دوستحديث دوست نگويم مگر به حضرت

ــه دارد ــنا نگــ ــخن آشــ ــنا ســ ــه آشــ كــ

��دو ����

بيست گفتار معنوي

حبيب اهللا فرحزاد

شناسنامه

فهرست مطالب

21 شگفتاريپ

23 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

23 مرتبه يبلند

23 نعمت يادتيز

24 آمرزش و گناه به اقرار

25 خداوند تيغفار و گناه

26 قانيصد انذار و گنهكاران به بشارت

27 انسان يها پرونده

28 خداوند برابر در يشكستگ

28 خداوند انيپا يب يها نعمت

29 !فقر نعمت

30 اياغن زحمت

30 رود يم بهشت به كه يامبريپ نيآخر

31 ايدن يارزش يب

33 خرسند شيدرو

34 ها نداده بر شكر

35 ييجو آخرت و يياجويدن

36 محبوب اطاعت راه در

6 حـــديث دوســـت

36 تكبر از ترس

37 نيزم خزائن ارياخت

38 تيوال نعمت ارزش

39 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

40 :تيب اهل و امبريپ يخشنود

40 ها نعمت داريد

41 معافيت در دنيا

42 خداوند سپاس جةينت

44 ها واسطه از تشكر

45 نماز از بعد شكر سجدة

46 خداوند سپاس و شكر آثار

47 ياله يها نهيگنج از

47 بايز جملة چهار

48 يشكرگزار يبرا يا جلسه

49 نعمت درك

50 شكر يبرا شكر

51 دل از نهيك زدودن

52 خود عمل با جامعه اصالح

53 رحم صلة تياهم

53 حجه يذ دهة در عبادت

55 :تيب اهل به آدم حضرت توسل

7 فهرست مطالب

57 ياله يها نعمت قدر: سوم گفتار

57 طانيش از يدور

58 نعمت يفزون

58 شكر در يناتوان

59 اوست دست در همه كارها

61 ياله يها نعمت قدر

61 طمع و حرص يماريب

62 انسان منزلت و قدر

63 خدا يسو به راه نيتر كينزد محبت؛

65 نيب بايز چشم

65 خدا با انس يبرا يا بهانه دعا؛

67 خدا محبت يسو به يراه

67 مادر از تر مهربان

68 رود يم جانم كه دميد

71 7نيرالمؤمنيام محبت و معرفت: چهارم گفتار

71 واجب شفاعت

72 محبت و معرفت

73 ايدن در يخوش

74 ايدن يارزش يب

74 آخرت باور

75 ;يبافق يتق محمد خيش

76 7نيرالمؤمنيام تيوال در هيآ نيتر يقو

8 حـــديث دوســـت

77 حمام يچ تون و يلياردب مقدس

78 جوال يقل مال

79 7نيرالمؤمنيام دست به زيچ همه

81 :تيب اهل و قرآن: پنجم گفتار

81 دعا اجابت يبرا

82 خداوند افتيض

82 خداوند نعمت در

83 مانيا اهل ابتالئات

84 گناه انواع

85 خداوند تيمعص اهل

85 گناهان بخشش و ماريب آه

87 :تيب اهل و قرآن

88 يروح و يجسم يدردها يشفا

88 3جهيخد حضرت ثاريا

89 ايدن در يازين يب يبرا

89 قرآن با انس

91 :تيب اهل به توسل

91 مؤمن دل كردن شاد

92 اتيمعنو و اتيماد با برخورد

92 آسمان يدرها شدن گشوده

93 :تيب اهل با ييطباطبا عالمه مرحوم ارتباط

93 7نيحس امام به ميعبدالكر خيش توسل

9 فهرست مطالب

95 ايدن محبت: ششم گفتار

95 بهشت راه كردن گم

96 ياخالق رذائل منشأ

96 ناريد و درهم پرستش

97 ايدن به يرغبت يب

98 نور درخواست

99 ياله محكم سمانير

100 نور از ييها نشانه

101 ايدن به زدن پا پشت

102 ايدن از شدن كنده

103 رشد مانع ا؛يدن محبت

103 ايدن اهل با نشستن

104 ايدن گرفتن چهيباز

105 يكوهستان اهللا تيآ يستيز ساده

106 ايدن يپست

107 ايدن مثل

108 دزد اعور يحاج

109 ايدن بيفر

111 ميسل قلب: هفتم گفتار

111 مانيا درجة

112 بهشت ضمانت

113 7ميابراه حضرت مقام

10 حـــديث دوســـت

114 ميسل قلب

115 شرك انواع

115 خدا ريغ محبت

116 خود از فيتعر

117 يخودپسند و عجب

118 معراج در 6امبرخدايپ

119 7ييحي وحضرت طانيش

120 7نوح حضرت يكشت در طانيش

121 طانيش مواعظ

121 يديتوح قلب

122 7ابوالفضل حضرت محبت پر قلب

123 انسان منزلت: هشتمگفتار

123 عالم موجودات صلوات

124 يهست جهان بر اعمال ريتأث

125 انسان ارزش تيموقع

126 انسان شكست

127 انسان وجود در ديتوح طلوع

128 ياليخ نيعناو

128 يآخرت و ييايدن

129 7نيرالمؤمنيام ثاريا

130 ابودجانه

131 7جعفر بن يموس شهادت

11 فهرست مطالب

133 ميتسل و توكل: نهم گفتار

134 خدا ذكر از پس

134 دانش و تقوا بر هيتك

135 يفراموش نعمت

136 يتباه و غرور

137 ييخدا چشم با

138 ياله رحمت و گذشت

139 بنده خواست و خدا خواست

140 خداوند خواست ميتسل

142 ييخدا صفات

144 ازيا و محمود سلطان

146 7يموس والدت

147 !ميروزيپ حال هر در

147 نبيز حضرت بر 7زمان امام ةيگر

149 ديام: دهم گفتار

149 جمعه روز در صلوات لتيفض

150 يزندگ در آرزو و ديام

152 قرآن با انس

152 خداوند به ديام

153 بركات نزول

155 استغفار يدارو

156 جهنم پل

12 حـــديث دوســـت

157 آهنگران بازار در سلمان

159 ماريب يشفا

160 7يمجتب امام يعزا در

160 7نيحس امام يبرا هيگر

163 ها ييبايز و ها يپاك با: ازدهمي گفتار

163 گناهان بخشش يبرا

164 ينيب بايز

165 عمل با غيتبل

165 عسل زنبور همچون

165 پاك يغذا

168 6امبريپ رحمت

169 خداوند يائيكبر

170 ياله رحمت ظهور

173 6امبريپ والدت در يشادمان

174 7امام هرم

176 دلسوز يمادر همچون

176 7رضا امام كرامت

179 واناتيح به ترحم

181 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

181 ييزدا نفاق

182 عالم در :تيب اهل و امبريپ مقام

13 فهرست مطالب

182 بعثت از هدف

183 ميتعل و هيتزك

185 عبادات فلسفة

186 اخالق مكارم تياهم

187 !كرد يبهشت را كافر كه يخصلت دو

188 بد صفات از زيگر

189 يسامر نجات

190 فرعون به خداوند مهلت

190 خوب يكارها يوضع اثر

191 يبداخالق يامدهايپ

193 خلق حسن مظهر 7كاظم امام

195 حق برابر در تواضع: زدهميس گفتار

195 قرآن از يمند بهره زانيم

196 :ائمه ينيتكو تيوال

197 يريپذ حق

198 ذكر اهل

200 سخن و سكوت

201 تكبر و تواضع

202 مانيا اهل نيب الفت و مهر

202 جدل و بحث از زيپره

203 مقصد به توجه

204 شرك دام در

14 حـــديث دوســـت

205 گرانيد به دادن حق

206 قلب نوع سه

207 استيدن مشغول كه يقلب

207 طانيش حتينص

208 قناعت سر

210 يزندگ شيآسا

211 شيخو از مراقبت: چهاردهم گفتار

211 وجود عالم صلوات

212 خوردن قسم

213 :ائمه و خداوند يها قسم

214 باور نيد دزد

215 بندگان يروز

216 جهنم زميه بار

217 ايدن در اعمال يحسابرس

218 :تيب اهل به يسپردگ سر

218 محاسبه يبرا ساعت ربع

219 خود از مراقبت

221 يخودساز و مراقبه كالس

223 يبندگ راه: پانزدهم گفتار

223 صلوات تيخاص

223 قرآن يعمل انيب

15 فهرست مطالب

224 قرآن به عمل در گرانيد سبقت

226 يبندگ راه

226 دنيد خواب دةيپد

227 طانيش الهامات

228 باب يعل محمد

229 يشرع ريغ يها اضتير

230 يزبان عبادت

231 راه چراغ

233 مردم اقبال به يياعتنا يب

234 علم طالب نور

235 عمل يب عالم

236 علم نور

236 شهرت از زيپره

237 3معصومه حضرت منزلت

241 يخودگذشتگ از و اخالص: شانزدهم گفتار

241 شكر سجدة

242 6خدا امبريپ شكر سجدة

243 ياله علوم به يابيدست راه

244 كار مزد

245 عبادت به انسان ازين

246 ها فرصت رفتن دست از

247 يخودگذشتگ از

16 حـــديث دوســـت

248 وجود بذل

249 نااهل يرفقا

250 مقام و مال فساد

251 برزخ عالم در يشناگر

252 :تيب اهل به توسل و اخالص

253 6امبريپ ادگاري دو

254 7رضا امام به توسل و ارتيز

255 دعبل اشعار

256 نهيمد از 7رضا امام حركت

257 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

257 خالص عمل

258 درون اصالح

259 شيخو عمل از انسان بهرة

260 محبوب محضر در

261 اجر شدن تباه

261 خالص عمل نشانة

262 اعمال زنندة محك

263 اهللا بيحب كاسب

264 خدا يبرا خالص محبت

264 فقرا با ينيهمنش

266 انياطراف با زيآم محبت رفتار

266 ذكر اهل از پرسش

17 فهرست مطالب

268 خود به رجوع

269 مانيا زيآو دست نيتر محكم

271 ها رابطه اساس

271 غرض يب محبت

273 خدا يبرا بغض و حب

274 محبت اهل

275 :تيب اهل مودت

276 مصائب مادر

277 3نبيز حضرت سخنان

279 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

279 ياله رحمت يدرها

279 :فرمودند 7صادق امام

280 دعا اجابت در مصلحت نقش

281 خدا به ظن سوء از زيپره

283 مرنجان و مرنج

284 رحمت موجبات

285 الناس حق

286 خوب قيرف قدر

289 انسان بر قيرف ريتأث

290 مجالست و انس

291 مردم با تعامل

18 حـــديث دوســـت

293 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

293 خدا يسو به يراه دعا؛

295 مستحبات در نشاط

296 اندرون به يراه

297 عبادت در آرامش

298 بنشان ره غبار

299 كينزد راه

299 جلوه هزار صد با

300 ظهور شدت

301 ياله اتيتجل

302 نماز يبرا يآمادگ

303 قرآن تالوت از برتر دعا

305 دعا در يشكستگ و تواضع

306 كوتاه يدعا

308 بخشنده پروردگار

310 عبرت سراسر جهان

312 مهلك يادعاها

314 فراق آتش

315 خدا با يباز عشق

316 دوست ريشمش

319 7نيرالمؤمنيام محبت: ستميب گفتار

320 ياله سر 7يعل

19 فهرست مطالب

321 مرگ هنگام به 7يعل داريد

322 خدا يول سفرة سر همه

323 مانيسل حضرت به مورچه موعظة

323 ايدر به اتصال

325 :تيب اهل محبت سپاس

326 دوستان از :ائمه دفاع

328 انيعيش نجات

329 :تيب اهل دوستان احترام

330 :تيب اهل و امبريپ شفاعت

331 :ائمه ارتيز

331 7نيرالمؤمنيام محبت يايميك

333 بهشت در كوبة

334 7نيرالمؤمنيام داريد يآرزو در

334 مگو اسرار از

337 !يدار نظر دشمنان با كه تو

338 7نيرالمؤمنيام محبت فقط

338 نباته بن اصبغ با 7نيرالمؤمنيام يوگو گفت

340 7نيرالمؤمنيام يرخواهيخ

341 7نيرالمؤمنيام يريدستگ

342 7نيرالمؤمنيام عفو

344 :تيب اهل ييخدا صفات

345 نفوس اصالح و :تيب اهل تيوال

20 حـــديث دوســـت

347 نجف السالم يواد در

348 7نيرالمؤمنيام يپا خاك تبرك

351 ها فهرست

351 اتيآ فهرست

356 دعاها و اتيروا فهرست

373 منابع فهرست

پيشگفتار������ ���� � ���

����� � ������ �� � �������� �� � �� � �! ��" � : فرمودند 6رسول خدا

#$ %�&� %' (� %) � &* +, %�(�%� %- +� &. (/+�� �0+� %� (�%� &1 %2�3&" (� &. #�4 5$%64 سـخن حكمـت 1؛!%آميزي كه مؤمن بشنود و به آن عمل كند، بهتر از عبادت يك سـال

.استحـد هـاي بـي ي بزرگ كه مـا را از نعمـت پايان مخصوص خدا حمد بيمند كرد و الطاف و عناياتش غير قابـل شـمارش اسـت و مـا از خويش بهره

!اداي شكر او عاجزيمــي ــر حضــرت محمــد مصــطفي و درود ب ــان ب ــاكيزه 6پاي ،اش و آل پ

.:، آخرين يادگار و عصارة انبيا و امامان7خصوصا بر حضرت مهديكـردم بـه اي از دوستان مطالبي را كه در مجالس مطرح مي مدتي بود عده

چون مباحث حقير نوعـا برگرفتـه از . نمودند آوري مي صورت مكتوب جمعباشـد، است و به لطف الهي تأثيرگذار ميو نكاتي از بزرگان آيات و روايات

اختيـار دوستان، اين مباحث تدوين و ويرايش شد تا دربرخي از به پيشنهاد . قرار گيرد :همة مشتاقان معارف اهل بيت

.10ـ نزهه الناظر، ص 1

22 حـــديث دوســـت

اميد است كه همة خوانندگان گرامي از اين مباحث بهرة كامل بـرده و در اختيار ديگر عزيزان كه تشنة معارف دين هستند قرار دهنـد و واسـطة خيـر

.بركت شوند ودر پايان از همة كساني كه در نقش آفريني اين مجموعه همت گماردنـد؛

و برادر ارجمندم جناب آقاي اسدي صـميمانه نژاد صا جناب آقاي نبيخصو .ها هستم تشكر نموده و دعاگوي آن

قم مقدس ـ حبيب اهللا فرحزاد10/1/1393

اول گفتار )1(ها نعمت شكر

%� (7&8 %9:7%;%< � (� +=: % �>% %? �+< (� %= %@ (�&A%� (� +=B� %� (�&A4%� :9&� (�+< (�4 %C%' # � %D%� ���E : كه پروردگارتان اعالم داشت و هنگامي ؛"%

اگر شكرگزاري كنيد، نعمت خـود را بـر شـما خـواهم !افزود؛ و اگر ناسپاسي كنيد، مجازاتم شديد است

»7سورة ابراهيم، آية «

بلندي مرتبهچيزهايي كه درجه و رتبـة انسـان را كه يكي از آمده است در روايات ما ذكـر گذشته به وسيلة انبياي. ات بر محمد و آل محمد استصلو

هـر چقـدر ايـن ذكـر را بيشـتر . كردنـد مـي صلوات به خداوند تقرب پيـدا ميـزان كفة صلوات فرستادنزياد . رفت ميباالتر ها آن رتبه و مرتبة

.كند مياعمال و حسنات را سنگين

زيادتي نعمت .تي هستندداهل شكر در زيا: فرمايد

%� (7&8 %9:7%;%< (� +=B� %� # � 4 %D%� ���E %" :9&� (�+< (� %C %' (9&� � (� +=: % �>% %? �+< (� %= %@ (�&A%و 1؛�

.7ـ سورة ابراهيم، آية

بلندي مرتبهدر روايات ما

صلو ،برد باال ميصلوات به خداوند تقرب پيـدا

رتبه و مرتبة ،گفتند مياعمال و حسنات را سنگين

زيادتي نعمتفرمايد ميقرآن

ـ سورة ابراهيم، آية 1

24 حـــديث دوســـت

اگر شكرگزاري كنيد، نعمت خود : كه پروردگارتان اعالم داشت هنگامي !را بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسي كنيد، مجازاتم شديد است

ـبت بـه آن و كـرده اعـالم دو نكتـه را كه رب شماست، يعني خداوند نسها بوديد، خداونـد بـه شـما كه اگر شكرگزار نعمت يكي اين :است دادههشدار

هاي الهي ناسپاسي كرديد و كه اگر نسبت به نعمت و ديگر اين .دهد افزايش مي .آن را در مسير غير صحيح به كار برديد، عذاب الهي در انتظار شماست

اگـر انسـان . كـنم ميهاي شما را باز گره ، من همةشاكر باشيداگر : فرمودهـا ها و يادآوري آن اقرار به نعمت .برودتا آخر خط تواند مي ،شكرگزار باشد

:فرمودند 7امام باقر. اي از شكر نعمت است خود گونه� %� ? �� �. (F %) G?&� &H�G6�� %� &. +� %2� %� (� +� % 4�I%�%- &�%�:6��&� +J%� �� G�&K+� (9%� %�L%�

&�M BE��&� %N �� %� &C(O%� مـردم دو چيـز نه به خدا سـوگند، خداونـد از 1؛�) 4+-%د تا بيفزايـد، و هاي الهي اقرار كنن كه به نعمت يكي اين: خواسته است

.كه به گناهان اقرار كنند تا بيامرزد ديگر اين

اقرار به گناه و آمرزشو اقـرار خـود يخطاهـا ما خواسته اسـت كـه بـه گناهـان و خداوند از

خداونـد اقـرار بـه گناهـان را .خطاكار هسـتيم ما همـة. داشته باشيماعتراف خداونـد بـه خـاطر . يامرزماقرار كنيد تا من شما را ب: فرمايد مي. دوست دارد .ون شدعمل ،شيطان چون اقرار نكرد. گذرد مي گناهان همةاز همين اقرار

شـيطان :فرمـوده اسـت » نهـج البالغـه «قاصعة در خطبة 7اميرالمؤمنين. سقوط كـرد ،اما چون اقرار به گناه نكردخدا را عبادت كرد، شش هزار سال: ، خداوند فرمـود كردو اعتراف اقرار به گناهان خود چون 7اما حضرت آدم

. كنم ميخودم تو را نمايندة

.36، ص 6ج ؛ بحاراالنوار،18، ص 1ورام، ج ؛ مجموعه426، ص 2ـ الكافي، ج 1

25 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

بـورزد و كسي عنـاد كه آنمگر ،شود نميگناه باعث جهنم رفتن بنابراين، چـون اقـرار كـرد ، ولـي هـم اول گناهكـار بـود 7حضرت آدم. اقرار نكند

:اند فرموده. اقرار نكندمثل شيطان توانست مياو هم . بخشيده شد &?� +9�� %� #P�� %" Q�� +. �. &6 %Rاسـت، انسان بر آنچـه كـه منـع شـده 1؛

.حريص استشيطان هم به خصـوص در چنـين مـواردي بـيش از همـه وسوسـه و

، از گفته شده بود از اين درخت نخـور 7حضرت آدمبه . كند تحريك مي . كرد نمياصال اعتنا ، شايدشد نمياگر گفته . بيشتر حريص شده بود رو اين

،يـا شـير آب را بـاز نكـن ،گويند توپ را به المپ نزني ميوقتي به بچه . است طور هميناز مسائل تربيتي بسياري . خواهد مخالفت كند مي

چـون او خـالق اسـت و ؟نبايد بگوييم چرا ،اگر خداوند به ما امري كندك كنـد ك چتوانست چ مي 7حضرت آدم. و ضعيف يمو ما مخلوق ،حكيم .شد ميآتش به پا ،كرد ميو اگر

او و همين اقرار بـراي بخشـيدن خواهد را ميخداوند اقرار كردن به گناه :فرمودند 7امام باقر. كافي است

Q�C' S$� (M%< &T % .پشيماني است و بس ،توبه 2؛�&��6: آمـرزد؛ از گناه خود پشيمان شود، خداوند مـي كه انسان واقعا يعني همين

. گردد ميدنبال گناهكار . چون خداوند سريع الرضاست

گناه و غفاريت خداوند :فرمودند 7امام سجاد

.174، ص 21، ج ـ منهاج البراعه 1

.20، ص 6؛ بحاراالنوار، ج 16، ص 1؛ الخصال، ج 426، ص 2ـ الكافي، ج 2

26 حـــديث دوســـت

(�4 +=: %� ? (M%� Q�4GL %� S�4K(� %) +� %U4 %� %%V %� %9��&C(O%L4 (�%L%- %9M+3& (E4 +< :�4 +W �M+3& (E4 +� %� �� +� &C(O%L (�%� %- %N +� %� &C(O%�+4 (كرديـد تـا از خـدا طلـب اگر گنـاه نمـي 1؛�

نـاه كننـد، كـرد تـا گ بخشش كنيد، خداوند بندگان ديگري خلق مـي .گاه استغفار كنند تا خداوند از گناهشان بگذرد آن

كه گناه كننـد آفرينم ميمن خلقي ديگر را ،اگر مردم معصيت نكننديعني . صفت غفاريت من به ظهور برسدتا

خداونـد بـه او فرمـوده ،خواست ميشخصي از خداوند عصمت از گناه يـت مـن بـراي چـه كسـي صفت غفار ،اگر عصمت از گناه به تو بدهم: بود

:آمده استروايت در !؟باشد %� +� (��+4 %�XY3 %�+�� &, %Z %> (� &. :�%�&� B[ %�%� %�3& (Eنالة گناهكـار را بيشـتر از 2؛

. دوست دارم كنندگان تسبيحصداي

و انذار صديقانبشارت به گنهكاران :فرمود 7خداوند به حضرت داوود

+2 +��2 �� %� YD4 &� (�� (E+4 & 3 %� %� %� ( &E4 YF�� � %�K� گناهكـاران را بشـارت بـده و ؛ .ن را بترسانصديقا

بشـارت بـدهم و خدايا، چگونه گناهكـاران را : پرسد حضرت داوود مي :صديقان را بترسانم؟ خداوند فرمود

� &E4 ( %� %� &[( :E4�� &�4 %" M4 +C ("%� %� %$4 %�M:L�� +,4%3 (\%� �4G %� %�3& (E+44(�� &�44 YD%� +2 +��2 �� YF�� :?&� &��4� &X(�&� +J+34 &F( %� # 4(3 %" %](�4%� +J4 : &� %- (�&44 &N^"%�&� �M+3 %_(�+� :?` %�K�

%a4%� و پـذيرم گناهكاران مژده بده كه من توبه را ميبه اي داوود، 3؛�%

.42، ص 6؛ بحاراالنوار، ج 424، ص 2ـ الكافي، ج 1

.194، ص 1، ج )صدرا(ـ شرح اصول الكافي 2

.40، ص 14؛ بحاراالنوار، ج 314االنوار، ص شكاه؛ م314، ص 2ـ الكافي، ج 3

27 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

و صـديقان را بترسـان كـه بـه اعمـال خـويش . گذرم از گناه در ميجـز اي نيست كه به پـاي حسـابش كشـم، خودبين نشوند؛ زيرا بنده

.كه هالك باشد آن: اسـت خداوند فرمـوده . ن را بترسان تا تكيه بر عبادت خود نكنندصديقا

توانـد نمـي هـيچ كـس ،اگر بخواهم با عدالت خودم خلق را حساب بكشمهاي خداونـد هاي بنده با شكر يكي از نعمت ؛ چون عبادتاليق بهشت شود

گناهكاران را بشـارت بـده تـا نااميـد : فرمايد ميبراي همين . كند برابري نمي .به عمل خود تكيه نكنندبترسان تا هم را ن اد و صديقننشو

هاي انسان پرونده9% «در كلمة »البحار ينهسف«كتاب در 7كـه امـام صـادق آمـده اسـت » %�%2

: فرمودند Y64�� &J4�- #9�M4�2 #$%Wb%W &$ %.��K�� %T (M%� +����� : �� %� +c�64� %�� &J4�- #9�M4�2 � +�%�

+�M BE�� J�- #9�M�2 Y6�� &9�M�2 % (�%� +,%��K+� %-4 (�� &9�M�2 %� &�%�%4 +d &�(O%L4�%�%- &c�6 %� (�� %$ :.�"%4 +�M BE4�� �4K3%< %� &c�6 دفترهـا در روز قيامـت سـه دفتـر 1؛�%

ها در آن ثبت شده، دفتري كه كارهاي نيـك دفتري كه نعمت: تاس . در آن است و دفتري كه كارهاي بد در آن نوشته شده است

هـا نعمـت . كننـد ها را با دفتر كارهاي نيك مقابله مي پس دفتر نعمتبـرد و دفتـر گيـرد و در خـود فـرو مـي همة كارهاي نيك را فرا مـي

.ماند ميجا به كارهاي بدهـا، پرونـدة گناهـان و پرونـدة پروندة نعمت :انساني سه پرونده داردهر .گذارنـد ميها پروندة اطاعتبرابر خداوند را در هاي نعمتپروندة . حسنات

.273، ص 7؛ بحاراالنوار، ج 602، ص 2؛ الكافي، ج 94ـ الزهد، ص 1

28 حـــديث دوســـت

كـه ييهـا در مقابل اطاعـت اين !اين همه نعمت به تو داديم: گويند ميبه او . ماند ميگناهان تو باقي در اين صورت .كردي

برابر خداوندشكستگي در اولياي خداوند در مقابل خداوند لنـگ .است انسان زمين خوردة خداوند

گنـاه وقتـي انسـان . لذا خداوند شكستگي بنده را دوسـت دارد .انداختند مي . نفهميدم. بايد زود بگويد اشتباه كردم ،كند مي

انصـاف دادن در كارهـاي . اقرار كردن از هر صفت خـوب بـاالتر اسـت انتظـاري .در تصادفات هم بايد انصاف بـدهيم . لي خوب استمردم هم خي

خداوند هم اقـرار . كه ديگران از ما دارند همين است كه انصاف داشته باشيم .ديداشته باشها شما اقرار به نعمت: فرمايد مي. و انصاف را دوست دارد

اگر در يك مملكـت . استخداوند ما را در يك مملكت شيعه قرار داده اگـر مـا .استم اين لطف خداوند به. شديم مي كمونيست ،بوديم تيكمونيس

.توانستيم دين حق را پيدا كنيم نميراحتي به ،بوديم ميدر آن ممالك

پايان خداوند هاي بي نعمتچنـان كـنم، مـي وقتي به آسمان و زمـين نگـاه : فرمود مييكي از بزرگان

خداونـد . ببرنـد چنين لذت اينپادشاهان عالم كنم گمان نميبرم كه مي يلذتوقتـي آسـمان و انسـان . مختلف آفريـده هاي نعمتمتعال و مهربان براي ما

.ببينـد هـا آنبايد خداوند را هم پشت ،بيند ميخداوند را هاي زمين و نعمت . گويند ميهمة ذرات عالم خدا خدا

به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست كه همه عالم از اوست ه عالمـر همــاشقم بــع

29 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

.توانيم نميخداوند را حساب كنيم هاي ما اگر بخواهيم نعمت %� +'�4<� (� 44 &. (� 4 +' Y, 4 %! �44. %; (� +L +�eM � %f4 %�(�& �� B 44 +�%< (9&� %� :9&� ��M44 +F( +g ?

#�� GC %' #TM�%h%� %9��( &?و از هر چيزي كه از او خواستيد بـه شـما داد؛ و 1؛�! هـا را شـماره نتوانيـد كـرد هاي خدا را بشماريد، هرگـز آن اگر نعمت

!انسان، ستمگر و ناسپاس استمادرش به وسيلة با پدر و ! نمرود دشمن خدا بود، ولي خداوند با او چه كرد؟

. خداوند نمرود را نجات داد .كشتي غرق شد .رفت ميمسافرت كشتي به چشم . انسان بايد قدرشناس باشد. گذارد نميخداوند براي هيچ كس كم

خداونـد بـه مـا داده كـه بزرگي هستندهاي چه نعمت ،دست و پا و و قلب شكرگزار باشيم؟ توانيم ميآيا ؟معنويات چطور. ماديات هستند ها اين. است

!نعمت فقر 7، اما حضرت موسـي بـن جعفـر گويند وضع من خراب است ميهمه

: فرمايند مي %i� &[ &ZM%L (�%� ( %j +k��%K +C�� %?M%� (l (m� +k��6%4 %$:6سـزاوار اگر فقرا نبودند، اغنيـا 2؛

.شدند بهشت نميبايـد بـا فقـرا ارتبـاط برقـرار .دهد ميخداوند به خاطر فقرا به شما رزق

. خداوند فقرا را دوست دارد. بايد فقرا باشنددر قيامت چون دوستان ما ،كرد .روند ها پيش از همه به بهشت مي آن

ت پيـامبران عـذر احمـ زخداونـد متعـال از . استنعمت فقر كفران شده خداونـد نـاز فقـرا را . كنـد مـي عـذرخواهي اولـي از فقـر ،كند نميهي خوا

.34ـ سورة ابراهيم، آية 1 .26، ص 69؛ بحاراالنوار، ج 47؛ التمحيص، ص 265، ص 2ـ الكافي، ج 2

30 حـــديث دوســـت

را او كه خداوند نـاز ؛ چراارزد مياگر انسان يك عمر سختي بكشد . كشد مي :فرمايد ميحافظ غزل زيبايي دارد، . كشد مي

ند استسدرويش خر با در اين بازار اگر سودي است رسنديـــخو شي ــردان به درويـــعمم گـدايا منـــخ

زحمت اغنيا. خداونـد هسـتند مـورد عالقـة ،كساني كه وضع خوب و مفصل ندارند

،كننـد رسـيدگي اغنيا اگر حقوق واجب و مستحب خود را بدهند و به فقـرا . تازه وكيل و صراف هستند

ميـل هر كس به رياسـت و مرجعيـت : فرمودند مي ;آيت اهللا بروجردي .، سفيه و نادان استداشته باشد

ع اين است كه از يك عـده و شغل ثروتمندان و اهل رياست و مراج كار . اب و كتاب آن را هم بايد پس بدهندحس. ندبه ديگران بده پول بگيرند و

جـا به ثروتمندان اگر. دوست دارم با علما و فقرا بنشينم: فرمود ميسلمان پـس فقـرا كـه ندارنـد . تازه فكرشان مرتب مشغول اسـت ،هم مصرف كنند

!كند ميفكر را مشغول ،مقام و رياست و پول. اند چقدر راحت : فرمودند 6پيامبر خدا

#$4 %��� +�(K %C�� %� Q�46&O�� #$4 %�M+K موجـب راحتـي اسـت و غنـي و فقـر 1؛"+ .است ثروتمندي اسباب عقوبت

رود آخرين پيامبري كه به بهشت مي : فرمود 7حضرت سليمان

.16008، ح 2442، ص 3، ج ؛ ميزان الحكمه338، ص 11ـ مستدرك الوسائل، ج 1

31 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

5 %�% &? �O%3(6 %� ? S�=(� +. �� ([ %� ملكي به من بده كـه بـه هـيچ ،خدايا 1؛�% . كس نداده باشي

بر جـن و انـس . است از حضرت سليمان نيامدهتر پاككسي در رياست اسـت كـه بـه بهشـت يولي آخـرين پيغمبـر ،باد و پرنده رياست داشت و

. رود مي4 &. �� B �� �&- %�&� ("+� �� +9^��! &k��3( %?� %� &. %$:6 %m� +, +) ( %� (� %. +� &)� %� &��4�:6�� %�

&��h%��� &a(�+4(سـليمان ،شـود آخرين پيامبري كه وارد بهشـت مـي 2؛�� .ها و سلطنت بزرگي كه خداوند در دنيا به او داد به خاطر نعمت ؛است

بـراي !؟به بهشت بـرود پيامبران ديگر چرا بايد سيصد هزار سال ديرتر از نبايـد از خداونـد انسـان لـذا .كه در دنيا داشت است همين رياست ظاهري

. تقاضاي مقام ديني هم بكند

ارزشي دنيا بياگـر : فرمودند مي. خوردند نميسه چهار روز غذا 6پيامبر گرامي اسالماما چـرا .توانم ميمانند كسري و روم را داشته باشم ها بخواهم باالترين ملكاگـر دنيـا ارزش ؟وازده وصله داشـت د 3فاطمه شچادر يگانه دختر عزيز

. داد ميخداوند به دوستان خودش ،داشت مي ؟دهـد ميخود را به فقير شب اول عروسي لباس 3حضرت فاطمهچرا

. البته براي تربيت ديگران هم بوده است. استارزشي دني بيمال اين تـو زيـر سـجادة : پدرشـان فرمودنـد ،از پدر تقاضاي يك انگشتر كردند

سه قصر . گويا در بهشت هستندشب در عالم رؤيا ديدند .گذارند ميانگشتر

.35ـ سورة ص، آية 1

.6ـ التمحيص، ص 2

32 حـــديث دوســـت

اين قصرها از آن كيسـت؟ پاسـخ : پرسيدند. ديدند كه در بهشت مثل آن نبوديـك وارد يكي از قصرها شـدند، ديدنـد . 6براي فاطمه، دختر محمد: آمد

دادنـد پاسخ ؟چرا سه پايه دارد: سؤال فرمودند. تخت است كه سه پايه داردـ . استصاحب اين تخت يك انگشتر از خداوند خواسته كه ايـن ةيـك پاي

1.است تخت براي همين كم گذاشته شده :فرمودند 7اميرالمؤمنين

�� B �� +1 %��� %. %� &1 %� &)n� +1 %�b %� %� %�b +1 B �� %. �� %��� +1 4 &)n� %� &1تلخـي دنيـا، 2؛ .شيريني آخرت است و شيريني دنيا تلخي آخرت است

بـه نيكبختـي آخـرت ،يعني كسي كه رنج و مشقت دنيا را تحمـل كنـد و بـه دنبـال خوشـي آن سـت يابد و كسي كـه دلبسـتة لـذت دنيا دست مي

.بد فرجام است ،گردد ميكـه دو رقـم غـذا باشـد اي سر سـفره خود ام عمردر تم 7اميرالمؤمنين

حسـاب او هـم در آخـرت ،هر كس لذت او در دنيا بيشتر باشـد 3.ننشست . است خداوند دنيا را براي دوستان خود نخواسته. بيشتر است

:نقل شده است 7از امام صادق S�4"MZ +� +�+ %o�4.%� S�G�&3% %9M+�(3 %! &2 %M (!%i� &� %_ %�� %� � %��� &�(' B��� �� �. %�&-+2

� %p4 S� Gنة كعبـه، هفتـاد پيـامبر ميان ركن يماني و حجر االسود خا 4؛� .ها را از گرسنگي و بيماري ميرانده است اند كه خداوند آن دفن شده

