ΔΙΑΣ, zeus, jupiter

44
Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΩΝ ΘΕΩΝ ΛΑΣΙΘΙ 1978

Upload: adam-makis-krassanakis

Post on 07-Apr-2015

1.434 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ, CRETAN BORN ZEUS, JUPITER

TRANSCRIPT

Page 1: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Α Γ ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΩΝ ΘΕΩΝ

ΛΑΣΙΘΙ 1978

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

1 Η γέννηση και η ανατροφή του Δία στη Δίκτη της Κρήτης

Σύμφωνα με τον Ησίοδο ο Δίας ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων του Ολυμπιακού Πανθέου ήταν γιος του Κρόνου και της Ρέας οι οποίοι είχαν γονείς τη Γη και τον Ουρανό Ο Κρόνος ο πατέρας του Δία έτρωγε όλα τα παιδιά του μόλις γεννιόνταν επειδή οι γονείς του του είχαν πει ότι είναι πεπρωμένο μια μέρα κάποιο από τα παιδιά του να του πάρει τη βασιλεία Η Ρέα η μητέρα του Δία όταν επρόκειτο να γεννήσει το Δία παρεκάλεσε τους γονείς της τη Γη και τον Ουρανό να καταστρώσουν κάποιο σχέδιο με το οποίο θα μπορούσε να διαφύγει κάπου μακριά όταν θα γεννούσε το Δία για να τον γλιτώσει από του Κρόνου τα δόντια Αυτοί υπάκουσαν και την έστειλαν μια νύκτα με βαθύ σκοτάδι στην πόλη Λύκτο της Κρήτης και απrsquo εκεί

στο όρος laquoη Δίκτηraquo (ή το Δίκτον) όπου γέννησε κρυφά το Δία Ωστόσο κάποια στιγμή έμαθε ο Κρόνος τα καθέκαστα και ήλθε και ζήτησε να δει το παιδί Η Ρέα γνωρίζοντας τις προθέσεις του Κρόνου σπαργάνωσε ένα βράχο και τον έδωσε στον Κρόνο ο οποίος αμέσως τον καταβρόχθισε νομίζοντας ότι είναι ο Δίας και τον οποίο αργότερα ξέρασε στον Παρνασσό Σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς (ενδεικτικά) Απολλόδωρο Διονύσιο Αλικαρνασσέα κλπ όταν η θεά Ρέα γέννησε το Δία σε σπήλαιο της Δίκτης της Κρήτης στο Δικταίο lsquoΑντρο επέστρεψε στον Όλυμπο ώστε να μην πονηρευτεί κάτι ο Κρόνος με την απουσία της και για να μην πεθάνει ο νεογέννητος Δίας τον παρέδωσε να τον αναθρέψουν κρυφά οι Κ(ου)ρήτες που έμεναν στη Δίκτη Εκείνοι έβαλαν μια αίγα(γρο) (= άγρια κατσίκα) τη λεγόμενη Αμάλθεια να θηλάζει το Δία και οι ίδιοι κροτούσαν τις ασπίδες τους όταν έκλεγε ο Δίας για να μην ακούει τα κλάματά του ο πατέρας του Κρόνος και έρθει να τον φάει Αναφέρουν επίσης ότι σύμφωνα με τους θρύλους οι μέλισσες νύμφες Αδράστεια και Ίδη τον τάιζαν με βασιλικό πολτό τα ολόλευκα περιστέρια και ένας αετός του κουβαλούσαν την αμβροσία και το νέκταρ η νύμφη Ίδη χάρισε στο Δία ένα παιχνίδι μια κρυστάλλινη σφαίρα (μπάλα) που όταν την πετούσε ψηλά άφηνε λαμπρές πολύχρωμες γραμμές στον αέρα όπως τα άστρα του ουρανού κα

Η αιγίδα το κέρας της Αμάλθειαςκαι ο Αιγίοχος Δίας

Αργυρή δραχμή Πραισού 400 ndash 200 πX με το Δία σε θρόνο και την αίγα(γρο) Αμάλθεια που θήλαζε το Δία

2

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) και ο Διόδωρος (5 70) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια laquoΌσο για την αίγα που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος (Διόδωρος βίβλος 5 70)Σύμφωνα επίσης με τους αρχαίους συγγραφείς όταν η αίγα Αμάλθεια γέρασε και πέθανε ο Δίας τη λυπήθηκε πολύ και από ευγνωμοσύνη την έκανε αστερισμό Από το δέρμα της έφτιαξε την παντοδύναμη αιγίδα του (όποιος έμπαινε μέσα σε αυτή την προβιά του ζώου δεν τον έβρισκαν ούτε βέλη ούτε αρρώστιες κτλ) που ήταν το πιο σημαντικό όπλο του στην Τιτανομαχία Την αιγίδα χάρισε μετά ο Δίας στην Αθηνά Και σήμερα ακόμη λέμε laquoΥπό την αιγίδα του Υπουργείου τάδεhellipraquo Σύμφωνα επίσης με τους αρχαίους συγγραφείς laquoκέρας της Αμάλθειαςraquo ή laquoκέρας της αφθονίαςraquo λεγόταν το κέρατο της αίγαγρου Αμάλθειας το οποίο είχε σπάσει ο μικρός Δίας καθώς έπαιζε Το κέρατο αυτό το έδωσε μετά ο Δίας στη γυναίκα βρεφοκόμο του προικίζοντάς το με μαγικές ιδιότητες

Αυτός που το είχε αρκούσε μόνο να κάνει μια ευχή και αμέσως εμφανίζονταν μπροστά του όλα τα καλά του κόσμου ή καρποί και άνθη κα Από τότε έμεινε γνωστό ως κέρας της Αμάλθειας ή κέρας της Αφθονίας Όταν ο Ηρακλής αγωνιζόταν με τον Αχελώο (που είχε μεταμορφωθεί σε ταύρο) για χάρη της Δηιάνειρας και τον νίκησε πήρε από αυτόν ως δώρο το κέρατο αυτό (Στράβων Ι c 459) 2 Απαγωγή της πριγκίπισσας Ευρώπης

Ο ΜΥΘΟΣ ΔΙΑ - ΕΥΡΩΠΗΣ

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία η Ευρώπη ήταν κόρη του Αγήνορα και της Τηλεφάεσσας ηγεμόνων της Φοινίκης και αδελφή του Κάδμου του ιδρυτή της Θήβας και μια μέρα καθώς μεγάλωνε πήγε στα λιβάδια της παραλίας για να παίξει με τις φίλες της και να μαζέψει λουλούδια Εκεί συνάντησε το θεό Δία Εκείνον αμέσως τον χτύπησε ο Έρωτας και για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε ήρεμο εύσωμο και δυνατό ταύρο και πήγε δίπλα της κάνοντας δήθεν ότι βόσκει σκεφτόμενος με τι τρόπο θα την κατακτούσε Εκείνη τότε πλησίασε τον ταύρο - Δία και άρχισε να τον χαϊδεύει

γοητευμένη από την ωραία κορμοστασιά του και τη μυϊκή του δύναμη Σε λίγο δε δίστασε και να τον ιππεύσει Τότε αυτός άρχισε να τρέχει με αστραπιαία ταχύτητα Η Ευρώπη έκλαιγε μα δεν μπορούσε να πηδήσει γιατί φοβόταν μήπως σκοτωθεί Ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός διέσχισε τη θάλασσα συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες και έφτασε στην Κρήτη Όταν ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός επιβιβάστηκε στο νησί ο ταύρος δε φαινόταν πια αλλά ο Δίας πήρε από το χέρι την Ευρώπη και την οδήγησε στο Δικταίον Άντρο κατακόκκινη και με το βλέμμα χαμηλωμένο γιατί είχε πια καταλάβει που πήγαινε Εκεί στο Δικταίο Άντρο οι νύμφες και οι νεράιδες είχαν στρώσει το νυφικό κρεβάτι όπου η Ευρώπη κοιμήθηκε με το Δία Καρπός της ερωτικής συνεύρεσης του Δία με την Ευρώπη ήταν ο Μίωας ο Ραδάμανθυς και ο

Νομισμα Κνωσού με σχεδιάγραμμα διαδρόμων λαβυρινθου και την απαγωγη της Ευρώπης

3

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Σαρπηδόνας Όταν ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο για να γίνει βασιλιάς θνητών και αθανάτων η Ευρώπη πήρε για δεύτερο σύζυγό της τον Αστέριο βασιλιά της Κρήτης που υιοθέτησε του γιους που είχε εκείνη αποκτήσει από το Δία επειδή αυτός δεν είχε γιο για να αφήσει ως διάδοχο Λέγεται επίσης ότι όταν ο Δίας άφησε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο έκανε στην Ευρώπη τρία δώρα ένα τόξο που δεν αστοχούσε ποτέ ένα σκύλο (με το όνομα Λαίλαπα) που δεν του διέφευγε κανένα θήραμα και ένα φύλακα για να την προστατεύει το φτερωτό (άγγελο) γίγαντα Τάλ(λ)ω Σημειώνεται ότι1) Σύμφωνα με το Λουκιανό η πρώτη ερωτική ένωση του Δία και της Ευρώπης έγινε στο Δικταίο Άντρο πρβ laquoεπεί δε επέβη τη νήσω (Κρήτη) ο μεν ταύρος ουκέτι εφαίνετο επιλαβόμενος δε της χειρός o Ζεύς απήγε την Ευρώπην εις το Δικταίον lsquoΑντρον ερυθριώσαν και κάτω ορώσανhellipraquo (Λουκιανός Σαμωσατέας Ενάλιοι Διάλογοι 15 4)2) Σύμφωνα με το Θεόφραστο ερωτική συνάντηση Δία και Ευρώπης έγινε και στην περιοχή της Γόρτυνας (τρία παιδιά είχαν αποκτήσει ο Δίας και η Ευρώπη) στη σκιά ενός πλατάνου που από τότε παρέμεινε αειθαλής κάτι που αποτυπώνεται σε πάρα πολλά νομίσματά της πόλης αυτής πρβ laquoεν Κρήτη δε λέγεται πλάτανόν τινα είναι εν τη Γορτυναία προς πηγή τινί η ου φυλλοβολεί μυθολογούσι δε ως υπό ταύτη εμίγη της Ευρώπης ο Ζευςraquo (Θεόφραστος Ιστορία Φυτών 95) 3) Ο μύθος αναφερει επίσης ότι οι Έλληνες με το όνομά της πριγκίπισσα Ευρώπης ονόμασαν την ήπειρο Ευρώπη κάτι που ο Ηρόδοτος το lsquoεβρισκε λέει παράλογο επειδή η Ευρώπη δεν πάτησε εκεί ποτέ το πόδι της4) Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ξ 310 ndash 320 κα) αναφέρει ότι ο Δίας και η Ευρώπη απόχτησαν δυο παιδιά το Μίνωα και το Ραδάμανθυ που ήσαν ισόθεοι πρβ Ουδrsquo ότε Φοίνικος κούρης τηλεκλειτοίο η τεκε μοι Μίνων τε και αντίθεον Ραδάμανθυν (Ιλιάδα Ξ 321-322) Ο Ομήρος αναφέρει επίσης ότι ο Σαρπηδόνας ήταν μεν αδελφός του Δία όμως ετεροθαλής Προφανώς οι Έλληνες δε θεωρούσαν το Σαρπηδόνα αδελφό του Μίνωα επειδή είχε στασιάσει θελε να πάρει την εξουσία 5) Ο Διόδωρος ο Αρριανός κα αναφερεουν ότι ο Μίνωας ήταν στην πραγματικότητα γιος του βασιλιά των Δωριέων της Κρήτης Αστεριου (γιος του Τεκταμου εγγονοού του βασιλια της Φθιωτιδα Έλληνα) Απλώς ο Μίνωας όπως και οι άλλοι μεγάλοι αρχαίοι νομοθέτες (Μνεύης Λυκούργος κα) προσποιούνταν ότι έπαιρναν από το θεό τους νόμους τους ή έλεγαν ότι ήσαν γιοι θεού προκειμένου οι άνθρωποι να θεωρούν ως θείες εντολές τους νόμους τους

Ο ΜΙΝΩΑΣ Ο ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ ΚΑΙ Ο ΣΑΡΠΗΔΟΝΑΣ

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι λόγιοι των Περσών του είπαν ότι ένας Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης που δε θυμούνταν το όνομά του πήγε μαζί με άλλους Κρήτες και απήγαγε την κόρη του βασιλιά της Φοινίκης την Ευρώπη κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε ο Τρωικός πόλεμος Αναφέρει επίσης ότι μετά το θάνατο του εν λόγο βασιλια το θρόνο πήρε ο γιος του ο Μίνωας Ωστόσο ο αδελφός του ο Σαρπηδόνας στασίασε Στη διαμάχη που ακολούθησε ηττήθηκε ο Σαρπηδόνας και πήρε τους στασιαστές του και πήγε στη Μ Ασία όπου έκτισε τη Μίλητο σε ανάμνηση της κρητικής Μιλάτου Σημειώνεται επίσης ότιΑ) Συμφωνα με τον Ηρόδοτο αρχικά Έλληνες λεγόταν μόνο οι Δωριείς και μετα τα τρωικά ονόμαστηκαν Έλληνες και οι υπόλοιποι Πελασγοι (= Δωριες ή Σπαρτιάτες και Μακεδόνες Ίωνες ή Αθηναίοι Αιολείς ή θεσσαλοί κα Β) Σύμφωνα με τους Διόδωρος Στραβωνα κα αρχικά στην Κρήτη υπήρχαν πολλά βασίλεια (Ετεοκρητων Δωριέων Αχαιών κα) και ο κρητικός βασιλιάς που έκλεψε την πριγκίπισα Ευρώπη ήταν ο Αστέριος ο οποίος ήταν γιος του Τέκταμου και δισεγγονός του Δώρου του Έλληνα

ΤΟ ΠΑΡΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΕΖΗΣΕ Ο ΜΙΝΩΑΣ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ν 445 ndash 455 και Ξ 321-322) αναφέρει ότι ο Μίνωας έζησε τρεις γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο Αρχικά ήταν λέει βασιλιάς της Κρήτης ο Μίνωας μετά ο Δευκαλίωνας και μετά ο Ιδομενέας που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο

4

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Τα ίδια αναφέρει και ο Ηρόδοτος laquoΤρίτη δε γενεή μετά Μίνων τελευτήσαντα γενέσθαι Τρωικάraquo ( Ηρόδοτος Ζ 171) Ο Ηρόδοτος (Ζ 169 ndash 171) ο Στράβωνας (10 IV 6-7) ο Διόδωρος (4 60 564 και 580) ο Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη) κα αναφέρουν επίσης ότι βασιλιάς στη Θεσσαλία ήταν αρχικά ο Δευκαλίωνας Αrsquo και μετά ο Έλληνας ο οποίος μετονόμασε τους εκεί Γραικούς σε Έλληνες Αναφέρουν επίσης ότι γιοι του Έλληνα ήταν ο Δώρος ο Ξούθος και ο Αίολος οι οποίοι μετά διαμοίρασαν το βασίλειο του πατέρα τους Γιος του Δώρου ήταν ο Τέκταμος ο οποίος πήρε μια ομάδα Δωριέων από τις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου τη λεγόμενη Δωρίδα ή Εστιώτιδα και πήγε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη η οποία τότε είχε κατά πολύ ερημώσει λόγω του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα Μετά το θάνατο του Τέκταμου βασιλιάς των Δωριέων της Κρήτης έγινε ο γιος του Αστέριος ο οποίος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία πήρε ως δεύτερη γυναίκα του την πριγκίπισσα Ευρώπη και υιοθέτησε τους γιους που εκείνη είχε αποκτήσει με το ΔίαΣύμφωνα με Πάριο χρονικό (είναι τρεις μεγάλες πλάκες από μάρμαρο Πάρου όπου οι αρχαίοι έγραφαν τις κυριότερες ημερομηνίες) ο Δευκαλίωνας βασίλευε το έτος 1570 πΧ ο Έλληνας βασίλευε το έτος 1521 πΧ και ο Μίνωας Αrsquo το έτος 1470 πΧ

Οι Φοίνικες (= οι Καδμείοι ή Θηβαίοι) οι Δαναοί και οι Έλληνες

Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (είναι αρχαίες πλάκες από μάρμαρο Πάρου στις οποίες οι αρχαίοι έγραφαν τις κύριες χρονολογίες για να τις βλέπει ο κόσμος και να μην τις ξεχνά) και τους Ηρόδοτο (Α) Διόδωρο (βίβλος Μ Απόσπασμα 3 και βίβλος 1 23-24 και 28-29) Ισοκράτη (Παναθηναϊκός Ελένης Εγκώμιο κα) Πλάτωνα (Μενέξενος) κα την παλιά εποχή τον 15ο αι πΧ ξέσπασε λοιμώδης ασθένεια στην Αίγυπτο και οι ντόπιοι την απέδωσαν στους ασεβείς αλλόφυλους Προ αυτού μερικοί από αυτούς συσπειρώθηκαν και έφυγαν από εκεί και πήγαν σε άλλα μέρη για να γλιτώσουν την οργή των ντόπιων Από αυτούς οι Εβραίοι με αρχηγό το Μωυσή πήγαν στην Ιουδαία και οι Δαναοί με αρχηγό το Δαναό εξ ου και η ονομασία laquoΔαναοίraquo πήγαν μέσω Ρόδου στο Άργος της Πελοποννήσου όπου αναμείχτηκαν με τους Αχαιούς κατοίκους του εξ ου και η ονομασία (κατά τα Τρωικά) Αχαιοί ή Δαναοί ή Αργείοι = ΈλληνεςΟι Φοίνικες (οι οποίοι από την Κασπία Θάλασσα είχαν πάει στην Αίγυπτο και είχαν κτίσει τη Θήβα της Αιγύπτου) με αρχηγό τον Αγήνορα πήγαν στην Τύρο της Φοινίκης απ΄όπου προέκυψε η ονομασία laquoΦοίνικεςraquo Από εκεί μετά ο Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης Αστέριος (και όχι ο θεός Δίας) έκλεψε την κόρη του βασιλιά Αγήνορα την Ευρώπη τη μάνα του Μίνωα κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε μετά ο Τρωικός πόλεμος Πριν γίνει όμως ο πόλεμος αυτός οι Φοίνικες έστειλαν στρατό στην Ελλάδα με αρχηγό τον Κάδμο εξ ου και η ονομασία laquoΚαδμείοιraquo προκειμένου να βρει την αδελφή του την Ευρώπη και στην πραγματικότητα για να κάνουν αποικίες Μια από τις αποικίες αυτές ήταν και η ίδρυση της Θήβας σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας τους της πόλης Θήβας της Αιγύπτου Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (το τι είναι βλέπε λίγο πιο πριν) ο Κάδμος ήρθε με Φοίνικες στη Βοιωτία και έκτισε τη Θήβα το έτος 1519 πΧ Οι Καδμείοι ή Θηβαίοι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο μήδισαν στα Περσικά επειδή ήταν ίδιου έθνους με τους Πέρσες με συνέπεια οι Αθηναίοι να τους υποδουλώσουν και να τους βάλουν φόρους Στη διαμάχη Αθήνας ndash Σπάρτης για το ποια πόλη από τις δυο θα έχει τα πρωτεία την ηγεμονία της Ελλάδας οι Σπαρτιάτες υποσχέθηκαν στους Θηβαίους ότι θα τους ελευθερώσουν από τους Αθηναίους αν τους βοηθήσουν κάτι που έκαναν οι Θηβαίοι Ακολούθως οι Θηβαίοι έχοντας και την οικονομική στήριξη των Περσών ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν να απαλλαγούν από τους Σπαρτιάτες Οι Αθηναίοι θέλοντας να ξαναβγούν στο προσκήνιο το έκαναν και έτσι οι Θηβαίοι έγιναν ηγεμόνες της Ελλάδας Αυτό όμως κράτησε ελάχιστο χρόνο γιατί οι Μακεδόνες δεν το ανέχθηκαν και κατέστρεψαν τη Θήβα εκ θεμελίων (Περισσότερα βλέπε στα βιβλία

Ελληνική Ιστορία Α Κρασανακη Κρητική Ιστορία Α Κρασανακη)

3 Ο γάμος του Δία με την Ήρα στην Κρήτη Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δίας είχε πάρα πολλές συζύγους επίσημη όμως μια την Ήρα την οποία καθώς λέει ο Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική βιβλιοθήκη 5 72) νυμφεύτηκε

5

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

στην περιοχή της Κνωσού σε ένα μέρος κοντά στον ποταμό Θήρηνο όπου υπήρχε ιερό και όπου μετά οι ντόπιοι έκαναν κάθε χρόνο άγιες θυσίες κατά απομίμηση του γάμου με τον τρόπο που παραδόθηκε σrsquo αυτούς ότι έγινε αρχικά Μάλιστα ο Απολλόδωρος (βιβλίο 2 113-114) αναφέρει και ότι στους γάμους του Δία η γιαγιά του η Γαία του χάρισε ένα άλσος γεμάτο με μηλιές που έκαναν χρυσά μήλα (τα μήλα των Εσπερίδων) και το φρουρούσε ο Λάδωνας ένα αθάνατο φίδι φύλακας και τον κήπο αυτό βλέπουμε σε πολλά νομίσματα της Φαιστού Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις ΙΧ 403-4) αναφέρει ότι στην Κνωσό υπήρχε άγαλμα της Ήρας που το είχε φτιάξει ο Δαίδαλος ενώ πάρα πολλά νομίσματα της Κνωσού φέρουν τη Ήρας ως νύμφη με κολιέ σκουλαρίκια στέφανο κα Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με ένα μύθο η Ήρα δεν υπέκυπτε αρχικά στον έρωτά του Δία και γι αυτό κατέφυγε σ ένα τέχνασμα Μια κρύα μέρα του χειμώνα εμφανίστηκε έξω από το παράθυρό της μεταμορφωμένος σε κούκο Εκείνη λυπήθηκε το παγωμένο πουλί και το έβαλε στον κόρφο της για να ζεσταθεί Τότε ο θεός πήρε την κανονική του μορφή και αφού της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει νόμιμη σύζυγό του ενώθηκε μαζί της Το κυρίαρχο ζευγάρι του Ολύμπου απέκτησε στη συνέχεια τρία παιδιά την αιώνια έφηβη Ήβη που την έδωσαν ως σύζυγο στον Ηρακλή όταν έγινε αθάνατος τον πολεμόχαρο Άρη και το θεϊκό σιδηρουργό Ήφαιστο

4 Η θρησκεία του Δία

Οι θεοί αρχαίοι και νέοι και πως προέκυψαν

Παρατηρώντας τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τους αρχαίους θεούς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι πρώτοι θεοί ήσαν τα γενεσιουργά στοιχεία της φύσης όπως η Γη ο Ουρανός ο Ήλιος κλπ Ακολούθως οι άνθρωποι έκαναν θεούς και κάποιους από τους ανθρώπους (Δία Απόλλωνα κλπ) και συγκεκριμένα εκείνους που εν ζωή ήσαν ήρωες εκείνους που είτε είχαν επιδείξει ιδιότητες παραπάνω από αυτές που έχει ένας φυσιολογικός άνθρωπος είτε είχαν κάνει μεγάλες ευεργεσίες και επειδή πιστεύουν ότι και από τους ουρανούς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να παρέχουν τις ευεργεσίες τους ή για να τους τιμήσουν πρβ laquoΟι ήρωες και οι ημίθεοι ήσαν άνθρωποι άνθρωποι που εν ζωή είχαν κάνει αξιόλογα πολεμικά έργα πολλές και μεγάλες ανδραγαθίες σε καιρό πολέμου ή που σε καιρό ειρήνης ευεργέτησαν πάρα πολύ το βίο του συνόλου των ανθρώπων κάνοντας ανακαλύψεις ή θεσμοθέτησαν νόμουςhelliphellip και οι μεταγενέστεροι τους τίμησαν άλλους ως θεούς και άλλους ως ήρωες gtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4)Επομένως οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν για τους θεούς τους ότι πιστεύουμε και εμείς σήμερα στη χριστιανική θρησκεία για το Χριστό και τους αγίους Υπενθυμίζουμε και πχ ότι ο Άγιος Νεκτάριος ήταν εν ζωή επίσκοπος Αίγινας ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ κτλ

Οι 12 Ολύμπιοι θεοί οι 12 μήνες του Χρόνουκαι ο Κρόνος - Χρόνος

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι του είπαν ότι οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι δημιούργημα δικό τους που έφεραν στην Ελλάδα οι Δαναοί με τους Καδμείους ή Θηβαίους (έθνη που προστέθηκαν στο ελληνικό έθνος βλέπε μύθος Ευρώπης) και συμβολίζουν τους 12 μήνες του Χρόνου κάτι που έχει μια βάση Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν παρεμφερή θρησκεία με τους Έλληνες (Βλέπε και laquoΛίβυος και Κρητικός Δίαςraquo) και ο ένας λαός αντέγραφε ή παραποιούσε τους θρησκευτικούς μύθους του άλλου Σημειώνεται επίσης ότι

κάνοντας ετυμολογία του ονόματος του πατέρα του Δία δηλαδή της ονομασίας laquoΚρόνοςraquo βλέπουμε ότι η ονομασία αυτή είναι η λέξη Χρόνος και ετυμολογικά παράγεται από το εκ- ρέω gt εκ-ροή Κρόνος κρουνός (ε)κρέματα gt χρήματα Βλέπε και λεξικό ldquoΑρχαίας Ελληνικήςrdquo Ι Σιδέρη laquoκρόνος = ο χρόνος κρονόληρος = ο γέρος ο πολύχρονος και ξεμωραμένος άνθρωπος Επομένως ο Κρόνος είναι ο χρόνος ο γενάρχης μα και φονιάς των πάντων άρα ο άστοργος

Νόμισμα Λύκτου ή Λύττου 350 ndash 250 πΧμε το Δία και τον αετό του

6

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 2: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

1 Η γέννηση και η ανατροφή του Δία στη Δίκτη της Κρήτης

Σύμφωνα με τον Ησίοδο ο Δίας ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων του Ολυμπιακού Πανθέου ήταν γιος του Κρόνου και της Ρέας οι οποίοι είχαν γονείς τη Γη και τον Ουρανό Ο Κρόνος ο πατέρας του Δία έτρωγε όλα τα παιδιά του μόλις γεννιόνταν επειδή οι γονείς του του είχαν πει ότι είναι πεπρωμένο μια μέρα κάποιο από τα παιδιά του να του πάρει τη βασιλεία Η Ρέα η μητέρα του Δία όταν επρόκειτο να γεννήσει το Δία παρεκάλεσε τους γονείς της τη Γη και τον Ουρανό να καταστρώσουν κάποιο σχέδιο με το οποίο θα μπορούσε να διαφύγει κάπου μακριά όταν θα γεννούσε το Δία για να τον γλιτώσει από του Κρόνου τα δόντια Αυτοί υπάκουσαν και την έστειλαν μια νύκτα με βαθύ σκοτάδι στην πόλη Λύκτο της Κρήτης και απrsquo εκεί

