musikasi · vla-cabareba, gamebis gamrereba da mati diezisa da bemolebis damaxsovreba). sevecadot,...

23

Upload: dangbao

Post on 22-Mar-2019

214 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი

„თავისუფლება“

ლექსი დავით მაღრაძის

ჩემი ხატია სამშობლო,სახატე მთელი ქვეყანა,განათებული მთა-ბარი,წილნაყარია ღმერთთანა.თავისუფლება დღეს ჩვენიმომავალს უმღერს დიდებას,ცისკრის ვარსკვლავი ამოდისდა ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,დიდება თავისუფლებას,თავისუფლებას დიდება.

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი

„თავისუფლება“

ლექსი დავით მაღრაძის

ჩემი ხატია სამშობლო,სახატე მთელი ქვეყანა,განათებული მთა-ბარი,წილნაყარია ღმერთთანა.თავისუფლება დღეს ჩვენიმომავალს უმღერს დიდებას,ცისკრის ვარსკვლავი ამოდისდა ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,დიდება თავისუფლებას,თავისუფლებას დიდება.

1

mzis sxivi

musikaSi

maia oTiaSvili irine miqaZe

VII klasi

`wyarosTvali~Tbilisi, 2012 weli

maswavleblis wigni

2

SemoqmedebiTi jgufi:

avtori da jgufis xelmZRvaneli - maia oTiaSvili

avtori - irine miqaZe

eTnomusikosi - marina xuxunaiSvili

Finale 2008-is gakveTilebis momzadeba - mixeil vawaZe

musikaluri redaqtori - levan mizandari

literaturuli redaqtori - Tamar faSaliSvili

mTavari redaqtori - nana RvinianiZe

mxatvar-dizaineri:

TinaTin mRebriSvili dakabadoneba: zaza gelaSvili kaxaber wurwumia

kompiuteruli uzrunvelyofa: mixeil vawaZe marina javaxiSvili fonogramebis avtorebi: mixeil vawaZe levan mizandari

audio reJisorebi: mixeil vawaZe mixeil kilosaniZe

`wyarosTvali~

tel: 274 63 69; 227 30 73; 5(99) 76 10 39; 5(99) 30 16 84el-fosta: [email protected]

© `wyarosTvali~ 2012© maia oTiaSvili

3

miTiTebebi da rekomendaciebi gakveTilis Catarebis formebsa da saxeebze

dawyebiT klasebSi (I-VI) mocemuli iyo gakveTilis Catarebis konkretuli sqema. gakveTili dayofilia 5 etapad:

I mxiaruli notebiII ritmul-intonaciuri savarjiSoebiIII simReris ganmeorebaIV axali simReris SeswavlaV musikaluri gantvirTvaTu gaviTvaliswinebT moswavleebis asaksa da maRal klasebSi Sesaswavli masalis sirTu-

les, SegviZlia sxvadasxva saxis gakveTilebi CavataroT. am etapze maswavlebels moeTxoveba meti SemoqmedebiToba da improvizacia. mas SeuZlia daeyrdnos dawyebiT klasebSi mocemul gakveTilis formas, magram maRali klasebis gansxvavebuli specifikidan gamomdinare da-arRvios es sqema da Seitanos axali niuansebi: gakveTilze meti yuradReba daeTmos musi-kis mosmenasa da gantvirTvas (avtorelaqsacia), simReris Seswavlas, SemoqmedebiT testebs. elementaruli Teoriis sakiTxebs daeTmos 5-10 wuTi da mas informaciuli xasiaTi hqondes: `solfejios gakveTilebi~, `furclidan kiTxva~, `kvarta-kvinturi wre~, `gamebis gamRereba~ da sxv. amiT bavSvebs saerTo warmodgena SeeqmnebaT am sakiTxebze.

musikis gakveTilebi zogadad emsaxureba ganaTlebuli da kulturuli msmenelis aRzr-das, amitom gakveTilze ufro meti yuradReba daeTmos musikis mosmenasa da informacias. kerZod, gakveTilze Tematur masalas vecnobiT, vkiTxulobT da vmsjelobT, bavSvebi gamo-xataven TavianT azrsa da damokidebulebas. amis Semdeg TiTqmis yvela gakveTilis bolos vismenT musikas Sesabamisi aqtivobebis SesrulebiT.

SegviZlia gakveTili daviwyoT Seswavlili simReris gameorebiT an Teoriuli masalis ga-xsenebiT (kiTxvebis dasmiT). musikis gakveTilebze maswavlebels SeuZlia I-VI klasebSi Seswa-vlili aqtivobebis gamoyeneba: `dasartyam sakravTa orkestri~, `musikaluri karnaxi~. VII--IX klasebis rubrikaSi `furclidan kiTxva~ mravladaa sxvadasxva intonaciuri savarjiSo. maswavlebels SeuZlia airCios yvelaze advili da martivi, gaaxsenos bavSvebs es aqtivoba da klasSi Sesrulon (ix. V-VI klasis maswavleblis wignSi scenari _ musikaluri karnaxi 1-2). aqve moxdeba 2/4, 3/4 da 4/4 zomebis gaxseneba da diriJoroba. agreTve gakveTilis 5-10 wuTi daeTmos `musikalur viqtorinas~ _ musikis mosmenasa da gamocnobas, rac xels Seu-wyobs moswavleT codnis gameorebasa da ganmtkicebas. rac Seexeba `SemoqmedebiT testebs~, am gakveTilebze jer kiTxuloben leqss, Semdeg maswavlebeli asmeninebs musikas, romlis fonzec bavSvebma unda waikiTxon leqsi, mxolod amis Semdeg iwyeba am aqtivobis Sesruleba.

sasurvelia ar davtvirToT bavSvebi sxvadasxva saxis saSinao davalebebiT (teqstis Seswa-vla-Cabareba, gamebis gamRereba da maTi diezisa da bemolebis damaxsovreba). SevecadoT, rac SeiZleba SevumsubuqoT bavSvebs gakveTilebze mocemuli masalis Seswavla, mivawodoT informacia msubuqad da sainteresod, raTa ufro metad SevayvaroT es sagani. amis gamo, VII-IX klasebSi zogierTi gakveTilis (`klasgareSe~) Seswavla ar aris savaldebulo, Tumca saaTobrivi badedan ar aris amoRebuli, radgan am gakveTilebze bavSvebi ismenen musikas.

zogierTi simRera gamoirCeva didi diapazoniT (mag. `amapola~), aseTi simRerebi gankuTv-nilia solo SesrulebisTvis.

4

erovnuli saswavlo gegma ..................................................................................... 5

Sinaarsisa da miznebis ruka ................................................................................ 17

audio masalis sia .................................................................................................. 20

Sesavali .................................................................................................................... 24

uZvelesi civilizaciis musikaluri kultura _ mimoxilva ................... 25

uZvelesi civilizaciebi ..................................................................................... 28

juzepe verdi _ opera `aida~ ............................................................................. 30

damatebiTi informaciebi uZveles civilizaciebze. Sumeri ................... 31

CineTi ........................................................................................................................ 32

saberZneTi ............................................................................................................... 34

Tanamedrove simRerebi........................................................................................ 37

israeli ..................................................................................................................... 38

solfejios gakveTili ......................................................................................... 39

qarTuli xalxuri musika .................................................................................... 40

musikaluri testebi ............................................................................................. 49

testebis pasuxebi .................................................................................................. 51

sulxan cincaZe ....................................................................................................... 52

antonin dvorJaki .................................................................................................. 53

rihard vagneri da juzepe verdi ...................................................................... 53

Finale 2008 .................................................................................................................. 54

sanoto danarTi ..................................................................................................... 55

damatebiTi sarekomendacio resursebis nusxa ............................................ 83

sarCevi

17

Sinaarsisa da miznebis ruka

paragrafis dasaxeleba

akad

emiu

ri

saaT

i

mus.

