ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Tomo LI Blg. 24

Disyembre 21, 2020

www.cpp.ph

EDITORYAL

Dinudumog, sinasakop at pinag-hahari-harian ng Retooled Commu-nity Support Program (RCSP) ngArmed Forces of the Philippines (AFP)ang mga baryo. Imbing pasistang la-yunin nito ang alisin ang anumangbahid ng impluwensya ng rebolusyo-naryong kilusan. Nagtatagal angRCSP nang 3-6 na buwan sa pinaka-maiksi, o hanggang tatlong taon sakulumpon ng mga baryo.

Pasistang pakay nito na basaginang pagkakaisa at pagtutulungan ng

masa. Iniisa-isa at dinudumog nilaang mga pinagdududahang kabilangsa mga organisasyong masa, angmga may kamag-anak na Pulangmandirigma o kadre ng Partido, da-ting mandirigma o sinumang tuma-tangging yumuko, sumuko o magpa-hamak sa kanilang kababaryo.

Ginagamit ng mga pasista angred-tagging. Iniaanunsyo ang mgapangalan sa radyo o ipinapaskil samga tarpolin. Ineekisan nang pulaang mga bahay ng mga pinaghihi-

Todong labanan ang walang-habasna pasistang terorismo sa kanayunan

Walang-habas ang pasistang terorismo ng rehimeng US-Duterte sakanayunan ngayong taon. Walang kapantay sa kalupitan ang mgaarmadong galamay ni Duterte laban sa masang magsasaka at

maralita. Sa gitna ng rumaragasang pandemya at mga kalamidad, tuluy-tuloyang saywar, paninindak at paniniktik sa mga baryo at komunidad na pinaghi-hinalaan nilang mayroong mga organisasyong masa at sangay ng Partido o dikaya ay sumusuporta at nagsisimpatya sa Bagong Hukbong Bayan (BHB). Angkampanyang ito na paglupig sa masa, sa ilalim ng tinaguriang Joint CampaignPlan-Kapanatagan, ay kaakibat ng malalaki, masisinsin at tuluy-tuloy naoperasyong pangkombat na nakatutok sa mga larangang gerilya ng BHB.

nalaan. Ipinatatawag o sinusundosila para mag-ulat at "magpalinis ngpangalan" sa mga kampo militar, atdoon "mag-surender" o magpaga-mit sa mga paniniktik at pagsusup-long, o lumahok sa mga proyekto napinagkakakitaan ng militar.

Ang tumatanggi ay kara-kara-kang ikinukulong o kaya'y pinagba-bantaang patayin. Binabalik-balikansa bahay, na paglao'y pinaliligiran,inaakyat, o nirereyd at nirerekisakadalasa'y sa disoras ng gabi. Angpatuloy na "nagmamatigas" ay tu-luyang pinapaslang. Sunud-sunodang mga kaso ng pagmasaker napinalalabas sa balita na engkwentrosa BHB. Nitong 2020, hindi bababasa 290 ang mga magsasakang pina-tay ng mga pasista.

Ang masang magsasaka ay pilitpinasusunod sa mga arbitraryongpatakarang ipinapataw ng mga pa-sista, tulad ng paglimita sa pwedeng

Disyembre 21 , 2020 ANG BAYAN2

Tomo LI Blg. 24 | Disyembre 21, 2020

NilalamanANG

instagram.com/prwcnewsroom

@prwc_info

cppinformationbureau@gmail.com

Ang Ang Bayan ay ini la lathala dalawang beses bawat buwan

ng Komite Sentral ng Partido Komunista ng Pi l ipinas

Ang Ang Bayan ay ini la labas sa

wikang Pi l ipino, Bisaya, I loco,

Hi l igaynon, Waray at Ingles.

Tumatanggap ang Ang Bayan ng

mga kontribusyon sa anyo ng mga

artikulo at bal ita. Hinihikayat din ang

mga mambabasa na magpaabot ng

mga puna at rekomendasyon sa

ikauunlad ng ating pahayagan.

Editoryal: Todong labanan ang walang-habas

na pasistang terorismo sa kanayunan 1

Mga protestang bayan sa kabila ng lockdown 3

7 aktibista, hinuli sa Araw ng Karapatang-tao 4

Mga krimen ng AFP sa Sultan Kudarat 4

Mga protesta sa buong daigdig 5

Ang babae sa digmang bayan 6

Nanghahalihaw na mga sundalo, inambus 7

Kaso kaugnay ng Antique 7, umusad 7

Bagong maniobra ng mga Marcos 7

Hustisya para kay Alvin Luque! 7

Pasko ng kakapusan at kagutuman 8

Sa madaling salita 9

Cuba: Pagtaas ng kapasidad pangkalusugan 10

bilhing pagkain at suplay, o kaya'ypagbabawal na magtrabaho sa kani-lang bukid sa tabing ng "social dis-tancing." Pawang walang ligal nabatayan ang mga ito, labag sa kara-patan at labis na pabigat sa masa.

Ginagambala ang katahimikanng taumbaryo. Nangunguna angmga buhong sa mga pasabong, pag-lalasing, pagdodroga, pornograpiyaat pagsasamantala sa mga babae.Nagpapaputok sila ng baril sa gabiupang manindak. Naghuhulog ngbomba at nanganganyon sa mgabundok na kalapit sa baryo napumipinsala sa mga bukid at ari-a-rian ng masa, at naghahatid ng la-bis na takot, laluna sa mga bata.

Nagpapakalat ang kaaway ngkaliwa't kanang intriga upang sirainang pagtitiwalaan ng masa at wasa-kin ang kanilang mga organisasyon.Sinisiraan nila ang hukbong bayan atpinagbabantaan ang taumbaryo nasila ang babalingan ng ganti kungmaglunsad ang BHB ng taktikal naopensiba sa kanilang lugar.

Malalim ang idinulot na pinsalang maruming gera ng pasistang rehi-men sa ilang larangang gerilya. Na-

ging pasibo at nadisorganisa angmasa at hindi nakapanlaban sa harapng paninibasib at abuso ng kaaway.Dahil ito sa ilang kahinaan ng mgakomite ng Partido at yunit ng hukbona mabilis umangkop sa estilong du-mog ng kaaway at isagawa ang ki-nakailangang mga hakbang para pa-natilihin ang mahigpit nilang ugna-yan at tulungan sa masa.

Gayunman, sa mas maraming la-rangang gerilya, magiting na naka-paninindigan at nakalalaban ang ma-sa kasama ang kanilang hukbo. Du-manas man sila ng pinsala, patuloysilang nagbabangon at nakikibaka.

