-Ü-+-+-+-¦-+-+-¦ -ì-Ç-à -+-»-¦-+ -¦-¦-¦-¦-¦-+2

КОМПАНИЙ ЭРХ ЗҮЙН

БАЙДАЛ

www.zaluu.comwww.zaluu.com

КОМПАНИ ГЭДЭГ НЬ

Компанийг энгийнээр тодорхойлох юм бол аж ахуй эрхлэх хамгийн дээд сонгодог хэлбэр юм.

Хуульд зааснаар

Хувь нийлүүлэгчийн оруулсан хөрөнгө нь тодорхой тооны хувьцаанд хуваагддаг, өөрийн тусгаарласан эд хөрөнгөтэй, үндсэн зорилго нь ашгийн төлөө хуулийн этгээдийг компани гэнэ. /компаний тухай хуулийн 2 бүлгийн 3.1т


ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД ГЭЖ

ХЭН БЭ ?

Өмчлөлдөө буюу эзэмших, ашиглах, захиранзарцуулах эрхдээ тусгайлсан хөрөнгөтэй,өөрийн нэрээр эрх олж, үүрэг хүлээдэг, үйлажиллагаанаасаа бий болох үр дагаварыг эдхөрөнгөөрөө хариуцдаг, нэхэмжлэгч,хариуцагч байж чадах, тодорхой зорилгобүхий, тогтвортой үйл ажиллагаа эрхэлдэгзохион байгуулалтын нэгдлийг хуулийнэтгээд гэнэ. \ иргэний хуулийн 4р бүлэг 25.1 \


КОМПАНИЙ ҮҮСЭЛ

Дэлхий:

14-17р зуунд худалдааны хөгжил, далай аялал

Эртний Ром

Елизабет хатан хааны үедэх Англи

Монгол улс:

1990 оноос бодитоор

1991онд Аж ахуй нэгжийн тухай хууль\1991-1995\

1995онд Нөхөрлөл, компанийн хууль\1995-1999\

1999 онд Компанийн тухай хууль\1999-өнөөг хүртэл\


КОМПАНИ, ТҮҮНИЙ

ХЭЛБЭРҮҮД

Компани

Нээлттэй буюу хувьцаат \хк\

Хаалттай буюу хязгаарлагдмал хариуцлагатай \ххк\


6

ХК БОЛОН ХХК-НИЙ ЯЛГАА

Нээлттэй буюу ХК Хаалттай буюу ХХК

1. Хувьцаа эзэмшигч

хувьцаагаа чөлөөтэй

захиран зарцуулах эрхтэй,

2. Хувьцаа эзэмшгчдийн тоог

хязгаарлахгүй,

3. Удирдлага, хяналтын

байгууллагын бүтэц нь

хуулиар тодорхойлогдсон,

4. Өөрийн хөрөнгө нь 10 сая

төгрөгөөс доошгүй,

5. Үүсгэн байгуулах журам нь

хуулиар тогтоогдсон.

1. Хувьцааг тухайн ХХК-ний

гишүүд тэргүүн ээлжинд

худалдан авах давуу эрхтэй,

2. Үүсгэн байгуулагчдын тоо

50-иас дээшгүй,

3. Удирдлага, хяналтын

байгууллагын бүтэц нь

энгийн, дүрмээр

шийдвэрлэх боломжтой.

4. Өөрийн хөрөнгө нь 1 сая

төгрөгөөс доошгүй,

5. Үүсгэн байгуулагчид

хурлаа хийж, дүрмээ

баталдаг.


КОМПАНИЙ СУЛ БОЛОН ДАВУУ ТАЛ

Давуу тал Сул тал

1. Хувь нийлүүлэгч нь зөвхөн

худалдаж авсан хувьцааныхаа

хэмжээгээр хязгаарлагдмал

хариуцлага хүлээнэ.

2. Хувь нийлүүлэгч, удирдах баг,

анх үүсгэн байгуулагч этгээд

өөрчлөгдөх нь компанийг татан

буулгах үндэслэл болдоггүй.

Нөхөрлөл бол татан буугддаг.

3. Хувьцаа гаргах замаар бусад

хөрөнгө оруулагчдыг шинээр

татах боломжтой.