VII.

1. m

osw

avl

es S

euZl

ia i

mpr

ovi

zac

iis

pro

ces

Si

mona

wil

eoba

.

mus.

VII.

2. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

imR

era

Tan

akl

asel

ebT

an

erT

ad.

mus.

VII.

3. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

xvad

asxv

a d

aval

ebis

Ses

-r

ul

eba

musi

kal

ur

-ko

mpiu

ter

ul

i

mus.

VII.

4. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

aswa

vlo

pr

oeq

tSi

mo

nawi

leo

ba.

mus.

VII

.5. m

osw

avl

es S

euZl

ia m

osm

enil

i mu

sika

lu

ri

nawa

rmo

ebis

gaa

nal

izeb

a.

mus.

VII.

6. m

osw

avl

es S

euZl

ia g

aac

nos

Tan

akl

asel

ebs

musi

kal

ur

i xe

lo

vneb

is n

imu

Si a

n mu

siko

sis

Semo

qme-

deb

a.

mus.

VII.

7. m

osw

avl

e ic

nobs

da

Seu

Zlia

qar

Tu

li

da

mso

fl

io m

usi

kal

ur

i xe

lo

vneb

is c

nobi

li

nimu

Sebi

s d

axas

iaT

eba.

mus.

VII.

8. m

osw

avl

e aR

iqva

ms m

usi

kas,

ro

gor

c i

nfo

r-

mac

iisa

da

komu

nika

cii

s sa

Sual

ebas

.

musikis warmoSobasolfejios gakveTili.

2 X X X X X X X

musika, rogorc sinkretuli xelovneba

1 X X X X X X

olivie mesianisolfejios gakveTili. ritmi

2 X X X X X X X X

rekviemifurclidan kiTxva

1 X X X X X X X X

inola gurgulia `adamiani~solfejios gakveTili

2 X X X X X X X

saqarTvelos kuTxeebis mus. kulturaaRmosavleT saqarTvelos mTianeTi 1

X X X X

xevsureTisolfejios gakveTili

1 X X X X X X

sulxan cincaZe `maia wyneTelis simRera~

2 X X X X X X X

egvipteli musikosebi 1 X X X X X X X X

juzepe verdi 1 X X X X

Zvelegvipturi sakravebi 1 X X X X X

verdi `aida~solfejios gakveTili. samxmovaneba

1 X X X X X X X X

baxi. italiuri koncertifurclidan kiTxva

1 X X X X X X X X

Jingle Bell Rock solfejios gakveTili

2 X X X X X X X

18

paragrafis dasaxeleba

akad

emiu

ri

saaT

i

mus.

VII.

1. m

osw

avl

es S

euZl

ia i

mpr

ovi

zac

iis

pro

-c

esSi

mo

nawi

leo

ba.

mus.

VII.

2. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

imR

era

Tan

akl

ase-

leb

Tan

er

Tad

.

mus.

VII.

3. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

xvad

asxv

a d

aval

ebis

Se

sru

leb

a mu

sika

lu

r-k

omp

iut

eru

li

mus.

VII.

4. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

aswa

vlo

pr

oeq

tSi

mo

nawi

leo

ba.

mus.

VII

.5. m

osw

avl

es S

euZl

ia m

osm

enil

i mu

sika

lu

ri

nawa

rmo

ebis

gaa

nal

izeb

a.

mus.

VII.

6. m

osw

avl

es S

euZl

ia g

aac

nos

Tan

akl

ase-

leb

s mu

sika

lu

ri

xel

ovn

ebis

nim

uSi

an

musi

kosi

s Se

moqm

edeb

a.

mus.

VII.

7. m

osw

avl

e ic

nobs

da

Seu

Zlia

qar

Tu

li

da

mso

fl

io m

usi

kal

ur

i xe

lo

vneb

is c

nobi

li

nimu

Seb-

is d

axas

iaT

eba.

mus.

VII.

8. m

osw

avl

e aR

iqva

ms m

usi

kas,

ro

gor

c i

nfo

r-

mac

iisa

da

komu

nika

cii

s sa

Sual

ebas

.

revaz laRiZe`inaTebs male~

2 X X X X X X X

Sumeris musika 2 X X X X X X X

instrumentuli koncertisolfejios gakveTili

2 X X X X X X X X

maia oTiaSvili `alilo~. furclidan kiTxva 2 X X X X X X X

sulxan cincaZe `baSi-aCukis simRera~ 2 X X X X X X X

vaJas samSoblo – fSavi! 1 X X X X X

mindia 1 X X X X X X X X

ebrauli sakravebi 2 X X X X X

verdi `nabuqo” 1 X X X

sulxan cincaZe `Tbilisis dila~ 2 X X X X X X X

Cinuri musika 2 X X X X X

Cinuri sakravebi 1 X X X X X

Caikovskis IV simfoniafurclidan kiTxva. solfejios gakveTili

1 X X X X X X X X

TuSeTi 1 X X X X X X X

induri cekva 1 X X X X X

induri sakravebi 1 X X X

Sinaarsisa da miznebis ruka

19

Sinaarsisa da miznebis ruka

paragrafis dasaxeleba

akad

emiu

ri

saaT

i

mus.

VII.

1. m

osw

avl

es S

euZl

ia i

mpr

ovi

zac

iis

pro

-c

esSi

mo

nawi

leo

ba.

mus.

VII.

2. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

imR

era

Tan

akl

ase-

leb

Tan

er

Tad

.

mus.

VII.

3. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

xvad

asxv

a d

aval

ebis

Se

sru

leb

a mu

sika

lu

r-k

omp

iut

eru

li

mus.

VII.

4. m

osw

avl

es S

euZl

ia s

aswa

vlo

pr

oeq

tSi

mo

nawi

leo

ba.

mus.

VII

.5. m

osw

avl

es S

euZl

ia m

osm

enil

i mu

sika

lu

ri

nawa

rmo

ebis

gaa

nal

izeb

a.

mus.

VII.

6. m

osw

avl

es S

euZl

ia g

aac

nos

Tan

akl

ase-

leb

s mu

sika

lu

ri

xel

ovn

ebis

nim

uSi

an

musi

kosi

s Se

moqm

edeb

a.

mus.

VII.

7. m

osw

avl

e ic

nobs

da

Seu

Zlia

qar

Tu

li

da

mso

fl

io m

usi

kal

ur

i xe

lo

vneb

is c

nobi

li

nimu

Seb-

is d

axas

iaT

eba.

mus.

VII.

8. m

osw

avl

e aR

iqva

ms m

usi

kas,

ro

gor

c i

nfo

r-

mac

iisa

da

komu

nika

cii

s sa

Sual

ebas

.