نماينـدة و پيغمبـر 7ارزشي دنياست كه سـر حضـرت يحيـي بياين از ه خداوند دوسـتانش را در مضـيق . بردندخداوند را براي يك زن فاسد هديه

.47، ص 43؛ بحاراالنوار، ج 339، ص 3، ج :ـ مناقب آل ابي طالب 1

.131، ص 70؛ بحاراالنوار، ج 251ـ نهج البالغه، حكمت 2 .282، ص 1ـ منتهي اآلمال، ج 3 464، ص 14؛ بحاراالنوار، ج 214، ص 4ـ الكافي، ج 4

33 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

خداونــد ،اســت ســه روز غــذا نداشــته 6پيــامبر اكــرماگــر . گــذارد مــياگـر بگـوييم . خواسته او را اكرام كنـد ميخواسته به او توهين كند، بلكه نمي

. اين كفر است ،توهين فرمودهاز خداوند چنين درخواست 7موسيحضرت : فرمودند 7اميرالمؤمنين

:كند مي Y� %� &� �G &� 5�4�K%- 5�4(� %) (� &. :�%�&� %f(� %I( %� پروردگارا، من به آنچه از خير و 1؛�

!نيكويي برايم بفرستي نيازمندمبـه خـدا سـوگند، موسـي جـز نـاني كـه بخـورد از خـدا : بعد فرمودند

خورد و به خاطر الغري و كمـي درخواست نكرده بود؛ زيرا گياه زمين را مي 2.شد ي پوست دروني شكمش ديده ميزكگوشت بدن سبزي گياه از نا

چـون دنيـا .كنـد اهانت 7موسيخواسته به حضرت نميخداوند متعال .خواسته به دوستانش بدهد نميارزش بوده، خداوند بيپوچ و

درويش خرسندچيزي نداشـتن ».درويش خرسند استبا ،ستا در اين بازار اگر سودي«

اما گدا صفت ،كسي غني باشدممكن است . مهم نيست، قانع بودن مهم است . بايد از خداوند تشكر كنيم كه ثروت نداريم. نداشتن خيلي شكر دارد. باشد

و آخـر شـب بـراي عبـادت بيـدار خوابيدند مياول شب مردم قديم در چـون ايـن همـه زرق و بـرق و . كردنـد مـي با خداوند مناجات و شدند مي

ارتبـاط و مناجـات بـا درويشـي و فقـر باعـث . نبـود وسائل ارتباط جمعي . شود ميخداوند

.24قصص، آية ـ سورة 1 .50، ص 13؛ بحاراالنوار، ج 262، ص 4؛ البرهان، ج 160ـ نهج البالغه، خطبة 2

34 حـــديث دوســـت

در اين بازار اگر سود است با درويش خرسند است ديـرسنـي و خـه درويشــن بـم كـا منعمـــدايــخ

ها شكر بر نداده. نعمت بلنـدي اسـت ،نعمت فقر. شود ميگرفتار ،اگر انسان ثروتمند شد

: فرمايند مي »سجاديه صحيفة«در 7امام سجاد %� �4. �4� %" %q�4 G�� r�=4 +@ (�4 &. %�%- (�%� �G6 %" %f(� %� %> �. ��" r�= +@ (,%� (Z�

�6%L(� :M تـر اي افـزون خداوندا، سپاس مرا به درگاهت بر آنچـه داده 1؛(% !اي بر آنچه كه به من عطا كرده نما از سپاس من به درگاهت

.كنم ميآنچه به من ندادي، بيشتر شكر خاطر تو را به ،خداياخـدا را شـكر : گفـت مـي شخصـي . است خوابيده خيرچقدر در ندادن

را بايـد خداونـد : به او گفـتم . است كنم به اين همه نعمت كه به من داده ميبـه او .تـوانيم درك كنـيم نميما . به چيزهايي كه به تو نداده بيشتر شكر كني

ي؟كـرد مـي يا يك فرزنـد معتـاد داشـتي، چـه ،اگر يك خواهر فاسد: گفتم .اين معنا اصال به ذهن من نيامده بود: گفت

: فرمايند مياز قول خداوند 7امام صادقr��M4%L%� S$ %\ (� &) &J(�%� %" +f(' %�%< �. &� &. (M+4(�� %r (3 %" (� &. ��X%L (!%� �G %� ? M%� �4 2؛*&

بپوشـاند با آن يك پارچه كه خود را ،كردم حيا نمي اگر از بندة مؤمنم . دادم به او نمي

دنيايي را كه خـدا بـراي بنـدگان مـؤمنش . از بس دنيا لجن و پوچ استمـن خانـة در: فرمايد خداوند مي! پسندد، چگونه از او درخواست كنيم؟ نمي

!؟همه چيز را از دست بدهيو روي تو باز كنم هبرا دنيا در تا زني را مي

.35، دعاي 158ـ الصحيفه السجاديه، ص 1

.253، ص 39؛ بحاراالنوار، ج 314؛ الجواهر السنيه، ص 306ـ االمالي للطوسي، ص 2

35 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

پـيش هـر كـس و . زننـد برخي افراد براي رسيدن به دنيا به هر دري مـي .آورند تا به دنيا برسند ناكسي سر فرود مي

: فرمايند مي 7امام سجاد�4�s &. S�4\M+�( %t � +N%;4 (!%� %u4(� %=%- �40%K&��) �� B 4�� %�%; (!%� (9%� +u% %n �G &مـن 1؛�

را كـه آن دنيا را بخواهم، چه رسد به اينكراهت دارم كه از خالق دنيا .از مخلوقي مثل خودم درخواست كنم

اگر خداونـد در . است ف خداوند خوابيدهما هزاران لطهاي در گرفتارياگـر از : لذا فرمود. كنند از خدا فرار ميبيشتر مردم ،نعمت و ثروت را باز كند

. مادد نمياو به يك پارچه هم براي ستر عورت كردم، حتي ام حيا نمي بنده

جويي آخرتدنياجويي و امـا اگـر . اگر انسان لذت دنيا را برد، بايد تلخي چيزهايي ديگر را بكشـد

اعتنا بود و اعراض كرد، شيريني عبـادت و بنـدگي را بـه او بينسبت به دنيا خدا و خرما با هـم . كند نميخداوند دنيا و آخرت را با هم جمع . چشانند مي

براي حضـرت . استسته نخواچنين براي هيچ كس خداوند . شود نميجمع . شود نميبراي شما هم . نشدهم سليمان

:فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم :9&� &- %v � %� &[ B �� &� �� p4 #��� &� &)n� %� &1 4 (p� &1 %�4 &)n� &[%�%v �- %�4 �� B 4��&� #���

&p%�%-4 Q�4� (�%� � :w&�%- �� B ��&� �� B� 4p?�&�4 &در دنيـاجويي زيـان زدن بـه 2؛���شـما بـه دنيـا . جويي زيان زدن به دنياسـت در آخرت آخرت است و

.است زيان زنيد كه دنيا به زيان رسانيدن سزاوارتر

.556، ص 13؛ وسائل الشيعه، ج 172، ص 4، ج :طالب ـ مناقب آل ابي 1

.17، ص 16؛ وسائل الشيعه، ج 131، ص 2ـ الكافي، ج 2

36 حـــديث دوســـت

دنيـا خـواهي . خـورد مييعني در طلب كردن دنيا ضرر و زيان به آخرت ، يـا دائمـي را خـراب كنـيم يـا بايـد خانـة . كنـد مـي دائمي را خراب خانة

. يك ساعته را مسافرخانة

در راه اطاعت محبوبرا بـا دهـانش از ها ديد خاك .به يك مورچه برخورد 7حضرت موسي

مورچه .سؤال كرداز اين كار او حضرت . برد مياين طرف به آن طرف ديگر بايد ايـن : گويد مي .دهد نميمرا راه . عالقه دارم اي ماده يك مورچةبه : گفت

من هم به عشق او مشغول . بعد پيش من بيايي و كوه خاك را آن طرف ببري . برم ميخوشحال هستم كه در راه اطاعت او هستم و فرمان او را . كار شدم

: فرمايد ميخداوند %� (� +, %"�v %-��p �- �L�L �<%2��> �- r�(= +@ +, اهـل طاعـت مـن 1؛�% �%�)

.اند هاي من هستند و اهل شكر من در افزايش نعمتمن در ميهماني مـا هـم بايـد در راه فرمـان او ،چون او دوست دارد ما فرمان او را ببريم

. كندش ميناها و آرزوها را تمفقر تمام .او فقر را براي ما دوست دارد. باشيم

ترس از تكبركنـار .فقيري به مجلس پيـامبر وارد شـد 6در زمان پيامبر گرامي اسالم

. خودش را جمع كردهاي لباسشخص ثروتمند .ثروتمندي نشستغيـرت خداونـد بـه . اعتنـايي كنـيم بير فقر كسي به خاطبه خدا نكند ما

خداوند به خـاطر . باشد اعتنايي شده بيبه خداوند كه اينمثل . آيد ميجوش . دهد ميفقرا به ثروتمندان روزي

.42، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 715؛ الجواهر السنيه، ص 252ـ عده الداعي، ص 1

37 )1( ها نعمت شكر: اول گفتار

آيا ترسيدي چيزي از فقر او بـه تـو اصـابت : به او فرمود 6رسول خدا: برسـد؟ گفـت آيا ترسيدي از دارايي تو چيزي بـه او : فرمود. نه: كند؟ گفت

�� .�4 «: فرمود. نه: آيا ترسيدي لباست چرك شود؟ گفت: فرمود. نه %" %a%�% % %- %f(�%6 »؛ پس چه چيز تو را به اين كار وا داشت؟�%

كه هـر كـار يك شيطان همراه من است ،يا رسول اهللا: آن ثروتمند گفت. دهـد دهد و هر كار خوبي را زشـت نشـان مـي زشتي را در نظرم زينت مي

بـه خـاطر . از ثروتم را به اين فقيـر بـدهم نيمي حاضرم . حاال پشيمان هستم . نيمي از ثروتش را بدهداين تكبر حاضر شد

. حاضـر نيسـتم : او گفـت . حاضـري بگيـري : حضرت به فقير فرمودندترسم حال من هـم مي: چرا حاضر نيستي؟ گفت: فرمودند 6پيامبر اكرم 1.چنين شود

اختيار خزائن زمينپادشاه خواهي مي :و گفتنازل شد 6بر پيامبر اكرم 7روزي ميكائيل

از مقام تـو كه اينبدون ،زمين را در اختيار تو قرار بدهم تمام خزائنباشي و : فرمودند 6پيامبر ؟چيزي كم شود

G�&3% +x�"%� S� &� %. (M4 %� +,+'� ? %� S�. (M%� +,+'� S� (3 مـن پيـامبري و بنـدگي را 2؛"%و دو روز ) جـا آورم و شكر خـدا را بـه (گزينم، تا يك روز بخورم ميبر

.)و از او درخواست كنم و منتظر عنايت او باشم(گرسنه باشم شـكر بـر .اسـت نكـرده هـا شكر بر نـداده ،كس شكايت از فقر كندهر

. باشدبيشتر بايد ها نداده

.13، ص 69؛ بحاراالنوار، ج 263، ص 2ـ الكافي، ج 1 .238، ص 11؛ تفسير كنز الدقائق، ج 40، ص 10؛ بحاراالنوار، ج 220، ص 1ـ االحتجاج، ج 2

38 حـــديث دوســـت

يـت زيـادتر از ها شـكر مـن را بـر نـداده ،خـدايا : فرمودند 7امام سجاد 1!قرار دههايت داده

روايت شده است كه پروردگارم بـه 6همچنين از رسول گرامي اسالم: عرض كـردم !كنم ميهاي مكه را براي تو طال اگر بخواهي سنگ: من فرمود

خـواهم يـك روز گرسـنه باشـم و يـك روز سـير، تـا در روز خداوندا، ميگرسنگي تو را بخوانم و تضرع كنم و در روز سيري حمـد و سـپاس تـو را

2.جا آورم به

ارزش نعمت واليتم و من فقيـر ،يابن رسول اهللا: گفتو آمد 7ت امام صادقخدمشخصي

طـور نيسـت كـه ايـن : حضـرت بـه او فرمودنـد .از فقر خود شكايت كـرد -+4�K%- %a«. گويي مي &� ("%� �.4 S�� شما دربـارة فقـر مـن : گفت ».بينم نمي فقيررا تو ؛

. نـد كرد همچنان او را تكذيب مـي 7امام .گويم روشن نيستي، من راست ميبدهد تا از مـا برائـت بجـويي قبـول صد دينار به تواگر كسي : فرمودندبعد اگر هزار دينار بدهند، دست از اعتقـاد : تا آنجا كه فرمودند. نه: گفت كني؟ مي

:فرمودند. خير: داري؟ گفت از ما بر مي ? %���� � %E� ��(�+� #$ %�(� &! +J%� %. (� %.�K%- %M� �0+��3%�4 #اي كسي كه سـرمايه 3؛�

!فروشد، آيا فقير است؟ با خود دارد كه به اين همه پول نميبايـد شـكر چنـين نعمتـي را . كسي كه نعمت واليت را دارد فقير نيست

. بكنيم تا اين نعمت بر ما زياد شود$�� ,' ��" ���!

.35، دعاي 158ـ الصحيفه السجاديه، ص 1 .358؛ معراج السعاده، ص 61، ص 2؛ جامع السعادات، ج 355، ص 8ـ المحجه البيضاء، ج 2

.147، ص 64؛ بحاراالنوار، ج 190، ص 2؛ بشاره المصطفي، ج 298ـ االمالي للطوسي، ص 3

دوم گفتار )2(ها شكر نعمت

4 +@ r:2%� ( 4 %K%- &J&3(� %K&� �0%- %�%�%- 5$ %�(�&6&� &J�%� %" +� %�%�( %� (� %. +e %� ؛ =)هر كس خداوند به او نعمتي دهد و او بـا جـان و دل بفهمد و به آن شناخت پيدا كند، شـكر آن نعمـت را

.ادا كرده است »7امام صادق«

گفتم كه روي خوبـت از مـن چـرا نهـان اسـت تو خـود حجـابي ورنـه رخـم عيـان اسـت اگفت

ــا نشــان كويــت گفــتم كــه از كــه پرســم جان نشـان اسـت گفتا نشان چه پرسي آن كـوي بـي

ــانم در آتــش نهــانم ــتم كــه ســوخت ج گف كه سوخت او را كي ناله و فغان اسـت گفت آن

بخــواه ازمــاگفتــا گفــتم كــه حــاجتي هســت ــت ــان اس ــه رايگ ــا ك ــزا گفت ــم بيف ــتم غم گف

ــرا ــادماني مـ ــتر ز شـ ــو خوشـ ــم تـ غـــت ــادمان اس ــز ش ــم ني ــا غ ــه در ره م ــا ك گفت

گفتم كه روي خوبـت از مـن چـرا نهـان اسـت

ــا نشــان كويــت گفــتم كــه از كــه پرســم جان

ــانم در آتــش نهــانم ــتم كــه ســوخت ج گف

گفــتم كــه حــاجتي هســت

ــتم ــرا گفـ مـ

40 حـــديث دوســـت

؟گفــتم بــه كــام وصــلت خــواهم رســيد روزي

ــي ــيده باش ــايد رس ــر ش ــك بنگ ــه ني ــا ك گفت

:بيت خشنودي پيامبر و اهلرا :بيـت هاي صلوات اين است كه دل پيغمبر و اهـل يكي از خاصيت

طور كه اگر كسي بـراي مـا هديـه بيـاورد شـاد همان. كند شاد و خشنود مي 6باعـث شـادي دل پيـامبر گرامـي هـم شويم، زياد صلوات فرسـتادن مي . شود مي

تمام آن خواص يك طـرف . البته صلوات صدها خاصيت ديگر هم دارددر صلوات شعبانيه . بيت او را شاد كردن هم يك طرف و اهل 6دل پيغمبر

بيـت و اهـل 6خـوانيم كـه صـلوات باعـث شـادي پيـامبر اكـرم هم مـي .شود مي او

:� +0y��� S�4p &� (�+4 %N +9M+=%< S1 %�4�s %' S1MQ� %� 5 :�% +� &�� %� 5 :�% +� Q�� %" Y, خدايا، 1؛�%ــر محمــد و آل محمــد درود فرســت؛ درود بســياري كــه موجــب ب

.خشنودي آنان باشد

ها ديدار نعمتراه : خداونـد هـم فرمـوده اسـت . هسـتند زياد كردنهمة اهل دنيا دنبال

. هاي قرآن خـزائن خداونـد هسـتند آيه. فقط شكر كردن است نعمت ازديادمـال اگر علـم بخـواهيم، .هاي قرآن جمع است هرچه گم شده داريم، در آيه

: مايـد فر خداونـد مـي . عافيت بخواهيم، راه آن شكر استبخواهيم، پر بركت . كنم را بر شما زياد مي هايم اگر شكر كنيد، من نعمت

.، مناجات شعبانيه292؛ مفاتيح الجنان، ص 406ـ جمال االسبوع، ص 1

41 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

امكان ندارد خداوند در شكر را براي كسي باز كند و در زيادي نعمت را نت خدا بـر ايـن س: چون خداوند خودش در قرآن اعالم فرموده است. ببندد

جـد و جهـد زيـاد هـم .كنـد جاري است كـه شـكر، نعمـت را زيـاد مـي . شود ها در شكر پيدا مي تمام گم شده. خواهد نمي

كفـر . پوشـاند فهمد و مـي ها را مي كافر نعمت. كفر يعني پوشاندن نعمتهـا را اما شكر پـرده را كنـار زدن و نعمـت . يعني انكار كردن و قبول نكردن

.استديدن فقـط مـا . هـا هسـتند هميشه و همه جا با انسان 7خداوند و امام زمان

اگر گم شدة انسان در كنار او باشد و آن را نبينـد، دنبـال . بينيم ها را نمي آن . گردد آن مي

گرديم يار در خـانه و مـا گرد جهان مي گرديم آب در كوزه و ما تشنه لبان ميعقاب كفر اين است كـه بـين . پوشاند يانساني كه كفر دارد، خداوند را م

. افتد انسان و محبوبش جدايي مي

عافيت در دنيا : فرمايد مي 6پيامبر اكرم

%� :�� +0 :� +J (\ +> (��%- �6:3 %�%� (� %. (�� %= %z�C %� (�� %� %z�C %� +J4%��. (�&s ('%�4 %- �6 %{%O(�%� (� %. %� +e % %� ،نياز به او روزي بـده ةخدايا، هر كس مرا دوست دارد، به انداز 1؛�%

!و هر كس با من دشمني دارد، مال و فرزندان او را زياد كنامـا بـه دشـمنان . يعني به دوستان محمد و آل محمد به انـدازة نيـاز بـده

.كثرت مال و اوالد بده :بيت اهل :فرمايد قرآن مي

.64، ص 69؛ بحاراالنوار، ج 132ـ االمالي للطوسي، ص 1

42 حـــديث دوســـت

% ( %| %9M+3 %� % % : (� +� B &�+ &J&� (� &. 5�� %. %� &6%� %� +} &�� %�+ %N+4 (� &-� (V�%4 (�4 &c� %� (,4 %� %? %� %9� +�+� (D كنند اموال و فرزنداني كه به عنوان كمـك ها خيال مي آن 1؛

دهيم، براي اين است كه درهاي خيرات را بـا شـتاب بـه ها مي به آن .فهمند ها نمي چنين نيست، بلكه آن! ها بگشاييم روي آن

وگرنه، اگر ثروت زياد باشد، بايد نوكري . كرددنيا را بايد با عافيت طلب كنـد كـه از استدراج يعني خداوند براي بعضي، در دنيا را باز مـي . آن را كرد

. خداوند غافل شوندترسـم ايـن همـه نعمـت كـه مـي : عرض كرد 7شخصي به امام صادق

. خداوند به من داده است استدراج باشد و از اين راه خدا را فراموش كنمهـا بـراي تـو اگـر نعمـت . حالت خـود را ببـين : ت به او فرمودندحضر

? «. آورد استدراج غفلت مي. افتادگي و خضوع آورده است، استدراج نيست & (� %�� %R %. %a�7 +9M+=%� اسـتدراج همـراه باشـد، حالت شـكر گـزاري اين اگر با ؛

2».نيستها هم بيشتر اسـت و ها كه ثروت بيشتري دارند، گله و شكايت آن بعضي

. ناسپاسي بيشتري دارند

نتيجة سپاس خداوندنشسـته بـوديم و انگـور 7خدمت امـام صـادق نيمدر : گويد راوي مي

ايـن : فرمودنـد 7امـام . سائلي آمد و درخواست كمك كرد. كرديم تناول مي. نيازي به خوشة انگـور نـدارم : سائل گفت مرد. خوشة انگور را به او بدهيد

. پذيرم اگر درهمي باشد مي

.56و 55ـ سورة مؤمنون، آية 1 .282ـ االصول السته عشر، ص 2

43 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

آن ! خداوند خودش وسعت و فراخي نعمـت بدهـد : به او فرمودند 7امام. همان خوشة انگور را بدهيد: اما بعد از مدتي بازگشت و گفت. ئل رفتمرد سا

!خداوند وسعت و نعمت ارزاني بدارد: چيزي به او ندادند و گفتند 7امامسه حبه انگـور برداشـتند و 7نگذشت كه سائلي ديگر آمد و امامديري

�� «: مرد سائل سه حبـه را گرفـت و گفـت . در دست او گذاشتند 4��� !خدا را سپاس كه به من روزي داد »!������

بعد هر دو دسـت خـود را . قدري صبر كن :به او فرمودند 7امام صادق «: سائل انگور را گرفت و گفـت . پر از انگور كردند و به سائل دادند 4���

������ ��!« آيا چيزي در كيسه : بعد به غالم خود گفتند. باز هم صبر كن: فرمودند 7امام

هاي كسيه را بيرون آورد و ما تخمين زديم كـه حـدود بيسـت پولداري؟ غالم ـا را گرفـت و سائل پـول .ها را گرفتند و به سائل دادند پول 7امام. درهم باشد ه

«: گفت ! ست، از تو كه شريك و همتا نداريز توخدايا، اين نعمت ا» !���ـ . مل كنألختي ت :فرمودند 7باز امام ن بيـرون و بعد پيراهن خـود را از ت

سـائل پيـراهن را . اين پيـراهن را بپـوش : آوردند و به سائل دادند و فرمودندو ! خدايا، شكر كه بر تن عريان من لباس پوشـاندي : گرفت و پوشيد و گفت

(�«عبداهللا، اي ابا : گويا گفت� q�IZ4 Sخداوند به تو جزاي خير بدهـد ؛��! « . و غير از اين دعايي نكرد و رفت

7بعدها ما با خود فكر كرديم كه اگر براي امـام صـادق : گويد راوي ميكرد، حضرت پيوسته به خاطر شـكر و سـپاس خداونـد بـر عطـاي دعا نمي 1.افزودند خود مي

.391، ص 9؛ وسائل الشيعه، ج 49، ص 4ج ـ الكافي، 1

44 حـــديث دوســـت

ها تشكر از واسطهجـا نياوريـد، خداونـد ها را به در روايات آمده است كه اگر شكر واسطه

. جـا آوردم هـاي تـو را بـه من شكر نعمت: گويد مي. كند انسان را عذاب مي ؟جا نياوردي هاي من را به چرا شكر واسطه: فرمايد خداوند مي

نياوريد، شـكر جا اگر شكر پدر و مادر و رفيق خوب و استاد خوب را به : فرمودند 7امام رضا. ايد جا نياورده خداوند را به

%U&��4V� &� +=4 (D%� ( %j %�\M+� (~%4(�� %�&. %�&�(6+4(�� &�4+= (D%� ( %j (� ـان 1؛.% هـركس از احس .جا نياورده است جا نياورد، شكر خدا را به مردم تشكر نكند و شكر آن را به

:فرمودند مي 7امام سجاد %� :9&�… Q���4�%< � %q��43%< +� +�M4 +K%� 5�M +=4 %@ 5 (3 %" :,+' B[& +| (�4 &. 5 4(3 %�&�

(,4 %� +�M4 +K�%- S� b+- %c (� %= %@%� &$ %.��K�� %T (M%� &e & �3 %" +�M4K%�%- Y� %� �4� %a+< (� %=4 %@ ( %j ( %j (7&� � (� += (D%< +� += (@%� %��\ :�+W +e (� += (D%< (�+' +� +=4 (@%� &H�4G6�� (�+'بـه يقـين 2؛

خداوند تبـارك . اي را كه فراوان شكر كند دوست دارد خداوند هر بندهآيـا از فـالن : گويـد اي از بندگانش مـي و تعالي در روز قيامت به بنده

كس سپاسگزاري كردي؟ خـداي تعـالي . پروردگارا، من تـو را سـپاس گفـتم : گويد آن بنده مي

. اي ا هم سپاس نگفتـه چون از او سپاسگزاري ننمودي، مر: فرمايد ميسپاسگزارترين شما از خداوند كسـي اسـت كـه از : سپس امام فرمود

.مردم بيشترين سپاسگزاري را بكند

بعد از نماز سجدة شكر . »الحمدهللا«يعني گفتن . يكي از راه هاي شكر، شكرگزاري با زبان است

.44، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 24، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 1 .38، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 99، ص 2 ـ الكافي، ج 2

45 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

7امـام رضـا . جـا آوريـد سجده شكر بـه ،نمازهر سفارش شده بعد از :ودندفرم

YI�&� #[ &ZM +. +� (= BD�� &1 %2�� :�4 %< &,4&-�M:6��� :�&L4 %� ( %j #�44�F(K%< &1b :F�� �- %9�' (9&�%- &1 % (_ :��� &eE*و اگـر در نمـاز . زيـادي نعمـت اسـت شـكر موجـب 1؛

كوتاهي و نقصي باشد كه با نوافل جبران نشده باشد، با ايـن سـجده .جبران خواهد شد

: فرمودند 7امام صادق +1 % (_ %!�� BD Y,+' �� %" #$%3Z�� &� (= 5�&� (� سجدة شكر بعد از هر نمـاز بـر 2؛.+

.هر مسلمان الزم استكـه نه اين. رساند واجب و الزم است، اهميت آن را مي: ندا هاين كه فرمود

بعد حضرت سه خاصيت مهم بـراي ايـن سـجده ذكـر . ترك آن حرام باشد : اند فرموده

+[ %_(�%< %� %a:� %� � &* �p (�%< %� %a%<b %� � &* B�&L+< %�� +$ %=&�b %a(6 ؛ نمازت را بـا .&سازي و فرشتگان آن را از آن كامل و رضايت پروردگار را حاصل مي

.شوند پسندند و خوشنود مي تو ميـ بدون شك هرگـاه بنـده : بعد فرمودند ه اي نمـاز بگـذارد و پـس از آن ب

سجدة شكر رود، پروردگار متعال حجاب از ميـان او و فرشـتگان برگيـرد و وظيفة واجب را انجـام داده، و بنگريد به سوي بندة من؛ : طاب كندبه آنان خ

برايم به سـجده ،شكرانة برخورداري از انعام منبه پيمان من وفا نموده، و به . افتاده است

اي : گوينــد ؟ فرشــتگان مــينــزد مــن چــه پاداشــي دارد :اكنــون بگوييــد

.6، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 360، ص 2؛ علل الشرايع، ج 281، ص 1، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 1

.6، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 286ـ مكارم االخالق، ص 2

46 حـــديث دوســـت

ديگـر چـه؟ : فرمايـد خداوند متعال مـي !پروردگار، پاداش او رحمت توستكـه آن: گوينـد ديگر چـه؟ مـي : پرسد باز مي !پروردگارا، بهشت تو: گويند مي

!هاي او را برطرف سازي گرفتاريباز . گويند ديگر چه؟ فرشتگان هر خيري هست مي: پرسد باز خداوند مي

گـاه خداونـد آن. دانـيم ديگـر نمـي : گويند ديگر چه؟ مي: فرمايد يخداوند م : گويد متعال مي

�0 (Z %� &J��+� %� �� ({%C&� &J(�%�&� +,&3 (\+� %� �� %� %= %@ ^%' +J%� +� += كـه مـن از آن 1؛�%@)و با فضل خود بـه او . كر نمايم، همان طور كه او مرا شكر نموداو تش

. رو كنم، و از ديدار وجه خويش برخوردارش سازم

آثار شكر و سپاس خداوند : فرمايند مي 7اميرالمؤمنين %� (�%4 (� + :�� %Z rE %� %, (��%4 (� % &.��LC %� &J&�4 ({%- (� &. & �I %�(�&� S�3%3 %! %� &e &� (' &E&� S�

&J4&L %�%h %" %� &J�?� ��" Sb��%2سپاس خداوندي را سزاسـت كـه شـكر و 2؛ان و بخشـش سپاسگزاري را كليد يادآوري خود و وسيلة افزوني احس

.ها و بزرگواري خويش قرار داد و راهبر نعمتثـر و خاصـيت بـراي شـكر حضرت در اين فراز از سخن خـود، چنـد ا

:اند ردهخداوند برشمو ايـن خـود . شود كه انسـان او را يـاد كنـد ـ شكر خداوند موجب مي1

.شود كه خدا انسان را ياد كند و به او توجه بيشتري بنمايد سبب مي .شود خداوند موجب احسان بيشتر خداوند ميـ شكر 2

.205، ص 83؛ بحاراالنوار، ج 333، ص 1ـ من ال يحضره الفقيه، ج 1 .157ـ نهج البالغه، خطبه 2

47 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

هاي بيشـمار و بزرگـواري و عظمـت ـ انسان با شكر خداوند به نعمت3 .برد خداوند پي ميچهـار آفتـاب و غـروب هنگام طلوع اگر كسي «: فرمودند 7امام صادق

+ �) 4%�) �% «مرتبه %� Y� (�� %��4� %� «1».نويسـد بگويد، خداوند او را جزء شاكرين مي را براي غافل كردن مـردم از يـاد ع طلوع و غروب شيطان نيروهاي خودموق

كند كه با يـاد خداونـد خداوند هم مالئكه را بسيج مي. كند بسيج مي خداوند . ذكر خداوند موقع غروب و طلوع الزم است. وارد صبح شوند

هاي الهي از گنجينه :اين دعا را موقع صبح و شب بخوانيد: فرمودند 7امام صادق

%� :�� +0 :� � (Z %� (� &- �6 &2 � (� &" %a (��%4 %6�F + 4��< (�4 %. �40�- +,%�( %� �L:�� &$خـدايا، 2؛قرار ده؛ آن زره محكمي كـه هـر كـه را محكم خودت همن را در زر

!دهي در آن قرار ميبخواهي اين از دعاهـاي گنجينـه شـده : فرمود به راستي كه پدرم مي: فرمودندبعد

. هاي گرانبهاست يعني از گنج. است

چهار جملة زيبادرخواست كرد كه چيزي به او بياموزد كه هـر 7شخصي از امام صادقضـرت چهـار جملـة بسـيار زيبـا بـه او تعلـيم ح. صبح و شام آن را بگويد

:فرمودند تا صبح و شام آن را بگويد� � %� (�%4 (� + :�� %� rE (C %� +, %� �. +k�D %� %� ? (C4 %� +, %� �4. +k�4D %l4(�+4e� ؛ سـتايش

.162، ص 83؛ بحاراالنوار، ج 360؛ اعالم الدين، ص 13ـ ثواب االعمال، ص 1 .229، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 534، ص 2ـ الكافي، ج 2

48 حـــديث دوســـت

دهد، و آنچـه را خداوندي است كه آنچه را بخواهد انجام مي ةشايست .دهد كه غير او بخواهد انجام نمي

.شود شود و هرچه او بخواهد مي يعني هر چه ما بخواهيم نمي� � %� (�%4 (� + %' & +| ^ B[ +� %� (9 ( +| %� % طـور آن ،گوييم خداوند را حمد مي ؛

.كه خودش دوست دارد حمد شود� � %� (�%4 (� + %' +� ^ %M %� (� +� +Jگـويم، آن چنـان كـه او ؛ خداوند را حمد مي

.اهل آن است + �) 4%�) �% «كسي كه بگويد : فرمودند 7امام صادق %' +� ^ %M %� (� +� +J«، فرشـتگاني

يعنـي اگـر 1.دارد به عجز وا مـي ،را كه مأمور ثبت اعمال بندگان خدا هستندتوانند ثـواب هاي آسمان مشغول به نوشتن ثواب آن شوند، نمي تمام نويسنده .گويم يعني به اندازة عظمت و اهليت خداوند او را حمد مي. آن را بنويسند

: سه مرتبه هم بگويد: بعد فرمودند� � %� :��44 +0 :� %� (2 &) (�44&- �44644 +' � Y, %)44(�4 5� %� (2 %)44 (� %f &J44�- % +�44 :� S� %� %�� % +�44 :� 5 %� %� () &� (Z &. �6 (� +' Y, 5kM +! %� () %� (Z %f &. (6 +J % +� :� %� S� %�� % +� :� 5 خداوندا، در هـر 2؛

خير و خوبي كه محمد و آل محمد را داخل كردي، مـرا هـم داخـل كن و از هر بدي كه محمد و آل محمد را خارج كـردي، مـرا هـم از

.آن خارج كن

اي براي شكرگزاري جلسهاگـر انسـان . كننـد را باز مي ة الهيدر موقع خواندن دعا و حمد، در خزان

اي بـراي شـكرگزاري از گاهي بايد جلسه. مد كند، اثر داردبه شوخي هم ح .براي سالمتي بدن و روح. خداوند بگيريم

.212، ص 90؛ بحاراالنوار، ج 13ـ ثواب االعمال، ص 1

.295، ص 83؛ بحاراالنوار، ج 529، ص 2ـ الكافي، ج 2

49 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

: سلمان گفـت . يك وقت شروع به شكرگزاري كردند 7اميرالمؤمنينرا به وسيلة حبيـب خـود كنم كه گمراه بودم و خداوند م يخدا را شكر مجـا شكر بـه ةسجد هاي خداوند بايد در مقابل همة نعمت! هدايت فرمود

.بياوريم

درك نعمت 7امـام صـادق . انسان بايـد هـم درك نعمـت كنـد، و هـم درك مـنعم

:فرمودند +e %� (= +@ r:2%� ( %K%- &J&3(� %K&� �0%- %�%�%- 5$ %�(�&6&� &J�%� %" +� %�%�( %� (� هر كس خداونـد 1؛.%

به او نعمتي دهد و او با جان و دل بفهمد و به آن شناخت پيـدا كنـد، .شكر آن نعمت را ادا كرده است

جـا آورده اگر كسي نعمت را شناخت و به آن پـي بـرد، شـكر آن را بـه . گويـد بينـي از گرانـي و تـورم و مشـكالت مـي فعال هر كس را مـي . است

اگر يك نفر شـكرگزار پيـدا شـود، مالئكـه طبـل . لي كم داريمشكرگزار خي . همه ناسپاس هستيم. زنند مي

با شخصي كـه كـور و فلـج و . كرد از مكاني عبور مي 7حضرت عيسيدانم با اين خداي مهربان نمي: گويد ديد مرتب مي. گير بود برخورد كرد زمين