Sa mahigpit na pagtulong at ga-bay ng Partido at hukbo, nagagawang masa na panatilihin ang pagkakai-sa at sama-samang kumilos at luma-ban nang gitgitan. Kung kasama anghukbo, hindi sila nasisindak. Naninin-digan sila para sa kanilang mga kara-patan at ipinaglalaban ang kanilangkagalingan. Hindi sila nag-iiwanan.Ang kapakanan ng bawat isa ay ipi-naglalaban ng lahat. Ang kalupitan atpanggigipit ay nahaharap nila nangkolektibo at matapang. Mayaman naang karanasan ng masa sa paglaban,

harapan man o ibang mapanlikhangparaan. Sama-sama nilang nasusu-way ang utos ng kaaway, iniikutan obinabalewala. Hindi sila nauubusanng paraan hangga't determinado atmataas ang diwang palaban.

Tuluy-tuloy na pinalalakas atpinalalawak ang mga organisasyongmasa upang bigkisin ang pagkakaisaat itaas ang kanilang diwa at kaka-yahang lumaban. Kahit nasa baryoang kaaway, nagagawang magpulongat mag-asembliya nang hindi nakiki-ta o naririnig ng mga pasista. Angpinakamatatatag na organisasyon ayaktibo sa propaganda at edukasyon.Puspusan nilang nababatikos angteroristang mga krimen ng AFP atrehimeng Duterte at nailalantad angmga pasistang kasinungalingan nito.

Sa harap ng hagupit ng kampan-yang panunupil ng rehimen, hindi hi-nahayaang mapigtas ang bigkis nanagdudugtong sa masa at hukbo.Dahil kailangan, maraming paraan ngtalastasan at ugnayan. Walang patidang pagtulong ng hukbo sa mga paki-kibakang antipyudal ng masa. Aktiborin ang hukbo sa paglaban sa arma-dong galamay ng kaaway. Binabaklasang lambat ng mga espiya ng kaaway.Ang mga pinag-iinitan ng kaaway aykinakanlong o inihahanap ng masu-sukuban. Ang mga pasistang kriminalsa baryo ay pinarurusahan—iniisnaypo pinasasabugan.

Pinatutunayan sa buong bansa nahindi kailanman lubos na magagapiang determinasyon ng masang api nalumaban at daigin ang pasistangpang-aabuso. Dapat humalaw ng aralat inspirasyon sa magigiting na kara-nasan sa paglaban ng masa, ng hukboat Partido at ang lalong paglawak atpaglalim ng rebolusyonaryong basengmasa sa kanayunan.

Sa hangaring manatili sa poderat ituloy ang pangangamkam at ko-rapsyon, tiyak na hindi lulubayan ngpasistang rehimeng Duterte angmasa at itutuloy ang pang-aapi atpagpapahirap sa kanila. Subalit ha-bang lalong nagiging malupit atbrutal si Duterte, lalo lamang nagi-ging determinado ang masa at huk-bo na lumaban at sumulong sa lan-das ng digmang bayan.

ANG BAYAN Disyembre 21 , 2020 3

Mga protestang bayan sa kabila ng lockdown

Sinamantala ng rehimeng Duterte ang pandemyang Covid-19 para supilinang karapatan ng mamamayan na magpahayag, mag-organisa at magpro-

testa. Napigilan ng militaristang lockdown na brutal na ipinatupad ng mga pulisat sundalo ang pagsambulat ng mga pagkilos na gumigiit sa ayuda, kabuhayanat karapatan. Sa kabila nito, nakapaglunsad ng ilang malalaki at maraming ma-liliit na kilos protesta ang mga demokratikong sektor ngayong taon.

Sa inisyal na nakalap na datos ngAng Bayan, mayroong mahigit 400 napagkilos sa taong 2020. Labindalawanito ay mga mayor na pagkilos saMetro Manila. Sunod sa Metro Mani-la, pinakamarami ang nailunsad saSouthern Tagalog at Cebu. Liban sarali, isinagawa rin ang mga barikada,protestang pangkultura, bungkalan,piket, karaban at mga kampuhan.

Maliliit at malalaking pagkilosPinakamarami ang dumalo sa

pagkilos noong Nobyembre 30 saAraw ni Bonifacio. Dinaluhan ito ng5,000 katao. Panawagan sa pagkilosang pagbabasura sa Anti-TerrorLaw ng rehimen. Pinakamaramingpagkilos ang inilunsad sa buongbansa laban sa batas na ito. Ikinasalaban rito ang maliliit pero marami,biglaan at maiiksi na pagkilos samga sentrong syudad at bayan saLuzon, Visayas at Mindanao. Kara-mihan ay nilahukan ng mga grupongkabataan.

Liban dito, may mga pagkilos la-ban sa liberalisasyon ng importa-syon ng bigas, ABS-CBN shutdown,red-tagging, panggigipit at pama-maslang, demolisyon at reklama-syon ng lupa. Mayroon ding mga rali

na nanawagan ng proteksyon parasa mga manggagawang pangkalu-sugan, mass testing, kagyat at sapatna ayuda, ligtas na balik-eskwela,academic ease, balik-pasada atdagdag-sahod, hazard pay at badyetpara sa mga serbisyong sosyal.Mayroong mga pagkilos para kun-denahin ang pagpaslang sa mga ak-tibista tulad nina Randall Echanis atZara Alvarez at panggigipit sa inangsi Reina Nasino at kanyang sanggolna si River.

Sa unang bahagi ng lockdown,naikutan ng mga organisasyon angmga restriksyon at pinamunuan angprotesta mula sa mga bahay at ko-munidad. Nilahukan ito ng 10-20magkakapitbahay. Isinagawa nilaang mga noise barrage at sabayangpagpanawagan sa kanilang mgasocial media account.

Kasabay nito ang mga protestaat raling online o sa internet. Mayordito ang paggunita sa Pandaigdi-gang Araw ng Paggawa kung saannagkita-kita online ang mga kalahokpara makinig sa mga talumpati atpanawagan. Sinabayan ito ng isangmabilisang piket sa loob ng Univer-sity of the Philippines (UP) sa Dili-man, Quezon City.

Protesta sa lansanganUnang sumambulat ang protesta

sa lansangan sa Barangay BagongPag-asa sa Quezon City na itinulakng kawalan ng ayuda sa maralitanglunsod noong Abril 1. Mabilis at ma-rahas itong sinupil ng mga pulis.

Muling natulak na magprotestasa lansangan ang mga aktibista nangiratsada ng rehimen ang Anti-TerrorLaw sa Kongreso. Mabilisang nagti-pon sa UP-Diliman noong Hunyo 4ang mahigit 1,000 katao para kun-denahin ang pagratsada sa batas.Muli silang nagtipon dito noongHunyo 12. Sa sumunod na mga bu-wan, naging sentro ang unibersidadat upisina ng Commission on HumanRights sa loob ng kampus sa ilanpang mayor na pagkilos, kabilangang protesta sa SONA. Ipinatupadsa mga protesta ang social dis-tancing at pagsusuot ng face mask.

