00. eisagogika telika 01-11 › ~ptde › ptde › anounc › d_tomeas › paideia... · Αθηνά...

32

2 ELENH ok 32-55 11-01-08 1411 tradeAcircIumlrsaquopermilmiddot32

33O microύθος της Eλένης


O M Y Θ O Σ T H Σ E Λ E N H Σ

Ελένη Γυναίκα πανέmicroορφη microε θεϊκή καταγωγή και παράξενη γέννηση σύνδεσε τη microοίρα της θέ-

λοντας και microη microε τον έρωτα και τον πόλεmicroο Σύmicroφωνα microε τη microια από τις δυο παραδόσεις ο ∆ίας

ερωτεύθηκε τη γυναίκα του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω τη Λήδα Από τη σχέση τους γεννήθη-

καν microέσα σrsquo ένα αυγό δυο παιδιά η Ελένη και ο Πολυδεύκης Η άλλη παράδοση λέει ότι η Ελένη

ήταν κόρη της Νέmicroεσης θεάς της βλάστησης που τη λάτρευαν στην Αττική Ο ∆ίας την πολιορκού-

σε αλλά αυτή του ξέφευγε παίρνοντας κάθε φορά τη microορφή διαφορετικού πουλιού Όταν microεταmicroορ-

φώθηκε όmicroως σε χήνα ο ∆ίας microε όψη αετού την άρπαξε και από την ένωσή τους γεννήθηκε πάλι ένα

αυγό Κάποια microέρα το βρήκε ένας βοσκός και το έφερε στη Λήδα Εκείνη το τοποθέτησε microέσα σε

microια λάρνακα κι όταν ήρθε ο καιρός βγήκε από το αυγό η Ελένη που η Λήδα την ανάθρεψε σαν δική

της κόρη Η εκθαmicroβωτική οmicroορφιά της γρήγορα έγινε ξακουστή

Μικρό κορίτσι την ερωτεύτηκε ο Θησέας την έκλεψε από τη Σπάρτη και την έφερε στις Αφίδνες

κοντά στη microητέρα του την Αίθρα Τrsquo αδέρφια της Πολυδεύκης και Κάστορας γιος της Λήδας και του

Τυνδάρεω ο δεύτερος εκmicroεταλλεύθηκαν την απουσία του ήρωα στον Άδη και έφεραν πίσω την αδερ-

φή τους Για τη χάρη της ήρθαν στη Σπάρτη σχεδόν όλοι οι νέοι άρχοντες απrsquo όλη την Ελλάδα και

τη ζήτησαν σε γάmicroο Ανάmicroεσά τους ο Οδυσσέας ο Μενέλαος ο Αίας ο Τελαmicroώνιος ο ∆ιοmicroήδης κα

Ο Τυνδάρεως όmicroως δίσταζε φοβόταν microήπως θυmicroώσουν τα υπόλοιπα παλικάρια αν προτιmicroήσει κά-

ποιον απrsquo αυτούς Τότε βοήθησε ο Οδυσσέας πρότεινε στον laquoπατέραraquo της Ελένης να ορκιστούν όλοι

οι ήρωες ότι θα βοηθήσουν αυτόν που θα παντρευτεί η Ελένη αν κάποτε προσβάλει κάποιος τον

γάmicroο τους Ο τυχερός ήταν ο Μενέλαος

Στο microεταξύ η Αφροδίτη είχε υποσχεθεί στον Πάρη να τον βοηθήσει να κατακτήσει την οmicroορ-

φότερη γυναίκα άλλωστε ξέρουmicroε πώς και γιατί την είχε κρίνει ως την ωραιότερη θεά ανάmicroεσα στην

Αθηνά και την Ήρα Βέβαια και ο Πάρης όφειλε τη ζωή του σε βοσκό και βοσκός ήταν ο ίδιος

Σκηνή από τη γαmicroήλια ποmicroπή του Πάρη-Aλεξάνδρου και της Eλένης στην Tροία (580 πX Nέα Yόρκη Metropolitan Museum)34



microέχρι να τον αναγνωρίσουν οι γονείς του ο Πρίαmicroος και η

Εκάβη Αργότερα microέλος πια της βασιλικής οικογένειας

των Τρώων ταξίδεψε ως επίσηmicroος laquoαπεσταλmicroένοςraquo του

πατέρα του στη Σπάρτη Εκεί φιλοξενήθηκε όπως άξιζε σε

γιο βασιλιά Τότε γνώρισε την Ελένη και την ερωτεύτηκε

Το απρόβλεπτο και υποχρεωτικό ταξίδι του Μενέλαου

στην Κρήτη του έδωσε την ευκαιρία να κλέψει τη βασίλισσα

της Σπάρτης και να την φέρει microετά από πολλές περιπέτει-

ες στην Τροία Υπάρχουν δύο γνώmicroες για τη στάση της

ίδιας της Ελένης απέναντι στην απαγωγή της είτε ήθελε να

εγκαταλείψει τον Μενέλαο γιατί ερωτεύτηκε τον Πάρη ή

την πήρε ο τελευταίος microε το ζόρι επειδή ήταν η πιο όmicroορ-

φη γυναίκα του κόσmicroου Όπως και να rsquoχει το πράγmicroα έρχε-

ται η ώρα που οι παλιοί laquomicroνηστήρεςraquo της Ελένης θα εκπλη-

ρώσουν τον όρκο τους Έτσι ξεσπά ο γνωστός microας Tρωικός

πόλεmicroος Η Ελένη ζει microε τον Πάρη στην Τροία τα συναι-

σθήmicroατά της είναι ανάκατα και microε το τέλος του πολέmicroου

ακολουθεί τον Μενέλαο στην πατρίδα της Αυτή είναι η πιο

γνωστή παράδοση από την αρχαία ελληνική microυθολογία

Η Ελένη λατρεύτηκε όmicroως και σαν θεά που έχει τις

ρίζες της στη microινωική θρησκεία Στη Ρόδο για παράδειγ-

microα διηγούνταν την εξής τραγική ιστορία Μετά τον θάνα-

το του Μενέλαου οι γιοι της την έδιωξαν από τη Σπάρτη

και ζήτησε από τη φίλη της Πολυξώ να τη φιλοξενήσει στο

παλάτι της στη Ρόδο Αυτή τη δέχτηκε για να εκδικηθεί

το θάνατο του άντρα της που είχε πεθάνει για χάρη της

στην Τροία Όταν λοιπόν η Ελένη έκανε το microπάνιο της

εκείνη έστειλε τις υπηρέτριές της ντυmicroένες Ερινύες ∆εν

ξέρουmicroε τι έγινε στη συνέχεια Την άλλη microέρα όmicroως η

Ελένη βρέθηκε κρεmicroασmicroένη σrsquo ένα δέντρο Από τότε λα-

τρεύεται στη Ρόδο ως θεά που προστατεύει τα δέντρα

(Ελένη ∆εντρίτις)

Υπάρχει βέβαια και η παράδοση που λέει πως η

Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία Αυτή βρισκόταν στην

Αίγυπτο προστατευmicroένη από τον Πρωτέα όλη τη διάρ-

κεια του Τρωικού πολέmicroου ενώ στην πολιορκηmicroένη πόλη

βρισκόταν το είδωλό της ένα ολοζώντανο φάντασmicroα 35

Mια από τις πιο παλιές παραστάσεις του ∆ούρει-ου Ίππου Eδώ φαίνονται εφτά microέσα στο άλογοMερικοί ετοιmicroάζονται να κατεβούν βγάζονταςπρώτα τα χέρια τους microε τα όπλα από τα ανοίγ-microατα (Γύρω στο 670 πX Mύκονος Aρχαιολο-γικό Mουσείο)



H Eλένη στη λογοτεχνία

Στη λογοτεχνία η Ελένη είναι microια γυναίκα microυστήριο Η οmicroορφιά της ξυπνά τον έρωτα στους

άντρες αλλά τις πιο πολλές φορές φέρνει την καταστροφή Η ηρωίδα της Ιλιάδας είναι γυναίκα microε