στο όρος laquoη Δίκτηraquo (ή το Δίκτον) όπου γέννησε κρυφά το Δία Ωστόσο κάποια στιγμή έμαθε ο Κρόνος τα καθέκαστα και ήλθε και ζήτησε να δει το παιδί Η Ρέα γνωρίζοντας τις προθέσεις του Κρόνου σπαργάνωσε ένα βράχο και τον έδωσε στον Κρόνο ο οποίος αμέσως τον καταβρόχθισε νομίζοντας ότι είναι ο Δίας και τον οποίο αργότερα ξέρασε στον Παρνασσό Σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς (ενδεικτικά) Απολλόδωρο Διονύσιο Αλικαρνασσέα κλπ όταν η θεά Ρέα γέννησε το Δία σε σπήλαιο της Δίκτης της Κρήτης στο Δικταίο lsquoΑντρο επέστρεψε στον Όλυμπο ώστε να μην πονηρευτεί κάτι ο Κρόνος με την απουσία της και για να μην πεθάνει ο νεογέννητος Δίας τον παρέδωσε να τον αναθρέψουν κρυφά οι Κ(ου)ρήτες που έμεναν στη Δίκτη Εκείνοι έβαλαν μια αίγα(γρο) (= άγρια κατσίκα) τη λεγόμενη Αμάλθεια να θηλάζει το Δία και οι ίδιοι κροτούσαν τις ασπίδες τους όταν έκλεγε ο Δίας για να μην ακούει τα κλάματά του ο πατέρας του Κρόνος και έρθει να τον φάει Αναφέρουν επίσης ότι σύμφωνα με τους θρύλους οι μέλισσες νύμφες Αδράστεια και Ίδη τον τάιζαν με βασιλικό πολτό τα ολόλευκα περιστέρια και ένας αετός του κουβαλούσαν την αμβροσία και το νέκταρ η νύμφη Ίδη χάρισε στο Δία ένα παιχνίδι μια κρυστάλλινη σφαίρα (μπάλα) που όταν την πετούσε ψηλά άφηνε λαμπρές πολύχρωμες γραμμές στον αέρα όπως τα άστρα του ουρανού κα

Η αιγίδα το κέρας της Αμάλθειαςκαι ο Αιγίοχος Δίας

Αργυρή δραχμή Πραισού 400 ndash 200 πX με το Δία σε θρόνο και την αίγα(γρο) Αμάλθεια που θήλαζε το Δία

2

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) και ο Διόδωρος (5 70) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια laquoΌσο για την αίγα που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος (Διόδωρος βίβλος 5 70)Σύμφωνα επίσης με τους αρχαίους συγγραφείς όταν η αίγα Αμάλθεια γέρασε και πέθανε ο Δίας τη λυπήθηκε πολύ και από ευγνωμοσύνη την έκανε αστερισμό Από το δέρμα της έφτιαξε την παντοδύναμη αιγίδα του (όποιος έμπαινε μέσα σε αυτή την προβιά του ζώου δεν τον έβρισκαν ούτε βέλη ούτε αρρώστιες κτλ) που ήταν το πιο σημαντικό όπλο του στην Τιτανομαχία Την αιγίδα χάρισε μετά ο Δίας στην Αθηνά Και σήμερα ακόμη λέμε laquoΥπό την αιγίδα του Υπουργείου τάδεhellipraquo Σύμφωνα επίσης με τους αρχαίους συγγραφείς laquoκέρας της Αμάλθειαςraquo ή laquoκέρας της αφθονίαςraquo λεγόταν το κέρατο της αίγαγρου Αμάλθειας το οποίο είχε σπάσει ο μικρός Δίας καθώς έπαιζε Το κέρατο αυτό το έδωσε μετά ο Δίας στη γυναίκα βρεφοκόμο του προικίζοντάς το με μαγικές ιδιότητες

Αυτός που το είχε αρκούσε μόνο να κάνει μια ευχή και αμέσως εμφανίζονταν μπροστά του όλα τα καλά του κόσμου ή καρποί και άνθη κα Από τότε έμεινε γνωστό ως κέρας της Αμάλθειας ή κέρας της Αφθονίας Όταν ο Ηρακλής αγωνιζόταν με τον Αχελώο (που είχε μεταμορφωθεί σε ταύρο) για χάρη της Δηιάνειρας και τον νίκησε πήρε από αυτόν ως δώρο το κέρατο αυτό (Στράβων Ι c 459) 2 Απαγωγή της πριγκίπισσας Ευρώπης

Ο ΜΥΘΟΣ ΔΙΑ - ΕΥΡΩΠΗΣ

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία η Ευρώπη ήταν κόρη του Αγήνορα και της Τηλεφάεσσας ηγεμόνων της Φοινίκης και αδελφή του Κάδμου του ιδρυτή της Θήβας και μια μέρα καθώς μεγάλωνε πήγε στα λιβάδια της παραλίας για να παίξει με τις φίλες της και να μαζέψει λουλούδια Εκεί συνάντησε το θεό Δία Εκείνον αμέσως τον χτύπησε ο Έρωτας και για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε ήρεμο εύσωμο και δυνατό ταύρο και πήγε δίπλα της κάνοντας δήθεν ότι βόσκει σκεφτόμενος με τι τρόπο θα την κατακτούσε Εκείνη τότε πλησίασε τον ταύρο - Δία και άρχισε να τον χαϊδεύει

γοητευμένη από την ωραία κορμοστασιά του και τη μυϊκή του δύναμη Σε λίγο δε δίστασε και να τον ιππεύσει Τότε αυτός άρχισε να τρέχει με αστραπιαία ταχύτητα Η Ευρώπη έκλαιγε μα δεν μπορούσε να πηδήσει γιατί φοβόταν μήπως σκοτωθεί Ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός διέσχισε τη θάλασσα συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες και έφτασε στην Κρήτη Όταν ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός επιβιβάστηκε στο νησί ο ταύρος δε φαινόταν πια αλλά ο Δίας πήρε από το χέρι την Ευρώπη και την οδήγησε στο Δικταίον Άντρο κατακόκκινη και με το βλέμμα χαμηλωμένο γιατί είχε πια καταλάβει που πήγαινε Εκεί στο Δικταίο Άντρο οι νύμφες και οι νεράιδες είχαν στρώσει το νυφικό κρεβάτι όπου η Ευρώπη κοιμήθηκε με το Δία Καρπός της ερωτικής συνεύρεσης του Δία με την Ευρώπη ήταν ο Μίωας ο Ραδάμανθυς και ο

Νομισμα Κνωσού με σχεδιάγραμμα διαδρόμων λαβυρινθου και την απαγωγη της Ευρώπης

3

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Σαρπηδόνας Όταν ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο για να γίνει βασιλιάς θνητών και αθανάτων η Ευρώπη πήρε για δεύτερο σύζυγό της τον Αστέριο βασιλιά της Κρήτης που υιοθέτησε του γιους που είχε εκείνη αποκτήσει από το Δία επειδή αυτός δεν είχε γιο για να αφήσει ως διάδοχο Λέγεται επίσης ότι όταν ο Δίας άφησε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο έκανε στην Ευρώπη τρία δώρα ένα τόξο που δεν αστοχούσε ποτέ ένα σκύλο (με το όνομα Λαίλαπα) που δεν του διέφευγε κανένα θήραμα και ένα φύλακα για να την προστατεύει το φτερωτό (άγγελο) γίγαντα Τάλ(λ)ω Σημειώνεται ότι1) Σύμφωνα με το Λουκιανό η πρώτη ερωτική ένωση του Δία και της Ευρώπης έγινε στο Δικταίο Άντρο πρβ laquoεπεί δε επέβη τη νήσω (Κρήτη) ο μεν ταύρος ουκέτι εφαίνετο επιλαβόμενος δε της χειρός o Ζεύς απήγε την Ευρώπην εις το Δικταίον lsquoΑντρον ερυθριώσαν και κάτω ορώσανhellipraquo (Λουκιανός Σαμωσατέας Ενάλιοι Διάλογοι 15 4)2) Σύμφωνα με το Θεόφραστο ερωτική συνάντηση Δία και Ευρώπης έγινε και στην περιοχή της Γόρτυνας (τρία παιδιά είχαν αποκτήσει ο Δίας και η Ευρώπη) στη σκιά ενός πλατάνου που από τότε παρέμεινε αειθαλής κάτι που αποτυπώνεται σε πάρα πολλά νομίσματά της πόλης αυτής πρβ laquoεν Κρήτη δε λέγεται πλάτανόν τινα είναι εν τη Γορτυναία προς πηγή τινί η ου φυλλοβολεί μυθολογούσι δε ως υπό ταύτη εμίγη της Ευρώπης ο Ζευςraquo (Θεόφραστος Ιστορία Φυτών 95) 3) Ο μύθος αναφερει επίσης ότι οι Έλληνες με το όνομά της πριγκίπισσα Ευρώπης ονόμασαν την ήπειρο Ευρώπη κάτι που ο Ηρόδοτος το lsquoεβρισκε λέει παράλογο επειδή η Ευρώπη δεν πάτησε εκεί ποτέ το πόδι της4) Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ξ 310 ndash 320 κα) αναφέρει ότι ο Δίας και η Ευρώπη απόχτησαν δυο παιδιά το Μίνωα και το Ραδάμανθυ που ήσαν ισόθεοι πρβ Ουδrsquo ότε Φοίνικος κούρης τηλεκλειτοίο η τεκε μοι Μίνων τε και αντίθεον Ραδάμανθυν (Ιλιάδα Ξ 321-322) Ο Ομήρος αναφέρει επίσης ότι ο Σαρπηδόνας ήταν μεν αδελφός του Δία όμως ετεροθαλής Προφανώς οι Έλληνες δε θεωρούσαν το Σαρπηδόνα αδελφό του Μίνωα επειδή είχε στασιάσει θελε να πάρει την εξουσία 5) Ο Διόδωρος ο Αρριανός κα αναφερεουν ότι ο Μίνωας ήταν στην πραγματικότητα γιος του βασιλιά των Δωριέων της Κρήτης Αστεριου (γιος του Τεκταμου εγγονοού του βασιλια της Φθιωτιδα Έλληνα) Απλώς ο Μίνωας όπως και οι άλλοι μεγάλοι αρχαίοι νομοθέτες (Μνεύης Λυκούργος κα) προσποιούνταν ότι έπαιρναν από το θεό τους νόμους τους ή έλεγαν ότι ήσαν γιοι θεού προκειμένου οι άνθρωποι να θεωρούν ως θείες εντολές τους νόμους τους

Ο ΜΙΝΩΑΣ Ο ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ ΚΑΙ Ο ΣΑΡΠΗΔΟΝΑΣ

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι λόγιοι των Περσών του είπαν ότι ένας Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης που δε θυμούνταν το όνομά του πήγε μαζί με άλλους Κρήτες και απήγαγε την κόρη του βασιλιά της Φοινίκης την Ευρώπη κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε ο Τρωικός πόλεμος Αναφέρει επίσης ότι μετά το θάνατο του εν λόγο βασιλια το θρόνο πήρε ο γιος του ο Μίνωας Ωστόσο ο αδελφός του ο Σαρπηδόνας στασίασε Στη διαμάχη που ακολούθησε ηττήθηκε ο Σαρπηδόνας και πήρε τους στασιαστές του και πήγε στη Μ Ασία όπου έκτισε τη Μίλητο σε ανάμνηση της κρητικής Μιλάτου Σημειώνεται επίσης ότιΑ) Συμφωνα με τον Ηρόδοτο αρχικά Έλληνες λεγόταν μόνο οι Δωριείς και μετα τα τρωικά ονόμαστηκαν Έλληνες και οι υπόλοιποι Πελασγοι (= Δωριες ή Σπαρτιάτες και Μακεδόνες Ίωνες ή Αθηναίοι Αιολείς ή θεσσαλοί κα Β) Σύμφωνα με τους Διόδωρος Στραβωνα κα αρχικά στην Κρήτη υπήρχαν πολλά βασίλεια (Ετεοκρητων Δωριέων Αχαιών κα) και ο κρητικός βασιλιάς που έκλεψε την πριγκίπισα Ευρώπη ήταν ο Αστέριος ο οποίος ήταν γιος του Τέκταμου και δισεγγονός του Δώρου του Έλληνα

ΤΟ ΠΑΡΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΕΖΗΣΕ Ο ΜΙΝΩΑΣ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ν 445 ndash 455 και Ξ 321-322) αναφέρει ότι ο Μίνωας έζησε τρεις γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο Αρχικά ήταν λέει βασιλιάς της Κρήτης ο Μίνωας μετά ο Δευκαλίωνας και μετά ο Ιδομενέας που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο

4

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Τα ίδια αναφέρει και ο Ηρόδοτος laquoΤρίτη δε γενεή μετά Μίνων τελευτήσαντα γενέσθαι Τρωικάraquo ( Ηρόδοτος Ζ 171) Ο Ηρόδοτος (Ζ 169 ndash 171) ο Στράβωνας (10 IV 6-7) ο Διόδωρος (4 60 564 και 580) ο Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη) κα αναφέρουν επίσης ότι βασιλιάς στη Θεσσαλία ήταν αρχικά ο Δευκαλίωνας Αrsquo και μετά ο Έλληνας ο οποίος μετονόμασε τους εκεί Γραικούς σε Έλληνες Αναφέρουν επίσης ότι γιοι του Έλληνα ήταν ο Δώρος ο Ξούθος και ο Αίολος οι οποίοι μετά διαμοίρασαν το βασίλειο του πατέρα τους Γιος του Δώρου ήταν ο Τέκταμος ο οποίος πήρε μια ομάδα Δωριέων από τις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου τη λεγόμενη Δωρίδα ή Εστιώτιδα και πήγε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη η οποία τότε είχε κατά πολύ ερημώσει λόγω του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα Μετά το θάνατο του Τέκταμου βασιλιάς των Δωριέων της Κρήτης έγινε ο γιος του Αστέριος ο οποίος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία πήρε ως δεύτερη γυναίκα του την πριγκίπισσα Ευρώπη και υιοθέτησε τους γιους που εκείνη είχε αποκτήσει με το ΔίαΣύμφωνα με Πάριο χρονικό (είναι τρεις μεγάλες πλάκες από μάρμαρο Πάρου όπου οι αρχαίοι έγραφαν τις κυριότερες ημερομηνίες) ο Δευκαλίωνας βασίλευε το έτος 1570 πΧ ο Έλληνας βασίλευε το έτος 1521 πΧ και ο Μίνωας Αrsquo το έτος 1470 πΧ

Οι Φοίνικες (= οι Καδμείοι ή Θηβαίοι) οι Δαναοί και οι Έλληνες

Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (είναι αρχαίες πλάκες από μάρμαρο Πάρου στις οποίες οι αρχαίοι έγραφαν τις κύριες χρονολογίες για να τις βλέπει ο κόσμος και να μην τις ξεχνά) και τους Ηρόδοτο (Α) Διόδωρο (βίβλος Μ Απόσπασμα 3 και βίβλος 1 23-24 και 28-29) Ισοκράτη (Παναθηναϊκός Ελένης Εγκώμιο κα) Πλάτωνα (Μενέξενος) κα την παλιά εποχή τον 15ο αι πΧ ξέσπασε λοιμώδης ασθένεια στην Αίγυπτο και οι ντόπιοι την απέδωσαν στους ασεβείς αλλόφυλους Προ αυτού μερικοί από αυτούς συσπειρώθηκαν και έφυγαν από εκεί και πήγαν σε άλλα μέρη για να γλιτώσουν την οργή των ντόπιων Από αυτούς οι Εβραίοι με αρχηγό το Μωυσή πήγαν στην Ιουδαία και οι Δαναοί με αρχηγό το Δαναό εξ ου και η ονομασία laquoΔαναοίraquo πήγαν μέσω Ρόδου στο Άργος της Πελοποννήσου όπου αναμείχτηκαν με τους Αχαιούς κατοίκους του εξ ου και η ονομασία (κατά τα Τρωικά) Αχαιοί ή Δαναοί ή Αργείοι = ΈλληνεςΟι Φοίνικες (οι οποίοι από την Κασπία Θάλασσα είχαν πάει στην Αίγυπτο και είχαν κτίσει τη Θήβα της Αιγύπτου) με αρχηγό τον Αγήνορα πήγαν στην Τύρο της Φοινίκης απ΄όπου προέκυψε η ονομασία laquoΦοίνικεςraquo Από εκεί μετά ο Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης Αστέριος (και όχι ο θεός Δίας) έκλεψε την κόρη του βασιλιά Αγήνορα την Ευρώπη τη μάνα του Μίνωα κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε μετά ο Τρωικός πόλεμος Πριν γίνει όμως ο πόλεμος αυτός οι Φοίνικες έστειλαν στρατό στην Ελλάδα με αρχηγό τον Κάδμο εξ ου και η ονομασία laquoΚαδμείοιraquo προκειμένου να βρει την αδελφή του την Ευρώπη και στην πραγματικότητα για να κάνουν αποικίες Μια από τις αποικίες αυτές ήταν και η ίδρυση της Θήβας σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας τους της πόλης Θήβας της Αιγύπτου Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (το τι είναι βλέπε λίγο πιο πριν) ο Κάδμος ήρθε με Φοίνικες στη Βοιωτία και έκτισε τη Θήβα το έτος 1519 πΧ Οι Καδμείοι ή Θηβαίοι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο μήδισαν στα Περσικά επειδή ήταν ίδιου έθνους με τους Πέρσες με συνέπεια οι Αθηναίοι να τους υποδουλώσουν και να τους βάλουν φόρους Στη διαμάχη Αθήνας ndash Σπάρτης για το ποια πόλη από τις δυο θα έχει τα πρωτεία την ηγεμονία της Ελλάδας οι Σπαρτιάτες υποσχέθηκαν στους Θηβαίους ότι θα τους ελευθερώσουν από τους Αθηναίους αν τους βοηθήσουν κάτι που έκαναν οι Θηβαίοι Ακολούθως οι Θηβαίοι έχοντας και την οικονομική στήριξη των Περσών ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν να απαλλαγούν από τους Σπαρτιάτες Οι Αθηναίοι θέλοντας να ξαναβγούν στο προσκήνιο το έκαναν και έτσι οι Θηβαίοι έγιναν ηγεμόνες της Ελλάδας Αυτό όμως κράτησε ελάχιστο χρόνο γιατί οι Μακεδόνες δεν το ανέχθηκαν και κατέστρεψαν τη Θήβα εκ θεμελίων (Περισσότερα βλέπε στα βιβλία

Ελληνική Ιστορία Α Κρασανακη Κρητική Ιστορία Α Κρασανακη)

3 Ο γάμος του Δία με την Ήρα στην Κρήτη Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δίας είχε πάρα πολλές συζύγους επίσημη όμως μια την Ήρα την οποία καθώς λέει ο Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική βιβλιοθήκη 5 72) νυμφεύτηκε

5

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

στην περιοχή της Κνωσού σε ένα μέρος κοντά στον ποταμό Θήρηνο όπου υπήρχε ιερό και όπου μετά οι ντόπιοι έκαναν κάθε χρόνο άγιες θυσίες κατά απομίμηση του γάμου με τον τρόπο που παραδόθηκε σrsquo αυτούς ότι έγινε αρχικά Μάλιστα ο Απολλόδωρος (βιβλίο 2 113-114) αναφέρει και ότι στους γάμους του Δία η γιαγιά του η Γαία του χάρισε ένα άλσος γεμάτο με μηλιές που έκαναν χρυσά μήλα (τα μήλα των Εσπερίδων) και το φρουρούσε ο Λάδωνας ένα αθάνατο φίδι φύλακας και τον κήπο αυτό βλέπουμε σε πολλά νομίσματα της Φαιστού Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις ΙΧ 403-4) αναφέρει ότι στην Κνωσό υπήρχε άγαλμα της Ήρας που το είχε φτιάξει ο Δαίδαλος ενώ πάρα πολλά νομίσματα της Κνωσού φέρουν τη Ήρας ως νύμφη με κολιέ σκουλαρίκια στέφανο κα Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με ένα μύθο η Ήρα δεν υπέκυπτε αρχικά στον έρωτά του Δία και γι αυτό κατέφυγε σ ένα τέχνασμα Μια κρύα μέρα του χειμώνα εμφανίστηκε έξω από το παράθυρό της μεταμορφωμένος σε κούκο Εκείνη λυπήθηκε το παγωμένο πουλί και το έβαλε στον κόρφο της για να ζεσταθεί Τότε ο θεός πήρε την κανονική του μορφή και αφού της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει νόμιμη σύζυγό του ενώθηκε μαζί της Το κυρίαρχο ζευγάρι του Ολύμπου απέκτησε στη συνέχεια τρία παιδιά την αιώνια έφηβη Ήβη που την έδωσαν ως σύζυγο στον Ηρακλή όταν έγινε αθάνατος τον πολεμόχαρο Άρη και το θεϊκό σιδηρουργό Ήφαιστο

4 Η θρησκεία του Δία

Οι θεοί αρχαίοι και νέοι και πως προέκυψαν

Παρατηρώντας τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τους αρχαίους θεούς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι πρώτοι θεοί ήσαν τα γενεσιουργά στοιχεία της φύσης όπως η Γη ο Ουρανός ο Ήλιος κλπ Ακολούθως οι άνθρωποι έκαναν θεούς και κάποιους από τους ανθρώπους (Δία Απόλλωνα κλπ) και συγκεκριμένα εκείνους που εν ζωή ήσαν ήρωες εκείνους που είτε είχαν επιδείξει ιδιότητες παραπάνω από αυτές που έχει ένας φυσιολογικός άνθρωπος είτε είχαν κάνει μεγάλες ευεργεσίες και επειδή πιστεύουν ότι και από τους ουρανούς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να παρέχουν τις ευεργεσίες τους ή για να τους τιμήσουν πρβ laquoΟι ήρωες και οι ημίθεοι ήσαν άνθρωποι άνθρωποι που εν ζωή είχαν κάνει αξιόλογα πολεμικά έργα πολλές και μεγάλες ανδραγαθίες σε καιρό πολέμου ή που σε καιρό ειρήνης ευεργέτησαν πάρα πολύ το βίο του συνόλου των ανθρώπων κάνοντας ανακαλύψεις ή θεσμοθέτησαν νόμουςhelliphellip και οι μεταγενέστεροι τους τίμησαν άλλους ως θεούς και άλλους ως ήρωες gtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4)Επομένως οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν για τους θεούς τους ότι πιστεύουμε και εμείς σήμερα στη χριστιανική θρησκεία για το Χριστό και τους αγίους Υπενθυμίζουμε και πχ ότι ο Άγιος Νεκτάριος ήταν εν ζωή επίσκοπος Αίγινας ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ κτλ

Οι 12 Ολύμπιοι θεοί οι 12 μήνες του Χρόνουκαι ο Κρόνος - Χρόνος

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι του είπαν ότι οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι δημιούργημα δικό τους που έφεραν στην Ελλάδα οι Δαναοί με τους Καδμείους ή Θηβαίους (έθνη που προστέθηκαν στο ελληνικό έθνος βλέπε μύθος Ευρώπης) και συμβολίζουν τους 12 μήνες του Χρόνου κάτι που έχει μια βάση Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν παρεμφερή θρησκεία με τους Έλληνες (Βλέπε και laquoΛίβυος και Κρητικός Δίαςraquo) και ο ένας λαός αντέγραφε ή παραποιούσε τους θρησκευτικούς μύθους του άλλου Σημειώνεται επίσης ότι

κάνοντας ετυμολογία του ονόματος του πατέρα του Δία δηλαδή της ονομασίας laquoΚρόνοςraquo βλέπουμε ότι η ονομασία αυτή είναι η λέξη Χρόνος και ετυμολογικά παράγεται από το εκ- ρέω gt εκ-ροή Κρόνος κρουνός (ε)κρέματα gt χρήματα Βλέπε και λεξικό ldquoΑρχαίας Ελληνικήςrdquo Ι Σιδέρη laquoκρόνος = ο χρόνος κρονόληρος = ο γέρος ο πολύχρονος και ξεμωραμένος άνθρωπος Επομένως ο Κρόνος είναι ο χρόνος ο γενάρχης μα και φονιάς των πάντων άρα ο άστοργος

Νόμισμα Λύκτου ή Λύττου 350 ndash 250 πΧμε το Δία και τον αετό του

6

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 3: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) και ο Διόδωρος (5 70) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια laquoΌσο για την αίγα που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος (Διόδωρος βίβλος 5 70)Σύμφωνα επίσης με τους αρχαίους συγγραφείς όταν η αίγα Αμάλθεια γέρασε και πέθανε ο Δίας τη λυπήθηκε πολύ και από ευγνωμοσύνη την έκανε αστερισμό Από το δέρμα της έφτιαξε την παντοδύναμη αιγίδα του (όποιος έμπαινε μέσα σε αυτή την προβιά του ζώου δεν τον έβρισκαν ούτε βέλη ούτε αρρώστιες κτλ) που ήταν το πιο σημαντικό όπλο του στην Τιτανομαχία Την αιγίδα χάρισε μετά ο Δίας στην Αθηνά Και σήμερα ακόμη λέμε laquoΥπό την αιγίδα του Υπουργείου τάδεhellipraquo Σύμφωνα επίσης με τους αρχαίους συγγραφείς laquoκέρας της Αμάλθειαςraquo ή laquoκέρας της αφθονίαςraquo λεγόταν το κέρατο της αίγαγρου Αμάλθειας το οποίο είχε σπάσει ο μικρός Δίας καθώς έπαιζε Το κέρατο αυτό το έδωσε μετά ο Δίας στη γυναίκα βρεφοκόμο του προικίζοντάς το με μαγικές ιδιότητες

Αυτός που το είχε αρκούσε μόνο να κάνει μια ευχή και αμέσως εμφανίζονταν μπροστά του όλα τα καλά του κόσμου ή καρποί και άνθη κα Από τότε έμεινε γνωστό ως κέρας της Αμάλθειας ή κέρας της Αφθονίας Όταν ο Ηρακλής αγωνιζόταν με τον Αχελώο (που είχε μεταμορφωθεί σε ταύρο) για χάρη της Δηιάνειρας και τον νίκησε πήρε από αυτόν ως δώρο το κέρατο αυτό (Στράβων Ι c 459) 2 Απαγωγή της πριγκίπισσας Ευρώπης

Ο ΜΥΘΟΣ ΔΙΑ - ΕΥΡΩΠΗΣ

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία η Ευρώπη ήταν κόρη του Αγήνορα και της Τηλεφάεσσας ηγεμόνων της Φοινίκης και αδελφή του Κάδμου του ιδρυτή της Θήβας και μια μέρα καθώς μεγάλωνε πήγε στα λιβάδια της παραλίας για να παίξει με τις φίλες της και να μαζέψει λουλούδια Εκεί συνάντησε το θεό Δία Εκείνον αμέσως τον χτύπησε ο Έρωτας και για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε ήρεμο εύσωμο και δυνατό ταύρο και πήγε δίπλα της κάνοντας δήθεν ότι βόσκει σκεφτόμενος με τι τρόπο θα την κατακτούσε Εκείνη τότε πλησίασε τον ταύρο - Δία και άρχισε να τον χαϊδεύει

γοητευμένη από την ωραία κορμοστασιά του και τη μυϊκή του δύναμη Σε λίγο δε δίστασε και να τον ιππεύσει Τότε αυτός άρχισε να τρέχει με αστραπιαία ταχύτητα Η Ευρώπη έκλαιγε μα δεν μπορούσε να πηδήσει γιατί φοβόταν μήπως σκοτωθεί Ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός διέσχισε τη θάλασσα συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες και έφτασε στην Κρήτη Όταν ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός επιβιβάστηκε στο νησί ο ταύρος δε φαινόταν πια αλλά ο Δίας πήρε από το χέρι την Ευρώπη και την οδήγησε στο Δικταίον Άντρο κατακόκκινη και με το βλέμμα χαμηλωμένο γιατί είχε πια καταλάβει που πήγαινε Εκεί στο Δικταίο Άντρο οι νύμφες και οι νεράιδες είχαν στρώσει το νυφικό κρεβάτι όπου η Ευρώπη κοιμήθηκε με το Δία Καρπός της ερωτικής συνεύρεσης του Δία με την Ευρώπη ήταν ο Μίωας ο Ραδάμανθυς και ο