Pinakamaraming pagkilos angsektor ng transportasyon. Higitsampung beses na nagpiket ang mgadrayber at opereytor ng dyip paraigiit ang balik-pasada.

Lumahok ang mga progresibongindibidwal at organisasyon sa higitlimang beses na pagtitipon ng mgamanggagawa ng ABS-CBN sa ta-rangkahan ng istasyon sa QuezonCity.

Unang muling nagtipon saMendiola sa Maynila ang mga gru-pong LGBT noong Hunyo 26. Sumu-nod na protesta dito ang martsa ngmaralita, araw ng paglaban ng mgamagsasaka at pandaigdigang arawsa karapatang-tao.

Lahat ng mayor na mga pagkilosay may kasabay na mga protesta samga syudad ng Baguio, Cebu, Baco-lod, Iloilo, Roxas, Davao at iba pa.Nilahukan ang mga ito ng tinatayangnasa 150-300 mga raliyista.

Sa kabuuan, mahigit 300aktibista at mga boluntir ang inarestoat pansamantalang idinetine habangpapunta o nasa rali dulot sa diu-mano’y mga paglabag sa mga tun-tunin sa lockdown.

Disyembre 21 , 2020 ANG BAYAN4

ngang myembro ng Bagong Huk-bong Bayan (BHB) ang binaril ngdeath squad ng rehimen noong Di-syembre 15 sa Guihulngan City,Negros Oriental. Napatay sapamamaril si Dr. Mary RoseSancelan, pinuno ng lokal na taskforce laban sa Covid-19 at nag-ii-sang duktor sa upisinang pangka-lusugan ng syudad. Pinatay dinang kanyang asawa na si Edwin,na kasama niya noon pauwi sakanilang bahay.

Bago paslangin si Sancelan,paulit-ulit siyang ni-red-tag ng Ka-gubak, isang antikomunistang gru-pong paramilitar na pinatatakbo ngpulis at militar sa Negros. Pinanga-lanan siya ng grupo bilang si JB Re-galado, tagapagsalita ng BHB-Central Negros, noong 2018. Noong2019, nagpahayag na ng pangambasi Sancelan para sa kanyang buhaypero pinili niyang manatili sa syudadpara magsilbi sa mamamayan.

harapan man o ibang mapanlikhangparaan. Sama-sama nilang nasusu-way ang utos ng kaaway, iniikutan obinabalewala. Hindi sila nauubusanng paraan hangga't determinado atmataas ang diwang palaban.

Tuluy-tuloy na pinalalakas atpinalalawak ang mga organisasyongmasa upang bigkisin ang pagkakaisaat itaas ang kanilang diwa at kaka-yahang lumaban. Kahit nasa baryoang kaaway, nagagawang magpulongat mag-asembliya nang hindi nakiki-ta o naririnig ng mga pasista. Angpinakamatatatag na organisasyon ayaktibo sa propaganda at edukasyon.Puspusan nilang nababatikos angteroristang mga krimen ng AFP atrehimeng Duterte at nailalantad angmga pasistang kasinungalingan nito.

Sa harap ng hagupit ng kampan-yang panunupil ng rehimen, hindi hi-nahayaang mapigtas ang bigkis nanagdudugtong sa masa at hukbo.Dahil kailangan, maraming paraan ngtalastasan at ugnayan. Walang patidang pagtulong ng hukbo sa mga paki-kibakang antipyudal ng masa. Aktiborin ang hukbo sa paglaban sa arma-dong galamay ng kaaway. Binabaklasang lambat ng mga espiya ng kaaway.Ang mga pinag-iinitan ng kaaway aykinakanlong o inihahanap ng masu-sukuban. Ang mga pasistang kriminalsa baryo ay pinarurusahan—iniisnaypo pinasasabugan.

Pinatutunayan sa buong bansa nahindi kailanman lubos na magagapiang determinasyon ng masang api nalumaban at daigin ang pasistangpang-aabuso. Dapat humalaw ng aralat inspirasyon sa magigiting na kara-nasan sa paglaban ng masa, ng hukboat Partido at ang lalong paglawak atpaglalim ng rebolusyonaryong basengmasa sa kanayunan.

Sa hangaring manatili sa poderat ituloy ang pangangamkam at ko-rapsyon, tiyak na hindi lulubayan ngpasistang rehimeng Duterte angmasa at itutuloy ang pang-aapi atpagpapahirap sa kanila. Subalit ha-bang lalong nagiging malupit atbrutal si Duterte, lalo lamang nagi-ging determinado ang masa at huk-bo na lumaban at sumulong sa lan-das ng digmang bayan.

Hinalughog at tinamnan ng ba-ril at pasabog ang tinutuluyangmga bahay nina Lady Ann Salem,patnugot ng Manila Today, at mgaorganisador ng manggagawa na si-na Dennise Velasco, Rodrigo Espa-rago, Romina Astudillo, Mark RyanCruz, Joel Demate at Jaymie Gre-gorio, Jr.. Inaresto at sinampahansila ng gawa-gawang kaso batay satinanim na mga ebidensya. Lahatng mga search warrant ay pinirma-han ni Judge Cecilyn Burgos-Villavert ng Quezon City RegionalTrial Court. Kasabwat ni PNP ChiefGen. Debold Sinas ang naturanghuwes sa maraming kaso ng pag-aresto sa Negros at NationalCapital Region. Tinaguriang "pab-rika ng mandamyento" ang kan-

yang upisina at pinaiimbestigahanna sa Kongreso.

Malawak ang naging pagkunde-na sa rehimen sa atake sa malayangpamamahayag at pag-uunyon. AngManila Today ay kabilang sa ni-red-tag ng National Task Force to EndLocal Communist Armed Conflict sanagdaang pagdinig sa Senado dahilsa paglalathala nito ng mga sulatingkritikal sa rehimen. Ang mga unyo-nista naman ay dinakip dahil sa pa-giging aktibo sa paglaban sakontraktwalisasyon sa malalakingkumpanya tulad ng PLDT, Jollibee,Regent, Super 8, Pepsi at iba pa.

Ni-red-tag na duktora sa Negros,pinaslang

Isang duktor na pinarata-

7 aktibista, inaresto sa Araw ng Karapatang-tao

Iligal na inaresto ng mga elemento ng Philippine National Police (PNP)-Criminal Investigation and Detection Group ang pitong aktibista noong

Disyembre 10, Internasyunal na Araw ng Karapatang-tao, sa magkakahiwa-lay na lugar sa Metro Manila.

Terorismo ng estado,

wakasan!

Tatlong libong mamamayan ang

nagmartsa tungong Mendiola sa

Maynila para gunitain ang

Pandaigdigang Araw ng

Karapatang­tao noong

Disyembre 10. Panawagan ng

mga organisasyon sa pamumuno

ng Karapatan at Bayan na

biguin ang terorismo ng

estado.

