· web view. pojęcia senior (łac. starszy) – opiekował się wasalem, który złożył mu...

3. Średniowiecze część IHistoria TU

Lekcja 9 Dział: Wieki średnie

Temat: Kształtowanie się średniowiecznej Europy

1. Bizancjum - cesarstwo wschodnie (stolica Konstantynopol)

Wschodnie bogate prowincje dawnego Imperium przetrwały najazdy barbarzyńców Półwysep Bałkański, Azja Mniejsza, Syria i Egipt (na krótko Półwysep Apeniński)

a. Rozkwit cesarstwa za panowania cesarza Justyniana Wielkiego (527-565)

Bizancjum orientalnym państwem despotycznym – cesarz stoi na czele instytucji państwowych i kościelnych Cesarz:

najwyższy prawodawca i sędzia, kieruje polityką zagraniczną, zarządza administracją i wojskiem, uważa się za głowę Kościoła, na dworze przepych i ceremoniał

Kodeks Justyniana – kodyfikacja prawa rzymskiego Kodeks prawa cywilnego – stał się podstawą kodeksów prawnych Europy

Budownictwo i sztuka w stylu bizantyjskim Kościół Hagia Sophia (Mądrości Bożej) -Konstantynopol Cechy architektury: sklepienia, kopuły, łuki, marmury Cechy malarstwa: mozaiki, ikony, zdobienia złote, dekoracje roślinne

b. VII w. – spór religijny o stosunek do świętych obrazów - ikon

Ikonodułowie („niewolnicy”) zwolennicy ikon przekonani o ich cudownej mocy Ikonoklaści („obrazoburcy”)przeciwnicy ikon – relikt pogaństwa

c. 1054 r. – schizma wschodnia – rozłam ( wzajemne zwalczanie się)

Kościół rzymskokatolicki ( uznający papieża) Kościół prawosławny ( uznający patriarchę Konstantynopola)

2. Islam i świat arabski

Mieszkańcy Półwyspu Arabskiego –arabowie zwani Beduinami- koczowniczy tryb życia. Znane miasta – Medyna i Mekka która się rozwijała – pielgrzymki do Czarnego Kamienia

a. Religia stworzona w VII w. przez Mahometa

Nauczanie Mahometa nie spodobało się mieszkańcom Mekki (wyśmiewany, prześladowany 622 r. – ucieczka Mahometa z Mekki do Jatrib (Medyna - miasto proroka) – tzw. hidżra - od tego

wydarzenia muzułmanie datują pierwszy rok w kalendarzu Mahomet jednoczy plemiona arabskie, które przechodzą na – licznej podboje możliwe:

Dżihad – walka z szatanem - święta wojna w obronie islamu (śmierć miejsce w raju)

b. Islam

Wyznawcy islamu –muzułmanie (Posłuszni Bogu) – wierzą w jednego Boga - Allaha Islam religia monoteistyczna – czerpie z chrześcijaństwa i judaizmu Człowiek ma nieśmiertelną duszę i wolną wolę, czeka go sąd ostateczny – raj -piekło

Święta księga islamu – Koran (czytanie) spsiany przez towarzyszy Mahometa na podstawie nauczania – 114 rozdziałów (sury)

Podstawa życia muzułmanina jest tzw. „pięć filarów islamu” Wyznanie wiary – „Nie ma boga prócz Allaha, Mahomet jest jego prorokiem” Modlitwa – pięć razy w ciągu dnia z twarzą zwróconą w stronę Mekki Jałmużna – zbierania w formie daniny od dochodu Post – ścisły w miesiącu ramadan Pielgrzymka do Mekki – przynajmniej raz w życiu Wstrzymanie się od picia alkoholu i spożywania wieprzowiny i hazardu

c. Po śmierci Mahometa jego następcy ( Kalifowie) stworzyli państwo teokratyczne

Życie polityczne podporządkowane religii - Kalif, rząd na czele z wezyrem i dywanami Podboje: Persja część Bizancjum ( Syrię, Palestynę i Egipt), Północna Afryka, Hiszpania, Pozostawianie administracji swobody religijnej –pobieranie podatku - charadż

3. Państwo Franków

Po upadku cesarstwa zachodniego na jego terytorium powstały państwa barbarzyńskie

a. Królestwo Franków pod rządami Merowingów - powstało w V w. w północnej Galii

Plemiona germańskie mieszkające nad Renem od III w. zaczęły zwać się Frankami. W V w. powstało państwo na czele -władcy zwani - Merowingami

a. Chrzest Chlodwiga 496 w obrządku katolickim (umocnienie pozycji państwa integracja)

Państwo Franków to monarchia patrymonialna - państwo prywatną własność władcy Prawo zwyczajowe – podział państwa między synów – zwalczanie się wzajemnie

b. Rzeczywista władza w państwie w rękach majordomów (urzędnicy dworscy)

751r. majordom - Pepin Mały detronizuje ostatniego z Merowingów i koronuje się na króla — początek dynastii Karolingów (zgoda Papieża –wdzięczność Państwo Kościelne)

c. podboje

Karol Młot w 732 roku pod Poitiers (czyt. płatje) pokonuje Arabów Podbój Longobardów, Bawarii i Saksonii, klęska z Arabami w Hiszpanii (Karol Wielki)

d. Organizacja państwa

Najwyższa władza –monarcha, urzędnicy dworscy: seneszal, kanclerz, palatyn Zarząd terytorialny – hrabstwa (hrabiowie) marchie (margrabiowie)

e. W 800 r Karol Wielki koronowany a cesarza rzymskiego (niezadowolenie Bizancjum)

f. Podział państwa Karola Wielkiego (śmierć władcy 814 r.)

Ludwik Pobożny słabym władcą, jego synowie toczyli spory o podział ojcowizny Traktat w Verdun (czyt. verdę) 843 r.- początki dwóch państw - Francji i Niemiec

Lotar - tytuł cesarza - część środkowa królestwa z Italią Ludwik Niemiecki - część wschodnia królestwa (późniejsze Niemcy) Karol Łysy część zachodnia (późniejsza Francja)

Cesarstwo w Europie Zachodniej odnowił dopiero – władca Niemiec - Otton I w 962 r.

Zadanie domowe str. 79, zad. 5

1. Uzasadni bądź obal twierdzenie, że państwo arabskie było państwem teokratycznym

Całe życie polityczne było podporządkowane religii.Pytania sprawdzające:

1. Jak nazywał się władca za którego Bizancjum przeżywało największy rozkwit?


Temat: Feudalizm a system lenny.