χάρες αλλά και αδυναmicroίες η γοητεία και η λάmicroψη της θεϊκής της καταγωγής αναγνωρίζεται κυρίως

από τους Τρώες ενώ η ίδια αισθάνεται microετέωρη ανάmicroεσα στις ενοχές της και στον έρωτά της εδώ

και δέκα χρόνια ζει microακριά από την πατρίδα της και την κόρη της Αχαιοί και Τρώες σκοτώνονται

σε άγριες microάχες λίγο πιο έξω από την Τροία και η σχέση της microε τον Πάρη δεν απαλύνει τη στενα-

χώρια της και για το βαρύ κλίmicroα που υπάρχει εξ αιτίας της στο παλάτι του Πριάmicroου

Στην Οδύσσεια η Ελένη έχει επιστρέψει πια στη Σπάρτη microε τον Μενέλαο ο Τηλέmicroαχος και ο

Πεισίστρατος συναντούν microια οικοδέσποινα ήρεmicroη ψύχραιmicroη πάντα λαmicroπερή και τώρα microε τη σοφία

που της δίνουν τα χρόνια οι δοκιmicroασίες της Τροίας η περιπλάνηση αλλά και η διαπολιτισmicroική

εmicroπειρία της Αιγύπτου Το παρελθόν της έχει και εδώ την καλή και την κακή της όψη η ίδια διη-

γείται πως συνάντησε τον Οδυσσέα στην Τροία τον περιποιήθηκε κι εκείνος της αποκάλυψε το microυ-

στικό σχέδιο για την άλωση της πόλης Ο Μενέλαος όmicroως της υπενθυmicroίζει πόσο κινδύνεψαν όσοι

βρίσκονταν microέσα στον ∆ούρειο Ίππο όταν την άκουσαν να φωνάζει τον καθένα τους microε τη φωνή

της γυναίκας του laquoΑλήθεια ποιος θεός της το rsquoβαλε στο νουraquo απορεί ο Μενέλαος Ας προσθέ-

σουmicroε εδώ ότι στην ίδια ραψωδία γίνεται έmicromicroεσα λόγος για την αθανασία της Ελένης όταν ο Με-

νέλαος κατάφερε να δαmicroάσει τον Πρωτέα για να του πει γιατί καθυστερεί η επιστροφή του στην

Ελλάδα έmicroαθε συν τοις άλλοις από τον παράξενο θεό ότι σαν γαmicroπρός του ∆ία θα βρει microια θέση

στα Ηλύσια Πεδία

Ο Ευριπίδης βλέπει την Ελένη και από τη microεριά εκείνων που υποφέρουν εξ αιτίας της και από τη

microεριά τη δική της Στα δράmicroατα που σχετίζονται microε τον Tρωικό πόλεmicroο π χ Τρωάδες ή Ιφιγένεια η

εν Ταύροις πρόσωπα όπως η Ιφιγένεια τη θεωρούν αιτία των συmicroφορών τους Εκεί που παίρνει

όmicroως το microέρος της ο τραγικός ποιητής είναι η τραγωδία που έχει το όνοmicroα της Ελένης Γυναίκα microε

θάρρος καταγγέλλει στον Πρόλογο τις πλεκτάνες των θεών και λέει την αλήθεια στους ακροατές Η

Ήρα δεν άφησε να γίνει ο γάmicroος του Πάρη και της Ελένης Ο Ερmicroής microε τη βοήθεια του ∆ία την αρ-

πάζει και τη φέρνει στον Πρωτέα στην Αίγυπτο κι ο Πάρης οδηγεί στην Τροία το φάντασmicroά της

Και δεν έφτανε αυτό ο ∆ίας για να ξαλαφρώσει τη γη από το πλήθος των ανθρώπων ξεκίνησε πό-

λεmicroο ανάmicroεσα στους Τρώες και τους Αχαιούς Είπαν τότε πως αιτία ήταν η Ελένη

Από την παράδοση της Ωραίας Ελένης τα δηmicroοτικά microας τραγούδια κράτησαν την οmicroορφιά και

τη χάρη της γυναίκας που microαζί microε τον έρωτα φέρνει στη ζωή του αγαπηmicroένου της το φως και τη δύ-

ναmicroη Οι νεοέλληνες ποιητές αντίθετα γνωρίζουν στο σύνολό του τον microύθο της Ελένης τη ζωή της

στη Σπάρτη στην Τροία και στην Αίγυπτο Στη νεοελληνική ποίηση γίνεται λόγος για τη θεϊκή της

καταγωγή την εκθαmicroβωτική της γοητεία τις microαγικές της ικανότητες για τον αινιγmicroατικό της χαρα-

κτήρα την ερωτική της διάθεση και τέλος για τις σχέσεις της microε τους θεούς Στη συνέχεια αναφέ-

ρουmicroε ορισmicroένα χαρακτηριστικά παραδείγmicroατα

α) Ο Κωστής Παλαmicroάς για παράδειγmicroα παρουσιάζει την Ελένη ως θείο πλάσmicroα όmicroορφη φωτεινή

και αγνή που κερδίζει εξ αιτίας της αντοχής της σε διάφορους πειρασmicroούς τη θέση της στα Ηλύσια36


H E λ έ ν η σ τ η λ ο γ ο τ ε χ ν ί α

Πεδία β) Ο Άγγελος Σικελιανός συν τοις άλλοις την υmicroνεί στο laquoΠάσχα των Ελλήνωνraquo ως θεά που

προστατεύει τα ιδανικά της ζωής τον έρωτα την αγωνιστικότητα και την ενότητα εκείνων που υπε-

ρασπίζονται αυτές τις αξίες

Ακέρια microες στα στήθη microας microαζώχτηκε η ατρίδα

κι έργο της λόγος όνειρο βαθειά τους αντηχεί

σαν αό δόρυ ορmicroητικό βογκώντας microιαν ασίδα

ου ίσωθέ της άγρυνη αραφυλάει ψυχή1

γ) Στην laquoΟδύσσειαraquo του Νίκου Καζαντζάκη η Ελένη είναι ένα από τα κεντρικά πρόσωπα του έργου

που ζουν στην εποχή microετά τον Tρωικό πόλεmicroο ∆ιατηρεί τη γοητεία της τον δυναmicroισmicroό της και την

ερωτική της ζωντάνια όταν τη συναντά ο Οδυσσέας στη Σπάρτη εκείνη αποφασίζει να φύγει microαζί του

και να χαρεί την ελευθερία τον έρωτα και τη γνώση που προσφέρουν τα θαλασσινά ταξίδια Επί

πλέον η Ελένη γίνεται σύmicroβολο της οmicroορφιάς της ζωής και της φύσης Γιrsquo αυτό προς το τέλος του

έργου όταν οι παλιοί σύντροφοι πολεmicroιστές στην Τροία αναρωτιούνται για το νόηmicroα που είχε ο αγώ-

νας τους αφού η Ελένη microπορεί να ήταν και φάντασmicroα παίρνει τον λόγο το πιο νέο παλικάρι και λέει

laquoΚι αν ήταν άδειος ίσκιος λανερός ας είναι βλογηmicroένος

γιrsquo αυτόν τον ίσκιο εmicroείς αλέψαmicroε και λάτυνεν ο νους microας

γερέψαν τα κορmicroιά γυρίσαmicroε στην οθητή ατρίδα

κι ήταν γιοmicroάτα εριλάνησες τα φρένα microας κι αντρεία

και τα καράβια microας ξεχείλιζαν ασήκωτα λεβέτια

χρουσά σκουτιά κι ανατολίτισσες ολύ γλυκές γυναίκες

Η γης όλη microου φαίνεται ασκητή σα νιολουσmicroένη Ελένη

έλα φοράει microε ξόmicroλια θάλασσες και ξενιτιές και κάστρα raquo2

δ) Ο Γιώργος Σεφέρης ενδιαφέρεται στο ποίηmicroά του laquoΕλένηraquo περισσότερο για την αντίδραση του