Giit nila ang pagwawakas sa

mga atake sa mga progresibo at

aktibista at ang nakamamatay na

red-tagging ng estado.

Kaalinsabay, nagsampa ng 6

kasong pang­aabuso ng

awtoridad sa Ombudsman ang

apat na organisasyon at

dalawang mambabatas para

patalsikin sa pwesto ang tatlong

upisyal ng NTF­ELCAC na

aktibo sa red-tagging ng mga

aktibista.

Mga krimen ng AFP sa Sultan Kudarat at Western Samar

WALANG-PUKNAT ANG mga krimen at paglabag ng Task Force Central (TFC)ng militar sa mamamayan ng Sultan Kudarat. Noong Setyembre 10, umabot sa15 pamilya sa Sityo Tupi Bato, Midtungok, Sen. Ninoy Aquino, Sultan Kudarat,ang nawalan ng tirahan matapos sunugin ng 37th IB ang kanilang mga bahayat produkto sa bukid.

Sa ulat ng BHB sa rehiyon, umaabot sa 2,800 na Dulangan Manobo, Ti-duray, Moro at setler ang naging biktima ng panggigipit at pamamaslang ngyunit mula Enero hanggang Nobyembre ngayong taon.

Kabilang sa mga krimen ng TFC ang pagpatay kay Milboy Dakula, 17, atDino Limboy, 23, noong Setyembre 4 sa Barangay Santa Clara, Kalamansig.Noon namang Setyembre 5 sa parehong barangay, iginapos at ibinitin sa pu-nongkahoy ang may sakit sa pag-iisip na si Cris Macargas, 40 taong gulang.Noong Oktubre 22, niransak, ninakawan at sinunog ng mga sundalo ang isangbahay sa Sityo Ebe, Barangay Lagubang, Sen. Ninoy Aquino.

Nakapailalim ang TFC sa Western Mindanao Command at binubuo ng37th IB, 7th IB, 6th IB at PNP Special Action Force.

Western Samar. Pinakahuling biktima ng pagpaslang ng 46th IB saprubinsya si Joey Ocasla, 38, residente ng Barangay Sinalangtan, Calbiga.Binaril siya sa kanyang bahay noong Oktubre 23, alas-3 ng madaling arawmatapos pagbuksan ang mga sundalong naghahanap sa kanyang asawa nakapitan ng barangay. Pinatay din noong Setyembre si Juanita Pacayra, kapi-tan ng Barangay Antol.

Biktima rin ng 46th IB si Teddy Solayao, residente ng Barangay Magda-wat, na pinatay sa kanyang sakahan noong Agosto.

ANG BAYAN Disyembre 21 , 2020 5

Isa rito ang protesta ng 250milyong magsasaka at manggagawasa India laban sa neoliberal na mgapatakaran sa agrikultura ng pasistaat maka-imperyalistang rehimengModi. Milyun-milyon ang nagmartsatungo sa pambansang kabisera atsa iba't ibang bahagi ng bansa,lampas sa libu-libong mga harangat pulis, para pwersahin ang estadona iatras ang anti-mamamayangmga panukala at bigyan sila ng sub-sidyo. Umani ng malawak na supor-ta ang kilusan mula sa mga pang-gitnang pwersa, midya at iba panginstitusyon. Ang India sa kasaluku-yan ang ikalawa sa may pinakama-raming mamamayang nahawa ngCovid-19.

Sa US, humugis ang makapang-yarihang kilusang Black Lives Mattersa gitna ng pinakamatinding krisispangkalusugan ng bansa. Pumutokang malawakang mga protesta noongMayo, lumaganap at tinatayang ru-

murok noong Hunyo kung saan uma-bot sa mahigit 26 milyon ang nagsa-bing lumahok sila sa mga pagkilos saiba’t ibang bahagi ng bansa. NoongOktubre, mahigit 7,000 pagkilos naang inilunsad ng kilusang ito. Higititong lumakas dulot ng tumitindingdiskuntento ng mamamayan laban sapalpak na tugon ni Donald Trump sapandemya, at kanyang mga pasista atrasistang hakbang. Naging malakasang boses ng kilusan na nanawaganpara huwag iboto si Donald Trump saeleksyon noong Nobyembre. Ang USang may pinakamaraming nahawa atnapatay ng Covid-19.

Sa Indonesia, daanlibong mang-gagawa ang naglunsad ng 3-araw napambansang welga sa 60 lokasyonlaban sa panukalang magtanggal samga benepisyo ng mga manggagawaat nagbibigay-daan sa kontraktwali-sasyon sa paggawa.

Sa Thailand at Hongkong, daan-libo rin ang nagprotesta laban sa sis-

Iniluwal ng pandemya ang protestang milyun-milyong mamamayan

Walang kapantay na pagbulusok ng pandaigdigang ekonomya at krisissa kalusugan ang humugis sa taong 2020. Milyun-milyon ang nagka-

sakit at namatay, at mas marami pa ang nawalan ng trabaho at kita. Lalongsumidhi ang kahirapan at gutom sa maraming bahagi ng mundo. Sa halip naayuda at suporta, at pagpapalakas ng sistemang pangkalusugan, mas mada-las na panggigipit at pasismo ang tugon ng maraming mga gubyerno sa hina-ing ng kani-kanilang mamamayan. Ang mga kundisyong ito, na pumatong sadati nang masidhing krisis ng sistemang kapitalista, ang matabang lupa kungsaan umusbong at lumaganap ang mga protestang nilahukan ng pinakamara-ming mamamayan sa nakaraang limang dekada.

temang pulitika at mapaniil na mgapatakaran ng kani-kanilang bansa.Umaabot sa 100,000 katao ang du-malo sa rurok ng mga protesta nanananawagan para alisin ang abso-lutong kapangyarihan ng monarkiyasa Thailand. Sa Hongkong, nagtuluy-tuloy ang mga protesta laban sabatas sa ekstradisyon na itinutulak ngChina. Pinangunahan at nilahukanpangunahin ng kabataan ang dala-wang kilusan.

Sa Israel at Lebanon, puu-puonglibo ang nagrali laban sa bigong tu-gon ng kanilang mga gubyerno sapandemya, pagbagsak ng ekonomyadulot ng mga lockdown at korapsyonng kanilang matataas na upisyal.Dagdag na ayuda ang panawagan sanaglalakihang protesta sa Spain atTurkey. Sa France, Italy, UK at Bel-gium, kung saan pinakamatindi angunang serye ng mga impeksyon, tu-luy-tuloy ang protesta ng mgamanggagawang pangkalusugan parasa sapat na sahod at proteksyon.

Nitong Disyembre, 50,000 angnagtipon-tipon sa France laban sabrutalidad ng pulis at rasismo. SaNigeria, tagumpay ang kabataan sapanawagang buwagin ang SARS(kahalintulad na yunit ng SWAT saPilipinas) na notoryus sa brutal namga paglabag sa karapatang-tao.