1. Formowanie się systemu lennego

a. geneza systemu lennego – słabsi w czasach niepokojów szukają opieki silniejszych

Wojny, przemieszczanie się ludów, brak silnej władzy słabsi szukają ochrony u osób dysponujących siłą zbrojną

2. Ustrój lenny – prawa i zwyczaje w relacjach senior -wasal

a. Formy kontaktu lennego

Komendacja (łac. polecenie) –oddanie się osoby wolnej pod opiekę możnego (seniora) w zamian za wierną służbę

Hołd lenny – ceremonia oddania się wasala pod opiekę seniora (związek osobowy) Inwestytura – symboliczne nadanie lenna –wręczenie np. włóczni (związek rzeczowy) System lenny upowszechnił się głównie w Europie Zachodniej

b. pojęcia

Senior (łac. starszy) –opiekował się wasalem, który złożył mu hołd (pan lenn) Nadanie wasalowi lenna Pomoc i ochrona wasala

Wasal (cel. służba)- składał hołd seniorowi, zobowiązywał się mu służyć w zamian za to dostawał opiekę i ziemię (lennik)

Służba wojskowa na wezwanie wasala Dochowanie wierności seniorowi Uczestnictwo w radzie i sądzie seniora Wykup seniora z niewoli Opłaty na uroczystości ślub córki i pasowanie syna -seniora

Lenno (ger. Dobra użyczone) –ziemia nadawana przez seniora wasalowi

3. Piramida (drabina) feudalna

a. Król - Suzeren – nadaje lenno swym wasalom, Ci dawali mniejsze nadziały swoim itd.

Każdy z seniorów zatrzymuje jakiś obszar na utrzymanie – domen

b. Osłabienie władzy centralnej - „wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”

Senior mógł pociągnąć do odpowiedzialności tylko swego bezpośredniego wasala Wewnętrzne rozbicie państwa –seniorowie niezależni od władzy królewskiej Konflikt lojalności – jeden wasal ma kilku seniorów, w przypadku konfliktu problem Anglia wyjątkiem - wszyscy wasale otrzymują lenno bezpośrednio od króla - wierność

4. Chłopi

Podstawowa grupa społeczna okresu średniowiecza

a. Akt prekarium – chłopi dobrowolnie ( za opiekę) stawali się poddanymi swych panów, w zamian użytkowali ich ziemie.

Społeczeństwo feudalne – to takie w którym najliczniejsza grupa to chłopstwo podporządkowane właścicielom ziemskim, zobowiązani są oni do uiszczania danin, a także pańszczyzny w zamian za użytkowanie pańskiej ziemi.

Na ziemiach polskich feudalizm trwał aż do XIX wieku.

Zadanie domowe str. 83, zad.

1. Wyjaśni, dlaczego we wczesnym średniowieczu ukształtował się system lenny?

Ciągłe wojny, brak silnej władzy, brak spokoju, słabsi oddają się pod opiekę silniejszych2. Oceń zalety i wady systemu lennego

Zalety – opieka nad słabszymi, wady – osłabienie władzy królaPytania sprawdzające:

1. Wyjaśni jaka jest geneza systemu lennego

słabsi w czasach niepokojów szukają opieki silniejszych2. Wymień i scharakteryzuj formy kontaktu lennego

Komendacja –oddanie się osoby wolnej pod opiekę możnego (seniora) w zamian za wierną służbę. Hołd lenny – ceremonia oddania się wasala pod opiekę seniora. Inwestytura – symboliczne nadanie lenna –wręczenie np. włóczni.

3. Wyjaśni kim był senior w systemie lennym i jakie miał obowiązki

Senior –opiekował się wasalem, który złożył mu hołd4. Wyjaśni kim był wasal w systemie lennym i jakie miał obowiązki

Wasal - składał hołd seniorowi, zobowiązywał się mu służyć w zamian za to dostawał opiekę i ziemię


Temat: Cesarstwo i papiestwo w walce o panowanie nad światem.

1. Feudalizacja instytucji kościelnych

Obraz Kościoła w XI w.: Najbogatsza i najpotężniejszą instytucją świata feudalnego Postępuje uzależnienie kościoła od władzy świeckiej Postępuje zeświecczenie i rozkład moralny kleru Symonia – sprzedaż stanowisk kościelnych Nikolaizm – łamanie celibatu (problem – materialna przyszłości swych dzieci) Nepotyzm –faworyzowanie członków rodziny przy obsadzaniu stanowisk Inwestytura – prawo nominacji na stanowiska kościelne biskupów i opatów

a. Cezaropapizm – skupienie pełni władzy nad państwem i Kościołem w rękach monarchy.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rodzina_(socjologia)

Inwestytura – prawo do nominacji na stanowiska kościelne biskupów i opatów (niezadowolenie duchownych)

2. Ruch odnowy Kościoła w XI w.

a. Benedyktyński klasztor w Cluny (czyt. klini) - Francja- Burgundia

Opactwo Cluny podporządkowało sobie inne klasztory tworząc tzw. kongregację kluniacką ( 2 tys. klasztorów)

Opactwa Kongregacji – podległy papieżowi i kierowały się benedyktyńską regułą z Cluny

b. Zakon Cystersów – oparty na ubóstwie

rezygnacja z indywidualnej własności, skromne klasztory, praca na roli centralnym ośrodkiem zarządzającym wszystkimi klasztorami – kapituła ( wszyscy opaci)

3. Spór o inwestyturę i reformy greograiańskie

a. W 1059 r. Papież Mikołaj II ogłosił nowy sposób wyboru papieża — przez konklawe (zamknięte grono kardynałów) (konklawe łac. pod kluczem) (kardynałów łac. główny)

wcześniejsza zasada przez kler i lud rzymski –łatwa do manipulacji przez cesarzy Papież Mikołaj II starał się podkreślać równorzędność władzy papieskiej i świeckiej

b. Papież Grzegorz VII wydaje program reform - Dictatus papae :

papocezaryzm - zwierzchnictwo papieża nad cesarzem władza świecka nie ma prawa do inwestytury tylko papież koronuje na cesarza papież ma najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą Centralizacja Kościoła pod absolutną władza papieża

Kodyfikacja prawa kanonicznego Obowiązek przestrzegania celibatu przez duchownych Majątek raz przekazany kościołowi miał na zawsze być jego własnością

4. Początek walki o panowanie nad światem (dominium mundi )

a. Przeciwnik reform gregoriańskich -cesarz Henryk IV upokorzył się przed papieżem w Canossie „pójść do Canossy” - warto się czasem ukorzyć, aby coś zyskać.

Henryk IV kontynuował nadawanie inwestytury- papież zagroził mu klątwą Henryk IV w 1076 zwołał synod biskupów niemieckich do Wormacji zdetronizował papieża- a ten

rzucił na niego klątwę Henryk IV od książąt dostaje ultimatum -jeżeli nie uzyska przebaczenia straci władzę Grzegorz VII udaje się do Niemiec - Henryk IV wyruszył mu naprzeciw - w 1077 przed zamkiem w

Canossie - 3 dni upokorzony cesarz musiał prosić papieża o zdjęcie klątwy Kontrofensywa Henryk IV :

Pokonanie opozycji książąt niemieckich (saskich) i wybranego przez nich antykróla Detronizacja Grzegorza VII wybór antypaieża Klemensa III (1080) 1084 - wkroczenie do Rzymu i koronacja na cesarza (Grzegorz VII ucieka do Salerno)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cesarz

http://pl.wikipedia.org/wiki/Papie%C5%BC

b. Koniec sporu o inwestyturę – Konkordat wormacki (1122) – biskupów mianują duchowni ale lenno nadaje biskupowi cesarz

Konkordat (łac. uzgodniony)- układ między papieżem a władzą państwową Wyróżnienie dwóch inwestytur

Kościelna – wprowadzenie na urząd biskupa, opata – kolegium kanoników Świecka – przekazanie dóbr lennych - cesarz

Zadanie domowe 87

5. Przedstaw główne etapy walki Grzegorza VII i Henryka IV.

Papież Grzegorz VII wydaje program reform - Dictatus papae (papocezaryzm - zwierzchnictwo papieża nad cesarzem). Henryk IV kontynuował nadawanie inwestytury- papież zagroził mu klątwą. Henryk IV w 1076 zwołał synod biskupów niemieckich do Wormacji zdetronizował papieża- a ten rzucił na niego klątwę. Henryk IV od książąt dostaje ultimatum -jeżeli nie uzyska przebaczenia straci władzę. Grzegorz VII udaje się do Niemiec - Henryk IV wyruszył mu naprzeciw - w 1077 przed zamkiem w Canossie - 3 dni upokorzony cesarz musiał prosić papieża o zdjęcie klątwy. Kontrofensywa Henryk IV.