Τεύκρου όταν microαθαίνει στην Αίγυπτο από τη βασίλισσα της Σπάρτης την αλήθεια για κείνην και για

τον τρωικό πόλεmicroο Εγκατεστηmicroένος αργότερα στην Κύπρο ο Tρωικός ήρωας θυmicroάται ξανά τη συ-

νάντησή τους και φιλοσοφεί εκείνη δεν την έχει φθείρει ούτε η αγωνία ούτε η ξενιτιά ενώ χάθηκαν

τόσοι που πήγαν να πολεmicroήσουν για χάρη της Η εmicroπιστοσύνη του στους θεούς έχει κλονιστεί και η

θυσία δεν έχει νόηmicroα

τόσα κορmicroιά ριγmicroένα

στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης

τόσες ψυχές

δοσmicroένες στις microυλόετρες σαν το σιτάρι

Κι οι οταmicroοί φουσκώναν microες στη λάση το αίmicroα

για ένα λινό κυmicroάτισmicroα για microια νεφέλη

microιας εταλούδας τίναγmicroα το ούουλο ενός κύκνου

για ένα ουκάmicroισο αδειανό για microιαν Ελένη3

Ο microονόλογος του Τεύκρου εκφράζει επίσης τον ίδιο τον ποιητή που έζησε δυο παγκόσmicroιους πο-

λέmicroους τη Μικρασιατική Καταστροφή και το διπλωmicroατικό παρασκήνιο του Κυπριακού Αγώνα 37



Ο Σεφέρης γνώρισε ndash και λόγω του επαγγέλmicroατός του ndash τον τρόπο που δρουν όσοι ορίζουν τις τύχες

των ανθρώπων σrsquo έναν πόλεmicroο εκmicroεταλλεύονται την πίστη τους στα ιδανικά και τους χρησιmicroοποιούν

για να προωθήσουν τα δικά τους συmicroφέροντα Αλλά η σοφία του Τεύκρου ακούγεται στους τελευταί-

ους στίχους και σαν προφητεία που microοιραία αγγίζει τον καθένα microας ιδιαίτερα σήmicroερα

αν είναι αλήθεια ως οι άνθρωοι δε θα ξαναιάσουν

τον αλιό δόλο των θεών

αν είναι αλήθεια

ως κάοιος άλλος Τεύκρος ύστερα αό χρόνια ή κάοιος Αίαντας ή Πρίαmicroος ή Εκάβη

ή κάοιος άγνωστος ανώνυmicroος ου ωστόσο

είδε ένα Σκάmicroαντρο να ξεχειλάει κουφάρια

δεν το rsquoχει microες στη microοίρα του νrsquo ακούσει

microαντατοφόρους ου έρχονται να ούνε

ώς τόσος όνος τόση ζωή

ήγαν στην άβυσσο


Όσοι νεοέλληνες ποιητές microετά τον Γιώργο Σεφέρη εmicroπνεύστηκαν από τον microύθο της Ελένης microε-

τέφεραν στο περιβάλλον της ηρωίδας την τραυmicroατική εmicroπειρία του ∆ευτέρου Παγκοσmicroίου Πολέmicroου

και της εmicroφύλιας διαmicroάχης Μετά τον κόσmicroο του παρελθόντος όπως microας τον παραδίδει η Ιλιάδα

όπου παράλληλα microε τον πόλεmicroο συνυπήρχαν η οmicroορφιά η ενοχή η ανεκτικότητα η τάξη προβάλ-

λεται τώρα ένας άλλος διαφορετικός όπου η Ελένη ως σύmicroβολο δεν αντέχει πια

1 Άγγελου Σικελιανού Λυρικός Βίος τόmicroος Γ΄ εκδ Οι φίλοι του βιβλίου Αθήνα 1947 σελ 582 Νίκου Καζαντζάκη Οδύσεια γ΄έκδοση εκδ ∆ωρικός ραψωδία Ω στίχοι 966-9733 Γιώργου Σεφέρη Ποιήmicroατα 8η έκδοση εκδ Ίκαρος Αθήνα 19724 ό π

38


H E λ έ ν η σ τ η ν I λ ι ά δ α

laquoτωόντι οmicroοιάζει ωσάν θεάς η τροmicroερή θωριά τηςraquo

Η Ίρις ειδοοιεί την Ελένη ότι ο Μενέλαος ρόκειται να microονοmicroαχήσει microε τον Πάρη για χάρη

της Ειθυmicroώντας να δει τον σύζυγό της εκείνη ηγαίνει ρος τον laquoύργο των Σκαιών Πυλώνraquo

όου βρίσκονται ήδη ο Πρίαmicroος οι αρχηγοί των Τρώων και οι σύmicroβουλοί τους

που γέροντες ως ήσαν

είχαν αφήσει τrsquo άρmicroατα αλλrsquo ήσαν δηmicroηγόροι

εξαίρετοι και οmicroοίαζαν τους τσίτσικες που χύνουν

από το πυκνό το φύλλωmicroα την ιλαρή λαλιά τους

Κι αmicrorsquo είδαν πως εσίmicroωνε στον πύργον την Ελένην

συνοmicroιλούσαν σιγανά microε λόγια πτερωmicroένα

laquoΚρίmicroα δεν έχουν οι Αχαιοί δεν έχουν κρίmicroα οι Τρώες

χάριν οmicroοίας γυναικός τόσον καιρόν να πάσχουν

τωόντι οmicroοιάζει ωσάν θεάς η τροmicroερή θωριά της

αλλά και ως είναι ασύγκριτη καλύτερα να φύγει

παρά να microένει συmicroφορά σrsquo εmicroάς και στα παιδιά microαςraquo

Κι ο Πρίαmicroος εκάλεσε σιmicroά του την Ελένην

laquoΠροχώρησε παιδί microου εδώ κοντά microου να καθίσεις

τον πρώτον άνδρα σου να ιδείς τους συγγενείς τους φίλους

συ δεν microου πταίεις οι θεοί microου πταίουν οπού εκείνοι

microrsquo έριξαν στον πολυθρήνητον των Αχαιών αγώνα

κι εκείνον τον θεόρατο να microου ονοmicroάσεις άνδρα

που ανάmicroεσα των Αχαιών τόσο λαmicroπρά φαντάζει

Αλήθεια στο ανάστηmicroα τον υπερβαίνουν κι άλλοι

αλλrsquo άνδρα ως αυτόν καλόν και σεβαστόν δεν είδα

εις την ζωήν microου φαίνεται τωόντι βασιλέαςraquo

Και προς αυτόν απάντησεν η Ελένη γυνή θεία

laquoΣέβας και φόβον ω γλυκέ σου έχω πενθερέ microου

κάλλιο να είχα σκοτωθεί παρά να φύγrsquo οϊmicroένα

microε τον υιόν σου αφήνοντας τον θάλαmicroον τους φίλους

τες τρυφερές οmicroήλικες την microόνην θυγατέρα

αλλrsquo έζησα να φθείρεται στα κλάυmicroατα η ζωή microου

Αλλά σrsquo αυτό που microrsquo ερωτάς εγώ θα σrsquo απαντήσω

Εκείνος είναι ο κραταιός Ατρείδης Αγαmicroέmicroνων

συνάmicroα βασιλιάς καλός και ανδρείος πολεmicroάρχος

και ανδράδελφον έναν καιρόν εγώ τον είχα η σκύλαraquo

Omicroήρου Ιλιάδα Γ 150-180 ΟΕ∆Β 39



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1 Πώς παρουσιάζει τους γέροντες συmicroβούλους του Πρίαmicroου ο Όmicroηρος2 Τι τους εντυπωσιάζει καθώς βλέπουν την Ελένη να πλησιάζει 3 Ποια είναι η γνώmicroη των γερόντων Θέλουν να microείνει ή να φύγει η Ελένη 4 Εσείς τι πιστεύετε α) Είναι δυνατόν να εγκαταλείψει την Τροία η Ελένη σrsquo αυτή τη φάση β) Έχουν δίκιο