تـوانم آن را شـكر قدر به من نعمت داده است كـه نمـي خداوند آن! چه كنمدعـا كـرد كـوري و . ديد خيلي شـكرگزار اسـت 7حضرت عيسي. بگويم

2.فلجي او برطرف شدجا آورد، بايد با همين زبان و دسـت و اگر انسان بخواهد شكر خدا را به

.32، ص 68بحاراالنوار، ج ؛ 96، ص 2ـ الكافي، ج 1

.105، ص 3 هاي شنيدني، ج ـ حكايت 2

50 حـــديث دوســـت

كـه موفـق بـه سـجده لذا همين. پايي كه مال خداوند است، شكرگزاري كند :بايد بگوييم .شود، باز خود اين هم شكر دارد شكر مي

&L ("&�� %,%� %Z (� %. %9�X(3 +!4 S��=4 +@ &� (=4 +D�� &� %" &I (_%�(��� %zمنـزه اسـت 1؛�� . خداوندي كه اعتراف به عجز از شكر را، شكر قرار داده است

:فرمايند مي 7امام سجاد %" �. %3 ( %q� %� :U %a4&<%2�3&"طـور كـه حـق عبـادت و توانيم آن ما نمي 2؛

. بندگي توست تو را عبادت كنيم

شكر براي شكرايـن شـكر كـردن هـم شـكر : وقتي شكر كرد، گفت 7حضرت موسي

خـدايا، عـاجز از شـكر : آيد، بايد گفت اما چون تسلسل پيش مي. خواهد ميوقتي عاجز از شكر كردن شـد، بـه سـجده 7حضرت موسي. كردن هستيم>%�6«: خطاب شـد . دانم چه بگويم نمي: افتاد و گفت (� %=4 %@ %9n� را ؛ اآلن شـكرم

. چون توفيق شكر كردن هم بايد از طرف خداوند باشد 3؛»جا آوردي به كز عهدة شكرش به در آيد زبان كه برآيد و از دست كمال شكر اين است كه به زبان حال و قلب و با : فرمودند 7امام صادق

جا آوردن كمترين مرتبـة شـكر پروردگـار خلوص نيت، به عاجز ماندن از بهند؛ زيرا موفق شدن به شـكرگزاري، خـود نعمـت جديـدي اعتراف ك متعال

جا آورده شود و ايـن نعمـت و لطـف است كه بايد شكر ديگري براي آن به .تر است تر و مهم جديد به مراتب از نعمت اول بزرگ

.142، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 283ـ تحف العقول، ص 1

.38ـ الصحيفه السجاديه، ص 2 .36، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 84؛ الجواهر السنيه، ص 98، ص 2ـ الكافي، ج 3

51 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

#� (= +@ 5� (= +@ Y,+' �� %" %a +. %I(�%� %- ("%� %$4�� %w ? �. ��&� +J(6 &. +�%h +J4%بـراي هـر 1؛�و همين طور تا حـدي كـه . توست ةتري بر عهد شكري، شكر بزرگ

.نهايت ندارد

بنده همان به كه ز تقصير خويش

عــذر بـه درگــاه خـــدا آورد

ورنـــه ســـزاوار خداونـــديش

جــا آورد كــس نتوانــد كــه بــه

: فرمودند مي. داشت سجده را خيلي دوست مي 6پيامبر اكرم (9%� %c(2 %�%� �7&� &,4&v%�%- �&� %. +� %q %�4 +D( %| � &r % 4 %� % (�4%� %2M +_4 B��� & 4 &��M��

&��4 G0%Kهرگاه خواستي خداوند تو را با من محشور كند، سجدة خـود 2؛�� .را در پيشگاه خداوند واحد قهار طوالني كن

اگر كسي اين مرحله از شكرگزاري را درك كرد، هر چـه حسـن اسـت .شود مال او مي

زدودن كينه از دلو نـاراحتي از كينـه . هاي خوب اين است كه انسان بددل نباشـد از سنت

:فرمايند مي 7اميرالمؤمنين. ديگران را در دل راه ندهد +� (� +F & :D��4 :� &� ( %� (�&. %l (�4 &� %q (� &. &J&�(�%K&�4 %� ( &� %qبـدي را از سـينة 3؛

.ديگران با كندن آن از قلب خودت درو كناگـر صـورت مـا . نهاي ديگران را از سينه خود جدا كن و بك يعني بدي

. بايد صورت خـود را پـاك كنـيم . آلوده و سياه است، نبايد آئينه را پاك كرد . دهد آئينه را هرچه بيشتر پاك كنيم، سياهي صورت را بيشتر نشان مي

.52، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 24، ص 1ـ مصباح الشريعه، ج 1

.164، ص 82؛ بحاراالنوار، ج 268؛ اعالم الدين، ص 376ـ غرر االخبار، ص 2 .133؛ غررالحكم، ص 178ـ نهج البالغه، حكمت 3

52 حـــديث دوســـت

خود شكن آيينه شكستن خطاست آينـه چون نقش تو بنمود راسـت . خـورد مـي كتـك ،انداخت ظل السلطان لوچ بود، هر كس عكس او را مي

عكس او يك اصفهاني زرنگ. هايش در عكس او لوچ و نازيبا بود چون چشمچون در حال تيرانـدازي يـك .او خوشحال شد. را در حال تيراندازي انداخت

.بندند چشم را مي . بايد خود را كسيه بكشيم. كشيم ما هميشه كيسه را به طرف مقابل مي

خواهـد از را پاك كن، نمـي ة خودسين اول شر. اول بايد خود را درست كرد .ديگران شر را برداري

ها ها هفت آب شوي از كينه رو سينه را چون سينه پيمانــه شـو پيمانــه شــوق را ـراب عشـگه شـوان

ح جامعه با عمل خوداصالمـا اگـر درسـت حـرف . خود را از كينه قلع و قمـع كنـيم ةاول بايد سين

ها آن. كار انبيا هم همين بود. شود بزنيم، درست راه برويم، جامعه اصالح ميكه الزم باشد با زبـان بگوينـد، ديگـران را رفتند و بدون اين مسير خود را مي

.كردند هدايت مي :ندفرمود 7امام صادق

+' + MM� +2 %1�" G6�� &H� &�4(� %O &� %� (� &� %6 &L += (هايتـان بـه مردم را بـه غيـر زبـان 1؛� .سوي حق دعوت كنيد

اگـر . يعني مردم را بدون گفتن با زبان، بلكه با عمـل خـود ارشـاد كنيـد اگـر خـود را اصـالح . شـود انسان خودش معروف شد، منكر قلع و قمع مي

با فاميـل بـد هـم صـلة : اند براي همين فرموده. خورد كردي، طرف زمين مي

.309، ص 67؛ بحاراالنوار، ج 146ـ مشكاه االنوار، ص 1

53 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

اگر مناجات با خدا و حـال بكـاء و . همه چيز دست خود ماست. رحم كنيدخداوند هم حال ما را به احسـن . خواهيم، بايد خود را اصالح كنيم يه ميگر

.جاي ديگر نبايد برويم. كند حال تبديل مي

اهميت صلة رحمبايـد . نبايد بگـوييم رحـم خـوب و بـد . صلة رحم را بايد اهميت بدهيم

نبايد قطع رحم كنيم، هرچند طرف كـافر و معانـد و دشـمن . دار باشيم سينه . باشد :بيت اهل

7امام صـادق . خداوند قاطع رحم را در سه جاي قرآن لعنت كرده است. بدهيـد دينـار به پسر عمـوي مـن هفتـاد : در موقع احتضار وصيت فرمودند

آيـا : فرمودنـد 7امـام صـادق . اسـت به شما حمله كـرده چاقو او با : گفتند 1ق اين آيه نباشم؟اخواهيد مصد مي

E:�� %�� %� %� %9M+� &F (9% &J&� +� %� %.% �. +� %� %, %�M ( %� %� (�4 + :* %� %9 (M %D4 %� %kM4 +! %9M+-���� & ،وندنديپ مى ،ادهوستنش فرمان ديه آنچه را خدا به پكو آنان 2؛��)

.م دارنديو از سختى حساب ب ،ترسند يو از پروردگارشان مبوي بهشت از دو هزار سال . انسان بايد با كسي كه قطع كرده، وصل كند

شود، اما قـاطع رحـم و عـاق والـدين ايـن بـو را استشـمام راه استشمام مي 3.كنند نمي

حجه عبادت در دهة ذيعبـادت و كـار خيـر در : فرمودنـد 6پيامبر اكرم: فرمودند 7امام جواد

.96، ص 71؛ بحاراالنوار، ج 55، ص 7ـ الكافي، ج 1 .43ـ سورة رعد، آية 2 .96، ص 71؛ بحاراالنوار، ج 55، ص 7الكافي، ج ـ 3

54 حـــديث دوســـت

هـاي مـا الهـام در شب عرفه حقـايق بـه قلـب 1.دهة ذي الحجه مانند نداردبعد هـم . م برسيمدر ذي الحجه بايد خداوند را قصد كنيم تا به محر. شود مي

. شويم مي 7مهمان امام حسينوســت حــاجي واقعــي كســي اســت كــه صــاحب خانــه را بخواهــد، د

بـه كـه 7مانند امام حسـين . بايد به دوست و دشمن آب بدهد :بيت اهل .دشمنان خود هم آب داد

را خيلي اذيت كرده بود، ولي حضرت زن و بچـه او 7مروان امام سجادجـان مـا فـداي . پنـاه دادنـد نيـز را در خانة خود مكان دادند و خـودش را

!:بيت اهلاز . فرمودنـد فرزنـدان خـود مـي سفارش ابن ملجم را به 7اميرالمؤمنين

و امـام 7بـه امـام حسـن . فرستادند خوردند، براي او مي شيري كه خود مياما بعضـي از فرزنـدان ديگـر . سفارش فرمودند كه او را عفو كنند 7حسين

. راضي نشدندنامه نوشت كه پدرم ناصبي است و ما را اذيـت 7شخصي به امام جواد

:نوشتندبراي او 7امام جواد. كند مي��+4�� � +1 %)�4 %� #� %a &. %� &$ %C مـدارا بـراي تـو بهتـر از دشـمني و 2؛��4+=�@%

.پرخاشگري استايـن . يعني اگر با او مدارا كني، بهتر از اين است كه بـا او برخـورد كنـي

پـدرم برگشـت و زيـر و رو ديدم . من با پدرم مدارا كردم: گويد شخص مي .بايد ما سعة صدر نشان بدهيم تا كارها اصالح شود. شد

.، اعمال دهة ذيحجه443ـ مفاتيح الجنان، ص 1 .80، ص 71؛ بحاراالنوار، ح 319؛ مشكاه االنوار، ص 191ـ االمالي للمفيد، ص 2

55 )2( ها نعمت شكر: دوم گفتار

:بيت توسل حضرت آدم به اهلوقتـي . انـد بـوده :بيـت هاي خودشان متوسل به اهـل همة انبيا در زمان

شود، مگـر دعا و توبة تو قبول نمي: گفت 7جبرئيل به حضرت آدم ابوالبشرگانـه بخـواني و قسـم بـدهي، حضـرت پـنج كه خداوند را به ايـن انـوار آن

خدا را به ايـن اسـماء قسـم بـده و بـه او : به حضرت آدم فرمود 7جبرئيل :گفت بگو

% �� + � &� %X YU % +� :� 5 &� ���" �� %X YU %" ��� &v�- �� +� &� %X YU &v�- %� %$ ( +� �� &� +� &�4 %X YU (��%4 %� &� %� (��+4 %� & (� +9���?� %a(6 ؛ اي خداي ستوده، به حق محمـد �% .&

اي پديـد آورنـده بـه حـق ! اي خداي ارجمند، به حـق علـي ! ستودهو از توسـت ! ن و حسـين اي احسـان بخـش، بـه حـق حسـ ! فاطمه !احسان

بعــد بــه . حضــرت آدم ايــن كلمــات را گفــت و توبــة او پذيرفتــه شــدرا كـه بـردم، حـالم 7چـرا نـام حسـين . يك سؤال دارم: گفت 7جبرائيل

! عوض شد و قلبم شكست و اشكم جاري شد؟جبرائيل براي حضـرت آدم مجلـس روضـه بـه پـا كـرد و روضـة امـام

1.خواند 7را براي حضرت آدم 7سينو مصيبت عطش امام ح 7حسينهـاي ها كه حيوانات خودشان را سيراب كردند، اما بچـه نفرين خدا بر آن

!را در شدت تشنگي رها كردند 6پيغمبر

.104، ص 17؛ عوالم العلوم، ج 174، ص 1؛ رياض االبرار، ج 245، ص 44ـ بحاراالنوار، ج 1

سوم گفتار هاي الهي قدر نعمت

%a&� (Z% &i %k��@%?� +f(K%� %) r 3 %"�4� (Z% &? %a+L(K%� ؛ اي �% (%اما تـو . بندة من، همة عالم را به خاطر تو خلق كردم

. را براي خودم آفريدم »حديث قدسي«

دوري از شيطانذكـر شـريف ،ان نقـش اساسـي دارد از چيزهايي كه در دور كردن شـيط

. شـيطان اسـت ،كند ميدعوت هر قدرتي كه انسان را به بدي . . حالت نفسانيت و تكبر هر كس شيطان است. اسـت خداوند خوبان ياد ،كند مياز چيزهايي كه شيطان را از انسان دور

:در روايت آمده است &" (6 % &7 (' &� GF�� %��� %< (6 &I +� :��� % به هنگام ذكر و ياد صالحان رحمـت 1؛$+ )

.شود الهي نازل ميباالترين مصداق اين حديث، ذكر صلوات بر محمد و آل محمـد اسـت؛

رحمـت كنـي و فرسـتي محمـد و آل او را يـاد مـي چون وقتي صلوات مي

.120، ص 5سالكين، ج

دوري از شيطاناز چيزهايي كه در دور كردن شـيط

. صلوات استحالت نفسانيت و تكبر هر كس شيطان استاز چيزهايي كه شيطان را از انسان دور

در روايت آمده است

باالترين مصداق اين حديث، ذكر صلوات بر محمد و آل محمـد اسـت؛ چون وقتي صلوات مي

سالكين، ج ـ رياض ال 1

58 حـــديث دوســـت

براي جلـب بنابراين، . شود مي افكار بد از انسان دور و شود ميخداوند نازل .ذكر شريف صلوات بهترين وسيله است ،ها قلوب و برطرف شدن كينه

فزوني نعمت. سوراخ دعا را عوضي بگيـريم نبايد . كند ميرا زياد ها شكر نعمت نعمت

بـه طـور اين قـرآن به وسيلة خداوند .نعمت خداوند قرآن است ترين بزرگ . كند ميوگو گفتبا انسان مستقيم

: فرمايد ميخداوند %�&8 +� %�(\% +� (X% %� +J +� (C% &J&� +H &M (! %M+< �. +�%�(�% %� %9��( & (�� �%6 (K%� %) ( %K%� %�4(� (�4 &. &J

� %M(�� &,(3 %�� ـ م و مـى يا دهيو ما انسان را آفر 1؛ ه نفـس او چـه كـ م يدان .ميتر يكبه او نزد] او[ند، و ما از شاهرگ ك اى به او مى وسوسه

را گـم دعـا امـا سـوراخ ،تمام مردم دنبال زياد كردن پول و مقام هسـتند . شكر كردن است ،ها دن نعمتراه زياد ش: فرمايد ميخداوند . اند كرده

%� &>% %i (�+< (� %=44 %@ (�&A44%� (�44 +=B� %� %9:7%;44 %< (7&844� &�� %E44 %" :9&8 (�+< (�44 %C %' (�&A44%� %� (� +=: % � & %D%�� # اگـر شـكرگزاري : هنگامي كه پروردگارتان اعالم داشت و 2؛

كنيد، نعمت خود را بر شما خـواهم افـزود؛ و اگـر ناسپاسـي كنيـد، !مجازاتم شديد است . كنيم كه نتواني جمع كني ميزياد قدر آناگر شكر كنيد نعمت شما را

ناتواني در شكر : فرمايد ميدر حديثي قدسي خداوند

.16ـ سورة ق، آية 1

.7ـ سورة ابراهيم، آية 2

59 الهي هاي نعمت قدر: سوم گفتار

%?� +f(K%� %) r 3 %" %a&� (Z% &i %k��@�� (Z% &? %a+L(K%� مـة هاي بندة من، 1؛�% (% . آفريدمخودم اما تو را براي . مخلق كردتو عالم را به خاطر

ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند نخوريتا تو ناني به كف آري و به غفلت

نعمت داده كـه از شـكر آن قدر آنها انسان ترين خداوند متعال به ضعيفيـك سـر سـوزن ،داده هـا آناگر بفهمند خداوند چقـدر چيـز بـه . ندعاجز

،خداونـد بـا نـدادن . ، شكر داردهحتي آنچه را هم كه نداد. كنند نميشكايت . وي ما بسته استبه ردرهاي جهنم را

از بيشـتر يـت ها شـكر مـن را بـر نـداده ،خدايا: فرمايند مي 7امام سجادبر خداوند واجـب . اصال كسي از خداوند طلبكار نيست 2!قرار دههايت داده

لذا هرچـه . است ما را خلق كردهخودش روي فضل . ما را خلق كندتا نبوده . بايد قدرشناسي كنيم. را هم به ما داده طلب نداشتيم

وفا نباشـد بر شاه خوب رويان واجب

اي زرد روي عاشق، تو صبر كن وفا كن

دردي است غير مردن، آن را دوا نباشد

پس من چگونه گويم كاين درد را دوا كـن

كارها همه در دست اوست و آل او خلق فرمـوده 6خلقت را به گل روي پيامبر اكرم خداوند همة

پيـامبر كـه ايـن بـا .است ي قرب خود قرار دادهاعال را در درجة ها آن. است : فرمايد مياما به او ،اول عبد و بندة خداوند است 6اكرم

%� (� %] %a%� &. %� % (i� (. &� %@ (� #kدر اختيار تو نيستكاري هيچ 3؛.

.710؛ الجواهر السنيه، ص 283ـ مشارق انوار اليقين، ص 1

.35، دعاي 158ـ الصحيفه السجاديه، ص 2 .128ـ سورة آل عمران، ص 3

60 حـــديث دوســـت

لـذا . كارها به دست من است همة. نيستدر دست تو يعني چيزي 1.به فضل خداوند بايد بهشت بـروم هم من : فرمايند مي 6پيامبر اكرم

خود را به هم هاي اگر خداوند بخواهد وعده. ما طلبكار خداوند نيستيماز فعل حكيم نبايد .خداوند حكيم است. توانيم كاري كنيم نميما ،بزند

.سؤال كرد +� ? (� %A +, %" G %� (C %� +, %9M+�%A (�+� (� دهد، چـون و در آنچه خدا انجام مي 2؛�% �+

.ها سؤال خواهند شد چرا راه ندارد، ولي انسانقـدرت مطلـق مـال خداونـد .تواند بر كار او خرده بگيرد هيچ كس نمي

. البتـه رجـا و اميـد عيـب نـدارد . لذا نبايد از خداوند طلبكـار باشـيم . است . است التماس خوب خواهش و

: وحي فرمود 7به حضرت موسيخداوند :�+h%� (� %- �� r 3 %" Y� %� % (6 &" � % %� e % 4(6 &" � + 4& %� %k�@ �. ��نـزد مـن 3؛

خواهد به من ببرد كه مرا نزد هستم؛ هر گماني مي ام گمان بنده .يابد گمانش مي

نبايـد بگـوييم چـرا ايـن كـار را . نبايد حالت طلب و توقع داشته باشـيم مـن تـو را : فرمايـد مـي . تواند طلبكار باشـد نمياول شخصيت عالم . نكردي

. خيلي بايد خداوند را شـكرگزار باشـيم . فضل است اش ههمو ام خلق كردهشـكر كنـيم و ، بايـد اگر چيزي بـه مـا داد . يچ كس از خداوند طلب ندارده

.طلبكار نباشيم. قدرشناس باشيم

.10407؛ كنز العمال، ح 1ـ التفسير المعين، ص 1 .23ـ سورة انبياء، آية 2

.390، ص 67؛ بحاراالنوار، ج 361، ص 7ـ الفقه المنسوب الي االمام الرضا 3

61 الهي هاي نعمت قدر: سوم گفتار

هاي الهي قدر نعمتعـاجز هـا آنچيز داده كـه از شـمارش قدر آنمخلوقات خداوند به همة

به منـافقين . عالم را به فرعون بدبخت ملعون داده بودهاي بهترين زن. هستند . كنند ميرا انكار ها نعمت همة ها آن !استخير داده چقدرو كفار

. ه اسـت خداونـد بـا او چـه كـرد كه شود مياگر كسي دقت كند متوجه نعمـت و نعمـت توحيـد . اسـت به ما دادهرا 7نعمت واليت اميرالمؤمنين

. را به ما داده است وجود : كند عرض مي 7حضرت موسي

:�% +� &$ :.+� (� &. �6(�%� (Z� Y� %� 5 !خدايا، مرا از امت محمد قرار بده 1؛چه نعمـت بزرگـي . بودم مي 7علي بن ابي طالب شيعةكاش : فرمايد مي

دويسـت ،اگر انسان احتياج به يك پـرس غـذا دارد . اند به ما رحمت فرموده چيـزي بـه ازديـاد نعمـت بـه اهـل دنيـا جـز . انـد پرس براي او آماده كرده

كساني كه ناشكري و كفران نعمـت . راه آن هم فقط شكر است. انديشند ميندهنـد و هـم بـه عـذاب الهـي گرفتـار ها را از دست مي كنند، هم نعمت مي

.خواهند شد %� & %? (9 %' %C (� +< (� &� :9 %" ���E %� %D # � و اگر ناسپاسي كنيد، مجـازاتم شـديد 2؛

!است

بيماري حرص و طمع. خـورد ميصبح به يك گاوي بود شب تا : فرمايد ميمثنوي در اشعارش

: گويـد مـي نفس انسان هـم مرتـب ؟فردا چه خواهد شد: گفت ميمرتب اما

.344، ص 12؛ بحاراالنوار، ج 134؛ الجواهر السنيه، ص 60، ص 7ـ صحيفه االمام الرضا 1

.7ـ سورة ابراهيم، آية 2

62 حـــديث دوســـت

مثـل هـا كنندگان نعمـت كفران ؟ديدهچه كسي فردا را ؟فردا چه خواهد شديعنـي هـر چـه آب . گرفتـار هسـتند استسـقا ند كه بـه مـرض مان ميكساني

مرتـب . كنـد نميرا سير ها آنيك مشك آب هم . خورند باز تشنه هستند مياگر انسان سالم باشـد، يـك ليـوان ؟كجاست اش هبقي: گويند ميو خورند مي

. كند مي ابآب او را سيريعنـي هرچـه . كنند، مرض جوع دارنـد ميكه كفران نعمت خداوند ها آن

چشم حريصان را پـر طمع كاسةمرض حرص و . شوند خورند سير نمي مي . است، بيشتر ناسپاس هستندشان بهتر كه وضع مادي ها آنمعموال . كند نمييـك قطـره بـاران كـه در صـدف ».تا صدف قانع نشد پـر در نشـد « ،كنـد مـي چـون شـكر !خـدا را شـكر : گويـد مي .بندد ميرا در ،ريزد مي

خداونـد ،اگـر انسـان شـكرگزار بـود . كنـد مـي خداوند آن قطـره را در . دهم كه نتواني جمع كني مي قدر آن: فرمايد مي

قدر و منزلت انساناز كجا بفهميم كه قدر و منزلت ما نـزد خداونـد چقـدر : پرسند برخي مي

كه خانه طور همان. خودش را بسنجد كه چقدر قيمت داردبايد انسان !است . را هم قيمت كنيم مان، بايد خوديمكن ميديگر را قيمت يو اشيا

مـن كـه : هارون گفـت . ديد هارون هم در حمام استحمام، بهلول آمد : گفـت . دينـار پنجـاه : بهلـول بـه او گفـت ؟سلطان هستم چقدر ارزش دارم

. هم پول لنگ را گفتم من: بهلول گفت. پول لنگ من هست كه اينبـا يـك ،زمـين دارم، مـدرك دارم ،نسان بگويد چقدر پـول دارم ا كه اين

. حاال بايد ببينيم خودمان چقدر ارزش داريم. شود ميسكته همه تمام بايـد ببينـد ،خواهد بفهمد پيش خداوند چقـدر ارزش دارد مي اگر انسان

63 الهي هاي نعمت قدر: سوم گفتار

چـه مقـدار از قلـب انسـان را بايد ببينـد . خداوند پيش او چقدر ارزش دارد .عشق دوطرفي است. است گرفتهفرا خداوند و محبت خداوند 7را به امـام زمـان مانشش دانگ قلببن آدم ياكرزبايد ببينيم آيا ما مثل

منـد بسيار عالقـه او به 7امام رضابن آدم كسي بود كه يازكر ؟يما هدادخود .رفتند مياز اصحاب خودشان مهربان ما قربون صدقه بعضي هاي امام .بود

دل . ثمالي خودش را شش دانگ در اختيار امامش قرار داده بـود ابوحمزة . را بايد به دلبر داد

ه ـومددلبر ك هيـونم دل كذـن ه بينم ندل و دلبر به هم آمي

ترين راه به سوي خدا محبت؛ نزديكمملـوك زن و بچـه خـود را .دانـيم مـي خود را مالك .ما غاصب هستيم

.ما بايد خداوند را مالك همه چيز بدانيم. دانيم ميخود . فقط محبت خداوند و اوليـاي خداونـد اسـت ،كند ميآنچه حل مشكل

غيـر از محبـت خداونـد و . انـد غير از محبت خداوند همه چيز پوچ و هيچبـه قـدر آن ،اگر خارج نكردي. هر محبتي را بايد از دل خارج كرد ،اولياي او

. دل بكنيتا دهند ميجه شكنتو او را در چـاه ،به برادران خودش تكيـه كـرد چون 7حضرت يوسف

محبــت خداونــد اكســير و . نبايــد بــه غيــر خداونــد دل بســت. انداختنــدسـوي تـرين راه بـه نزديـك . بايد دنبال اين اكسير محبت باشيم. استكيمي .محبت استخدا

اما محبـت ،داشتندمعرفت :ائمهبه عليهما ـ اهللا هلعنـ معاويه و مأمون كه در جلـد است در باب امامت كرده اي مأمون با اهل سنت مباحثه. نداشتند

:معرفـت بـه واليـت ائمـه . او دانشمند بـود . آمده است »بحاراالنوار« 49

64 حـــديث دوســـت

. نداشترا چون اكسير محبت . بود ها آناما غاصب حق ،داشتخداونـد بـه حضـرت . دردهاسـت ي همةروست كه داامحبت كيميايي

: فرمايد مي 7موسي�K(� %) ��&� �6(3&3 (�%� %� �6:3 &�%� �!M. و من را دوست بـدار اي موسي، 1؛��

.مردم را با من دوست گردان. كند نمياز او اي هيچ گله ،اگر انسان خداوند متعال را دوست بدارد

يگر را ديـا زن و شـوهري كـه همـ ،را كـه دوسـت دارد اي انسان بچهيـا ،را يشـاگرد اگر استادي. كنند نمياز هم اي هيچ گله ،دوست دارند

از محبـت «. شـود نمـي مشـكلي پيـدا ،شاگرد استادش را دوست بدارداز محبـت « .بنده شاه و شود مياز محبت شاه بنده ».شيرين شودها تلخ

».شود ميخارها گل نبايـد . بينـد نمـي او را هاي ديگر عيب ،اگر انسان كسي را دوست داشت

اگـر ايـن محبـت . هـم بخـورد ه بگذاري محبت تو با خداوند و بندگان او بمحبـت اگـر !معجوني اسـت عجب . شود ميصدها گل براي او خار ،نباشد

. بينيد ميهمه حسن و جمال ،يدبين نميعيب ،آمدروز . ازدواج كرده بود كه در صورت او اشـكالي بـود شخصي با خانمي بـه هـم هـا آنمحبـت ،مدتي كه با هم زندگي كردند. اول او را پسنديده بود

همـين : زن گفـت . و چـروك دارد صورت تو چـرا لـك : به او گفت. خورد ولي چون محبت داشتند ايـن لـك ،از اول بوده كه اينبا .افتاده حاال اين لك

همـه چيـز را ،اگر محبـت آمـد .كند ميرا پر ها هت همة چالمحب. ديد نميرا .بيني ميزيبا و قشنگ و خوب

.138؛ الجواهر السنيه، ص 176، ص 2؛ مجموعه ورام، ج 332ـ مشكاه االنوار، ص 1

65 الهي هاي نعمت قدر: سوم گفتار

چشم زيبا بينداشته است، هيچ كس در عـالم نداشـته 3مصيبتي را كه حضرت زينب

امـا همـين . معصوم را از نزديك ديـده اسـت پنج مصيبت . و نخواهد داشت : فرمودنددر پاسخ نش كرد او را سرزعبيد اهللا بن زياد وقتي ،بانوي عزيز

%� �. % (� +f &� G? %� Sbبينم ميمن همه را زيبايي 1؛� . هـا ميليـون .اسـت چون خداوند اين اسارت و شهادت را دوست داشـته

خداونـد هـاي بـا محبـت حكمـت 3حضرت زينب. ستها آنحكمت در . اما باطنش همه خير است ،ظاهرش سختي است. بيند ميمتعال را

وفا كنيم و مالمت كشيم و خوش باشيم رنجيدن ي استرـا كافـه در طريقت مـك

اگر از دست دوستت رنجيدي كـافر .رنجيدن در طريقت ما كافري استبـر «. چون مـا طلبـي نـداريم ؛رنجش پيدا نكن ،هر كاري با تو كردند .شدي

».وفا نباشدواجب شاه خوب رويان دعـوا 7به خاطر مشكالتم يك ساعت با امـام زمـان : گفت ميشخصي

هـاي نعمـت هـا آن !؟مگر ما چه طلبي از خداوند و اوليـاي او داريـم . كردمالبتـه خودشـان هـم . انـد مادي و معنوي را روي سر دوست و دشمن ريخته

. را بخواهيم ها آنبايد معرفت . از ما چيزي بخواهيد .دعا كنيد: اند فرموده

اي براي انس با خدا بهانهدعا؛ در اواخـر . ، از مراجع بزرگ بودهادي شيرازيعبدالسيد آيت اهللا مرحوم

من را هاي داني چشم مياگر صالح : گفت مي به خداوند. عمر نابينا شده بود

.116، ص 45؛ بحاراالنوار، ج 90؛ مثير االحزان، ص 160ـ اللهوف، ص 1

66 حـــديث دوســـت

. با آن گناه كنمشايد ،اگر چشمان من را شفا دهداما . شفا بده. رزق و روزي را روي مـن بـاز كنـد دانـد در مـي اگر صالح : بايد گفت

اگـر عمـر مـن : بايد گفت ،عمر انسان كه اين همه عزيز استدر مورد حتي اگـر چراگـاه شـيطان .شـود طوالني ،شود ميدر راه اطاعت خداوند مصرف

: فرمودند مي 7كه امام سجاد طور همان. عمر من را بگيرد ،است�v �4- S$4%� (E&� r�4 +� +" %9�' �. � � Y� %" %� S�4�%< (� %. r�4 +� +" %9�4' �7&�4 %- %a4&L %"

%a+34 %{ %l %�&= (X%L4 (�%� (�%� :�%�&� %a+L(K %. %U&3 (�%� (9%� %,(3 %\ %a(�%�&� �6 ({&3 (\�%- &9��� :D�&� :�%� و . و تا هنگامي كه عمرم در فرمانبري تو به كار رود، عمرم ده 1؛"%

كه نفرين تو بـر هرگاه عمرم چراگاه شيطان شود، تو خود پيش از آن !گيرد، جانم را بگير و مرا نزد خود ببر امن فرو بارد، يا خشمت مرا فر

.دعـا كنيـد : اسـت خداوند فرمـوده .ستبا خداانس دعا يك بهانه براي همـة « : فرمـود 7بـه حضـرت موسـي . خود دعا كـردن موضـوعيت دارد

2».آش خـود را نمـك و نيازهايت را از من بخواه؛ حتـي علـف گوسـفندان اين دعا كـردن تـو از نمـك آش .تو باال رود شود يا اهللا آش باعث مينمك

.باالتر است. طاقـت نـداري : فرمـود ،خواسـت ميكسي كه معرفت به 7امام حسين

تمام موهاي سر و ريـش .چيزي را به او فرمودندحضرت . طرف اصرار كرد : بعد فرمودند. و حديث را فراموش كرد. او سفيد شد

� +$% ( %� +J(L %' %�(2%� �� %� &�( +� +�(� %�%4 %�� مشمول رحمـت خداونـد شـد 3؛ .كه حديث را فراموش كرد

.20، دعاي 94ـ الصحيفه السجاديه، ص 1

.174؛ الجواهر السنيه، ص 134ـ عده الداعي، ص 2

.379، ص 25؛ بحاراالنوار، ج 200؛ مختصر البصائر، ص 795، ص 2ـ الخرائج و الجرائح، ج 3

67 الهي هاي نعمت قدر: سوم گفتار

لـذا بايـد هميشـه . خواهيم كه ظرفيت نـداريم ميما چيزهايي از خداوند .حالت سلم و تسليم داشته باشيم

راهي به سوي محبت خداچـه ،من تو را دوست دارم: دارد به خداوند عرضه مي 7حضرت موسي

:خطاب شد .مخلوقات هم تو را دوست بدارند كه كنم %N �+'(7+�+4 (� &0(�%� %" ��^(�% %� ��?�ظـاهر و بـاطن را بـراي هاي نعمت 1؛�)

. بندگانم بگوو چشـم و گـوش و قلـب .ام را از يك مشت خاك خلق كرده ها آنمن

. ام داده ها آنروح به و بدن امـا . موجودات ديگـري خلـق كنـد به صورت توانست ما را ميخداوند

هر موجودي كه خلـق خداوند . انسان را گل سرسبد اين عالم قرار داده است، به خودش بـارك اما براي خلقت انساننگفت، به خودش بارك اهللا فرمود،

.تـر اسـت انسان از تمام اين عوالم دنيا و آخرت بزرگچون روح . اهللا گفتامـا روح انسـان ،بدن انسان نسبت به اين عوالم مثل يـك خشـخاش اسـت

.خيلي بزرگ استيـادآوري كـن كـه بـه ها اينبه : فرمايد مي 7خداوند به حضرت موسي

قطعـا ،اگر انسان بدانـد خداونـد بـا او چـه كـرده . ام چه چيزهايي داده ها آن . شود عاشق خداوند مي

تر از مادر مهربانماند كه در حـال مانند آن پدر و مادري مينسبت به انسان خداوند متعال

18، ص 67؛ بحاراالنوار، ج 138؛ الجواهر السنيه، ص 484ـ االمالي للطوسي، ص 1

68 حـــديث دوســـت

رونـد و يـك مـي افتد و هر دو نفر از دنيا ميدره ته به ها آنمسافرت ماشين .ماند مي ها آناز زنده بچة

زيـاد از دره اي هـ با زحمـت و دارد ميبچه را بر ري اينيك شخص خيبعـد بـزرگ .بـرد مـي به عنوان فرزند خودش به بيمارستان و آورد ميبيرون

او ازدواج بعد هـم مخـارج فرستد و مياو را به مدرسه و دانشگاه و كند مي .گويد من پدر تو نيستم نميبه او هم .كند را فراهم مي

رزنـد آه وقتـي ف .اسـت خداوند براي ما پـدر و مـادر مهربـان قـرار داده را خلقـت هـاي كساني كه شكر واسـطه . لرزد ميمادر و پدر دلشان ،كشد مي

به اين بچه سر راهي اگر پدر خودش را . اند شكر خداوند را نكرده ،كنند نمي . چنين پدر نيكوكاري را دوست نداشته باشدتواند نمي ،معرفي كند

به خـاطر مـا بـه ايـن عـالم ،امامان ما هم كه پدران حقيقي ما هستندرا پـيش هـا آنخداونـد ،نبـود ها آنو تكامل و رشد ها اگر انسان. آمدند

. برد ميخودش را هـا اگـر انسـان نعمـت . خود درك كردن نعمت هم شكر نعمت است

خداونـد ابتـدايي هـاي چون تمام نعمـت ؛دارد ميخدا را دوست ،درك كندبـه مـا عطـا ،كـه مـا مسـتحق آن باشـيم يعني بدون اين .نه استحقاقي ،است

.فرموده است

رود ديدم كه جانم ميدر پايين پاي پدر بزرگـوارش قـرار دارد، 7چون قبر حضرت علي اكبر

را بسـيار 7حضـرت علـي اكبـر 7امـام حسـين . لذا قبر شش گوشه داردفـه قيا. بودنـد 7تر از امام سجاد حضرت علي اكبر بزرگ. داشت دوست مي

حتـي تـن صـداي او هـم شـبيه . بود 6نازنين او شبيه پيامبر گرامي اسالم

69 الهي هاي نعمت قدر: سوم گفتار

دل تنـگ 6بيـت بـراي پيـامبر اكـرم هـر وقـت اهـل . بـود 6پيامبر اكرم .كردند شدند، به حضرت علي اكبر نگاه مي مي

نـي سخـويند هر نوعـدن گـان از بـدر رفتن ج رود من هم به چشم خويشتن ديدم كه جانم مي

خـود را بـه 7بلند شد، امـام حسـين 7نالة حضرت علي اكبر كه همين .ديد جاي سالمي در بدن ندارد. بالين او رساند

چهارم گفتار 7معرفت و محبت اميرالمؤمنين

)ع(معرفت و محبت اميرالمؤمنين

%" �� &� B� %� ( %f &. G6 � %� %a4(6 &. �4 % %� %' %� (�4 &. �46�� 4 &@��^ ? %� &1 %� &)n� %� �� B �� �&- %a(6 %" �6(O%L ؛ يا علـي، تـو از مـن �%!)