Νομισμα Κνωσού με σχεδιάγραμμα διαδρόμων λαβυρινθου και την απαγωγη της Ευρώπης

3

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Σαρπηδόνας Όταν ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο για να γίνει βασιλιάς θνητών και αθανάτων η Ευρώπη πήρε για δεύτερο σύζυγό της τον Αστέριο βασιλιά της Κρήτης που υιοθέτησε του γιους που είχε εκείνη αποκτήσει από το Δία επειδή αυτός δεν είχε γιο για να αφήσει ως διάδοχο Λέγεται επίσης ότι όταν ο Δίας άφησε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο έκανε στην Ευρώπη τρία δώρα ένα τόξο που δεν αστοχούσε ποτέ ένα σκύλο (με το όνομα Λαίλαπα) που δεν του διέφευγε κανένα θήραμα και ένα φύλακα για να την προστατεύει το φτερωτό (άγγελο) γίγαντα Τάλ(λ)ω Σημειώνεται ότι1) Σύμφωνα με το Λουκιανό η πρώτη ερωτική ένωση του Δία και της Ευρώπης έγινε στο Δικταίο Άντρο πρβ laquoεπεί δε επέβη τη νήσω (Κρήτη) ο μεν ταύρος ουκέτι εφαίνετο επιλαβόμενος δε της χειρός o Ζεύς απήγε την Ευρώπην εις το Δικταίον lsquoΑντρον ερυθριώσαν και κάτω ορώσανhellipraquo (Λουκιανός Σαμωσατέας Ενάλιοι Διάλογοι 15 4)2) Σύμφωνα με το Θεόφραστο ερωτική συνάντηση Δία και Ευρώπης έγινε και στην περιοχή της Γόρτυνας (τρία παιδιά είχαν αποκτήσει ο Δίας και η Ευρώπη) στη σκιά ενός πλατάνου που από τότε παρέμεινε αειθαλής κάτι που αποτυπώνεται σε πάρα πολλά νομίσματά της πόλης αυτής πρβ laquoεν Κρήτη δε λέγεται πλάτανόν τινα είναι εν τη Γορτυναία προς πηγή τινί η ου φυλλοβολεί μυθολογούσι δε ως υπό ταύτη εμίγη της Ευρώπης ο Ζευςraquo (Θεόφραστος Ιστορία Φυτών 95) 3) Ο μύθος αναφερει επίσης ότι οι Έλληνες με το όνομά της πριγκίπισσα Ευρώπης ονόμασαν την ήπειρο Ευρώπη κάτι που ο Ηρόδοτος το lsquoεβρισκε λέει παράλογο επειδή η Ευρώπη δεν πάτησε εκεί ποτέ το πόδι της4) Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ξ 310 ndash 320 κα) αναφέρει ότι ο Δίας και η Ευρώπη απόχτησαν δυο παιδιά το Μίνωα και το Ραδάμανθυ που ήσαν ισόθεοι πρβ Ουδrsquo ότε Φοίνικος κούρης τηλεκλειτοίο η τεκε μοι Μίνων τε και αντίθεον Ραδάμανθυν (Ιλιάδα Ξ 321-322) Ο Ομήρος αναφέρει επίσης ότι ο Σαρπηδόνας ήταν μεν αδελφός του Δία όμως ετεροθαλής Προφανώς οι Έλληνες δε θεωρούσαν το Σαρπηδόνα αδελφό του Μίνωα επειδή είχε στασιάσει θελε να πάρει την εξουσία 5) Ο Διόδωρος ο Αρριανός κα αναφερεουν ότι ο Μίνωας ήταν στην πραγματικότητα γιος του βασιλιά των Δωριέων της Κρήτης Αστεριου (γιος του Τεκταμου εγγονοού του βασιλια της Φθιωτιδα Έλληνα) Απλώς ο Μίνωας όπως και οι άλλοι μεγάλοι αρχαίοι νομοθέτες (Μνεύης Λυκούργος κα) προσποιούνταν ότι έπαιρναν από το θεό τους νόμους τους ή έλεγαν ότι ήσαν γιοι θεού προκειμένου οι άνθρωποι να θεωρούν ως θείες εντολές τους νόμους τους

Ο ΜΙΝΩΑΣ Ο ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ ΚΑΙ Ο ΣΑΡΠΗΔΟΝΑΣ

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι λόγιοι των Περσών του είπαν ότι ένας Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης που δε θυμούνταν το όνομά του πήγε μαζί με άλλους Κρήτες και απήγαγε την κόρη του βασιλιά της Φοινίκης την Ευρώπη κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε ο Τρωικός πόλεμος Αναφέρει επίσης ότι μετά το θάνατο του εν λόγο βασιλια το θρόνο πήρε ο γιος του ο Μίνωας Ωστόσο ο αδελφός του ο Σαρπηδόνας στασίασε Στη διαμάχη που ακολούθησε ηττήθηκε ο Σαρπηδόνας και πήρε τους στασιαστές του και πήγε στη Μ Ασία όπου έκτισε τη Μίλητο σε ανάμνηση της κρητικής Μιλάτου Σημειώνεται επίσης ότιΑ) Συμφωνα με τον Ηρόδοτο αρχικά Έλληνες λεγόταν μόνο οι Δωριείς και μετα τα τρωικά ονόμαστηκαν Έλληνες και οι υπόλοιποι Πελασγοι (= Δωριες ή Σπαρτιάτες και Μακεδόνες Ίωνες ή Αθηναίοι Αιολείς ή θεσσαλοί κα Β) Σύμφωνα με τους Διόδωρος Στραβωνα κα αρχικά στην Κρήτη υπήρχαν πολλά βασίλεια (Ετεοκρητων Δωριέων Αχαιών κα) και ο κρητικός βασιλιάς που έκλεψε την πριγκίπισα Ευρώπη ήταν ο Αστέριος ο οποίος ήταν γιος του Τέκταμου και δισεγγονός του Δώρου του Έλληνα

ΤΟ ΠΑΡΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΕΖΗΣΕ Ο ΜΙΝΩΑΣ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ν 445 ndash 455 και Ξ 321-322) αναφέρει ότι ο Μίνωας έζησε τρεις γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο Αρχικά ήταν λέει βασιλιάς της Κρήτης ο Μίνωας μετά ο Δευκαλίωνας και μετά ο Ιδομενέας που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο

4

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Τα ίδια αναφέρει και ο Ηρόδοτος laquoΤρίτη δε γενεή μετά Μίνων τελευτήσαντα γενέσθαι Τρωικάraquo ( Ηρόδοτος Ζ 171) Ο Ηρόδοτος (Ζ 169 ndash 171) ο Στράβωνας (10 IV 6-7) ο Διόδωρος (4 60 564 και 580) ο Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη) κα αναφέρουν επίσης ότι βασιλιάς στη Θεσσαλία ήταν αρχικά ο Δευκαλίωνας Αrsquo και μετά ο Έλληνας ο οποίος μετονόμασε τους εκεί Γραικούς σε Έλληνες Αναφέρουν επίσης ότι γιοι του Έλληνα ήταν ο Δώρος ο Ξούθος και ο Αίολος οι οποίοι μετά διαμοίρασαν το βασίλειο του πατέρα τους Γιος του Δώρου ήταν ο Τέκταμος ο οποίος πήρε μια ομάδα Δωριέων από τις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου τη λεγόμενη Δωρίδα ή Εστιώτιδα και πήγε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη η οποία τότε είχε κατά πολύ ερημώσει λόγω του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα Μετά το θάνατο του Τέκταμου βασιλιάς των Δωριέων της Κρήτης έγινε ο γιος του Αστέριος ο οποίος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία πήρε ως δεύτερη γυναίκα του την πριγκίπισσα Ευρώπη και υιοθέτησε τους γιους που εκείνη είχε αποκτήσει με το ΔίαΣύμφωνα με Πάριο χρονικό (είναι τρεις μεγάλες πλάκες από μάρμαρο Πάρου όπου οι αρχαίοι έγραφαν τις κυριότερες ημερομηνίες) ο Δευκαλίωνας βασίλευε το έτος 1570 πΧ ο Έλληνας βασίλευε το έτος 1521 πΧ και ο Μίνωας Αrsquo το έτος 1470 πΧ

Οι Φοίνικες (= οι Καδμείοι ή Θηβαίοι) οι Δαναοί και οι Έλληνες

Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (είναι αρχαίες πλάκες από μάρμαρο Πάρου στις οποίες οι αρχαίοι έγραφαν τις κύριες χρονολογίες για να τις βλέπει ο κόσμος και να μην τις ξεχνά) και τους Ηρόδοτο (Α) Διόδωρο (βίβλος Μ Απόσπασμα 3 και βίβλος 1 23-24 και 28-29) Ισοκράτη (Παναθηναϊκός Ελένης Εγκώμιο κα) Πλάτωνα (Μενέξενος) κα την παλιά εποχή τον 15ο αι πΧ ξέσπασε λοιμώδης ασθένεια στην Αίγυπτο και οι ντόπιοι την απέδωσαν στους ασεβείς αλλόφυλους Προ αυτού μερικοί από αυτούς συσπειρώθηκαν και έφυγαν από εκεί και πήγαν σε άλλα μέρη για να γλιτώσουν την οργή των ντόπιων Από αυτούς οι Εβραίοι με αρχηγό το Μωυσή πήγαν στην Ιουδαία και οι Δαναοί με αρχηγό το Δαναό εξ ου και η ονομασία laquoΔαναοίraquo πήγαν μέσω Ρόδου στο Άργος της Πελοποννήσου όπου αναμείχτηκαν με τους Αχαιούς κατοίκους του εξ ου και η ονομασία (κατά τα Τρωικά) Αχαιοί ή Δαναοί ή Αργείοι = ΈλληνεςΟι Φοίνικες (οι οποίοι από την Κασπία Θάλασσα είχαν πάει στην Αίγυπτο και είχαν κτίσει τη Θήβα της Αιγύπτου) με αρχηγό τον Αγήνορα πήγαν στην Τύρο της Φοινίκης απ΄όπου προέκυψε η ονομασία laquoΦοίνικεςraquo Από εκεί μετά ο Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης Αστέριος (και όχι ο θεός Δίας) έκλεψε την κόρη του βασιλιά Αγήνορα την Ευρώπη τη μάνα του Μίνωα κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε μετά ο Τρωικός πόλεμος Πριν γίνει όμως ο πόλεμος αυτός οι Φοίνικες έστειλαν στρατό στην Ελλάδα με αρχηγό τον Κάδμο εξ ου και η ονομασία laquoΚαδμείοιraquo προκειμένου να βρει την αδελφή του την Ευρώπη και στην πραγματικότητα για να κάνουν αποικίες Μια από τις αποικίες αυτές ήταν και η ίδρυση της Θήβας σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας τους της πόλης Θήβας της Αιγύπτου Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (το τι είναι βλέπε λίγο πιο πριν) ο Κάδμος ήρθε με Φοίνικες στη Βοιωτία και έκτισε τη Θήβα το έτος 1519 πΧ Οι Καδμείοι ή Θηβαίοι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο μήδισαν στα Περσικά επειδή ήταν ίδιου έθνους με τους Πέρσες με συνέπεια οι Αθηναίοι να τους υποδουλώσουν και να τους βάλουν φόρους Στη διαμάχη Αθήνας ndash Σπάρτης για το ποια πόλη από τις δυο θα έχει τα πρωτεία την ηγεμονία της Ελλάδας οι Σπαρτιάτες υποσχέθηκαν στους Θηβαίους ότι θα τους ελευθερώσουν από τους Αθηναίους αν τους βοηθήσουν κάτι που έκαναν οι Θηβαίοι Ακολούθως οι Θηβαίοι έχοντας και την οικονομική στήριξη των Περσών ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν να απαλλαγούν από τους Σπαρτιάτες Οι Αθηναίοι θέλοντας να ξαναβγούν στο προσκήνιο το έκαναν και έτσι οι Θηβαίοι έγιναν ηγεμόνες της Ελλάδας Αυτό όμως κράτησε ελάχιστο χρόνο γιατί οι Μακεδόνες δεν το ανέχθηκαν και κατέστρεψαν τη Θήβα εκ θεμελίων (Περισσότερα βλέπε στα βιβλία

Ελληνική Ιστορία Α Κρασανακη Κρητική Ιστορία Α Κρασανακη)

3 Ο γάμος του Δία με την Ήρα στην Κρήτη Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δίας είχε πάρα πολλές συζύγους επίσημη όμως μια την Ήρα την οποία καθώς λέει ο Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική βιβλιοθήκη 5 72) νυμφεύτηκε

5

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

στην περιοχή της Κνωσού σε ένα μέρος κοντά στον ποταμό Θήρηνο όπου υπήρχε ιερό και όπου μετά οι ντόπιοι έκαναν κάθε χρόνο άγιες θυσίες κατά απομίμηση του γάμου με τον τρόπο που παραδόθηκε σrsquo αυτούς ότι έγινε αρχικά Μάλιστα ο Απολλόδωρος (βιβλίο 2 113-114) αναφέρει και ότι στους γάμους του Δία η γιαγιά του η Γαία του χάρισε ένα άλσος γεμάτο με μηλιές που έκαναν χρυσά μήλα (τα μήλα των Εσπερίδων) και το φρουρούσε ο Λάδωνας ένα αθάνατο φίδι φύλακας και τον κήπο αυτό βλέπουμε σε πολλά νομίσματα της Φαιστού Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις ΙΧ 403-4) αναφέρει ότι στην Κνωσό υπήρχε άγαλμα της Ήρας που το είχε φτιάξει ο Δαίδαλος ενώ πάρα πολλά νομίσματα της Κνωσού φέρουν τη Ήρας ως νύμφη με κολιέ σκουλαρίκια στέφανο κα Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με ένα μύθο η Ήρα δεν υπέκυπτε αρχικά στον έρωτά του Δία και γι αυτό κατέφυγε σ ένα τέχνασμα Μια κρύα μέρα του χειμώνα εμφανίστηκε έξω από το παράθυρό της μεταμορφωμένος σε κούκο Εκείνη λυπήθηκε το παγωμένο πουλί και το έβαλε στον κόρφο της για να ζεσταθεί Τότε ο θεός πήρε την κανονική του μορφή και αφού της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει νόμιμη σύζυγό του ενώθηκε μαζί της Το κυρίαρχο ζευγάρι του Ολύμπου απέκτησε στη συνέχεια τρία παιδιά την αιώνια έφηβη Ήβη που την έδωσαν ως σύζυγο στον Ηρακλή όταν έγινε αθάνατος τον πολεμόχαρο Άρη και το θεϊκό σιδηρουργό Ήφαιστο

4 Η θρησκεία του Δία

Οι θεοί αρχαίοι και νέοι και πως προέκυψαν

Παρατηρώντας τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τους αρχαίους θεούς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι πρώτοι θεοί ήσαν τα γενεσιουργά στοιχεία της φύσης όπως η Γη ο Ουρανός ο Ήλιος κλπ Ακολούθως οι άνθρωποι έκαναν θεούς και κάποιους από τους ανθρώπους (Δία Απόλλωνα κλπ) και συγκεκριμένα εκείνους που εν ζωή ήσαν ήρωες εκείνους που είτε είχαν επιδείξει ιδιότητες παραπάνω από αυτές που έχει ένας φυσιολογικός άνθρωπος είτε είχαν κάνει μεγάλες ευεργεσίες και επειδή πιστεύουν ότι και από τους ουρανούς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να παρέχουν τις ευεργεσίες τους ή για να τους τιμήσουν πρβ laquoΟι ήρωες και οι ημίθεοι ήσαν άνθρωποι άνθρωποι που εν ζωή είχαν κάνει αξιόλογα πολεμικά έργα πολλές και μεγάλες ανδραγαθίες σε καιρό πολέμου ή που σε καιρό ειρήνης ευεργέτησαν πάρα πολύ το βίο του συνόλου των ανθρώπων κάνοντας ανακαλύψεις ή θεσμοθέτησαν νόμουςhelliphellip και οι μεταγενέστεροι τους τίμησαν άλλους ως θεούς και άλλους ως ήρωες gtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4)Επομένως οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν για τους θεούς τους ότι πιστεύουμε και εμείς σήμερα στη χριστιανική θρησκεία για το Χριστό και τους αγίους Υπενθυμίζουμε και πχ ότι ο Άγιος Νεκτάριος ήταν εν ζωή επίσκοπος Αίγινας ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ κτλ

Οι 12 Ολύμπιοι θεοί οι 12 μήνες του Χρόνουκαι ο Κρόνος - Χρόνος

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι του είπαν ότι οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι δημιούργημα δικό τους που έφεραν στην Ελλάδα οι Δαναοί με τους Καδμείους ή Θηβαίους (έθνη που προστέθηκαν στο ελληνικό έθνος βλέπε μύθος Ευρώπης) και συμβολίζουν τους 12 μήνες του Χρόνου κάτι που έχει μια βάση Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν παρεμφερή θρησκεία με τους Έλληνες (Βλέπε και laquoΛίβυος και Κρητικός Δίαςraquo) και ο ένας λαός αντέγραφε ή παραποιούσε τους θρησκευτικούς μύθους του άλλου Σημειώνεται επίσης ότι

κάνοντας ετυμολογία του ονόματος του πατέρα του Δία δηλαδή της ονομασίας laquoΚρόνοςraquo βλέπουμε ότι η ονομασία αυτή είναι η λέξη Χρόνος και ετυμολογικά παράγεται από το εκ- ρέω gt εκ-ροή Κρόνος κρουνός (ε)κρέματα gt χρήματα Βλέπε και λεξικό ldquoΑρχαίας Ελληνικήςrdquo Ι Σιδέρη laquoκρόνος = ο χρόνος κρονόληρος = ο γέρος ο πολύχρονος και ξεμωραμένος άνθρωπος Επομένως ο Κρόνος είναι ο χρόνος ο γενάρχης μα και φονιάς των πάντων άρα ο άστοργος

Νόμισμα Λύκτου ή Λύττου 350 ndash 250 πΧμε το Δία και τον αετό του

6

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 4: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Σαρπηδόνας Όταν ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο για να γίνει βασιλιάς θνητών και αθανάτων η Ευρώπη πήρε για δεύτερο σύζυγό της τον Αστέριο βασιλιά της Κρήτης που υιοθέτησε του γιους που είχε εκείνη αποκτήσει από το Δία επειδή αυτός δεν είχε γιο για να αφήσει ως διάδοχο Λέγεται επίσης ότι όταν ο Δίας άφησε την Ευρώπη και πήγε στον Όλυμπο έκανε στην Ευρώπη τρία δώρα ένα τόξο που δεν αστοχούσε ποτέ ένα σκύλο (με το όνομα Λαίλαπα) που δεν του διέφευγε κανένα θήραμα και ένα φύλακα για να την προστατεύει το φτερωτό (άγγελο) γίγαντα Τάλ(λ)ω Σημειώνεται ότι1) Σύμφωνα με το Λουκιανό η πρώτη ερωτική ένωση του Δία και της Ευρώπης έγινε στο Δικταίο Άντρο πρβ laquoεπεί δε επέβη τη νήσω (Κρήτη) ο μεν ταύρος ουκέτι εφαίνετο επιλαβόμενος δε της χειρός o Ζεύς απήγε την Ευρώπην εις το Δικταίον lsquoΑντρον ερυθριώσαν και κάτω ορώσανhellipraquo (Λουκιανός Σαμωσατέας Ενάλιοι Διάλογοι 15 4)2) Σύμφωνα με το Θεόφραστο ερωτική συνάντηση Δία και Ευρώπης έγινε και στην περιοχή της Γόρτυνας (τρία παιδιά είχαν αποκτήσει ο Δίας και η Ευρώπη) στη σκιά ενός πλατάνου που από τότε παρέμεινε αειθαλής κάτι που αποτυπώνεται σε πάρα πολλά νομίσματά της πόλης αυτής πρβ laquoεν Κρήτη δε λέγεται πλάτανόν τινα είναι εν τη Γορτυναία προς πηγή τινί η ου φυλλοβολεί μυθολογούσι δε ως υπό ταύτη εμίγη της Ευρώπης ο Ζευςraquo (Θεόφραστος Ιστορία Φυτών 95) 3) Ο μύθος αναφερει επίσης ότι οι Έλληνες με το όνομά της πριγκίπισσα Ευρώπης ονόμασαν την ήπειρο Ευρώπη κάτι που ο Ηρόδοτος το lsquoεβρισκε λέει παράλογο επειδή η Ευρώπη δεν πάτησε εκεί ποτέ το πόδι της4) Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ξ 310 ndash 320 κα) αναφέρει ότι ο Δίας και η Ευρώπη απόχτησαν δυο παιδιά το Μίνωα και το Ραδάμανθυ που ήσαν ισόθεοι πρβ Ουδrsquo ότε Φοίνικος κούρης τηλεκλειτοίο η τεκε μοι Μίνων τε και αντίθεον Ραδάμανθυν (Ιλιάδα Ξ 321-322) Ο Ομήρος αναφέρει επίσης ότι ο Σαρπηδόνας ήταν μεν αδελφός του Δία όμως ετεροθαλής Προφανώς οι Έλληνες δε θεωρούσαν το Σαρπηδόνα αδελφό του Μίνωα επειδή είχε στασιάσει θελε να πάρει την εξουσία 5) Ο Διόδωρος ο Αρριανός κα αναφερεουν ότι ο Μίνωας ήταν στην πραγματικότητα γιος του βασιλιά των Δωριέων της Κρήτης Αστεριου (γιος του Τεκταμου εγγονοού του βασιλια της Φθιωτιδα Έλληνα) Απλώς ο Μίνωας όπως και οι άλλοι μεγάλοι αρχαίοι νομοθέτες (Μνεύης Λυκούργος κα) προσποιούνταν ότι έπαιρναν από το θεό τους νόμους τους ή έλεγαν ότι ήσαν γιοι θεού προκειμένου οι άνθρωποι να θεωρούν ως θείες εντολές τους νόμους τους

Ο ΜΙΝΩΑΣ Ο ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ ΚΑΙ Ο ΣΑΡΠΗΔΟΝΑΣ

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι λόγιοι των Περσών του είπαν ότι ένας Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης που δε θυμούνταν το όνομά του πήγε μαζί με άλλους Κρήτες και απήγαγε την κόρη του βασιλιά της Φοινίκης την Ευρώπη κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε ο Τρωικός πόλεμος Αναφέρει επίσης ότι μετά το θάνατο του εν λόγο βασιλια το θρόνο πήρε ο γιος του ο Μίνωας Ωστόσο ο αδελφός του ο Σαρπηδόνας στασίασε Στη διαμάχη που ακολούθησε ηττήθηκε ο Σαρπηδόνας και πήρε τους στασιαστές του και πήγε στη Μ Ασία όπου έκτισε τη Μίλητο σε ανάμνηση της κρητικής Μιλάτου Σημειώνεται επίσης ότιΑ) Συμφωνα με τον Ηρόδοτο αρχικά Έλληνες λεγόταν μόνο οι Δωριείς και μετα τα τρωικά ονόμαστηκαν Έλληνες και οι υπόλοιποι Πελασγοι (= Δωριες ή Σπαρτιάτες και Μακεδόνες Ίωνες ή Αθηναίοι Αιολείς ή θεσσαλοί κα Β) Σύμφωνα με τους Διόδωρος Στραβωνα κα αρχικά στην Κρήτη υπήρχαν πολλά βασίλεια (Ετεοκρητων Δωριέων Αχαιών κα) και ο κρητικός βασιλιάς που έκλεψε την πριγκίπισα Ευρώπη ήταν ο Αστέριος ο οποίος ήταν γιος του Τέκταμου και δισεγγονός του Δώρου του Έλληνα

ΤΟ ΠΑΡΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΕΖΗΣΕ Ο ΜΙΝΩΑΣ

Ο Όμηρος (Ιλιάδα Ν 445 ndash 455 και Ξ 321-322) αναφέρει ότι ο Μίνωας έζησε τρεις γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο Αρχικά ήταν λέει βασιλιάς της Κρήτης ο Μίνωας μετά ο Δευκαλίωνας και μετά ο Ιδομενέας που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο

4

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Τα ίδια αναφέρει και ο Ηρόδοτος laquoΤρίτη δε γενεή μετά Μίνων τελευτήσαντα γενέσθαι Τρωικάraquo ( Ηρόδοτος Ζ 171) Ο Ηρόδοτος (Ζ 169 ndash 171) ο Στράβωνας (10 IV 6-7) ο Διόδωρος (4 60 564 και 580) ο Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη) κα αναφέρουν επίσης ότι βασιλιάς στη Θεσσαλία ήταν αρχικά ο Δευκαλίωνας Αrsquo και μετά ο Έλληνας ο οποίος μετονόμασε τους εκεί Γραικούς σε Έλληνες Αναφέρουν επίσης ότι γιοι του Έλληνα ήταν ο Δώρος ο Ξούθος και ο Αίολος οι οποίοι μετά διαμοίρασαν το βασίλειο του πατέρα τους Γιος του Δώρου ήταν ο Τέκταμος ο οποίος πήρε μια ομάδα Δωριέων από τις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου τη λεγόμενη Δωρίδα ή Εστιώτιδα και πήγε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη η οποία τότε είχε κατά πολύ ερημώσει λόγω του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα Μετά το θάνατο του Τέκταμου βασιλιάς των Δωριέων της Κρήτης έγινε ο γιος του Αστέριος ο οποίος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία πήρε ως δεύτερη γυναίκα του την πριγκίπισσα Ευρώπη και υιοθέτησε τους γιους που εκείνη είχε αποκτήσει με το ΔίαΣύμφωνα με Πάριο χρονικό (είναι τρεις μεγάλες πλάκες από μάρμαρο Πάρου όπου οι αρχαίοι έγραφαν τις κυριότερες ημερομηνίες) ο Δευκαλίωνας βασίλευε το έτος 1570 πΧ ο Έλληνας βασίλευε το έτος 1521 πΧ και ο Μίνωας Αrsquo το έτος 1470 πΧ