Yesterday 2 X X X X X X X

xevi 1 X X X X X X

ferenc listi 1 X X X X X X X X

ianis qsenakisi 1 X X X X X X X X

ZvelberZnuli sakravebisolfejios gakveTili. intervalebi

2 X X X X X X X X

dionises dResaswaulebi 1 X X X X X X

pani da sirinqsi 1 X X X X X X

eTer WeliZe `deda qarTlisa~solfejios gakveTili. qromatizmi

2 X X X X X X X

mTiuleT-gudamayari 1 X X X X X X

Zveli romis musikaluri sakravebisolfejios gakveTili. wminda, didi da patara intervalebi

2 X X X X X X X

kvarta-kvinturi wre 2 X X X X X X X X

Suberti `Ave Maria ~ 2 X X X X X X X

rihard vagneri 1 X X X X X X X X

soso pavliaSvili `Tendeba~ 2 X X X X X X X

Finale 2008 1 X

20

audio masalis sia

diski I

1. ioseb keWaymaZe _ sagundo nawarmoebi `arqaika~

2. vedas tomis simRera (kunZuli ceiloni)

3. uZvelesi tomis simRera (kunZuli `cecxlovani miwa~, samxreT amerika)

4. olivie mesiani _ `egzotikuri frinvelebi~

5. volfgang amadeus mocarti _ opera `jadosnuri fleita~, Ramis dedoflis aria

6. dasakravi ueno salamurze

7. mTiuluri `sacekvao~ salamurze fanduris TanxlebiT

8. xevsuruli `nana~

9. `ferxisuli~

10. egvipturi tradiciuli folklori

11. juzepe verdi _ opera `aida~, I moqmedebis II suraTi,scena taZarSi

12. juzepe verdi_ opera `aida~, triumfaluri marSi

13. sulxan cincaZe _ sakvarteto miniatura `mwyemsuri~

14. uZvelesi melodia Sumerul arfasa da ormag salamurze SesrulebiT

15. babilonis himni _ 1

16. babilonis himni _ 2

17. jansuR kaxiZe _ `alilo~

18. georg fridrix hendeli _ gundi `aliluia~ oratoriidan `mesia~

19. fSauri simRera `jvaris winasa~

20. fSauri simRera `esTi, esTi, fartenao~

21. ebrauli sagalobeli

22. melodia Sofaris SesrulebiT

23. juzepe verdi _ gundi operidan `nabuqo~

24. petre Caikovski _ Cinuri cekva baletidan `maknatuna~

25. tradiciuli Cinuri instrumentuli musika

21

26. koreuli tradiciuli musika

27. TuSuri simRera `ra lamazia TuSeTi~

28. TuSuri simRera `baxtrionidan gicqerdi~

29. induri raga `adana~

30. induri simRera `Speaking in Tongues~ (`Ticka-Ticka-Ta~) _ dolis imitacia

31. induri simRera `Shehnai Song~

32. jorj harisoni _`Within You, Without You~ ravi Sankaris instrumentuli interpretacia sitaraze

33. moxeuri `dideba~

34. moxeuri `nana~

35. Eevripide _ musika dramisaTvis `oreste~ _ fragmenti

36. antikuri berZnuli musika _ apolonisadmi miZRvnili himni

37. antikuri berZnuli instrumentuli musika

38. antikuri berZnuli himni

39. antikuri musika barbitonze

40. klod debiusi _ `sirinqsi~ _ piesa fleitisaTvis

41. mTiuluri `lomisuri~

42. fandurze dasakravi mTiuluri melodiebi

43. antikuri instrumentuli musika_`satirebis cekva~

44. otorino respigi _ `siciliana~ liraze SesrulebiT

45. otorino respigi _ `siciliana~ arfaze SesrulebiT

22

diski II _ `imRere TviTon~

1. inola gurgulia _ `adamiani~ _ asrulebs vokaluri trio `harmonia~

2. inola gurgulia _ `adamiani~ _ asrulebs inola gurgulia

3. inola gurgulia _ `adamiani~ _ `minus~ fonograma

4. sulxan cincaZe _ maia wyneTelis simRera k/f `maia wyneTeli~ _ asrulebs

gaiane doliZe

5. sulxan cincaZe _ `maia wyneTelis simRera~ _ `minus~ fonograma

6. beli, boTi _ `Jingle Bells Rock~ _asrulebs ansambli “Holly Dolly”

7. beli, boTi _ `Jingle Bells Rock~ _ minus fonograma

8. maia oTiaSvili _ `alilo~ _asruleben maia oTiaSvili da ia gabunia

9. maia oTiaSvili _ `alilo~ `minus~ fonograma

10. sulxan cincaZe _ baSi-aCukis simRera k/f `baSi-aCuki~ _asrulebs zurab

anjafariZe

11. sulxan cincaZe _ `baSi-aCukis simRera~_minus fonograma

12. naomi Semeri _ ebrauli simRera `oqros ierusalimi~ _ asrulebs neka sefiskveraZe

13. naomi Semeri _ebrauli simRera `oqros ierusalimi~ _ `minus~ fonograma

14. sulxan cincaZe _ `Tbilisis dila~ k/f `abezara~ _ asrulebs vaJTa ansambli

15. sulxan cincaZe _ `Tbilisis dila~ _`minus~ fonograma

16. jon lenoni, pol makartni _ `Yesterday~ _ansambli `biTlzi~

17. jon lenoni, pol makartni _ `Yesterday~ _ `minus~ fonograma

18. eTer WeliZe _ `deda qarTlisa~ asrulebs ia gabunia

19. eTer WeliZe _ `deda qarTlisa~_ `minus~ fonograma.

20. franc Suberti _`Ave Maria~ asrulebs luCano pavaroti

21. franc Suberti _ `Ave Maria~ _ `minus~ fonograma

22. franc Suberti _ `Ave Maria~ arfaze SesrulebiT

23

diski III _ VII-VIII- IX klasebisTvis

1. volfgang amadeus mocarti _ rekviemi `lakrimoza~2 . juzepe verdi _ opera `traviata~ sufruli. j. sazerlendisa da l. pavarotis Ses-rulebiT3. iohan sebastian baxi _ `italiuri koncerti~4. volfgang amadeus mocarti _ opera `don-Juani~, don-Juanis aria, safortepiano versia5. leopold mocarti _ `iumoreska~, safortepiano versia6. ludvig van beThoveni _ saviolino koncerti7. antonin dvorJaki _ koncerti Celosa da orkestrisaTvis8. oTar TaqTaqiSvili _ opera `mindia~, mindias aria. z. anjafariZis SesrulebiT9. petre Caikovski _ simfonia #4, IV naw.10. ferenc listi _ ungruli rafsodia11. ianis qsenakisi _ `Metastasies~12. rihard vagneri _ opera `tanhoizeri~, uvertiura13. revaz laRiZe _ `inaTebs male~. T. WoxoneliZis SesrulebiT14. revaz laRiZe _ `inaTebs male~ minus fonograma15. soso pavliaSvili _ `samSoblo~16. soso pavliaSvili _ `samSoblo~ minus fonograma17. bizantiuri instrumentuli musika18. Sua saukuneebis espanuri instrumentuli musika19. stingi _ `udabnos vardi~. stingisa da Ceb mamis SesrulebiT20. bionse _ `ave maria~21. Non, Je ne regrette rien _ edit piafis SesrulebiT22. meri daviTaSvili _ popuri multfilmebidan23. jansuR kaxiZe _ `mravalJamieri~24. mark antuan Sarpantie _ `samefo marSi~25. alfred Snitke _ `suita Zvel stilSi~, menueti26. iohan sebastian baxi _ tokata da fuga axali interpretaciiT27. tomazo albinoni _ adaJio28. gia yanCeli _ `yviTeli foTlebi~, safortepiano versia29. nino rota _ musika kinofilmidan `romeo da julieta~30. levan mizandari _ `mogonebebi~ Sereuli gundisa da simebiani orkestrisaTvis31. levan mizandari _ `mogonebebi~ Sereuli gundisa da simebiani orkestrisaTvis, kompiuteruli versia32. nugzar vawaZe _ `molodini~. m. sefaSvilisa da m. baraTaSvilis SesrulebiT33. nugzar vawaZe _ `molodini~ minus fonograma34. Sammy Cahn, Jule Styne _ `Let It Snow~. din martinis SesrulebiT35. Sammy Cahn, Jule Styne _ `Let It Snow~ minus fonograma36. fredi merkuri _ `We are the champions~. ansambli `quini~-s SesrulebiT37. fredi merkuri _ `We are the champions~ minus fonograma