1. Хөрөнгө оруулагч буюу хувь

нийлүүлэгчид өмчөөсөө

холддог. Учир нь тэр бүр

компаниа удирдаад, төлөөлөөд,

өмч хөрөнгөө захиран

зарцуулаад явах боломжгүй

байдаг. Хуулиараа энэ үүргийг

ТУЗ, ГЗ хэрэгжүүлдэг.

Нөхөрлөл бол эсрэгээр.

2. Компани байгуулах, татан

буулгах, удирдлагын үйл

ажиллагаанд хяналт тавих зэрэг

олон асуудлаар төрийн

зохицуулалт их.

3. Давхар татвар төлдөг.


ОХИН БОЛОН ХАРААТ КОМПАНИ

Охин компани

51-100%

Тусдаа санхүүгийн таалайн гаргахаас

гадна толгой компанитай

нэгдсэн тайлан гаргадаг хуулийн

этгээд

Хараат компани

20-51%

Бие даасан тайлан баланс

гаргадаг хуулийн этгээд


КОМПАНИЙ САЛБАР,

ТӨЛӨӨЛӨГЧИЙН ГАЗАР

• 2 бүлэг 7.1 Компаний салбар нь компаний оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг тусгай нэгж бөгөөд компаний үндсэн чиг үүргийг бүхэлд нь буюу зарим хэсгийг нь, түүнчлэн төлөөлөгчийн газрын үүргийг гүйцэтгэж болно.

Компаний салбар

• 2 бүлэг 7.2 Компаний төлөөлөгчийн газар нь компаний оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг нэгж бөгөөд компаний хууль ѐсны ашиг сонирхолыг хамгаалах компаний нэрийн өмнөөс хэлцэл хийх зэрэг эрх зүйн төлөөлийн үйл ажилгаа явуулж болно

Төлөөлөгчийн газар


ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙГ

ҮҮСГЭН БАЙГУУЛАХ ҮЕ

ШАТУУД

• Төлбөр хийгдсэн хувьцааны үнийн дүн 10000000₮ хүрсэн бол үүсгэн байгуулах хурал хийнэ

• Үүсгэн байгуулах шийдвэр гарсанаас хойш 10 хоногийн дотор бүртгэх байгууллагад хандана

• Бүртгэх байгууллага баримт бичгийг хүлээн авсанаас хойш ажлын 3 хоногийн дотор улсын бүртгэлд бүртгэж гэрчилгээ олгоно

• Үүсгэн байгуулагчид төсөл боловсруулна

• Төслөө нийтэд санал болгон хувьцааны захиалга явуулна

• Захиалгын хувьцаа дууссанаас хойш 30 хоногийн дотор захиалагчид захиалсан хувьцааныхаа 30%-тай тэнцэх төлбөрийг хийнэ


КО

М

П

А

Н

И

Й

Д

Ү

Р

Э

М

Дүрэм, түүнд орсон аливаа нэмэлт, өөрчлөлт нь зайлшгүй хувь

нийлүүлэгчдийн хурлаар хэлэлцэгдэн батлагдаж, нотариатаар

гэрчлэгдэн, улсын бүртгэлд бүртгүүлсний үндсэн дээр хүчин төгөлдөр

болно. Дор дурдсан шалгууруудыг хангасан байх шаардлагатай:

Компаний аль нэг хувь нийлүүлэгч, хувьцаа ээмшигчдэд хуульд

зааснаас өөрөөр давуу эрх олгоогүй байх.

Дүрмийн заалтууд нь хоѐрдмол утгагүй, ойлгомжтой, тодорхой байх.

Компаний болон бусад хууль тогтоомжийг зөрчөөгүй, тэдгээрт

нийцсэн байх.

Компаний дүрэм бол нэг ѐсны тухайн компанийн өөрөө баталсан

хууль гэж үзэж болно.


ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДИЙН ХУРАЛ

Хувь

нийлүүлэгчдийн

хурал

ТУЗ

сон

гон

о

Компаний дүрэмд нэмэлт өөрчлөлт оруулах

түүний шинэчилсэн найруулгыг батлах ,

компанийг өөрчлөн байгуулах, компанийн

өрийг хувьцаагаар солих, компанийг татан

буулгах хувьцааг хуваах буюу нэгтгэх, ТУЗ,

хянан шалгах зөвлөлийн гишүүдийг сонгох,

бүрэн эрхийг нь хугацаанаас нь өмнө

дуусгавар болгох, хуульд заасан их

хэмжээний болон сонирхлын зөрчилтэй

хэлцлийг батлах, компани өөрийн хувьцаагаа

худалдан авахыг зөвшөөрөх зэрэг хуульд

заасан асуудлыг шийдвэрлэх онцгой бүрэн

эрхтэй байдаг.