من نسـبت بـه هستي و من از تو، مثل دست راست .نياز نيستم و من در دنيا و آخرت از تو بي. دست چپم

»6پيامبر اكرم«

شفاعت واجب :فرمودند 7در وصيت خود به اميرالمؤمنين 6

(M4%� %� �L %"�C4 %@ +J4%� (f4%3 %Z %� 5$%�(�%� :,+' (�%� 5T (M%� :,+' :�%� %" �G� %� (� %. B�&� %" �� %9�' &, (�%� (� &. &�&��3 يا علي، هر كس در هر روز و يا هر شـب بـر 1؛��)=%

شود، هر چند اهـل من صلوات بفرستد؛ شفاعت من بر او واجب مي .گناهان كبيره باشد

صـلوات ايشـان به كساني كه در روز و شب بـر 6پيامبر گرامي اسالمشـفاعت مـن : فرماينـد بشارت داده و مي بفرستند و آن حضرت را ياد كنند،

مـا بايـد كمبـود . شود، گرچه گناهان كبيره داشته باشند ها واجب مي .جبران كنيم 6كارهايمان را با ذكر صلوات بر محمد و آل محمد

.63، ص 91؛ بحاراالنوار، ج 59ـ جامع االخبار، ص

شفاعت واجب6پيامبر اكرم

پيامبر گرامي اسالمبفرستند و آن حضرت را ياد كنند،

ها واجب مي براي آنكارهايمان را با ذكر صلوات بر محمد و آل محمد

ـ جامع االخبار، ص 1

72 حـــديث دوســـت

محبتو فت معردر مرحوم شيخ عباس قمي .استبخش نجات :اهل بيتفقط محبت

ــاب ــام«كت ــائع االي ــد مــي» وق ــارة عــاص اشــعار بلنــدي وعمــر: فرماي درب :يك بيت آن اين است. سروده است 7اميرالمؤمنين

%" &� �� �� B B� � GC %F+4�� +[ %� :E�� %� � %�4 G6�� �\�4 (� +0B� +' &H��� BL4 +��� بسان در گرانبها و طـالي نـاب اسـت و سـاير مـردم همـه 7علي

.اند خاك ،شناختند ميرا 7علي كه اينبا . است چرخانده ميعاص و را عمرمعاويه

7حسـن مجتبـي امـام . اسـت فقط شناخت صرف بوده. اما محبت نداشتند . نداشته باشد اي اشعار او را به هزار درهم خريد كه در آخرت بهره

محبـت گوهر معرفت به اگر اين . شودمنجر بايد معرفت انسان به محبت هـا ايـن چون . ندارد اي صرف شناختن فايدهوگرنه .، منجي استمنجر شود

شـناخت و ه،و محبت دنيـا غالـب بـود اند حب مقام و رياست و دنيا داشته . نداردسودي ها آنبراي 7معرفت به اميرالمؤمنين

اگـر محبـت . شـود نمـي جمـع 7محبت دنيـا بـا محبـت اميرالمـؤمنين ،اما اگر محبت دنيا باشـد . برد محبت دنيا را مي ،در قلب بيايد 7اميرالمؤمنين .بيند نميرا 7اميرالمؤمنين

. محكـم اسـت اش هشيعه ريشـ . داريم :بيت اهلدربارة ما آيات زيادي حضـرت سـراغ نـداريم او بيت اهلجز 6هيچ كدام از اصحاب پيغمبردر افطار بـه فقيـر و مسـكين و هنگام و افطاري خود را روزه گرفته سه روز كه

. داده باشند اسيرخداونـد در ايـن . نازل شـده اسـت :اهل بيتدر شأن » هل اتي«سورة

73 )ع(اميرالمؤمنين محبت و معرفت: چهارم گفتار

.را ستوده است :سوره جريان روزه گرفتن و اطعام اهل بيترا » هـل اتـي «سورة شنبه پنجاگر كسي در نماز صبح : آمده استروايت در خداوند در عالم ديگر هشتصد حورالعين باكره و چهار هزار حورالعين ،بخواند

1.شود مي 6كند و از رفقاي محمد و آل محمد مييبه به او تزويج ث

خوشي در دنيا. خورد تا يك حلـوا بـه دهـن او بگذارنـد ميانسان در دنيا صد تا سيلي

.نداردخوشي هيچ كس در دنيا شـود وگرنـه ارتبـاط بـه خداونـد حاصـل مـي خوشي در دنيا فقط بـا

يك گنـدم خـورد، 7حضرت آدم. كس به حسب ظاهر خوشي ندارد هيچيك گنجشك دلش به حـال كه اينتا .ا جدايي افتادهفتاد سال بين او و حو

.سوخت ها آنايـن دو را بـه هـم . زيبنده است يكتايي و تنهايي فقط به تو ،خدايا :گفت

چقـدر .بـرادر ديگـر را كشـت ،يك برادر ،شدند دار بعد هم كه بچه. برسانچقدر هـم بـراي گناهـان !خود گريه كردند فرزند حضرت آدم و حوا براي

!خود گريه كردند : فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم

&. ��&3% %r&7�` �. +f�7�+ �. %,(sنشد هيچ پيغمبري مانند من اذيت 2؛ . هـاي خوشي همة. است يك آب خوش از گلوي انبياي الهي پايين نرفته

در ،دارديـك خوشـي در دنيـا اگر انسان . استه دنيا توأم با مشكالت و غم . كنار آن بايد صد غم و غصه داشته باشد

.38، ص 82؛ بحاراالنوار، ج 381؛ اعالم الدين، ص 121ـ ثواب االعمال، ص 1 .537، ص 2؛ كشف الغمه، ج 247، ص 3، ج :ـ مناقب آل ابي طالب 2

74 حـــديث دوســـت

ارزشي دنيا بيكنار كه آنمگر ،هيچ خوشي و سروري نيست: فرمايد مي 7اميرالمؤمنين

خداونـد . وجـود دارد غـم هـم حتي كنار عروسي. هست هايي ناراحتي ،آن ،وقتي انسان از دنيا صرف نظر كرد. در آخرت قرار داده استراحتي را فقط

. كند ميآن وقت يك خواب راحت . شود ميراحت :فرمايند مي 7اميرالمؤمنين

%9�' �� %. �. �- Q�{ #�� &-� � �6� %" �- +J +�&h(�+� %9�' %� 4 &� %O +� 4�� B 4&- �� � %" (� &6 &Jكوچك و بي ارزش در گذشته برادري در راه خداوند داشتم كه 1؛

.نمود او را در چشمم بزرگ مي ،بودن دنيا در نگاهشتواند ميانسان وقتي . شود با محبت دنيا جمع نمي 7محبت اميرالمؤمنين

مسلم . ارزش باشد بيشايستگي برادر امام بودن را پيدا كند كه دنيا در نظر او پـس . كنـد مـي از او تعبير به برادر 7ولي امام حسين ،ودنبامام 7بن عقيل

بزرگ است كه دنيا در نظـر او 7و امام حسين 7كسي در نظر اميرالمؤمنين . كوچك باشد

ارزش اسـت بـي انساني كه دنيا در نظر او . عين اهللا است 7اميرالمؤمنين . كند ميبزرگ جلوه 7اميرالمؤمنيندر نظر

باور آخرتبايـد فكـر . به خداوند قرب و نزديكي پيـدا كنـد ،با تفكرتواند ميانسان

پنجـاه . نه عنـواني و نه رسمي ،نه اسمي ؛ميكنيم كه پنجاه سال قبل هيچ بود .گرفـت نديـده وسط راه را هـم بايـد . رسيم ميسال ديگر هم به همان هيچ

.رندخو نميخورند يا ميگول دنيا را دن، تا ببيناند همه را به دنيا آورده

.314، ص 64؛ بحاراالنوار، ح 289ـ نهج البالغه، حكمت 1

75 )ع(اميرالمؤمنين محبت و معرفت: چهارم گفتار

: فرمايد ميقرآن �: &8 �%6(� %� %Z � %. %� %" &� (�% (i� &>� S$4%6 4 %N%4� (� +� %M4 +�(3%6&� % 4 + B� (� +�4 %� (�% Sb4 %� در 1؛"%

است، زيوري براي آن قرار داديـم، تـا حقيقت ما آنچه را كه بر زمين .آنان را بيازماييم كه كدام يك از ايشان نيكوكارترند

رياسـت . رغبت است بينسبت به دنيا خواهيم ببينيم كدام يك از شما مي . هيچ كس ميل نزديك شدن به مردار را ندارد. و مقام، پول دنيا مردار است

لذا تا اعالم كننـد .ايم اما آخرت را باور نكرده ،ايم ما دنيا را باور كردهاما اگر بگويند در آخرت .ورندآ ميهمه هجوم ،دهند مييك چيز رايگان

پـاداش آن را آخـرت در دنبـال عملـي كـه چنـدان ،دهنـد ميحورالعين به چيزي جـز . همه به فكر آباد كردن دنياي خود هستند. نيستند دهند مي

سالمت . كنند دن و رفاه در زندگي فكر نميخوب خوردن و خوب خوابيبـه فكـر روح و شخصـيت معنـوي . داننـد را در سالمت جسم خود مي

. خودشان نيستند

;شيخ محمد تقي بافقي اي عـده ،وقتي سكته كرده بـود ;شيخ محمد تقي بافقيآيت اهللا مرحوم

ـ : گفـت مـي . از نظر روحي خيلي كيفور بـود . به عيادت او رفته بودند يخيلهرچـه ايـن االغ . بال بر تن انسان موجب صحت دل است: گفت مي. خوشم

. شود ميروح قوي ،بدن ضعيف شوداگـر بـدن قـوي . شود مي اويك سال گناه ، كفارةكند ميانسان وقتي تب

؟حـال شـما چطـور اسـت :گفتند ميايشان به .شود ميبر روح غالب ،باشد . فرمود ميحمد و خيلي خوشم: گفت مي

.7ـ سورة كهف، آية 1

76 حـــديث دوســـت

حركـت بـه سـوي كـربال شنبه از نجـف پنج هاي يك زمان صبح: مودفركيلـومتر هشـتاد . رسيديم ميشب جمعه به كربال م و يرفت پياده مي .كرديم مي

شـب جمعـه زيـارت گونه در و اين .گشتيم ميباز روز جمعه هم بر . راه بودامـا . كرديم نمياحساس خستگي هم صبح . كرديم ميرا درك 7امام حسين

. ام توانم بروم، اما از نظر روحي هيچ فرق نكرده نميامروز يك متر راه هم .گيـرد مـي از االغ مـن سـراغ ،آيد ميهر كس به عيادت من : فرمودند مي

بسـياري ؟گويد خودت چه طور هستي نميهيچ كس . پرسد ميحال االغ را امـا ناراحـت ،هم اسـت فرا ها آنو رفاه براي وسائل مادي هستند كه مردم از

.خوشي انسان به ظاهر دنيا رسيدن نيست. هستند

7ترين آيه در واليت اميرالمؤمنين قوي 7كدام آيه در قرآن دربارة اميرالمؤمنين: سؤال كرد 7مأمون از امام رضا

ترين آيـه دربـارة قوي: فرمودند 7امام رضا. از همة آيات بهتر و باالتر است 1.ية مباهله استآ 7واليت اميرالمؤمنين

6بـه جـان و روح پيـامبر اكـرم 7خداوند در اين آيه از اميرالمـؤمنين .تعبير فرموده است

. مباحثه كردند 6با پيامبر گرامي اسالمو وقتي كه نصاراي نجران آمدند فهميدنـد حـق هـا آنعلماي . غالب شدند ها آنبا استدالل بر 6پيامبر اكرم

.استه و مسلمان 6با پيامبر اكرمــي ــرت عيس ــل حض ــود انجي ــرم 7در خ ــامبر اك ــام پي ــام 6ن و ن

هـاي منتهـي در انجيـل . اسـت را به نام فارقلتيا و ايليـا آورده 7اميرالمؤمنين . اند فعلي حذف كرده

.350، ص 10؛ بحاراالنوار، ج 230ـ غرر االخبار، ص 1

77 )ع(اميرالمؤمنين محبت و معرفت: چهارم گفتار

مردم را به ديـن اسـالم و محبـت داشـتن بـه پيـامبر 7حضرت عيسيا بـر ولي محبت دني. استفرموده سفارش 7وصي او اميرالمؤمنين 6اكرم .نرفتند 7و اميرالمؤمنين 6زير بار پيامبر اكرم مسلط شد و ها آن

بنـا شـد فـردا در .كنـيم مـي مباهله بگو : فرمود 6به پيامبر اكرم خداوندامـا ،مستجاب الـدعوه اسـت 6پيامبر اكرم. محلي خارج مدينه مباهله كنند

امـام امـام حسـن و و خداوند به او امـر فرمـود كـه اميرالمـؤمنين و فاطمـه .را نشان دهد :را همراه خود بياورد، تا شأن و منزلت اهل بيت :حسين

چي حمام مقدس اردبيلي و تون صداي .كرد ميمرحوم مقدس اردبيلي آخر شب از كنار حمام عبور

.مشـغول مناجـات بـا خداونـد اسـت كـه شـنيد مـي چي حمام را تونمقدس ،شاه نشدم كدخدا نشدم، كنم كه ميتو را شكر ،خدايا :فتگ مي

!اردبيلي هم نشدم 7كسـي كـه كـرارا خـدمت امـام زمـان . تكاني خـورد اردبيلي مقدس

نيمه شـب دلـو .شود ميروي او باز هب 7درهاي حرم اميرالمؤمنين .رسد ميمتوجه شد داخل دلـو پـر از جـواهرات ،آب بكشدتا را درون چاه انداخت

تـا خواهـد مـي ، احمد از تو آب خدايا: گفتو دلو را برگرداند .قيمتي است . اما اينجا از يك تون چي حمام بايد درس بگيرد. وضو بسازد

%d (M%- Y,+' &7r 5�(�&" &� تـري باالي دست هر صـاحب علمـي عـالم 1؛ �# �"% . وجود دارد

تـو گفتـي . يك سؤال دارم :چي گفت به صورت ناشناس به تون ،مقدسچـي چرا ايـن را گفتـي؟ تـون . مقدس اردبيلي نشدمكه كنم ميخدا را شكر

.76ـ سورة يوسف، آية 1

78 حـــديث دوســـت

ايـن ،نداشتدر كفش خود اگر او ريگ . چون مقدس هم شرك دارد: گفتهـا سـر زبـان كرامت كه سطل جواهرات را تـا سـه مرتبـه در چـاه ريختـه

. افتاد نميايـن چـرا نبـود؟ پـس مقدس اردبيلي تنها ،آيا موقعي كه اين اتفاق افتاد

خالصـه . باشـد خودش آن را تعريف كـرده كه اينمگر ؟پخش شدهمطلب .مچ مقدس را گرفت

مال قلي جوال بسـياري از . يك مجتهد و مرجع تقليـد بـود مرحوم سيد علي شوشتري

شـيخ مال حسين قلي همداني كه استاد بزرگاني همچون ي بزرگ مانندعرفاعلـي سـيد . شـاگرد او بودنـد اسـت، كرباليـي احمـد ري و سيد محمد بها . است مرحوم مالقلي جوال بوده شاستاد ،مجتهد شوشتري

بـا هـم در يك ملكي چند نفر .گردد ميسيد علي شوشتري به شوشتر بر ،كننـد مـي وقتي به مرحوم سيد علـي شوشـتري مراجعـه .اند اختالف داشته

بعـد از آن مرحـوم مالقلـي .نويسد مي ها آنايشان حكم را به نفع يك نفر از يتيم است و ن بچةاين ملك مال فال: فرمايد ميكند و ميجوال به او برخورد . كند را رد مي ها آنداليل و گويند مياين شاهدها دروغ

دست مـن را : گويد مي مرحوم سيد علي شوشتري به مرحوم مال قليبرو نجف و تمام اسرار عرفـاني : يدگو ميمالقلي به او .بده منجاتو بگير

. گويد مي را هم به او .باشند ياولياي خداوند ممكن است در هر قشربنابراين،

79 )ع(اميرالمؤمنين محبت و معرفت: چهارم گفتار

7همه چيز به دست اميرالمؤمنيندر كه با لبـاس بسـيار زيبـا و كيفـور مرحوم مقدس را در خواب ديدند

وضـع تـو :از او سؤال كردند. است 7حال بيرون آمدن از حرم اميرالمؤمنين : گفت ؟چه طور است

&� :9 M +! %d (�� %� %� &, &' #2�� �6+� %C(6 %� ? %� G?&� +$4:3% %� &��4� &[ %E4� � %K��434بـازار ؛�مـا بـه داد صـاحب ايـن قبـر جز محبـت چيزي و عمل كساد است

.نرسيدخواهيد، همه بـه دسـت ميخواهيد، علم ميآخرت ،خواهيد مياگر دنيا : فرمودند 7خطاب به اميرالمؤمنين 6پيامبر اكرم. است 7اميرالمؤمنين

%" �� &� B� %� ( %f &. G6 � %� %a(6 &. �% %� %' %� (� &. �6�� 4 &@��^ �4&- %a4(6 %" �6(O%L4 (!%� ? %� &1 %� &)n� %� �� B دسـت و مـن از تـو، مثـل هستياز من تو ،علييا 1؛��

نيـاز و من در دنيا و آخرت از تـو بـي . ممن نسبت به دست چپراست .نيستماگـر .نه قـرآن بـود و نـه ديـن و نـه انسـانيت نبود، 7اگر اميرالمؤمنين

،داريـم اي اگر ديني و عقيده. ما آتش پرست بوديم نبود، همة 7اميرالمؤمنينيك ضربت موال در جنگ خنـدق افضـل از . است 7به بركت اميرالمؤمنين

. عبادت ثقلين است 7وقتي اميرالمـؤمنين .اسالم نبود ،اگر علي نبود: فرمودند 6پيامبر اكرم

. كفار نااميد شدند ،ه خالفت نصب شدب %� (� (M%� %T %� &; %H :�� %��E ��� %C%'نااميد شدند ،كه ايمان نداشتند ها آنامروز 2؛ .

.435، ص 31؛ بحاراالنوار، ج 152؛ المناقب للعلوي، ص 573، ص 2ـ الخصال، ج 1

.3ـ سورة مائده، آية 2

80 حـــديث دوســـت

7فضائل اميرالمـؤمنين دربارة در شب معراج خداوند بيشترين مطلب را . است فرموده

صـد و بيسـت بـار بـه معـراج 6پيـامبر اكـرم :فرمودند 7امام صادقبـه 6كه بـه پيـامبر اكـرم بيش از آنچه هر دفعه هم خداوند متعال .اند رفته

و امامان بعد 7طالب واليت علي بن ابي به ،واجبات توصيه و سفارش كند 1.ه فرموده استاز او توصي

.387، ص 18؛ بحاراالنوار، ج 601، ص 2ج ؛ الخصال،79، ص 1ـ بصائر الدرجات، ج 1

پنجم گفتار :بيت اهلقرآن و

)عليهم السالم(بيت قرآن و اهل

&� G &��< � #q +=�- +� :s�� %K %� & (� &' %��L � %� &" (L4 %��< ؛ دو چيـزكتاب خداوند و . گذارم قيمتي بين شما امتم مي

.عترتم را »6پيامبر اكرم«

دعابراي اجابت B,+' +2�"& 5k ( %� +_ #�M %� GL +� � %F Y� %� %"� Q� % +� :� 5 %� &�� % +� :� 5 هر دعـايي 1؛6666

.محجوب است تا اين كه بر محمد و آل او صلوات فرستاده شودمگـر وقتـي كـه بـر پيـامبر اكـرم و آل او ،شـود نمييعني دعا مستجاب

رحمـت الهـي بـاز دردر غيـر ايـن صـورت .صلوات و درود فرستاده شود :خداوند فرموده است

Q��" +f (�%L %� %� ��(C% (9 �6%�%; (�%� ? %" (3 # &� %X YU % +� :� 5 %� %� (� &, %�4L� &J &� G? %l 4 %C� +c %� +J +J%6�%� %� �6�%� %9�' �.اي مـرا بـه من بر خود الزم كردم كه هيچ بنده 2؛

كه هرگناهي كه ميـان مـن او نخواند، مگر اين بيت اهلحق محمد و .و اوست بيامرزم

.260، ص 27

.282، ص 8؛ بحاراالنوار، ج 219؛ االمالي للمفيد، ص 673ـ االمالي للصدوق، ص

براي اجابت

يعني دعا مستجاب صلوات و درود فرستاده شود

خداوند فرموده است. شود نمي

27ـ بحاراالنوار، ج 1ـ االمالي للصدوق، ص 2

82 حـــديث دوســـت

او قسـم بيـت اهـل و 6اگر انسان خداوند را به حق پيـامبر اكـرم يعني دعاهـا ذكـر محمـد و آل محور همـة . آمرزد گناهان او را مي خداوند ،بدهد

.است 6محمد

ونداضيافت خد :آمده است در حديث قدسي

%� (� +, %"�v4 &p �- �L %-���Lآنـان كـه اهـل طاعـت مـن هسـتند، در 1؛ .برند ميهماني من به سر مي

و بيـت اهلجزء ،دهد ميهر كسي كه شب و روز كارهاي انسان را انجام خداونـد . طبيعـي اسـت اين يـك قاعـدة . شود مياز نزديكان انسان حساب

. كنـد اطاعـت مـي او را كند كه متعال هم كارهاي خود را به كسي واگذار مياهل طاعت و شـكر اول خداوند . شود مياو محل مشيت خداوند قلبيعني

. دهـد مـي هـا آنبعد اختيار بهشت و جهنم را هم به دست ،كند ميرا مهمان . گيرند ميدر ضيافت الهي قرار ،كنند ميكه اطاعت ها آن

در نعمت خداوند %� %� (� +, &7 &- r�' & � (� %��Lدر نعمـت ،و آنان كه اهل ذكر من هسـتند 2؛

.برند سر ميمن به .گيرنـد مـي بهشـت قـرار هـاي در بـاغ ،كنند ميكساني كه ياد خدا يعني

يـاد خـدا هـاي پـر طـراوت و مجلـس هاي باغبه خداوند و اولياي او ما را سير كنـيم و رشـد و تكامـل پيـدا روح خودبه قدر امكان كنند تا ميدعوت

.42، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 715؛ الجواهر السنيه، ص 252ـ عده الداعي، ص 1

.ـ همان 2

83 )السالم عليهم(بيت اهل و قرآن: پنجم گفتار

.ه به اوستانسان به ياد خداوند و توج رشد. مكني .پس مرا ياد كنيد، تا شما را ياد كنم 1؛�) '+ �) '+ 7) �% � ��'+ 7) �-%

44&6: &8� �44 % % +� %? %J44Q�&8 :?&8 �44 % % & ( 44+3 ("�%-� %� &�44&\% %1%b44 :F�� &� (' &E44&�r مــنم، 2؛پس مرا پرستش كن و بـه يـاد . خدايي كه جز من خدايي نيست من،

.من نماز را بر پا دارياد خداوند اكسـير . به ياد من باشيد كه اينبراي ،پا داريد ريعني نماز را ب

.او هم به ياد ماست ،اگر ما به ياد خداوند باشيم. اعظم استزيـاد هـا اگر شـكر خداونـد را بكنـي نعمـت .آورد مي اطاعت خداوند غنا

يده ينه چيزي از ملك خداوند سا ،كنند ميكه معصيت خداوند را ها آن. شود مي . ردخو مينه ضرري به خداوند ،شود مي

ابتالئات اهل ايمان :دربارة مؤمن فرمودند 7امام صادق

+' :� % �> ^ & ^�� �- &J % �> %� �- &�b &Jهر چه بر ايمانش بيفزايد، بر باليـش 3؛ .افزوده شود

او را ،انسان وقتي كسي را دوسـت دارد . كند ميبالها نسبت به افراد فرق بـال مـال . كننـد مـي از بالهـا كيـف ها بعضي. كند ميكيف هم . گيرد ميگاز

. اولياي خداوند استنوبـت مجنـون . مجنون هم در صف ايستاده بـود . داد ليلي آش نذري مي

را بـر دوسـتي ليلـي مجنـون مـردم . كه رسيد، ظرف او را گرفت و شكست : گفتمجنون . سرزنش كردند

.152ـ سورة بقره، آية 1

.14ورة طه، آية ـ س 2 .210، ص 64؛ بحاراالنوار، ج 31؛ التمحيص، ص 254، ص 2ـ الكافي، ج 3

84 حـــديث دوســـت

چرا ظرف مرا بشكست ليلي د ميلي اگر با ديگرانش بو محبـت ، ايـن نشـانة كنـد مـي ما را خداوند به خودش منسوب كه همين

. لذا هر چه هم گناهكار هستيم، نبايد مأيوس شويم. است

انواع گناهيك گناهكار است كه با عشـق و عالقـه گنـاه :ما دو رقم گناهكار داريم

ـ يا ماننـد ح ،مانند شيطان كه معاند بود. اهل جهنم هستند ها اين .كند مي اج جرا جلـوي مـن 7اميرالمـؤمنين سر يكـي از دوسـتان هر وقت : گفت ميكه

.برم ميمانند شب عروسي لذت ،رندببمصـر بـر . در درون خوشحال نيستندكنند، گناه اگر :بيت اهلدوستان

ناخواسـته ،كننـد مـي يت هـم اگر معص. گناه نيستند كه با ميل و رغبت باشدگناهكـار تائـب را خداونـد . شـود مـي غالـب ها آنهوي و هوس بر . است

. شود ميمحبوب خداوند . دوست دارد %� :9&� & +| B[ &�� :M:L�� %خداوند توبه كنندگان را دوست دارد 1؛�.

. لذا مرتـب در خسـران اسـت .است قرار گرفتهانسان در اسفل السافلين منتهي بايـد . دگير ميانسان در خطا قرار . هوي و هوس بر انسان مسلط است

بالفاصله بايد از گناه توبـه كنـد؛ توبـة . بعد از خطا عكس العمل داشته باشدآن ن آن مثـل ظـاهر طكـه بـا اي توبه .يعني توبة خالصنصوح، توبة. نصوحخالص را خداوند خيلي دوسـت اين توبة. ر از ظاهر باشديا باطن بهت. است . كند، مورد محبت خداوند است كسي كه زياد توبه مي .دارد

.222ـ سورة بقره، آية 1

85 )السالم عليهم(بيت اهل و قرآن: پنجم گفتار

اهل معصيت خداوند :فرمايد بعد مي

�L�F(� %. +, (�%� %� ? + (� &� �L% ( %� �&. (� +0 +� &� (9 +��4<�M � (M4 %"%2 (9&� %� (� +0+34�3 %� �4 %�%- (� +0+3� +� �% %� %- %� &� (9 %. &� +p �M %- %� % %v � +3�3 +0 (و آنان كه معصيت مـرا مرتكـب 1؛�

بـاز و اگـر توبـه كننـد امـا . نمايم مينشوند، از رحمتم مأيوسشان مينمـايم، گردند، من دوستشان خواهم بود و اگر دعا كنند اجابتشان مـي

.شوم و اگر بيمار شوند، خود طبيبشان مياگـر . من حبيب شما هستم ،اگر شما توبه كنيد: فرمايند ميخداوند متعال

چنـدين در كاران براي معصيتخداوند . من طبيب شما هستم ،مريض شويد : فرمايد ميخداوند آمده است كه روايت قدسي در . كند يمرا باز

%� +� (��+4 (E & %� �3 %� B[ &� %� :� &. (� &, %Z %>4(��+4 %� Y3 %�Xپـيش انگناهكـار نالـة 2؛ . تر است محبوب من از تسبيح تسبيح كنندگان

كـاش انسـان هميشـه در اي. اسـت گنـاه ناخواسـته اين مربوط بـه البته من ،چنين گناهكاري اگر توبه و دعا كند: فرمايد مي. معصيت ناخواسته باشد

. شود ميخداوند طبيب ما يم،روحي پيدا كردهاي اگر مرض. كنم مياجابت بيشـتر و شوند مياهل خانه دور او جمع همة ،شود ميبچه وقتي مريض

خـود را بـه ها لذا بعضي بچه. گيرد ميمورد ترحم پدر و مادر و ديگران قرار .زنند كه بيشتر مورد توجه واقع شوند ميمريضي

آه بيمار و بخشش گناهانــجاد ــام س ــد 7ام ــبه : فرمودن ــك ش ــب ي ــاله را ،ت ــك س ــان ي گناه

.42، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 715؛ الجواهر السنيه، ص 252ـ عده الداعي، ص 1

.408، ص 1، ج )صدرا(ـ شرح اصول الكافي 2

86 حـــديث دوســـت

گناهان ،كند ميمريض كه آه و ناله . كفارة گناهان مؤمن تب است 1.شويد ميكمتر كسي است كه در دنيا پاك نشده 2.ريزد ميمثل برگ درختان پاييزي او

تمـام هسـتي . كننـد مـي خود ائمه و اوليـاي خداونـد انسـان را پـاك . بميرد . خواهد جذب چشم بيمار شود مي

و چشـم ».بيمار شـدم و چشم بيمار تو را ديدم «: فرمايند مي ;امام راحل . كند ميس بيمار استغاثه فن

انسـان . آخ شكايت است اما كلمة. اسمي از اسماء اهللا استآه خود كلمة :فرمودند 7امام صادق. زند ميخداوند را صدا ،گويد ميآه كه

� e� :9&� (!� &k^!� (� &. #� %- e� ��\ (� %�%- :, %Z %� :I %" %K� & (!�4&� %��O%L %q��43<پـس كسـي . هاي خداي عز و جـل نامي است از نام» آه« 3؛�% >����

.كه آه بگويد، به خداي تبارك و تعالي استغاثه نموده استبيـب اصـلي را مخلوقات ط همة. زنند ميآن قوي را صدا ها همة ضعيف

»!خوشا دردي كه درمانش تو باشي«. زنند ميصدا كـه يبالهـا و ابتالئـات . كشـم مـي سـر ،اگر ساقي اوست زهر هم بدهـد

چـون سـاقي ،باشداز زهر هم بدتر اگر ،دهد ميخداوند به دوستان خودش ظـاهرش رنـج و اسـارت و شـهادت و . كشند ميبا لذت سر ،خداوند است

. برد ميذت اما دوست خداوند از اين زهر ل ،زهر استبـراي هـايي تقديرنامـه خداونـد .محبـوب هسـت و اسراري بين محب اگـر .سـت امخصوص براي بيمـاران هاي لطف. استبيماران در نظر گرفته . بيماري كيف و لذت دارد ،باشد 7طبيب انسان امام زمان

.401، ص 2؛ وسائل الشيعه، ج 358االخالق، ص ؛ مكارم 192ـ ثواب االعمال، ص 1 .205، ص 78؛ بحاراالنوار، ج 192ـ ثواب االعمال، ص 2

.202، ص 78؛ بحاراالنوار، ج 354؛ معاني االخبار، ص 219ـ التوحيد للصدوق، ص 3

87 )السالم عليهم(بيت اهل و قرآن: پنجم گفتار

بـر روي گناهكـاران ،هـا خداوند متعال با بيماري و غم و غصـه و رنـج . آمرزيده شوندتا كشد ميكيسه

هـر چهـل روز يـك در خداونـد بـراي مـؤمن : فرمودنـد 7امام صادق 1.تـا او را پـاداش دهـد كند ميمشكلي در خودش با مال يا فرزند او درست

خداونـد كـه آن. خيـر اوسـت ،آورد مـي هر چه خداوند براي مـؤمن پـيش .خواهد قشنگ است مي

:بيت اهلقرآن و :فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم

&� G &��< � #q +=�- +� :s�� %K %� & (� &' %��L � %� &" (L4 %��<دو چيز قيمتي بـين شـما 2؛ .كتاب خداوند و عترتم را. گذارم ميامتم

هـر سـه روز يـك 7امام رضـا . انبيا مقدمه بودند براي اين دو چيز همةقـرآن 7امـام حسـين حتـي سـر بريـدة . فرمودنـد مـي مرتبه قرآن را خـتم