Pytania sprawdzające:

1. Wyjaśni pojęcie cezaropapizm

Cezaropapizm – skupienie pełni władzy nad państwem i Kościołem w rękach monarchy

2. Wyjaśni pojęcie papocezaryzm

papocezaryzm - zwierzchnictwo papieża nad cesarzem3. Wyjaśni pojęcie Inwestytura

Inwestytura – prawo do nominacji na stanowiska kościelne biskupów i opatów4. Podaj jak zakończył się spór o inwestyturę miedzy cesarzem a papieżem

Konkordat wormacki (1122) – biskupów mianują duchowni ale lenno nadaje biskupstwo cesarz.


Temat: Kryzysy religijne i polityczne w średniowieczu.

1. Kryzys w Europie Zachodniej w XIV wieku

a. ruchy antyfeudalne chłopów w Europie





Wiek XIV – w Europie zachodniej kryzys wojny, lata nieurodzaju – głód epidemia dżumy - „Czarnej śmierci” - 1348-1350 - śmierć l/3 ludzi Europy

Pogarszająca się sytuacja chłopów: Wzrost obciążeń na rzecz panów feudalnych i państwa

Nieudane i krwawo stłumione największe bunty chłopskie w Europie: powstanie we Francji zwane żakerią (Jacques - Jakub pogardliwie) powstanie w Anglii Wata Tylera (czyt. łota tajnera)

b. kryzys Kościoła i papiestwa – niewola awiniońska – papież rezyduje w mieście Awinion we Francji i jest całkowicie zależny od króla tego państwa.

Papież Klemens V przeniósł Stolicę Apostolską do leżącego we Francji Awinionu Papieże stają się całkowicie zależni od króla Francji

Likwidacja zakonu templariuszy ( król francuski przejmuje ich majątek) Kryzys papiestwa w okresie niewoli awiniońskiej

Fiskalizm kurii papieskiej Nepotyzm – popieranie członków rodziny na stanowiska kościelne Symonia – handel stanowiskami i sakramentami

2. Wielka schizma zachodnia - równolegle wybierano papieży w Rzymie i Awinionie –załamanie się autorytetu papiestwa.

Urban VI w 1378 z powrotem przenosi Stolice Apostolską z Awinionu do Rzymu

Część kardynałów oburzona poczynaniami papieża nie uznają jego wyboru i powołują nowego papieża – Klemensa VII – który rezyduje w Awinionie

Programy reform w kościele głoszone na uniwersytetach – narodziny ruchu soborowego Koncyliaryzm - pogląd głoszący wyższość soboru powszechnego (spotkanie biskupów

całego Kościoła) nad papieżem (uniwersytety)

Próby rozwiązania patowej sytuacji – sobory powszechne: Piza 1409 – pogorszenie sytuacji wybór trzeciego papieża – soborowego - Aleksander V, a po

jego śmierci Jan XXIII Konstancja1414 - 1418 - nakaz abdykacji wszystkich papieży Bazylea -koniec schizmy1449 powołanie Eugeniusza VI –koniec koncyliaryzmu

Zwycięstwo Kurializmu – poglądu głoszącego wyższość papieża nad soborem

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(organizacja)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Biskup

3. Husytyzm – czeski ruch religijno - społeczny i narodowy skierowany przeciw władzy politycznej papieża i zależności Czech od Niemiec. Jego twórcą był profesor uniwersytetu praskiego Jan Hus.

Czechy krajem wchodzącym w skład Rzeszy Niemieckiej – podziały społeczne pokrywały się z narodowościowymi:

Niemcy – szlachta, bogate mieszczaństwo i duchowieństwo Czesi – biedota i chłopi

Jan Hus w traktacie O Kościele – krytykuje: Nepotyzm (uprzywilejowanie krewnych) Bogacenie się duchowieństwa i ich przywileje, majątki kościelne (1/3 w Czechach) Stosowanie łaciny w liturgii, i komunii pod jedna postacią

Jan Hus udaje się na sobór w Konstancji by wziąć udział w dyspucie teologicznej

a. Jan Hus spalony na stosie podczas obrad soboru w Konstancji w 1415 - mimo że posiadał „list żelazny” gwarancje nietykalności od cesarza Luksemburczyka

b. wojny huscyskie w czechach

W Czechach wybucha powstanie przeciwko władzy Zygmunta Luksemburskiego Dwa odłamy husytów (początków współpracujące ze sobą):

Utrakwiści (kalikstyni) ( kielich, pod 2 postaciami) - umiarkowane skrzydło Bogate mieszczaństwo, szlachta, profesorowie - za ugodą z katolikami Odebranie majątków duchowieństwu, liturgia w języku czeskim

Taboryci - (miasto Tabor) radykalne skrzydło Biedni chłopi i mieszczanie - przeciwko ugodzie - za walką z feudałami

Bratobójcza dla Czechów bitwa pod Lipanami w 1434

Utrakwiści zwarli kompromis z cesarzem i soborem w Bazylei tzw. „kompakty praskie” Czeski Kościół husycki dostaje autonomie Liturgia w języku czeskim Komunia pod dwiema postaciami Utrakwiści uznali prawa Zygmunta Luksemburskiego do korony czeskiej

Bratobójcza dla czechów bitwa pod Lipanami w 1434 Katolicy i utrakwiści pokonali wojska taborytów (śmierć Prokopa Wielkiego)

Zadanie domowe 90

1. Wymień i omów przejawy kryzysu Kościoła w okresie tak zwanej niewoli awiniońskiej papiestwa

Niewola awiniońska papieży, Wielska schizma zachodnia,- wybór papieży i antypapieżyPytania sprawdzające:

1. Wyjaśni pojęcie Husytyzm

Husytyzm – czeski ruch religijno - społeczny i narodowy skierowany przeciw władzy politycznej papieża i zależności Czech od Niemiec.


Temat: Początki Polski.

1. Plemiona na ziemiach polskich w IX w. m.in.:

a. Wiślanie (Małopolska) – popadli w zależność od sąsiada– Państwa Wielkomorawskiego

b. Polanie (Wielkopolska)-utworzenie państwa ze stolicą w Gnieźnie -podbój terenów

Pierwszy władca Polski (Polan) —Księże Mieszko I (ok.960-992) z dynastii Piastów

2. Chrzest Polski w 966 roku i jego znaczenie.

Przyczyny Wzmocnienie jedności państwa (jedna wiara) i swej władzy - „Sakralizacja” Bezpośrednia układ polityczny z Czechami (małżeństwo z Dobrawą) przeciwko poganom na

Pomorzu Dołączenie Polski chrześcijańskiej Europy kontakt - z papieżem i cesarzem

Druga żona Oda – córka Teodoryka – margrabiego niemieckiego Konsekwencje i znaczenie chrztu

Napływ duchowieństwa - budowa administracji państwa (znajomość pisma) Biskup misyjny Jordan w Poznaniu - zwierzchnik kościoła -początek wolnej chrystian.