οι γέροντες Το σχόλιό τους είναι microια σοβαρή πρόταση ή microια παρατήρηση της στιγmicroής5 laquoΠροχώρησε παιδί microου εδώ κοντά microου να καθίσεις τον πρώτον άνδρα σου να ιδείς τους συγγενείς τους φί-

λουςraquo Παρατηρήστε πώς ο Πρίαmicroος προσκαλεί την Ελένη να καθίσει δίπλα του microε ποια λόγια και microε ποιαδιάθεση την καλωσορίζει

6 Πώς αποκαλεί ο Πρίαmicroος τον πόλεmicroο εναντίον των Αχαιών7 Γιατί δεν θεωρεί υπεύθυνη την Ελένη γιrsquo αυτόν τον πόλεmicroο Ποιοι πιστεύει ότι έχουν την ευθύνη και γιατί8 Ποια χαρακτηριστικά του Αγαmicroέmicroνονα τραβούν την προσοχή του Πρίαmicroου Ποια από αυτά αναφέρονται

στην εξωτερική εmicroφάνιση και ποια στον εσωτερικό του κόσmicroο Με ποιες φράσεις τον περιγράφει αντίστοι-χα η Ελένη

9 Πώς ανταποκρίνεται στην ευγένεια του Πρίαmicroου η Ελένη 10 Τι βασανίζει την Ελένη Τι σκέφτεται αυτή τη στιγmicroή για το παρόν και το παρελθόν της

∆ΡΑΣΤΗΡΙOΤΗΤΕΣ

1 Με βάση τις πληροφορίες που microας δίνει το λεξικόκαι την παροmicroοίωση των γερόντων microε τα τζιτζίκιαπροσπαθήστε να φανταστείτε την εικόνα που πα-ρουσιάζουν οι συγκεντρωmicroένοι στα τείχη γέροντεςκαι να την περιγράψετε microε δικά σας λόγια Συσχε-τίστε την παροmicroοίωση microε την ατmicroόσφαιρα πουεπικρατεί στα τείχη

2 Παίξτε τη σκηνή όπου οι γέροντες σχολιάζουν τηνΕλένη που έρχεται αφού πρώτα συmicroπληρώσετετον παρακάτω διάλογοΈρχεται κι η Ελένη-Στrsquo αλήθεια είναι πολύ όmicroορφη-Αξίζει για microια τέτοια οmicroορφιά να-Αξίζει δεν αξίζει καλύτερα είναι να

3 Να χαρακτηρίσετε τους γέροντες τον Πρίαmicroο καιτην Ελένη microε βάση τις πληροφορίες του κειmicroένου

4 Οι κινήσεις της κάmicroερας και το βλέmicromicroα του σκηνο-θέτη Ο Πρίαmicroος και η Ελένη παρακολουθούναπό τα τείχη το στρατό των Αχαιών (τειχοσκο-πία) Χωρίστε σε ενότητες την παραπάνω σκηνήαφού λάβετε υπόψη σας πότε η συζήτηση γίνεταιmicroεταξύ τους και πότε το βλέmicromicroα τους στρέφεταιστο στρατό των Αχαιών

40Oι γέροντες θαυmicroάζουν την οmicroορφιά της Eλένης Πίνακας του Clement Gontier 1910


41


5 Φτιάξτε στο τετράδιό σας ένα σχεδιάγραmicromicroα που θα περιλαmicro-βάνει τα πρόσωπα την περιοχή και τις θέσεις που βρίσκονταιαυτά Από ποιες πληροφορίες του κειmicroένου καταλαβαίνουmicroεπόσο κοντά είναι

6 laquo hellip συ δεν microου πταίεις οι θεοί microου πταίουν οπού εκείνοιmicrorsquo έριξαν στον πολυθρήνητον των Αχαιών αγώναraquo Τι εννοείmicroε τα λόγια αυτά ο Πρίαmicroος Ποια κοινή microοίρα τον συνδέει microετην Ελένη αν συσχετίσουmicroε τη γνώmicroη του Τρώα βασιλιά microεαυτήν που εκφράζει η ηρωίδα στην Οδύσσεια και στην τραγω-δία του Ευριπίδη Ελένη

ΛEΞIΛOΓIKA

δηmicroηγόροι ρήτορεςεσίmicroωνε πλησίαζελόγια πτερωmicroένα (στο οmicroηρικό κείmicroενο έεα τερόεντα) έτσιονοmicroάζονται τα σοφά τα εmicroπνευσmicroένα λόγια που λέει το κάθεπρόσωπο στην Ιλιάδα και στην Οδύσσειατωόντι πραγmicroατικάη τροmicroερή θωριά της η όψη της προκαλεί δέος έκπληξηοϊmicroένα αλίmicroονο

Και αό τα λεξικά microας

Λεξικό Μαmicroινιώτη

Ο τσίτσικας = Ο τζίτζικας Είναι ένα αρκετά microεγάλο έντοmicroοπου ζει σε θερmicroά κλίmicroατα Εmicroφανίζεται το καλοκαίρι στα φυλλώ-microατα των δέντρων από τα οποία και τρέφεται Οι χαρακτηριστι-κοί του ήχοι κάνουν αισθητή την παρουσία του τις πιο ζεστέςώρες της ηmicroέρας Θεωρείται σύmicroβολο του microεσογειακού καλοκαι-ριού Χαρακτηριστική η φράση laquoέξω σκάει ο τζίτζικαςraquo δηλαδήlaquoκάνει πολύ microεγάλη ζέστηraquo Ο τζίτζικας παρόλο που είναι laquoσήmicroακατατεθένraquo του καλοκαιριού εξ αιτίας του microύθου του ΑισώπουlaquoΟ τζίτζικας κι ο microέρmicroηγκαςraquo πήρε και την αρνητική σηmicroασίατου τεmicroπέλη που καλοπερνά αδιαφορώντας για το αύριο

Πολεmicroική σκηνή συνδυασmicroένη microε εικόνες της φύσηςσε αmicroφορέα του 540-530 πX (Wuumlrzburg Martinvon Wagner Museum der Universitaumlt Wuumlrzburg)


H E Λ E N H Σ T H N O ∆ Y Σ Σ E I A

laquohellipκι έκλαιγα ου microε τύφλωσε την έρmicroη η Αφροδίτη hellipraquo

Ο Τηλέmicroαχος έρχεται στο αλάτι του Μενέλαου στη Σάρτη να microάθει νεότερα για τον ατέρα

του τον Οδυσσέα Τον συνοδεύει ο γιος του Νέστορα ο Πεισίστρατος Οι δυο νέοι φτάνουν το

βράδυ ου γίνονται οι γάmicroοι των αιδιών του Μενέλαου Χωρίς να ξέρει οιοι είναι ο βασιλιάς

δίνει εντολή να τους εριοιηθούν Ο Τηλέmicroαχος εντυωσιάζεται αό τα λούτη του αλατιού

Στο τραέζι του γάmicroου η κουβέντα έρχεται στον Οδυσσέα και ο Τηλέmicroαχος δακρύζει Την ώρα

εκείνη φτάνει η Ελένη laquoσαν άλλη Άρτεmicroη microε τα χρυσά τα βέληraquo Οι συνοδοί της κρατούν τα σύ-

νεργα για να τυλίξει το νήmicroα ου χρειάζεται όταν υφαίνει τα ερισσότερα αό αυτά είναι δώρα

των φιλενάδων της αό την Αίγυτο Αναγνωρίζει τον Τηλέmicroαχο ου microοιάζει στον ατέρα του

Ο Μενέλαος στενοχωριέται γιατί ο Οδυσσέας ενώ ρόσφερε τόση βοήθεια στερείται ακόmicroη τη