. خواند ميقـرآن كلمـات . ولي در باطن يك چيزند ،اين دو در ظاهر دو چيز هستند

هـم مظهـر آيـات خداونـد :چهـارده معصـوم . كتبي خداوند متعال است كـه ايـن نـه ،ردقـرآن را بايـد خـو : انـد فرموده. در باطن يكي هستند. هستند . بايد با قرآن انس بگيريم. يعني آن را با تمام وجود بايد پذيرفت. خواند

%. (� %� & %] & &1 %�b%L&� +K�� &9�� ( %j +< &�M (D +J +. %��C %\ +$ & (?� () &9�Mهر كس بـا تـالوت 3؛ .او را به وحشت نيندازد ،قرآن انس بگيرد، مفارقت و جدايي برادران

.241، ص 64؛ بحاراالنوار، ج 33، ص 1ـ التمحيص، ج 1

.109، ص 23؛ بحاراالنوار، ج 273، ص 2روضه الواعظين، ج ؛ 62، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 2

.638؛ غررالحكم، ص 437ـ عيون الحكم، ص 3

88 حـــديث دوســـت

از جدا شدن دوستانش وحشت ،يعني اگر كسي با قرآن انس داشته باشدهـا بـراي زنـده بايـد بلكه ،خوانده شودها تنها براي مردهقرآن نبايد . كند نمي

.خوانده شود

شفاي دردهاي جسمي و روحي كـه شـفاي همـة اي چقدر با اين نامه !؟در خدمت قرآن هستيم ما چقدر

كـه شـفاي اسـت اي اين نامه !؟دردهاي روحي و جسمي ماست انس داريم .ماستهاي جسمشفاي حتي و ،روح و اخالقحضـرت .نـاراحتي معـده دارم : گفتو آمد 7اميرالمؤمنيننزد شخصي

خداونـد در قـرآن . كنم مياز سه جاي قرآن براي شفاي تو استفاده : فرمودندرا كه زوجه بـه اي و همچنين مهريهداده است آب باران و عسل را شفا قرار

. كني مياگر بخوريد شفا پيدا 1.انسان ببخشد

3ايثار حضرت خديجهمهر خود را ببخشند و خود را هم در اختيار شـوهر ها مستحب است زن

ش راد تمـام ثـروت كه شب عروسي خو 3مانند حضرت خديجه. قرار دهند . خودم هم كنيز شما هستم: گفت. قرار داد 6در اختيار پيامبر اكرم

از دنيـا رحلـت 3بعد از چند سال كه حضرت خديجـه 6پيامبر اكرمهـم را او سال رحلـت 2.افتاد مي گريه ،كرد ميياد از او هر وقت ،فرموده بود

.ناميده بودند سال حزن و اندوهمـن بـراي حضـرت خديجـه گريـة : فرمودنـد مـي 6رسول مكـرم

.270، ص 59؛ بحاراالنوار، ج 285، ص 2؛ فقه القرآن، ج 184ـ الدعوات، ص 1

.131، ص 43؛ بحاراالنوار، ج 360، ص 1ـ كشف الغمه، ج 2

89 )السالم عليهم(بيت اهل و قرآن: پنجم گفتار

كـافر و منـافق اما گرية. مؤمن اختياري نيست البته گرية .اختياري نيست . اختياري استبـراي حضـرت خديجـه گريـه 6عالم رسول مكرم اسـالم اول مؤمن

6چون حضرت خديجه تمام هستي خودش را فداي پيامبر اكـرم . كرد مي . كرده بود

آن . خيلـي گواراسـت ، آن مهريـه هرش ببخشـد اگر زن مهرش را به شو .من شفا پيدا كرد معدةبيماري ، اين سه كار را كردم: شخص گفت

نيازي در دنيا براي بيتـا خواهي بگـو ميهر چه : گفت ،ديدن ابن مسعود رفتبه يعثمان وقت

بـه مـن 6پيـامبر اكـرم : گفـت ;ابن مسعود. نياز كنم بيتو را . به تو بدهمنيـاز بيخداوند او را ،بخواندها هر كس سورة واقعه را شباست كه فرموده

. من احتياج به تو ندارم 1.كند مي

انس با قرآن طـور همـان . داشته باشـيم انس بايد با قرآن ،خواهيم مياگر دنيا و آخرت

بـا . بـه بسـتر نـرويم هـم بدون تالوت قرآن ،خوابيم نميكه شب بدون شام .ضروريات زندگي معامله كردقرآن هم بايد مثل

: فرمودند مي 7امام سجاد4 (D%4(�� % (�4%� (� %. %c�. (M%�4 %L (!� �4%� &� &�(O%44(�� %� &d &� % 4 (�%� +f4 (D %� (M %9M4 +=%� (9%�

�� %. +9��+Kكه بين مشرق و مغرب هستند بميرند، ياگر همة مردم 2؛�� .باشد من از تنهايي هراس ندارم، بعد از آن كه قرآن با من

.203، ص 5ـ تفسير نور الثقلين، ج 1 .107، ص 46؛ بحاراالنوار، ح 331، ص 5؛ وسائل الشيعه، ج 602، ص 2الكافي، ج ـ 2

90 حـــديث دوســـت

انسـان اگـر . نيـاز هسـتم بـي مـن ،اگر از دنيا فقط قرآن پيش مـن باشـد . از صوت قرآن لـذت ببـرد . بايد به قرآن گوش بدهد ،تواند قرآن بخواند نمي

نبايد قرآن در خانـه خـاك . به خط قرآن نگاه كند ،اگر حال خواندن را نداردبعـد از مـرگ دريـغ و ،اگر با قرآن سـر و كـار نداشـته باشـد انسان . بخورد

.خورد حسرت مي :قرائت كرد 6پيامبر اكرم اين آيه را برايابن مسعود %- %= (�7&8 %u (�&. �6(A &Z � +' Y, 0 %D&� 5$ :.+� %a&� �6(A &Z %� 5 � %" 0 %@ &k? +/�� S� پـس 1؛

گاه كه از هر امتي گواه آوريـم، و تـو را بـر آن) حالشان(چگونه است .آنان گواه آوريم

اشـك در ،شـنيد آيه را اين 6پيامبر اكرمدر تفسير آمده است كه وقتي 2.چشمانش حلقه زد

بايد آيه را خـورد . بايد روي آن توقف كرد ،كه به قلب خورد اي هر آيهانـس و ارتبـاط بـا قـرآن بايـد . آيات را بايد وارد قلب كـرد . و هضم كرد . داشته باشيم

يكي از بزرگان به قدري با قـرآن انـس داشـت كـه هـر وقـت منبـر راجـع بـه همـان ،شد ميآخرين آيه كه خوانده . كرد نميرفت مطالعه مي

. روريات زنـدگي باشـد جـزء ضـ بايد انس با قرآن . كرد ميآيه سخنراني و بـه بمـاليم بايد اين نامه را بـه صـورت ،خداوند است چون قرآن نامة

.روي چشم بگذاريم

.41ـ سورة نساء، آية 1

.410، ص 3؛ تفسير كنز الدقائق، ج 482، ص 1ـ تفسير نور الثقلين، ج 2

91 )السالم عليهم(بيت اهل و قرآن: پنجم گفتار

:بيت اهلتوسل به :بيـت اهلبراي ما گذاشتند 6يكي از چيزهاي ديگري كه پيامبر اكرم

مجلس توسل و زيارت عاشـورا داشـته به طور مرتب بايد سعي كنيم . است : فرمايد ميقرآن . باشيم

%� �M+O%L(�� %�&8 (� &J &! %M(��� %$%براي تقرب به خدا بجوييد اي و وسيله 1؛�. توانـد بـا خداونـد نميانسان بدون وسيله . يعني با وسيله پيش من بياييد

،زيـارت عاشـورا . خـود صـلوات فرسـتادن توسـل اسـت . رابطه پيدا كنـد ،آل ياسـين، خـود قـرآن دعاي كميل، ندبـه، . همه توسل است ،ها نامه زيارت

. حق متعال است انشاء. مخلوق استكالم قرآن فوق . توسل است

شاد كردن دل مؤمن : فرمودند 7اميرالمؤمنين

%� G?&� S����44 +! S�43�%\ %}%2 (�%� 5 4 %�%� (�4 &. �4. %c�M�%?� +J+� (� %! %R &! %� rE:�� %M%- &k�4(�� %' �40(�%�8 r %� %Z #$%3&�� &J&� (f%� %I% �7�%- S�C(�+� &���4 +��� %a&�7 (� &. +J%� +� %U%� %)

�- (,&� &?� +$%3�� %l +2 %�(�+< ^%' +J(6 %" ��%2 +�(�%� �GL %� &e &�� &X( سوگند بـه كسـي 2؛�دلـي را كه شنوايي او آوازها و فريادها را احاطه نموده است، هر كس

شاد و مسرور كند، خداونـد از آن سـرور، لطـف و مهـري را بـرايش ، آن لطـف هماننـد بيافريند، كه هرگاه مصيبت و اندوهي به او برسـد

آب در نشيب به سوي آن اندوه سرازير گردد تـا مصـيبت را از او دور ريـب را از گلـة شـتران دور غطـور كـه سـاربان، شـتر سازد، همـان

.دننماي مي

.35ـ سورة مائده، آية 1 .257؛ نهج البالغه، حكمت 138، ص 1ـ ارشاد القلوب، ج 2

92 حـــديث دوســـت

نجات دهد؟ شاد كردن دل مؤمنين ها تواند انسان را از گرفتاري ميچه چيزي ـاد كـردن . كند ميانسان دور را از تمام مشكالت و ابتالئات بـه فقـط سرور ايج

. كند سرورممكن است ايجاد حرف خوب زدن هم . مال نيستبخشش

برخورد با ماديات و معنوياتاگـر چيـزي . معنويات را خودت بخـور و ماديات را انفاق كن: فرمودند

.بدههم زياد آمد به ديگران عنويات را بـه م و شود انفاق كنيم ميبايد دنيايي را كه با شتاب از ما جدا

ايمـان و ديـن . خودت بخور ،هر چيز معنوي خوب گيرت آمد. جيب بزنيمكسـاني كـه ديـن . نبايد آخرتش را به ديگران بدهـد انسان . را نبايد ايثار كرد ،دهنـد ميرسيدن به دنيا قرار را وسيلة :بيت اهلمجالس و فروش هستند

: روايت شده است 7از امام صادق. كنند ميبد معامله ها اين %6&� %,%'(;%L (!� &� %. %�4 %K%L كسي كه ما را وسيلة رسيدن به دنيا قرار دهـد، 1؛� �-)

.شود فقير مي

گشوده شدن درهاي آسمانمالئكـه در آن . شـود مـي درهاي آسمان باز :بيت اهلدر مجالس .كنند ميدعا ،شوند ميبراي كساني كه حاضر و شوند ميمجالس جمع

اين مجـالس ايـن اسـت كـه گناهـان انسـان بخشـيده خاصيت حداقل .شود مي

بايـد . شـود مـي نازل ها رحمت ،شود مي :بيت اهلدر مجلسي كه ذكر هرچـه داريـم . اضر شويمح بيت اهلدر مجالس .كارهاي دنيا را تعطيل كنيم

.153، ص 65؛ بحاراالنوار، ج 293، ص 2؛ روضه الواعظين، ج 103ص ،1ـ الخصال، ج 1

93 )السالم عليهم(بيت اهل و قرآن: پنجم گفتار

ارتبـاط نداشـته باشـد بيـت اهلر كسي با اگ. است 7امام حسين از در خانة . شود ميهالك

7حسـين امـام بسيار يـاد : عرض كردم 7به امام صادق: گويد راوي ميسـه ي،افتـاد 7هر وقت ياد امام حسين: كنم چه بگويم؟ حضرت فرمود مي

: مرتبه بگو %� :� %" � � %� (� %a %� �� %" �� (3 & !درود خداوند بر تو باد اي اباعبداهللا 1؛� .رسد از دور و نزديك به او مي 7سالم بر حسين: بعد فرمودند

:بيت اهلارتباط مرحوم عالمه طباطبايي با ،شـدند مـي :هـر وقـت وارد حـرم ائمـه ;مرحوم عالمـه طباطبـايي

خود را هـم بـه در هاي ماليدند و شانه ميحرم را به سر و صورت هاي خاك . ماليدند ميو ديوار حرم

در مـاه مبـارك رمضـان بـا ;عالمه: فرمودند مي ;مطهريشهيد مرحوم .رفتنـد مـي 3اول به حرم حضرت معصـومه براي افطار ،بودندروزه كه اينرا بـه ضـريح هـا لـب . كـنم ميمن اول با يك چيز معنوي افطار : فرمودند مي

.ماليدند مي 3حضرت معصومه

7وسل شيخ عبدالكريم به امام حسينتدر مؤسس حـوزة علميـة قـم، ;شيخ عبدالكريم حائريآيت اهللا مرحوم

مرحـوم . رود از دنيـا مـي سه روز ديگر: گويند ميبيند به او ميكربال خواب حـال .نددر باغي بود شرفقايبا سه روز بعد . كند ميشيخ خواب را فراموش

اي فايـده .آورنـد مـي دكتـر .افتد ميياد خواب خودش به . شود ميبد ايشان

.103، ص 6؛ تهذيب االحكام، ج 575، ص 4ـ الكافي، ج 1

94 حـــديث دوســـت

. زند ميآخر را هاي نفس .كنند ميرا رو به قبله ايشان . كند نمي 7صورت من را به طرف حرم امام حسـين : گويد مي به رفقاي خودبعد

،من حرفي بـراي مـرگ نـدارم : گويد مي .دكن مييك حالت توسل پيدا . كنيد . كنمبخدمتي تا عمر من را زياد كنيد .ام اما من خدمتي نكردهامـام : گفـت و پيش ملـك المـوت آمـد اي فرشته: گويد مرحوم شيخ مي

.به عقب بيندازيدرا مرگ شيخ عبدالكريم :اند فرموده 7حسينبـراي مـن گريـه و انـد روي مـن كشـيده اي ديدم پارچه .به هوش آمدم

و تأسـيس .آن بـه قـم آمـدم بعد از .بلند شدمو پارچه را كنار زدم . ندنك مي . حوزة علميه به دست ايشان انجام گرفت

پـاي محـرم مـاه در شـيخ عبـدالكريم : فرمودند مي ;آيت اهللا بهاء الديني و خـودش نوحـه پرداخـت مـي بـه سـينه زنـي و عـزاداري ها برهنه با طلبه

. خواند ميدوست دارم .كاري نكردم ،خدايا: مرحوم شعراني هم آخر عمرش گفت

حـاج شـيخ عبـاس »نفس المهموم«كتاب و بكنم 7كاري براي امام حسين .كردرا ترجمه قمي

ششم گفتار محبت دنيا

+� B[ B �� %� �� ( +H +' Y, %) %A��؛ محبـت دنيـا منشـأ هـر 5$ .گناه و خطايي است

»7علي«

گم كردن راه بهشت ;و نـوع محـدثين ;و مرحـوم شـيخ بهـايي ;مرحوم صاحب حـدائق

در نماز هم اگر نـام . دانستند ميرا واجب 6صلوات فرستادن بر پيامبر اكرم . صلوات بفرستيد ،شنيديدرا 6

:فرمودند 6پيامبر عظيم الشأن اسالم (� %. (6 &" +c G(�&'+7 %� &�%6%- +e % &$:6%4 (m� %U��%v &J&� %�&� ()+� :�%� %" %1b :F�� ؛ كسـي كـه

نزد او برده شـود و صـلوات بـر مـن را فرامـوش كنـد، از راه نام من .به خطا رفته استبهشت

خداونـد كـاري ،صلوات نفرستدو را بشنود 6اگر كسي نام پيامبر اكرمپيـامبر . لعنت كنـيم هم بايد را ها آندشمنان . كند كه راه بهشت را گم كند

ياد اين خانواده يـاد بهشـت . مسير بهشت هستند 7و اميرالمؤمنين .كند ميراه بهشت را گم ،فراموش كندرا ها آناگر انسان

گم كردن راه بهشتمرحوم صاحب حـدائق

صلوات فرستادن بر پيامبر اكرم6پيامبر اكرم

پيامبر عظيم الشأن اسالم

اگر كسي نام پيامبر اكرمكند كه راه بهشت را گم كند مي

و اميرالمؤمنين 6اكرماگر انسان . است

96 حـــديث دوســـت

منشأ رذائل اخالقي محبـت گناهـان همـة سرچشـمة . اسـت اخالقـي ائل ذرمنشأ حب دنيا

: فرمودند 7اميرالمؤمنين. استدني +� B[ B �� %� �� ( +H +' Y, %) %A��محبت دنيا منشـأ هـر گنـاه و خطـايي 1؛5$

.استفـاني دنيـا و صـاحب هاي يعني توجه به جلوه ،توجه به دنيا و حب دنيا

فرامـوش را باغبـان ،گـل شـدند اگـر عاشـق اهل دنيا . جلوه را نديدن است .ائل اخالقي استذر و اين رأس همة. كنند مي

بـه خـاطر رياسـت دنيـا ،احترامي كردند بي 3كه به حضرت زهرا ها آن . بودمحبت دنيا سر ،همه ؟چرا خانة ديگري را آتش نزدند. بوده است

. ه بـود سر كشـيد رلحاف را ب. خودش خوابيده بود در خانة مالنصرالدين. لحـاف او را دزديدنـد . بيـرون آمـد از زيـر لحـاف . سر و صدايي بلند شـد

. دعوا سر لحاف مال بود: گفت ؟خانمش سؤال كرد چه خبر بودتومـان ده هـزار اگر در يك مسجد بگـويي هـر كـس فـردا نمـاز بيايـد

!شود ميببينيد چقدر شلوغ دهند، مي

پرستش درهم و دينار :فرمودند 6رسول خدا

#9M+�(� %. %. (� +� %. #9M (� %" %3 % G ���6� %� %� Y از رحمت خداوند دور اسـت، 2؛�& �% �) �� !ملعون است كسي كه دينار و درهم را بپرستد

وقتـي درهـم و .كندعبادت را و دينار يعني لعنت خدا بر كسي كه درهم

.119، ص 12؛ روضه المتقين، ج 131، ص 2ـ الكافي، ج 1

.99، ص 10؛ روضه المتقين، ج 270، ص 2ـ الكافي، ج 2

97 دنيا محبت: ششم گفتار

مـردم دنبـال همـة . را بر چشـم خـود ماليـد ها آنشيطان ،دينار درست شدكجا پول گردند ببينند مي. مدرك و شغل و پول زيادتر و درآمد بيشتر هستند

. دهند ميبيشتر بـه ايـن ه نا گرگ گرسدو ت برود وو كند رها را گوسفند گلةچوپان اگر ،چـون گـرگ حالـت درنـدگي دارد ؟توانند ضرر بزننـد ميچقدر ،گله بزند

ضـرر . كننـد مـي گوسفندها را پاره پـاره ، همةچوپان هم نيست كه دفاع كندحب دنيا و پول و مقام و مـدرك گرايـي و شـهرت طلبـي بيشـتر از آن دو

.گرگ است

بي رغبتي به دنيا :فرمايند مي 7اميرالمؤمنين

��%�4 +� (��%4 (� %� %- &$ +� &ZM +[ BI�� (� % &- B موجب زهد در ،اندكي معرفت 1؛ ��� ��4 .شود دنيا مي

رغبـت بـي ، انسـان بـه دنيـا معرفـت بـه خداونـد كمترين درجةبا يعني يا مـزة آ! ؟ايم آيا ما خدا را شناخته. كند مياين روايت مچ همه را باز .شود مي

عالمت اهل معرفت و عاقل اين است كه پشت پـا بـه !؟ايم عرفان را چشيده . ندز ميدنيا

. كردنـد مـي عبـور اي بـا اصـحاب خـود از كنـار خرابـه 6پيامبر اكرمبـه اصـحاب 6رسـول مكـرم اسـالم . مرده در خرابه افتاده بـود اي بزغاله

اگر ايـن بزغالـه : اصحاب گفتند. مرده چقدر ارزش دارد اين بزغالة: فرمودند . يك درهم ارزش داشت ،بود ميزنده

: فرمودند 6پيامبر اكرم

.802ـ غررالحكم، ص 1

98 حـــديث دوســـت

� �%� %" +9 %M (�%� �� B �%� &e & %�&� ��C% rEG�� %� %E4� (� &. &J4&� (�%� �4�" &r ( %44 (m� 1؛� دنيـا در نظـر ، ارزشقسم به كسي كه جـان مـن در دسـت اوسـت

.كمتر استبزغاله در نزد اهلش خداوند از اين لـذا . نفهـم هـاي انسـان ؟شـوند ميچه كساني دور دنيا و لذايد آن جمع

از دو گرگ گرسنه دين و ايمان، ضررش حب مال و رياست براي : فرمودند . بيشتر است

نوردرخواست :فرمايد ميقرآن

%� %T (M %� (�� +�M+K+4 (�� %� %9M+K&-�6+4E:�&� +c�K&-�6� &�M4 + (� &. (]&3%L (K% � � +�+h( � �M+6 %.� %� +' (�\� %k�� %� �M+� &Z (�� %, +' +{%- S��M+ �M +�&�%L(��%- (�4 %� %� &� (� 5�M +�&� (� +0%6 +J4+6&v�� #��4� +J%�-� +��E%�(�� &J&�%3&\ (� &. +e +� &��� %� +$% ( :��� &J +� % ( %j % (�+ %w�+2�6 += %� %. (� +=�4%� �M+��4\ (� %�� &= :6 += %� +C( % (�+L(6%L %- (� += (< :� %l %� (�+L(3%< (�� %� (�+L (F:� %�%< %� (� += & �4.% (i� +� B� %k�4Z �4:L %�

:� %l %� &� +� (.% +'�&� (� +�� +�%O(سـانى كنافق به آن روز، مردان و زنان م 2؛��ى كد تـا از نورتـان انـد يما را مهلت ده«: نديگو اند مى مان آوردهيه اك

».ديـ نكد و نورى درخواسـت يبازپس برگرد«: شود گفته مى ».ميريبرگ: اى اسـت ه آن را دروازهكـ شـود وارى زده مـى يـ ها د ان آنيگاه م آن

آنـان را منافقان، .باطنش رحمت است و ظاهرش روى به عذاب داردچـرا، ولـى شـما «: نـد يگو مـى »م؟يا ما با شما نبوديآ«: دهند ندا درمى

ـ د آورديـ د و ترديـ ردكد و امـروز و فـردا يندكخودتان را در بال اف د و يننده، شـما كطان مغروريرد تا فرمان خدا آمد و شكآرزوها شما را غره

».فتيخدا بفر ةرا دربار

.55، ص 70؛ بحاراالنوار، ج 129، ص 2ـ الكافي، ج 1

.14و 13ـ سورة حديد، آية 2

99 دنيا محبت: ششم گفتار

اگـر . دهـد مـي خداوند يك نور به انسان ،اگر انسان در دنيا اهل تقوا شد :فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم. نور دارد ،كسي ايمان و معرفت داشت

&� :9 �� B6 %�M &� %2 �7 %) &- , (�� � %K (� &[ ( �4 %D4 %� %به يقـين وقتـي نـور وارد قلـب 1؛� .شود شود، گشاده مي

. شـود مـي ظرف وجـودي او بـزرگ ،وقتي نور در قلب كسي وارد شودمانند مرحوم شيخ . سواد هم نداشته باشد ،ممكن است كسي نور داشته باشد

.رجبعلي خياط

ريسمان محكم الهيحبـل اهللا چيسـت؟ پيـامبر : سؤال كـرد 6اعرابي از پيامبر اكرمنفر يك

. قـرار داد 7لمـؤمنين اميرا روي شـانة و دسـت اعرابـي را گرفـت 6اكرم 2.زدم چنگبه حبل اهللا من ،خدايا: اعرابي گفت. دارمالتمـاس دعـا از تـو : به او گفتيكي از منافقان ،گشت ميوقتي بر

شـود ميمعلوم .هستيها اگر غلط نكنم تو از آن بدجنس: اعرابي به او گفتـ 6من از پيغمبر اكرموقتي ؛ چون خراب استوضع تو سـؤال اهللا لاز حب

ـ 7اميرالمـؤمنين 6پيامبر اكـرم .تو آنجا بوديكردم اهللا لرا بـه عنـوان حب !گويي مي به من التماس دعا ،يا هحاال تو حبل اهللا را رها كرد. معرفي كردهـم هـا بعضـي . دهانشان پر از آتش است ،كنند ميباز كه دهان ها بعضيـ برخـي افـراد نـور دار .شود ميرحمت باز در ،شود ميباز كه دهانشان د و ن

. اند برخي ديگر ظلمت

. 93، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 447ـ مكارم االخالق، ص 1

.16، ص 36؛ بحاراالنوار، ج 76، ص 3، ج 7ـ مناقب آل ابي طالب 2

100 حـــديث دوســـت

هايي از نور نشانه :به اباذر فرمودند 6رسول خدا

%� +[(�%K�� %� %� %C( &� %[(�%K�� +�MB6�� %, %)%2 �7&�� %R %! (M%L وقتـي نـور وارد قلـب 1؛!) .يابد شود و وسعت مي ب گشوده ميشود، قل

عالمت آن چيسـت؟ حضـرت ؟از كجا بفهميم ما نور داريم: اباذر پرسيد :سه عالمت دارد: فرمودند

%� &2M+�+4 (V� &��2 ��&8 +$%�� �� :L�� &-�_ %" � (� &��2 (�� +O &��� +2� �&L4 (! (?� %� &c (M4 %�(�&� &�� +I+ %,(3 %\ &Jخويشتن را از سراي فريـب و ،باز گشت به سراي جاودانه 2؛

.يش از فرا رسيدن آنپو آماده شدن براي مرگ ،كندنخيز شدن و از جا كنده شـدن كـه در تشـهد نمـاز هـم نيميعني ،تجافي

اگر انسان دنيا در نظـرش كوچـك . يعني انسان از دار غرور كنده شود. اريمد . فهمد ميدار غرور را هم . كند ميتجافي پيدا ،شد

:فرمودند 7خطاب به اميرالمؤمنين 6پيامبر گرامي اسالم %� �. %� # &. %� % (?� :� %�� %� (n� &) %��� &� G? %� +� %M %� G6 %�%L Q� %� (M %T (�� &K %.�� &$ %�4 &. %�(�+� ( %j +J: %�

S�<M+\ G?&� �� B كننـد كـه تمام اولين و آخرين در روز قيامت آرزو مـي 3؛�� !از احتياج خود چيزي نداشتند اي كاش در دنيا بيش

كـرديم و بيشـتر از نيـاز ميقوت خود مصرف دازةاي كاش در دنيا به ان .به ضرر اوست ،هر كس بيشتر برداشت كرده !كرديم نميخود برداشت

آخـرين ،كـرد نمـي ه از بيت المـال اسـتفاده ك با اين 7حضرت سليماناجازه ندادنـد نشسـته يـا چرا به او. شود ميوارد بهشت است كه از انبيكسي

.81، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 58، ص 2ورام، ج ـ مجموعه 1 .81، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 195الدين، ص ؛ اعالم532ـ االمالي للطوسي، ص 2

.54، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 18، ص 16؛ وسائل الشيعه، ج 363، ص 4ـ من ال يحضر الفقيه، ج 3

101 دنيا محبت: ششم گفتار

موريانـه عصـاي او را . به حالت ايستاده قبض روح شـد ؟خوابيده جان دهد . او به زمين افتادو عصا شكست .خورد

وفـا 7حضرت سـليمان پيغمبـر به بايد ،كسي وفا كندبه اگر بنا بود دنيا . موجودات در اختيار او بودند كرد كه همة مي

پشت پا زدن به دنيادنيا اسباب . زنند ميعالمت عاقل بودن افراد اين است كه به دنيا پشت پا

كنـد اينجـا بازيچـه مـي انسان دم مردن يقين . اينجا بازيچه است. بازي است .و اولياي خداوند ساده بود 6پيامبر اكرمزندگي . است

. خيلي هـم سـاده بـود . بوسيدند ميرا ;در و ديوار منزل امام راحلمردم يـك حتي در گرماي نجـف . بودتر سادهخيلي قم خانة از ;جف امامن خانة .پيامبران و امامان بوده است ساده زندگي كردن سيرة. نداشتندكولر

درست كرده بود و يك گنبد و قبه هم بـاالي اي يكي از اهالي مدينه خانهاين خانـه مـال چـه :سؤال فرمودند 6اكرم رسولحضرت . آن ساخته بود

. است مال فالن شخص انصاري :كسي است؟ گفتنداين دفعه كه آمـد او را ،گرفتند مياو را تحويل هميشه كه 6خدارسول

در حـالي كـه اصـحاب : فرمودنـد مـي . كردند از او اعراض. تحويل نگرفتند . نبايد گنبد درست كند ،ر داريمياين همه فق ، ماصفه لباس ندارند

گنبـد ،استچه گناهي كرده و اند هميد چرا او را تحويل نگرفتهبعد كه ف 1.خواهم نميدور كند 6گنبدي كه من را از پيمغبر: گفت. را خراب كرد : فرمودند 7امام صادق

.467، ص 3؛ مستدرك الوسائل، ج 71، ص 1ـ مجموعه ورام، ج 1

102 حـــديث دوســـت

&� B,+' %� %M +0%- 5z�C %=&� %](�%� 5k�6 &$ %.��&K�� %T (M%� &J&3 &��� ��" #�كـه هر بنايي 1؛��زر و روز قيامت بـراي صـاحبش و بيش از كفاف و بسندگي باشد، در

.خواهد بودبال وتـو بـه خانـة :امام به او فرمودند .بزرگ خريده بود اي قاضي خانه يحشر

.وسيع اري تا به اين خانةآخرت بيشتر نياز د .تـر دادنـد پيشنهاد خانـة بهتـر و بـزرگ ;ه امام راحلبو آمدند ها خيلي

.قبول نفرمودند ;امام

كنده شدن از دنيايا يـك فـرش گرفتن، دست ه كمبود شخصيت را با يك كيف بها بعضي

. عقلي است بياين عالمت نفهمي و . كنند ميجبران كردن به ديوار آويزان اگـر اتصـال بـه . شويمعالمت نوراني شدن دل اين است كه از دنيا كنده

پيـدا اتصال المپ وقتي به كارخانه . شويم مياز اينجا كنده ،آخرت پيدا كنيم . دهد ميكند نور مي

بـا خـدا چنـين مناجـات ماه مبارك رمضـان سحرهاي در 7امام سجاد :كردند مي

r Y� %! %� () &� (� +� :[ B �� (� اي سيد من، محبت دنيـا را از دل 2؛��3) \% �� .& !من بيرون كن

بيـرون هـا آنصالح ايـن اسـت كـه حـب دنيـا از دل هاي عالمت انسانحب دنيـا و خـود دنيـا در ،بيشتر شود :بيت اهلاتصال به هر چه . رود مي

.گول دنيا را نبايد خورد. شود مينظر انسان كوچك

.337، ص 5؛ وسائل الشيعه، ج 531، ص 6؛ الكافي، ج 608، ص 2ـ المحاسن، ج 1

.، دعاي ابوحمزه ثمالي347؛ مفاتيح الجنان، ص 210؛ البلد االمين، ص 591، ص 2ـ مصباح المتهجد، ج 2

103 دنيا محبت: ششم گفتار

محبت دنيا؛ مانع رشداگـر . سـت ، محبت دنيامانع بندگان خداوند براي رشد و صالح رينت مهم

در شب معـراج . استنياورده ايمان به خداوند ،محبت دنيا بر دلي حاكم بود : فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم ،خداوند به حبيب خودش

%� �� % ( + 6 %� (� &O &� B را دنيـا و اهـل دنيـا 6اي احمـد 1؛%��0 �) �% �� �% �� .دشمن بدار

بلكه چون جلوه و مخلـوق ،ممردم و دنيا را دوست نداشته باشي كه ايننه : فرمايد مي ;سعدي. را دوست داشته باشيم ها آنبايد ،خداوند هستند

به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست اوستهمه عالم از عاشقم بر همه عالم كه

6خـدا پيامبربـه لـذا .دنيا دار غرور و فريب است و باطنش فاني استچون محبـت دنيـا ؛دنيا را دشمن بدار و هم اهل دنيا راامر شده است كه هم

.كند ميدل انسان را سياه

نشستن با اهل دنياو ذكر اما ياد خداوند .دكن مينشستن با اهل دنيا انسان را از آخرت غافل

.دهد ميدل انسان را جال :بيت اهل :فرمايد ميقرآن در خداوند

(� &� ("%;%- ( %j %� �% &� ('&7 (� %" :� %M%< (� %. (� %" +� (�� :?&8 (2 &�%4 %� ( B �� %1� %�� %a4&�Q7 (� +0+O%�(34 %. %� &. &�(�&�(�� :9&8 %a:� %� %M +� +�%� ("% (�4 %�&� :,4 %p (�4 %" &34 %!� &J&� %� %M4 +� +�4 %� ("% &�4 %�&�

� % %L جـز زنـدگي و گردانـد پس از كسي كه از ياد مـا روي مـي 2؛ ��)

.23، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 374؛ الجواهر السنيه، ص 201، ص 1ـ ارشاد القلوب، ج 1

.30و 29ـ سورة نجم، آية 2

104 حـــديث دوســـت

هاست؛ اين آخرين حد آگاهي آن. طلبد، اعراض كن مادي دنيا را نميو . شناسـد اند بهتـر مـي پروردگار تو كساني را كه از راه او گمراه شده .شناسد همچنين هدايت يافتگان را از همه بهتر مي

: فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم� +�&'�7 (�%�(h+�� &f(�%3�� �&- &��3 (F&��%' %��&-�O�� �&-در ميـان آدمـي كـه 1؛

ماننـد چراغـي در ،كنـد مـي ياد خدا اند غافلياد خداوند كساني كه از . است تاريكاي خانه

،نشسـتند مـي در هر مجلس كه . كردند ميهمواره استغفار 6اكرم پيامبردر هر روز الاقل هفتاد مرتبه اسـتغفار 2.كردند مياستغفار بيست و پنج مرتبه

4.نشيند ميغبار به قلب من : فرمودند مي 3.كردند ميصـحبت بـا اهـل دنيـا دل را . آورد ميحرف دنيا هم براي انسان تاريكي

از كساني كـه .است هامر فرمود 6لذا خداوند به پيامبر اكرم. كند ميتاريك اعـراض ،به فكر رسيدن به دنيا هستندو همواره اند خداوند را فراموش كرده

.بيش از اين نيست ها آنمالك فهم . كن

بازيچه گرفتن دنيا ،اگر محبت دنيـا بـر مـردم حـاكم نبـود . استدنياهل زمين بيشتر همت

: فرمايد ميقرآن . داشتند ميآخرت را مقدم � %7&8 +] (� :D�� (c %� YM+' %� � %7&8 +TM +_B6�� (c %� % آن هنگام كه خورشـيد در 5؛ � )=%