3. Bolesław Chrobry (s. Mieszka I i Dobrawy) - pierwszy król polski (koronacja 1025)

a. męczeńska śmierć biskupa Wojciecha (na ziemiach pogańskich Prusów)

wykupienie zwłok Wojciecha przez Chrobrego- pochowanie ich w Gnieźnie – i starania o kanonizację i utworzenie arcybiskupstwa.

b. 1000 r - zjazd gnieźnieński

Religia - Pielgrzymka Ottona III do grobu św. Wojciecha - utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie i 3 biskupstw: Kraków, Wrocław Kołobrzeg

Polityka -Otton III - program jednoczenia Europy chrześcijańskiej - symbolicznie koronował Bolesława Chrobrego, wymiana darów Bolesław - włócznie św. Maurycego, Otton III relikwie św. Wojciecha

4. Międzynarodowe położenie Polski za panowania Bolesława Chrobrego

a. Wojna polsko - niemiecka zakończona po 15 latach pokojem w Budziszynie w 1018 r.

Pierwszy etap Po śmierci Ottona III Chrobry zajmuje podporządkowane cesarzowi – Miśnię Milsko i Łużyce a

później Czechy - oznaczało to wojnę z królem Henrykiem II Ofensywa Henryka II odzyskanie Czech, Łużyc i Milska i dotarcie do Poznania -pokój

Drugi etap Ofensywa Chrobrego zajęcie Milska i Łużyc Układ pokojowy w Mersenburgu - Milsko i Łużyce Chrobry ma jako lenno cesarskie

Trzecie etap Dwie nieudane wyprawy cesarza i bohaterska obrona grodu - Niemcza (Śląsk) Pokój w Budziszynie - Chrobry zachował Milsko i Łużyce

b. Wyprawa na Ruś Kijowską - przyłączenie do Polski Grodów Czerwieńskich

Wytrącanie się w spór o władzę – miedzy Światosławem którego poprał a jego bratem Zdobycie Kijowa (wyszczerbienie miecza o Złotą Bramę)i łupów dla rycerstwa

c. Koronacja Bolesława Chrobrego w Gnieźnie 1025 roku.

podkreślała jedność państwa i władzy centralnej niezależność od innych władców Stała się możliwa - kiedy zmarli dwaj przeciwnicy koronacji -Henryk II i Benedykt VIII

5. Kryzys i odbudowa państwa piastowskiego

a. Panowanie króla Mieszka II (s. Chrobrego) ( król 1025 -1031)(książę 1032-1034)

b. Bunt braci Mieszka II i najazd na Polskę w 1031 koalicji niemiecko-ruskiej

Konflikt wewnętrzny - przyrodni brat Bezprym chce władzy - pod pretekstem jego obrony w 1031 Polskę najechała koalicja niemiecko – ruska utrata:

Milska i Łużyc - Niemcy Grodów Czerwieńskich - Ruś

Mieszko II ucieka do Czech a Bezprym przejmuje władze na krótko (zamordowany), Mieszko II powraca (1032-1034) akceptuje warunki cesarza - zrzeka się korony

c. Bunt chłopski w 1037 przeciw możnym, rycerstwu i religii chrześcijańskiej

Bunt kmieci spowodowany był rosnącymi powinnościami dla państwa, możnych kościoła 1039 - najazd księcia czeskiego Brzetysława na Polskę

Złupienie Wielkopolski (kradzież relikwii św. Wojciecha) utrata Śląska

d. Odbudowa państwa przez księcia Kazimierza Odnowiciela (s. Mieszka II) (1039 -1058)

1039 Kazimierz Odnowiciel w Polsce - pomoc cesarza niemieckiego i księcia kijowskiego Zjednoczył kraj, odbudował administrację kościelną i państwowa ( w oparciu o Kraków)

6. Panowanie Bolesława Śmiałego (Szczodrego) (1058-1079) koronowany w 1076.

Poparł papieża Grzegorza VII w sporze z cesarzem- zgodna na koronacje królewską

a. Konflikt króla z Biskupem krakowskim Stanisławem – zakończył się śmiercią biskupa i wygnaniem monarchy.

Stanisław biskup krakowski skazany na śmierć za udział w spisku przeciwko królowi Możni oburzeni tymi możni zorganizowali bunt – król u8ciekł na Węgry

Zadanie domowe 96

3. Wyjaśni , jakie korzyści Mieszkowi i jego państwu przyniósł chrzest

Wzmocnienie jedności państwa ,dołączenie Polski chrześcijańskiej Europy kontakt Pytania sprawdzające:

1. Wyjaśni znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego

4. Średniowiecze część II


Temat: Polska między jednością a rozbiciem.

1. Władysława Herman (1079 -1102) - osadzony na tronie po wygnaniu brata - Bolesława Śmiałego

Osłabienie władzy centralnej Polityka uległa wobec cesarstwa Brak koronacji królewskiej Wzmocnienie pozycji lokalnych możnowładców

a. Bunt możnych i snów władcy -Zbigniewa i Bolesława – wyznaczenie im dzielnic:

Zbigniew - Wielkopolska (po śmierci ojca- Mazowsze) Bolesław Krzywousty - Śląsk (po śmierci ojca – Małopolska)

Wojna domowa między braćmi pełne władzy - zwycięstwo Bolesława -ucieczka Zbigniewa

b. Cesarz Henryk V - najeżdża Polskę w 1109 - w obronie wygnanego Zbigniewa

Zwycięstwo Bolesława - wojna podjazdowa i bohaterska obrona - grodu Głogów Bolesław pozwala powrócić Zbigniewowi a następnie go uwięził i oślepił i Krzywousty

2. Polityka Bolesława Krzywoustego

a. Przyłączenie do Polski Pomorza w 1123 roku i jego chrystianizacja

Polityka ekspansji była najważniejszym sposobem umacniania władzy – poparcie rycerstwa które zyskiwało łupy

Akcja chrystianizacyjna na Pomorzu – utworzenie biskupstwa lubuskiego Utworzenie w 1140 biskupstwa podległego papieżowi w Wolinie (potem Kamień)

3. Testament Bolesława Krzywoustego (ustawa sukcesyjna) o następstwie tronu

a. Śmierć władcy 1138 - podział państwa między synów wprowadzenie zasady senioratu i początek rozbicia dzielnicowego.