Οι Φοίνικες (= οι Καδμείοι ή Θηβαίοι) οι Δαναοί και οι Έλληνες

Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (είναι αρχαίες πλάκες από μάρμαρο Πάρου στις οποίες οι αρχαίοι έγραφαν τις κύριες χρονολογίες για να τις βλέπει ο κόσμος και να μην τις ξεχνά) και τους Ηρόδοτο (Α) Διόδωρο (βίβλος Μ Απόσπασμα 3 και βίβλος 1 23-24 και 28-29) Ισοκράτη (Παναθηναϊκός Ελένης Εγκώμιο κα) Πλάτωνα (Μενέξενος) κα την παλιά εποχή τον 15ο αι πΧ ξέσπασε λοιμώδης ασθένεια στην Αίγυπτο και οι ντόπιοι την απέδωσαν στους ασεβείς αλλόφυλους Προ αυτού μερικοί από αυτούς συσπειρώθηκαν και έφυγαν από εκεί και πήγαν σε άλλα μέρη για να γλιτώσουν την οργή των ντόπιων Από αυτούς οι Εβραίοι με αρχηγό το Μωυσή πήγαν στην Ιουδαία και οι Δαναοί με αρχηγό το Δαναό εξ ου και η ονομασία laquoΔαναοίraquo πήγαν μέσω Ρόδου στο Άργος της Πελοποννήσου όπου αναμείχτηκαν με τους Αχαιούς κατοίκους του εξ ου και η ονομασία (κατά τα Τρωικά) Αχαιοί ή Δαναοί ή Αργείοι = ΈλληνεςΟι Φοίνικες (οι οποίοι από την Κασπία Θάλασσα είχαν πάει στην Αίγυπτο και είχαν κτίσει τη Θήβα της Αιγύπτου) με αρχηγό τον Αγήνορα πήγαν στην Τύρο της Φοινίκης απ΄όπου προέκυψε η ονομασία laquoΦοίνικεςraquo Από εκεί μετά ο Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης Αστέριος (και όχι ο θεός Δίας) έκλεψε την κόρη του βασιλιά Αγήνορα την Ευρώπη τη μάνα του Μίνωα κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε μετά ο Τρωικός πόλεμος Πριν γίνει όμως ο πόλεμος αυτός οι Φοίνικες έστειλαν στρατό στην Ελλάδα με αρχηγό τον Κάδμο εξ ου και η ονομασία laquoΚαδμείοιraquo προκειμένου να βρει την αδελφή του την Ευρώπη και στην πραγματικότητα για να κάνουν αποικίες Μια από τις αποικίες αυτές ήταν και η ίδρυση της Θήβας σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας τους της πόλης Θήβας της Αιγύπτου Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (το τι είναι βλέπε λίγο πιο πριν) ο Κάδμος ήρθε με Φοίνικες στη Βοιωτία και έκτισε τη Θήβα το έτος 1519 πΧ Οι Καδμείοι ή Θηβαίοι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο μήδισαν στα Περσικά επειδή ήταν ίδιου έθνους με τους Πέρσες με συνέπεια οι Αθηναίοι να τους υποδουλώσουν και να τους βάλουν φόρους Στη διαμάχη Αθήνας ndash Σπάρτης για το ποια πόλη από τις δυο θα έχει τα πρωτεία την ηγεμονία της Ελλάδας οι Σπαρτιάτες υποσχέθηκαν στους Θηβαίους ότι θα τους ελευθερώσουν από τους Αθηναίους αν τους βοηθήσουν κάτι που έκαναν οι Θηβαίοι Ακολούθως οι Θηβαίοι έχοντας και την οικονομική στήριξη των Περσών ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν να απαλλαγούν από τους Σπαρτιάτες Οι Αθηναίοι θέλοντας να ξαναβγούν στο προσκήνιο το έκαναν και έτσι οι Θηβαίοι έγιναν ηγεμόνες της Ελλάδας Αυτό όμως κράτησε ελάχιστο χρόνο γιατί οι Μακεδόνες δεν το ανέχθηκαν και κατέστρεψαν τη Θήβα εκ θεμελίων (Περισσότερα βλέπε στα βιβλία

Ελληνική Ιστορία Α Κρασανακη Κρητική Ιστορία Α Κρασανακη)

3 Ο γάμος του Δία με την Ήρα στην Κρήτη Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δίας είχε πάρα πολλές συζύγους επίσημη όμως μια την Ήρα την οποία καθώς λέει ο Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική βιβλιοθήκη 5 72) νυμφεύτηκε

5

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

στην περιοχή της Κνωσού σε ένα μέρος κοντά στον ποταμό Θήρηνο όπου υπήρχε ιερό και όπου μετά οι ντόπιοι έκαναν κάθε χρόνο άγιες θυσίες κατά απομίμηση του γάμου με τον τρόπο που παραδόθηκε σrsquo αυτούς ότι έγινε αρχικά Μάλιστα ο Απολλόδωρος (βιβλίο 2 113-114) αναφέρει και ότι στους γάμους του Δία η γιαγιά του η Γαία του χάρισε ένα άλσος γεμάτο με μηλιές που έκαναν χρυσά μήλα (τα μήλα των Εσπερίδων) και το φρουρούσε ο Λάδωνας ένα αθάνατο φίδι φύλακας και τον κήπο αυτό βλέπουμε σε πολλά νομίσματα της Φαιστού Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις ΙΧ 403-4) αναφέρει ότι στην Κνωσό υπήρχε άγαλμα της Ήρας που το είχε φτιάξει ο Δαίδαλος ενώ πάρα πολλά νομίσματα της Κνωσού φέρουν τη Ήρας ως νύμφη με κολιέ σκουλαρίκια στέφανο κα Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με ένα μύθο η Ήρα δεν υπέκυπτε αρχικά στον έρωτά του Δία και γι αυτό κατέφυγε σ ένα τέχνασμα Μια κρύα μέρα του χειμώνα εμφανίστηκε έξω από το παράθυρό της μεταμορφωμένος σε κούκο Εκείνη λυπήθηκε το παγωμένο πουλί και το έβαλε στον κόρφο της για να ζεσταθεί Τότε ο θεός πήρε την κανονική του μορφή και αφού της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει νόμιμη σύζυγό του ενώθηκε μαζί της Το κυρίαρχο ζευγάρι του Ολύμπου απέκτησε στη συνέχεια τρία παιδιά την αιώνια έφηβη Ήβη που την έδωσαν ως σύζυγο στον Ηρακλή όταν έγινε αθάνατος τον πολεμόχαρο Άρη και το θεϊκό σιδηρουργό Ήφαιστο

4 Η θρησκεία του Δία

Οι θεοί αρχαίοι και νέοι και πως προέκυψαν

Παρατηρώντας τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τους αρχαίους θεούς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι πρώτοι θεοί ήσαν τα γενεσιουργά στοιχεία της φύσης όπως η Γη ο Ουρανός ο Ήλιος κλπ Ακολούθως οι άνθρωποι έκαναν θεούς και κάποιους από τους ανθρώπους (Δία Απόλλωνα κλπ) και συγκεκριμένα εκείνους που εν ζωή ήσαν ήρωες εκείνους που είτε είχαν επιδείξει ιδιότητες παραπάνω από αυτές που έχει ένας φυσιολογικός άνθρωπος είτε είχαν κάνει μεγάλες ευεργεσίες και επειδή πιστεύουν ότι και από τους ουρανούς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να παρέχουν τις ευεργεσίες τους ή για να τους τιμήσουν πρβ laquoΟι ήρωες και οι ημίθεοι ήσαν άνθρωποι άνθρωποι που εν ζωή είχαν κάνει αξιόλογα πολεμικά έργα πολλές και μεγάλες ανδραγαθίες σε καιρό πολέμου ή που σε καιρό ειρήνης ευεργέτησαν πάρα πολύ το βίο του συνόλου των ανθρώπων κάνοντας ανακαλύψεις ή θεσμοθέτησαν νόμουςhelliphellip και οι μεταγενέστεροι τους τίμησαν άλλους ως θεούς και άλλους ως ήρωες gtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4)Επομένως οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν για τους θεούς τους ότι πιστεύουμε και εμείς σήμερα στη χριστιανική θρησκεία για το Χριστό και τους αγίους Υπενθυμίζουμε και πχ ότι ο Άγιος Νεκτάριος ήταν εν ζωή επίσκοπος Αίγινας ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ κτλ

Οι 12 Ολύμπιοι θεοί οι 12 μήνες του Χρόνουκαι ο Κρόνος - Χρόνος

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι του είπαν ότι οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι δημιούργημα δικό τους που έφεραν στην Ελλάδα οι Δαναοί με τους Καδμείους ή Θηβαίους (έθνη που προστέθηκαν στο ελληνικό έθνος βλέπε μύθος Ευρώπης) και συμβολίζουν τους 12 μήνες του Χρόνου κάτι που έχει μια βάση Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν παρεμφερή θρησκεία με τους Έλληνες (Βλέπε και laquoΛίβυος και Κρητικός Δίαςraquo) και ο ένας λαός αντέγραφε ή παραποιούσε τους θρησκευτικούς μύθους του άλλου Σημειώνεται επίσης ότι

κάνοντας ετυμολογία του ονόματος του πατέρα του Δία δηλαδή της ονομασίας laquoΚρόνοςraquo βλέπουμε ότι η ονομασία αυτή είναι η λέξη Χρόνος και ετυμολογικά παράγεται από το εκ- ρέω gt εκ-ροή Κρόνος κρουνός (ε)κρέματα gt χρήματα Βλέπε και λεξικό ldquoΑρχαίας Ελληνικήςrdquo Ι Σιδέρη laquoκρόνος = ο χρόνος κρονόληρος = ο γέρος ο πολύχρονος και ξεμωραμένος άνθρωπος Επομένως ο Κρόνος είναι ο χρόνος ο γενάρχης μα και φονιάς των πάντων άρα ο άστοργος

Νόμισμα Λύκτου ή Λύττου 350 ndash 250 πΧμε το Δία και τον αετό του

6

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 5: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Τα ίδια αναφέρει και ο Ηρόδοτος laquoΤρίτη δε γενεή μετά Μίνων τελευτήσαντα γενέσθαι Τρωικάraquo ( Ηρόδοτος Ζ 171) Ο Ηρόδοτος (Ζ 169 ndash 171) ο Στράβωνας (10 IV 6-7) ο Διόδωρος (4 60 564 και 580) ο Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη) κα αναφέρουν επίσης ότι βασιλιάς στη Θεσσαλία ήταν αρχικά ο Δευκαλίωνας Αrsquo και μετά ο Έλληνας ο οποίος μετονόμασε τους εκεί Γραικούς σε Έλληνες Αναφέρουν επίσης ότι γιοι του Έλληνα ήταν ο Δώρος ο Ξούθος και ο Αίολος οι οποίοι μετά διαμοίρασαν το βασίλειο του πατέρα τους Γιος του Δώρου ήταν ο Τέκταμος ο οποίος πήρε μια ομάδα Δωριέων από τις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου τη λεγόμενη Δωρίδα ή Εστιώτιδα και πήγε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη η οποία τότε είχε κατά πολύ ερημώσει λόγω του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα Μετά το θάνατο του Τέκταμου βασιλιάς των Δωριέων της Κρήτης έγινε ο γιος του Αστέριος ο οποίος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία πήρε ως δεύτερη γυναίκα του την πριγκίπισσα Ευρώπη και υιοθέτησε τους γιους που εκείνη είχε αποκτήσει με το ΔίαΣύμφωνα με Πάριο χρονικό (είναι τρεις μεγάλες πλάκες από μάρμαρο Πάρου όπου οι αρχαίοι έγραφαν τις κυριότερες ημερομηνίες) ο Δευκαλίωνας βασίλευε το έτος 1570 πΧ ο Έλληνας βασίλευε το έτος 1521 πΧ και ο Μίνωας Αrsquo το έτος 1470 πΧ

Οι Φοίνικες (= οι Καδμείοι ή Θηβαίοι) οι Δαναοί και οι Έλληνες

Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (είναι αρχαίες πλάκες από μάρμαρο Πάρου στις οποίες οι αρχαίοι έγραφαν τις κύριες χρονολογίες για να τις βλέπει ο κόσμος και να μην τις ξεχνά) και τους Ηρόδοτο (Α) Διόδωρο (βίβλος Μ Απόσπασμα 3 και βίβλος 1 23-24 και 28-29) Ισοκράτη (Παναθηναϊκός Ελένης Εγκώμιο κα) Πλάτωνα (Μενέξενος) κα την παλιά εποχή τον 15ο αι πΧ ξέσπασε λοιμώδης ασθένεια στην Αίγυπτο και οι ντόπιοι την απέδωσαν στους ασεβείς αλλόφυλους Προ αυτού μερικοί από αυτούς συσπειρώθηκαν και έφυγαν από εκεί και πήγαν σε άλλα μέρη για να γλιτώσουν την οργή των ντόπιων Από αυτούς οι Εβραίοι με αρχηγό το Μωυσή πήγαν στην Ιουδαία και οι Δαναοί με αρχηγό το Δαναό εξ ου και η ονομασία laquoΔαναοίraquo πήγαν μέσω Ρόδου στο Άργος της Πελοποννήσου όπου αναμείχτηκαν με τους Αχαιούς κατοίκους του εξ ου και η ονομασία (κατά τα Τρωικά) Αχαιοί ή Δαναοί ή Αργείοι = ΈλληνεςΟι Φοίνικες (οι οποίοι από την Κασπία Θάλασσα είχαν πάει στην Αίγυπτο και είχαν κτίσει τη Θήβα της Αιγύπτου) με αρχηγό τον Αγήνορα πήγαν στην Τύρο της Φοινίκης απ΄όπου προέκυψε η ονομασία laquoΦοίνικεςraquo Από εκεί μετά ο Έλληνας βασιλιάς της Κρήτης Αστέριος (και όχι ο θεός Δίας) έκλεψε την κόρη του βασιλιά Αγήνορα την Ευρώπη τη μάνα του Μίνωα κάτι που ήταν μια από τις αιτίες που έγινε μετά ο Τρωικός πόλεμος Πριν γίνει όμως ο πόλεμος αυτός οι Φοίνικες έστειλαν στρατό στην Ελλάδα με αρχηγό τον Κάδμο εξ ου και η ονομασία laquoΚαδμείοιraquo προκειμένου να βρει την αδελφή του την Ευρώπη και στην πραγματικότητα για να κάνουν αποικίες Μια από τις αποικίες αυτές ήταν και η ίδρυση της Θήβας σε ανάμνηση της ιδιαίτερης πατρίδας τους της πόλης Θήβας της Αιγύπτου Σύμφωνα με το Πάριο χρονικό (το τι είναι βλέπε λίγο πιο πριν) ο Κάδμος ήρθε με Φοίνικες στη Βοιωτία και έκτισε τη Θήβα το έτος 1519 πΧ Οι Καδμείοι ή Θηβαίοι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο μήδισαν στα Περσικά επειδή ήταν ίδιου έθνους με τους Πέρσες με συνέπεια οι Αθηναίοι να τους υποδουλώσουν και να τους βάλουν φόρους Στη διαμάχη Αθήνας ndash Σπάρτης για το ποια πόλη από τις δυο θα έχει τα πρωτεία την ηγεμονία της Ελλάδας οι Σπαρτιάτες υποσχέθηκαν στους Θηβαίους ότι θα τους ελευθερώσουν από τους Αθηναίους αν τους βοηθήσουν κάτι που έκαναν οι Θηβαίοι Ακολούθως οι Θηβαίοι έχοντας και την οικονομική στήριξη των Περσών ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν να απαλλαγούν από τους Σπαρτιάτες Οι Αθηναίοι θέλοντας να ξαναβγούν στο προσκήνιο το έκαναν και έτσι οι Θηβαίοι έγιναν ηγεμόνες της Ελλάδας Αυτό όμως κράτησε ελάχιστο χρόνο γιατί οι Μακεδόνες δεν το ανέχθηκαν και κατέστρεψαν τη Θήβα εκ θεμελίων (Περισσότερα βλέπε στα βιβλία

Ελληνική Ιστορία Α Κρασανακη Κρητική Ιστορία Α Κρασανακη)

3 Ο γάμος του Δία με την Ήρα στην Κρήτη Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δίας είχε πάρα πολλές συζύγους επίσημη όμως μια την Ήρα την οποία καθώς λέει ο Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική βιβλιοθήκη 5 72) νυμφεύτηκε

5

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

στην περιοχή της Κνωσού σε ένα μέρος κοντά στον ποταμό Θήρηνο όπου υπήρχε ιερό και όπου μετά οι ντόπιοι έκαναν κάθε χρόνο άγιες θυσίες κατά απομίμηση του γάμου με τον τρόπο που παραδόθηκε σrsquo αυτούς ότι έγινε αρχικά Μάλιστα ο Απολλόδωρος (βιβλίο 2 113-114) αναφέρει και ότι στους γάμους του Δία η γιαγιά του η Γαία του χάρισε ένα άλσος γεμάτο με μηλιές που έκαναν χρυσά μήλα (τα μήλα των Εσπερίδων) και το φρουρούσε ο Λάδωνας ένα αθάνατο φίδι φύλακας και τον κήπο αυτό βλέπουμε σε πολλά νομίσματα της Φαιστού Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις ΙΧ 403-4) αναφέρει ότι στην Κνωσό υπήρχε άγαλμα της Ήρας που το είχε φτιάξει ο Δαίδαλος ενώ πάρα πολλά νομίσματα της Κνωσού φέρουν τη Ήρας ως νύμφη με κολιέ σκουλαρίκια στέφανο κα Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με ένα μύθο η Ήρα δεν υπέκυπτε αρχικά στον έρωτά του Δία και γι αυτό κατέφυγε σ ένα τέχνασμα Μια κρύα μέρα του χειμώνα εμφανίστηκε έξω από το παράθυρό της μεταμορφωμένος σε κούκο Εκείνη λυπήθηκε το παγωμένο πουλί και το έβαλε στον κόρφο της για να ζεσταθεί Τότε ο θεός πήρε την κανονική του μορφή και αφού της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει νόμιμη σύζυγό του ενώθηκε μαζί της Το κυρίαρχο ζευγάρι του Ολύμπου απέκτησε στη συνέχεια τρία παιδιά την αιώνια έφηβη Ήβη που την έδωσαν ως σύζυγο στον Ηρακλή όταν έγινε αθάνατος τον πολεμόχαρο Άρη και το θεϊκό σιδηρουργό Ήφαιστο

4 Η θρησκεία του Δία

Οι θεοί αρχαίοι και νέοι και πως προέκυψαν

Παρατηρώντας τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τους αρχαίους θεούς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι πρώτοι θεοί ήσαν τα γενεσιουργά στοιχεία της φύσης όπως η Γη ο Ουρανός ο Ήλιος κλπ Ακολούθως οι άνθρωποι έκαναν θεούς και κάποιους από τους ανθρώπους (Δία Απόλλωνα κλπ) και συγκεκριμένα εκείνους που εν ζωή ήσαν ήρωες εκείνους που είτε είχαν επιδείξει ιδιότητες παραπάνω από αυτές που έχει ένας φυσιολογικός άνθρωπος είτε είχαν κάνει μεγάλες ευεργεσίες και επειδή πιστεύουν ότι και από τους ουρανούς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να παρέχουν τις ευεργεσίες τους ή για να τους τιμήσουν πρβ laquoΟι ήρωες και οι ημίθεοι ήσαν άνθρωποι άνθρωποι που εν ζωή είχαν κάνει αξιόλογα πολεμικά έργα πολλές και μεγάλες ανδραγαθίες σε καιρό πολέμου ή που σε καιρό ειρήνης ευεργέτησαν πάρα πολύ το βίο του συνόλου των ανθρώπων κάνοντας ανακαλύψεις ή θεσμοθέτησαν νόμουςhelliphellip και οι μεταγενέστεροι τους τίμησαν άλλους ως θεούς και άλλους ως ήρωες gtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4)Επομένως οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν για τους θεούς τους ότι πιστεύουμε και εμείς σήμερα στη χριστιανική θρησκεία για το Χριστό και τους αγίους Υπενθυμίζουμε και πχ ότι ο Άγιος Νεκτάριος ήταν εν ζωή επίσκοπος Αίγινας ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ κτλ

Οι 12 Ολύμπιοι θεοί οι 12 μήνες του Χρόνουκαι ο Κρόνος - Χρόνος

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι του είπαν ότι οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι δημιούργημα δικό τους που έφεραν στην Ελλάδα οι Δαναοί με τους Καδμείους ή Θηβαίους (έθνη που προστέθηκαν στο ελληνικό έθνος βλέπε μύθος Ευρώπης) και συμβολίζουν τους 12 μήνες του Χρόνου κάτι που έχει μια βάση Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν παρεμφερή θρησκεία με τους Έλληνες (Βλέπε και laquoΛίβυος και Κρητικός Δίαςraquo) και ο ένας λαός αντέγραφε ή παραποιούσε τους θρησκευτικούς μύθους του άλλου Σημειώνεται επίσης ότι

κάνοντας ετυμολογία του ονόματος του πατέρα του Δία δηλαδή της ονομασίας laquoΚρόνοςraquo βλέπουμε ότι η ονομασία αυτή είναι η λέξη Χρόνος και ετυμολογικά παράγεται από το εκ- ρέω gt εκ-ροή Κρόνος κρουνός (ε)κρέματα gt χρήματα Βλέπε και λεξικό ldquoΑρχαίας Ελληνικήςrdquo Ι Σιδέρη laquoκρόνος = ο χρόνος κρονόληρος = ο γέρος ο πολύχρονος και ξεμωραμένος άνθρωπος Επομένως ο Κρόνος είναι ο χρόνος ο γενάρχης μα και φονιάς των πάντων άρα ο άστοργος

Νόμισμα Λύκτου ή Λύττου 350 ndash 250 πΧμε το Δία και τον αετό του

6

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 6: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

στην περιοχή της Κνωσού σε ένα μέρος κοντά στον ποταμό Θήρηνο όπου υπήρχε ιερό και όπου μετά οι ντόπιοι έκαναν κάθε χρόνο άγιες θυσίες κατά απομίμηση του γάμου με τον τρόπο που παραδόθηκε σrsquo αυτούς ότι έγινε αρχικά Μάλιστα ο Απολλόδωρος (βιβλίο 2 113-114) αναφέρει και ότι στους γάμους του Δία η γιαγιά του η Γαία του χάρισε ένα άλσος γεμάτο με μηλιές που έκαναν χρυσά μήλα (τα μήλα των Εσπερίδων) και το φρουρούσε ο Λάδωνας ένα αθάνατο φίδι φύλακας και τον κήπο αυτό βλέπουμε σε πολλά νομίσματα της Φαιστού Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις ΙΧ 403-4) αναφέρει ότι στην Κνωσό υπήρχε άγαλμα της Ήρας που το είχε φτιάξει ο Δαίδαλος ενώ πάρα πολλά νομίσματα της Κνωσού φέρουν τη Ήρας ως νύμφη με κολιέ σκουλαρίκια στέφανο κα Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με ένα μύθο η Ήρα δεν υπέκυπτε αρχικά στον έρωτά του Δία και γι αυτό κατέφυγε σ ένα τέχνασμα Μια κρύα μέρα του χειμώνα εμφανίστηκε έξω από το παράθυρό της μεταμορφωμένος σε κούκο Εκείνη λυπήθηκε το παγωμένο πουλί και το έβαλε στον κόρφο της για να ζεσταθεί Τότε ο θεός πήρε την κανονική του μορφή και αφού της υποσχέθηκε ότι θα την κάνει νόμιμη σύζυγό του ενώθηκε μαζί της Το κυρίαρχο ζευγάρι του Ολύμπου απέκτησε στη συνέχεια τρία παιδιά την αιώνια έφηβη Ήβη που την έδωσαν ως σύζυγο στον Ηρακλή όταν έγινε αθάνατος τον πολεμόχαρο Άρη και το θεϊκό σιδηρουργό Ήφαιστο

4 Η θρησκεία του Δία

Οι θεοί αρχαίοι και νέοι και πως προέκυψαν

Παρατηρώντας τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τους αρχαίους θεούς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι πρώτοι θεοί ήσαν τα γενεσιουργά στοιχεία της φύσης όπως η Γη ο Ουρανός ο Ήλιος κλπ Ακολούθως οι άνθρωποι έκαναν θεούς και κάποιους από τους ανθρώπους (Δία Απόλλωνα κλπ) και συγκεκριμένα εκείνους που εν ζωή ήσαν ήρωες εκείνους που είτε είχαν επιδείξει ιδιότητες παραπάνω από αυτές που έχει ένας φυσιολογικός άνθρωπος είτε είχαν κάνει μεγάλες ευεργεσίες και επειδή πιστεύουν ότι και από τους ουρανούς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να παρέχουν τις ευεργεσίες τους ή για να τους τιμήσουν πρβ laquoΟι ήρωες και οι ημίθεοι ήσαν άνθρωποι άνθρωποι που εν ζωή είχαν κάνει αξιόλογα πολεμικά έργα πολλές και μεγάλες ανδραγαθίες σε καιρό πολέμου ή που σε καιρό ειρήνης ευεργέτησαν πάρα πολύ το βίο του συνόλου των ανθρώπων κάνοντας ανακαλύψεις ή θεσμοθέτησαν νόμουςhelliphellip και οι μεταγενέστεροι τους τίμησαν άλλους ως θεούς και άλλους ως ήρωες gtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4)Επομένως οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν για τους θεούς τους ότι πιστεύουμε και εμείς σήμερα στη χριστιανική θρησκεία για το Χριστό και τους αγίους Υπενθυμίζουμε και πχ ότι ο Άγιος Νεκτάριος ήταν εν ζωή επίσκοπος Αίγινας ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ κτλ

Οι 12 Ολύμπιοι θεοί οι 12 μήνες του Χρόνουκαι ο Κρόνος - Χρόνος

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι του είπαν ότι οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι δημιούργημα δικό τους που έφεραν στην Ελλάδα οι Δαναοί με τους Καδμείους ή Θηβαίους (έθνη που προστέθηκαν στο ελληνικό έθνος βλέπε μύθος Ευρώπης) και συμβολίζουν τους 12 μήνες του Χρόνου κάτι που έχει μια βάση Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν παρεμφερή θρησκεία με τους Έλληνες (Βλέπε και laquoΛίβυος και Κρητικός Δίαςraquo) και ο ένας λαός αντέγραφε ή παραποιούσε τους θρησκευτικούς μύθους του άλλου Σημειώνεται επίσης ότι

κάνοντας ετυμολογία του ονόματος του πατέρα του Δία δηλαδή της ονομασίας laquoΚρόνοςraquo βλέπουμε ότι η ονομασία αυτή είναι η λέξη Χρόνος και ετυμολογικά παράγεται από το εκ- ρέω gt εκ-ροή Κρόνος κρουνός (ε)κρέματα gt χρήματα Βλέπε και λεξικό ldquoΑρχαίας Ελληνικήςrdquo Ι Σιδέρη laquoκρόνος = ο χρόνος κρονόληρος = ο γέρος ο πολύχρονος και ξεμωραμένος άνθρωπος Επομένως ο Κρόνος είναι ο χρόνος ο γενάρχης μα και φονιάς των πάντων άρα ο άστοργος

Νόμισμα Λύκτου ή Λύττου 350 ndash 250 πΧμε το Δία και τον αετό του

6

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 7: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

πατέρας Ο Κρόνος gt χρόνος είναι εκείνος που φέρνει τη ζωή (ΖΕΥΣ) καθώς και την ανάσταση της φύσης την Άνοιξη αλλά και που στη συνέχεια την τρώει άσπλαχνα με το θάνατο στα γηρατειά Ο Χρόνος ως στοιχείο γεννιέται όπου υπάρχει Γη και Ουρανός και στη βασιλεία του (στο χρόνο) όλα γεννιούνται αλλά και όλα πεθαίνουν Το μόνο που δεν πεθαίνει ή που δεν τρώει ο Κρόνος (ο χρόνος) είναι η ζωή ο Δίας ή Ζευς Επιβιώνει με τέχνασμα με το κλείσιμό της μέσα σε σπόρο κάτι ως γίνεται με αυτόν που μπαίνει σε σπήλαιο οπότε ο Κρόνος (χρόνος) τρώει το σώμα την ύλη και η ζωή γλιτώνει και αναβιώνει κατόπιν ως παιδί Αυτός είναι και ο λόγος που η ελληνική μυθολογία λέει ότι ο Κρόνος εξαπατήθηκε από τη Ρέα δίνοντάς του να φάει μια πέτρα αντί για το νεογέννητο Δία