ХУВЬ НИЙЛҮҮЛЭГЧДИЙН ХУРАЛ

Хувь


хурал

ТУЗГүйцэтгэх

удирдлага

Хянан шалгах

зөвлөл

сон

гон

о

Томилно

Ээлжит хурлыг компаний санхүүгийн жил дууссанаас хойш 4 сарын дотор, ээлжит бус

хурлыг цаг үеийн шаардлагаар хуралдуулна.

Компаний тухай хуулийн 63.1 дэх хэсэгт заасан асуудлаар болон Дүрэмд заасан

асуудлаар шийдвэр гаргах бүрэн эрхтэй.

ХН-ийн хурал хүчинтэй байх, ирц, саналын эрхийг тухайн Компаний Дүрмээр

тогтооно. Харин хуулиар 63.1.1-63.1.6, 6.1.12-т заасан асуудлыг саналын эрхтэй хувь

нийлэүүлэгчдийн дийлэнх олонхийн саналаар шийдвэрлэхээр заасан.


14

КОМПАНИЙГ ТӨЛӨӨЛӨХ ЭТГЭЭД

1. Иргэний хуульд зааснаар аливаа компани нь удирдах байгууллагаараа дамжуулан иргэний ЭЗ-н харилцаанд оролцдог.

2. Компаний удирдлагыг дараах бүтцээр дамжуулан гүйцэтгэдэг:

ТУЗ, гишүүд,

Хяналтын зөвлөл,

Гүйцэтгэх удирдлага, ажилтнууд. Үүнээс ТУЗ, ГУ нь тодорхой төлөөлөх эрхүүдтэй.

3. Иймд бусад тохиолдлуудад компаний төлөөллийг хэн, хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар асуулт тавигдах нь зүйн хэрэг.


15

КОМПАНИЙ ТӨЛӨӨЛӨЛ

Үүний нэг хэлбэр нь итгэмжлэл бөгөөд компаний үйл ажиллагаанд түгээмэл хэрэглэгддэг.

Тавигдах шаардлага:

Төлөөлүүлэгч, төлөөлөгч нь гарын үсэг зурж, тэмдэг дарсан байх,

Компаний эд хөрөнгийг хүлээн авах, бусдад шилжүүлэх, захиран зарцуулах эрх олгосон

итгэмжлэлд эрх баригчаас гадна ня-бо гарын үсэг зурсан байх,

Олгосон огноог тусгасан байх,

Итгэмжлэл хүчинтэй байх хугацааг заасан байх /хугацаа заагаагүй итгэмжлэл олгосон

өдрөөс 1 жил, хугацаа заасан итгэмжлэл 3 жилээс илүүгүй байх/,

Хуульд заасан бол нотариатаар гэрчлүүлсэн байх.

Аливаа төлөөлөх эрх нь

заавал төлөөлөх сайн дурын

/Иргэний хуулийн 64.2 дах заалт/


Итгэмжлэлээр олгосон эрх дуусгавар болох

Төлөөлөгч бүрэн эрхээсээ татгалзсан

Төлөөлүүлэгч өөрийн олгосон бүрэн эрхийг хүчингүй

болгосон

Хууль буюу гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлүүлэгч

буюу төлөөлөгч нас барсан, эсхүл эрх зүйн чадамжгүй

болсон

Итгэмжлэл олгосон хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаа

дуусгавар болсон

Бүрэн эрхийг хэрэгжүүлсэн

Бүрэн эрх хэрэгжүүлэх хугацаа дууссан


17

Хариуцлагын

тогтолцоо

Компани Хувь нийлуүлэгчЭрх бүхий албан

тушаалтан

Өөрт байгаа бүх эд

хөрөнгө, тэдгээрийн

эрхээрээ бусдын

өмнө хүлээсэн

үүргээ хариуцна.

Эзэмшиж байгаа

хувьцааныхаа хэмжээгээр

хязгаарлагдмал

хариуцлага хүлээнэ.

Хууль бус үйл

ажиллагаанаасаа

компанид учирсан

хохирлыг хариуцна.