Krzywousty sporządził testament - by uniknąć konfliktów wewnątrz dynastii i ocalić jedność państwa – wprowadzał on:

Zasada pryncypatu – jedność państwa i władze księcia zwierzchniego posiada princepsWładza zwierzchnia nad pozostałymi książętamiProwadzenie polityki zewnętrznej (wojny, reprezentowanie państwa, traktaty)Inwestytura dostojników kościelnychPosiada dzielnice senioralną, pryncypacką -niepodzielna (oprócz tej dziedzicznej)

Zasada senioratu – księciem zwierzchnim zostawią zawsze senior – najstarszy z Piastów

Podział Państwa w 1138 między 4 synów:

Władysław I Wygnanieco Dzielnica senioralna - ziemia krakowska i cześć Wielkopolski (Gniezno)o Dzielnica z czasem dziedziczna - Śląsk

Bolesław Kędzierzawy - Mazowsze Mieszko Stary – WielkopolskaHenryk Sandomierski - Ziemia SandomierskaKazimierz Sprawiedliwy - pogrobowiec nieuwzględnionySalomea wdowa - zabezpieczenie – grody

4. Przyczyny rozbicia dzielnicowego:

wzrost znaczenia możnowładztwa dąży do osłabienia władzy centralnej popiera juniorów przeciwko władzy książęcej

Rozbicie dzielnicowe był to typowy etap rozwoju państwa feudalnego (Czechy, Ruś) Brak ścisłych więzi ekonomicznych między poszczególnymi regionami kraju

Rozbicie daje możliwości dla możnowładztwa: przejmowania nowych ziem większy wyzysk chłopów

silna władza lokalna – lepsze posłuszeństwo ludności chłopskiej

Zadanie domowe str. 101

5. Jakie uprawnienia przysługiwały princepsowi?

Władza zwierzchnia nad pozostałymi książętami, prowadzenie polityki zewnętrznej (wojny, reprezentowanie państwa, traktaty), inwestytura dostojników kościelnych


1. Wyjaśni zasadę senioratu i zasadę pryncypatu

Zasada pryncypatu – jedność państwa i władze księcia zwierzchniego posiada princeps. Zasada senioratu – księciem zwierzchnim zostawią zawsze senior – najstarszy z Piastów


Temat: Od rozbicia do zjednoczenia. Polska w XII – XIV wieku.

1. Proces pogłębiania się rozbicia dzielnicowego

Statut Krzywoustego –mający uchronić przed wojną domową– doprowadził do rozbicia

a. Pierwszy senior Władysław Wygnaniec został zmuszony przez juniorów do opuszczenia dzielnicy.

Seniorem B. Kędzierzawy- zajął on stołeczny Kraków a potem Mieszko Stary Mieszko Stary wypędzony przez możnych z Krakowa tron Kazimierz Sprawiedliwy

b. Na zjedzie w Łęczycy w 1180 roku – złamanie zasady senioratu -Kazimierz Sprawiedliwy uzyskał zgodę na dziedziczne rządy w Krakowie

Pogłębianie się rozbicia -w kolejnych latach poszczególne księstwa dzielnicowe były dzielone pomiędzy spadkobierców na jeszcze mniejsze części) (Państwo patrymonialne)

2. Wzrost zagrożenia zewnętrznego, zmiany terytorialne.

Rozbicie osłabiło pozycję Polski –zagrożenie zewnętrzne, i uznawanie zwierzchnictwa 1157 cesarz Fryderyk I Barbarossa podejmuje wyprawę na Polskę w interesie Wygnańca

Bolesław Kędzierzawy składa hołd lenny cesarzowi - utrzymuje władzę Pod koniec XII wieku Pomorze Zachodnie, po wcześniejszym usamodzielnieniu się znalazło się pod

zwierzchnictwem cesarskim

a. 1226 Konrad Mazowiecki sprowadza Krzyżaków by walczyli z pogańskimi Prusami.

Zakon pokonał Prusaków i stworzył własne państwo na Pomorzu Wsch. (Malbork) W XIV w. Zakon Krzyżacki zajął Pomorze Środkowe (Gdańsk)

b. Najazd Tatarów na południowe księstwa polskie - 1241 rok bitwa pod Legnicą

Cel wyprawy - uniemożliwić Polakom pomoc dla swego swoim sojusznika - Węgier Rycerstwo śląskie poniosło porażkę w bitwie -zginął książę śląski Henryk Pobożny

książę wrocławski B. Rogatka sprzedał Brandenburgi -ziemie lubuską –odcięcie od morza władcy Czescy zhołdowali księstwa śląskie – po śmierci ich właścicieli -włączyli do Czech

3. Przesłanki zjednoczenia - wszystkie stany popierają zjednoczenie kraju

Słabi książęta - najazdy wrogów zewnętrznych w kraju szerzył się zbójecki proceder Możnowładztwo - obawiało się utraty uprzywilejowanej pozycji - ale połączenie majątków Duchowieństwo - arcybiskup gnieźnieński chce zachować jedność Kościoła Polskiego Mieszczaństwo - Rozbicie dzielnicowe hamowało rozwój gospodarki (cła, kradzieże) Kult św. Stanisława (małopolska) – legenda iż poćwiartowane ciało biskupa się zrosło Kult św. Wojciecha (wielkopolska), Kult św. Jadwigi (Śląsk) małżonki Henryka Brodatego

4. Działalność zjednoczeniowa Piastów w XIII wieku.

a. Monarchia Henryków śląskich

Henryk Brodaty i jego syn Henryk Pobożny zdołali połączyć kilka dzielnic (Śląsk, Małopolska, część Wielkopolski) –śmierć Pobożnego pod Legnicą przekreśliła te dokonania

b. 1295r. książę wielkopolski Przemysł II został koronowany w Gnieźnie na króla Polski.

odziedziczył Pomorze Gdańskie oraz po Henryka IV Probusie ziemie krakowską którą utracił na rzecz Wacława II Czeskiego - zginął zamordowany w Rogoźnie

c. 1300 r. -Wacław II Czeski koronowany na króla Polski

5. Działalność zjednoczeniowa Władysława Łokietka

Łokietek - Wielkopolskę - po Przemyśle II - utracił na rzecz Wacława II - uciekł na Węgry 1306 umiera król Polski Wacław III (s. Wacława II + 1305) - dynastia Przemysłidów Władysław Łokietek zajmuje: Małopolskę, Kujawy i Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie Bunty przeciwko Łokietkowi: w Małopolsce (wójt Albert i biskup krakowski Jana Muskat)

a. w 1320 roku Władysław Łokietek został koronowany w Krakowie na króla Polski – koniec rozbicia dzielnicowego (Odbudowane Królestwo Małopolska, Wielkopolska –słabe)

b. Polityka zagraniczna

1306/9 – utrata Pomorza Gdańskiego wojna polsko – krzyżacka – utrata: Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, pomimo zwycięstwa pod

Płowcami w 1331r

6. Panowanie Kazimierza Wielkiego (1333-1370)

a. polityka zagraniczna

W Wyszehradzie król czeski Jan Luksemburski zrzekł się praw do korony polskiej Zajad władców Polski, Czech i Węgier w Wyszehradzie 1335 i 1339

Jan Luksemburski zrzekł się praw do korony polskiej - za 20 tys. groszy praskich Kazimierz uznał zwierzchnictwo czeskie nad księstwami śląskimi

1339 -sąd papieski w Warszawie z Krzyżacy -mają zwrócić Kujawy i Pomorze

Traktat kaliski z Krzyżakami w 1343 - Krzyżacy zwrócili Kujawy, lecz zatrzymali Pomorze Gdańskie jako „wieczystą jałmużnę”.