Τα γένη των θεών και των ανθρώπωνκαι η Τιτανομαχία

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία αρχικά υπήρχε μόνο το γένος των κακών θεών (των καλούμενων Τιτάνων Γιγάντων κα) οι οποίοι κατοικούσαν στα Τάρταρα και είχαν αρχηγό του τον Κρόνο τον πατέρα του Δία Τους κακούς θεούς νίκησε ο Δίας στην καλούμενη Τιτανομαχία και δημιούργησε στη συνέχεια το γένος των καλών θεών (= η επικράτηση της ειρήνης του καλού) Οι καλοί θεοί (= ο Δίας ο Ποσειδώνας η Αθηνά κτλ) κατοικούσαν στην κορφή του Ολύμπου ndash απ΄ όπου και Ολύμπιοι - και στον Ουρανό για να επιστατούν από ψηλά το γένος των ανθρώπων που κατοικούσε στη γη καθώς και το γένος των ημίθεων Οι ημίθεοι ( = ο Ηρακλής ο Μίνωας κα) ήσαν παιδιά μεταξύ θεών και ανθρώπων και ήταν κάτι όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία που ήταν γιος του θεού και της παρθένου ΜαρίαςΟ Δίας προκειμένου να γίνει κυρίαρχος του κόσμου καταρχήν νίκησε τους κακοποιούς Τιτάνες στην επονομαζόμενη Τιτανομαχία η οποία έγινε στην Κνωσό της Κρήτης σύμφωνα με το Διόδωρο Στη μάχη αυτή ο Δίας τελικά νίκησε επειδή με τη συμβουλή της Γαίας ελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες που οι Τιτάνες τους είχαν φυλακίσει στα Τάρταρα οπότε αυτοί από ευγνωμοσύνη βοήθησαν το Δία εναντίον των Τιτάνων Βοήθησαν επίσης και η κόρη του Δία Αθηνά που πολεμούσε σαν άντρας και του Ηρακλή και του Διόνυσου ως συμπαραστάτες Μετά αναμετρήθηκε με τους Γίγαντες αλλά η πιο οδυνηρή σύγκρουση ήταν αυτή με τον Τυφώνα ο οποίος κατάφερε να τραυματίσει το Δία Όμως με την πονηριά του Ερμή και του Πάνα είχαμε πάλι αίσιο τέλος για τους Ολύμπιους και ιδιαίτερα για το Δία Μετά από όλες αυτές τις περιπέτειες έγινε η μοιρασιά ανάμεσα στα τρία αδέρφια Ο Δίας ανέλαβε τη βασιλεία του Ουρανού ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και ο Αδης τον Κάτω ΚόσμοΣύμφωνα με άλλους μύθους όταν ο Δίας μεγάλωσε οι Νύμφες του αποκάλυψαν τα πάντα σχετικά με το σκληρόκαρδο πατέρα του και για όλες τις περιπέτειες που πέρασε η μητέρα του και ο ίδιος μέχρι να φτάσει σ αυτή την ηλικία Με τις πολύτιμες συμβουλές τις ευχές και τα μαγικά βότανα των Νυμφών και ιδιαίτερα της Μήτιδας έφτασε μπροστά στον Κρόνοmiddot του αποκάλυψε την ταυτότητά του και ζήτησε το θρόνο του Αυτός αρνήθηκε αλλά ο Δίας μετά από μακροχρόνια πάλη κατάφερε να τον ακινητοποιήσει Στη συνέχεια του έδωσε ένα βοτάνι και αμέσως ο Κρόνος ξέρασε τα υπόλοιπα παιδιά του την Ήρα και μετέπειτα νόμιμη σύζυγο του την Εστία τη Δήμητρα τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα Ακολούθως και όταν ο Δίας ανακηρύχθηκε θεός και μάλιστα επικεφαλής των θεών του Ολύμπου (του Ολυμπιακού Πανθέου) έδειξε την ευγνωμοσύνη του σ όλα τα πλάσματα που τον βοήθησαν στην ανατροφή του Καταρχήν επισκέφτηκε τη γενέτειρά του τη Δίκτη και έκτισε εκεί μια πόλη δείγμα της αγάπης του γι αυτήν Έκτοτε μάλιστα δεν παρέλειπε να επισκέπτεται τη Δίκτη κάθε χρόνο Αμέσως μετά έκανε την Αμάλθεια και τον αετό αστερισμούς και στα χαριτωμένα περιστέρια ανέθεσε την ευχάριστη υπηρεσία να αναγγέλλουν τις εποχές

Η ύπαρξη το όνομα η επίγεια ζωή ο θάνατος

και η μετάσταση-θεοποίηση του Δία Μερικοί λένε ότι ο Δίας δεν υπήρξε Ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες όπως μας πληροφορούν οι Διόδωρος Στράβωνας κα πίστευαν ότι ο Δίας εν ζωή ήταν ένας άνθρωπος και μάλιστα βασιλιάς που γεννήθηκε μεγάλωσε και πέθανε στην Κρήτη και μετά το θάνατό του λόγω των εξαίρετων πράξεων που είχε κάνει εν ζωή θεοποιήθηκε Δηλαδή η θεοποίηση του Δία έγινε όπως έγινε και με το Χριστό και τους Αγίους στη χριστιανική θρησκεία Απλώς ο Χριστός δεν ήταν βασιλιάς αλλά ένας απλός πολίτης Αντίθετα ο Δίας ήταν γιος ενός βασιλιά της Κρήτης με το όνομα Κρόνος τον οποίο ο Δίας εκθρόνισε επειδή δεν ήταν καλός και πήρε αυτός τη βασιλεία Μετά που πέθανε ο Δίας επειδή είχε προσφέρει πάρα πολλά στους ανθρώπους οι

7

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 8: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άνθρωποι τον έκαναν και βασιλιά του ΟλύμπουΟ Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Ατλάντιοι της Λιβύης (Αφρικής) ισχυρίζονται τα εξής laquoΟ Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και τους Τιτάνες και γενικά επέδειξε μεγάλο ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά και στο να ευεργετεί τα πλήθη Για όλα αυτά μετά τη μετάστασή του από τους ανθρώπους ονομάστηκε Ζην διότι θεωρήθηκε αιτία του καλώς ζειν των ανθρώπων ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του έκαναν την τιμή να το εγκαταστήσουν στον ουρανό και όλοι πρόθυμα τον αγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαντος κόσμου στον αιώνα το άπανταhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61 4-6)Ο Διόδωρος σχετικά με την επίγεια ζωή του Δία αναφέρει ότι οι Κρήτες ισχυρίζονται τα εξής laquoΤούτος ο θεός (ο Δίας) λοιπόν ξεπέρασε όλους τους άλλους σε ανδρεία σύνεση και δικαιοσύνη αλλά και σrsquo όλες τις υπόλοιπες αρετές γι αυτό και παραλαμβάνοντας τη βασιλεία από τον Κρόνο πρόσφερε πολλές και μεγάλες ευεργεσίες στους ανθρώπους Διότι πρώτα απ όλα δίδαξε στους ανθρώπους την απονομή της δικαιοσύνηςhellip ο ίδιος γύρισε κι ολόκληρη σχεδόν την οικουμένη σκοτώνοντας τους ληστές και τους ασεβείς και εισάγοντας την ισότητα και δημοκρατία Καταρχήν ο Δίας αναμετρήθηκε και νίκησε τους Τιτάνες της γενέτειράς του Κρήτης το Μύλινο και την παρέα του και στη Φρυγία τον Τυφώνα και τους δικούς του μετά της Μακεδονίας της Ιταλίαςhellip Για το Δία λοιπόν λένε πως όχι μόνο αφάνισε άρδην από τους ανθρώπους τους ασεβείς και πονηρούς αλλά και πως απένειμε τιμές στους άριστους θεούς και των ηρώων ακόμη και των ανθρώπων Από το μέγεθος της ευεργεσίας και την υπεροχή της δύναμης του συμφώνησαν όλοι οι άνθρωποι να του παραχωρήσουν την αιώνια βασιλεία και την παραμονή στον Όλυμπο Καθιερώθηκε επίσης να του προσφέρονται περισσότερες θυσίες απ΄ όλους τους άλλους τους θεούς και μετά τη μετάστασή του από τη γη στον ουρανό είχε γεννηθεί στις ψυχές εκείνων που είχαν ευεργετηθεί από αυτόν η δίκαιη πίστη ότι εκείνος ήταν ο κύριος όλων όσων γίνονται στον ουρανό και εννοώ τις βροχές τους κεραυνούς κι όλα τα παρόμοια Για το λόγο αυτό άλλωστε τον ονόμαζαν Ζήνα επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν πως εκείνος είναι το αίτιο του ζην (laquoπροσαγορευθήναι Ζήνα μεν από του δοκείν τοις ανθρώποις αίτιον είναι του ζηνraquo) καθώς κάνει τους καρπούς να ωριμάζουν φτιάχνοντας τις κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες Τον ονομάζουν επίσης πατέρα (λατινικά Jupiter) για τη φροντίδα και την εύνοια που δείχνει προς όλους τους ανθρώπους αλλά και γιατί θεωρείται ως πρώτη αρχή του γένους των ανθρώπων καθώς και ύπατο βασιλιά από την αρχή της εξουσίας του αλλά και Ευβουλέα και Πάνσοφο από τη σοφία που έχουν οι σωστές συμβουλές τουhelliphelliphellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 5 71 - 72) Σημειώνεται επίσης ότι η αιτιατική του ονόματός του θεού Δία έχει δυο τύπους Zήνα και Δία και σύμφωνα με τον Πλάτωνα η διπλή ονομασία προέρχεται από έναν χωρισμό του ονόματος του θεού σε δυο τμήματα Έτσι άλλοι χρησιμοποιούν το ένα τμήμα του και τον ονομάζουν laquoZήναraquo και άλλοι το άλλο τμήμα του ονομάζοντάς τον laquoΔίαraquo Συσχετίζοντας όμως τους δυο τύπους αποκαλύπτει κανείς την πραγματική φύση του θεού ως ο δίδων ζωή (Δίας Zευς) πράγμα το οποίο ταιριάζει στο όνομα και ο θεός μπορεί να το εκτελεί Aτέχνως γαρ εστιν οίον λόγος το του Διός όνομα διελόντες δε αυτό διχή οι μεν τω ετέρω μέρει οι δε τω ετέρω χρώμεθα Oι μεν γαρ laquoZήναraquo οι δε laquoΔίαraquo καλούσιν συντιθέμενα δ εις εν δηλοί την φύσιν του θεού ο δη προσήκειν φαμέν ονόματι οίω τε είναι απεργάζεσθαι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Ο ΔΙΑΣ Η ΙΔΗ ΟΙ ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙamp Η ΝΗΣΟΣ ΙΔΑΙΑ ή ΚΡΗΤΗ

8

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 9: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1 ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΑΙΕΣ ΙΔΑΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ

Ο Λίβυος (Άμμων) και ο Κρητικός Δίαςκαι η ονομασία της νήσου Ιδαίας ή Κρήτης

Ο Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με την ονομασία της Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με το μύθο των Ατλάντιων της Λιβύης (= Αφρικής) μύθο όμως που δεν αποδέχονται λέει οι Κρήτες υπήρχαν δυο θεοί με το όνομα Δίας Από αυτούς ο προγενέστερος ήταν ντόπιος Κρητικός αδελφός του Ουρανού (γιος της Ρέας και του Κρόνου) ο οποίος όταν έγινε βασιλιάς της νήσου ονόμασε το νησί laquoΙδαίαraquo από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του Ο μεταγενέστερος Δίας ήταν λέει Λίβυος (Αφρικανός) γιος της Ρέας και του Άμμωνα ( αδελφού του Κρόνου πρώην συζύγου της Ρέας) ο οποίος μετά την ήττα του από τον Κρόνο για τη βασιλεία διέφυγε από τη Λιβύη (Αφρική) στην Κρήτη όπου νυμφεύτηκε την κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από το όνομα της γυναίκα του πρβ

Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΛΙΒΥΩΝltltΟ Κρόνος σύμφωνα με τον μύθο που ήταν αδελφός του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβειά και την πλεονεξία του Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα από την οποία απέκτησε το Δία που προσονομάστηκε Ολύμπιος (σσαπό το όνομα του επιμελητή του όπως λέει σε άλλο σημείο βίβλος 3 73) Είχε υπάρξει όμως και άλλος Δίας αδελφός του Ουρανού που βασίλευσε στην Κρήτη υπολειπόμενου κατά πολύ σε δόξα από το μεταγενέστερο Αυτός λοιπόν βασίλευσε σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ ο προγενέστερος που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού απέκτησε δέκα γιους

τους ονομαζόμενους Κουρήτες Ονόμασε επίσης το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία και θάφτηκε εκεί μετά τον θάνατό του ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σωρό του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας Οι Κρήτες όμως δε συμφωνούν και θα πούμε τον μύθο όπως τον λένε αυτοί όταν θα μιλήσουμε για την Κρήτηhellipgtgt (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 3 61)

ltltΛέει πως ο Άμμωνας βασιλιάς σrsquo αυτό το μέρος της Λιβύης (= Αφρικής) παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού την ονομαζόμενη Ρέα που ήταν αδελφή του Κρόνου και των υπόλοιπων Τιτάνων Μια φορά που επισκέπτονταν το βασίλειό του συνάντησε κοντά στα λεγόμενα Κεραύνεια όρη μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς της οποίας το όνομα ήταν Αμάλθεια Καθώς την ερωτεύθηκε κι έσμιξε μαζί της απόκτησε από αυτήν γιο το Διόνυσο έτσι ανέδειξε την Αμάλθεια κυρία της γύρω περιοχής της οποίας το σχήμα έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γι αυτό ονομάστηκε laquoΚέρας Εσπέρουraquo Η περιοχή ένεκα της ποιότητας του εδάφους είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των υπόλοιπων δέντρων που βγάζουν ήμερους καρπούς Όταν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία εκείνης της χώρας η χώρα ονομάστηκε laquoΚέρας Αμαλθείαςraquo Γι αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι ένεκα της παραπάνω αιτίας την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς την προσαγορεύουν laquoκέρας Αμαλθείαςraquo hellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 68)ltlthellip Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του (Άμμωνα) λέγεται πως η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα και τον εγκατέλειψε κι έφυγε για τα αδέλφια της τους Τιτάνες όπου παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο Αυτός πεισμένος από τη Ρέα εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του Άμμωνα Στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την υπεροχή ενώ ο Άμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέφυγε στην Κρήτη όπου αφού παντρεύτηκε την Κρήτη κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν εκεί τότε ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι τότε ονομαζόταν Ιδαία το μετονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα τουhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 71)ltlthellip Σύμφωνα με τη παράδοση το κεφάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού γιατί τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρατείες του Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται το μύθο ότι πραγματικά ο θεός Άμμων είχε κερατάκια δεξιά και αριστερά στους κροτάφους του γι αυτό και ο Διόνυσος (στα αιγυπτιακά λέει σε άλλο μέρος ο Διόδωρος λέγεται Όσιρις) ως γιος του είχε την ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επόμενες γενεές των ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέραταhellipgtgt (Διόδωρος βίβλος 3 73)

ΙΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝltlthellip Οι Κρήτες λοιπόν διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες Αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή της Κνωσού εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια Οι Τιτάνες ήταν έξι άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους Αγόρια ήταν ο Κρόνος ο Υπερίωνας και ο Κρίος στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα η Θέμις και η Μνημοσύνη καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία

Τήνος Κυκλάδων 330 πΧ με κεφαλή του Αμμωνα

9

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 10: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένηςgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 566)

ltlthelliphellipΣχετικά όμως με τη γέννηση και τη βασιλεία του Δία υπάρχουν διαφωνίες Άλλοι λένε πως μετά τη μετάσταση του Κρόνου από τους ανθρώπους στους θεούς το διαδέχθηκε στη βασιλεία (ο Δίας) χωρίς να υποτάξει με βία τον πατέρα του (Κρόνο) αλλά λαμβάνοντας το αξίωμα νόμιμα και δίκαια ενώ άλλοι παραδίδουν το μύθο ότι δόθηκε χρησμός στον Κρόνο σχετικά με τη γέννηση του Δία ότι ο γιος που θα γεννήσει θα του πάει αποσπάσει βίαια τη βασιλεία Έτσι ο Κρόνος αφάνιζε κάθε φορά τα παιδιά του που γεννιόνταν Η Ρέα αγανάκτησε αλλά μη μπορώντας να αλλάξει την απόφαση του άντρα της πήγε και γέννησε το Δία στο όρος που λέγεται Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηraquo) και στη συνέχεια τον έδωσε κρυφά να το αναθρέψουν οι Κουρήτες που κατοικούσαν πλησίον της Ίδης Εκείνοι τον πήγαν σε κάποιο σπήλαιο και τον παρέδωσαν στις Νύμφες με την εντολή να τον περιποιούνται με τη μεγαλύτερη φροντίδα Οι Νύμφες ανακατεύοντας μέλι και γάλα έθρεψαν το παιδί και το τάιζαν από το μαστό της αίγας που ονομαζόταν Αμάλθεια Πολλά σημάδια της γέννησης και της διατροφής του θεού παραμένουν μέχρι σήμερα στο νησί Λένε για παράδειγμα πως καθώς τον μετέφεραν νήπιο οι Κουρήτες έπεσε ο ομφαλός του κοντά στο ποτάμι που ονομάζεται Τρίτωνας και πως από κείνο το γεγονός έγινε ιερός τούτος ο τόπος και ονομάστηκε ομφαλός (αφαλός) καθώς και το γύρω πεδίο ονομάστηκε laquoομφάλειονraquo Κατά δε την Ίδη όπου συνέβηκε να ανατραφεί ο θεός έγινε ιερή και το σπήλαιο μέσα στο οποίο διατράφηκε όσο και τα γύρω λιβάδια που είναι στην κορυφή του όρους αφιερώθηκαν σε εκείνον Το πιο καταπληκτικό που αναφέρουν όμως οι μύθοι είναι εκείνο με τις μέλισσες και δεν πρέπει να το παραλείψουμε γιατί λένε πως θέλοντας ο θεός να διαφυλαχθεί η ανάμνησή της στενής σχέσης που είχε μrsquo αυτές άλλαξε το χρώμα τους και το έκανε να μοιάζει με χαλκό που χρυσίζει και καθώς ο τόπος βρίσκεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και οι άνεμοι που φυσούνε είναι δυνατοί και το χιόνι που πέφτει πολύ έκανε τις μέλισσες να είναι ανεπηρέαστες και απρόσβλητες μια και ζούνε σε τόπους όπου οι χειμώνες είναι βαρείς Όσο για την αίγα (Αμάλθεια) που τον ανέθρεψε ο Δίας της απένειμε μεν και άλλες τιμές αλλά πήρε από αυτήν την επωνυμία Αιγίοχος Όταν έφτασε στην ηλικία της άνδρωσης λένε πως πρώτα ίδρυσε μια πόλη στην περιοχή της Δίκτης όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται ότι έγινε η γέννησή του(laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) η πόλη τούτη εγκαταλείφθηκε τα κατοπινά χρόνια αλλά σώζονται ακόμη βάσεις θεμελίων τηςhellip laquohellipανδρωθέντα δrsquo αυτόν φασί πρώτον πόλιν κτίσθαι περί την Δίκτα όπου και την γένεσην αυτού μυθολογούσινraquohellipgtgt (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται ότι1) Από τα ως άνω λεγόμενα του Διόδωρου γίνεται φανερό ότι παλιά η Κρήτη λεγόταν και με το όνομα Ιδαία και γι αυτό και τα Ιδομενέας Ιδαία όρη = τα Κρητικά όρη Ιδαίος Ηρακλής = ο Κρητικός Ηρακλής Ιδαίοι (Δάκτυλοι) = οι Κρήτες κλπ2) Όπως σήμερα υπάρχουν διαφορετικά δόγματα (βλέπε πχ Καθολικούς και Ορθόδοξους) έτσι υπήρχαν και παλιά Η θρησκεία του Δία για τους Έλληνες ήταν δημιούργημα Κρητικό και την αποδέχονταν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη (Μακεδονία Αθήνα Σπάρτη κλπ) Η Θρησκεία του Λίβυου ή άλλως Άμμωνα Δία ήταν δημιούργημα των Λίβυων και την αποδέχονταν οι Αιγύπτιοι οι Κάρες οι Φοίνικες κα Ωστόσο και μερικοί Έλληνες λάτρευαν το Λίβυο Δία κάτι ως γίνεται σήμερα με κάποιους καθολικούς Έλληνες στα Δωδεκάνησα 3) Υπενθυμίζεται ότι στην Ελληνική μυθολογία η Αμάλθεια είναι αίγα(γρος) και όχι γυναίκα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως το κέρας της Αμάλθειας είναι το κέρατο της αίγας Αμάλθειας που όποιος το είχε του έφερνε ευτυχία και όχι το κέρατο του θεού Άμμωνα όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων Ομοίως ο Όλυμπος (απ΄ όπου και Ολύμπιος) είναι βουνό όπου κατοικούσαν οι θεοί μετά τη μετάστασή τους και όχι επιμελητής όπως λέει ο μύθος των Ατλάντιων κα

3 ΤΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΑ ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ ΚΑΙ Η ΙΔΗ Ή ΙΔΑΙΑ ΟΡΗ

Ο Στράφωνας το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Άρατος ο Διόδωρος κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo το όρος που βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo και όπου γεννήθηκε ο Δίας Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει επίσης ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα καθώς και ότι στην Ίδη της Κρήτης

10

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 11: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

συμπεριλαμβάνεται η Δίκτη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 )

laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό) laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής) laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτωνraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Σημειώνεται επίσης ότι1) Ο Στράβωνας σχετικά με τη Δίκτη αναφέρει και τα εξής laquoΚαι η Δίκτη βρίσκεται κοντά όχι βέβαια καθώς λέει ο Άρατος κοντά στο Ιδαίο όρος Η Δίκτη από την Ίδη απέχει 1000 στάδια Βρίσκεται στα ανατολικά της κι απέχει και χίλια επίσης εκατό στάδια από το Σαμώνιο Ανάμεσα σε Σαμώνιο και Χερσόνησο ήταν χτισμένη η Πράσος πάνω από τη θάλασσα στα εξήντα στάδια Την κατέστρεψαν οι Ιεραπύτνιοι Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος Όπου υπάρχει ιερό όχι το Δικταίον αλλά το Δικτύνναιο raquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 479 ΙV 12)Η ως άνω περιγραφή του Στράβωνα σχετικάμε τη Δίκτη είναι λάθος ως προς τις ακριβείς αποστάσεις αφού από τη μια αναφέρει ότι στην Ίδη περιλαμβάνεται και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα και από την άλλη ότι η Δίκτη απέχει 1000 στάδια από την Ίδη και μόνο 100 στάδια από το ακρωτήριο Σαμώνιο Σωστά όμως λέει ότι η Δίκτη δεν βρίσκεται στην Κυδωνία όπως λέει ο Καλλίμαχος αλλά στην ανατολική Κρήτη Ο Καλλίμαχος λέει ότι η Δίκτη βρίσκεται στην Κυδωνία επειδή έχει παραλλάξει το μύθο της Θεάς Βριτόμαρτης για τους λόγους που θα δούμε σε άλλο μέρος 2) Στα αρχαία κείμενα με την ονομασία laquoη Ιδαία raquo λέγεται η Κρήτη και μια από τις κόρες ενός από τους Κουρήτες του Κουρήτη Κρήτα η οποία ήταν και γυναίκα του Δία Επίσης με την ονομασία Ίδη λέγεται μια από τις κόρες του Κουρήτη Μελισσέα (η άλλη λέγονταν Αδράστεια) και η οροσειρά της Κρήτης η Ίδη ή Ιδαία όρη

11

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 12: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΟΙ ΕΤΕΟΚΡΗΤΕΣ (ΙΔΑΙΟΙ ΔΑΚΤΥΛΟΙ Ή ΚΟΥΡΗΤΕΣ)Δωριείς και οι θεϊκοί Πελασγοί Σrsquo αυτούς πρωτεύουσα είναι η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου βασίλευε ο Μίνωας ο ισχυρός αγαπητός φίλος του Δία ο πατέρας του δικού μου πατέρα του μεγαλόψυχου Δευκαλίωνα ο Δευκαλίωνας είναι αυτός που γέννησε εμένα (τον Αίθωνα) και το βασιλιά Ιδομενέα Αλλά αυτός με τα κοίλα (πολεμικά) πλοία στην Τροία αναχώρησε μαζί με τους Ατρείδες κι εγώ ονομάζομαι Αίθων μικρότερος στην ηλικίαraquo (Οδύσσεια ραψωδία τ 178 ndash 183)

Από τους ως άνω κατοίκους της Κρήτης σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς άλλοι ήσαν αυτόχθονες και άλλοι επήλυδες δηλαδή μετανάστες έποικοι (ετυμολογία από το επί + έρχομαι ήλθον κτλ) Ειδικότερα και σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτο Στράβωνα Διόδωρο κα)Α Αρχικά στην Κρήτη ζούσαν οι laquoΕτεόκτητες οι οποίοι ήσαν λέει απόγονοι των καλούμενων laquoΙδαίων Δακτύλων ή Κουρητώνraquo και γι αυτό και θεωρούνταν αυτόχθονες ή γι αυτό και καλούνταν έτσι δηλαδή laquoΕτεοκρήτεςraquo = οι πρώτοι οι γνήσιοι Κρήτες Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν αυτοί στους οποίους η θεά Ρέα παρέδωσε τον Δία στην Κρήτη κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο για να τον αναθρέψουν Σύμφωνα επίσης με τον Παυσανία το Στράβωνα κα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ονομάστηκαν έτσι επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (πρόποδες ή κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και κατrsquo άλλους ήσαν άποικοι που είχαν ήρθει στην Κρήτη από τη Φρυγία (Τρωάδα) της Μ Ασίας προκειμένου να επικουρήσουν στη γέννηση και ανατροφή του Δία και μετά παρέμειναν και κατrsquo άλλους ήσαν ντόπιοι Κρητικοί που μερικοί από αυτούς μετοίκησαν στη Φρυγία της Μ Ασίας καθώς και σε άλλα μέρη και γι αυτό υπάρχει οροσειρά Ίδη και στην Κρήτη και στη Μ Ασία Αναφέρουν επίσης ότι οι Ετεόκρητες επι βασιλιά Κρήτα είχαν δημιουργήσει ένα σημαντικό πολιτισμό Πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν λέει τα πρόβατα σε κοπάδια και εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων Επίσης ανακάλυψαν τη μελισσοκομία την τέχνη του τόξου και του κυνηγίου τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς Β Οι Δωριείς οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης είχαν έρθει στο νησί όταν ήταν βασιλιάς των Ετεοκρητών ο Κρηθέας Συγκεκριμένα μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα κάποιες φυλές από το Πελασγικό Άργος (= η Θεσσαλία) με αρχηγό το Δώρο (απ΄ όπου και η ονομασία laquoΔωριείςraquo) φεύγουν και πάνε στις πλαγιές της Όσας και του Ολύμπου στην περιοχή που αρχικά λέγονταν laquoΕστιώτιδαraquo και μετά μετονομάστηκε σε laquoΔωρίδαraquo Από εκεί μετά ένας μέρος από αυτούς με αρχηγό τον Τέκταμο ή Τεκταφο (ήταν γιος του Δώρου του Έλληνα και παππούς του Μίνωα) φεύγουν και πάνε στην Κρήτη η οποία είχε πάθει μεγάλη ερήμωση από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και καταλαμβάνουν ένα μέρος του νησιού Για τον ίδιο λόγο και την ίδια εποχή ήρθαν στην Κρήτη από τη Θεσσαλία και κάποιες φυλές των Αχαιών και των Πελασγών Οι Δωριείς κατοίκησαν στα ανατολικά του νησιού οι Κύδωνες στα δυτικά οι Ετεόκρητες στα νότια και οι υπόλοιποι στο εσωτερικόΓ Σύμφωνα με το Στράβωνα οι Κύδωνες ήσαν αυτόχθονες Κρήτες και σύμφωνα με τους Παυσανία Πλάτωνα κα ήσαν επήλυδες δηλαδή μετανάστες που είχαν έρθει στο νησί από την Αρκαδία ndash Γορτυνία της Πελοποννήσου (εξ ου και η Γόρτυνα της Κρήτης) και με αρχηγούς τους γιους Κύδωνα Γόρτυ και Κατρέα του Τεγεάτη βασιλιά Λυκάονα και έκτισαν τις πόλεις που φέρουν το όνομά τους Κυδωνία Γόρτυνα κα κάτι που είναι και η αλήθεια αφού αυτό απεικονίζεται και στα νομίσματά των πόλεων αυτών

laquoΟ Τέκταμος του Δώρου του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριοraquo (Διόδωρος 4 60)

laquoΟι κάτοικοι λοιπόν της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς Κρής (Κρήτας) το όνομα ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπωνhellip hellip Πρώτοι λοιπόν απrsquo όσους μνημονεύονται από την παράδοση κατοίκησαν στην περιοχή της Ίδης στην Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι όπως ονομάστηκαν(Διόδωρος 564)

laquoΚατά τον Στάφυλο ανατολικά της Κρήτης ζούνε οι Δωριείς στα δυτικά οι Κύδωνες και στα νότια οι Ετεοκρήτες με οικισμό τους τον Πράσο όπου βρίσκεται το ιερό του Δικταίου Δία Οι υπόλοιποι είναι πιο δυνατοί και κατέχουν τις πεδιάδες Είναι εμφανές ότι Ετεοκρήτες και Κύδωνες είναι αυτόχθονες ενώ οι άλλοι Επήλυδες Ο Άνδρων λέει ότι οι Επήλυδες Κρήτες ήρθαν από τη Θεσσαλία από την περιοχή που παλιά λεγόταν Δωρίδα και σήμερα Εσταιώτιδα (Στράβων Ι ΙV 6 ndash 7)

laquoΛέγουσι δε και όσοι Τεγεάτου των παίδων ελείποντο μετοικήσαι σφας εκουσίως ες Κρήτην Κύδωνα και Αρχήδιον και Γόρτυναrsquo και τούτων φασιν ονομασθήναι τας πόλεις Κυδωνίαν και Γόρτυνά τε και Κατρέα Κρήτες δε ουχ ομολογούντες τω Τεγεατών λόγω Κύ δωνα με ν Ακακαλλίδος θυγατρός Μίνω και Ερμού Κατρέα δε φασιν εί ναι