χαρά της ειστροφής Τότε αρχίζουν τον θρήνο όλοι microαζί

Τότε άλλο η θεογέννητη σοφίστηκε η Ελένη

Κρυφά βοτάνι στο κρασί που πίνανε τους ρίχνει

πόσβηνε πόνους και καηmicroούς και τα πικρά φαρmicroάκια

Μες στο ποτήρι ανάmicroιχτο σαν το rsquoπινε κανένας

όλη τη microέρα δεν microπορούν τα δάκρυα να του τρέχουν

κι αν πέθαινε ο πατέρας του κι η microάνα του κι εmicroπρός του

σφαγmicroένο αν έβλεπε αδερφό και γιο του αγαπηmicroένο

Τέτοια βοτάνια microαγικά είχε του ∆ία η κόρη

παρmicroένα απrsquo την Πολύδαmicroνα του Θώνα τη γυναίκα

στην Αίγυπτο όπου η πλούσια γης βγάζει ανακατωmicroένα

άλλα βοτάνια ωφέλιmicroα κι άλλα θανατηφόρα

Καθένας είναι εκεί γιατρός σοφός κι απrsquo όλους πρώτος

γιατί τον Παίονα αρχικό προπάτορα τον έχουν

Σαν το rsquoριξε και πρόσταξε να φέρουν να κεράσουν

άρχισε πάλε κι έλεγε microε το γλυκό το στόmicroα

laquoΘεόθρεφτε τrsquo Ατρέα γιε και σεις αρχοντοπαίδια

άλλοτε σrsquo άλλονε ο Θεός καλοτυχιά του δίνει

και σrsquo άλλον πάλε συmicroφορές γιατί τα δύνεται όλα

Και τώρα εδώ που κάθεστε και τρώτε στο παλάτι

και την κουβέντα χαίρεστε κάτι θα πω νrsquo αρέσει

Κι όλα πού να τrsquo αφηγηθώ και να τα ονοmicroατίσω

και τόσα κατορθώmicroατα του τολmicroηρού ∆υσσέα

Όmicroως αυτό πώς το rsquoκαmicroε ο άντρας ο γενναίος

στην Τροία που σας πλάκωναν τους Αχαιούς τα πάθια

Με δυνατές βαρηmicroατιές χάλασε το κορmicroί του 42


laquo κ ι έ κ λ α ι γ α π ο υ micro ε τ ύ φ λ ω σ ε τ η ν έ ρ η micro η η A φ ρ ο δ ί τ η raquo

Φόρεσε ρούχα φτωχικά που φαίνονταν σα δούλος

και microπήκε στην πλατύδροmicroη την πόλη των οχτρών του

Κι όπως microεταmicroορφώθηκε σαν ψωmicroοζήτης ήταν

που τέτοιος πριν δεν έδειχνε στrsquo αργίτικα καράβια

Έτσι αλλαγmicroένος τρύπωσε στο Κάστρο του Πριάmicroου

Οι άλλοι σώπαιναν κι εγώ τον γνώρισα microονάχη

και τον ρωτούσα όmicroως αυτός microου ξέφευγε microε τέχνη

Κι όταν τον έλουζα έπειτα κι έτριβα microε το λάδι

και καθαρά του φόρεσα κι όρκο microεγάλο πήρα

πως δε θα τον φανέρωνα πρωτύτερα στους Τρώες

πριν φτάσει στις καλύβες του και στα γοργά καράβια

microου rsquoπε πια τότε το σκοπό των Αχαιών ποιος ήταν

Κι αφού microε τrsquo άπονο σπαθί σκότωσε πλήθος Τρώες

γύρισε πίσω κι όνοmicroα microεγάλο πήρε απrsquo όλους

Τότες οι άλλες Τρώισσες πικρά microοιρολογούσαν

microα εγώ πετούσα από χαρά γιατί είχε πια γυρίσει

microέσα η καρδιά microου κι ήθελα στο σπίτι να γυρίσω

κι έκλαιγα που microε τύφλωσε την έρmicroη η Αφροδίτη

όταν στην Τροία microrsquo έφερε αλάργα απrsquo την πατρίδα

κι άφησα εδώ την κόρη microου το σπίτι microου τον άντρα

που άλλον δεν είχε ανώτερο στη λεβεντιά στη γνώσηraquo

Οmicroήρου Οδύσσεια δ΄ στίχοι 222-267

H Σκύλλα Eδώ παριστάνεται microισή γυναίκα και microισή θαλάσσιος δράκοντας ενώ από τη microέση της φυτρώνουν κεφάλια σκύλων microε το λαιmicroό και τα microπροστινά τους πόδια (Aνάγλυφο από τη Mήλο 475-450 πX Λονδίνο Bρετανικό Mουσείο) 43



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Αφού διαβάσετε προσεκτικά το κείmicroενο να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις1 Πώς κατάφερε η Ελένη να σταmicroατήσει τον θρήνο για τον Οδυσσέα2 Τι έmicroαθε η ηρωίδα κατά την παραmicroονή της στην Αίγυπτο3 Ποια γενναία πράξη του Οδυσσέα αφηγείται η Ελένη Γιατί επιλέγει αυτή Βρείτε τις προτάσεις που τονί-

ζουν τη σηmicroασία της και διαβάστε τις φωναχτά4 Ποιες προτάσεις του κειmicroένου δηλώνουν τι έκανε ο Οδυσσέας για να microεταmicroορφωθεί5 Ποιο είναι το σχέδιο του Οδυσσέα και πότε το microαθαίνει η Ελένη6 Ποια ήταν τα αποτελέσmicroατα της ανδραγαθίας του Οδυσσέα και τι προκαλούν στην Ελένη και τι στις γυναί-

κες των Τρώων7 Βρείτε και διαβάστε φωναχτά τη φράση που χρησιmicroοποιεί η Ελένη για να δηλώσει τη microετάνοιά της Τι πα-

ρατηρείτε8 Σχολιάστε τους στίχους

laquoόταν στην Τροία microrsquo έφερε αλάργα αrsquo την ατρίδακι άφησα εδώ την κόρη microου το σίτι microου τον άντραου άλλον δεν είχε ανώτερο στη λεβεντιά στη γνώσηraquo Γιατί επανέρχεται η Ελένη σε καταστάσεις που έχουν τελειώσει πια


1 Βρείτε πληροφορίες από Εγκυκλοπαίδεια ή από βιβλία της ιστορίας και του πολιτισmicroού της Αιγύπτου καισυζητήστε τις σε συνδυασmicroό microε όσα microαθαίνουmicroε από αυτό το απόσπασmicroα της Οδύσσειας

2 ∆ιαβάστε από τις Ιστοριοδροmicroίες 1 (διδακτικό βιβλίο του E∆IAMME για την Iστορία) για τις σχέσεις πουέχουν οι Αιγύπτιοι microε τους ΄Ελληνες στο πέρασmicroα των αιώνων Σε ποια συmicroπεράσmicroατα οδηγούmicroαστε ανλάβουmicroε υπόψη microας και αυτό το κείmicroενο

3 Ποια ιδιότητα αποδίδει η Ελένη στον Θεό microε τους παρακάτω στίχους laquoάλλοτε σrsquo άλλονε ο Θεός καλοτυχιά του δίνει και σrsquo άλλον άλε συmicroφορές γιατί τα δύνεται όλαraquoΠοια είναι η δική σας άποψη για τις διακρίσεις που πιστεύει η Ελένη ότι κάνει ο Θεός

O Mενέλαος οδηγεί την Eλένη πίσω στη Σπάρτη44



Kρατήρας microε τον Έκτορα και την Aδροmicroάχη ανάmicroεσα στονΠάρη την Eλένη και ένα microικρότερο αδελφό τους

4 Συζητήστε για την προσωπικότητα του Οδυσσέα όπως microας τον παρουσιάζει η Ελένη5 Αν λάβουmicroε υπόψη microας ότι ο χαρακτήρας ενός προσώπου φαίνεται και από τον τρόπο microε τον οποίο microιλά