Podbój Rusi Halickiej

b. działalność wewnętrzna – reformy w celu integracji państwa

Nowy system administracyjny podział kraju na ziemie - zarządzanych przez starostów – urzędników królewskich wojewodowie i kasztelanowie – urzędnicy ziemscy –wybierani spośród szlachty

Wprowadzenie centralnych urzędów: podskarbi, marszałek, kanclerz i podkanclerz Kodyfikacja prawa statuty piotrkowskie ( Wielkopolska) statuty wiślickie (Małopolska) rozwój szlaków handlowych i miast akcja osadnicza oraz prawo składu przymus drogowy Rozwój nauki -fundacja Akademii Krakowskiej (1364) Obronność -pospolite ruszenie -wszyscy właściciele ziemi - podstawą siły obronnej państwac. Monarchia stanowa – król współrządzi z reprezentacją stanów społecznych nie jest już właścicielem państwa a najwyższym urzędnikiem – Korony Królestwa Polskiego


3. Omów przyczyny zjednoczenia Polski w XIV w., dzieląc je na społeczno-gospodarcze, ideologiczne oraz polityczne.


1. Scharakteryzuj politykę zagraniczną prowadzoną przez Kazimierza Wielkiego


Temat: Znaczenie unii w dziejach Polski średniowiecznej.

1. Następca Kazimierza Wielkiego (ostatniego z dynastii Piastów), został jego siostrzeniec król węgierski - Ludwik z dynastii Andegawenów

a. unia personalna polsko-węgierska (1370-1384).

Ludwik nie interesuje się państwem w zastępstwie zarządza - matka E. Łokietkówna b. Przywilej Koszycki nadany przez króla w 1374-

Cel - gwarancja Dziedziczenia tronu polskiego przez jedną z córek Marię lub Jadwigę Zwolnienie szlachty z podatków wyjątek 2 groszy z łanu nowy podatek zgoda szlachty Pospolite ruszenie ograniczone do terytorium państwa - wyprawy zagraniczne płatne

c. Córka Ludwika Andegaweńskiego - Jadwiga koronowana na królową

Panowie polscy -zerwanie zaręczyn z Wilhelmem Habsburgiem - małżeństwo Jagiełłą

2. Geneza unii polsko - litewskiej

Litwa właściwa - Żmudź (nad dolnym Niemnem) i grody na Wilią: Wilno, Kowno Troki Mendog - utworzył państwo Litewskie w XIII w. Giedymin- XIV w potężne państwo obejmuje ziemie Rusi od Morza Bałtyckiego po Czarne Trudne położenie Litwy w końcu XIV w.

Krzyżacy podbijali Żmudź Od wschodu walki z Wielkim Księstwem Moskiewskim Litwini poganie - cel zbrojnych krucjat rycerskich

3. W 1385 Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unie personalną w Krewie

Jagiełło miał połączyć / wcielić (rozumienie sporne) - Litwę do Polski (unia personalna) Przyjęcie chrztu przez Jagiełłę (Władysław) i obietnica chrystianizacji Litwy Poślubienie Jadwigi (+1399) i koronacja Jagiełły na króla polskiego ( dynastia Jagiellonów)a. Wielki książę litewski Władysław Jagiełło został koronowany na króla Polski - początek panowania dynastii Jagiellonów.

4. Ewolucja związku polsko - litewskiego

Witold (stryjeczny brat Jagiełły) z częścią książąt litewskich chciał samodzielności Litwy współpraca z Krzyżakami –oddanie Żmudzi, klęska w bitwie z Tatarami pod Worsklą

a. unia wileńsko – radomska w 1401 r.

Odrębność Litwy - Witold dożywotnio księciem Litwy pod zwierzchnością Jagiełły

b. unia w Horodle w 1413 r.

potwierdzono odrębność Litwy -miała mieć Wielkiego Księcia – podległego Polsce przyjęcie 50 rodów litewskich do herbów szlachty polskiej ( dostali przywileje)

4. Główne przywileje szlacheckie - osłabienie władzy królewskiej – narodziny demokracji szlacheckiej

Jagiellonowie zapoczątkowali panowanie władców elekcyjnych – nowy król aby zyskać poparcie szlachty wydawał przywileje, podobnie jeśli miał potrzeby finansowe czy wojenne

PRZYWILEJ CEL TREŚĆKOSZYCELudwik Andegaweński1374

Zagwarantowanie sukcesji dla córek w Polsce

Ograniczenie podatku z dóbr szlacheckich do 2 gr z łana

Każdy nowy podatek - zgoda szlachty Wyprawy wojenne zagraniczne - płatne

CZERWŃSKWładysław Jagiełło1422

Zgoda szlachty na finansowanie wojny z Krzyżakami

Nietykalność majątkowa szlachty bez wyroku sądowego

WARKAWładysław Jagiełło1423

Ugruntowanie pozycji gospodarczej szlachty

Możliwość przejmowania folwarków sołtysów „nieużytecznych i krnąbrnych”

JEDLNIA iKRAKÓWWładysław Jagiełło1430, 1433

Uznanie praw synów do korony

Nie można uwięzić szlachcica bez wyroku sądowego neminem captivabimus

CERKEWICANIESZAWAKazimierzJagiellończyk1454

Zgoda pospolitego ruszenia na wojnę 13 -letnią

Król nie może zwoływać pospolitego ruszenia i nakładać nowych podatków be zgody sejmików ziemskich

PIOTRKÓWJan Olbracht1496

Zgoda szlachty na wyprawę na Mołdawię

Ograniczenie opuszczania wsi przez chłopów Zakaz posiadania przez mieszczan ziemi

(wyłączność szlachty) Zwolnienie szlachty z opłat celnych ta towary

własneMIELNIKAleksander1501

Elekcja na tron polski, Magnateria uzyskuje uprzywilejowaną pozycję w państwie (nie wszedł w życie)

KONSTYTUCJANIHIL NOVI„Nic nowego”Sejm walnyRadom -1505

Walka szlachty z magnaterią

Nowe prawa i podatki tylko za zgody sejmu walnego tj. izby poselskiej, senatu i króla

Anulowanie przywileju mielnickiego

5. Znaczenie unii

Państwo polsko-litewskie stało się jedną z potęg europejskich Przeciwstawienie się Krzyżakom ale i wciągnięcie Polski w konflikt z Moskwą


1. Dlaczego doszło do unii polsko – litewskiej? Odpowiedz, wykorzystując schemat analizy

Mocne strony – sojusz przeciw krzyżakom, słabe – zagrożenie ze WschoduPytania sprawdzające:

1. Wymień znane ci główne przywileje szlacheckie


Temat: Jagiellonowie wobec wyzwań epoki w XV wieku.