12

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 13: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Μίνω τον δε Γό ρτυνα Ραδαμάνθυος ες δε αυτόν Ραδάμανθυν Ομήρου μεν εστιν εν Πρωτέως προς Μενέλαον λόγοις ως ες το πεδίον ή ξοι Μενέλαος το Ηλυσιον πρότερον δε ετι Ραδάμανθυν ενταυθα ηκειν Κιναίθων δε εν τοις έπεσιν εποίησεν ltωςgt Ραδάμανθυς μεν Ηφαίστου Ήφαιστος δε είη Ταλω Ταλων δε είναι Κρητος παιδα οι μεν δη Ελλήνων λόγοι διάφοροι τα πλέονα και ουχ ή κιστα επι τοις γενεσι ν εισιraquo (Παυσανίας Αρκαδικά VIII 53 4 - 6)

laquoΌσο για τους υπόλοιπους Έλληνες φαντάζομαι οι Πελοποννήσιοι θα γίνουν πρόθυμα δεκτοί Όπως είπες πριν από λίγο υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί Αργίτες αλλά και οι Γορτύνιοι η πιο φημισμένη φυλή αφού είναι μετανάστες από την ονομαστή Γόρτυνα της Πελοποννήσουhellipraquo (Πλάτων Νόμοι Δ 708)

Σημειώνεται ότιΑ) Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι απ΄όπου κατάγονται οι Ετεόκρητες ήσαν για άλλους 5 για άλλους 10 και για άλλους 100 Ο Παυσανίας λέει ότι ήσαν πέντε οι εξής ο Ίδας ο Ιάσιος ο Ηρακλής ο Επιμήδης και ο Παιώνιος πρβ

laquoΌταν γεννήθηκε ο Δίας η Ρέα ανέθεσε τη φύλαξη του παιδιού στους Δακτύλους της Ίδης οι οποίοι λέγονταν και Κουρήτες και είχαν έρθει από την Ίδη της Κρήτης Αυτοί ήσαν ο Ηρακλής ο Παιώνιος ο Επιμήδης ο Ίδας και ο Ιάσιος Ο Ηρακλής που ήταν και μεγαλύτερος έβαλε τους αδελφούς του κάνοντας ένα αστείο να τρέξουν σε αγώνα και στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς που την είχαν τόσο άφθονη ώστε στοίβαζαν φρεσκοκομμένα φύλλα και τα έστρωναν για να κοιμούνταιraquo (Παυσανίας laquoΗλιακάraquo Α 5 - 8 )

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοι Ο Σοφοκλής θεωρεί πως οι πρώτοι πέντε ήσαν αρσενικοί Εφηύραν το σίδερο και το κατεργάστηκαν πρώτοι καθώς και πολλά ακόμη χρήσιμα στη ζωή πράγματα Πέντε ήταν και οι αδελφές τους Από τον αριθμό τους ονομάστηκαν Δάκτυλοι Άλλοι τους λένε αλλιώς ενώνοντας τα δύσκολα με τα δύσκολα και θέτουν διάφορα ονόματα Κέλμη Δαμνασέα Ηρακλή και Ακμονα Αλλοι τους θεωρούν εντόπιους από την Ίδη άλλοι αποίκους Πάντως συμφωνούν ότι αυτοί πρώτοι δούλεψαν το σίδερο στην Ίδη Όλοι τους θεωρούν μάγους και υπηρέτες της Μητέρας των θεών που έφτασαν να ζουν στην Φρυγία στην Ίδη Λένε την Τρωάδα Φρυγία επειδή Φρύγες επικράτησαν στην περιοχή αφού ζούσαν και κοντά τότε που αλώθηκε η Τροία Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Περισσότερα για τους αρχαίους κατοίκους της Κρήτης βλέπε στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ Κ(ΟΥ)ΡΗΤΕΣ - ΚΡΗΤΕΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης όπως είδαμε πιο πριν ονομάζονταν laquoΙδαίοιraquo (Δάκτυλοι)raquo επειδή κατοικούσαν στους Δακτύλους (= οι πρόποδες ή οι κορφές) της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και laquoΚουρήτεςraquo επειδή επικούρησαν στη γέννηση και ανατροφή του Δία στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Επομένως αφού οι κάτοικοι της Κρήτης λέγονταν αρχικά laquoΙδαίοι Δάκτυλοι ή laquoΚουρήτεςraquo και μετά laquoΚρήτεςraquo άρα το όνομα laquoΚρήτεςraquo προήλθει από σύντμηση του ονόματος laquoΚ(ου)ρήτεςraquo gt Κρήτες κάτι που Α) Πιστοποιείται και από το ότι η ονομασία της Κρήτης και των Κρητών στην Παλαιά Διαθήκη λέγεται χωρίς σύντμηση δηλαδή Κερετιμ ndash Κερεθαίοι ή Χερεαίοι = η Κρήτη και οι Κρηταίοι Β) Υπονοείται στους μύθους Ο Διόδωρος βίβλος 3 71) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάζονταν αρχικά Ιδαία και ο Δίας την μετονόμασε σε Κρήτη προς χάρη της γυναίκα τους Κρήτης που ήταν και κόρη ενός των Κουρήτων Ο Αρριανός (Βιθυνιακά) και Eustath ad Dionys 498 p31029 Αρριανός (70Μ) αναφέρει ότι η Κρήτη ονομάστηκε έτσι από το βασιλιά Κρήτα laquoδέ φησί Κρής ού Κρήτη επώνυμος ο τόν Δία κρύψας εν όρει Δικταίω ότε Κρόνος εμάστευεν εθέλων αφανίσαι αυτόν

Ετυμολογικά η ονομασία laquoΚουρήτεςraquo παράγεται από το θέμα των λέξεων laquoκούροςraquo (κούρος = ο γιος ο νέος ο διατρεφόμενος και Κούρος = ο Δίας σε νεανική ηλικία ως γιος του Κρόνου ) laquoκούρη ή κόρηraquo (= η νέα το κορίτσι) οι οποίες είναι συγγενείς λέξεις με τις κορός gt χορός (επι)-κουρώ (νεω)κόρος (επί)κουρος κείρω gt κούρος κουρέας κα Στα λατινικά couroae = επιμελούμαι φροντίζω τινός couroonis = o κύρης cereseris = τρέφειν πληρούμαι χορταίνωhellip Στην Κρητική διάλεκτο κοράσια = τα παιδιά της Κρήτης laquoΚουρήτεςraquo = κουραδιάρηδες = οι κουροτρόφοι οι άνθρωποι που διαθέτουν κουράδι (= το κοπάδι) = αυτοί διέθεσαν την αίγαγρο Αμάλθεια για να

13

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 14: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βυζαίνει ο Δίας

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣCRETA CRETE ΚΑΙ CANDIA

Οι Λατίνοι (Ρωμαίοι κα) ονόμαζαν την Κρήτη όπως και οι Έλληνες δηλαδή Cretaae ή Cretees = Κρήτηης απ΄ όπου και στα αγγλικά Crete cretan = Κρήτη Κρητικός Στα λατινικά επίσης Cressetis και Cressaae = Κρής και Κρήσσα cretaeusaum = Cresssiusaum = Κρητικός ιάό Cretensise = Κρητικός cretisidis = Κρήσσα Η Κρήτη από τους Βενετούς ονομάζονταν candia που ετυμολογιά σχετίζεται με τα candeouiere = λευκανθίζω λευκαίνω λευκός λευκαυγήςhellip canditus marmor = λευκό μάρμαρο candido candidezza candorehellip κα Αυτό επειδή η ονομασία Candia είναι συνώνυμη της ονομασίας cretaae = η κρητίς (ή κρηπίς) δηλαδή o γύψος η λευκή γη το ψιμμύθιον κεραμική γηhellip πρβ και Cressius nota = σημείωση δια κρητίδος cretosus = Κρητικώδης αργιλώδης ο λευκός cretula = το λευκό χρώμα hellip Το λατινικό laquocretaraquo και το βενετσιάνικο laquocandiaraquo = η νήσος Κρήτη ή η κρητίς (άργιλος ή γύψος) προήλθε από το Κρήτη κάτι ως και τα Μαγνησία gt μαγνήτης Κίμωλος gt κιμωλίαhellip Παράβαλε και laquoΛευκά όρη = η δυτική οροσειρά της Κρήτης

Σημειώνεται ότι1) Το όνομα laquoΙδαίαraquo είναι ουσιαστικό από το επίθετο laquoιδαίοςαοraquo και κείνο από το ουσιαστικό laquoη Ίδηraquo = η οροσειρά laquoΙδαία όρηraquo που σύμφωνα με τους σημερινούς λεξικογράφους σημαίνει τα σύδενδρα όρη (από το laquoίδα ή ιδηraquo = το δέντρο ή το ξύλο) κάτι όμως μη βεβαιωμένο Το όνομα laquoΊδη ή Ιδαία όρηraquo πρέπει να σχετίζεται με τις λέξεις laquoΔΕΟΣraquo gt ΔΕΥΣ ndash ΖΕΥΣ και το δέος gt θέος και θεός Δέος = το αίσθημα που προκαλείται από τη θέα2) Στην Παλαιά Διαθήκη σύμφωνα με την μετάφραση των Εβδομήντα και του Ν Βάμβα οι Κρήτες άποικοι στην Παλαιστίνη λέγονταν πότε laquoΚρήτεςraquo και πότε laquoΚερετιείμ ή Χερεθαίοιraquo και όχι Φιλισταίοι ή Καφθοριείς όπως λένε μερικοί Καφθορ και Καφθοριείμ είναι η Καπαδοκία και οι Καππαδόκες ενώ οι Φιλισταίοι ήταν ένας εβραϊκός λαός που το μόνο κοινό που είχε με τους Κρήτες ήταν το ότι και αυτοί ήσαν αλλόθρησκοι και μισθοφόροι

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣΉ ΔΙΚΤΑΙΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Το σπήλαιο του Διός (ή Δικταίο ή Ιδαίο Άντρο) βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους η Δίκτη και συγκεκριμένα άνωθεν του σημερινού χωριού με το όνομα Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης 1020μ υψόμετρο Στο σπήλαιο αυτό σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (βλέπε πίνακα)1) Η θεά Ρέα γέννησε το Δία κάτι όπως η Παναγία γέννησε το Χριστό στο σπήλαιο της Βηθλεέμ και στη συνέχεια τον άφησε εκεί να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες κρυφά από τον πατέρα του τον Κρόνο 2) Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους 3) Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά ή κατrsquo άλλους κάθε χρόνο και συναντούσε τον πατέρα του το Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του και κείνος για να τις κάνει νόμους στους ανθρώπους κάτι όπως ο Μωυσής στο όρος Σινά4) Ο Δίας κοιμήθηκε ερωτικά με την Ευρώπη την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη 5) Κατοικούσαν οι Αρπυιες 6) Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά έτη (κάπου 57) ο σοφός ή προφήτης και μάντης Επιμενίδης

ΟΙ ΑΡΠΥΙΕΣ Ο Απολλώνιος Ρόδιος αναφέρει ότι στο σπήλαιο της Δίκτης κατοικούσαν και οι Άρπιες οι οποίες ήσαν τρία αρπακτικά (απ΄όπου και laquoάρπυιεςraquo ) πουλιά με κεφάλι γυναίκας και οι οποίες ονομάζονταν Αελλώ (= θυελλώδης) Ωκυπέτη (= γοργόφτερη)

14

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 15: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και Κελαινώ (= σκοτεινή) που βασάνιζαν με εντολή του Απόλλωνα το βασιλιά της Θράκης Φινέα επειδή έκανε κατάχρηση των μαντικών του ιδιοτήτων Όταν οι Αργοναύτες έφθασαν στη Θράκη τις καταδίωξαν οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊ για να απαλλάξουν το Φινέα από το μαρτύριοlaquoΤότε οι Άρπυιες κι η Ίριδα χωριστήκανε κι αυτές πήγανε στη σπηλιά τους στην Κρήτη του Μίνωα ενώ εκείνη γύρισε στον Όλυμπο πετώντας με τα γρήγορα φτερά τηςraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 298 ndash 300)

Ο Ζήτης τους είπε πόσο μακριά κυνήγησαν τις lsquoΑρπυες πώς εμπόδισε η Ίριδα να τις σκοτώσουν πώς η ευμενή θεά τους έδωσε όρκους και πως αυτές κρύφτηκαν από το φόβο τους στο βαθύ σπήλαιο της απόκρημνης Δίκτηςhellip (Αργοναυτικά Β 433-434)

Ο ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ Ο Επιμενίδης σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (laquoΕπιμενίδηςraquo Τόμος Ι 1- 13 και 109 ndash 115) ήταν γιος του Φαιστίου (ο Φαίστιος ήταν ένας από τους γιους του Ηρακλή ο οποίος σύμφωνα με ένα μύθο ίδρυσε την πόλη της Φαιστού και γι αυτό πολλοί λένε ότι ο Επιμενίδης ήταν από τη Φαιστό) Όμως μερικοί λένε ότι ήταν γιος του Δωσιάδη και άλλοι του Αγήσαρχου και κατάγονταν από την Κνωσό της Κρήτης αν και δε του φαινόταν γιατί είχε μακριά μαλλιά Μια μέρα που έψαχνε ένα αρνί μπήκε σε μια σπηλιά και εκεί κουρασμένος όπως ήταν κοιμήθηκε για 57 χρόνια και όταν ξύπνησε άρχισε να ψάχνει πάλι για το αρνί Πέθανε σε ηλικία 157 ετών όμως οι Κρήτες λένε 299 Κλήθηκε από τους Αθηναίους την 46 Ολυμπιάδα και έκανε καθαρμό Έγραψε βιβλία για τους Κουρήτες για το Μίνωα μια επιστολή που την αναφέρει ο Λαέρτιος προς το Σόλωνα με περιεχόμενο το πολίτευμα που καθόρισε ο Μίνωας κα Αναφέρει επίσης ότι ο Επιμενίδης θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων καΟ Πλούταρχος σχετικά με τον Επιμενίδη αναφέρει τα εξής laquoΚάλεσε τότε (ο Σόλων) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο) Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα Όταν ήρθε στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Σόλωνα και τον βοήθησε πολύ στην προεργασία της νομοθεσίας του Απλοποίησε τους νόμους τους σχετικούς με τις ιερές τελετές έκαμε πιο ήπιους τους νόμους που αφορούσαν τα πένθη επιτρέπονταν μόνο ορισμένες θυσίες στους νεκρούς και καταργώντας τις άγριες και βαρβαρικές συνήθειες που επικρατούσαν προηγούμενα hellip (Πλούταρχος Σόλων 11 - 12)Κατά το λεξικό του Σούδα ο Επιμενίδης γεννήθηκε το 659 πΧ έγραψε laquoεπικώς και καταλογάδην μυστήρια καθαρμούς και άλλα αινιγματώδηraquo συγγράμματα τα εξής Κουρητών και Κορυβάντων γένεσις και θεογονία σε 5000 στίχους Αργούς ναυπηγία και Ιάσονος εις Κόλχους απόπλους σε 6500 στίχους Περί θυσιών και της εν Κρήτη πολιτείας σε πεζό λόγο Περί Μίνω και Ραδαμάνθυος σε 4000 στίχους

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ

Ο Πλάτωνας (Μίνως) εγκωμιάζοντας το Μίνωα αναφέρει τα εξής laquoΘα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο Ησίοδος για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου απέναντι σε ήρωα γιο του Δία Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις στις οποίες ανήκει και η Κνωσός μεγάλη πόλη όπου ο Μίνωας βασίλευε ο κάθε εννιά

15

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 16: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα διατυπωμένο με συντομία τέτοιο που δεν έκανε ο Όμηρος για κανένα ήρωα helliphellip Εξάλλου το γεγονός ότι ο Δίας μόνον αυτό από τα παιδιά του εκπαίδευσε είναι έπαινος υπέρβλητος ndash γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος βασίλευε ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία (laquoεννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστήςraquo) helliphellip Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμεινε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φοράraquo (Πλάτων Μίνως 319 ndash 320)Το ως άνω σπήλαιο του Δία είναι βεβαίως το Δικταίο lsquoΑντρο όπως αναφέρει και ο Ύμνος στο laquoΜεγιστο Κούροraquo (βλέπε πιο κάτω) αλλά και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσευς πρβ laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

Αυτά που είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Πλάτωνας και ο Διονύσιος Αλικαρνασσευς σχετικά με τη φοίτηση του Μίνωα στο Δικταίο lsquoΑντρο αναφέρει και η δέηση στο Μέγιστο Κούροraquo ( κούρος = ο γιος εδώ ο μεγάλος γιος του Κρόνου = ο Δίας) που είναι χαραγμένη σε δωρική διάλεκτο πάνω σε μια πλάκα που βρέθηκε στο Παλαίκαστρο της Σητείας Κρήτης Η περιοχή αυτή ανήκε στην αρχαία πόλη Πραισό όπου υπήρχε το ιερό του Δικταίου Δία όπως μας πληροφορεί ο Στράβωνας πρβ laquoτούτων φησί Στάφυλος το μεν προς έω Δωριείς κατέχειν το δε δυσμικόν Κύδωνας το δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν τους μεν ουν Ετεόκρητας και Κύδωνας αυτόχθονας υπάρξαι εικός τους δε λοιπούς επήλυδας raquo (Στράβων 10475)

Η ΔΕΗΣΗ-ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ laquoΜΕΓΙΣΤΟ ΚΟΥΡΟraquo

Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά ταν τοι κρέκομεν πακτίσι μείξαντες αμ΄ αυλοίσιν και στάντες αείδομεν τεόν αμφί βωμόν ευερκή Ιώ Μέγιστε Κούρε Χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ές ενιαυτόν Ωραι Δε βρύον κατήτος και βροτούς Δίκα κατήχε άλλα τε θνατ΄ lsquoαμφεπε ζω α φίλολβος Ειρήνα Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Αμών θόρε κ΄ ες δέμνια και θορ΄ εύποκ΄ ες ποίμνια κ΄ ες λήϊα καρπών θόρε κ΄ ες τελεσφόρους αύρας Ιώ Μέγιστε Κούρε χαίρε μοι Κρόνιε παγκρατές γάνους

Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον ύμνο σου κτυπώντας τις άρπες συγχωνεύοντας τον ήχο τους με τον ήχο των αυλών και ψάλλομε αυτόν γύρω από το βωμό σου τον περιφραγμένο καλά Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Την εποχή των βρύων κατά την οποία δικαιοσύνη κατέχει τους ανθρώπους αλλά και στεφανώνω την ευδαίμονα Ειρήνη Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες)έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθησε να αυξάνεται η οικογένεια και πλούσια μαλλιά να έχουν τα πρόβατα και πολύ καρπό τα σπαρτά και ευνοϊκοί άνεμοι στα ταξίδια που πραγματοποιούνται Βοήθα Μέγιστε Κούρε καλώς ήλθες

16

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 17: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

βέβακες δαιμόνων αγώμενος Δίκταν ες ενιαυτόν Θόρε κ΄ ες πόληας αμών κ΄ ες ποντοφόρας νάας Θόρε κ΄ ες νέους πολείτας Θόρε κ΄ ες Θέμιν κλειτάν

γιέ του Κρόνου Παντοδύναμε και λαμπρότερε από τους άλλους (θεούς) Συνοδευόμενος από τους Δαίμονες (Κουρήτες) έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη Βοήθα τις πόλεις και τα πλοία που πλέουν στους πόντους Βοήθα να έχει αρκετούς νέους η πόλη βοήθα και τη δικαιοσύνη στην ένδοξο πόλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑ Α Ο ΔΙΑΣ ΗΤΑΝ helliphellip ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ

Σύμφωνα με τον Eριχ φον Ντένικεν (laquoChariots of the Godsraquo) οι άνθρωποι επί εποχής του Δία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης και επομένως δεν είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πολιτισμό και τόσο ευφάνταστους μύθους και ως εκ τούτου υποστηρίζει ότι ο Δίας και ο Απόλλωνας θα πρέπει να ήταν εξωγήινοι και διδάσκαλοι του πολιτισμού μας καθώς μύησαν τους Έλληνες σε τεχνικές όπως η κατασκευή τειχών σπιτιών και δρόμων αλλά και στην ιατρική Με την ίδια τακτική δηλαδή βασιζόμενος σε αρχαίους μύθους και προχωρώντας σε λογικοφανείς συλλογισμούς ο Ελβετός συγγραφέας Ντένικεν κατάφερε με μια σειρά βιβλίων να πείσει μεγάλη μερίδα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για τη διαστημική προέλευση των περισσότερων αρχαίων πολιτισμών Σαφώς ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολυμπιακού Πάνθεου δεν ήσαν εξωγήινοι αλλά απλά άνθρωποι σαν και μας όπως λένε οι αρχαίοι συγγραφείς απλώς αυτοί εν ζωή είχαν κάνει μεγάλες αγαθοεργίες (οι κακοί Δαίμονες το αντίθετο) και γι αυτό μετά το θάνατό τους θεοποιήθηκαν κάτι όπως έγινε και με το Χριστό και τους άγιους στη χριστιανική θρησκεία Β ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΙΘΩΜΗ Ή ΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 και laquoΤα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) laquoΟ Ζευς φέρεται γεννηθείς άλλοτε εν Κρήτη άλλοτε εν Αρκαδία ή εν Ιθώμη της Μεσσηνίας εν Αιγίω ή Ολυμπία και άλλοτε εν Ίδη της Μ Ασίαςraquo Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθές γιατίΑ) Ο Πίνδαρος ο οποίος μιλά για Ιδαίον άντρο στη Λυδία μιλά για κάποιο laquoσεμνόν Ιδαίον Άντροraquo που βρίσκεται στην Ίδη της Λυδίας και όχι για το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβΣωτήρ υψινεφές Ζευ Κρόνιόν τε ναίων λόφοντιμών τrsquo Αλφεόν ευρύ ρέοντα Ιδαίον τε σεμνόν lsquoΑντρονικέτας σέθεν έρχομαι Λυδίοις απύων εν αυλοίς(Ολυμπία V 19 ndash 20 = 40 ndash 41)Β) Ο Παυσανίας ο οποίος μιλά για Ιθώμη και Αρκαδία αφενός μιλά μόνο για ανατροφή και όχι για γέννηση του Δία και αφετέρου μιλά για ισχυρισμούς (γι αυτούς που δημιούργησε ο Καλλίμαχος όταν αποκάλεσε τους Κρήτες ψεύτες βλέπε πιο κάτω laquoΚρήτες αεί ψεύτεςraquo) και όχι για πραγματικά γεγονόταΕιδικότερα ο γεωγράφος Παυσανίας όταν περιγράφει τα της Αρκαδίας και της Μεσηνίας από τη μια αναφέρει ότι αναρίθμητοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούν (αναφέρει laquoαυτοί που θα ήθελαν να ισχυριστούνraquo και όχι laquoαυτοί που ισχυρίζονταιraquo ) ότι στο μέρος τους έγινε η γένηση και η ανατροφή του Δία και από την άλλη ότι σύμφωνα με τον

17

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 18: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ισχυρισμό των Μεσσήνιων ο Δίας ανατράφηκε (μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στην Ιθώμη και σύμφωνα με τον ισχυρισμό των Αρκάδων ο Δίας ανατράφηκε (και εδώ μιλά για ανατροφή και όχι για γέννηση) στο όρος Λύκαιο πρβlaquoες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις πηγή Κλεψύδρα γίνεται πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία μέτεστι δrsquo ουν και Μεσσηνίοις του λόγου φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα ταύτας δε τας νύμφας τον Δία κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόνraquo (Παυσανίας Μεσσηνιακά 4 33) laquoεν αριστερά δὲ του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες ταις Νύμφαις δε ονόματα υφrsquo ων τον Δία τραφήναι λέγουσι τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώraquo (Παυσανίας Αρκαδικά 8 38)

laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo

Ο Καλλίμαχος ποιητής και Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης επί εποχής Πτολεμαίου του Φιλάρετου σε ένα ύμνο του προς το θεό Δία λέει τα εξής

Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ ΛυκαίονΕν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστονΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιΖευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοΚρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον ώ άνα σείοΚρήτες ετεκτήναντο συ δ ου θάνες εσσί γαρ αιείΕν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν ήχι μάλισταΈσκεν όρος θάμνησι περισκεπές ένθεν ο χώρος Ιερόςhelliphelliphelliphellipεύτε Θενάς απέλειπεν επί Κνωσοίο φέρουσα Ζεύ Πάτερ η Νύμφη σε (Θεναί δ έσαν εγγύθι Κνωσού) τουτάκι τοι πέσε δαίμον απ ομφαλόςmiddot ένθεν εκείνο Ομφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες Ζεύ σε δε Κυρβάντων ετάραι προσεπηχύναντο Δικταίαι Μελίαι σε δ εκοίμισεν Ἀδρήστεια λίκνῳ ενί χρυσέῳ συ δ εθήσαο πίονα μαζόν αιγός Αμαλθείης επί δε γλυκύ κηρίον ἔβρως γέντο γὰρ εξαπιναία Πανακρίδος ἔργα μελίσσης Ιδαίοις εν όρεσσι τα τε κλείουσι Πάνακρα (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ) Σε μετάφρασηΠώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό πάντοτε μέγα αιώνιο άνακτα διώκτη των Πηλαγόνων δικαστή των επουρανίων θεών Πώς θα τον εξυμνήσωμεν ως Δικταίο ή ως Λυκαίον Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμονΩ Δία για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρηΩ Δία για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία ποιοι πατέρα λένε ψέματα Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο ω άνακτα για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερόςhelliphelliphelliphellip (Καλλιμάχου Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