.فروغ شوند شود، و آن هنگام كه ستارگان بي هم پيچيده مي

.492ـ نهج الفصاحه، ص 1

.179، ص 7؛ وسائل ا لشيعه، ج 265الداعي، ص ؛ عده 313ـ مكارم االخالق، ص 2 .315ـ مكارم االخالق، ص 3 .183، ص 60؛ بحاراالنوار، ج 150ـ مفتاح الفالح، ص 4

.2و 1ـ سورة تكوير، آية 5

105 دنيا محبت: ششم گفتار

. رود مـي نورشان از بـين ها يد و ستارهرسد كه خورش ميفرا يعني روزي محـل اينجـا . اسـت آن طـرف ماندگار حقيقت . شوند ميهمه درهم كوبيده .شود ميتمام . گذري بيش نيست

. بازيچه و شوخي و آخرت را جـدي بگيريـد را دنيا : اند انبيا فرموده همة: دنگوي مي ،شود ميزده تاگر حرف آخر. كنند ميمردم دقيقا بر عكس عمل

. گيرند ميآخرت را شوخي و دنيا را جدي ؟آخرت را چه كسي ديده : فرمايند مي 7اميرالمؤمنين

� %� 5T� +E4( %� & 4 %� �- 5��I6 &) &d��&" (� &. �6� %" �- +9 %M (�%� &e &E� (�+'�� + بـه 1؛�%در نظر مـن از يـك اسـتخوان بـدون گوشـت ي شمادنيا ،خدا قسم

. استتر ارزش بيامي ذآن هم در دست يك بيمار ج ،خوكارزش بـي دنيا را نزد دوستانش كوچـك و 7هيچ كس مثل اميرالمؤمنين

متوجـه ،سر و كار داشته باشـد 7اگر كسي با كلمات اميرالمؤمنين. كند نمي . كنند ميرا مذمت دنيا شود كه چقدر مي

ساده زيستي آيت اهللا كوهستانيو بسـيار سـاده زنـدگي بـود شخصي زاهد ;كوهستانييت اهللا آمرحوم

هـاي مهمـان . فرمود مياز زمين خودش تهيه را تمام امكانات زندگي . كرد ميبسـياري . داد مي اي آش ساده ها آن همة به .رفتند ميديدار ايشان زيادي براي

هـيچ . رفتنـد مـي ر هبسـتند و بـه بهشـ بار سفر مياز علما براي ديدن ايشان زده بـود و سـاده زنـدگي پشـت پـا به دنيا .اعتنايي به سر و صداها نداشت

.صاحب كرامت بود. خواند مينماز با توجهي . كرد مي

.236؛ نهج البالغه، حكمت 163، ص 1ـ الصراط المستقيم، ج 1

106 حـــديث دوســـت

دنياپستي درهاي سـعادت ، همةاگر كسي پشت پا به دنيا بزند. گول دنيا را نخوريد

هـاي در عـالم . اسـت شـود دني مـي تنها جايي كه گناه . شود ميروي او باز به . شود نميدر عالم ذر و برزخ گناه . شود نميديگر گناه

اگـر . اسـت دورترين نقطة روحي انسـان در دني .دنيا اسفل السافلين استهر چقدر از دنيا مذمت بشنود و بگويد بـاز هـم كـم ،انسان معرفت پيدا كند

. استاز پستي دنيا همين بـس كـه سـر . استنسان حب دنيتنها مانع معنويات ا

ايـن زن . پيغمبر خدا را براي يك زن فاحشه هديـه بردنـد 7حضرت يحيي :فرمـوده بـود 7حضـرت يحيـي .خترش را به سلطان بدهـد خواست د مي

مهـر دختـر مـن سـر حضـرت : گفـت . جايز نيستزن اين با دختر اج ازدو .است 7يحيي

.جوشـيد ميمرتب ،روي زمين ريخت 7چون خون سر حضرت يحييبخـت . آمـد مـي بـاالتر و جوشـيد مـي باز ،ريختند ميروي آن هر چه خاك

. كشم تا اين خون بند بيايد مي قدر آن: گفتوقتي قيام كرد، النصر اعمال انسان به صورت يـك . شود مي ظالم شمشير خداوندبعضي مواقع

تـري افراد بهتر و شايسـته ،را بهتر كندرفتارش انسان هر چه .آيد در مي ظالم . شوند ميحاكم بر او

يك پيـر :گفتند. آمد نميخون بند و كشت مي ها آناز مرتب بخت النصر . خـون بنـد آمـد ،ندوقتي او را كشـت . او را هم بكشيد: گفت. زن ديگر مانده

1.پيرزن همان فاحشه بوده استاين معلوم شد

.289، ص 1ـ تفسير الصافي، ج 1

107 دنيا محبت: ششم گفتار

پيغمبر خدا را بين الطلـوعين بني اسرائيل هفتاد از پستي دنيا اين است كه كـه اينمثل . مشغول كارهاي روزانه خود شدندو بعد هم آمدند بازار .كشتند

1.عذاب فرمود كه مهلتشان داد، اينخداوند بعد از . اند هيچ كاري انجام نداده

مثل دنيا :آمده است 7در كتاب علي: فرمودند 7امام صادق

^: &� %. %s +, �� B %' �� %� %s &, (��%4 :� &$ % %�4(�%� �4. %.4 :� %� �0 4&- %Z � (M &- �40 +R&\�4G6�� B�4 :��� +, &��m� B�&3 :F�� �0(�%�&� rM %� %� +,&\���� �� +� %E( حكايت دنيا، حكايت مـار 2؛|%

در حـالي كـه در ،كشيم چقـدر نـرم اسـت دست كه به آن مي ؛استكنـد و كـودك پرهيز ميانسان عاقل از آن . درونش زهر كشنده دارد

.گرايد نادان به سويش ميو قشنگ اسـت نرم ظاهرش . ثل يك مار خوش خط و خال استدنيا م.

كنـد تـا ميبا مار بازي . اما بچه خبر ندارد ،داند سم كشنده دارد ميآدم عاقل .زند مياو را نيش

.دنشـ نداشته باعالقه ها آنمگر براي كساني كه به . پول و مقام مار هستند ،قـام زمـين نخـورد پول و مبا كمتر كسي است كه ،مخصوصا در آخر الزمان

. خود را تشخيص دهدالهي و ديني مگر كسي كه وظيفةبـه همـه . يك دزدي در يك محلي بود: گويد مي. مثنوي مثال خوبي دارد

آقـا : گفت. برد بزنم دستبه امام جماعت نتوانستم :گفت .دست برد زده بودپـول كـه : گفـت . روم مـي به سراغش .خلوت است .آيد نماز مي صبح براي

چه چيز او را ببرم؟. ندارد

.116، ص 8ـ الكافي، ج 1

.709؛ غررالحكم، ص 119؛ نهج البالغه، حكمت 136، ص 2ج ـ الكافي، 2

108 حـــديث دوســـت

فـرار و كـنم مـي بلنـد عمامـه را : گفـت . بـود بزرگ ها زمان قديم عمامهدو كلمـه بـا تـو : گفـت . آقـا او را صـدا زد ،وقتي عمامه را برداشت. كنم مي

. خواهي ببري ببر ميبعد اگر . حرف دارمداخـل آن پـر از خـورده .گول ظاهر عمامه من را نخور: گفتوقتي آمد

دنيـا هـم . اسـت پوشـال ديد پـر از ،باز كن ببين وقتي باز كرد. استپوشال .ستا ظاهرش فريبنده

دزداعور حاجي دزدهـا بود كه سر دسته همـة اعور ي جبه نام حادزدي در نجف اشرف

. زد ميرا او جيب ،چند دقيقه با كسي بوداگر . خيلي مهارت داشت. بودرفـت سـيب . برو مقداري سيب زمينـي بخـر : گفتخانمي به شوهرش

خانمش . پياز استزميني، ديد به جاي سيب ،تا به خانه آمد .زميني را خريدمغـازه كـه رسـيد ديـد سـيب در ،رفت پس بدهد ؟چرا پياز خريدي: گفت

. چند دفعه اين كار تكرار شد. كرد ميتعجب . زميني است بـا حـاجي . چرا: گفت. كني نميدر راه با كسي برخورد : خانم به او گفت

زنبيـل را اعـور معلوم شده كـه حـاجي . زند مياو در راه با من حرف . اعور .كرده است است و جاي سيب زميني و پياز را عوض مي كرده ميخالي

را اعـور سـراغ حـاجي . شـد ميهر وقت دزدي 7در حرم اميرالمؤمنين . آخر هم توبه كرد. دگرفتن مي

بـه اعـور كسي مانند حـاجي در عمرم : گويد ميشيخ محمد طه نجفي تـو . نمايم همان هستم ميمن آنچه : به من گفت. استنصيحت نكرده من

تـا چنـد وقـت : گويد ميشيخ محمد طه ؟نمايي همان هستي ميهم آنچه . كردم ميگريه

109 دنيا محبت: ششم گفتار

زنـد جيـب مـن را خـالي مـي يك زائري فريـاد 7در حرم اميرالمؤمنين. شوند پول پـيش او نيسـت ميمتوجه . گيرند ميرا اعور سراغ حاجي . كردند

،گفتم اگر پيش خود نگـه دارم . جيب او را زدم: گويد مي .پرسند ميبعد از او رفتم جيـب .بيرون كه رفت. در جيب يك آيت اهللا گذاشتم .شوند ميمتوجه

.او را زدم

فريب دنيا به گوشـة دارها به خاطر همين پول خيلي از پول. نده استظاهر دنيا فريب

بـه بايـد . بايد شكر خـدا را بكنيـد ،اگر خداوند به شما نداده. روند ميزندان :خداوند بگوييم

:��� +0 :� %� () &� (� +� :[ B �� (� خـارج حب دنيا را از دل مـن ،خدايا ؛��3) \% �� .& !كن

هـاي پـول !؟چه كردند 7اهل دنيا با امام حسن. نبايد گول دنيا را خوردزهـر هـم . پول فرستاد 7براي همسر امام مجتبي. را بيچاره كرد ها آنمعاويه

.كنم ميتو را عروس خودم : گفت .به او دادبـه هـا آن. زيـاد فرسـتاد هاي پول 7ر امام حسنمعاويه براي سران لشك

هر وقت بخواهي و دستور بدهي امام را دسـت بسـته تحويـل : معاويه گفتند . دهيم ميتو

خطيب شامي جلوي روي امـام . خيلي مظلوم است 7امام حسن مجتبيامـام . كـرد مـي تـوهين 7بـه اميرالمـؤمنين و رفت ميباالي منبر 7مجتبيامـام تا فرستاد ميبه مدينه از شام معاويه افرادي را . ورزيد ميحلم 7مجتبي . حاال هم قبر نازنينش در بقيع مظلوم است. دشنام دهندرا 7حسن

آب ن زهـر را درو . دروغ معاويه را خوردهاي آن زن ملعونه فريب وعده

110 حـــديث دوســـت

جگـر نـازنينش پـاره ،ميل فرمودند كه همين .امام روزه بودند. يا شير ريخت !خدا تو را بكشد ،من را كشتي :به آن زن ملعونه فرمود. پاره شد

طشـت طلـب كـرد و نالـه كـرد و از تاب رفت

خـــون جگـــر بـــاغ اللـــه كـــردطشـــت را ز

در همـه عمـر از گلـو بريخـت خوني كه خـورد

ــون ــي ز خـ ــرد دل دل را تهـ ــاله كـ ــد سـ چنـ

هفتم گفتار قلب سليم

%� %T (M %? %� +R %C(6 #�� %. %� %? %9M+6%� :?&8 (� %. �%<% %� 5[4(�%K&� &�4 ؛ �5 �!%د، نبخشـ در آن روز كه مال و فرزندان سـودي نمـي

.مگر كسي كه با قلب سليم به پيشگاه خدا آيد »89و 88سورة شعراء، آية «

ــي اســت ــا و من ــان م ــن جه ــان اي ــت نردب ــادني اس ــان افت ــن نردب ــت اي عاقب

خواهد شكسـت تر استخوانش سخت الجــرم آن كــس كــه بــاالتر نشســت

ــرد هر كـه را يـك ذره همـت داده دسـت ــالم را ك ــك ذره اع ــپز آن ي تس

ــت پرســت ــس هم ــالم آن م ــن غ ــ م ــت ه كــو ب ــارد شكس ــا ن ــر كيمي غي

درجة ايمان. بـرد مـي صلوات اين است كه درجات ايمان را باال هاي خاصيت ،هرچه واليت انسان بيشـتر باشـد . بستگي داردواليت ايمان به درجة

درجـات ايمـان او .هر كس بيشتر صلوات بفرسـتد . شود ميايمان هم بيشتر :فرمودند 7ريكامام حسن عس.

&� : % :�� ^ %E +� &� %������ %) Sb�� &J&<b %� &1 %�(s %=&� %" Q�� % +� :� 5 %� ,�� 4L�� +c�M%�4 %� &J

ــي اســت ــا و من ــان م ــن جه ــان اي نردب

الجــرم آن كــس كــه بــاالتر نشســت

هر كـه را يـك ذره همـت داده دسـت

ــت پرســت ــس هم ــالم آن م ــن غ م

درجة ايمانخاصيتيكي از

ايمان به درجة درجةايمان هم بيشتر

امام حسن عس. رود ميباالتر

112 حـــديث دوســـت

� (� &0(�%� بـر محمـد و كـه را تنها به خاطر ايـن 7خداوند ابراهيم 1؛"%فرسـتاد بـه او ـ كه درود خدا بر آنان باد ـ بسيار صلوات مـي بيت اهل

.مقام خلت برگزيدبراي كثرت صلوات بر پيغمبـر و آل او دوسـت 7يعني حضرت ابراهيم

7حضـرت ابـراهيم : آمـده اسـت در روايات ديگري . و خليل خداوند شدو هيچ سـائلي را هـم خليل خداوند شد ،كرد نمياز كسي سؤال كه اينبراي

2.كرد نميرد

ضمانت بهشتتوانـد مـي تا انسان كه ايناول . دو صفت براي انسان خيلي برجسته است

. كه به كسي رو نزند ايندوم . نبايد روي ديگران را به زمين بزنديا رسول اهللا، بـراي : گفتندو آمدند 6اي از فقرا خدمت پيامبر اكرم عده

شـما اگـر يـك : فرمودنـد ها آنبه 6پيامبر اكرم. كنيدما بهشت را ضمانت كـنم و آن ايـن ميمن هم بهشت را ضمانت ،عمل را براي من ضمانت كنيد

�S�A «كه %@ S� %�%� �M�;�%< ?رو نزنيدهم به كسي ».از كسي چيزي طلب نكنيد 3؛ . نيـازي خـودش را از خداونـد بـي اين صفت خيلي مهم است كه انسـان

7اميرالمـؤمنين . عزت خود را محفوظ بداردبايد تواند ميانسان تا . بخواهد : فرمودند

&� (� : 4�� YI&�&� �C%< ? ��+7 +$ لحظـه عزت يك عمـر بـه ذلـت يـك 4؛!�"% . ارزد نميسؤال و درخواست

.550، ص 3؛ تفسير كنز الدقائق، ج 555، ص 1؛ تفسير نور الثقلين، ج 54، ص 91ـ بحاراالنوار، ج 1

.4، ص 12؛ بحاراالنوار، ج 34، ص 1؛ علل الشرايع، ج 76، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 2 .142، ص 22؛ بحاراالنوار، ج 71، ص 2؛ من ال يحضره الفقيه، ج 21 ، ص4ـ الكافي، ج 3

.400؛ غررالحكم، ص 284ـ عيون الحكم، ص 4

113 سليم قلب: هفتم گفتار

مـؤمن تـا . خـودش را ذليـل كنـد ارزش نـدارد لحظه ك يمؤمن كه اين .مخلوق رو بگرداند تواند بايد از در خانة مي

: به نوف شامي فرمودنددر اوصاف شيعة خود 7اميرالمؤمنين S�"M +Z %c�. (9&� %� %H�G6�� &�%; (�%� ( %jـ نمـي ما از كسـي سـؤال شيعة 1؛ ، دكن

.دهرچند از گرسنگي بمير

7مقام حضرت ابراهيممقـام حضـرت ،براي همين .رو نزدهم 7به جبرئيل 7حضرت ابراهيم

بايـد مسـتقيم بـه او ،آيـد مـي نام او وقتي . انبيا باالتر است از همة 7ابراهيمصـلوات 6انبيـاي ديگـر بايـد اول بـه پيـامبر اكـرم در مورد اما . سالم داد

.ها آنبعد به ،فرستادمقـام . بـه مقـام رسـالت رسـيدند ها آننفر 313هزار پيامبر 124از ميان

بعد از رسالت به مقام خلـت 7حضرت ابراهيم. رسالت بعد از نبوت است . و بعد به مقام امامت رسيد

و لذا دسـت بـه دعـا برداشـت . مقام امامت و رهبري از همه باالتر استخطـاب شـد بـه يـك شـرط . من هم بده را به ذرية ، اين مقامخدايا: فرمود

.دهم كه ظلم به نفس نكرده باشند ميرهبري بـه خلفـاي كنند كه مقام امامت و ميهمين آيه استدالل وسيلةه ب

:چون خداوند متعال فرمود. رسد نمي 6بعد از پيغمبر %� ? +��6 %" (0 & Gh�� r &�� %رسد عهد و پيمان من به ظالمان نمي 2؛�.

يـك عمـر ظلـم بـه كه ها آن .رسد نمييعني اين مقام به ظالمين به نفس ؟باشندجامعه ند امام توان ميچگونه ،اند نفس كرده

.191، ص 65؛ بحاراالنوار، ج 138؛ اعالم الدين، ص 88، ص 1ـ كنزل الفوائد، ج 1

.124ـ سورة بقره، آية 2

114 حـــديث دوســـت

قلب سليم. اسـت 6انبيا به پيـامبر گرامـي اسـالم ترين نزديك 7حضرت ابراهيم

،را نشـان دادنـد 7مقـام شـيعيان اميرالمـؤمنين 7وقتي به حضرت ابراهيمچـون حضـرت . قرا بده 7خدايا، مرا هم از شيعيان اميرالمؤمنين :تقاضا كرد

قـرآن . قرار گرفت 7جزء شيعيان اميرالمؤمنين ،قلب سليم داشت 7ابراهيم : فرمايد مي

%� %T (M %? %� +R %C(6 #�� %. %� %? :?&8 %9M+6%� (� %. �%<% %� 4 (�%K&� 5[ &�4 در آن روز كـه 1؛ �5 �!%بخشد، مگر كسي كه بـا قلـب سـليم بـه مال و فرزندان سودي نمي

.پيشگاه خدا آيديعنـي . ريب و شك و غير خـدا در آن نيسـت كه قلب سليم قلبي است

بـه كـار هـا ايـن . و نه فرزنـد ، نه مال خواهد ميخداوند از انسان قلب سليم :ايت شده استور 7از امام صادق .آيد نميانسان

(�� %K (� +[ %� %� +T � +< b%- (� &= (� %� %� %T � %�4(� %lقلب حرم خداوند اسـت، 2؛� .بنابراين، غير خدا را در حرم خدا ساكن نگردان

بايـد . غير خـدا را در آن راه ندهـد و قلب انسان بايد حرم خداوند باشدموجودي خـود . انسان در خانة دل بنشيند و دل را به صاحب خانه بدهد

قلـب سـليم قلبـي . را كه قلب است، به غير صاحب خانه تحويل ندهيمشك و ريـب، حتـي ظـن و گمـان هـم . است كه غير خدا در آن نباشد

. نداشته باشدچنـين 7حضرت ابراهيم. قلب سليم قلبي است كه به يقين رسيده باشد

. قرار گرفت 7لذا جزء شيعيان اميرالمؤمنين. قلبي داشت

89و 88ـ سورة شعراء، آية 1 .25، ص 67؛ بحاراالنوار، ج 63هاج النجاح، ص ؛ من185ـ جامع االخبار، ص 2

115 سليم قلب: هفتم گفتار

انواع شركشـرك جلـي معلـوم . شرك جلي و شرك خفـي : ما دو نوع شرك داريم

. شرك خفي يعني غير خدا را در دل راه دادن .است 1.ترسـم مـي من از شرك خفي بر امتم : اند فرموده 6پيامبر گرامي اسالم

،داننـد ميچون ديگران را مؤثر .ديگران را در عالم مؤثر بدانند كه اينيعني از . كنند ميريا كاري

اين شـرك . مشكلي نداريم ،پول و پارتي داريم :گويند ميبعضي از مردم . شـود نمـي تا دروغ نگوييم كار درست :گويند ميمردم ديگر از بعضي .است

. اين هم شرك استمـال . قلب سليم دارند اهل نجات هستندكساني كه فقط : فرمايد ميقرآن

فقـط كسـاني كـه .رود ميبا يك سكته همه چيز از بين .و اوالد پوچ هستنداهـل نجـات ،انـد مواظب دل هستند و از آلوده شدن به محبت ديگران پـاك

.هستند

محبت غير خدا هاآيت اهللا شمرحوم ،اد عرفان و اخالقشانتهر وقت اسم اس ;امام راحل

روحـي : فرمودند مي .كردند ميخيلي عاشقانه از او احترام ،بردند ميا بادي رآپدر من بـه يكـي از فرزنـدانش : فرمودند ميبادي آ هاآيت اهللا شمرحوم ! فداه

.خيلي عالقه داشت )ود ايشان بودندكه ظاهرا خ(ماننـد . البته اگر كسي را به خاطر خدا دوست داشته باشيم اشكالي نـدارد

چـون جهـت خـدايي . داشـت 7به يوسف 7حضرت يعقوبمحبتي كه

.326، ص 1ـ شرح نهج البالغه، ج 1

116 حـــديث دوســـت

داشـته 3به حضرت فاطمـه 6يا محبتي كه پيامبر اكرم .داشته مانعي نداردجهـت شخصـي نبايـد محبـت . استمحبت به خداوند اين در واقع .است

. او را دوست دارم ،من است ةچون بچ :بگوييم. داشته باشدترسـم بـراي ايـن مـي :نـد بادي فرمـوده بود اه آمرحوم پدر آيت اهللا ش

چون انسان هـر چيـز را دوسـت . شيطان دم مردن كار دستم بدهد ،محبتـ گير مـي از انسـان آن را ،موقع مـرگ ،داشته باشد سـت كـه در اينجاو . دن

مدتي رياضت كشـيدم تـا محبـت : فرمودند ميلذا . كند شيطان وسوسه مي .اين فرزند تعديل شود

تعريف از خوداگـر : فرمودنـد 7اميرالمـؤمنين . اگر كسي ادعايي داشت به او شك كنيد

كارد به گردن خودش گذاشته و سـر خـودش ،كسي از خودش تعريف كرد . را بريده است

�0 %X%�%7 ( %K%- +J %� (C% %� % %. (� ترديـد كسي كه خودش را مدح كنـد، بـي 1؛.% .استسر خودش را بريده

.فهمم ميچيزي .نبايد انسان بگويد من دانشمندمفكـر : گفـت ؟شـما اعلـم هسـتيد آيا : گفت 7كسي به حضرت موسي

زود بـرو كـه .خداوند به جبرئيل امر فرمـود . كنم از من باالتر كسي نباشد ميرا 7مأمور شـد شـاگردي حضـرت خضـر رو از اين. هالك شد 7موسي خـود . خـوري نمـي تو به درد شاگردي مـن : به او گفت هم 7خضر. بكند

.فقط بوي تكبر آمد ،تكبر نيامده بودحضـرت ،بـود و پيغمبـر اوالعـزم اهللا كلـيم 7حضرت موسـي كه اينبا

.661؛ غررالحكم، ص 425ـ عيون الحكم، ص 1

117 سليم قلب: هفتم گفتار

: شـاءاهللا گفـت چون ان. خوري نميدرد شاگردي ه تو ب: گفتبه او 7خضر . آخرش جدا شد. يك مقداري توانست تحمل كند

: فرمودند 6پيامبر اكرم &[&��_%��� %� &. S�C(�%� r` %�%� %�4%3 %� (M%� %تحمـل 7اگـر حضـرت موسـي 1؛�

.كرد انگيز را مشاهده مي از چيزهاي شگفتهزار مورد ،كرد مي

عجب و خودپسندي : فرمودند 7اميرالمؤمنين

&�� (" +��_ %� (� %6 +R & مـانع پيشـرفت و خودپسـندي عجـب 2؛<%2�4�2 �?) .انسان است

: نقل شده است كه فرمودندهم 7از امام صادق %. (� %2 %) %� +J (�� +� (_ +[ %� %� %aاگر بر كسي عجب داخل شـد، هـالك 3؛

. شود مي باشـد، هم مقرب خداوند اگر فرشتة .هالكت استغرور و عجب باعث

اگـر بـه خداونـد . اگر انسان به خودش ببالد خطر دارد. سوزد ميپر و بالش . ببالد مشكلي ندارد

:اين بود 7يكي از دعاهاي اميرالمؤمنين: فرمودند 7امام باقر �N&� %' Q�C �� Q�C%' %� S� (3 %" %a%� %9M+'%� (9%� S� GI &" %- �� (~ S�� S�4 G� %� �4� %9M=%< (9%�

N&�K Y- %M%- B[ &�+� ^ %' �&� %f( %� � B[& +g �&� �6عـزت بـراي همـين معبودا، 4؛و همين سرافرازي براي . مباش تو من عبد و بندةمن بس است كه

.282، ص 3ـ تفسير نور الثقلين، ج 1 .105، ص 1؛ وسائل الشيعه، ج 309؛ تصنيف غرر الحكم، ص 40ـ عيون الحكم، ص 2

.101، ص 1؛ وسائل الشيعه، ج 409ول، ص ؛ تحف العق313، ص 2ـ الكافي، ج 3

.94، ص 91؛ بحاراالنوار، ج 386، ص 1ـ كنز الفوائد، ج 4

118 حـــديث دوســـت

معبودا، تو برايم چناني كـه . من بس است كه تو پروردگار من باشياي باشـم كـه تـو به من توفيق بده تا چنان بنـده . من دوست دارم

!دوست داريسـان ان. هستي تو هستم و تو هم پروردگار من كه بندةكنم ميافتخار من

را بـه ها اگر يك ذره خوبي. هر چه خوبي است به خداوند نسبت بدهدبايد بايـد ،هرچه بدي و گناه و عيب اسـت . خوريم ميزمين ،خود نسبت بدهيم

غـرور و ،باالترين چيزها كه مانع پيشرفت انسان اسـت . به خود نسبت دهيمبـه بايد از رذائل اخالقي كه موجب سقوط انسان اسـت . خودمحوري است

:فرمودند 7امام صادق. خدا پناه برد&� +�M +! %� %9�'6 Y,+' �- +7 :M%�%L %� %� Ya4 :D�� %�4 &. 5��4F &) Yf4 &! (� &. 5T (M%�

4 (�� %� &�4 (O%3(�� %� &[4 %{%O(�� %� &$4:� &� %�� %� &q (�4 YD��%4 & 6رسـول خـدا 1؛�%از شك و شـرك : بردند همواره در هر روز از شش چيز به خدا پناه مي

.سدو پايبندي به رسوم و عادات جاهالنه و خشم و ستم و ح

در معراج 6پيامبرخداصد و بيست مرتبـه 6پيامبر گرامي اسالم، 7بنا به فرمايش امام صادق

آن قربـي كـه پيـامبر . انـد به يك معنا هميشه در معراج بوده. اند معراج داشتهچـون فـيض . بـاالترين معـراج و قـرب اسـت ،داشتندخداوند به 6اكرم

. رسد ميبعد به ديگران ،است 6برمخداوند اول مال پيغ. تشـريفات اسـت ،شـده بـر پيـامبر نـازل مـي 7به ظاهر جبرائيلكه اين

.است :بيت اهلجبرئيل خادم فقـط اما بـا تشـريفات . استهميشه در حال عروج بوده 6پيامبر اكرم

.71، ص 5؛ تفسير نور الثقلين، ج 329، ص 1ـ الخصال، ج 1

119 سليم قلب: هفتم گفتار

اما بـدون تشـريفات .و اين مسلم است. اند بردهبه معراج حضرت را يك بار . اند رفتهعراج به مصد و بيست بار

،انـد معـراج رفتـه 6هر دفعه كه پيغمبر اكـرم : اند فرموده 7امام صادق 1.است فرزندان او را سفارش فرموده و 7خداوند واليت اميرالمؤمنين

7شيطان وحضرت يحيياز مطالـب جـالبي را »وريننـ جامع ال«در كتاب ;سبزوارياسماعيل مال

مجمـع «كتـاب در . اسـت دادهبدو خلقت انسـان و خلقـت شـيطان شـرح دربـارة يـك كتـاب هـم . آورده اسـت شرح حال حيوانـات را هم »النورين

. شياطين دارددربارة يك كتاب هم . استنوشته جنمالئكه و بيشتر رفت 7با حضرت يحييشيطان كه آمده است » جامع النورين«در

آيا تـا بـه حـال : گويد ميبه او 7يك بار حضرت يحيي. استو آمد داشته ،يك شب غذا خيلـي لذيـذ بـود : گويد ؟ ميدست پيدا كنيبه من اي توانسته

. همين اندازه خوشحال هستم. نماز شب تو از بين رفت .تو زياد خوردي. خورم كه شـكم خـودم را سـير نكـنم قسم مي: فرمود 7حضرت يحيي

.شيطان هم قسم خورد كه ديگر كسي را موعظه نكنم. اسـت گونه تسلطي نداشـته هيچ :شيطان نسبت به چهارده معصوماما

بـه . را گـاز گرفـت 7يك بار شيطان به صورت مار در نماز پاي امام سجاددسترسـي نداشـته :ولي به چهارده معصـوم ،زده هايي انبياي گذشته ضربه

امـا ،آمد ميهم ها آنشيطان براي . اند بااليي داشتهعصمت ها آنچون است؛ : فرمودند 6پيامبر اكرم. خورد ميزمين

.69، ص 23؛ بحاراالنوار، ج 600، ص 2؛ الخصال، ج 79، ص 1ـ بصائر الدرجات، ج 1

120 حـــديث دوســـت

r %�&� %�%� (!%� � ��(� . تسليم من شدمن شيطان من به دست خود 1؛@% . شود ميهم با او خلق يشيطان ،شود ميهر كس خلق

7شيطان در كشتي حضرت نوحنامش نوح ،كردچون خيلي گريه . عبد الجبار بود 7حضرت نوحنام

كـه از به او امر شـد ،وقتي سوار كشتي شد و مؤمنين را سوار كرد 2.شد هـا آنقـرار بـده كـه نسـل را در كشـتي حيوانات يك جفت هر يك از

. منقرض نشود�4) �& «: مودنـد حضـرت بـه او فر . شـد نميسوار االغ كرد ميهر چه %' ([ �4�

%@9�� ».سوار شو؛ اي شيطان �چـون شـيطان سـوء اسـتفاده ؛بگذاريمها شيطان را روي بچه نبايد كلمة

شـيطان هـم شد كـه متوجه ،سوار كشتي شد 7وقتي حضرت نوح .كند ميسوار شـو غ گفتممن به اال: حضرت به او فرمودند. كشتي نشسته است سينة

. اسم من را صدا زدي: گفت .نه به تو. يـا نـوح، دسـتت درد نكنـد : يطان گفتش ،وقتي كشتي به زمين نشست

من چند سال بايـد جـان : گفت ؟چه كردم: گفت. واقعا مرا خوشحال كردييك نفـرين همـه با .تو كار مرا راحت كردي .همه را جهنمي كنمتا كندم مي

3.را جهنمي كرديگـل : فرمـود 7جبرائيل به حضرت نـوح كه آمده است در روايت ديگر

.زيادي ساختهاي كوزه .مدتي طول كشيد. كوزه بساز و درست كنحضـرت نـوح . همـه را بشـكن ،اي نـوح : فرمودند 7حضرت جبرئيل

.60، ص 9فان، ج ؛ مخزن العر391، ص 27ـ الفرقان، ج 1

.3و 2و 1، ح 28ـ علل الشرايع، ص 2 .116، ص 2ـ رنگارنگ، ج 3

121 سليم قلب: هفتم گفتار

. آيد صنعت خود را خراب كنم نميدلم .را ساختمها تازه كوزه: فرمود ،كه روح ندارنـد خـراب كنـي را آيد چيزهايي نميتو دلت :خطاب شد

1!كني؟ را زير آبمن هاي بنده همةچه طور دلت آمد به خاطر اين موضوع نوح لقـب و پانصد سال گريه كرد 7حضرت نوح

.گرفت

مواعظ شيطانم شـما را ا هآمـد : شـيطان گفـت ،از معراج برگشتند 6وقتي پيامبر اكرم

متوجـه شـديد كـه منبـري . شما در آسمان چهارم رفتيـد : گفت. موعظه كنمرا هـا آن. رفـتم مـي براي مالئكه منبـر . عابد بودممن : بعد گفت. سوخته بود

چـون ؛كـردم نمـي براي خودم دعا . كردم ميبراي همه دعا . كردم ميموعظه كفـر و . تكبر و غـرور مـرا بـه ايـن روز كشـاند . مخودم را خيلي قبول داشت

. بايد مواظب باشم غرور نيايد. كرد طور اينلجبازي و تكبر و غرور مرا ؟شـوي مـي چه وقت بر بني آدم سوار : فرمودندبه شيطان 6پيامبر اكرم

اولياي . شوم مياو را شش دانگ سوار ،هر وقت او را به تكبر انداختم: گفت . بردند ميپناه به خداوند . كردند ميخداوند از غرور فرار

قلب توحيدين مالئكه و جبرائيل و باد و بارا كه به تمام 7بايد مانند حضرت ابراهيم خليل

. به غير خداوند توجه نداشت. قلب توحيدي داشت ،گفت با شما كاري ندارمحضـرت . زنـيم مـي بـه صـد نفـر رو ،ما اگر يك مشكل داشـته باشـيم

حضـرت . شـود كـه هنـر نيسـت ميدانست آتش گلستان مياگر 7ابراهيم

.122ـ جامع النورين، ص 1

122 حـــديث دوســـت

اگـر .به خداونـد توكـل داشـت ، اماسوزد ميكرد بدنش ميخيال 7ابراهيم .اين قلب خالص است ،است 7قلب ما هم مانند حضرت ابراهيم

7قلب پر محبت حضرت ابوالفضلبايـد خـدا و . كنـيم ميرا معاوضه :بيت اهلما با مقداري پول دوستي

بايـد از خداونـد و . را از پول و دنيـا بيشـتر دوسـت داشـته باشـيم بيت اهل . قرار بدهنددل ما را پر از محبت خود تا بخواهيم بيت اهل

وجــودش پــر از محبــت خداونــد و امــام همــة 7حضــرت ابوالفضــلدسـت از ديـنم بـر ،اگر دست مـن را قطـع كنيـد : فرمود مي. بود 7حسين

. كنم ميحمايت از دينم . دارم نميشـهدا داده كه همة اي وند به عمويم درجهاخد: فرمودند مي 7امام سجاد

1.خورند ميبه او غطبه را آن حضـرت شـمر هر چه . از جهت مادر با شمر ملعون نسبت داشت

شـمر . جـواب او را بـده : فرمودند 7امام حسين. جواب او را نداد ،صدا زدو سـه بـرادرت من از عمـر سـعد بـراي تـو : گفت 7حضرت ابوالفضلبه

بـراي ،پسر پيامبر در امان نباشـد برادر و: حضرت فرمودند. ام نامه گرفته امان !خدا تو را لعنت كند !؟اي من امان نامه گرفته

4. استبرادر را برطرف كرده غم و غصة 7حضرت ابوالفضل &@�' �4� %u (�� %= (� &� & (� %�+4�� &J (Z %� (� %"7!