Компанид оруулсан

хөрөнгөө хувийн эд

хөрөнгө, тэдгээрийн

эрхээсээ зааглаагүй бол

өр төлбөрийг хариуцна.

Компаний энгийн

хувьцааны 20-оос дээш

хувийг эзэмшигч нь Эрх

бүхий албан тушаалтны нэгэн

адил хариуцлага хүлээнэ.


ЭНГИЙН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧ

Компанийн тухай хуулийн 35.1-д зааснаар

энгийн хувьцаа эзэмшигч нь хувь

нийлүүлэгчдийн хуралд оролцож, хувьцааны

тоотой хувь тэнцүүлэн санал өгөх, давуу

эрхийн хувьцааны ноогдол ашиг төлсний

дараагаар тогтоосон хэмжээгээр ногдол ашиг

авах, компанийг татан буулгах үед хуульд

заасны дагуу хувь хүртэх, компаниас нэмж

гаргах хувьцаа түүнд хамаарах үнэт цаасыг

тэргүүн ээлжинд худалдан авах эрхтэй.


19

Компанийн үнэт цааснууд

Хувьцаа

Энгийн ЗарласанГаргасанЗарласан боловч гаргаагүйДавуу эрхийн Алтан хувьцаа гэх мэт...

Опцион

Тодорхой тооны энгийн болон давуу эрхийн хувьцааг тогтоосон

үнээр заасан хугацаанд худалдан авах эрх

Өрийн бичиг

Өөрийн хөрөнгийн хэмжээгээр барьцаалан

тодорхой хугацааны дараа тогтоосон хүү төлж эргүүлж авах

нөхцөлтэй үнэт цаас


Компаний үйл ажиллагаа

дуусгавар болох

Өөрчлөн байгуулах

5 арга

Татан буулгах

үндэслэл

Нийлэх

Нэгдэх

Хуваах

Тусгаарлах

Өөрчлөх

ХН-н хурлын шийдвэр

Дампуурсан

Нэг ч гишүүн үлдээгүй

Хуульд заасан

бусад үндэслэл


21 КОМПАНИЙГ ӨӨРЧЛӨН БАЙГУУЛАХ:

НЭГ. НЭГДЭХ

Ойлголт Давуу тал Сул талКомпаний үйл

ажиллагааг

зогсоож, түүний,

эрх, үүрэг,

хариуцлагыг өөр

компанид

шилжүүлэхийг

компани нэгдэх

гэнэ.

- Нэгдэж буй компаний үйл ажиллагааг

зогсоож, татан буулгах тул нэгдэх

ажиллагааг зохион байгуулахад харьцангуй

хялбар. - Үйл ажиллагааны цар хүрээ

өргөжинө, өөрийн хөрөнгийн хэмжээ

нэмэгдэнэ, санхүүгийн чадвар сайжирна. -

Боловсон хүчний чадвар сайжирч,

удирдлагын нэгдсэн менежменттэй болно.

- Зардал буурна, зарим байрлал, чиглэлийн

хувьд ойр, төстэй салбар, нэгжүүдийг татан

буулган, нэгтгэх ажиллагааг зохион

байгуулах боломжтой.

- Нэгдүүлж буй “сайн” компаний зах зээлд

танигдсан брэндээр үйлажиллагаа цаашид

үргэлжлэн явагдана.

- Өмчлөгч татан буугдсанаар

тусгай зөвшөөрөл, бусад, аж

ахуйн нэгжийн нэр, барааны

тэмдэг мөн адил хүчингүйд

тооцогдоно.

- Нэгтгэж буй компаний

санхүүгийн үзүүлэлтүүд, ашигт

ажиллагаа, зээлийн багцын

чанар зэрэг муу байгаа

тохиолдолд энэ нь нэгдүүлж

буй компаний хэвийн үйл

ажиллагаанд тодорхой

хэмжээний сөрөг нөлөө үзүүлэх

боломжтой.


22

ХОЁР. НИЙЛЭХ

Ойлголт Давуу тал Сул тал2 буюу хэд хэдэн компаний үйл

ажиллагааг зогоож, тэдгээрийн эрх, үүрэг,

хариуцлагыг шинээр бий болсон компанид шилжүүлэхийг

компаниуд нийлэх гэнэ.

- Ижил төрлийн үйл

ажиллагаа эрхэлдэг, актив, үйл

ажиллагааны цар хүрээгээр ойролцоо

компаниудын хувьд хэрэглэхэд тохиромжтой.