18

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 19: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Παρατηρώντας προσεκτικά όλους τους στίχους του ανωτέρω ύμνου (και όχι κάποιους επιλεκτικά όπως κάνουν μερικοί για να βγει το νόημα που θέλουν) βλέπουμε ότι ο ποιητής Καλλίμαχος από τη μια αναφέρει ότι άλλοι λένε ότι ο Δίας γεννήθηκε στο όρος Δίκτη των Ιδαίων Ορέων της Κρήτης και γι αυτό λέγεται laquoΔικταίοςraquo και άλλοι ότι γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο της Αρκαδίας και γι αυτό λέγεται laquoΛυκαίοςraquo και από την άλλη επειδή οι Κρήτες είπαν ότι ο Δίας πέθανε και του κάνε τάφο και το θάψανε τους αποκαλεί ψεύτες και λέει ότι ο Δίας δε γεννήθηκε στα Ιδαία όρη όπως λένε οι Κρητικοί αλλά στην Αρκαδία τονίζοντας μάλιστα ότι ο Δίας δεν πέθανε διότι είναι αιώνιος Το συμπέρασμα αυτό του Καλλίμαχου είναι αυθαίρετο γιατί το ότι ο Καλλίμαχος δε συμφωνεί με το θάνατο του Δία που ισχυρίζονται οι Κρήτες αυτό δε σημαίνει και ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Αρκαδία ενώ κάτι τέτοιο δεν αναφέρει κανένας άλλος αρχαίος συγγραφέας Αντίθετα υπάρχουν τόσες άλλες αρχαίες μαρτυρίες (Απολλόδωρος Ησίοδος Διονύσιος Αλεξανδρευς κα) που αποδεικνύουν ότι ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης Κάτι που γίνεται φανερό (αυτό αν διαβάσουμε όλο τον ύμνο laquoΕις Δίανraquo όπως επίσης και όλο τον ύμνο laquoΕις Αρτεμινraquo) και από το ότι ο Καλλίμαχος παραλλάσει τα ονόματα του μύθου της γέννησης του Δία και τα κάνει μέρη της Αρκαδίας όπως πχ τη νήσο Κρήτη την όποιαν κάνει περιοχή laquoΚρητέαraquo στην Αρκαδία τις πόλεις laquoΛύκτοraquo και laquoΠράσοraquo της Κρήτης που τις κάνει το όρος laquoΛύκαιονraquo και την περιοχή laquoΠαρράσιονraquo στην Αρκαδία κλπ

Σημειώνεται ότι1) Η ονομασία laquoΙδαίοισιν ( laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαιraquo = στίχος 7) που αναφέρεται στον πιο πάνω ύμνο είναι πληθυντικού αριθμού άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ίδη ή Ψηλορείτης όπως ισχυρίζονται μερικοί Και το ότι εδώ εννοείται η Δίκτη ή ότι ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Δίκτη της οροσειράς Ιδαία όρη της Κρήτης και όχι στο Ψηλορείτη φαίνεται και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία laquoΔικταίοraquo και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν laquoαι Δικταίαι Μελίαιraquo κλπ2) Ο Καλλίμαχος (laquoΕις Άρτεμινraquo) για τον ίδιο λόγο που παράλλαξε το μύθο του Δία παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης Εδώ φέρει το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη στο όρος Δικταίο της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) κάτι για το οποίο ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η 77) και ο Στράβωνας (γεωργραφικά Ι IV 12) του λένε ότι δεν έχει κανένα δίκιο γι αυτά που λέει (Βλέπε laquoΟ μύθος της θεάς Βριτόμαρτηςraquo) 3) Τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo που είδαμε να αναφέρει ο Καλλίμαχος στον ως άνω ύμνο του προς το Δία χρησιμοποίησε ο Απόστολος Παύλος για να καυτηριάσει τη θρησκεία του Δία τις παλιές αντιλήψεις προς όφελος της θρησκείας του Ιησού Χριστού Γράφει προς Τίτον Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία γαστέρες αργαί ης ον Επίγραμμ βιβλ γrsquo Λεωνίδου Αε΄λι λησταί και αχθοφόροι η δε δίκαιοι Κρήτες τις Κρητών δικαιοσύνηraquoΚατrsquo άλλους τη φράση laquoΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΣΤΑΙraquo την αποδίδουν ως λογοπαίγνιο (σόφισμα) στον Επιμενίδη τον Κρήτα ο οποίος είπε ότι laquoοι Κρήτες είναι ψεύτεςraquo όμως επειδή ο Επιμενίδης είναι Κρητικός αυτό που είπε είναι ψέμα και αφού οι Κρήτες δεν είναι ψεύτες ο Επιμενίδης λέει αλήθεια και οι Κρήτες είναι ψεύτες όμως επειδή οι Κρήτες είναι ψεύτες και ο Επιμενίδης είναι κρητικός άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα ότι οι Κρήτες είναι ψεύτες κλπ κλπ (το λογοπαίγνιο δεν καταλήγει σε συμπέρασμα)

Γ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976 Τα άντρα της Κρήτης Αμάλθεια τ 47 1092) και το φίλο του Γάλλο καθηγητή Paul Faure (Fonctions de cavernes Cretoises Paris 1964) απόψεις που επαναλαμβάνει ο αρχαιολόγος Γ Σακελλαράκης κα ο Δίας γεννήθηκε ανατράφηκε και πέθανε στο σπήλαιο του Ψηλορείτη που μέχρι πρότινος ονομαζόταν laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo επειδήA) Στις ανασκαφές που έκανε στο σπήλαιο Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας το 1884 ο γιατρός και πρόεδρος του Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον αρχαιολόγο F Halbherr

19

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 20: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

και τον Ανωγειανό καθηγητή Γεώργιο Αεράκη ανακάλυψαν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα όπως χάλκινο τύμπανο βάσεις χάλκινων τριπόδων αναθηματικούς χάλκινους λέβητες χάλκινες ασπίδες κα καθώς και μια πήλινη επιγραφή του 2ου ή 3ου μ Χ αιώνα με τη φράση laquoΔιί Ιδαίω ευχήν Αστήρ Αλεξάνδρουraquo βάσει των οποίων ο Γερμανός αρχαιολόγος Fabricius σχημάτισε τη γνώμη (λάθος όμως όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι το σπήλαιο αυτό είναι το Ιδαίον Άντρο των αρχαίωνΒ) Στις ανασκαφές που έκανε στις 2271886 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης με τον Ιταλό αρχαιολόγο F Halbherr στο σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρού Λασιθίου που σήμερα φέρεται ως το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία δε βρέθηκαν τέτοια ευρήματα που να το πιστοποιούν (κάτι που είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ενώ η Δίκτη των αρχαίων δε βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου αλλά πιο ανατολικά στο σημερινό Παλαίκαστρο (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) αφού ο Πτολεμαίος τοποθετεί λέει τη Δίκτη δυτικά της Ιτάνου και ανατολικά της Ιεράπετρας και ο Στράβωνας (67 πΧ - 25 μΧ) στο ανατολικότερο άκρον της Κρήτης και να απέχει 100 σταδίους (18 χιλιόμετρα) από το ακρωτήριο Σαμώνιο (σημερινό Ακρωτήριο Σίδερο) και 1000 σταδίους (180 χιλιόμετρα) δυτικά της Ίδης (Ψηλορείτη) Γ) Το σπήλαιο γέννησης ανατροφής και θανάτου του Δία είναι αυτό που μέχρι χθες λέγονταν laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo στον Ψηλορείτη επειδή από τη μια ο Ησίοδος δε κάνει μνεία σπηλαίου στη Δίκτη και από την άλλη ο Καλλίμαχος ο Aρατος ο Καλλίμαχος ο Απολλώνιος και ο Διόδωρος αναφέρουν τα πιο κάτω εδάφια από τα οποία προκύπτει (κάτι που επίσης είναι ψευδές όπως θα δούμε πιο κάτω) ότι η γέννηση και η ανατροφή του Δία έγινε στον Ψηλορείτη

laquoΖεύ σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι Ζευ σε δ εν Αρκαδίη πότεροι πάτερ εψεύσαντοraquo (Καλλίμαχος Ύμνος εις Δία 6-7) laquolaquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη hellip Κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε Άντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντεςhellipraquo (Διόδωρος Σικελιώτης Ιστορική βιβλιοθήκη V 70) έμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136)

Ωστόσο όλα τα πιο πάνω είναι λανθασμένες πληροφορίες και λανθασμένα συμπεράσματα γιατί1) Η επιγραφή που βρέθηκε στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της Βοσκοπούλαςraquo γράφει laquoΔιί Ιδαίωraquo άρα αφιέρωμα στον laquoΙδαίο Δίαraquo και δεν γράφει ότι εδώ είναι το Ιδαίο Άντρο ή το σπήλαιο γέννησης του Δία 2) Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο laquoΣπηλιάρα της βοσκοπούλαςraquo είναι ασπίδες λέβητες τρίποδο κτλ άρα συνήθη ευρήματα Αντίθετα τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο κάτι που αποκρύβεται είναι αγαλματίδια - ειδώλια της θεάς Ρέας εγκύου του νεογέννητου θεού Δία της θεάς Ρέας που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία της τροφού Ίδης του Κουρήτη Μελισσέα του Κουρήτη Κρήτα του Άμμωνα Ρα κα (βλέπε πιο κάτω laquoΑρχαιολογικά ευρήματα από το Δικταίο Άντρο) άρα ευρήματα που πιστοποιούν εκατό στα εκατό ότι εκεί είναι το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία 3) Είναι ψευδές ότι η Δίκτη των αρχαίων ήταν διαφορετική από τη νέα αφού οι συγγραφείς επι εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πιο κάτω laquoΗ ΔΙΚΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙraquo) αναφέρουν ότι το όρος Δίκτη σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (Lassiti) και εκεί βρίσκεται το περίφημο Οροπέδιο Λασιθίου4) Με την ονομασία laquoη Ίδηraquo απ΄όπου και Ιδαίον άντρο Ιδαίοι Δάκτυλοι κα στα αρχαία κείμενα δεν ονομάζεται ο Ψηλορείτης αλλά η οροσειρά της Κρήτης στην οποία βρίσκεται το βουνό η Δίκτη και όπου η θεά Ρέα γέννησε το Δία και γι αυτό και το σπήλαιο γέννησης

20

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 21: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

του Δία ονομάζεται άλλοτε Ιδαίον και άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Κρηταίο άντρο Για τον ίδιο λόγο Δικταίος = Ιδαίος = Κρηταίος ή Κρηταγενής Δίας κα Κάτι που πιστοποιείται και από το ότιΑ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20 και Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo παλιά ονομάζονταν οι κορφές (άρα με την ονομασία laquoΊδηraquo εννοείται αυτό που σήμερα λέμε οροσειρά) στην Κρήτη και στην Μ Ασία που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) πρβ

laquoΊδη όρος υπάρχει στην Τρωάδα και στην Κρήτη Δίκτη είναι τόπος στη Σκηψία και όρος στην Κρήτη Λόφος της Ίδης είναι η Πύτνα απrsquo όπου και η Ιεραπυτνα η πόληraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20)

laquoΛένε πως ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι οι πρώτοι κάτοικοι στους πρόποδες της Ίδης Πόδες λέγονται οι πρόποδες και κορυφές οι μύτες των βουνών Οι διάφορες κορυφές της Ίδης που ήταν όλες αφιερωμένες στη μητέρα των θεών (τη Ρέα) λέγονταν Δάκτυλοιhelliphellip Υπονοούν μάλιστα πως απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων είναι οι Κουρήτες και οι Κορυβάντες Οι πρώτοι εκατό που γεννήθηκαν στην Κρήτη ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι Απόγονοί τους αναφέρονται εννέα Κουρήτες Ο καθένας τους έκανε δέκα παιδιά τους Ιδαίους Δακτύλουςhellipraquo (Στράβων Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22)

Β) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό ο Στράβωνας ο Άρατος ο Διόδωρος (4 80) κα αναφέρουν ότι με την ονομασία laquoΙδαίον όροςraquo ονομάζεται το πιο ψηλό από τα βουνά της Κρήτης (άρα το βουνό που σήμερα λέγεται Ψηλορείτης) και με το όνομα laquoη Δίκτηraquo ονομάζεται το όρος που αφενός βρίσκεται κοντά (σχεδόν laquoΙδαίοοraquo) στο laquoΙδαίο όροςraquo της Κρήτης και αφετέρου εκεί γεννήθηκε ο Δίας πρβ

laquoΗ Κρήτη είναι ορεινή και δασωμένη με εύφορες κοιλάδες Τα δυτικά βουνά της λέγονται Λευκά Είναι σχεδόν όσο ο Ταΰγετος υψηλά ενώ στο μήκος εκτείνονται όσο τριακόσια στάδια και διαμορφώνουν ράχη που σταματάει στα στενά Στο μέσον είναι το πιο φαρδύ από τα βουνά το Ιδαίον όρος το πιο ψηλό απ όλα με περίμετρο εξακοσίων σταδίων Γύρω του βρίσκονται οι πιο καλές πόλεις Υπάρχουν και άλλα βουνά ισουψή με τα Λευκά άλλα προς νότο και άλλα προς ανατολή (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4 ) laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό)

Γ) Ο Καλλίμαχος (laquoΥμνος εις Δίαraquo) αναφέρει ότι ο Δίας λέγεται από τους Κρήτες laquoΔικταίοςraquo επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στα Ιδαία όρη της Κρήτης και από τους Αρκάδες Λυκαίος επειδή γι αυτούς γεννήθηκε στο όρος Λύκαιο Ομοίως ο Απολλώνιος Ρόδιος όπως θα δούμε πιο κάτω αναφέρει από τη μια ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι στη Δίκτη και από την άλλη χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε Δικταίο και άλλοτε Ιδαίο ή Κρηταίο Ομοίως ο Διόδωρος Σικελιώτης όπως θα δούμε πιο κάτω άλλοτε λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη (βλέπε Διόδωρος 5 70) και άλλοτε στα Ιδαία όρη (βλέπε Διόδωρος 5 60 ) και στο εδάφιο 5 70 αναφέρει απο τη μια ότι ο Δίας γεννήθηκε στην Ίδη και από την άλλη ότι όταν μεγάλωσε ο Δίας έκτισε μια πόλη στο όρος Δίκτη όπου και συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννησή του5) Ο Ελ Πλατάκης από τη μια έχει αποκρύψει αρχαίες πηγές που μιλούνε για το μέρος γέννησης και ανατροφής του Δία όπως πχ του Αγαθοκλή του Διονύσιου Αλεξανδρέα του Λουκιανού των Ρωμαίων συγγραφέων Βιργιλίου κα ( βλέπε laquoΠίνακας με αρχαίες πηγέςraquo) και από την άλλη έχει παρερμηνεύσει - παραποιήσει τα εδάφια του Διόδωρου του Άρατου του Απολλώνιου και του Καλλίμαχου ώστε να βγει το νόημα που θέλει αφού

1 Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣΤο εδάφιο του Διόδωρου Σικελιώτη (5 70) που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι κομμένο στη αρχή και στο τέλος έτσι ώστε να βγαίνει άλλο νόημα από αυτό που πρέπει και το σωστό εδάφιο είναι το εξής

laquoτην δε Ρέαν αγανακτήσασαν και μη δυναμένην μεταθείναι την προαίρεσιν τrsquoανδρός τον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδη κλέψαι και δούναι λάθρα τοις

21

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 22: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Κούρησιν εκθρέψαι τοις κατοικούσι πλησίον όρους της Ίδης τούτους δacute απενέγκαντας εις τι lsquoΑντρον παραδούναι ταίς Νύμφαις παρακελευσαμένους την πάσαν επιμέλειαν αυτου ποιείσθαι αύται δε μέλι και γάλα μίσγουσαι το παιδίον έθρεψαν και της αιγός της ονομαζομένης Αμαλθείας τον μαστόν εις διατροφήν παρείχοντοhelliphelliphellip κατά δε την Ίδην εν η συνέβη τραφήναι τον θεόν το τε lsquoΑντρον εν ω την δίαιταν είχε καθιέρωται και οι περί αυτό λειμώνες ομοίως ανείνται περί την ακρώρειαν όντες τη θρεψάσι δacute αιγί τιμάς τε τινας άλλας απονείμαι και την επωνυμίαν απacute αυτής λαβείν αιγίοχον επονομασθέντα ανδρωθέντα δacute αυτόν φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαι μυθολογούσινmiddot ης εκλειφθείσης εν τοις ύστερον χρόνοις διαμένειν έτι και νυν έρματα των θεμελίων (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70)

Παρατηρώντας το πιο ίδιο εδάφιο βλέπουμε ότι αρχικά λέει ότι όταν η Ρέα γέννησε το Δία στην Ίδη (laquoτον Δία τεκούσαν εν τη προσαγορευομένη Ίδηhellipraquo) και στο τέλος ότι όταν ο Δίας μεγάλωσε έκτισε μια πόλη στη Δίκτη όπου και (συγκεκριμένα) μυθολογείται η γέννησή του (laquoπόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτου γενέσθαιraquo) Επομένως η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης κάτι που εξηγείται - πιστοποιείται και από το ότιΑ) Άλλες εκδόσεις του Διόδωρου εκεί όπου υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη Ίδηraquo υπάρχει η ονομασία laquoτη προσαγορευομένη ΔίκτηraquoΒ) Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι C 473 ΙΙΙ 22 και Γεωγραφικά Ιrsquo C 471 ΙΙΙ 20) αναφέρει από τη μια ότι με την ονομασία laquoΊδηraquo λέγονται οι διάφορες κορφές (άρα με την ονομασία Ίδη εννοείται αυτό που λέμε σήμερα οροσειρά ) στη Μ Ασία και στην Κρήτη που είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα (άρα η οροσειρά εκείνη όπου βρίσκεται η Δίκτη) και από την άλλη ότι στην Ίδη συμπεριλαμβάνεται ακόμη και ο λόφος Πύτνα όπου η πόλη Ιεράπυτνα (= η σημερινή Ιεράπετρα πόλη κείμενη στις ανατολικές πρόποδες της Δίκτης) Γ) Ο Διόδωρος στο εδάφιο 5 60 αναφέρει ότι η Ρέα έδωσε για ανατροφή το Δία στα Ιδαία όρη (laquoεν τοις κατά την Κρήτη Ιδαίοις όρεσιraquo) και στο εδάφιο 4 80 ότι έχει δίκιο ο Άρατος που λέει ότι έβαλαν το Δία σε Άντρο στο ευωδιαστό βουνό της Δίκτης η οποία βρίσκεται κοντά στο Ιδαίον όρος (= το υψηλότερον όρος της Ίδης σύμφωνα με το Στράβωνα ο Ψηλορείτης) και τον έτρεφαν οι Δικταίοι Κούρητες πρβ

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος 4 80)

Δ) Η περιγραφή που κάνει ο Διόδωρος για το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία ταιριάζει απόλυτα με αυτό της Δίκτης Λιβάδια γύρω από το σπήλαιο laquoΣπηλιάρα τση Βοσκοπούλαςraquo (= το σπήλαιο που σήμερα μερικοί λένε Ιδαίο Άντρο) στον Ψηλορείτη δεν υπάρχουν Υπάρχουν και μάλιστα πάρα πολλά στη Δίκτη γύρω από το Δικταίο Άντρο Τα λιβάδια του Οροπεδίου ΛασιθίουΕ) Ο Ψηλορείτης στα αρχαία κείμενα λέγεται laquoΙδαίον όροςraquo και όχι Ίδη ή Ψηλορείτης όπως σκόπιμα λένε μερικοί σήμερα 2 Ο Άρατος Το εδάφιο του Άρατου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης το ερμηνεύει λάθος ως εξής laquoΟ Σχολιαστής του Άρατου σημειώνει Δίκτωhellip Ζηνόδοτος δε ο Μαλώτης δίκτον ήκουσε το καλούμενον δίκταμον δια τούτο και ευώδες τούτο ειρήσθαιhellip Η σημασία του σχολίου γίνεται σαφής δι απλής μεταφοράς των λέξεων ήτοι laquoεγκατέθοντο και έτρεφον εις ενιαυτόν εν αντρω όρεος σχεδόν Ιδαίοιο ευώδει δίκτωraquo Το σπήλαιο επομένως σημειούται ως κείμενον πλησίον της Ίδης και ως ευώδες εκ του φυομένου εκεί δίκταμου Ωστόσο η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή γιατί1) Η σωστή μετάφρασή του εν λόγω εδαφίου είναι η εξής (σύμφωνα με αυτούς που ξέρουν καλά αρχαία ελληνικά)

laquoώμο με ώμο στέκονται στραμμένεςrsquo αν είναι αλήθεια βέβαια από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου στον ουρανό ανέβηκαν γιατί τότε που ήταν νιούτσικος στο ευωδιαστό Δίκτον (Δικταίον όρος) πλάι στο Ιδαίον όρος σε Άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν κι απ΄ έξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσανraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50)

22

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 23: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

2) Η φάση-ονομασία laquoΔίκτω εν ευώδει όρεοςraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι η δοτική πτώση της ονομασίας το όρος το Δίκτον ή Δικταίονraquo (δοτική τω Δίκτω) βλέπε και στη Θεογονία όπου αναφέρεται laquoπρωτην ες Δίκτονraquo ) ή σε θηλυκό τύπο laquoη Δίκτη ή η Δίκτοςraquo (δοτική τη Δίκτη ή τη Δίκτω) και όχι το φυτό laquoδίκταμονraquo αφού α) Στο ίδιο εδάφιο ο Άρατος αναφέρει ότι οι laquoΔικταίοι Κούρητεςraquo ανέτρεφαν το Δία β) Η ονομασία laquoδίκταμοraquo δεν είναι ελληνική λέξη αλλά λατινική dicta-monς gt dictamon - δίκταμνο = laquoτης Δίκτης (Dicta) φυτό (mons)raquo Στα ελληνικά λέγεται το δίκταμο λέγεται laquoέρωνταςraquo = το φυτό της αγάπης γ) Το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό (10ος αι μΧ) το οποίο επαναλαμβάνει λόγια του Αρατου αναφέρει laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo 3) Η ονομασία laquoΪδαίοιοraquo που αναφέρει ο Άρατος είναι δοτική ενικού του επιθέτου laquoΙδαίονraquo άρα εδώ γίνεται λόγος για το Ιδαίον όρος (= η ψηλότερη κορφή της Ίδης) και όχι για την Ίδη και αφού εδώ γίνεται λόγος για ανατροφή του Δία κοντά στο Ιδαίον όρος (laquoσχεδόν ιδαίοιοraquo) και όχι laquoεπί του Ιδαίου όρουςraquo άρα ο Ψηλορείτης αποκλείεται έτσι κι αλλιώς ως τόπος γέννησης ή ανατροφής του Δία4) Οι σχολιαστές δεν είναι αρχαίοι συγγραφείς αλλά οι σημερινοί παρουσιαστές των εκδόσεων άρα μπορεί να κάνουν και λάθος Και κάνουν λάθη και μάλιστα πολλές φορές σκόπιμα για τουριστικούς λόγους 3 Ο Απολλώνιος Ρόδιος Το εδάφιο του Απολλώνιου που είδαμε πιο πριν να αναφέρει ο Ελ Πλατάκης είναι σωστό όμως ο Ελ Πλατάκης αποκρύβει ότι ο ποιητής Απολλώνιος χάρη του ποιητικού μέτρου ονομάζει το σπήλαιο ανατροφής του Δία άλλοτε laquoΔικταίο σπέοςraquo επειδή αυτό βρίσκεται στη Δίκτη και άλλοτε laquoΙδαίω εν Άντρωraquo ή laquoΚρηταίον υπ Άντροraquo επειδή η Δίκτη είναι ένα από τα όρη της οροσειράς Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης Και το ότι αυτό ισχύει ή το ότι η ονομασία Ίδη είναι άλλη ονομασία της Δίκτης εξηγείται-πιστοποιείται και από το ότι ο ίδιος ο Απολλώνιος σε άλλο εδάφιό του αναφέρει κάτι που επίσης αποκρύβεται από τον Ελ Πλατάκη ότι η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους δακτύλους στο όρος Δίκτη πρβ

laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΝυκτί δ΄επιπλόμενη Φιλυρίδα νήσον άμειβονένθα μεν Ουρανίδης Φιλύρη Κρόνος ευτ εν Ολύμπω Τιττήνων ήνασενμ ο δε Κρηταίον υπrsquo Άντρον Ζευς έτι Κουρήτεσσι μετετρέφετrsquo Ιδαίοισιν Ρείην εξαπαφών παρελέξατοraquohellip (Απολλώνιος Αργοναυτικά Β 1233 ndash 1235) laquoκαι κεν τοι οπάσαιμι Διός περικαλλές άθυρμα κείνο το οι ποίησε φίλη τροφός Αδρήστεια άντρω εν Ιδαίω έτι νήπια κουρίζοντι σφαίρα ευτρόχαλονraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Γ 132 ndash 136) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

4 Ο Ησίοδος Σύμφωνα με τον Ελ Πλατάκη ο Ησίοδος αναφέρει τα πιο κάτω από τα οποία δεν προκύπτει λέει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονοππότrsquo άρ οπλότατον παίδων τέξεσθαι έμελλεΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Λύκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα

23

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 24: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι ΓαίηςΑιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιraquohelliphellip (Στίχοι 476 ndash 485 παραποιημένης Θεογονίας Ησιόδου)

Ωστόσο το συμπέρασμα αυτό του Ελ Πλατάκη είναι ψευδές γιατίΑ) Ο Ησίοδος στο ως άνω εδάφιο από τη μια αναφέρει ότι η θεά Ρέα πήγε στην πόλη Λύκτο και γέννησε το Δία και στη συνέχεια τον έκρυψε σε Άντρο και από την άλλη η πόλη Λύκτος ή Λύττος σύμφωνα με τους άλλους αρχαίους συγγραφείς και τους περιηγητές βρίσκονταν στιο όρος η Δίκτη ndash άρα και ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε ο Δίας στη Δίκτη Β) Το ως άνω εδάφιο του Ησιόδου (που το ίδιο αναφέρει και η έκδοση της Θεογονίας των εκδόσεων laquoΚάκτοςraquo) είναι παραποιημένο και το σωστό (εκείνο αναφέρει ότι η Ρέα πήγε στη Λύκτο και από εκεί στη Δίκτη όπου γέννησε το Δία) έχει ως εξής

laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντι (Θεογονία Ησιόδου Στίχοι 476 ndash 485 (Εκδόσεις του Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης έτος 1889 και Της Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων - ΠΑΠΥΡΟΣ έτος 1938 κα)