για τους άλλους τότε ποιες αρετές διακρίνετε στην Ελένη όταν microιλά για τον Οδυσσέα6 Στη σκηνή της συνάντησης Ελένης και Οδυσσέα να microελετήστε τις πληροφορίες που παρέχει το κείmicroενο α)

ως προς τη microεταmicroφίεση β) την εmicroφάνιση και την κατάσταση του σώmicroατος του Οδυσσέα γ) την αναγνώρισήτου από την Ελένη δ) τον όρκο και την αποκάλυψη του σχεδίου Γράψτε τον διάλογο που έκανε ο Οδυσσέας microε την Ελένη όταν αυτή τον έλουζε Ξεκινήστε microε τα λόγια πουεκφράζουν την έκπληξή της και τα παράπονά της γιατί δεν της microιλούσε στο παλάτι Συνεχίστε και τέλοςπαίξτε τη σκηνή

ΛEΞIΛOΓIKA

πόσβηνε που έσβηνεόλη τη microέρα δεν microπορούν τα δάκρυα να τού τρέχουν δεν microπορεί πια να κλάψειπροπάτορα πρόγονοδύνεται microπορείκαι να τα ονοmicroατίσω να τα πω ένα ndash ένα microε τη σειρά τουςσας πλάκωναν τα πάθια σας κυβερνούσαν τα πάθη φιλονικούσατε (παράβαλε τον στίχο του Σολωmicroού από τονΎmicroνον είς την ελευθερίαν τα πλάκωνε η σκλαβιά)microε δυνατές βαρηmicroατιές χάλασε το κορmicroί του αυτοmicroαστιγώθηκετρύπωσε στο Κάστρο microπήκε κρυφά στο Κάστροάπονο σπαθί ο Οδυσσέας χτυπά αλύπητα τους Τρώες

45


H E Λ E N H Σ T H N O M Ω N Y M H T P A Γ Ω ∆ I A T O Y E Y P I Π I ∆ H

laquoΤο νου σας λάνη θεόσταλτη microην ήτανhellipraquoΣύmicroφωνα microε την αραλλαγή του microύθου στην οοία βασίζεται ο Ευριίδης η Ελένη βρίσκεται

στην Αίγυτο όου την ροστάτευε ο Πρωτέας Στην αρχή της τραγωδίας συναντά τον Τεύκρο

αδερφό του Αίαντα ου είχε ολεmicroήσει κι αυτός στην Τροία Η Ελένη ροσαθεί να άρει λη-

ροφορίες για την τύχη του Μενέλαου hellip

Ελένη Ποιος είσαι Πούθε εδώ στην Αίγυπτο ήρθες

Τεύκρος Ένας κι εγώ Αχαιός δυστυχισmicroένος

Ελένη Τότε εξηγώ το microίσος σου για κείνη

Ποιος είσαι Ποιος ο τόπος σου Η γενιά σου

Τεύκρος Του Τελαmicroώνα γιος πατρίδα microου είναι

η Σαλαmicroίνα τrsquo όνοmicroά microου Τεύκρος

Ελένη Και τι ζητάς στη χώρrsquo αυτή του Νείλου

Τεύκρος Μrsquo έχουν απrsquo την πατρίδα microου εξορίσει

Ελένη Μεγάλη συmicroφορά ποιος το rsquoχει κάmicroει

Τεύκρος Ο ίδιος ο Τελαmicroώνας ο γονιός microου

Ελένη Αυτό είναι φοβερό Και ποιος ο λόγος

Τεύκρος Χάθηκε ο Αίας στην Τροία ο αδερφός microου

Ελένη Πώς πέθανε Μην είσαι εσύ ο φονιάς του

Τεύκρος Ρίχτηκε ο ίδιος πάνω στο σπαθί του

Ελένη Τρελάθηκε ίσως Ποιος πού έχει το νου του

Τεύκρος Θα rsquoχεις ακούσει για έναν Αχιλλέα

Γιο του Πηλέα

Ελένη Ναι microου είπανε πως ήταν

ένας απrsquo τους microνηστήρες της Ελένης

Τεύκρος Σαν πέθανε για τα όπλα του microαλώσαν

Ελένη Γιατί απrsquo αυτό να πάθει ο αδελφός σου

Τεύκρος Σκοτώθηκε γιατί τα κέρδισε άλλος

Ελένη Κι η συmicroφορά του ξέσπασε σrsquo εσένα

Τεύκρος Έπρεπε λέει να πέθαινα microαζί του

Ελένη Ξένε είχες πάει κι εσύ λοιπόν στην Τροία

Τεύκρος Βοήθησα να χαθεί κι έπεσα ο ίδιος

Ελένη Της έβαλαν φωτιά Την έχουν κάψει

Τεύκρος Ούτε ίχνος πια απrsquo τα τείχη της δε microένει

Ελένη Για σένα οι Τρώες χαθήκαν δόλια Ελένη

Τεύκρος Μα κι οι Αχαιοί πολύ κακό έχουν κάmicroει

Ελένη Κι είναι καιρός που χάθηκε έτσι η Τροία

Τεύκρος Εφτά φορές γύρισε ως τώρα ο χρόνος

46


laquo T ο ν ο υ σ α ς π λ ά ν η θ ε ό σ τ α λ τ η micro η ν ή τ α ν raquo

Ελένη Και πριν ως πόσα χρόνια είχατε microείνει

Τεύκρος Μήνες πολλούς που rsquoκλεισαν δέκα χρόνια

Ελένη Και πήρατε στο τέλος την Ελένη

Τεύκρος Ναι απrsquo τα microαλλιά την έσυρε ο Μενέλαος

Ελένη Την είδες όmicroως ο ίδιος ή σου το είπαν

Τεύκρος Την είδα όπως σε βλέπω τώρα εσένα

Ελένη Το νου σας πλάνη θεόσταλτη microην ήταν

Τεύκρος Ασrsquo τη πια εκείνη κι άλλαξε οmicroιλία

Ελένη Το rsquoχεις για σίγουρο ότι πλάθει ο νους microας

Τεύκρος Ναι βλέπει ο νους ότι τα microάτια microου δεν είδαν

Ελένη Και γύρισε ο Μενέλαος πια microαζί της

Τεύκρος Ίσως αλλού στη Σπάρτη ή στrsquo Άργος όχι

Ελένη Γιrsquo αυτούς που microου microιλάς κακό είναι τούτο

Τεύκρος Κι αυτός κι η Ελένη χάθηκαν ως λένε

47




1 ∆ιαβάστε το κείmicroενο και ξεχωρίστε τα λεγόmicroενα του Τεύκρου σχετικά α) microε την καταγωγή του β) τη συmicromicroετοχή του στον πόλεmicroο της Τροίας και γ) τον λόγο για τον οποίο βρίσκεται τώρα στην Αίγυπτο

2 Συγκεντρώστε τις προηγούmicroενες πληροφορίες και γράψτε ένα κείmicroενο microrsquo αυτές σε πρώτο ή σε τρίτο ενικόπρόσωπο

3 Με ποιον τρόπο η Ελένη ζητά να microάθει κάτι για τον εαυτό της από τον Τεύκρο 4 Ποια ιστορία της Ελένης σας πείθει περισσότερο εκείνη που παρουσιάζει ο Τεύκρος και ξέρουmicroε από τον

Όmicroηρο ή αυτή του Ευριπίδη5 Οι ερωτήσεις της Ελένης microας οδηγούν σε κάποια συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε το ενδιαφέρον της για τον Με-

νέλαο 6 Ποιες συmicroφορές του Τρωϊκού Πολέmicroου αναφέρει ο Τεύκρος7 Ποιες είναι οι αντιδράσεις της Ελένης καθώς microαθαίνει τις εξελίξεις

Σκεφτείτε

Amicroφορέας microε τον πρωταγωνιστή της Iλιάδας Aχιλλέα

Ο Τεύκρος

Πιστεύει ότι η αληθινή Ελένη βρισκόταν

στην Τροία

Είδε τον Μενέλαο να την αρπάζει από τα

microαλλιά

∆εν ξέρει πού ακριβώς βρίσκεται τώρα το

ανδρόγυνο

Η Ελένη

Ξέρει ότι στην Τροία βρισκόταν το είδωλό της

(κάτι σαν φάντασmicroα)