1. Wielka wojna Polski z zakonem krzyżackim (1409-1411)

Przyczyny wojny: Krzyżacy chcą rozerwać unię polsko –litewską

Taktyka – dobre stosunki z jednym państwem a ostra polityka wobec drugiego Sprawa Żmudzi

Książę Witold odstąpił Żmudź w 1398 Krzyżakom pomoc w wojnie z Tatarami 1409 wybucha antykrzyżackie powstanie na Żmudzi - poparcie - Witold i Polska

Przebieg wojny 1409 Ulrich von Jungingen rozpoczyna wojnę -zajęcie ziemi dobrzyńskiej - rozejm

a. Bitwa pod Grunwaldem 15 lipiec 1410 - klęska krzyżaków i - koniec okresu potęgi Zakonu

Przebieg bitwy pod Grunwaldem ( kronika Jana Długosza) Wojska polsko - litewskie - 30 tys. także Tatarzy Wojska krzyżackie 20 tys., lepiej uzbrojone, wielonarodowe Jagiełło opóźnia bitwę krzyżacy w zbrojach w pełnym słońcu Polacy w zaroślach Największa bitwa średniowiecza - klęską Krzyżaków (śmierć U. Jungingena)

b. Pokój Toruński 1411 - bez większych zdobyczy dla Polski

Zakon dożywotnio przekazał Witoldowi i Jagielle - Żmudź Zakon zwracał Polsce ziemie dobrzańską

2. Wojna trzynastoletnia z zakonem Krzyżackim ( 1454-1466).

Szlachta polska zainteresowana odzyskaniem Pomorza Gdańskiego – dostęp do morzaa. Związek Pruski – zrzeszał w państwie krzyżackim mieszczaństwo i szlachtę niechętne Zakonowi

Zorganizowanie powstania - walka o udział w rządach i z wyzyskiem podatkowym 1454 na prośbę Związku Pruskiego król Kazimierz Jagiellończyk włączył Prusy do Polski

b. Krzyżackie wojska zaciężne (zawodowe, płatne) pokonują polskie pospolite ruszenie ( cała szlachty powołana pod bron w czasie wojny)

Wojna trzynastoletnia

Zakon swą siłę opierał na dobrze wyszkolonych wojskach płatnych zaciężnych Polacy początkowo na pospolitym ruszeniu – porażki np. bitwa pod Chojnicami 1454 Zebranie podatków i wsparcie miast pruskich – sukcesy Polskich wojska zaciężnych

m.in. dowództwem Piotra Dunina w bitwie pod Świecinem (1462r.)

c. Drugi pokój Toruński 1466 - Polska odzyskała Pomorze Gdańskie i ziemie chełmińską.

Prusy Królewskie - Pomorze Gdańskie, ziemie chełmińską, Powiśle z Malborkiem, biskupstwo Warmińskie

Prusy Zakonne - na Pomorzu wschodnim ze stolica w Królewcu - lennem Polski Każdy wielki mistrz zakonny musiał złożyć hołd królowi polskiemu

3. Polityka dynastyczna Jagiellonów w XV wieku.

Husyci składają propozycję tronu Czech dla Władysława Jagiełły -odrzucona Źle postrzegana współpraca z husytami w Europie

a. Unia polsko –węgierska 1440 -1444

Władysław III Warneńczyk króle Polski (1434) i od 1440 roku królem Węgier Rządy w jego imieniu małoletniego biskup krakowski - Zbigniew Oleśnicki

Zagrożenie Węgier ze strony Turcji – szlachta węgierska za sojuszem z silną Polską Pierwszy etap walki z Turami zakończony sukcesem i zawarciem rozejmem Pod wpływem legata papieskiego młody król Władysław ponownie rozpoczął wojnę

Śmierć Władysława III w bitwie z Turkami pod Warną w 1444 roku.

b. Polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka – Władysław Jagiellończyk królem czech (1471) i Węgier (1492)

Prawa Jagiellonów to tronu czeskiego i węgierskiego K. Jagiellończyk żonaty z E. Rakuszanką siostrą a zmarłego króla Czech i Węgier

Jerzy z Podiebradu zagrożony atakiem katolickiego króla Macieja Korwina (pragnie korony Czech) czyni swoim następcą Władysława Jagiellończyka

1471 Władysław Jagiellończyk królem Czech Wojna Jagiellonów z Maciejem Korwinem o tron Czeski

1490 śmierć Macieja Korwina - o tron Węgierski rywalizują: Władysławem Jagiellończyk król Czech Jan Olbracht (s. Kazimierza Jagiellończyka)

1492 - Jan Olbracht rezygnuje z tronu węgierskiego – zostaje królem Polski W XV wieku Jagiellonowie stali się najważniejszą dynastią w Europie Środkowej

Litwa, Polska, Czechy, Węgry, zwierzchnictwo nad Prusami Zakonnymi i MołdawiąZiemie te nie stanowią monolitu- możni mieli często przeciwstawne interesy


2. Porównaj dwie wojny z Zakonem w XV wieku.

Wielka wojna z zakonem była oparta o pospolite ruszenie doprowadziła do osłabienia Zakonu a wojna 13-letnia oparta o wojska zaciężne do upadku Krzyżaków


1. Scharakteryzuj wojnę trzynastoletnią z zakonem Krzyżackim


Temat: Wojskowość i wojny średniowiecza.

1. Uzbrojenie i taktyka

a. rodzaje wojsk

Pospolite ruszenie – wszyscy wolni ludzie posiadający ziemię zobowiązani w sytuacji zagrożenia do stawienia się do walki z uzbrojeniem (wczesne średniowiecze)

Wojsko zaciężne (najemne)- zawodowe odziały wojskowe (XV w.) Piechota uzbrojona w piki (pikinierzy -Szwajcarzy) lub kusze a także artylerzyści

b. Formacje wojskowe:

jazda (kawaleria, konnica) - wyposażenie: miecz, metalowa kolczuga ( lub zbroja płytowa), kopia, hełm (garnczkowy –XII w., przyłbica –XIV w.)

XI –XIII w dominacja na polu walki - formacja bogatych, feudałowie i giermkowie piechota – łucznicy, kusznicy, artyleria ( broń palna XV w.) wynalazek chiński maszyny oblężnicze : katapulty z czasem artyleria

c. taktyka walki

szyk „w płot” – konnica ciężkozbrojna za nimi ich słudzy – indywidualne pojedynki XIII w. to czasy wojen z Turkami ( krucjat) i ekspansji Mongołów – zmiany w taktyce

twierdze obronne np. Malbork, zakony rycerskie i walka z niewiernymi

2. Imperium mongolskie – nowa taktyka wojenna

a. W XIII w. Dżyngis-chan (Temudżyn) i jego następcy stworzyli wielkie państwo

Od Chin (Pacyfik) po Ruś w Europie (Morze Czarne i Bałtyk)

b. przygotowanie państwa do prowadzenia wojen

dowódcy nie biorą udziału w bitwach – dowodzą ze wzgórza jazda lekka – niebywała manewrowość na polu walki wywiad wojskowy – topografia terenu, przeprawy przez rzeki, nastroje ludności manewr pozorowanej ucieczki – pozorowany odwrót – nagły zwrot i atak uzbrojenie: krótkie łuki refleksyjne, zakrzywione szable, proch (znaczenie psychologiczne)

3. Krucjaty -zbrojne wyprawy rycerstwa w celu oswobodzenie Ziemi Świętej z rąk niewiernych

a. Przyczyny krucjat

Ekspansja Tureckich Seldżuków w Europie (zagrożone Bizancjum) Nietolerancja Turków seldżuckich wobec pielgrzymujących do Ziemi Świętej Turcy chcą przejąć handel lewantyński (wschodni) – od kupców włoskich Sobór w Ciermont 1095 papież Urban II rzuca hasło wojny z muzułmanami

b. W latach 1096-1292 odbyło się osiem wprawy krzyżowych (znak czerwonego krzyża)