Σημειώνεται ότι1) Το ότι το εδάφιο της Θεογονίας που παραθέτει ο Ελ Πλατάκης είναι παραποιημένο πιστοποιείται και από το ότι α) Όλοι οι άλλοι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι στη Δίκτη γεννήθηκε ο Δίας ενώ ο Αρατος και το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό αναφέρουν και την ονομασία laquoες Δίκτονraquo και β) Από τη συντακτική ανάλυση του εν λόγω εδαφίου Στο παραποιημένο εδάφιο αναφέρει δυο φορές το όνομα του τόπου προορισμού δηλαδή η λέξη laquoΛύκτονraquo κάτι που δεν είναι σωστό γιατί δε λέμε πχ laquoΠήγα στο Ηράκλειο Κρήτης και από εκεί αφού έκανα αυτό κι αυτό πήγα στο Ηράκλειο Κρήτηςraquo αλλά laquoπήγα στο Ηράκλειο hellip Και από εκεί πχ στη Δίκτη ή στη Σητεία hellipraquo Ειδικότερα ο καθηγητής Κάρολος Σίτλ σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889 στο laquoΚριτικό παράρτημαraquo αναφέρει για τη δεύτερη αναφορά της πόλης Λύκτου στο εδάφιο των στίχων 476 ndash485 (laquoΛύκτον δε τινές φασιν ουκ ορθώςraquo Σχόλ Ιλ Β 647) Clericus Λύττον Κρητιστί (ιδέ Bursian Geographie von Griecleland Brsquo σ 5693) Fo Meursius Creta βιβλ βrsquo κεφ γrsquo Δίκτος Δίκτον (ης η ονομαστική Δίκτος) ο εκδότης στηριζόμενος επί του Αρατείου laquoΔίκτω εν ευώδειraquo (33) άμα τοις εις αυτό σχολίοις Λύκτον όπερ αδύνατον προηγουμένου του 477 στ Schommann Δίκτη ότι συνηθέστερον με έστι πλέον δε παραλλάττει της παραδόσεως ή laquoΔίκτονraquo Επίσης για τη φράση laquoες Δίκτονraquo σημειώνει ltlt ες Δίκτον = μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αράτου (Φαινόμενα 33) καλούσι Δίκτην καθrsquo ημάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιώτικα βουνάgtgt Επίσης για τη φράση laquoάντρω ηλιβάτωraquo σημειώνει ltlt επί το Άντρον τούτο lsquoό προσηγορεύετο laquoΔικταίο ή και Ιδαίονraquo πάλαι ποτέ εφοίτουν πολυπληθείς προσκυνηταί Για τη φράση laquoΑιγαίω εν όρηraquo σημειώνει ltltΕν Κρήτη και Αιγός όρος καλείται και Αιγαίον το υπ ενίων Αιγιδόκον καλούμενον (Σχόλιον πρβλ Σχολ Ίλι Β Ι57) Το όνομα το έλαβεν από των αγρίων αιγών ή στρηφοκέρων οίτινες κατοικούσιν τα Κρητικά όρη Αυτόθι δε εν εκείνω τω όρει περιορίσθη ο μύθος καθότι η αιξ αμάλθεια εθήλαζε το θείον βρέφος Όθεν ο Ζευς επεκαλέσθη Υπναρεύς παρά το υννάς (αγρία αίξ)gtgt 2) Ο Ησίοδος αποκαλεί το όρος και το άντρο γέννησης του Δία laquoΑΙΓΑΙΟΝraquo δηλαδή των αιγών (αίγαγρων) επειδή εκεί μια από αυτές η Αμάλθεια θήλαζε το Δία Ο Διόδωρος ( 5 70) και πρωτίστως ο Όμηρος (Ιλιάδα Β 157) αναφέρουν ότι ο Δίας πήρε την επωνυμία laquoαιγίοχοςraquo επειδή ανατράφηκε από την αίγα(γρο) Αμάλθεια σε σπήλαιο (άντρο) της Δίκτης

24

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 25: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΥΚΤΟΣ ή ΛΥΤΤΟΣ

Ο Στέφανος Βυζάντιος σχετικά με την αρχαία πόλη Λύκτο ή Λύττο αναφέρει laquoΗ Λύκτος είναι πόλη της Κρήτης η οποία πήρε το όνομά της από τον Λύκτο τον Λυκάονα Μερικοί πιστεύουν ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή βρίσκεται σε υψηλό τόπο Το εθνικό είναι Λύκτιος και το θηλυκό ΛυκτηίςraquoΟ Onorio Belli (γιατρός του Γενικού Προβλεπτή των Ενετών Alvise Antonio Grimani) σε επιστολή του με ημερομηνία 11η Οκτωβρίου 1586 σχετικά με την αρχαία πόλη Λύττο αναφέρει laquoΗ πόλη αυτή της Λύττου ήταν κτισμένη πάνω σε ένα ύψωμα με διάφορες κορυφές και είχε ελάχιστο επίπεδο έδαφος και πάντοτε ανέβαιναν και κατέβαινανhellip Εκεί βρήκα επίσης πολλές επιτύμβιες επιγραφές που έχετε δει από τις οποίες βγαίνει ότι αν και όπως λέει ο Πολύβιος εκείνοι της Κνωσού και της Γόρτυνας κατέστρεψαν αυτή την πόλη όμως φαίνεται πως στον καιρό του Τραϊανού του Αδριανού και του Ματίντιε αυτή άνθισε πολύ Η πόλη αυτή είναι μακριά από τη βόρεια θάλασσα δώδεκα ή δεκατέσσερα μίλια Στη θάλασσα αυτή μια άλλη πόλη που ονομαζόταν Χερρόνησος και τώρα λέγεται Χερσόνησος Αυτή ήταν λιμάνι για τα πλοία της Λύττουhelliphellip Το υδραγωγείο αυτό άρχιζε τέσσερα ή πέντε μίλια πάνω από τη Λύττο και έπαιρνε το νερό μιας πηγής των πολύ ψηλών βουνών που λέγονται Λασίθι και το διοχέτευε πρώτα στη Λύττο κι έπειτα στη Χερσόνησοraquo (Onorio Belli Bibliotera Ambrosiana Μilano) Ο Κάρολος Σίτλ (σχολιαστής και υπεύθυνος έκδοσης της Θεογονίας του Ησιόδου που εκδόθηκε από τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης το έτος 1889) αναφέρει laquoΛύκτον Λύκτος ην οι επιχώριοι ωνόμαζον Λύττον ην η μεγίστη πόλις της προς ανατολάς Κρήτης κειμένη επί της παρασπάδος της Δικταίας Ίδης πλησίον του χωρίου Ξυδίωνraquo

ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΙΟ ΙΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ Σύμφωνα με το φυσικό και πρ πρόεδρο της Σπηλαιολογικής Εταιρείας Κρήτης Ελ Κ Πλατάκη (laquoΤο σπήλαιο της γεννήσεως του Κρηταγενούς Διόςraquo Αμάλθεια τ 27 1976) laquoΟ τόπος της γεννήσεως του Διός εν Κρήτη δεν καθορίζεται σαφώς από των αρχαίων συγγραφέων μεταξύ των οποίων επικρατεί σχεδόν πλήρης σύγχυσις Άλλοι τον φέρουν γεννηθέντα εν Ίδη και άλλοι εν Δίκτη (την οποίαν ως επί το πολύ συγχέουν με την Ίδη ή δεν καθορίζουν σαφώς) και έτεροι συσχετίζουν την γέννησην αυτού με ιερόν του ιδίου θεού πλησίον της Πραισού Μέχρι προ τινός επιστευετο ότι το σπήλαιον της κατά τον μύθον γεννήσεως του Διός είναι το άνωθεν του Ψυχρού Λασιθίου τοιούτον το από του τέλους του π αιώνος κε καλούμενον Δικταίον lsquoΑντρον Η εσφαλμένη αύτη άποψη ήτο φυσικόν να διατυπωθή αφrsquo ού πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έστω και ασαφώς εν πολλοίς ομιλούν εν προκειμένω περί της Δίκτης η οποία κατά περίεργον τρόπον εταυτίσθη από των αρχών του αιώνος μας με τα μεταξύ Λασιθίου Βιάννου και Ιεράπετρας όρη ενώ η Δίκτη των Αρχαίων τοποθετείται πολύ ανατολικότερα εις την περιοχήν της Σητείαςraquo Ωστόσο όλα αυτά δεν ευσταθούν αφού1) Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στην περιοχή της Σητείας (στην πόλη Πραισό) βρισκόταν ένα από τα ιερά του Δία και όχι το σπήλαιο γέννησης ή ανατροφής του Δία πρβ

laquoτο δε νότιον Ετεόκρητας ων είναι πολίχνιον Πράσον όπου το του Δικταίου Διός ιερόν raquo (Στράβων 10475)

2) Τα κείμενα επί εποχής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας (βλέπε πχ τους χάρτες και τις εκθέσεις του Fr Basilicata το 1612 μΧ του Onorio Belli το 1586 μΧ τα Τούρκικα Αρχεία του Ν Σταυρινίδη κα) τοποθετούν τη Δίκτη εκεί όπου είναι και σήμερα δηλαδή μεταξύ Λασιθίου (Lasiti) και Ιεράπυτνας (= Ιεράπετρας) και ταυτόχρονα αναφέρουν ότι ο τόπος της Δίκτης σήμερα λέγεται laquoΛασίτιraquo (βενετσιάνικα LASSITI) τοπικά laquoΛασίθιraquo (στη Χάρτα του Ρήγα επίσης ονομάζεται laquoΛασίτιraquo) καθώς και ότι το Λασίθι βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Λύττου πρβ πχ

laquoΔίκτον μέρος της Ίδης οι άλλοι εκτός του Αρατου (Φαινόμενα 33) καλούσιν Δίκτην καθrsquo υμάς δε λέγεται Λασίθι ή Λασιθιώτικα βουνά Επί το lsquoΑντρον τούτο ο προσαγορεύετο Δικταίο ή και Ιδαίον πάλαι ποτέ εφοίτουν πολλοί προσκυνηταίraquo (Κ Σιτλ σχόλια στη Θεογονία του Ησιόδου Κωνσταντινούπολη 1889 μΧ)

Μόνο η Γεωγραφία του Μητροπολίτη Μελετίου (εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1728 και επανεκδόθηκε από άλλους αυτούσια και από άλλους λίγο παραποιημένα

25

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 26: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

όπως από τον ιερομόναχο Δανιήλ το 1791 τον Άνθιμο Γαζή το 1807 κα) αναφέρει ότι ο Δίας γεννήθηκε στη Δίκτη και ανατράφηκε στην Ίδη Σύμφωνα με την ίδια Γεωγραφία στη Δίκτη υπάρχει ένα σπήλαιο και λέγεται Δικταίο άντρο καθώς και ένα άλλο στο νησί (λέει στο νησί και όχι στην Ίδη) που λέγεται laquoΙδαίονraquo χωρίς να αναφέρει ότι εκεί έγινε η ανατροφή του Δία πρβ

laquoΌρη ονομαστά της Κρήτης είναι η Δίκτη το οποίον και Δικταίο λέγεται κλειθέν ούτως από του εκεί τεχθείναι τον Δία ή από των αλιευτικών δικτύων Κείται μεταξύ του Ιδαίου όρους και του Σαμωνίου άκρου του οποίου αι κορυφαί λου και ούτω πόρρωθεν φαίνονται ώστε εις τους πλέοντας παριστάνονται ωσάν νεφέλαι Τούτου η κειμένη άκρα κατά το Λυβικόν Πέλαγος είναι διάσημος εις την οποίαν ίστατο ποτέ άγαλμα του Διός αγένειον Είναι εις αυτό το όρος και σπήλαιον Δικταίο καλούμενον Η Ίδη και Ίδα δωρικώς και Ιδαίον κληθέν ούτως ότι εξ αυτού είναι δυνατόν να ίδη τινάς τα πέριξ Απ΄αυτού του όρους βλέπει άνθρωπος τον ήλιον προτού νrsquo ανέβη εις τον Ορίζοντα εις αυτό ανετράφη ο Ζεύς όθεν και Ιδαίος ονομάζεται Οι ποιηταί εκ τούτου του όρους ειώθασι και παν όρος Ιδίω καλείν είναι και lsquoΑντρον εν ταύτη τη νήσω Ιδαίον καλούμενονraquo (ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΛΕΤΙΟΥ Βενετία 1728)

Σημειώνεται ότι1) Η ετυμολογία laquoΊδη και Ίδα δωρικώς = είναι δυνατόν να ίδηhellip απ΄ όπου και Ιδαίος κλπraquo που βλέπουμε να αναφέρεται πιο πάνω δεν την έχουμε συναντήσει σε κανένα αρχαίο συγγραφέα Η ετυμολογία της Δίκτης από τα αλιευτικά δίκτυα (laquoτων αλιευτικών δικτύωνraquo) είναι παρμένη από τον Καλλίμαχο για την οποία ο Στράβωνας και ο Διόδωρος όπως είδαμε πιο πριν αναφέρουν ότι δεν είναι σωστή 2) Η ονομασία laquoη Ίδηraquo όπως είδαμε στα προηγούμενα είναι άλλη ονομασία του όρους που στην Κρήτη λέγεται laquoη Δίκτηraquo ή σωστότερα με την ονομασία Ίδη ή Ιδαία όρη ονομάζεται η οροσειρά στην οποία ανήκει και η Δίκτη όπου συγκεκριμένα μυθολογείται η γέννηση του Δία3) Σε κανένα αρχαίο κείμενο δεν έχουμε δει να αναφέρεται η ονομασία laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo ενώ επί Ενετοκρατίας και στο Χάρτη της απογραφής του Λασιθίου (LASSITI) που συνέταξε ο Fr Basilicata το 1612 για λογαριασμό της Ενετίας (βλέπε τη γκραβούρα του Fr Basilicata με το όνομα LASSITI CAMPAGNA) με το όνομα ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ (PSILORITI) ονομάζεται η κορφή της Δίκτης που σήμερα λέγεται Σπαθί Το όρος μεταξύ Ν Ρεθύμνης και Ν Ηρακλείου στα αρχαία κείμενα δεν αναφέρεται με το όνομα laquoΊδη ή Ψηλορείτηςraquo αλλά με το όνομα laquoΙδαίον όροςraquo όπως είδαμε πιο πριν να αναφέρουν ο Στράβων (Γεωγραφικά Ιrsquo c 475 ΙV 4) ο Άρατος (Φαινόμενα) το αρχαίο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό κα Η ονομασία laquoΨηλορείτηςraquo αναφέρεται σε κείμενα στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χωρίς όμως να αναφέρεται εκεί ταυτόχρονα και ότι στο όρος αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1 laquooργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη οπηνίκα τον Δία

εγκυμονούσα ετύγχανε γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία και τούτον μεν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησι τε και ταις Μελισσέως παισί νύμφαις Αδραστεία τε και Ίδη αύται μεν ούν τον παίδα έτρεφον τω της Αμαλθείας γάλακτι οι δε Κούρητες ένοπλοι εν τω άντρῳ το βρέφος φυλάσσοντες τοις δόρασι τας ασπίδας συνέκρουον ίνα μη της του παιδός φωνης ο Κρόνος ακούσῃ Ρέα δε λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνω καταπιείν ωςς τον γεγεννημένον παίδα (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη Α 1 7)

2 laquoανθρωθέντα δrsquo αυτόν (ο Δίας) φασι πρώτον πόλιν κτίσαι περί την Δίκταν όπου και την γένεσιν αυτού γενέσθαι μυθολογούσινhellip (Διόδωρος Σικελιώτης (Βιβλιοθήκη Ιστορική 5 70 1- 6)

laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των άστρων ποίησιν

έμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος

26

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 27: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

4 80)

3 laquoΔίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο από το Δίκτον Είρηται παρά το τέκω τίκτω τις ούσα από εκεί τεχθήναι τον Δίαraquo ( Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό 10ος αι)

4 laquoΜυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης εν η και απόρρητος γίνεται θυσίαraquo (Αγαθοκλής)

5 laquoΟμιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα κατέβαινεν εις το ιερόν lsquoΑντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν ους απέφαινεν παρά τους Διός λαμβάνεινraquo (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

6 laquoΑφίκετο ποτέ Αθήναζε Κρης ανήρ όνομα Επιμενίδης κομίζων λόγον ούτωσι ρηθέντα πιστευεσθαι χαλεπόν Εν του Διός του Δικταίου τω άντρω κείμενος (Επιμενίδης) ύπνω βαθύ έτη συχνά όναρ έφη εντυχείν αυτός θεοίς και Θεών λόγοις και αληθεία και δίκη τοιαύτα άττα μυθολογών ηνίττετο οίμαι ο Επιμενίδηςraquo (Μάξιμος Τύριος Λόγοι)

7laquoείρεο Δικταίης κορυθαίολον lsquoΑντρο ερίπνηςείρεο και Κορύβαντας όπη ποτέ κούρος αθύρων μαζόν Αμαλθείης κουροτρόφον αιγός αμέλγωνraquo (Νοννος Διονυσιακά ΧLVI 14-17) laquoΔικταίης δε λιπούσα σακέσπαλον lsquoΑντρο ερίπνης και λοχίην σπήλυγγα τελεσσιγόνοιο θεαίνηςraquo ( Διονυσιακά VIΙΙ 178-17)

8 laquoοι δε τέως μακάρεσσι Θεοίς Τιτήσιν άνασσον όφρα Ζευς έτι κούρος έτι φρεσί νήπια ειδώς Δικταίο ναίεεσκεν υπο σπέος οι δε μιν ούπωγηγενέεςhelliprdquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 507 ndash 511) laquoΟι μούνοι πλεόνων μοιρηγέται ηδέ πάρεδροι Μητέρος Ιδαίης κεκληαται όσσοι έασιν Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος αμφοτέρησιν δραξάμενη γαίης Οιαξιλίδος εβλάστησεraquo (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 ndash 1135)

laquoΖήτης δrsquo ιεμενοισιν ετ άσπετον εκ καματουάσθμ αναφυσιόων μετεφώνεεν όσον άπωθενήλασαν ηδ ως Ιρις ερύκακε τάσδαι δαίξαι όρκιά τrsquo ευμενέουσα θεά πόρεν αι δrsquo υπέδυσαν δείματι Δικταίης περιωσίω lsquoΑντρο ερίπνης (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά Β 433 ndash 434) 9 laquoέμπαλιν εις όμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo ( Άρατος Φαινόμενα 30 - 50) 10 laquoπέμψαν δrsquo ες Λύκτον Κρήτης ες πίονα δήμονΟππότrsquo άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαιΖήνα μέγαν τον μεν οι εδέξατο Γαία πελώρηΚρήτη εν ευρείη τραφέμεν ατιταλλέμεναί τεένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν πρώτην ες Δίκτονrsquo κρύψεν δε ε χερσί λαβούσα άντρω εν ηλιβάτω ζαθέης υπό κεύθεσι Γαίηςαιγαίω εν όρει πεπυκασμένω υλήεντιΤω δε σπαργανίσαντι μέγαν λίθον εγγυάλιξενΟυρανίδη μέγrsquo άνακτιraquohelliphellip (Θεογονία 476 ndash485 εκδόσεις Συλλόγου Καθηγητών Κωνσταντινούπολης 1889 Επιστημονικής Εταιρείας των Ελληνικών Γραμμάτων ΠΑΠΥΡΟΣ έτους 1938 κα) 11 laquoΠερί ων και τον Άρατον συμφωνούντα τούτοις τεθεικέναι κατά την των

άστρων ποίησινέμπαλιν εις ώμους τετραμμέναιrsquo ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν

27

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 28: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίοι Κούρητες ότε κρόνον εψεύσαντοraquo (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 4 80 12 laquoΤαύτα εκ Φοινίκης άχρι της Κρήτης εγένετο Επεί δε επέβη τη νήσω ο μεν

ταύρος ουκέτι εφαίνετο έπιλαβόμενος δε της χειρός ο Ζευς άπηγε την Ευρώπην εις το Δικταίο lsquoΑντρο ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν Ηπίστατο γαρ ήδη εφ ότω άγοιτοraquo(Λ Σαμωσατέας)

13 Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείνλώιον ή θεόν αυτόν αεί μέγαν αιέν άνακταΠηλαγόνων ελατήρα δικασπόλον ουρανίδησηΠώς και νιν Δικταίο αείσομεν ηέ Λυκαίον (Καλλίμαχος ύμνος εις Δία 4 ndash 6)14 Στη μεγαλύτερη από τις σωζόμενες πινακίδες με Γραμμική γραφή Αrsquo της

συλλογής Fp της Κνωσού αναγράφεται Di-k(a)-tajo di(w)e που σημαίνει στον ldquoΔικταίο Δίαrdquo (ldquoΕισαγωγή στην Γραμμική γραφή Αrsquo του J Τ ΗΟΟΚΕR)

15 Nunc age naturas apibus quas Juppiter ipse addidit expedian pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro (POPLIUS VERGILIUS MARQ Γεωργικά ΙV 149 ndash 152)

16 Ista enim quantis non dedeceant poetam summatim tamen et uno tantummodo versiculo leviter attigit Vergilius cum sic ait Dictaeo caeli regem paverc sub antro (COLUMELLA De re Rustica IX II 3)

ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ)

Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θεώρησε ότι το σπήλαιο γέννησης και ανατροφής του Δία είναι το σπήλαιο άνωθεν του χωριού Ψυχρό στο Λασίθι και το έκανε αρχαιολογικό χώρο βάζοντας μάλιστα και εισιτήριο Ωστόσο επειδή μερικοί έλεγαν ότι δεν είναι αλήθεια ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε ή ανατράφηκε ο Δίας ο Υπουργός Πολιτισμού κ Ευάγγελος Βενιζέλος με το αρ ΥΠΠΟΓΥΚΕ4629112000 έγγραφό του προς τη Βουλή των Ελλήνων απαντώντας σε αναφορά του βουλευτή Λασιθίου κ Μιχ Καρχιμάκη ( την οποία έκανε ύστερα από διαμαρτυρία του Συλλόγου Λασιθιωτών laquoΟ Δικταίοςraquo επί προεδρίας Α Κρασανάκη για τους σημερινούς διεκδικητές του σπηλαίου γέννησης και ανατροφής του Δία) αναφέρει επι λέξη τα εξής (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλων 254 - 256 Δεκέμβριος και Φεβρουάριος 2001 ) ltlthellipΕίναι γεγονός ότι ήδη από το τέλος του προηγούμενου αιώνα και από τους ανασκαφείς του χώρου το σπήλαιο Ψυχρού ταυτίστηκε με το αναφερόμενο από τη συντριπτική πλειοψηφία αρχαίων πηγών σπήλαιο της γέννησης του Δία το Δικταίο lsquoΑντρο και αυτό είναι παραδεκτό από το σύνολο των ερευνητών και σύγχρονων μελετητών καθώς και από τη λαϊκή συνείδησηhellipgtgtΤο αυτό αναφέρει και η ΚΔ Εφορεία Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού με το αρ πρωτ 164221- 8-200 έγγραφό της προς το Γραφείο Κοινοβουλευτικού Ελέγχου Επίσης ο αρχαιολόγος και Προϊστάμενος της ΚΔrsquo Εφορείας προϊστορικών και κλασσικών του Υπουργείου Πολιτισμού με το από 1292000 ΦΑΞ της προς το Σύλλογο Λασιθιωτών ο Δικταίος (βλέπε και εφημερίδα laquoΗ Δίκτηraquo αρ φύλλου 256 σελίδα 6 Φεβρουάριος 2001 ) απαντώντας σε δημοσίευμα σχετικά με τον τόπο γέννησης και ανατροφής του Δία αναφέρει επί λέξει τα εξής laquoΣύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο όρος Δίκτη στο Δικταίο lsquoΑντρο Το Δικταίο lsquoΑντρο είναι σύμφωνα με την παράδοση και την έρευνα των ανασκαφέων το σπήλαιο Ψυχρού Ωστόσο γι αυτό μερικοί σύγχρονοι μελετητές δε συμφωνούν για διάφορους λόγους οι οποίοι μάλιστα δεν ευσταθούνraquo

28

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 29: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΤΑΊΟ Ή ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ Σοβαρές αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δικταίο lsquoΑντρο καθώς και στα γύρω σπήλαια δεν έχουν γίνει ποτέ Απλώς επί Τουρκοκρατίας ndash Κρητικής Πολιτείας είχαν γίνει επισκέψεις από το γιατρό και ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζιδάκη το έτος 1886 τον άγγλο αρχαιολόγο D Hogarth το έτος 1888 τον άγγλο αρχαιολόγο Εβανς το έτος 1894 τον άγγλο αρχαιολόγο J Dermagne το έτος 1897 κα Από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο Άντρο άλλα βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κάποια άλλα πωλήθηκαν με το κιλό επι Κρητικής Πολιτείας όπως αναφέρει ο τότε Νομάρχης Λασιθίου Γ Μυλογιαννάκης στην από 761900 έκθεσή του προς την Ανωτέρα Διοίκηση επί των Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας γράφει laquoπαλιότερα εξήχθησαν εκ του σπηλαίου φορτία ολόκληρα αγαλματιδίων βοών και άλλων αντικειμένων άτινα επωλήθηκαν εις την αγορά του Ηρακλείου ως χαλκός αντί τεσσάρων γροσίων την οκάνraquo Στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στο Δικταίο και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρακλείου βλέπουμε να υπάρχουν ειδώλια (αγαλματίδια) της θεάς Ρέας σε εγκυμοσύνη της θεάς Ρέας έτοιμης να θηλάσει το Δία του νεογέννητου θεού Δία της αίγαγρου Αμάλθειας που θήλαζε το Δία του Κουρήτη Κρήτα της τροφού Ίδης του Άμμωνα Ρα κα ή αν θέλετε ειδώλια βρεφών μανάδων εγκύων γυναικών επιτόκων αίγαγρων κτλ που επιβεβαιώνουν τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι στο σπήλαιο αυτό γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας Γιατί δεν πας σε ένα μέρος αφιερώματα με ειδώλια βρέφους μανάδων κτλ αν δεν έχει γίνει κάτι σχετικό εκεί Πιο απλά επειδή στο Δικταίο Άντρο ειπώθηκε ότι η Ρέα γέννησε το Δία μετά αυτό έγινε λατρευτικό για τις μάνες για τα βρέφη κτλ Βλέπουμε επίσης ειδώλια ταύρων και του Τάλω (= προστάτη της Ευρώπης) που επιβεβαιώνουν επίσης τους αρχαίους συγγραφείς που λένε ότι ο Δίας με μορφή ταύρου έφερε εδώ την Ευρώπη Σημειώνεται επίσης ότι τα ευρήματα που παρουσιάζουμε πιο κάτω είναι από τα βιβλία Το Δικταίο Άντρο του Αντώνη Σ Βασιλάκη Η Κρήτη του Θ Προβατάκη Ελληνική μυθολογία ndash Κρητικοί μύθοι του Α Κρασανάκη Νομισματική ιστορία του Α Κρασανάκη κα όμως μπορεί να τα δει κάποιος και στο Μουσείο Ηρακλείου

29

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 30: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Δία σε βρεφική ηλικία ή κάποιου παιδιού σαν και το Δία που γεννήθηκε εκεί (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μανας σαν και τη μάνα του Δία σε λατρευτική στάση (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

30

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 31: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλιο περιστεράς σαν αυτης που έφερνε νέκταρ στο Δία εκεί (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ειδώλια του Ταύρου Κρήτης (του πατέρα του Μινώταυρου) ή του Δία όταν μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη και να τη φέρει στο Δικταίο Άντρο

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή της τροφού του Δία Ιδης που ετοιμάζεται να θηλάσει το Δία (Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της θεάς Ρέας ή κάποιας μάνας σαν και αυτή του Δία σε στάση λατρευτική (Μουσείο Ηρακλείου)

31

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 32: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο του Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο Κουρήτα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Χάλκινο ειδώλιο της αίγα(γρου) Αμάλθειας που βύζανε εκεί το Δία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Ένα από τα παιγνίδι του Δία ένα άρμα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο lsquoΑντρο Πήλινη λυχνία με ανάγλυφη απεικόνιση του Τάλω με τη μορφή του

32

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 33: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διπλος πελεκυς Dictaean Cave (Sir Arthur Evans)

φτερωτού ανθρώπου άγγελου προστάτη της Ευρώπης της νήσου Κρήτης και των Νόμων Κρήτης Στην αριστερή του πλευρά έχει υπό την προστασία (υπό τη σκέπη) κάποια γυναίκα με μακριά μαλλιά την Ευρώπη μάλλον (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιo Κ(ου)ρήτα σε στάση προσευχής λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

Δικταίο Άντρο Ειδώλιο Κ(ου)ρήτα σε λατρευτική στάση ( Δικταίο lsquoΑντρο Μουσείο Ηρακλείου)

33

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 34: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ 34

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35

Page 35: ΔΙΑΣ, ZEUS, JUPITER

Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ Α ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΤΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

35