Ξέρει ότι στην πραγmicroατικότητα η ίδια όλα τα χρόνια

του Τρωικού Πολέmicroου βρισκόταν στην Αίγυπτο υπό

την προστασία του βασιλιά Πρωτέα48



Όταν όmicroως ο Τεύκρος microάθει την αλήθεια για την Ελένη ποια πιστεύετε ότι θα είναι η γνώmicroη του

α) για την ίδια και β) για τον Τρωικό πόλεmicroο

Κανείς τους όmicroως δεν ξέρει ότι ο Μενέλαος

βρίσκεται ια ολύ κοντά στην Ελένη

Τι ειρωνεία ε

49


K Ω Σ T H Σ Π A Λ A M A Σ

Eλένη∆ίδωσι δrsquo ουκ εmicrorsquo αλλrsquo οmicroοιώσασrsquo εmicroοί είδωλον έmicroνουν ουρανού ξυνθείσα άο Πριάmicroου τυράννου αιδία

και δοκεί microrsquo έχειν κενήν δόκησιν ουκ έχων

Ευριπίδης Ελένη 33-36

Η Ελένη αιώνιο σύmicroβολο οmicroορφιάς εmicroνέει τον οιητή να την αρουσιάσει ακέραιη και αρό-

σβλητη αό κάθε κατηγορίαhellip

Είmicrorsquo η Ελένη από του Ήλιου

την πηγή χυmicroένη εγώ

το χρυσόνειρο είmicroαι του Ήλιου

και στον Ήλιο εκεί γυρνώ

γύρω microου όχι σε είδωλό microου

θεόπλαστο ολοζωντανό

θεοί και ήρωες γύρω αψήφησαν

πόλεmicroο και χαλασmicroό

Όχι εmicroένα Τον υπέρκαλο

νυχτανεβασmicroένο ίσκιο microου

σε γη και ώρα στοιχειωmicroένη

πήρε ταίρι ο γόης Κιmicromicroέριος

είmicrorsquo η ανέγγιχτη κrsquo η αχάλαστη

κrsquo η άφταστη Και είmicrorsquo η Ελένη

Κωστή Παλαmicroά Άαντα

ΛEΞIΛOΓIO

Ο γόης Κιmicromicroέριος εννοεί τον Πάρη υπολογίζοντας ότι στην περιοχή της Tροίας κατοικούσαν οι KιmicromicroέριοιΓιrsquo αυτό ονοmicroάζεται και αυτός Kιmicromicroέριος

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1 Σε ποιον microύθο για την Ελένη βασίζεται το ποίηmicroα του Κ Παλαmicroά2 Από πού κατάγεται και πού επιστρέφει η Ελένη3 Ποια ουσιαστικά χρησιmicroοποιεί όταν microιλά για το φάντασmicroά της4 Πως ονοmicroάζεται ο Πάρης5 Με ποια διάθεση microιλά η Ελένη για τη συνάντησή της microε τον Πάρη Από ποιες φράσεις το καταλαβαίνουmicroε6 Με ποια επίθετα τονίζει η Ελένη την απόστασή της από τα γνωστά γεγονότα του Τρωικού πολέmicroου Τι πα-

ρατηρείτε ως προς τη σηmicroασία τους και το ύφος της ηρωίδας50


E λ έ ν η

Aλmicroπέρτο Mανιέλι Λυρική έκρηξη 51


Γ I A N N H Σ P I T Σ O Σ

EλένηΣτον Γιάννη Ρίτσο γνωρίζουmicroε microιαν Ελένη ου δεν έχει ούτε την οmicroορφιά ούτε τη δόξα ου της

χάρισαν ο microύθος της αρχαιότητας ή όσοι νεοέλληνες οιητές τον ακολούθησαν Τώρα η Ελένη

είναι microια γυναίκα ηλικιωmicroένη ου τη βαραίνουν οι microνήmicroες του αρελθόντος hellip

Τώρα ξεχνώ τα πιο γνωστά microου ονόmicroατα ή τα συγχέω microεταξύ τους -

Πάρις Μενέλαος Αχιλλέας Πρωτέας Θεοκλύmicroενος Τεύκρος

Κάστωρ και Πολυδεύκης - οι αδελφοί microου ηθικολόγοι αυτοί νοmicroίζω

έγιναν άστρα - έτσι λένε - οδηγοί καραβιών - Θησέας Πειρίθους

Ανδροmicroάχη Κασσάνδρα Αγαmicroέmicroνων - ήχοι microόνον ήχοι

χωρίς παράσταση χωρίς το είδωλό τους γραmicromicroένο σrsquo ένα τζάmicroι

σrsquo έναν microετάλλινο καθρέπτη ή στα ρηχά στrsquo ακρογιάλι όπως τότε

microιαν ήσυχη microέρα microε λιακάδα microε πολλά κατάρτια όταν η microάχη

είχε κοπάσει και το τρίξιmicroο των βρεγmicroένων σκοινιών στις τροχαλίες

κρατούσε τον κόσmicroο ψηλά σαν τον κόmicroπο ενός λυγmicroού σταmicroατηmicroένον

microέσα σrsquo ένα κρυστάλλινο λαρύγγι ndash κrsquo έβλεπες τον κόmicroπο να σπιθίζει

να τρέmicroει

χωρίς να γίνεται κραυγή και ξαφνικά όλο το τοπίο microε τα καράβια

τους ναύτες και τrsquo αmicroάξια βούλιαζε microέσα στο φως και στην ανωνυmicroία

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1 Σε ποια φάση της ζωής της βρίσκεται η Ελένη του ποιήmicroατος 2 Γιατί κατά τη γνώmicroη σας η Ελένη ξεχνά ή microπερδεύει τα πρό-

σωπα που αναφέρει στο ποίηmicroα 3 Πιστεύετε ότι υπάρχουν κάποια από αυτά τα πρόσωπα που

της κάνει καλό να τα θυmicroάται ∆ικαιολογήστε την άποψή σας4 Τι έχει microείνει στην Ελένη από τα πρόσωπα που αναφέρει στο

ποίηmicroα Βρείτε και σχολιάστε τους στίχους5 Ποιες οδηγίες θα δίνατε εσείς ως σκηνοθέτης για να αποδοθεί

η ατmicroόσφαιρα των στίχων laquoήχοιhellip ακρογιάλιraquo6 Προσπαθήστε να αποδώσετε microε δικά σας λόγια και δρώmicroενα

όσα αναπλάθει η Ελένη στους στίχους laquoόπως τότε ανωνυmicroίαraquo

Προτοmicroή του Γιάννη Pίτσου


H E Λ E N H Σ T H N E O E Λ Λ H N I K H Π O I H Σ H


1 Θυmicroόmicroαστε ξανά την ιστορία της Ελένης την καταγωγή τον γάmicroο της την οικογένειά της τις περιπέτειέςτης και το τέλος της ζωής της Χωριζόmicroαστε σε οmicroάδες και microε τη βοήθεια των κειmicroένων που διδαχτήκαmicroεκαι της ελληνικής microυθολογίας δουλεύουmicroε τα παραπάνω θέmicroατα Στη συνέχεια παρουσιάζουmicroε τη δουλειάmicroας στο microάθηmicroα και φτιάχνουmicroε το γενεαλογικό δέντρο της Ελένης

2 Έχουmicroε όmicroως και τούτη την ιδέα ένα θεατρικό παιχνίδι γύρω από την Ελένη Πρώτα microοιραζόmicroαστε ρό-λους επιλέγει καθέναςκαθεmicroιά microας ένα από τα microυθολογικά πρόσωπα που αναφέρονται στο κείmicroενο Συ-γκεντρώνουmicroε πληροφορίες που απαντούν στις ερωτήσεις bull Ποιοςποια είmicroαιbull Ποια σχέση έχω microε την Ελένη bull Πότε και πώς τη γνώρισα για πόσον καιρόbull Ποια συναισθήmicroατα έχω για την Ελένη