miTiTeba: diski III-ze mocemulia musikaluri masala VII-VIII-IX klasis saxelmZRva-neloebis rubrikebisaTvis: `moiZie internetSi~ da `simRerebi klasis koncertisa-Tvis~.

24

VII klasis musikis saxelmZRvanelos ZiriTadi Temaa uZvelesi civili-zaciebis musikaluri kultura. musikis warmoSobis sakiTxebTan erTad, mos-wavleebi gaecnobian Zveli egviptis, axlo aRmosavleTis, CineTis, indoeTis, aseve, antikuri saberZneTisa da romis musikalur samyaros, imdroindeli yofa-cxovrebis kavSirs musikasTan, musikalur sakravebs, maTTan dakavSire-bul miTebsa da legendebs, moismenen, sxvadasxva saxiT Cvenamde moRweuli uZvelesi musikis nimuSebs Zveleburi sakravebis SesrulebiT, amasTan erTad, mocemulia saintereso paralelebi klasikuri da Tanamedrove musikidan. sa-xelmZRvanelos Sedgenisas viTvaliswinebdiT saganTSoris kavSirebsac.

uZvelesi epoqis musikaluri samyaros gacnoba gaaZlierebs mos wavleTa warmosaxvis unars, maT fantazias, cnobismoyvareobas, xels Seuwyobs araste-reotipuli azrovnebis ganviTarebas, xolo am sakiTxebTan dakavSirebiT, mas-wavleblis wignSi mocemuli didZali damatebiTi sainformacio masala peda-gogs saSualebas miscems Caataros ufro mravalferovani da SemoqmedebiTi gakveTilebi, sakuTari interpretaciiT warmarTos saswavlo procesi. sa-xelmZRvanelos ZiriTadi Tema gaRrmavebulia sakiTxebiT, romlebic exeba musikis gamosaxvis saSualebebs _ melodia, ritmi, tembri, tempi, dinamika; Aase ve, _ musikis Sesrulebis sxvadasxva formebs _ solo, saansamblo, sa-gundo, saorkestro. moswavleebi uZvelesi sakravebis gacnobis garda gaix-seneben wina klasebSi naswavl qarTul xalxur da klasikur sakravebs, eqnebaT SesaZlebloba, Seadaron isini uZveles musikalur instrumentebs. SemoviReT axa li rubrikac _ solfejios gakveTili~_ romelzec gavixsenebT da Se-viswavliT musikalu ri anbanis sxvadasva sakiTxebs. rubrikaSi `furclidan kiTxva~ bavSvebi gaimRereben da idiriJoreben intonaciur savarjiSoebs, romlebic Sedgenilia sxvadasxva qveynebis folkloruli da klasikuri ni-muSebidan. wignSi mocemulia sxvadasxva cnebebisa da terminebis leqsikuri ganmartebebi. VII klasSi viwyebT musikalur-kompiuterul programa Finale 2008-is Seswavla, romlis Seswavla grZeldeba VIII da IX klasSi.

axal konteqstSi ganvagrZobT qarTuli xalxuri musikis Seswavlas. am-jerad, VII klasidan IX klasis CaTvliT, TanmimdevrobiT moviv liT saqarT-velos yvela kuTxes, xevsureTidan guriamde. MVII klasSi vecnobiT aRmosavleT saqarTvelos mTis kuTxeebs, vismenT sakravze dasakravebs, vswavlobT sim-Rerebs. garda amisa, SeviswavliT asakis Sesaferis – XX saukunis gamoCenil qarTvel da ucxoel kompozitorTa simRerebs.

Sesavali

25

pirveli cnobebi kacobriobis uZveles civilizaciaTa Sesax-eb Zv. w.-is IV-III aTaswleulidan mogvepoveba, rodesac egviptis, SuamdinareTis (dasavleT aziis saxelmwifoebi mdinareebis tigrossa da evfrats Soris, _ Sumeri, babiloni, urartu, finikia), mogvianebiT ki, indoeTisa da CineTis teritoriebze udidesi saxelmwifoebi Seiqmna. uZveles samyaroSi moiazreba epoqa, romelic moicavs Zveli aRmosavleTis, anti kuri saber-ZneTisa da romis istoriasa da kulturas. swored es qveynebi gaxndnen kacobriobis civilizaciebis pirveli kerebi. gan-sxvavebebis miuxedavad, am saxelmwifoebs bevri ram saerToc hqondaT _ upirveles yovlisa, es iyo pirvelyofili Temuri wyobilebisaTvis damaxasiaTebeli yofis niSnebi. Semdeg etap-ze axali sazogadoebriv-politikuri wyoba-monaTmflobelo-ba Ca mo yalibda, aSenda grandiozuli sasaxleebi da taZrebi, safuZveli Caeyara sxvadasxva mecnierebas _ astronomias, maTematikas, medicinas, ganviTarda zRvaosnoba, warmoiSva dam-werloba...

Zvel xalxebs religiur warmodgenebSic bevri ram hqondaT saerTo. es iyo poliTeizmi, anu mravalRmerTianoba. RmerTebi bunebis Zalebs ganasaxiere-bdnen da adamianis moRvaweobis yvela ZiriTad sferosTan iyvnen dakavSirebulni. uZvelesi kulturac, upirveles yovlisa, religiur amocanebs emsaxureboda. RmerTebi arsebobdnen adamianTa cnobierebasa da cxovrebaSi, maT yoveldRiur saqmianobaSi. Ggavida dro. Aadamiani ufro Segnebuli gaxda da CaTvala, rom am miwieri faseulobeb-is Semoqmedi TviTon iyo. swored am epoqaSi Seiqmna legendebi uZlevel gmirebze, romelTac SeeZloT urCxulTa damarcxeba, RvTiur saidumloTa axsna (SumerSi _ gilgameSi, saberZneTSi _ promeTe, saqarTveloSi _ amirani), imdroindeli xelovnebac am gmirTa da umaRles xelisufalTaA gandidebas, maT RmerTebTan miaxloebas emsaxureboda. Aam dros Camoyalibda profesiuli xelovneba. mxatvrebs, arqiteqtorebsa da musikosebs didad afasebdnen. ra Tqma unda, musikas religiuri datvirTvac hqon-da. SemTxveviTi ar iyo, rom bevr qveyanaSi musikosebi taZris msaxurni iyvnen, zogjer qurumebic, xolo musikalur sakravze dakvra umaRles RvTaebriv niWad iTvleboda.