.298، ص 44؛ بحاراالنوار، ج 463ـ االمالي للصدوق، ص 1

هشتم گفتار انسانمنزلت

ــين ــدره نشـ ــاهبازه سـ ــر شـ ــد نظـ اي بلنـ

نشيمن تـو نـه ايـن كـنج محنـت آبـاد اسـت

زننــد صــفير تــو را ز كنگــرة عــرش مــي

ندانمت كـه در ايـن دامگـه چـه افتـاده اسـت

صلوات موجودات عالم : فرمودند 7امام صادق

&�7� +7 &' %� :6�� &3 B� %- %� (' &s��� :F�� %1b %" %�4(� &J %- &�4 : +J 4 %. (� 4 %� G� %" �4%� � S1b4 %� Y�4&3:6�� S1 % &��� %� :�+� � %" %� (� %u(�%� &J 51b %� &- %� � (� &u %� �u 4 &. %� 4(��%4 &�b %= &$ %� ( %j %�4(3 %U

%@ (� #k G &� %) � %� %K +J +� &� G? %� G�� � &1b4 %F&� & 4(3 %�(�� %a&�7 �%� %" &1b4 %� %� &J4(�%� %" &J&L %=&�b اگر . صلوات بفرستيدزياد بر او ،شدياد 6برمهرگاه از پيغ 1؛.%

خداوند با هزار صـف ،كسي يك بار درود و صلوات بر پيغمبر بفرستدوقتـي خداونـد بـر كسـي . فرسـتد مـي هزار صلوات بر او ،از مالئكه

موجـودات همة و شود ميبركت و رحمت بر او نازل ،صلوات بفرستد . ندفرست ميهم بر او صلوات

30، ص 17؛ بحاراالنوار، ج 492، ص 2؛ الكافي، ج 194، ص 1ـ تفسير العياشي، ج

صلوات موجودات عالمامام صادق

ـ تفسير العياشي، ج 1

124 حـــديث دوســـت

در خـود نگـه هـا آن ،فرسـتيم مـي صـلوات :پيامبر و آلشچون ما بر .گردانند بر مي به عالم هستي و دارند نمي

تأثير اعمال بر جهان هستيتمـام . شود هر موجودي يك اثري در كل نظام دارد مياز روايات استفاده

.هستندذرات عالم به هم مرتبط . فرمودنـد مـي جمعه صـحبت هاي در شب ;مرحوم آيت اهللا بهاء الديني

چـه : فرمودنـد . كننـد مياستغفار براي طالب علم هم ها ماهيان دريا: فرمودندطالـب اين به خاطر اين است كـه ؟وجود داردربطي بين ماهي و طالب علم

.رسد ميذرات عالم علم خيرش به همةبركـت را ، همة موجودات عالم هـم در تقوا باشدايمان و اگر انسان اهل

هـم كـه كـافر و كفـران كننـدة كسـي طـور همـين .كننـد مـي روي او باز هبهـاي مـا ها و بدي همة خوبي. در كل عالم اثر دارد ،خداوند باشدهاي نعمت

. كند ميسرايت در كل عالم اثر وضعي دارد و به موجودات ديگر كـه متوجه شـد ،دخواست نماز باران بخوان مي 7وقتي حضرت سليمان

آدم ا به خاطر گناه بنيما ر ،خدايا: گويد مييك مورچه سر به آسمان برداشته !عذاب نكن

از همـه عـذاب خداونـد ،و پيرمردهـا و حيوانـات هـا به خاطر بچـه . فرمـود مـي براي گناهانشان عـذاب مردم را خداوند وگرنه ،برداشته شد

بـه حضـرت لـذا . ماننـد مـي حيوانات هـم تشـنه ،نيايدچون وقتي باران الزم نيسـت . وحي شد ما دعاي مورچـه را مسـتجاب كـرديم 7سليمان

. نماز باران بخوانيد

125 انسان منزلت: هشتم گفتار

موقعيت ارزش انساناي انسان، : است ما بايد از شوق اين كالم جان بدهيم كه خداوند فرموده

. من شوي تو بايد خليفة. قرار دادم من تو را گل سر سبد اين عالماگـر . فروشـد نميخود را ارزان ،انسان اگر موقعيت خودش را درك كند

هـر ،اگر انسان خودش را بشناسد. شود نميانسان خودش را شناخت هالك . انسان هستند تمام موجودات سرگشتة. كند ميدو جهان را رها

ابر و بـاد و مـه و خورشـيد و فلـك در كارنـد

تا تـو نـاني بـه كـف آري و بـه غفلـت نخـوري

ــه ــانبردار همـ ــته و فرمـ ــو سرگشـ ــر تـ از بهـ

ــري ــان نب ــو فرم ــه ت ــد ك ــاف نباش ــرط انص ش

اما نوبت به انسان كـه . دهند ميخودشان را انجام همة ذرات عالم وظيفةعـالم را بـه اي انسـان مـن همـة : فرمايد ميخداوند . كند ميرسد طغيان مي

امـا تـو ،حيوانات بايد فداي تـو شـوند و همة گياهان. ام خاطر تو خلق كردهل و خاك و مقام و مال شوينبايد فداي اين گ .

وقتـي . كنـد مياين از جهل و ناداني انسان است كه خودش را فداي دنيا . خودشناسي از نان شب باالتر است. شود ميخودش را نشناخت هالك

يــد در كمــد و شـي آمـزونــاز ف شناخت مسكين آدميخويشتن ن ود اطلس خويش را بر دلق دوختـب خويشتن را آدمي ارزان فروخت

همـة موجـودات آرزو . موجـودات عـالم اسـت انسان گل سر سبد همة. انـد به خاطر انسان خلق شـده ها تمام كهكشان. دارند به مقام انسانيت برسند

!مفت بفروشد؟نيست انسان خودش را حيف

126 حـــديث دوســـت

ــين ــدره نش ــاهبازه س ــر ش ــد نظ اي بلن

سـت ا نشيمن تو نه اين كنج محنت آبـاد

زننـد صـفير تو را ز كنگـرة عـرش مـي

سـت ه اندانمت كه در اين دامگه چه افتاد

جان و مـال تـو را بـه : فرمايد ميخداوند . حداقل ارزش ما بهشت استاگـر .شـود خـدا ةكـار هحداكثر مقام انسان اين است كه هم. خرم ميبهشت

خـالق مهربـانم هـم . دهند ميامر دنيا و آخرت را به دست او ،عبد كامل شدكه هـر چـه خداونـد طور همان ،شود ميهر چه انسان اراده كند ،بخل نداردانسـان در اين خاكدان تمـام همـت كه خيلي حيف است. شود مياراده كند

.صرف خوراك و پوشاك و مسكن شود

شكست انسان :فرمودند 7امام صادق. خودبيني باعث شكست انسان است

%. (� %2 %) %� +J (�� +� (_ +[ %� %� %aهـر كـه را عجـب و خـودبيني فـرا گيـرد، 1؛ .هالك شود

. شود ميهالك ،مبتالستعجب و خودبيني و خلق بيني كه به كسي حيـوان وارد آب . از رودخانـه عبـور كنـد با اسـب خواست ميشخصي

چون عكـس خـودش را در ؛وقتي آب را گل آلود كردند عبور كرد. شد نمي . خواست پا روي خودش بگذارد نمي و ديد ميآب

چـون تمـام . رسـد ميبه تمام خيرها ،انسان هم اگر خود و خلق را نديداگر خـدا . رسد مياگر خدا بخواهد به ما خير . خيرها به دست خداوند است

لـق ديـدن مـانع خديدن و اين خود .تواند جلوگيري كند نميبخواهد كسي

.101، ص 1وسائل الشيعه، ج ؛ 313، ص 2ـ الكافي، ج 1

127 انسان منزلت: هشتم گفتار

. هستندها پيشرفت انسانانسان اگـر بدانـد دسـتش . نيا و پول و رياست قانع شودانسان نبايد به د

،يمفقيـر و محتـاج هسـت همـه اگر بـدانيم . شود ميبلند اش هنال ،خالي است .يمشو ميخداوند خانة متوجه در

ديـد يـك طـاووس بـا .كـرد مييك نفر در بيابان عبور :گويد ميمثنوي پرهاي زيبـاي .حيف است: كسي به او گفت. كند ميمنقارش پرهاي خود را

. دهند ميتو را سالطين باالي تاج خود قرار همچنـين . شده اسـت من اين پرها باعث غرور و عجب : طاووس گفت

اگـر . باشد و براي من خطر آفـرين اسـت ندنبال مبه شده كه صياد موجب . كند ميبه سوي خداوند حركت ،انسان از غرور و تكبر بيرون بيايد

طلوع توحيد در وجود انسان. طلوع كند و موحـد شـود خداوند در وجود انسان ،مطالعه بايد به وسيلة

. اما توحيد در او طلوع نكند ارزش ندارد ،اگر كسي هزاران كتاب هم بخواندآيـت اهللا . ديرسـ نمـي هايشان به دويست عـدد تعداد كتاب ;مرحوم امام

ايشـان مرتـب مشـغول تفكـر . را كسي در حال مطالعـه نديـد ;بهاء الدينياگر . ديگر اثر نداردهاي خواندن كتاب ،تا كتاب وجود انسان باز نشود .ندبود

ايـد خـود ب. شود ميباز خشك .فايده ندارد ،بريزنددر چاه آب لهزاران سطهاي حكمت در وجـود شـما بـه جوشـش اگر چشمه .چاه آب داشته باشد

:فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم. آمد، ارزش دارد %. (� %� () %� %P %� (� %� %�� +R���46%� (c %�4 %0%� S���3 %� & (�� (=4 %� &$ 4 &. (� %\ (�4&3 &J �4� %" &� & �� &Jچشـمة اگر كسي چهل روز كارهاي او بـراي خداونـد باشـد 1؛ ،

.738؛ نهج الفصاحه، ص 94ـ جامع االخبار، ص 1

128 حـــديث دوســـت

. شود ميزبانش جاري رجوشد و ب ميحكمت از قلب او را چقـدر از آنچـه . علـم اسـت ميـوة ،معلـوم . غير از علم اسـت ،معلومانسـان اگـر . عمـل ارزش دارد .خوانديم براي خداوند عمل كرديمنوشتيم و

.خـورد نمـي شـب اول قبـر بـه درد او ،روي شانه داشـته باشـد درجه هزار . خـورد نمـي بـه درد ،يا خوانده باشد ،همچنين اگر هزاران كتاب نوشته باشد

. است مگر آنچه را عمل كرده

عناوين خياليبيايـد وقتي مـرگ . شود ميو عنوان پوچ اگر بوي عزرائيل بوزد تمام مال

از بـين همـه ديگـر هـاي تمام اسـم و رسـم و خيـال . شناسد نميرا چيزي . را حسـاب كنـيم هـا بايد موجودي. بايد ديد شب اول قبر چه داريم .رود مي

. آيد ميمرگ انسان دفعتا :دهند مينسبت 7را به اميرالمؤمنيناين شعر

+e��( + 4444&� (� %.�4444� %,%O%L4444 (@�

&,444 %.% (?� +�M444 +v +e :�444 %l ( 444 %\

S$44444%L (O%� �<(;44444 %� +c (M%444444(�%�

443%K(�� %�4,44 %�%�(�� +d� + 644 +� +�1

،اي به طـول آرزو مغـرور شـده و اي كسي كه به دنيا مشغول هستي .رسد و قبر صندوق عمل است ميدفعه از راه مرگ يك

آخرتيدنيايي و :گويد ميمثنوي

فرزند و زننقره و ني قماش و چيست دنيا از خدا غافل شدن

.406، ص 4؛ منهاج البراعه، ج 312، ص 7ـ ديوان اميرالمؤمنين 1

129 انسان منزلت: هشتم گفتار

اگر انسان . بايد صرف آخرت كنيم ،هر چه را كه خداوند به ما داده است ،اگر مـال را صـرف آخـرت كـردي .دنيا نيست ،دنيا را براي آخرت بخواهد

انسـان نمـاز را اگـر . ديگر دنيا نيست ،اگر نيت انسان خدا بود. آخرت استكارهـاي ،نيـت اگـر دنيـايي شـد .اسـت آن نماز دني ،هم به نيت دنيا بخواند

بايد ببينيم مال را براي چـه . نيت خيلي مهم است. شود ميرتي هم دنيايي خآ :فرمودند 6رسول خدا. خواهيم مي

& (� %� &�&�� GF�� &, +Z :��&� +�&�� GF�� +�مال شايسـته بـراي مـرد شايسـته 1؛��� .خوب چيزي است

اشي واندش رسولــعم مـال صالح خـن مـولحمال را گـر بهـر دين ـب كشتي پشتي استليك در بيرون آب در كشتي هالك كشتي است

كـرده اين شعر دنيـا را بـه آب دريـا تشـبيه موالنا در ! مثال زيبايي استامـا . كنـد مـي كشتي و اهل آن را هالك ،ين آب وارد كشتي شوداگر ا. است

. باعث حركت و نجات كشتي است ،اگر آب بيرون باشددر دل باعـث هالكـت دنيـا حب . بيايددر دل اما نبايد ،دنيا خوب است

.براي تكاثر و تفاخر باشدنبايد مال . در بيرون باعث حركت استاما .است

7ايثار اميرالمؤمنين. رها نكنيـد را اين تنگه :ندفرمود اي در جنگ احد به عده 6پيامبر اكرم

در نتيجـة و . به خاطر پول و غنيمت و دنيا آنجا را رها كردنـد ها آنبرخي از !ضربه خوردندچقدر در اين جنگ ها مسلمانآن

. رسـيده بـود 7بـدن نـازنين اميرالمـؤمنين نود زخـم كـاري بـه حدود اين ضربه به خاطر پـول پرسـتي و .شهيد شد 7اسيد الشهد حضرت حمزة

.786؛ نهج الفصاحه، ص 158، ص 1ـ مجموعه ورام، ج 1

130 حـــديث دوســـت

خليفه اول و در اين جنگ فرار كردند كه اي عده. ايمان نداشتن يك عده بوددر اهـل سـنت . خـود زدنـد را روي سينةمدال فرار . بودند ها آنهم از دوم

. اند را نوشته ها آنهم فرار هاي خود كتابيك خانمي به نـام ها آن از جملة .را گرفتند 6كمي دور پيامبر اكرم عدةخـودش شمشـير بـه . نـد شـده بود شهيد كه برادر و پسرش هم است نسيبه

. زد ميشمشير 6دور پيامبر اكرمو دست گرفته بود و زخـم .چرخيدنـد مـي 6مانند پروانه دور پيامبر اكـرم 7اميرالمؤمنينعميـق آن حضـرت بسـيار هاي زخم .كردند ها را تحمل مي شمشيرها و نيزه

:فرمود 7در حق اميرالمؤمنينخداوند .بود %- ? &� �44L :? %" 44&� �� 44 %! ? (� #u &� :? +7 (��� %C 5��44Kــي و 1؛ ــز عل ــوانمردي ج ج

.والفقار نيستذشمشيري جز چـون شمشـير ؛آورد 7اميرالمؤمنينبراي 7را جبرائيل شمشير ذوالفقار

.حضرت شكسته بود

ابودجانه 6شخصي به نام ابودجانه انصاري هـم ماننـد پروانـه دور پيـامبر اكـرم

. كرد نميپيامبر را رها و چرخيد ميدور چـه كسـي و چـه چيـز فعـال . براي ما هم همين امتحانات هسـت

؟يا دور پـول و ماديـات 7و اميرالمؤمنين 6دور خدا و پيامبر. چرخيم مي زند؟ ميي چه چيزي پر راما ب دل

حسـاب تـو بـا .تواني بـروي ميتو : به ابودجانه فرمودند 6پيامبر اكرمجـواب 6چقدر قشنگ بـه پيغمبـر . علي جان من است. استجد 7علي

.40، ص 21بحاراالنوار، ج ؛ 433، ص 3؛ تفسير نور الثقلين، ج 426، ص 8ـ تفسير كنز الدقائق، ج 1

131 انسان منزلت: هشتم گفتار

خـود به سـوي زوجـة ؟كجا بروم ،شما را رها كنم ،يا رسول اهللا: گفت ؟داد. شـود ميبروم كه خراب ام يا به سوي خانه. شوند ميهم فاني ها آنبروم كه

. همه چيز دارم ،اگر با شما باشم .مگر عقلم كم است كو به غير كيميا نارد شكست ت پرست ممن غالم آن مس ه

و امـام هسـتند 6فقط به كيميا و اكسير كه پيـامبر اكـرم ما بايد خود را .شويم ميفاني ،به چيزهاي ديگر فروختيم اگر. بفروشيم

7جعفرشهادت موسي بن .توانسـت ببينـد نمـي را هـارون 7حضرت موسي بن جعفرهاي زيبايي

. داشتند ميرا دوست حضرت چون مردم با دل و جان موسي بـن ،معلوم نيست اگر ما هم حاكم عراق شويم: گفت ميشخصي

. حفظ كندمگر خداوند . را به زندان نيندازيم 7جعفررا هـم خـود انفرزنـد پادشاهان رياست باعث شده بود كه .ميالملك عق

امـا چـون حـب دنيـا و رياسـت ؛كـرد ميمأمون ظاهرا اظهار تشيع . دنكشبيا پدر ملعونش حضرت موسي بن .به شهادت رساندرا 7امام رضا ،داشتدر ايـران موسـوي هـا زاده اكثر امـام . به شهادت رساندزندان در را 7جعفر .ايم نشسته 7حضرت موسي بن جعفر ما سر سفرة. هستند

صـحن و سـراي كـاظمين را .قاجار آدم خوبي بـود زادة شاهميرزا فرهاد بغـداد پـل روي . مرا به بغداد ببريد وصيت كرده بود جنازة. درست كرده بود

يد بيايند تـا تشـييع يچند نفر حمال را بگو 7مانند موسي بن جعفر. بگذاريد . متشييع شو 7خواهم مانند موسي بن جعفر مي. كنند

متوجه شدند از طـرف ،بردارندخواستند جنازة او را ميكارگرها كه همينبـه جنـازه تا دوان دوان آمدند از خدام حرم اي عده 7حرم موسي بن جعفر

132 حـــديث دوســـت

حضـرت .ايـم را خواب ديده 7ما حضرت موسي بن جعفر: گفتند. رسيدندز تشـييع اين طر. من راضي نيستم او را مانند من تشييع كنيد :اند به ما فرموده

شـما . مصائب ما را دوستان مـا نبايـد ببيننـد . است فقط مخصوص من بوده . برويد از او احترام كنيد و با احترام وارد حرم كنيد و به خاك بسپريد

!خورد كرده بود او راهاي استخوان ،سالم ما بر پاهاي نازنيني كه زنجير

همن گفتار توكل و تسليم

%2��2 �� +< + �� %� +� + �� %� + ��+� �. G?&� +9M+=%� ? 4 %- &� (9 %�4 (! %� (� %f &� +� � + �� %a4+L(3 %�(<%� + 4��+� �4&� (�&� (�+< ( %j (9&� %� + ��+< �. %a+L(�%� ("%�

+ 44��+� �44. ?&� +9M44 +=%� ? :�44 +W + 44��+< ــو -�44 ؛ اي داوود، تشود مگر آنچـه و نمي. خواهم خواهي من هم مي مي

خواسـتم پس اگر تسـليم آنچـه مـن . خواهم من ميو اگـر در برابـر . كنم باشي، آنچه تو بخواهي عطا مي

در آنچــه خــواهم تســليم نشــوي، آنچــه مــن مــيگـاه آن. تـو را در زحمـت و رنـج افكـنم خواهي، مي

.خواهم نباشد مگر آنچه من مي »حديث قدسي«

ظلمت امكان سـواد مـوي حسـين اسـت نور وجود از طلـوع روي حسـين اسـت

ــوة خـويش جلـوه نـدارد شاهد هسـتي بـه ــت جل ــين اس ــروغ روي حس ــالم ف ع

ــت ــت روز قيام ــري اس ــدا الي ــر رخ نكــوي حســين اســت لذكــر ذات خ ــا ب ق

ــالش ــه آرزوي جم ــز ب ــدهم ج ــان ن جان مرا جان ده به آرزوي حسـين اسـت ج

ــد جــام ســتمعــالم و آدم كــه حسـين اسـت سـبوي ستي اين هر دو از م وجودن

ــتعاشــق او را چــه ــه جن 1جنت عشاق خاك كـوي حسـين اسـت اعتناســت ب

.ـ ديوان فؤاد كرماني

نور وجود از طلـوع روي حسـين اسـت

شاهد هسـتي بـه

ــت ــت روز قيام ــري اس ــدا الي ذات خ

ــالش ــه آرزوي جم ــز ب ــدهم ج ــان ن ج

عــالم و آدم كــه

عاشــق او را چــه

ـ ديوان فؤاد كرماني 1

134 حـــديث دوســـت

پس از ذكر خدادر روايات ما آمده كه بعد از ذكر خداوند ذكري باالتر از ذكر محمـد و

دوستي ها آندوستي . ذكر خداوند است :بيت اهلذكر . نداريم :آل اوتعريـف خداونـد هـا آنتعريف . ياد خداوند است ها آنياد . خداوند است

خداونـد نـام . اسـت خداوند را رد كـرده ،را رد كند ها آناگر كسي . است04 �J4�� ? 9 « :فرمايـد مياول . قرار داده است را در كنار نام خودش ها آن@�

«بعد »�? �� �M!� �� 9� «بعد »�@0� ��� S���" 9� واليـت رمـز . »�@0 .شيعه است : فرمايد ميخداوند

( %\ %�%�(-% (� %. �:' %I%< رستگار شد كسي كه خودش را تزكيه كرد ؛ . �% �% « :فرمايد ميبعد آيةو در %'%7 %� (!� &JY� %� :�4 %F%-«.1 كـه نـام يعنـي هـر كـس

، امـا از جهت لغت يعنـي دعـا صالهي االبته معن .نماز بخواند ،خداوند را برد . كه عبادت مخصوص است حقيقت شرعيه در نماز شده است صالهفعال

ايـن : حضرت فرمودنـد ،دربارة اين آيه سؤال كردند 7رضاوقتي از امام : فرمودنـد بعـد .خوانـد ببعد از نام خداوند نماز كه انسان عسر و حرج است

صـلوات ي آيه اين است كه بعد از نام خداوند بـر محمـد و آل محمـد امعن 2.بفرستيد

تكيه بر تقوا و دانشدر مناجـات 3حضرت زهـرا . خداوند باشداميد و رجاي انسان بايد به

: گويد ميخود

.15و 14ـ سورة اعلي، آية 1

.201، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 495، ص 2ـ الكافي، ج 2

135 تسليم و توكل: نهم گفتار

+� �� %� ( %f ��+4 Q�6 Q�6+4�� %d (M%- %و فـوق آرزو تو آرزو و اميد من ،اخداوند 1؛� !هستيو اميد من

عـدالت مـؤمن . اميد به علم و تقوا و مال و مقام همه از بين رفتني اسـت . علم و فهمو نه به تقوا و دانش ،كند مياين است كه فقط به خداوند توكل

بـه ،را از دسـت دادم ام من يـك دفعـه حافظـه : فرمودند مي ;امام راحلهمـة محفوظـات در چون . طوري كه شهر و مملكت خود را هم از ياد بردم

. مغز انسان است يك گوشة. شب عيد فطر مشغول نماز هزار قل هـو اهللا شـدم : گفت مييكي از رفقا

هر چه بـه ذهـن . ل هو اهللا را فراموش كردمبعد ق. پانصد قل هو اهللا را گفتم .سالم نماز را دادم من هم. يادم نيامد فشار آوردم،

. ش حافظه خود را از دست داده بـود سال آخر عمرشش يكي از بزرگان كوچه و خيابـان را فرامـوش كـرده ؟ چون همةآمد ديگر از خانه بيرون نمي

ـ . هاي خودش را هم فراموش كرده بـود اسم بچه .بود ادت و نمـاز را امـا عب . فراموش نكرده بود

نعمت فراموشييكي اين . دهد ميفراموشي را خداوند به انسان : فرمايند مي 7امام صادق

،فراموش نكنـد و اگر كسي جوانش از دنيا برود . خداوند استهاي از نعمترا مردم ها بد ديگران و بديهاي حرف يا اگر. است هميشه ناراحت و گريان

ها مصيبت ،فراموشي بايد به وسيلة. شود ميمشكالتي درست ،دفراموش نكناگـر انسان .شود ميخواب و خوراك از انسان گرفته وگرنه را فراموش كنيم .شود ميمختل او زندگي ، همةحافظه نداشته باشد ، ولياعلم علما باشد

.140ص ، 27؛ بحاراالنوار، ج 474ـ تأويل اآليات الظاهره، ص 1

136 حـــديث دوســـت

غرور و تباهيهمـة اميـد و . انسان نبايد به دانش و حافظة خود تكيه و اميد داشته باشد

:فرمودند 7امام صادق. توكل بايد به خدا باشد %. (� %2 %) %� +J (�� +� (_ +[ %�4 %� %aهـالك ،وارد شـد بـر هـر كـس عجـب 1؛

. شود مييـك . خـورد مـي زمـين ،باشـد اي در هر رشته ،اگر انسان غرور پيدا كرد

: بـه خداونـد گفـت . غـرور او را گرفـت ،پهلواني كه همه را زمين زده بـود . زنم مياو را هم زمين .جبرئيل را هم بفرست

. توانست بنشـيند نميديگر . اطاق افتاد گوشة كرد ود از اين حرف تب بعپـاي او را كه موش خيلـي ترسـو اسـت، با اين .يك موش وارد اطاق او شد

. اين موش را رد كنيدكه كرد ميالتماس هم او .مكيد ميآنچه مانع پيشرفت . زند ميغرور علمي و غرورهاي ديگر انسان را زمين

گرفتـار صـياد ،كننـد ميكبوترهايي كه بلند پروازي . انسان است غرور است ،چون مغـرور شـد . كردعبادت شيطان شش هزار سال خداوند را . شوند مي . قوط كردس

راهرو گر صد هنر دارد توكل بايدش تكيه بر تقوا و دانش در حقيقت كافري است. تـه بـود شخص ثروتمندي در يك روزي با فرزند خودش باالي كوه رف

را هـا آنگوسـفندان زيـادي كـه بيسـت چوپـان از آن باال چشم او به گلـة همـه ايـن كـه خـوش بـه حـالم : به خودش گفت. كردند افتاد ميمحافظت

. به خداوند متعال گفتـ نستجير باهللا ـ هم يك ناسزايي . ثروت دارم ،پسرش آمد جلوي گرگ را بگيـرد . بالفاصله يك گرگ به طرف او آمد

.309، ص 69؛ بحاراالنوار، ج 409؛ تحف العقول، ص 313، ص 2ـ الكافي، ج 1

137 تسليم و توكل: نهم گفتار

بعـد . او را كشـت و به فرزندش خـودش زد ،به گرگ بزندتيري او هم آمد . تمام گوسفندان او را آب بردو هم يك سيل عظيمي آمد

اين بيچاره . شوند ميگاهي باد و باران وسيل لشگر خداوند ،گاهي حيواناتگاهي غير خداوند داشته نبايد تكيه. بايد توكل به خدا باشد .خود را بدبخت كرد

.شيطان هم با غرور عبادت شش هزار ساله خود را از بين برد. باشيمـيش او ،در آتش بيندازندرا 7حضرت ابراهيمخواستند ميوقتي جبرائيـل پ

فرشته مأمور . قبول نكرد. ابراهيم دستور بده من آتش را خاموش كنم: گفتو آمد من فقـط از : گفت. را هم قبول نكرد ها آن ،باد و باران هر كدام براي كمك آمدند

:گفت. پس از خداوند بخواه: به او گفت 7جبرائيل. خواهم ميخداوند كمك %� (� &. �3 (� %. ���K &" (� +� +J &��Xكنـد از ميعلم او به حال من كفايت 1؛��

. من بگويم كه اين. خداوند هم آتش را براي او گلسـتان كـرد ،چون به هيچ كس تكيه نكرد

: آمدخطاب +�� �� +' M %� � (� S�2 %� %! %" S�.b &� �� %������و داي آتش، براي ابراهيم سـر 2؛

!آسيب باش بيگفت، ممكن بود حضـرت ابـراهيم از سـرما را نمي» !S�.b4 «اگر خداوند

، بايـد در خواهيم مياگر دنيا و آخرت . اين قدرت خداوند است. آسيب ببيند .برويمخداوند خانة

با چشم خداييو دچـون زمـين كـو . دنيا بهشت است ،انسان اگر با چشم خدايي بنگرد

.156، ص 68ـ بحاراالنوار، ج 1

.69ـ سورة انبياء، آية 2

138 حـــديث دوســـت

كـه سـه روز اي مـرده . دهد ميبه جاي آن ميوه و كند ميفضوالت را جذب زمـين آن را تبـديل بـه خـاك امـا .كند ميرا پر جا بوي تعفن آن همه ،بماند

. دهد مياز همين گل و ريحان به ما و كند مي. مشاهده كـرد توان يمانواع رنگ آميزي را از خداوند .نگاه كنيد ها گلبه

،كاريـد مـي يك نهال كوچك توت .دهد همين زمين به ما ميرا ها انواع ميوهگـردو هاي درخت بعضي. شود زده مي كه انسان شگفتشود ميچنان بزرگ

دارند و زيـر آن را بر مي. ندشناس ميگردوهاي خوب را . كارند ها مي كالغرا .شود ميخوبي درخت و آن گردو د نكن ميمخفي خاك

بهتر را ها ميوه ها شغال. حيوانات از انسان از جهت حيواني جلوتر هستنداالغ . داند ميكالغ داخل گردو را . ما از داخل هندوانه خبر نداريم. شناسد مي

. شناسد ميآنجا را ،سال قبل از يك آبادي عبور كرده باشدبيست اگر

گذشت و رحمت الهيايشـان چنـد سـال بـود . آدم صـافي بـود ;ئريپدر مرحوم آيت اهللا حا

بعـد . رفت درسـت نشـد دكتر هر چه هم . شد نميدار بچه. ازدواج كرده بود ،دار شـود بچه كه اينبه ذهنش آمد به خاطر . معلوم شد مشكل از خانم است

و كه شـوهرش فـوت كـرده بـود اي يك خانم بيوه. يك ازدواج موقت كندمـادر بچـه سـيدها بهانـة . كننـد بـراي او پيـدا مـي چند بچه سيد هم داشت

.زند ميرا كتك ها آنمادر هم .گيرند ميو شـود مـي همان نيمه شب بلند .شود ميايشان همان شب اول ناراحت

خـودش بـه خانـة و دهـم مـي تمام مخارج تو را تا آخر عمـر من : گويد مياهللا حـائري، خداوند از همسرش كه مشكل ناباروري داشـت، آيـت . رود مي

.كند مؤسس حوزه علميه قم را به او عنايت مي

139 تسليم و توكل: نهم گفتار

رحمت خداونـد بـاز هاي در ،خودش گذشت ةاز خواستانسان هر وقت خداونـد ،اگر انسان خواست خـودش را بـراي خداونـد رهـا كنـد . شود مي

بنـدگي .شـود ميخيلي خوب ،بخواهدخدا كه آن. كند ميعنايت او خيلي به .يعني همين

و خواست بنده خواست خداكنـد كـه خداونـد بـه حضـرت مينقل 7اميرالمؤمنينبن نباته از بغصا

:فرمودوحي 7وداود %2��2 �� +< + �� %� +� + �� %� + ��+� �. G?&� +9M+=%� ? %- &� (9 %� (! %� (� %f &� +� � + 4�� %a4+L(�%� ("%�

%� + ��+� �&� (�&� (�+< ( %j (9&� %� + ��+< �. (<�+< ^�- %a+L(3 %� + 4��+� �4. ?&� +9M4 +=%� ? :�+W + 1؛�مگر آنچه من شود و نمي. خواهم من هم مي خواهي اي داوود، تو مي

، آنچه تو بخـواهي يباش آنچه من خواستمپس اگر تسليم . خواهم مي، تـو را تسليم نشـوي خواهم در برابر آنچه من ميو اگر .كنم عطا مي

گاه نباشد مگـر آنچـه آن. خواهي در زحمت و رنج افكنم در آنچه مي .خواهم من مي

هرچـه تـو ،خـدايا :از همـان روز اول گفتنـد .نبيا خيلي زرنـگ بودنـد امـن هـم ،هر كه مطيع مـن شـود : فرمايد ميخداوند . گويي تسليم هستيم مي

خداونـد .خواهيم حـرف خداونـد را گـوش كنـيم نميما . شوم ميتسليم او .گيرم ميمن هم در اختيار شما قرار ،اگر شما تسليم من شديد: فرمايد مي

خداونـد هاي اما خواسته. كنم ميمن هم اراده ،كني ميتو اراده : فرمايد مي :خوانيم در تعقيب نماز مغرب مي. شود نميخواسته ما .شود ميهمه

%� (�%4 (� + :�� %� rE (C %� +, %. %� � +k�D %� Q? %� (C %� +, %. %� � +k�D %l4(�4 +� +eهـا سپاس ةهم ؛

.104، ص 5؛ بحاراالنوار، ج 801؛ غررالحكم، ص 337ـ التوحيد للصدوق، ص 1

140 حـــديث دوســـت

و هـر . دهـد مخصوص خداوندي است كه آنچه بخواهد انجـام مـي .دهد آنچه را كه ديگري بخواهد و او نخواهد انجام نمي

هركس بعد از نماز مغرب اين دعا را سـه مرتبـه : فرمودند 7امام صادق 1.كند اوند خير فراواني به او عنايت ميبخواند، خد

چون خداونـد . ريزد ميهمه به هم ،خداوند اگر عالم را به دست ما بدهداو ةخواسـت . خداونـد قـدرت مطلـق دارد . عليم و صـاحب حكمـت اسـت

. ديگـران تسـليم او باشـند كه اينمگر . شود نميديگران اما خواستة ،شود مي . است او خواستهخاطر اين است كه به ،شدو جايي ما خواستيم اگر

انصاري بـه آيـت آقاي .سرطان دارند ;امام راحلكه دانستند ميها خيليصـلوات و خـتم ;ايشان براي امام. وضع امام بد است: اهللا بهاء الديني گفت

عنـان . زنـد نمـي اما خداوند حكمت خودش را به هم . فرمودندنذر گوسفند امـا ،همه مردم دعا كردند كه امام زنده بماند اين. كار دست من و شما نيست . شود ميوقتي خداوند بخواهد همان