Αρχίζουmicroε κάπως έτσι

Είmicroαι οη από και

Την Ελένη τη γνώρισα στ

Πολύ την αγαπούσαmicroε τη θαυmicroάζαmicroε τη microισούσαmicroε τη φοβόmicroαστε

Ένας ή microια από microας αναλαmicroβάνει να παίξει τον ρόλο της Ελένης Στέκεται στη microέση της laquoσκηνήςraquo λέει τονπρώτο στίχο και ακούει προσεκτικά τα πρόσωπα που της παρουσιάζονται Συνεχίζει την ανάγνωση του ποιή-microατος από τον στίχο laquoήχοι microόνο ήχοιraquo Τότε η οmicroάδα σκηνοθεσίας έρχεται να βοηθήσει microε ερωτήσεις επε-ξεργασίας και κατανόησης


Αντιστοιχίστε τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις σύmicroφωνα microε το περιεχόmicroενό τους

53

βγάζω σπινθήρεςανωνυmicroία

δυνατό κλάmicroα microε στεναγmicroούςσπιθίζω

η αναπαράσταση microιας εικόνας σε microια επιφάνειαο λυγmicroός

η ένταση της microάχης είχε ελαττωθείη microάχη είχε κοπάσει

χωρίς όνοmicroαστα ρηχά

αυτός που microιλάει συνέχεια για ηθική και επιmicroένει σrsquo αυτόείδωλο

επιφανειακά όχι σε microεγάλο βάθος ηθικολόγος


Γ I Ω P Γ H Σ M A N O Y Σ A K H Σ

EλένηΟ οιητής-οδοιόρος αναζητά την microυθική Ελένη ου θα δώσει άλλο νόηmicroα στη ζωή του Όmicroως

όως ληροφορείται η Ελένη έχει χάσει ια τη λάmicroψη της

Περπάτησα έξι microέρες ώσπου να rsquoρθωστην πύλη αυτού του παλατιούΉθελα νrsquo αντικρίσω microια φοράν εκείνηπου η οmicroορφιά της θόλωσε τα φρένατόσων παλικαριών και γέmicroισε microε θρήνουςτις χώρες της Ελλάδας και την Τροία

Βαρέθηκα πια να microετρώ τις microέρες που σέρνοmicroαι εδώ γύρω ∆ούλες πονόψυχες microου δίνουν πότε ndash πότε λίγο φαΐ και δούλοι βλοσυροί microε διώχνουν microε χτυπούν microε τα ραβδιά τους

Μα εγώ όλο και ξαναγυρίζω προσδοκώντας να ιδώ τον ήλιο που θα microου θαmicroπώσει τα microάτια

Σήmicroερα το πρωί δε βάσταξακαι ρώτησα την πιο γριά υπηρέτρα γιατί δε βγαίνει η Ελένη απrsquo το παλάτινα λάmicroψει η πόλη να χαρούν οι ανθρώποιτο θείο δώρο της microορφής της Γέλασε εκείνη ένα στριγγό κακόηχο γέλιοκαι microου rsquoπε laquoΠοιαν Ελένη θέλεις να δεις Σrsquo ένα δωmicroάτιο microε κλειστά τα παραθύρια δίχως τους καθρέφτες της microακριά απrsquo τον κόσmicroο ζει microια γυναίκα όmicroοια microrsquo εmicroένα Άσπρα microαλλιά στόmicroαξεδοντιασmicroένο σακκουλιασmicroένα microάτιαδίχως λάmicroψη κι η σάρκα πλαδαρή νερου-λιασmicroένη Έξω δε βγαίνεικαι κανένα πια δε θέλει να δεί Εγώ microόνοmicroπαίνω στο microισοσκότεινο δωmicroάτιοκαι τη φροντίζωΞένε δε συλλογίστηκεςσαν πόσα χρόνια να rsquoχουν περάσειαπrsquo όταν άρχισε ο πόλεmicroος της Τροίαςraquo

Γ Mανουσάκης Σασmicroένα αγάλmicroατα και ικροβότανα54



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1 Ποιο είναι το κεντρικό πρόσωπο του ποιήmicroατος και ποιος έρχεται να το γνωρίσει2 Ποιες πληροφορίες δίνει ο επισκέπτης για το ταξίδι του (διάρκεια και τρόπος)3 Τι ξέρει αυτός για το κεντρικό πρόσωπο Πετυχαίνει τον σκοπό του αmicroέσως microετά την άφιξή του4 Πώς περνά τη microέρα του ο επισκέπτης και πώς εκφράζεται αυτός για την αναmicroονή του5 Γιατί επιmicroένει στον αρχικό του σκοπό 6 Πότε αποφασίζει να ζητήσει πληροφορίες Σε ποιαν απευθύνεται και γιατί Πώς τον αντιmicroετωπίζει αυτή7 Τι ρωτά και τι microαθαίνει αυτός ως προς τον χώρο που ζει το κεντρικό πρόσωπο του ποιήmicroατος την εmicroφάνι-

σή του την ψυχική του κατάσταση και την επαφή του microε τον έξω κόσmicroο8 Ποια εξήγηση δίνεται στο ποίηmicroα για την όλη κατάσταση


1 Προσδιορίστε την ταυτότητα του αφηγητή σύmicroφωνα microε όσα λέει ή υπαινίσσεται αυτός στο ποίηmicroα Ποιαηλικία έχει αυτός (περίπου) πώς είναι η εmicroφάνισή του και ποια είναι η microόρφωσή του

2 Σε ποιας πόλης το παλάτι έρχεται και σε ποια ιστορική περίοδο3 Σε ποιο σηmicroείο του ποιήmicroατος αναφέρεται πρώτη φορά το όνοmicroα της Ελένης Γιατί γίνεται αυτή η επιλογή4 Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στην αντίληψη του αφηγητή για τη microορφή της Ελένης καθώς αυτός προχωρεί

από τον Tρωικό πόλεmicroο στη σύγχρονή του εποχή5 Χαρακτηρίστε τον αφηγητή σύmicroφωνα microε όσα πιστεύει και όσα microαθαίνει για την Ελένη από την υπηρέτρια

Γιατί δεν αντιδρά ο ποιητής-αφηγητής microετά τα λόγια της υπηρέτριας Σε ποια σηmicroεία του ποιήmicroατος ανα-γνωρίζετε την αφέλεια και πού την ειρωνεία

6 Ποιον ήρωα είδαmicroε στην Οδύσσεια να τριγυρνά στο παλάτι του Πριάmicroου σαν ένας ζητιάνος Τι συmicroβαίνεικατά τη συνάντησή του microε την Ελένη 55

O Πρίαmicroος φέρνει δώρα στον Aχιλλέα ζητώντας του το νεκρό κορmicroί του Έκτορα


33O microύθος της Eλένης









































































































































































38









































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ














41




ΛEΞIΛOΓIKA







































































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

















ΛEΞIΛOΓIKA


45







































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


















































































































































































38









































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ














41




ΛEΞIΛOΓIKA







































































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

















ΛEΞIΛOΓIKA


45







































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


















































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ














41




ΛEΞIΛOΓIKA







































































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

















ΛEΞIΛOΓIKA


45







































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ











41




ΛEΞIΛOΓIKA







































































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

















ΛEΞIΛOΓIKA


45







































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ











































































ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

















ΛEΞIΛOΓIKA


45







































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
















ΛEΞIΛOΓIKA


45







































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
















































46

















47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


























47









Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


















Σκεφτείτε


Ο Τεύκρος


στην Τροία


microαλλιά


ανδρόγυνο

Η Ελένη













49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

















49























ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
































ΛEΞIΛOΓIO


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ











E λ έ ν η





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ





























ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ




















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ






















53



















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ





















ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ











00. eisagogika telika 01-11 › ~ptde › ptde › anounc › d_tomeas › paideia... · Αθηνά...

Documents