Serye ng mga pagkilos mula paMarso ang isinagawa ng mga mara-lita sa Brazil, Mexico, Colombia,Guatemala at Chile para sa ayuda,badyet para sa mga serbisyo sosyalat dagdag suporta sa mga mangga-gawang pangkalusugan. Pinakama-laki rito ang sa Chile kung saan ma-higit 120,000 raliyista ang nag-martsa para sa karapatan ng kaba-baihan at pagkundena sa pagsirit ngpresyo ng pagkain at tubig. Sa Co-lombia, pambansang welga ang sa-got ng mga manggagawa laban samga paglabag sa karapatang-tao sagitna ng pagtaas ng bilang ng mganahawa ng bayrus sa bansa.

Disyembre 21 , 2020 ANG BAYAN6

Maraming kabataang kababaihan ang di alintana ang mgasakripisyo at hamon bilang kasapi ng Bagong Hukbong

Bayan (BHB). Buong-tatag nilang ginagampanan ang kanilangmga tungkulin, bilang pantay na mga katuwang ng kalalakihangmandirigma. Kabilang sa kanila sina Paolin, Mimi at Jellyn, mgakabataang kababaihan na nagmula sa iba't ibang saray ng li-punan, na nakahanap ng pagtanggap at pagkakapantay-pantaysa loob ng hukbong bayan.

Ka Paolin, rebolusyonaryong inaMyembro ng komite sa propa-

ganda at edukasyon ng isang pru-binsya si Ka Paolin. Nagsisilbi si-yang guro ng mga kasamang di ma-kabasa't makasulat. Nagtuturo siyang mga pangkulturang pagtatang-hal, mga kursong masa, at kurso ngPartido.

Parehong namumunong kadre ngPartido at BHB ang kanyang mga ma-gulang. Nagpasya siyang sundan angkanilang mga yapak sa hukbong ba-yan nang mag-18 na siya. Dito niyanakilala ang kanyang naging asawa.

Pansamantala siyang lumibanpara sa ligtas na panganganak sakasagsagan ng batas militar sa Min-danao. Matindi ang naging stress ni-ya, dahil alam niyang hindi igagalangng mga sundalo ang kanyang mgakarapatan kahit siya ay bagong ina.Tatlong buwan pa lamang ang kan-yang anak nang iwan niya ito sa pi-nagkakatiwalaang kamag-anak.

Malaking sakripisyo kay Ka Pao-lin ang pag-iwan sa anak. Tangingmga larawan ng kanyang anak angbaon niya sa kanyang pagbalik sayunit. Sinalubong siya ng mahigpitna yakap ng kanyang ina. "Ngayonalam mo na kung bakit ko kayo ibi-nilin sa Lola," biro ng kanyang inahabang lumuluha.

Ka Mimi, mala-manggagawaMedik ng isang platun si Ka Mi-

mi. Tungkulin niyang tiyakin ang ka-lusugan ng mga kasama at kalinisanng kampo. Ngayong may pandemya,aktibo siya sa mga inilulunsad namedical mission sa saklaw nilangkomunidad at kampanyang eduka-syon hinggil sa Covid-19. Bilang

mandirigma, ikina-gagalak niya angtiwala sa kanya ngmga residente ngmga baryong kani-lang pinagsisilbihan.

Galing sa isang syudad si Ka Mi-mi. Sa edad na 18, namasukan siyabilang manggagawang kontraktwalsa mga pagawaan ng palm oil. Sa isasa mga ito, sinahuran lamang siya ng₱180 para sa 12 oras na pagtatra-baho. Mas mababa ito nang ₱100kumpara sa sinasahod ng kalalaki-han. Tulad sa iba, bawal siyangumupo sa loob ng pagawaan atmayroon lamang siyang 30-minutongpahinga at limitadong paggamit sabanyo. Wala siyang natanggap nabenepisyong pangkalusugan.

Dahil sa barat ang sinasahodmula sa kumpanyang pinapasukan,natulak siyang pumasok sa mga anti-sosyal na aktibidad para buhayin angkanyang anak. Malala, pinagma-lupitan siya ng kanyang asawa naminsan ay kumuryente sa kanya.

Unang nakilala ni Mimi ang mgakasama nang umuwi siya ng pru-binsya. Dito niya nakausap ang mgakasama. Dumalo siya sa mga pag-aaral na inilunsad sa loob ng kampoat nanatili nang isang linggo hang-gang nakapagpasyang magpultaym.

Ka Jellyn, LumadUpisyal sa suplay sa kumpanya

at instruktor pampulitika sa platunsi Ka Jellyn, isang Manobo. Hindisiya nanibago sa buhay-hukbo dahilsanay siya sa gawain sa kabundu-kan. Bata pa lamang, tumutulong nasiya sa kanyang mga magulang sagawaing bahay at sa pag-aani ng

Ang babae sa digmang bayan

kamote sa bukid.Sumapi siya sa BHB noong

Nobyembre 2014, sa edad na 18.Noong 2018, nakasama siya sapaglulunsad ng ambus sa isang yu-nit ng 66th IB kung saan 17 sunda-lo ang napatay. Isang kasama na-man ang nasawi sa naturangengkwentro. Ngunit hindi natakot siKa Jellyn, bagkus, lalupang tumibayang kanyang rebolusyonaryong di-wa. Mulat siyang bahagi ito ngpakikidigma, kung saan madalas nabuhay-at-kamatayan ang sitwa-syon. Gayunpaman, hanggangmaaari, alam niyang kailanganlaging mag-ingat at sumunod samga regulasyon para mapahaba paang pagsisilbi sa rebolusyon.

Tulad nina Ka Paolin at Ka Mi-mi, lalong tumitibay ang komitmentni Ka Jellyn sa rebolusyon sa tuwingnakakasalamuha niya ang masa atnararamdaman niya na buo angtiwala nila sa kanya. Malaki angpag-aalala sa kanila ng masa,laluna ng kapwa kababaihan, atmadalas silang tanungin kungmahirap ba, kung hindi sila nata-takot, kung paano maging babae saloob ng hukbong bayan. Alam nilana sa kanilang pagiging mandi-rigma, unti-unti nilang binabaka atwinawaksi ang mababang pananawsa kanilang mga kabaro. Pinatuna-yan nilang may kakayahan sila salahat ng larangan ng gawain,maging sa gawaing militar.

ANG BAYAN Disyembre 21 , 2020 7

Bagong mga maniobra ng mga Marcos

WALANG TIGIL ANG mga maniobra ng mga Marcos para makabalik sa Malaca-ñang. Pinakahuli rito ang paghain ng reklamong impeachment laban kay SupremeCourt Associate Justice Marvic Leonen noong Disyembre 7. Ibinatay ang reklamosa hindi umano pagsusumite ni Leonen ng kanyang statement of assets, liabilitiesand net worth.