Zvelad, musikis Sesrulebisas did rols TamaSobda improvizacia. impro vi zirebis unari musikosis RmerTTan si axloved aRiqmebodaM. musika didxans rCeboda zepir-sityvier xelovnebad da amitomac varT mok-lebulni musikalur wyaroebs. uZvelesi musikis Sesa xeb warmodgenas gviqmnian istoriuli wyaroebi, mxa tvrobis nimuSebi, uZvelesi freske-bi da bareliefebi, WurWlis mo xatulobani, romelzedac gamosa xulni arian musikosebi, musikaluri sakravebi. swored aqedan vaskvniT, Tu saidan iRebs musika saTa ves da ramdenad mniSvnelovania igi adami-anisTvis. uZveles droSi miaCndaT, rom ada miani musikaluri aRzrdisa da ganaTlebis gareSe srulyofili ver iqneboda. qveynis saxelmwi-foebriv simdidresa da kulturis ganviTarebis donesac musikas ukav-

uZvelesi civilizaciis musikaluri kulturamimoxilva

oqros xarisTaviani arfa Sumeri Zv.w. 2600 w.

uZvelesi sanoto damwerloba Zv.w. 1900-1700 w.w. babiloni

gamoqvabulis kedlis moxatuloba

26

Sirebdnen. musikas aswavlidnen maTematikasa da filosofiasTan erTad. egvipteli faraonebi Tavadac muzicirebdnen da musikas faraonTa xelovnebas uwodebdnen. musika met brwyinvalebasa da grandiozulobas matebda sasaxlis karis zeimebsa da sakulto-religiur ritualebs. amave dros, is Tavis Zvel daniSnuleba-sac inarCunebda _ Taobidan Taobas gadaecemoda da adamianTa cxovrebis ganuyofel nawilad rCeboda sayofacxovrebo cekve-bi da simRerebi.

pirvelyofili Te muri wyobilebis xanaSi mu si kaluri xelovne-ba ganviTa rebis axal safexurze avida, TandaTan xelovnebis damo ukidebel dargad daiwyo Camoyalibeba, xolo monaTmflo-belobis epoqaSi Camoyalibda xalxuri da profesiuli musikis saxeebi.

Ppirveli profesionali musikosebi, erTdroulad, kom-pozitorebic iyvnen da Semsruleblebic. isini gaCndnen

egvipteSi, SumerSi, babilonSi, siriaSi, palestinaSi, indo eTSi, CineTSi, saberZneTSi, amierkavkasiasa da Sua aziaSic. swored am periodis ZvelaRmosavluri swavlebebidan iRebs saTaves mecnieruli azri musikaze,mis raobaze,yalibdeba iseTi cnebebi,rogoricaa bgeraTa rigi,kilo,intervali.. mecnierebi xSirad musikis kanonebs magias, kosmogonias ukavSirebden (bgera-Ta rigSi bgerebis raodenoba planetebis ricxvs emTxveoda). didia Zvel berZen mecnierTa wvlili musikis Teoriis ganviTarebaSi. mag. piTagora musikis akustikas swavlobda, platoni – musikis esTe-tikis sakiTxebs. gaCnda pirveli warmodgena musikalur Janrebsa da kiloebze. Seiqmna axa li sakravebi, gamoiyo ZiriTadi jgufebic: dasartyami, sasule, simebiani. simebiani sakravebia – qnari, arfa, Cangi, lira, barbiTi.

Casaberi (sasule) _ ganivi fl e ita, salamuri, sayviri, buki.dasartyami _ didi da patara dolebi, TefSebi… da sxv.Tu aqamde arsebul pirvel sak ravebs adamiani nadirobis da Sromis

dros iyenebda (dasar tyamebs, Zvlis, qoqosis, lerwmis fleitebs da sxv.), Zv.w. IV-III aTaswleulSi sakravebs sxva daniSnu lebac miecaT. aRmosavleTis qveynebSi _ babilonSi, siriasa da egvipteSi profesional musikosTa didi ansamblebi Seiqmna.

zeimebze sasaxleebSi sadResaswaulo sagaloblebi da himnebi JRerda, religiuri wes-Cveulebebis Sesrulebas Tan axlda ritualuri cekvebi da simRerebi, romlebic musi-kaluri sakravebis TanxlebiT sruldeboda, sakravebs ki mistiuri mniSvneloba eniWebo-daT.

uZveles civilizaciaTa xelovneba isev sinkretuli iyo, musika kvlav mWidrod ukavS-irdeboda sityvas, cekvasa da pantomimas. sinkretuli iyo osirisisadmi miZRvnili Zvel-egvipturi misteriebi _ erTgvari Teatraluri warmodgenebi, romlebSic CarTuli iyo ritmu-li cekvebi da samgloviaro simRera-datirebebi. msgavsi misteriebi aRmosavleTis sxva qveynebSic gvxvdeba.

viTardeboda solo simRerac da amis SesaniS-navi nimuSebia daviTis fsalmunebi-melodizire-buli reCitativi sakravis TanxlebiT.maT Semdeg fsalmodiebi ewodaT..Zvel iudeaSi Seiqmna e.w. an-tifonuri mReris xerxebi,roca ori, erTmaneTis mopirispired mdgari gundi cal-calke gamodioda

mefe sargoni Zv.w. 2500 w.

qali arfiT. egvipte

egvipteli musikosebi

27

muza kiTariT Zv.w. 445 w.

da monacvleobiT mReroda. TandaTan viTardeboda musikaluri ena. Camoy-

alibda sxva dasxva kilo, Seiqmna pentatonika, ufro mravalferovani gaxda melosi da musikaluri sakravebi.

Zveli aRmosavleTis, antikuri saberZneTisa da romis imperiebis musikaluri kulturis safuZv-elze aRmocenda kacobriobis Semdgomi xanis udide-si musikaluri kultura _ evropis musikaluri xelovneba.

Zveli civilizaciebis musikaluri miRwevebi sxvada sxva qveyanaSi sxvadasxvagvarad ganviTarda. Tuki egviptis, SuamdinareTisa da antikurobis xanis musika dRes TiTqmis dakargulia, indoeTisa da CineTis uZvelesi musika dResac iseve JRers da am xalxebis Tanamedrove musikaluri kulturis nawilia.

istoriul-regionaluri Tvalsaz-risiT gamoiyofa: Zveli aRmosavleTis civilizaciebi, antikuri xanis (berZnul-romauli), samxreT kavkasiis, dasavleTis, Sua sauku-neebisa da axali drois civilizaciebi.