Krucjata ludowa – 1096 - chłopstwo z Niemiec i Francji pokonane w Azji przez Turków Pierwsza krucjata rycerska 1096/7-1099

Utworzone Królestwa Jerozolimskiego oraz państewek: Trypolis, Antiochia, Odessa

Trzecia krucjata 1189-1192 Zorganizowana po opanowaniu Jerozolimy przez sułtana Egiptu - Saladyna Skłóceni Krzyżowcy: cesarza Fryderyk Barbarossa, król angielski Ryszarda Lwie Serce, król

francuski Filip August Nie odzyskano Jerozolimy ale Sardyn zagwarantował dostęp do miejsc kultu

Czwarta krucjata 1202-1204 –opanowanie Bizancjum utworzenie -Cesarstwa Łacińskiego Szósta krucjata - wyprawa Fryderyka II 1228-1229

negocjacje cesarza z sułtanem Egiptu odzyskanie Jerozolimy, Betlejem i Nazaret Siódma krucjata 1248-1254 - król Francji Ludwik Święty

wyprawa po kolejnej utracie Jerozolimy w 1244r. - klęska krzyżowców w Egipcie Koniec epoki krucjat -upadek ostatniej twierdzy krzyżowców - Akkon w 1291

c. znaczenie krucjat

Wzmocnienie papiestwa rywalizującego z cesarstwem o przywództwo w Europie Handel ze wschodem przejęły miasta Włoskie (bogactwo miast) Przejęcie elementów kultury wschodniej – np. architektura militarna Cierpienia i zniszczenia, śmierć tysięcy ludzi, antysemityzm

d. Rekonkwista (ponowne zdobycie)- wyzwalanie Półwyspu Iberyjskiego z rąk Arabów

VIII - do XV w. (1492 – zdobycie Grenady ostatniej twierdzy arabskiej w Hiszpanii)

4. Wojna stuletnia zwycięstwo Francji nad Anglią

Przyczyny

Francja chce przejęć posiadłości królów angielskich by zjednoczyć ziemie Francji Rywalizacja francusko - angielska o bogatą Flandrię (handel i przemysł sukienniczy) Król angielski Edward III - rości pretensje do tronu Francji

Przebieg Flandria inspirowana przez Anglików - organizuje walki - zrywa związki z Francją Filip VI ogłasza konfiskatę lenna króla Anglii (ks. Gujenny /Akwitania) bitwy- Crecy (kresi), Azincourt (azękur)- klęska jazdy z łucznikami angielskimi Przełom w wojnie - Dziewica Orleańska - Joanna d’Arc - wieśniaczka przekonana o swojej

szczególnej roli dla wyzwolenia Francji 1429 z małymi oddziałami wyzwoliła Orlean i Reims - Karol VII się koronował

5. Podboje tureckie

Państwo Turków seldżuckich w XIV w – rozpadło się na emiraty – jednym władał Osman Siły zbrojne tureckie:

ciężkozbrojna jazda – spahisi (XIV w.) piechota – janczarowie (XV w.)

rekruci to porwani chrześcijańscy chłopcy wychowywani w surowej dyscyplinie

a. 1453 – zdobycie przez Turków Konstantynopola – Bizancjum przestało istnieć


2. Wyjaśni, dlaczego cele krucjat nie zostały zrealizowane. Oceń ruch krucjat

Zdobycze nie były trwałe, śmierć tysięcy ludzi, rozwój rycerstwa Pytania sprawdzające:

1. Wyjaśni czym były krucjaty


Temat: Kultura średniowiecza jako odzwierciedlenie światopoglądu chrześcijańskiego.

1. Kultura wczesnego średniowiecza – zróżnicowana:

a. Kultura uczona - jednolita dla całej Europy, oparta na łacinie i chrześcijaństwie – szerzy ją wyższe duchowieństwo

b. Kultura ludowa – różnorodna, pogańska, lokalne tradycje – głównie wieś

2. Szkolnictwo

a. pierwsze szkoły:

przyklasztorne, przykatedralne (miasto), parafialne (sobór laterański 1215 – dla chłopców - nauka czytania pisania po łacinie)

b. Siedem sztuk wyzwolonych - program nauki w szkołach

Stopień niższy (trivium) – gramatyka (czytanie i pisanie), retoryka (sztuka wymowy) i dialektyka (logiczna wypowiedz)

Stopień wyższy (quadrivium) - arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka

c. Uniwersytety – powstały jak korporacja (wspólnota) profesorów i studentów

Bolonia (pierwszy), Salerno Padwa – Włochy Paryż (Sorbona) – Francja Oksford, Cambridge –Anglia Praga – Czechy Kraków – polska Fryburg, Hindelburg – Niemcy

Nauka: sztuki wyzwolone, filozofia, teologia, prawo, medycyna

3. Filozofia oparta na scholastyce - pogodzeniu wiary katolickiej z rozumem

Teocentryzm – Bóg w centrum zainteresowania Augustyn z Hippony – wiara umożliwia zrozumienie i jest podstawą nauki Tomasz z Akwinu - logika Arystotelesowska oraz rozum tworzy naukę a ta prowadzi

człowieka do wiary w Boga (tomizm – oficjalnej doktryny Kościoła)

4. Sztuka

a. styl romański w architekturze X - XIII wiek jego cechy:

Budulec: kamienne bloki (ciosy) grube mury utrzymują sklepienia:

kolebkowe (beczkowe) krzyżowe – zastosowanie -Transept (nawa poprzeczna)

inne cechy: okna - małe, wąskie zakończone pełnymi łukami (niekiedy biforia, triforia) portal – (wejście do budynku) – ozdobiony rzeźbami

Bazyliki na planie krzyża łacińskiego (jedno ramię dłuższe) trzy części: nawa główna wyższa szersza osobny dach - i dwie boczne prezbiterium (ołtarz) skierowane ku wschodowi ambit – obejście ołtarza

Rotundy - budowla na planie koła

b. styl gotycki w architekturze – XIII wiek – jego cechy:

budulec: cegła lekkie sklepienia:

krzyżowo żebrowe inne cechy:

odciążenie murów – przypory (szkarpy) - przejmujące ciężar sklepień cienkie ściany, duże okna z witrażami (doświetlone wnętrza) ostre łuki, wysoko umieszczone sklepienia (strzelistość)

5. Horyzont geograficzny człowieka średniowiecza

Izydor z Sewilli - przekonanie ze Ziemia jest płaska a centrum jej stanowi Jerozolima XIII w. – ekspansja Mongołów –wyprawy europejczyków do Azji Wschodniej

Jan Piano Carpini i Benedykt Polak – franciszkanie - pierwsi europejczycy na dworze chana mongolskiego

Marco Polo – wenecki podróżnik który jako pierwszy opisał swoją podróż na Daleki Wschód.


4. Wymień i opisz charakterystyczne cechy architektury gotyckiej

Budulec - cegła, lekkie sklepienia -krzyżowo żebrowe odciążenie murów – przypory - przejmujące ciężar sklepień


1. Scharakteryzuj szkolnictwo w średniowieczu

Pierwsze szkoły: przyklasztorne, przykatedralne (miasto), parafialne. Siedem sztuk wyzwolonych: Stopień niższy (trivium), stopień wyższy (quadrivium)

· web view. pojęcia senior (łac. starszy) – opiekował się wasalem, który złożył mu...

Documents