં ુ ં ંઅને એ તમે જ કર શકો તેમ છો.
આ મશાળા ુ ંબાળક સવાગી િવકાસ પામે તે માટ બૂ જ ત રહ કામ કરવાની
હમાયત કર . આ મશાળાના ં અનેક ો હોવા છતા ં વ થ મને અડગ સૈિનકની અદાથી
લાગી રહશો તો તમા ું કામ દ પી ઉઠશે.
ભા યશાળ છે તેને જ આવી તક મળે
છે. બાળક એ દવતા છે. િશ ક ૂ ર
છે. તક મળ છે તેને ઝડપી લો. આ
આ મશાળાની જ જ ર છે. િશ ણ
આ મશાળામાથંી બાળકને મળે છે તે
બી ાયં નથી મળ ુ.ં આમ
આ મશાળાઓ દબાયેલા, કચડાયેલા
16 | P a g e
સમાજ માટ આશીવાદ પ છે. અમારા સહયોગની યા ંજ ર પડ યા ંઅમો તૈયાર છ એ.
યારબાદ િશ ક ીઓને માણપ િવતરણ કરવામા ંઆ ુ ંઅને તમા ંઆ દવાસી
સશંોધન અને તાલીમ ક ના
સશંોધન મદદનીશ ી િવ લુ
રામાણીએ કાયિશ બરમા ં ઉપ થત
રહવા બદલ સૌ થમ િશ કોનો,
આ મશાળા સોનવાડાના આચાય ી,
િશ કો અને બાળકોનો, આ.િવ.
કચેર ના ી એચ.પી. સોલકં અને
કાયિશ બરની યવ થા કરવા બદલ
સૌ ય તઓનો આભાર મા યો.