VII klasSi Cven mimovixilavT Zveli drois _ aRmosavleTisa da an-tikuri xanis civilizaciebs.

uZveles civilizaciaTa musikis saerTo niSan-Tvise bebia:1.OorganizebulobaM;2. musikis gamoyeneba magiis, warmarTuli ritualebis, sakulto

dResaswaulebis dros;3. sinkretuloba;4. anonimuroba (xSir SemTxvevaSi).amasTan, adreuli musika umTav resad voka luria da nawi lobriv _

instrumentuli.indoeli mocekvave

Cinuri sakravi erxu

civilizacia (laTin. Civilis samoqalaqo, saxelm wifo e b-rivi) _ sazogadoebis materialuri da sulieri miRweveb-is erToblioba.antika (laT.Antiquus uZvelesi) _ am termins xSirad iye-neben berZnul-romauli siZvelis, Zveli saberZneTis, romis istoriisa da kulturis aRsaniSnavad.

romis kolizeumi ax.w. I saukune

miTiTeba: maswavlebels SeuZlia, gae cnos am mimoxilvas da pirvel gakveTilze esaubros bavSvebs uZvelesi civilizaciebis musikaluri kulturis Sesaxeb, gaavlos paralelebi isto-riasTan da bavSvebTan erTad imsjelos, ikama-Tos am Temebze da ukeT moamzados da ganawyos isini saswavlo procesisTvis.

28

VII klasis musikis saxelmZRvanelo agebulia kontrastis principze. saxel mZR-vanelos ZiriTadi qvakuTxedia aTi Tema, romelic uZveles civilizaciebs eTmoba: egvipte, Sumeri, siria-finikia, israeli, CineTi, indo eTi, saberZneTi, romi. Ti-Toeuli qveyana mokledaa mimoxiluli istoriul konteqstSi. saxelmZRvaneloSi saubaria uZvelesi civilizaciebis musikalur yofaze, musikis mniSvnelobaze ada-mianisa da saxelmwifos cxovrebaSi, uZveles sakravebsa da musikosebze.

mecnierTa mier gaSifruli, Cvenamde moRweuli uZvelesi musikis sanoto Cana-werebidan ramdenime maTgani avaJRereT kompiuteruli musikaluri programis Finale 2008 daxmarebiT da isinic davurTeT mosasmen masalas. garda amisa, gamovi-yeneT da bavSvebs gavacaniT is nawarmoebebi, romlebic Zvel civilizaciebze war-modgenas kidev ufro gauRrmavebs. mag.: egviptis civilizaciis gacnobisas visau-brebT imazec, rom juzepe verdim opera `aidaze~ muSaobisas zedmiwevniT Seiswavla Zveli egviptis istoria, kultura, imogzaura egvipteSi da amis Sedegad Seiqmna ge-nialuri opera. Cveni mizani iyo, bavSvebs zRaprul da egzotikur samyaroSi emog-zauraT, maTTvis bevri saintereso da ucnauri ambavi mogveTxro. es yvelaferi ki maT Tvalsawieris gafarToebaSi, gemovnebis daxvewaSi, SemoqmedebiTi niWis gazr-

uZvelesi civilizaciebi

mizani: marto da sxvebTan erTad simReris,SemoqmedebiT procesSi aqtiuri monawile-obis, axali terminebis sworad gaazreba- gamoyenebis unar-Cvevebis ganviTareba. uZvelesi civilizaciebis musikaluri kulturis da sakravebis gacnoba, musikis mosmeniT miRebuli STabeWdilebebis gadmocema ( xatva, plastika, literaturuli Canaxati), .musikaluri nawar-moebebis Sesrulebis sxvadasxva formebis gacnoba da maTi praqtikuli gamoyeneba(solo, ansambli, gundi), musikis gamomsaxveli saSualebebis Seswavla (ritmi, melodia, dinamika, tempi, tembri).

resursi: moswavlis wigni, audio diski xangrZlivoba: 25 akad.saaTi

miTiTeba scenarisaTvis: uZvelesi civilizaciebis qveynebis musikaluri kulturis da aRmosavleT saqarTvelos mTis musikaluri folkloris SeswavlasTan erTad, VII klas-Si gavecnobiT da SeviswavliT sxvadasxva epoqebis _ barokos, klasicizmis, romantizmis warmomadgenelTa da aseve Tanamedrove qarTvel da ucxoel kompozitorTa Semoqmedebas. esenia: i.s. baxi, v.a.mocarti, l.v. beThoveni, f. listi, r, vagneri, a, dvorJaki, o. mesiani, i. qsenakisi, S. mSveliZe, o. TaqTaqiSvili, s. cincaZe...

mimovixilavT sxvadasxva Janrebsa da formebs: opera, simfonia, instrumentuli koncer-ti, rafsodia, variacia, rondo da sxva. farTod aris warmodgenili qarTuli kino-musika.

musikaluri masalis umravlesi nawili diskebzea Tavmoyrili. zogierT SemTxvevaSi ki, rubrikaSi `moiZie internetSi~, moswavleebs davalebis saxiT vTavazobT moiZion inter-netSi konkretuli musikaluri nawarmoebebi da aseve sxvadasxva Teoriuli masala pro-eqtebisa da prezentaciebisaTvis. sasurvelia, am davalebis SesrulebaSi aqtiurad iyos CarTuli maswavlebeli, daexmaros bavSvebs musikaluri masalis moZiebaSi, Semdeg maT mos-menasa da gaanalizebaSi. maswavlebeli klasSi atarebs musikalur viqtorinas, naswavli musikaluri terminebis daxmarebiT, bavSvebTan erTad, adgens krosvordebs, testebs, rac aaqtiurebs maT SemoqmedebiT unarebs, UuRvivebs interessa da uRrmavebs codnas.

musikis mosmenisas, maswavlebeli amaxvilebs yuradRebas nawarmoebis Janrsa da xasi-aTze, formaze, tempze, tembrze, kilour cvalebadobasa da dinamiur elferze, nawarmoeb-is Sesrulebis sxvadasxva formebze.

29

dasa da, rac mTavaria, codnis SeZenaSi daexmareba. am gakveTilebze mas wavlebeli bavSvebTan erTad aucileblad unda gaecnos saxelmZRvaneloSi mocemul teqsts, gaarCios, imsjelos wignSi mocemul mravalferovan fotoebsa da naxatebze, rom-lebic nawilobriv warmodgenas gviqmnian uZveles droze, im droze, rodesac ar ar-sebobda Tanamedrove teqnika, kompiuteri. samagierod, es yvelaferi Semogvinaxes Tixis, qvis firfitebze, Tixis larnakebsa Tu kldis gamoqvabulebebze gamosaxul-ma naxatebma da damwerlobam. sagulisxmoa isic, rom VII klasis istoriis saxelmZ-Rvanelo uZveles civilizaciebze mogviTxrobs da Cvenc SevecadeT, es codna im drois musikaluri kulturis gacnobiTac gagvemdidrebina. vfiqrobT, rom es Te-mebi moswavleTaTvis mravalmxriv saintereso da sasargeblo iqneba. maswavlebels SeuZlia, TiToeuli civilizaciis Seswavlis Semdeg bavSvebs daavalos prezen-taciis mowyoba. mag. Sumeris istoriisa da kulturis gacnobis Semdeg Seadginon gazeTi (jgufuri muSaoba) da sxv. maswavleblis wignSi mocemulia damatebiTi in-formaciebi uZvelesi civilizaciebis Sesaxeb.

mocemuli sanoto magaliTebi aJRerebulia musikalur-kompiute-ruli programiT da isini Cawerilia musikalur diskze, romelic axlavs saxelmZRvanelos. am simRerebis sanoto nimuSebs ixilavT moswavlis

wignSi. sasurvelia, bavSvebma mousminon audio-Canawers, Tvali gaadevnon notebs da mas-wavleblis daxmarebiT gaimReron es simRerebi notebis dasaxelebiT.