- Үйл ажиллагааны цар хүрээ өргөжинө, өөрийн хөрөнгийн

хэмжээ нэмэгдэнэ, санхүүгийн чадвар

сайжирна.

- Боловсон хүчний

чадвар сайжирч, удирдлагын нэгдсэн менежменттэй болно.

-Нэгэнтээ зах зээлд брэнд болсон “сайн” компаний хувьд тохиромжгүй.

-Шинээр компани бий болгох тул үүсгэн байгуулах, удирдлага,

зохион байгуулалтыг нэгдсэн хэлбэр оруулах, зах зээлд танигдахад цаг хугацааны хувьд ч удаан, зардал өндөр байх

магадлалтай.

-Нийлж буй компаниудын эзэмшдэг тусгай зөвшөөрөл,

лиценз, ААН-ийн нэр, барааны тэмдгүүдээс алийг нь сонгон хэрэглэх, эсхүл шинээр авах

эсэхийг шийдвэрлэх шаардлагатай болно.


23

ГУРАВ. ТУСГААРЛАХ


ажиллагааг зогсоохгүйгээр түүний зарим, эрх, үүрэг

хариуцлагыг шинээр байгуулагдсан компанид шилжүүлэхийг

компанийг тусгаарлах гэнэ.

- Зарим зах зээлд сайн борлогддог, сайн ажилладаг нэгжүүдээсээ, эсхүл үйл ажиллагааны зарим төрлөө

тусгаарлан, шинээр үүссэн компанид шилжүүлэн, “бэлэн”

менежмент, бодлогоор ажиллах тул хүндрэл гарахгүй

байх магадлалтай.

-Шинээр компани бий болгох тул үүсгэн

байгуулах, удирдлага, зохион байгуулалтыг нэгдсэн хэлбэр оруулах, зах зээлд танигдахад цаг хугацааны хувьд ч удаан, зардал өндөр байх

магадлалтай.

-Тусгай зөвшөөрөл, лицензийн өмчлөлийг ямар чиглэлийн үйл

ажиллагаагаа тусгаарлаж байгаагаас хамааран шийдвэрлэнэ.


24

ДӨРӨВ. ХУВААХ


ажиллагааг зогсоож, түүний эрх, үүрэг,

хариуцлагыг шинээр үүсэх 2 буюу түүнээс

дээш компанид бүрэн шилжүүлэхийг

компанийг хуваах гэнэ.

Жижиг, зах зээлд төдийлэн танил болоогүй компаниудад

хэрэглэвэл тохиромжтой, учир нь тухайн компаний сайн борлогдох боломжтой, ирээдүйтэй үйл

ажиллагааны чиглэлүүдийг төрөлжүүлэн, мөн чиглэл бүрээр нь дагнуулах

замаар шинээр компаниуд үүсгэж, зах зээлд дагнасан чиглэлээр үйл

ажиллагаа явуулах боломжтой.

-Шинээр 2 буюу түүнээс

дээш компани бий болгох тул үүсгэн

байгуулахад болон зохион байгуулалтын ажиллагаа ихэсч, зардал нэмэгдэнэ.

-Нэгэнтээ зах зээлд брэнд болсон “сайн” компаний хувьд тохиромжгүй.

-Тусгай зөвшөөрөл,

лицензийг аль компани нь өмчлөхийг

шийдвэрлэх шаардлага тулгарна.


25

ТАВ. ӨӨРЧЛӨХ

Ойлголт Давуу тал Сул тал

ХХК-иас ХК,

ХК-иас ХХК гэх

мэт болж зохион

байгуулагдахыг

компанийг

өөрчлөх гэнэ.

Үйл ажиллагаагаа

өргөтгөх, шинээр

хувьцаа гаргах, нийтэд

арилжаалах, дүрмийн

санг нэмэгдүүлэх, хувь

нийлүүлэгчдийн үүрэг

роль, хяналтыг

сайжруулах гэх мэт

давуу талууд үүсч

болно.

Зарим

тохиолдлуудад

хяналтыг

хязгаарлах, цөөхөн

хэдэн хувь


эрх ашигт үйлчилж

болзошгүй.


-Ü-+-+-+-¦-+-+-¦ -ì-Ç-à -+-»-¦-+ -¦-¦-¦-¦-¦-+2

Documents