Pangalawa na ito sa mga kasong may layuning sipain si Leonen para bigyan-daan ang pagpabor sa protestang elektoral ni Ferdinand Marcos, Jr. laban kayVice Pres. Leni Robredo. Bago nito, ibinasura na ng korte ang petisyong quo war-ranto ni Solicitor General Jose Calida laban kay Leonen.

temang pulitika at mapaniil na mgapatakaran ng kani-kanilang bansa.Umaabot sa 100,000 katao ang du-malo sa rurok ng mga protesta nanananawagan para alisin ang abso-lutong kapangyarihan ng monarkiyasa Thailand. Sa Hongkong, nagtuluy-tuloy ang mga protesta laban sabatas sa ekstradisyon na itinutulak ngChina. Pinangunahan at nilahukanpangunahin ng kabataan ang dala-wang kilusan.

Sa Israel at Lebanon, puu-puonglibo ang nagrali laban sa bigong tu-gon ng kanilang mga gubyerno sapandemya, pagbagsak ng ekonomyadulot ng mga lockdown at korapsyonng kanilang matataas na upisyal.Dagdag na ayuda ang panawagan sanaglalakihang protesta sa Spain atTurkey. Sa France, Italy, UK at Bel-gium, kung saan pinakamatindi angunang serye ng mga impeksyon, tu-luy-tuloy ang protesta ng mgamanggagawang pangkalusugan parasa sapat na sahod at proteksyon.

Nitong Disyembre, 50,000 angnagtipon-tipon sa France laban sabrutalidad ng pulis at rasismo. SaNigeria, tagumpay ang kabataan sapanawagang buwagin ang SARS(kahalintulad na yunit ng SWAT saPilipinas) na notoryus sa brutal namga paglabag sa karapatang-tao.

Serye ng mga pagkilos mula paMarso ang isinagawa ng mga mara-lita sa Brazil, Mexico, Colombia,Guatemala at Chile para sa ayuda,badyet para sa mga serbisyo sosyalat dagdag suporta sa mga mangga-gawang pangkalusugan. Pinakama-laki rito ang sa Chile kung saan ma-higit 120,000 raliyista ang nag-martsa para sa karapatan ng kaba-baihan at pagkundena sa pagsirit ngpresyo ng pagkain at tubig. Sa Co-lombia, pambansang welga ang sa-got ng mga manggagawa laban samga paglabag sa karapatang-tao sagitna ng pagtaas ng bilang ng mganahawa ng bayrus sa bansa.

Hustisya para kay

Ka Alvin Luque!

HUSTISYA ANG PANA-WAGAN ng Partido Komu-nista ng Pilipinas sa pag-paslang ng mga berdugo ng4th ID kay Alvin Luque (KaJoaquin Jacinto) at ng ka-sama niyang sibilyan noonghatinggabi ng Disyembre10 sa Barangay San Agus-tin Sur, Tandag City, Suri-gao del Sur. Si Ka Joaquinay dating tagapagsalita ngNational Democratic Front(NDF)-Mindanao. Taliwassa pahayag ng militar, im-posibleng makapanlabansiya dahil paralisado atnagpapagaling nang ma-ganap ang krimen.

Si Ka Joaquin ay nag-mula sa Davao City. Nagingtagapangulo siya ng kon-seho sa Ateneo de DavaoUniversity noong siya’yestudyante pa. Mula de-kada 1990 hanggang de-kada 2000, naging tanyagsiyang lider ng Bayan-Southern Mindanao. Maypanahong tumakbo siya sapagkakonsehal ng DavaoCity. Nagsimula siyangpag-initan nang panguna-han niya ang mga rali la-ban sa rehimeng Arroyo.Paulit-ulit siyang ni-red-tag, dinahas at sinampa-han ng gawa-gawang ka-song kriminal. Lumipat siyasa Cagayan de Oro City,pero patuloy pa rin siyangginipit. Para takasan angpulitikal na panggigipit,nagpakanlong siya sa isangsonang gerilya ng BagongHukbong Bayan noong2007 hanggang mag-pasyang magpultaym sahukbo.

Noong 2009, itinalagasiya para makatuwang niKa Oris na palakasin angNDF-Mindanao.

Pulis at militar, inutusang harapin

ang kaso hinggil sa "Antique 7 massacre"

INUTUSAN NG OMBUDSMAN nitong Disyembre 17 ang tatlong upisyal ng pulis ngAntique at isang upisyal ng 301st Brigade na harapin ang mga kasong kriminal atadministratibo na isinampa laban sa kanila ng mga pamilya ng pitong istap ng Na-tional Democratic Front of the Philippines-Panay. Pinangunahan ng naturang mgapulis at sundalo ang pagmasaker sa pitong istap na tinaguriang Antique 7 noonghatinggabi ng Agosto 15, 2018 sa Barangay Atabay, San Jose, Antique.

Ibinatay ang reklamong ito sa awtopsiya ng Commission on Human RightsForensic Center. Ang “Antique 7” ay sina Felix Salditos, Peter Mecenas, JaysonTalibo, Liezel Bandiola, Jason Sanchez, Eldie Labinghisa, at Karen Ceralvo.

Nanghahalihaw na mga sundalo, inambus

INAMBUS NG BAGONG Hukbong Bayan (BHB)-Camarines Norte ang nag-oopera-syong mga sundalo mula sa 902nd Brigade noong Disyembre 12 sa Sityo Manla-pat, Baay, Labo, Camarines Norte. Hinalihaw nila ang lugar kahit katatapos palamang ng bagyo. Nasamsam sa ambus ang dalawang 9mm kalibreng pistolangGlock at walong bakpak. Dalawang sundalo ang nasugatan.

Surigao del Sur. Pinaputukan ng BHB ang kampo ng CAFGU sa Km. 8, Bara-ngay Puyat, Carmen noong Disyembre 4. Pwersahang pinasurender ng mgasundalo ang mga residente at nirekrut bilang CAFGU ang kalalakihan. Isang ele-mento ang napatay.

Samar. Inambus ng BHB ang sasakyang pampatrulya ng pulis sa BarangayLogero, Marabut, Western Samar noong Disyembre 10. Napatay si P/Capt. EarlHembro. Noong Oktubre, tatlong sundalo ang napatay at isa ang nasugatan sa li-mang operasyong haras ng BHB sa Samar. Tinarget ng mga opensiba ang 19th IBat 43rd IB na nanliligalig sa mga barangay sa hilaga at kanlurang bahagi ng isla.Inilunsad ang mga pag-atake mula Oktubre 13-24 sa mga bayan ng Pambujan atSilvino Lobos sa Northern Samar, at sa Matuguinao, Samar. Nakasagupa rin ngmga kasama ang 19th IB noong Oktubre 28 sa Barangay Nagpapacao, Matugui-nao kung saan dalawang sundalo ang nasugatan.