& c œœ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ Œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ .œ jœ Œ

& 42 œ> Jœjœ œ> Jœ ‰ œ> Jœ

jœ jœ jœ œ jœ ‰ œ> Jœjœ jœ jœ œ jœ œ>

& c 45 c 45 cœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& c 23œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Œ

& jœ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ œ

& œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ

& 42mxiarulad

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ ‰ œ œ jœ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ ‰

& cCqara, cocxlad

œ œ# œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ# œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ

v.a.mocarti

nawyveti operidan"jadosnuri fleita"

(cecxlovani miwa)

(ceiloni)

ebrauli sagalobeli

ukrainuli xalxuri simRera

a.gedike. cekva

& c œœ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ Œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ .œ jœ Œ

& 42 œ> Jœjœ œ> Jœ ‰ œ> Jœ

jœ jœ jœ œ jœ ‰ œ> Jœjœ jœ jœ œ jœ œ>

& c 45 c 45 cœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& c 23œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Œ

& jœ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ œ

& œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ

& 42mxiarulad

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ ‰ œ œ jœ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ ‰

& cCqara, cocxlad

œ œ# œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ# œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ

v.a.mocarti

nawyveti operidan"jadosnuri fleita"

(cecxlovani miwa)

(ceiloni)

ebrauli sagalobeli

ukrainuli xalxuri simRera

a.gedike. cekva

& c œœ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ Œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ .œ jœ Œ

& 42 œ> Jœjœ œ> Jœ ‰ œ> Jœ

jœ jœ jœ œ jœ ‰ œ> Jœjœ jœ jœ œ jœ œ>

& c 45 c 45 cœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& c 23œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Œ

& jœ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ œ

& œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ

& 42mxiarulad

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ ‰ œ œ jœ ‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ ‰

& cCqara, cocxlad

œ œ# œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ# œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ

v.a.mocarti

nawyveti operidan"jadosnuri fleita"

(cecxlovani miwa)

(ceiloni)

ebrauli sagalobeli

ukrainuli xalxuri simRera

a.gedike. cekva

uZvelesi tomis simRera (kunZuli `cecxlovani miwa~)

vedas tomis simRera (ceiloni)

ebrauli sagalobeli

babilonis himni

evripide. fragmenti `orestedan~

37

mizani: marto da sxvebTan erTad simReris unar-Cvevebis gamomuSaveba.Semoqmedeb-iT procesSi aqtiuri CarTva. musikis mosmenisas sakuTari damokidebulebis gamoxatva _ plastika, xatva. ritmis gamoxatvis, damaxsovrebis unar-Cvevebis ganviTareba. Sesaswavli simRerebis yoveldRiurobasTan dakavSireba.

resursi: moswavlis wigni, audio diski xangrZlivoba: 12 akademiuri saaTi

saxelmZRvaneloSi sxvadasxva kompozitorebisa da sxvadasxva stilis simRerebi SevitaneT. simRerebis arCevisas gaviTvaliswineT moswavleTa asaki, maTi interesebi, gemovneba, SesaZleblobebi. moswavleebi swavloben ukve klasikad miCneul, rogorc qarTul saestrado simRerebs, agreTve, ramdenime Zalian popularul ucxour simRe-rasac. saxelmZRvaneloSi mocemulia simRerebi inglisur, ebraul, laTinur eneb-ze. saxelmZRvaneloSi sul 12 simReraa mocemuli. musikalur diskze Cawerilia am sim-Rerebis `minus~ da `plius~ fonogramebi. moswavleebi simRerebis teqstis Seswavlis Semdeg, musikaluri Canaweris daxmarebiT, advilad aiTviseben am simRerebs. maswav-lebeli maT esaubreba simReris musikisa da teqstis avtorebzec. (moswavlis wignSi es Tematika TvalsaCinod da vrclad aris mowodebuli). bavSvebs maswavleblis gareSec SeuZliaT, damoukideblad Seiswavlon simRera. simReris gakveTilebSi mocemulia zo-gierTi simReris erTxmiani sanoto Canaweric. maswavlebeli sTxovs bavSvebs, noteb-is dasaxelebiT gaimReron da gaiazron simReris melodia. es aqtivoba exmareba maT notebis gaxsenebasa da solfejios sakiTxebis gameorebaSi.

wlis bolos TiToeul maTgans sakmaod bevri simRera ecodineba da SeuZlia es codna gamoiyenos rogorc individualuri Sesrulebisas, aseve, klasisa da skolis koncerteb ze. _ saxelmZRvaneloSi mocemul mravalferovan TematikasTan erTad am simRerebis Sesruleba ufro metad gaamdidrebs maT codnas da daxvews maT gemo vnebas.

Tanamedrove simRerebis garda, moswavleebi swavloben sxvadasxva kanonebs, orxmian da erTxmian intonaciur savarjiSoebs, gaimRereben sekvenciebs.

maswavlebeli avalebs bavSvebs, gaixsenon wina klasSi naswavli simRerebi Tbi-lisze, simRerebi qarTuli kinofilmebidan da moawyon Tematuri koncertebi.

maswavleblis wignis bolos darTulia yvela simReris noti.

Tanamedrove simRerebi

pasuxebi rubrikisaTvis, gamoicani ra simReraa

gv. 11 _ `aSo Cela~ _ megruligv. 20 _ `ia batonebo~ _ guruligv. 31 _ `ase Conguri~ _ megruligv. 41 _ `suliko~ _ v. maWavariani-wereTlisa

39

mizani: marto da sxvebTan erTad simReris, ritmul-intonaciur savarjiSoebSi marti-vi orxmianobis elementebis gamoyenebis unar- Cvevebis ganviTareba,mTeli sanoto sistemis, sanoto niSnebis Cawera _ amocnoba, grZliobebis,myari da meryevi safexurebis,alteraciis niSnebis, intervalebis Seswavla- ganmeoreba, SemoqmedebiT procesSi aqtiuri CarTva.

resursi: moswavlis wigni, audio diski

`solfejios gakveTilebi~ saxelmZRvanelos laitmotivad gahyveba. am gak-veTilebze Tavidan viwyebT musikis ana-banas Seswavlas. im bavSvebs, romlebsac ar gauvliaT I-VI klasis musikis kursi sajaro skolaSi, VII klasSi SeuZliaT Tavidan Seiswavlon notebi violinos gasaRebSi I da II oqtavis farglebSi, tetraqordi, pen-tatonika, do-maJori da qromatuli gama, myari da meryevi safexurebi, intervale-bi, grZlioba, zoma, ritmi, metri, altercia. gaimReron sxvadasxva intonaciuri savarjiSoebi, samxmovanebebi, intervalebi. ritmul-intonaciuri savarjiSoebis daxmarebiT ganaviTaron ritmis SegrZneba, daweron notebi, Seasrulon musikaluri testebi. solfejios gakveTilebi 3-4 ZiriTadi gakveTilis monacvleobiTaa Car-Tuli. maswavlebels SeuZlia, yvela ZiriTadi gakveTilis 5-10 wuTi solfejios sakiTxebs dauTmos. magaliTad, Tema `egvipte~ _ am uZvelesi civilizaciis Temas ori gakveTili eTmoba. mis win solfejios gakveTilze mocemuli masala ki SeiZle-ba 5-10 wuTis ganmavlobaSi SeviswavloT da gavimeoroT. danarCeni dro egviptis musikalur kulturas, mis sakravebsa da musikis mosmenas davuTmoT.