Capiz. Dalawang sundalo ng 12th IB ang sugatan matapos silang paputukanng BHB sa Sityo Buga, Siya, Tapaz noong ikatlong linggo ng Nobyembre. Inire-reklamo ng mga residente ng Tapaz ang pag-okupa ng 12th IB sa kanilang mgabarangay na nagresulta sa pag-hamlet, sapilitang pagpasurender, pagbabanta, atpanggigipit sa mga upisyal ng barangay na ideklarang persona non grata angPartido at BHB.

Iloilo. Isang paramilitar ang namatay sa magkasunod na operasyong harasng BHB-Iloilo sa kampo ng CAFGU sa Barangay Pudpud, Miag-ao noong Nob-yembre 3 at 4.

Disyembre 21 , 2020 ANG BAYAN8

lockdown.Kabilang sa kanila ang drayber ng

dyip na si Gerald. "Ngayong Pasko,hindi ko pa alam kung ano ang planoko dahil gipit, at dahil hindi namanako nakakabyahe," aniya. Kaiba ito sanagdaang mga taon kung saan ay na-kakapagplano sila ng maihahanda ba-go pa man sumapit ang Pasko.

Nagsimulang dumausdos angkabuhayan ng kanyang pamilyanang ipagbawal ang pagbyahe ngmga dyip na pumasada sa ngalan nglockdown. Kabilang siya sa 200,000drayber na hindi pa rin nakabibi-yahe hanggang ngayon.

"Kung dati ay masasarap angkinakain namin katulad ng manok atbaboy, ngayong nagkapandemya aytalagang napakahirap. May mga pa-nahon na nakaasa na lang kami saayuda. Minsan, paulit-ulit na langyung ulam: mga delata, nudels atisda," sabi niya. Gaya nila, dalawasa bawat limang pinakamahihirapna pamilyang Pilipino ang naka-ranas ng gutom ngayong pandemya,habang isa kada lima ang nakaranas

na hindi kumain sa buong araw.Napilitan din siyang patigilin sa

pag-aaral ang nag-iisa niyang anak,taliwas sa kagustuhan ng bata. Ayonsa isang pag-aaral na isinagawa ngWorld Bank at National Economicand Development Authority noongAgosto, 20% lamang sa nag-aaralbago ang pandemya ang nakapag-tuluy-tuloy ng kanilang pag-aaral.Ang 80% ng mga magulang ay nag-sabing pababalikin nila sa pag-aaralang kanilang mga anak kapag nag-bukas na ulit ang mga paaralan.

Daing naman ng magtataho nasi Win-win na maliban sa gipit, hindimabubuo ang kanilang pamilya du-lot ng mga restriksyon sa pagkak-warantina. "Parang mas malungkotang Pasko namin ngayon kasi hindikami kumpleto," aniya. Kumparadati, hindi na makakasama ng limaniyang anak sa pagsalubong ngPasko ang kanilang mga lolo, lola,pinsan, mga tiyahin at tiyuhin. Gayani Gerald, pangunahing nakaasa angkanyang pamilya sa ayudang pag-kain sa panahon ng lockdown.

Pasko ng kakapusan at gutom

Isa sa mga pinaka-inaabangang okasyon ng karaniwang mga Pilipino taun-taon ang Pasko. Pinakatampok na bahagi nito ang noche buena, kung saan

nagtitipun-tipon ang mga kasapi ng pamilya para magsalo sa kadalasa'y es-pesyal na handang pagkain at magdiwang. Subalit ngayong panahon ng pan-demya, maraming pamilya ang dumaraing na hindi na maipagpatuloy angtradisyong ito dulot ng krisis na mahigit siyam na buwan nang nananalasa sabayan. Karamihan sa kanila ay nawalan ng hanapbuhay at kita dulot ng

Kabilang sina Gerald at Win-winsa 40% ng mga manggagawang nag-ulat ng pagbagsak ng kita dahil sapandemya. Tinawag silang "bagongmahirap" ng World Bank, isang ka-tegoryang tumutukoy sa isang sek-syon ng lipunan na nawalan ng kitao trabaho dahil sa pandemya.

Gipit rin ang maliliit na nego-syante sa impormal na sektor. Isarito si Tam, na humingi ng payo sakanyang mga kaibigan kung paanopagkasyahin ang ₱1,000 badyet parasa Pasko. "Yan lang ang badyet kasiang iba pambili ng bigas," aniya. Pa-yo sa kanya ng karamihan: Bumili ngmanok dahil ito ang pinakamura salahat ng karne ngayong buwan.Kumpara sa karneng baboy na ₱320ang kilo, nasa ₱210 lamang ang isangkilo ng manok. Noong nakaraang bu-wan, pumalo sa 3.3% ang tantos ngimplasyon, kung saan pinakamabilisna tumaas ang presyo ng pagkain.

Hindi lahat ay may pambili ngmaihahanda. "Buti ka pa, maypanghanda, kami matutulog lang,"sagot kay Tam ng kaibigan niyang siLani. Mula nang tumama ang pan-demya, parami nang parami ang bi-lang ng walang makain at nakaasalamang sa kawanggawa ng simba-han at mga pribadong institusyon.Sa ulat na nauna nang nabanggit,nasa 54% ng mga pamilyang ma-hihirap ang nagsabing di nila kayangbumili kahit ng pinakabatayang pa-ngangailangan tulad ng pagkain.

Palatandaan nito ang tuluy-tu-loy na paglaki ng binibigyan ngpagkain ng mga organisasyong ma-pagkawanggawa at simbahan. Isarito ang pinatatakbong soup kitchenng Society of Divine Word na nag-papakain ng mahigit 1,000 katao,limang araw sa isang linggo, mulasa 250 lamang noong Abril. "Mara-mi sa kanila ay walang mga tira-han," ayon sa isang paring nagpa-patakbo ng soup kitchen. "Pero pa-rami nang parami na rin ang mganawalan ng trabaho na lumalapit saamin dahil sa desperasyon."

ANG BAYAN Disyembre 21 , 2020 9

Disyembre 21 , 2020 ANG BAYAN10

Kabilang sina Gerald at Win-winsa 40% ng mga manggagawang nag-ulat ng pagbagsak ng kita dahil sapandemya. Tinawag silang "bagongmahirap" ng World Bank, isang ka-tegoryang tumutukoy sa isang sek-syon ng lipunan na nawalan ng kitao trabaho dahil sa pandemya.

Gipit rin ang maliliit na nego-syante sa impormal na sektor. Isarito si Tam, na humingi ng payo sakanyang mga kaibigan kung paanopagkasyahin ang ₱1,000 badyet parasa Pasko. "Yan lang ang badyet kasiang iba pambili ng bigas," aniya. Pa-yo sa kanya ng karamihan: Bumili ngmanok dahil ito ang pinakamura salahat ng karne ngayong buwan.Kumpara sa karneng baboy na ₱320ang kilo, nasa ₱210 lamang ang isangkilo ng manok. Noong nakaraang bu-wan, pumalo sa 3.3% ang tantos ngimplasyon, kung saan pinakamabilisna tumaas ang presyo ng pagkain.