solfejios gakveTilebis Teoriuli masalis Seswavlas viwyebT martivi savar-jiSoebidan. gzadagza, intonaciur savarjiSoebSi sxvadasxva axali musikaluri niuansebi, gamomsaxvelobiTi saSualebebi, gansxvavebuli ritmebic CavrTeT. aseTi formis gakveTilebi bavSvebs daexmareba, advilad eziaron musikis Teoriis ele-mentarul sakiTxebs. es yovelive saxelmZRvaneloSi mocemulia egzotikuri, zRap-ruli, SemecnebiTi ambebis fonze.

vagrZelebT wina klasebSi mocemul rubrikas `furclidan kiTxva~, sadac bavS-vebi gaimRereben da idiriJoreben intonaciur savarjiSoebs. savarjiSoebi agebu-lia sxvadasxva qveynis folkloruli da klasikuri nimuSebTan. es rubrika bavSvebs daexmareba gaimeoron da ganamtkicon is codna, romelic maT SeiZines solfejios gakveTilebze.

am rubrikaSi bavSvebs vaZlevT davalebas _ moiZion sxvadasxva kom-pozitoris biografia, informacia maTi Semoqmedebis Sesaxeb. Sesa-bamisad mousminon musikalur nawarmoebebs da klasSi waradginon am Temebze, es aqtivoba bavSvebs exmareba ufro metad iyvnen CarTulni saswavlo procesSi.

40

mizani: ritmis damaxsovrebisa da gamoxatvis, marto da sxebTan erTad mReris, ritmul-intonaciur savarjiSoebSi martivi orxminobis elementebis gamo yenebis unar-Cvevebis ganviTareba, SemoqmedebiT procesSi aqtiuri CarTva, xalxuri sakravebis tembrulad da vizualurad gacnoba, mosmenili musikaluri nimuSis yoveldRiurobasTan dakavSireba, musikis mosmenisas sakuTari damokide-bulebis gadmocema.

resursi: moswavlis wigni, audio diski xangrZlivoba: 12 akad. saaTi

musikis saxelmZRvaneloSi erT-erTi mniSvnelovani adgili qarTuli xalxuri musikis gacnobasa da Seswavlas eTmoba. meSvide klasSi ufro Tan-mimdevrulad da konkretulad vecnobiT saqarTvelos sxvadasxva kuTxis musikalur kulturas.

TiToeul Temas Tan erTvis saqarTvelos ruka. bavSvebma pirveli klasidanve ician da gaferadebuli aqvT ruka, Seswavlili aqvT sxvadasxva kuTxis simRerebi, sakravebi... meSvide klasis saxelmZRvaneloSi saqarTve-los ruka dayofilia kuTxeebad da sxvadasxva feriTaa gamoyofili is kuTxe, romlis simRerebsac SeviswavliT. es xerxi TiToeul bavSvs samSob-los ukeT aRqmasa da orientaciaSi exmareba. qarTuli xalxuri simReris Seswavlas yvelaze martiviT (1 xmianobiT) _ aRmosavleTis mTis simRere-biT _ xevsuruliT, fSavuriT, TuSuriT, mTiuluriT, moxevuriT viwyebT, TandaTan varTulebT da IX klasSi rTuli mravalxmianiT _ guruliT vamTavrebT.

meSvide klasSi vecnobiT aRmosavleT saqarTvelos mTis TiToeuli kuTxis adgilmdebareobas, eTnografias, wes-Cveulebebs, adaTebsa da xalxur sakravebs _ fandurs, salamurs, dols, garmons. yvelaze martivi erTxmiani simRerebia xevsureTSi, fSavSi, TuSeTSi. ufro ganviTarebul 2-3-xmian simRerebs fandurisa da garmonis, TanxlebiT vxvdebiT xevsa da mTiuleTSi. maswavlebeli gakveTilze bavSvebTan erTad kiTxulobs teqsts da msjelobs Sinaarsze. xalxuri musikis gakveTilebze bavSvebi usmenen ama Tu im kuTxis simReras, ixseneben, swavloben da erTad mReri-an TavianTi asakis Sesaferis simRerebs.. mag. `moxevis qalo, Tinao~-s an `xevsurul nanas~. am gakveTilebze vecnobiT, agreTve, im gamoCenili ada-mianebis Semoqmedebas, romlebic sxvadasxvagvarad arian dakavSirebulni am kuTxeebTan: vaJa-fSavela, aleqsandre yazbegi, vaxuSti kotetiSvili, goderZi Coxeli, eTer TaTaraiZe, lela TaTaraiZe da sxv. es daexmareba bavSvebs, ufro ukeT dainaxon da gaiTavison ama Tu im kuTxis eTnografiu-li da musikaluri Semoqmedeba. xalxur simRerebs vswavlobT audioCanaw-erebis meSveobiT. teqstebs moswavleebi sakuTar saxelmZRvaneloebSi ec-nobian.

gakeTilis bolos erTad ismenen sacekvao musikas. bavSvebi cekvaven da mxiaruloben.

qarTuli xalxuri musika

41

cekvis dros dasartyami sakravis ZiriTadi funqcia rit muli suraTis xazgasmaa. mTaSi dasartyam sakravs cvlis taSi. dasar-tyami sakravis monawileobis drosac cekvas taSs ayoleben. taSi ufro aZlierebs cekvis xasiaTs. is gansazRvravs sacekvao ritms da temps. taSis mixedviT icvleba sacekvao ritmi _ xan neldeba, xan ki Cqardeba (gvaramaZe `qarTuli qoreografia~).

sityva taSi momdinareobs arabuli `daS~-idan da niSnavs qvas. cnobili folkloristis, grigol CxikvaZis daskvniT, Zvelad, albaT, koleqtiuri Sromis procesebsa da magiuri xasiaTis moZ-raobebs Tan axlda ritmulad qvis qvaze dartyma. es sainte reso Cveuleba zogierT qarTul sofelSi dRemdea Semonaxuli. uZve-les dasartyam sakravad xevsureTsa da fSavSi SeiZleba miviCnioT e.w. `toSi~ – dasartyami sakravis umartivesi saxe, – gardamavali etapi `taSidan~ – dasartyam sakravebamde. xevsureTSi utoSod ar cekvavdnen. toSi iyo xanjlis, danis an joxis cema xis fi-carze. fSavSi toSi fandurze dakvrasac axlda, roca sacekvao sruldeboda. xevsuri mTxrobelis TqmiT, cekvas simRera ise ar sWirdeboda, rogorc toSi. toSi, funqciis mixedviT, igivea, rac taSi, magram ufro efeqturia. es gaZlierebuli taSia, dinamiuri siZliere momatebulia ori myari sagnis erTmaneTze cemiT. toSi kavkasiis sxvadasxva xalxebSi dasartyami sakravis winaparia. amg-varad, toSi umartivesi dasartyami sakravia, romelic warmoad-gens Sualedur rgols taSsa da dasartyam sakravs Soris.

`taS-fandura~ ki qarTuli instrumentuli ansamblis pro-totipia, masSi monawileoben simebiani fanduri da dasartyami toSi.

taS-fandura