Hindi lahat ay may pambili ngmaihahanda. "Buti ka pa, maypanghanda, kami matutulog lang,"sagot kay Tam ng kaibigan niyang siLani. Mula nang tumama ang pan-demya, parami nang parami ang bi-lang ng walang makain at nakaasalamang sa kawanggawa ng simba-han at mga pribadong institusyon.Sa ulat na nauna nang nabanggit,nasa 54% ng mga pamilyang ma-hihirap ang nagsabing di nila kayangbumili kahit ng pinakabatayang pa-ngangailangan tulad ng pagkain.

Palatandaan nito ang tuluy-tu-loy na paglaki ng binibigyan ngpagkain ng mga organisasyong ma-pagkawanggawa at simbahan. Isarito ang pinatatakbong soup kitchenng Society of Divine Word na nag-papakain ng mahigit 1,000 katao,limang araw sa isang linggo, mulasa 250 lamang noong Abril. "Mara-mi sa kanila ay walang mga tira-han," ayon sa isang paring nagpa-patakbo ng soup kitchen. "Pero pa-rami nang parami na rin ang mganawalan ng trabaho na lumalapit saamin dahil sa desperasyon."

Pangalawa sa dalawang-artikulong serye kaugnay sa

natatanging tugon ng estado at mamamayan ng Cuba sa

pandemyang Covid-19.

Isa sa mga aral na nahalaw ng Cuba sa pag-apula ngpandemyang Covid-19 ang pangangailangan na itaas

ang kakayahan ng sistemang pangkalusugan para saluhinang mga pasyenteng nasa seryoso at kritikal na kalagayan.Tinatawag itong intensive care, isang espesyalisadongtungkulin kung nasaan nakasalalay ang buhay ng mga pa-syente sa istriktong mga prosesong medikal at pag-aruga.

Sa gitna ng pandemya, pinala-kas ng Cuba ang mga intensive careunit (ICU) sa iba't ibang ospital atpasilidad. Ipinaarangkada nito angpagpapaunlad ng bagong mga tek-nolohiya sa medisina at pagsasanayng mga personel. Pinahahalagahannito ang papel ng mga nars, na kini-kilala bilang mapagpasya sa pagga-ling ng mga pasyente. Alinsunod saplano ng estado, ipinatutupad angpagpaparami ng kama sa mga ICUat pagkumpleto sa mga serbisyo nitomula 2021 hanggang 2026.

Naghanda ang Cuba sa pinaka-masama at pinakamahirap na se-naryo noong unang pumalo angpandemya. Ayon sa isang artikulong Granma, upisyal na pahayaganng Partido Komunista ng Cuba, si-nunod ng mga duktor ng Cuba angnailatag na mga protokol na naka-batay sa karanasan ng mundo, ha-bang tuluy-tuloy na pinaunlad angmga ito mula sa mga aral ng sarilingpraktika. Inilapat nila sa partikularna katangian ng kanilang lipunan atsistemang pangkalusugan, gayundinsa indibidwal na mga sakit ang kani-lang tugon sa bawat kaso ng nagka-kasakit. Ang tinipong mga karana-sang ito ang nagbigay sa kanila ngtatag at kumpyansa sa pagpapatu-pad ng mga protokol at pag-eksperimento sa paggamit ng mgagamot.

Hindi kailanman lumampas sakakayahan ng sistemang pangkalu-

sugan ng Cuba ang pandemya, at niminsan ay hindi napuno ang mgaospital nito. Naiwasan ng Cuba angpagkakasakit ng mga manggagawasa kalusugan sa mga tinaguriang"red zone" o mga lugar kung saanmas mataas sa 10% ang tantos ngimpeksyon. Wala ni isang duktor onars ang namatay dahil sa bayrus.Ito ay dahil istriktong ipinatutupadang mga hakbangin sa biosecurity atmahigpit na sinusunod ang mgaprotokol. Namamayani sa hanay ngmga frontliner ang diwa ng pagtu-tulungan at pag-aruga sa isa't isa sapagtitiyak ng kalinisan, sapat nakagamitan at distribusyon ng pag-kain.

Sa kasagsagan ng pandemya,pinakamataas na ang anim na pa-syenteng namatay sa bayrus saisang araw. Mula Mayo, paisa-isa nalamang ang hindi nasasalba ng mgaduktor. Walang namatay ni isangbata, tinedyer o buntis. Naging po-sible ito dahil sa buong-tiwalangpagsunod ng mamamayang Cubanosa mga patakaran ng kanilang esta-do. Lahat ng protokol ay nakasulat.Direkta at klaro ang mga patakaran.Gumampan ang midya ng susingpapel sa maagap na pagpapalaga-nap ng tamang impormasyon.

Ang ganitong karanasan ay na-tatangi sa Cuba, kung saan mataasang pampulitikang kapasyahan ngestado para alpasan ang isang pan-daigdigang krisis sa kalusugan. Ba-

Pagtataas ng kapasidadng sistemang pangkalusugan

hagi ng kanilang pagbubuklod angmaagap na tugon ng mga syentistaat industriya sa biotechnology sapag-aaral at pananaliksik ng mgaparaan para alpasan ang pandem-ya. Isa sa kagyat nilang inasikasoang pagpapaunlad ng sariling ba-kuna. Sa ngayon, dalawa na angnasa antas ng clinical testing: angSoberana 01 at Soberana 02.

Aktibo ang Cuba sa pagpapa-dala ng duktor at ibang manggaga-wang pangkalusugan sa iba't ibangbahagi ng mundo. Itinuturing ngestado at mamamayan ng Cuba angmedikal na pagtulong bilang bahaging kanilang internasyunalistangtungkulin. Nasa 53 brigada ng mgapropesyunal na nakapaloob saHenry Reeve Medical Contingentang nakakalat sa 39 bansa, dagdagsa mga Cubanong manggagawa sakalusugan na dati nang nagsisilbi sa58 bansa. Naniniwala ang Cuba natanging sa kooperasyon at interna-syunal na pakikiisa maisasalba angsangkatauhan.

Ang lahat ng ito ay naging po-sible sa kabila ng matitinding blokeyosa ekonomya na ipinataw ng USlaban sa Cuba sa nakaraang anim nadekada. Nagdulot ang blokeyong itong pagkawala ng $3-bilyong pondopara sa sistemang pangkalusugan ngCuba. Ang mga restriksyon sa paki-kipagkalakalan ay humahadlang sapagtulong ng Cuba sa katulad nitongmaliliit na bansa.