مـن هـم يـك ،خـواهي مـي تو يك چيزهايي ،دوداواي : خداوند فرمود. شـود مـي اما آنچـه را مـن بخـواهم ،شود نميخواهي ميآنچه تو . چيزهايي

:لذا فرمود. فقير و بيچاره هستيم چون ما يك بندة &� (9 %� (! %� (� %f &� +� � + �� %� (" %� (� %a+L �. +< + اگر تسـليم خواسـتة مـن شـدي، ؛��

.كنم ميبخواهي به تو عطا را آنچه

تسليم خواست خداوندبر زانوي 7حسين. كند كه در محضر پيامبر خدا بوديم ابن عباس نقل مي

پسر ماريه، دختر شمعون (ته بود و ابراهيم، فرزند پيامبر خدا راست پيامبر نشس

.112، ص 83؛ بحاراالنوار، ج 545، ص 2ـ الكافي، ج 1

141 تسليم و توكل: نهم گفتار

بوسـيد و گـاهي حسين را ميرسول خدا گاهي . بر زانوي چپ پيامبر) قبطيه .وحي آوردبراي پيامبر در همين ميان جبرئيل از جانب خدا . ابراهيم را

جبرئيـل از جانـب «: هنگامي كه پيامبر از حالت وحـي در آمـد فرمـود درود اي محمــد، خــداي بــزرگ بــر تــو : پروردگــارم خبــر آورد و گفــت

كنم، يكي من بين اين دو فرزند را براي تو جمع نمي: گويد فرستد و مي مي ».را فداي ديگري كن

حسين كرد و گاه پيامبر نگاهي به ابراهيم كرد و گريست و نگاهي به آنهر زمان از دنيا بـرود غيـر . مادر ابراهيم كنيز است«: سپس فرمود. گريست

و مادر حسين فاطمه است و پدرش علي، پسـر . شود من بر او غمگين نميهرگـاه او از دنيـا بـرود دختـرم بـر او . عمومي و گوشت من و خون مـن

ـ بر او غمگين مي) علي(پسر عمويم . شود غمگين مي ز بـر او شود و من ني 8حزن و غـم خـود را بـر حـزن فاطمـه و علـي و من . شوم غمگين مي

. گزينم برمياي جبرئيل، ابراهيم را قـبض روح كـن كـه او را فـداي : گفتم ،بنابراين

1.و پس از سه روز ابراهيم از دنيا رفت» .حسين كردمصـدها ،هر چه را خدا بگيرد. حكمت وجود داشتها در اين كار ميليون

مـا پسـري نمانـد 6خواست براي پيامبر ميخداوند . دهد ميباالتر را برابر . درست شود 7كه زمينه براي خالفت اميرالمؤمنين

خواهي بـه ميآنچه تو ،اگر تسليم خواست من شوي: فرمايد ميخداوند امـا . من مطيع كسي هستم كه تسليم من شود: فرمايد ميخداوند . دهم ميتو

خـودت تـو را بـه هاي درخواست ،نيايي و تسليم نشوياگر با خداوند كنار

.153، ص 22 بحاراالنوار، ج ؛21ـ مثير االحزان، ص 1

142 حـــديث دوســـت

. شود ميآخر هم خواست من ،اندازد ميرنج خواهي «: به خداوند بگوييم. بايد در مقابل خواست خداوند تسليم باشيم

».به وصال كوش خواهي به فراغهـا از خداونـد متعـال تمام قدرت. بايد با انابه كردن به مقام تسليم برسيم

چـون :معصـومين ةانبيا و ائم. غني مطلق است و ما هيچ هستيماو . استهـا واگـذار را بـه آن شاز روز اول تسليم خداوند شدند، خداوند تمام قدرت

كفار و اشقيا از اول زيـر بـار خداونـد » .شود از محبت عبد سلطان مي«. كرد . لذا خود را بيچاره كردند. نرفتند

تمـام كمـاالت . ابر خداونـد اسـت راه حل همة كارها تسليم شدن در برتمام كماالت انسان در اين اسـت كـه در .انسان در همين تسليم شدن است

وقتي يـك پهلـوان در مقابـل پهلـوان بـاالتر از . مقابل خداوند لنگ بيندازيماگر گردن . دهد خودش لنگ انداخت، آن پهلوان او را نوچه خودش قرار مي

. برد از بين ميكند و كلفتي كرد، او را خورد ميچون متوجه شـدند هـيچ . در مقابل خداوند لنگ انداختند :انبيا و ائمه

هـا را لـذا خداونـد آن . ما نوكر تو هستيم: گفتند. قدرتي ندارند، تسليم شدندها بـر لذا آن. ها داد را به آن خداوند همة قدرت خود. ش قرار داددست خود

. قلدرها غالب شدند ةهم

صفات خداييقاطي شد، تمام عزت و غنا و حكمت را بـه وقتي خداوند با انبياي خود

هزار و يك اسم و صفت براي خداوند در دعاي جوشن كبير آمـده . آنان دادتـوانيم وصـف ما كه خداوند را نمي. دهد همه را به اولياي خودش مي. استداونـد خ: فرمايـد اگر مي. اين اسماء و صفات مال اولياي خداوند است. كنيم

143 تسليم و توكل: نهم گفتار

» %� (� %0 (m� �%4 %� ,�� %! %L4 %� (�� %K��3« خواهـد همـين صـفت هـم در اوليـا و است، مي .دوستان خودش باشد

خداوند . خواهد اوليا و دوستانش قاضي الحاجات شوند خداوند مياو از صـفت . چون در خداونـد تركيـب نيسـت ؛هاست فوق اين حرف

اگـر انسـان . اين صفات مال مخلوقـات اسـت . موصوف باالتر است وتسليم خداوند شود، خداي متعـال هـم خـدايي خـودش را در اختيـار

. دهد انسان قرار ميبايد هر چه سـرمايه داريـم لنـگ بخـريم و در : فرمود يك بزرگواري ميها بگويي نوكرت هستم، او تـو را مشتي ي به داشوقت. مقابل خداوند بيندازيم

خداوند نمرود را بـا يـك . كند كند وگرنه تو را نمد مال مي نوچه خودش مي .فرعون را با آبو پشه از بين برد

هاي گلها به امر خدا پرندهاصحاب فيل آمدند خانة خدا را خراب كنند، خودشان و فيل را و اختند اند ها مي روي سر آنمنقار داشتند، در كه يكوچك

. كـه خبـر را برسـاند آن هم براي ايـن . فقط يك نفر زنده ماند. برد از بين ميهميشه بايد اين آيـه ! توانيد با خداوند دست و پنجه نرم كنيد شما هم اگر مي

:قرآن را تكرار كرد� %" % %- +J:� %� Y %� #�M+�(O %. &F%L( �%-4 (پس پروردگـارش را خوانـد كـه مـن 1؛�

!مغلوب شدم، به داد من برس !مـرا يـاري كـن . يعني خدايا، من مغلوب و شكست خورده تـو هسـتم

خداوند همـين عجـز و . خداوند هم همين دست خالي بودن را دوست دارد . خواهد انابه را از بندة خود مي

.10ـ سورة قمر، آية 1

144 حـــديث دوســـت

:مسجد كوفه بسيار زيباست در 7مناجات اميرالمؤمنين %. (M %r? �� %. (M %r? %� ( %f (�� %K &M Br %� %� % :{�� � +u�� G?&� %u��4 :{�� +� %� (�4 %� (,4 %� %�

Br &M%K(اي آقاي من، اي آقاي من؛ تويي قوي و توانا و منم ضـعيف 1؛��و آيا در حق ضعيفي ناتوان جز شخص قوي دانا، چه كسـي ! و ناتوان

!ترحم كند؟يعني هر چه خوبي است از طرف خداونـد اسـت و هـر چـه ضـعف و

طور گفتي، از غناي اگر اين. است، از طرف ماستبودن عجز و دست خالي .آيد ما هم ميخداوند چيزي گير ش

سلطان محمود و ايازاما از بس كه عقل و فهم و هوش داشـت، دسـت بـه . اياز يك غالم بود

گذاشت تـا بـه دسـت خريد به مزايده مي هر كس او را مي. گشت دست مي . سلطان محمد غزنوي رسيد

: گفـت . هر چه شـما بگوييـد : اسم تو چيست؟ گفت :سلطان به او گفت: پوشـي؟ گفـت چه مي: گفت. هر چه شما بدهي :خوري؟ گفت غذا چه مي

. هر چه شما بپوشانياياز به قدري سلطان محمود را تحت تـأثير قـرار بودنمحض اين تسليم

. داد كه از تخت خودش پايين آمـد و تـاج خـودش را بـر سـر او گذاشـت سـلطان از او چقـدر » .شـود از محبـت شـاه بنـده مـي « !كنـد محبت چه مي

غـالم را جـاي !كه تاج خودش را بـر سـر او گذاشـت احساس امنيت كرد .خودش قرار داد

اياز اطاقي خصوصي داشت كه هر شب و هر روز در آن اطـاق خلـوت

.7، مناجات اميرالمؤمنين676؛ مفاتيح الجنان، ص 110، ص 91ج ؛ بحاراالنوار،319لد االمين، ص ـ الب 1

145 تسليم و توكل: نهم گفتار

اياز اطاق مخصوصـي : گفتند. اي نزد سلطان از او بدگويي كردند عده. كرد ميكـه سلطان دستور داد يك شب بدون اين. رود دارد كه مرتب در آن اطاق مي

وقتـي . شود به اطاق او برويـد و آنچـه در آن اطـاق هسـت بياوريـد متوجه . آوردند. آمدند ديدند يك پوستين چوپاني هست

مـن ايـن : اين پوسـتين بـراي چيسـت؟ ايـاز گفـت : سلطان به او گفتسـتين وروم و به اين پ ام و هر شب و هر روز مي پوستين را در اطاق گذاشته

. هـا مـرا مغـرور نكنـد ج و تخت و نعمتكنم تا اين تا چوپاني خود نگاه مي .محبت اياز در دل سلطان محمود صد چندان شد

يك روز سلطان همـة . كردند اي مرتب از اياز نزد سلطان بدگويي مي عدهخواهيد بگوييد بـه شـما هر چه از من مي: ها گفت وزرا را جمع كرد و به آن

. داد كرد و سلطان هـم بـه او مـي هر كس چيزي از سلطان طلب مي. دهم ميز دسـت ايـا . تو هم از مـن چيـزي بخـواه : به او گفت. تا نوبت به اياز رسيد

خـواهم نـه مـن شـما را مـي : خودش را روي شانة سلطان گذاشت و گفت . لذا سلطان محمود عاشق اياز شده بود. جيب شما را

پوسـتين . شما من را بـاال آوردي . من همان چوپان بودم: گفتسلطان به .كنم كه خودم را فراموش نكنم را نگاه مي

ز منـي بـودي منـي را وا ا«. ما هم اول كار خود را نبايـد فرامـوش كنـيم ما بايد مغلوب محبت و لطف و رحمت خداوند باشـيم، نـه مغلـوب » .گذار

خداونـد ،»� �M4�O. �4«اگـر گفتـي . شيطان و نفـس و شـهوت و رياسـت اگر فقر خود را نسبت به خداوند ديدي، خداونـد شـما را . كند دستگيري مي . كند دستگيري مي

146 حـــديث دوســـت

7والدت موسي ؛در قرآن بيشـتر تكـرار شـده ها داستان از همة 7داستان حضرت موسي

امـا . در مسائل و احكام نزديـك پانصـد آيـه داريـم . چون خيلي نكات داردقرآنـي و هـاي اخالقيات و اعتقادات و داسـتان دربارة ر آيه انزديك شش هز

. استآمده انبيا هاي قصها را از خواسـته مـ مـي . ما را با قصـه گـرم كنـد خواسته سر مينخداوند

در جوامـع مـا ها آنهاي خبرهاي انبيا و داستان همة. خواب غفلت بيدار كند . وجود داردزحمـت چقدر براي مـردم مصـر 7از بدو تولد حضرت موسيفرعون

آيد اي به دنيا مي بچه: معبرين و منجمين به فرعون خبر دادند !كند ميدرست .زند اج تو را به هم ميكه تخت و ت

منعقـد 7حضـرت موسـي تا نطفةفرعون تمام نيروهاي خود را بسيج كرد .زير تخت خودش منعقد شد 7حضرت موسي ولي نطفة. نشود

ـاج تـو را و آيـد مياز اسرائيل يك نفري :به فرعون گفتندكاهنان تخـت و تايـن اسـت، راست ها آناگر حرف :به او بگويدنبود يك نفر . كند ميواژگون

.گناه كشتن ندارد بيهاي اين همه بچه ،و اگر دروغ است :شود ميواقع تمـام لشـكر ،شـود مياو منعقد همين امشب نطفة وقتي به او خبر دادند

از مصـر و جـدا كـرد ها از زن ،خود را بسيج كرد و هر چه مرد اسرائيلي بودمخصـوص فرعـون جزء گـارد 7اما عمران پدر حضرت موسي .بيرون برد

. گرفت ميكرد و از او حقوق ميفرعون زندگي در خانة. بودشـوهرش بـا خـوابي هـم به در همان شب 7اتفاقا مادر حضرت موسي

قصـر هـاي همة در و آن شب هم حكومت نظامي. كند ميميل شديدي پيدا

147 تسليم و توكل: نهم گفتار

هـا بـه اذن خداونـد تمـام در ،آيـد مـي مادر حضرت موسي وقتي . بسته بود . شود ميروي او باز هب

تخـت فرعـون ترين جا زير امنبيند مي. رساند مياو خودش را به شوهر بـه دسـت خـود فرعـون بـزرگ و شـود مـي نطفة بچه همانجا بسته . است

!اهللا اكبر از قدرت نمايي خداوند .شود مي

!در هر حال پيروزيم ها آنهدف . سربازي ببرندبه را ها دستور داد طلبهشاه رژيم ،قبل از انقالب

بتواننـد و دو سال از حوزه دور شوند تا طلبگي را رها كننـد ها طلبهكه اين بود ـتور داده بودنـد . حوزه را به هم بزنند بـه هـا طلبـه ،امام راحل هم از نجف دس

. سربازي برونددر دست خود فرعون قوي شـده 7كه وجود حضرت موسي طور همان

كـار و هم در سربازي قـوي شـدند ها اين ،قيام كرد عليه خود فرعون و بود .را شروع كردندنظام شاهنشاهي عليه

ـا باعث شـد طلبـه ;اتفاقا همين حرف امام ـام . را بـه سـربازي نبرنـد ه ;امـنين ي بـه احـد ،چـه شكسـت بخـوريم و ما چه كشته شويم : فرمودند مي الحس

هم مغلوب اگر . دهد ميخداوند به ما مزد ،يا مغلوبو ما غالب شويم . ايم رسيده .پيروز هستيم ،شويم

بنبر حضرت زي 7گرية امام زمانامـام بزرگـوارش عـزاداري بـراي جـد 7يكي از كارهـاي امـام زمـان

امـا حضـرت ،كربال فقط يك تصوير و خيـال داريـم از ما . است 7حسين 7و خـود امـام حسـين 7امـام حسـين بيـت اهـل داند كه با مي 7مهدي

. كردند چه

148 حـــديث دوســـت

. رسـد مـي 7خـدمت امـام زمـان 7يكي از علما در حرم امام حسـين شود حضرت صورت نازنين خود را بـه ضـريح مقـدس جـدش ميمتوجه حضـرت هـاي آيد دست ميجلو . ريزد ميبه پهناي صورت اشك و گذاشته

كدام يك از مصائب جدتان شما را چنين گريـان : كند ميعرض . بوسد ميرا مصـيبت ،كنـد ميآن مصيبتي كه مرا خيلي گريان : فرمايند ميكرده؟ حضرت

. است 3زينب كبري ام اسارت عمههم مصيبت جدش را و هـم .حدود پنجاه سال داشتند 3حضرت زينب

تـرين سـخت بـي بـي . پدرش را و هم مادرش و هم برادرانش را ديـده بـود در وجود ،ودصبري كه در وجود نازنين او ب. بود تحمل فرمودهها را مصيبت

. هيچ بانويي نبود بنت الجالل اخت الوقارزن مگو ارـرين روزگـفرد آـگو مـزن م

هم 3حضرت زينب ،بر دوستانش دارد 7همان حقي را كه امام حسينهمـة ،را از كنار گودال قتلگاه عبور دادنـد 7بيت امام حسين اهلوقتي . داردعزيـزان هـاي آمدند كنار جنازه .انداختند به زمينها خود را از محملها خانميك بدن با ،قرار گرفت 7امام حسينبدن وقتي كنار 3حضرت زنيب. خود

بـي اين بدن كيست؟ بي ،عمه جان :سؤال كردندها بچه. مواجه شد بدون سر !است 7اين بدن باباي شما حسين: فرمود

دهمگفتار اميد

%. �� &� (!� +� +J %2�� #k %� &7 (' +� +e &@�C #k S�6&l +J+L %"�v %� (�� %� (� 4 %. (� %� ( +H &��. &J :����4Z +k ؛ اي خدايي كه اسم مقدس تـو دوا

و طاعـت تـو دردهاسـت، ةو ياد و ذكر تو شفاي همبـر كسـي كـه نيـازي از ديگـران اسـت، موجب بي

!رحم كن اش اميد به توست سرمايه »دعاي كميل«

دست گيـر و جـرم مـا را واگـذار و يــارانبــاز اي خــداي پــاك و بــي

ــو ــم ز ت ــت ه ــو اجاب ــا از ت ــو اي اي دع ــم ز ت ــت ه ــو مهاب ــي از ت من

مصــلحي تــو اي تــو ســلطان ســخن م اصـالحش تـو كـن يگر خطا گفت

نــوا بــي حــريص ومــا چــو مرغــان صد هزاران دام و دانه است اي خـدا

ــد ــس پلي ــن نف ــا را از اي ــازخر م ــا رســيد ب ــا اســتخوان م كــاردش ت

فضيلت صلوات در روز جمعهثـواب لـذا در ايـن روز . اسـت روز جمعه سيد االيام بر اساس روايات،

را هم چند برابر حساب ها گناهان را چند برابر و ثواب. شود مي

اي خــداي پــاك و بــي

ــو ــم ز ت ــت ه ــو اجاب ــا از ت اي دع

گر خطا گفت

صد هزاران دام و دانه است اي خـدا

ــد ــس پلي ــن نف ــا را از اي ــازخر م ب

فضيلت صلوات در روز جمعهبر اساس روايات،

ميمضاعف داده

150 حـــديث دوســـت

در شـب و روز . قائل شويم حرمتشب و روز جمعه لذا بايد براي . كنند مي .اما روزهاي ديگر صد برابر. شود ميجمعه صلوات سه هزار برابر

نـازل مخصـوص از آسـمان شنبه تـا عصـر جمعـه مالئكـة پنجعصر ز ا محمـد هـر كـس بـر محمـد و آل كه اينهيچ كاري ندارند مگر و شوند مي

در هـيچ عملـي . مأمور نوشتن اين ذكر شريف هستند ها آن ،بفرستدصلوات .نيستاز صلوات باالتر شب و روز جمعه

در زندگيو آرزو اميد دست ،اگر انسان به نااميدي برسد. داشته باشددر زندگي بايد اميد انسان

بايد اميد به حيات معنوي و خداونـد . شود مييا ديوانه ،زند ميبه خودكشي . داشته باشد

:فرمودند 6رسول خدا %H %�4 %l ? %� �� % 4%� %� #1 % 4&��� (f%�4 %p %� �. +, %.%?� %? M%� %� �L :.+ &? #$% ( %� +, %.%?�

S�� %_ %@ #H&��lو داد نمـي خود را شير ةهيچ مادري بچ ،اگر اميد نبود 1؛ . شد هيچ نهالي بر زمين نشانده نمي

چـون اميـد دارد . كند نميهيچ كشاورزي كار خودش را ،اگر اميد نباشد . كند ميكشاورزي ،رسد ميبه ثمر كه كارش

خانـه و همسـر و اوالد . نـداريم 7حضـرت عيسـي به زهد ما پيغمبري ست مـن و مركـب مـن دو خادم من دو د: فرمود ميخود حضرت . نداشت

چـراغ مـن . من هم ييالق و قشالق در مناطق مختلف است پاي من و خانة . استه بيابانهاي نور ماه و غذاي من سبزي

كنـد يـك متكـا زيـر سـر خـود ميهوس مرتبه يك 7عيسيحضرت

.173، ص 74؛ بحاراالنوار، ج 295ـ اعالم الدين، ص 1

151 اميد: دهم گفتار

شـود شـيطان مـي متوجه ،زير سر بگذاردتا كند ميجمع راها خاك .بگذارد. اسـت ميل به دنيا در تو پيدا شده: گويد ميبه او است و سر او ايستاده يباال

. تو را منحرف كنم ام آمدهبلكـه شخصـي را ،را به دار نزدند 7حضرت عيسي: فرمايد ميقرآن

7در موقـع ظهـور حضـرت مهـدي .كه شبيه حضرت بوده به دار زدندچـون هـا آيد و خيلي از مسـيحي مياز آسمان چهارم 7حضرت عيسي

هـم بـه امـام هـا آن ،اسـت 7بينند پيامبرشان دنبال حضـرت مهـدي مي .آورند ميايمان 7زمان

متوجه شد پيرمـردي بـا يـك . كرد از جايي عبور مي 7حضرت عيسيتعجب كرد كه چطور اين پيرمرد، بـا ايـن سـن . حرصي مشغول كار است

!كند طور تالش مي اينو دست به دعا برداشـت ،وقتي ديد پير مرد با يك حرصي مشغول كار است

!بيرون كناميد و آرزو را از دل اين پيرمرد ،خدايا: گفت. روي زمـين خوابيـد و رفـت پيرمـرد اميـد و آرزو از دل ،وقتي دعا كرد

و بلند شـد ديد آن پيرمرد !اميد را در دل او قرار دهكه خدايا، دعا كرد دوباره . مشغول كار شدو بلند شـدي و دوباره اول خوابيديكه پيرمرد چه طور شد : از او پرسيد

كـار ين همـه ابراي چه كه به فكرم رسيد يكدفعه : مشغول كار شدي؟ گفتبـاز پـيش . خوابيـدم و رها كردم رو كار را از اين. كه مردني هستم من .بكنم

بلنـد لـذا . من خرج دارند ةزن و بچ ،نمردمها سالخود فكر كردم شايد من 1.مشغول كار شدمو شدم

.329، ص 14ـ بحاراالنوار، ج 1

152 حـــديث دوســـت

انس با قرآندقيقـه پـنج بايد الاقـل . گذرد ميدقيقه از عمر ما 1440در هر شبانه روز

از قـرآن فـرار . اصال با قرآن سر و كـار ندارنـد ها بعضي. قرآن بخوانيمآن را دوسـت امـام . درون طشـت قـرآن خوانـد 7امام حسين سر بريدة. كنند مي

نگاه كـردن بـه قـرآن . هم كسي است كه با قرآن انس داشته باشد 7حسين :فرمودند 6رسول خدا. هم ثواب دارد

:6�� %h +� &� %� (�� �+4 (F %X &u &" %2�3 #1نگاه به قرآن عبادت است 1؛ . الهـي بايد ما اين نامـة . اوند متعال استر از مهر و محبت خدپ قرآن نامة

هـاي سـوره ،اگر انسان سواد هم نـدارد . را از جان و دل دوست داشته باشيمماننـد »هـو اهللا احـد قـل «سورة سه مرتبه خواندن . كوچك را مرتب بخواند

داشـته دقيقـه توسـل بـه ائمـه پنج ما الاقل در هر روز . يك ختم قرآن استدقيقه قرآن بخوانيم و هر كاري كـه مـا را بـه خداونـد نزديـك پنج و باشيم

.كند انجام دهيم مي

اميد به خداوند : خوانيم ميدر دعاي كميل

%. �� &� (!� +� +J %2�� #k %� &7 (' +� +e 4 &@�C #k S�46&l +J+L44 %"�v %� (��4 %� (� 4 %. (� %� ( +H 4&��. &J :����Z +kيو ياد و ذكر تو شـفا ،استاي خدايي كه اسم مقدس تو دو ؛ رحم كـن . نيازي از ديگران است و طاعت تو ماية بي ،دردهاست ةهم !اميد به توست اش هكسي كه سرماي بر

دارهـا و پـول قـدر آن. شود نميحل با زور و پارتي مشكالت انسان فقط . اند زندان افتاده گوشةكه ميلياردرها هستند

.204، ص 1؛ بحاراالنوار، ج 268، ص 2ـ كشف الغمه، ج 1

153 اميد: دهم گفتار

آن چيـزي كـه حـالل مشـكالت . مال و رياست حالل مشكالت نيستال خداوند متعمحبت ،خورد ميدرد انسان ه در دنيا و آخرت بو انسان است

همـه ؛ چونفوت كنيو چيزها را بايد به دست بگيري بقية. و اولياي اوست .ماند نميپول و رياست براي هيچ كس . رفتني هستند

سـرماية ! دنيا و آخرت من تـو هسـتي ،خدايا: فرمايند مي 7اميرالمؤمنينهـا چشم روز قيامت همة !اسلحة من گريه كردن براي توست !من تو هستييـا . غير از چشمي كه در راه بنـدگي خـدا بيـدار بـوده باشـد ؛گريان هستند

.چشمي كه از ترس خداوند گناه نكندچشـم او شـهادت هـاي مـژه .برنـد مـي بـه جهـنم اي را بندهروز قيامت

رسـد او را مـي دستور . گريه كردو ياد جهنم افتاد به تو دهند كه اين بندة مي :بيـت اهـل يا براي مصائب ،چشمي كه از خوف خدا گريه كند. برگردانيد

هر چشـمي كـه «: فرمودند 7امام صادق. گريه كند، در آخرت گريان نيست1».حق ما خاندان را ادا كرده است ،براي مصائب ما گريان شود

رحم كـن بـه كسـي كـه جـز تـو ،خدايا: دارد عرضه مي 7اميرالمؤمنينمنافـات بـا عمـل ايـن البته . به خداوند باشدبايد اميد ةهم .ندارد اي هسرمايامسال چنـد تـن :بعد بگويد ،ست بگذارددست روي داگر كشاورزي .ندارد

بعـد ،پاشـد ببايد بذر را .خندند ميهمه به او ،شود ميگندم براي من حاصل . خداوند باران را بفرستدتا اميدوار باشد

نزول بركات. نيسـت آن ازسال قبـل كمتر از يهيچ سال باران در: آمده استروايت در

خداونـد . شـود كمتـر شود كه بركات خداوند ميباعث ها اعمال خود انسان

.266، ص 1؛ رياض االبرار، ج 207، ص 45بحاراالنوار، ج ؛ 81ـ كامل الزيارات، ص 1

154 حـــديث دوســـت

.فرستد ميمزروعي بفرستد به درياها و كويرها هاي باراني كه بايد به زمين� %� �M6 %.� r�+K�� %, (�%� :9%� (M%� %� %K:< (M %� &k^4 :��� %�4 &. 5c�4' %�%� (� &0(�4 %� %" �46 (X%L %C%� �

&� و اگر مردم شهرها ايمان آورده و بـه تقـوا گراييـده بودنـد، 1؛�?%�) .گشوديم قطعا بركاتي از آسمان و زمين بر ايشان مي

بـاز انسـان لهي به روي رحمت اهاي درشود كه ايمان و تقوا موجب مي هـا آنبركـت را از خداونـد امـا ،درآمـد زيـاد دارنـد ها بعضي كاسب. شود

زنـدگي او ،گرفت ميتومان مزد روزي پنج سابقا اگر كارگري . است برداشته. شـود نمـي اداره ها آناما زندگي ،حاال پول و در آمد زياد است .شد مياداره ،معصـيت . ط بـه گنـاه نكـردن اسـت بركـت مربـو . بركت نـدارد ها آنپول

. آورد ميبركت ،داشتنكردن و انصاف رحم . آورد ميبركتي بيدنيا به صـدام كمـك همة ،اقتصادي بوديم در محاصرةدر زمان جنگ ما

در مملكـت . رفـت هـا مـي به جبهه يمردمهاي چقدر از كمكاما ،كردند مي ،حاال جنگ نداريم .ديمودر حال جنگ و محاصره هم ب كه اينبا ،ارزاني بود

ايـن مـال گنـاه و . است اما تورم و گراني همه را گرفته ،محاصره هم نيستيم .اند شدهمتأسفانه بسياري اهل دنيا . انصافي است بي

. ندشـد مـي مشغول خواندن قرآن ها كاسب ،شد ميصبح كه پيش از اين نشـده خداونـد كـه عـوض . كنـد مـي رحمت را نازل . آورد ميبركت ها اين

: فرمايد ميقرآن . همان خداوند است است، :9&8 %� %? +� %O Y�4 +� � %. 5T (M%K&� �:L %� +� %O Y�4�� +� � %. (� &0 &� +C( %;&�در حقيقت خدا حـال 2؛

.دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند قومي را تغيير نمي كـه ايـن مگـر ،گيـرد نمـي هايي را كه به كسـي داده يعني خداوند نعمت

.96ـ سورة اعراف، آية 1 .11ـ سورة رعد، آية 2

155 اميد: دهم گفتار

. استدست خود مها تغيير نعمت. خودشان ناسپاسي و ناشكري كنندديـدم . دعوت كرد كشاورزي ما را به باغ خودش: گفت يكي از وعاظ مي

بـاغ او درختـان اطـراف ، امـا بقيـة باغ و درختان او خوب رشد كرده چقدرآن در حـال هـاي شـاخه ،باغ اين آقا از بس ميوه داده بـود . اند رشدي نكرده . شكستن بود

. من مقيد هسـتم خمـس و زكـات خـود را بـدهم ،حاج آقا: گفت مياو ميـوه بـه او از اين باغ ،هر كس كه رهگذر است. دهم ميهمچنين رد مظالم

توانم خير بـه ديگـران ميكنم تا ميسعي . دهم ميميوه ها به همسايه. دهم ميمرتب كنار ايـن درختـان ذكـر و صـلوات بـر محمـد و آل محمـد . برسانم

لـذا . خـوانم مـي نماز شـب جا همين ،اگر شب آبياري داشته باشم. فرستم مي .است بارور شده طور اينخداوند بركتي به اين زمين و باغ من داده است كه

برداشـت گنـدم از يك گنـدم هفتصـد دانـه :فرمايد ميخداوند در قرآن بـا .استخداوند گوسفند را بركت داده . خداوند چنين قدرتي دارد. كنيد ميامـا . گله گوسـفند فـراوان اسـت ،كنند ميگوشت آن را همه مصرف كه اين

بچه هـم زيـاد ،شود نميهم استفاده ها آنگوشت كه اينسگ يا خرگوش با يـك گلـه شما هيچ وقت . است برداشته ها آناز بركت را خداوند ،آورند مي

. بينيد نميسگ و كـرديم اطاعـت اگر ما از خداوند . بركت بستگي به اعمال خود ما دارد

. دهد ميگناه نكرديم خداوند بركت

داروي استغفاربـه . برو استغفار كن: فرمود ،بچه ندارم: به كسي كه گفت 7اميرالمؤمنين

يديگـر . برو استغفار كـن : فرمود ،قنات ما خشك شده آن ديگري كه گفت

156 حـــديث دوســـت

جـواب همـه را . برو استغفار كـن : فرمود ،باران بر ما نازل نشده: گفتو آمد :فرمودند 6پيامبر خدا. نديك جور داد

(�4 +=&���%2 (�4 &. � +=&�� &� (�+' +�4&3 خواهيـد بگـويم درد شـما ؛ آيـا مـي �%? �+() چيست و دوايتان چيست؟

:فرمودند !بله يا رسول اهللا: گفتند�2 +k44 +' +� BE44�� + +�M %� %2 + ��44 +' +� & (?�44 (! &L (O +��Cدرد شــما گناهــان اســت و 1؛

.دارويتان استغفارهمـه را يـك جـواب : گفـتم 7اميرالمـؤمنين بـه :گويـد مـي سابن عبا

اگـر اسـت كـه فرمـوده ندر قـرآن مگر خداوند : فرمودندحضرت . فرموديدهـايم را نعمـت و .كنم ميدرهاي رحمت را بر روي شما باز ،استغفار كرديداگر يـك مقـدار .گراني اجناس هم بر اثر گناهان است 2.كنم ميبر شما نازل

.كنيم به فكر آخرت باشيم كمتر گناه مي

پل جهنمقـرآن . بتوانـد از جهـنم جـان سـالم بـه در ببـرد كـه كمتر كسي اسـت

:فرمايد مي %� (9&8 (� +=(6 &. :?&8 � %�+2 &�� %� %9�%' %� %" %aY� %� S (L %� &{(K %. G� S� :�+W Y_%6+ � &E4:��� %� � (M4 %K:<� %� +� %E% &&��:h�� %� &-�� %0 &s &Z G� Sكـه در و هيچ كس از شما نيست، مگر ايـن 3؛�

. اين امر همواره بر پروردگارت حكمي قطعي اسـت . گردد آن وارد ميرهانيم و ستمگران را به زانـو اند مي بوده گاه كساني را كه پرهيزگار آن

.كنيم در افتاده در دوزخ رها مي

.282، ص 90؛ بحاراالنوار، ج 57، ص 1ـ جامع االخبار، ج 1

.10ـ 12ـ سورة نوح، آية 2 .72و 71ـ سورة مريم، آية 3

157 اميد: دهم گفتار

در يك طرف محشـر محلـي ،آورد مييعني انسان وقتي سر از قبر بيرون بهشت هم پشـت ايـن جهـنم . شبيه خندق خيلي گود است كه جهنم است

تمام اهل قيامت بايد از روي پلي كه به روي اين جهنم كشـيده شـده . است . عبور كنند تا به بهشت برسند

بـا ،كننـد مـي افرادي كه از روي پل جهـنم عبـور : آمده استروايت در . شـوند مـي بـا شـتاب از روي پـل رد هـا عضيب. مختلف هستندهاي حالت . شوند ميبه صورت افتان و خيزان رد ها بعضي

بايد اين . در ايمان او خلل و شك است ،اگر كسي منكر پل جهنم شودمـردم بايـد از روي پـل صـراط ةهم .جزء اعتقاد ما باشديعني صراط، پل

. عبور كنندـ ،آتش دنيا رنگ آن قرمز است ه قـدري سـياه و تاريـك اما آتش جهنم ب

. ببيننددست خود را توانند نمياست كه اهل جهنم شما كه طاقت يك خار و سوزن را در دسـت : فرمايند مي 7اميرالمؤمنين

!؟م را داريدنچه طور طاقت عذاب جه ،و پاي خود نداريداگـر كسـي در . كردند ميغش ،شنيدند ميكه اولياي خداوند نام جهنم را

امـا اگـر از ايـن آتـش . بـرد نمـي خداوند او را به جهنم ،جهنم بترسددنيا از .كند ميخداوند او را در آتش ذوب ،نترسد

سلمان در بازار آهنگرانچون مطيـع خـدا و پيـامبر ؛است صلوات فرستادهبر سلمان امام معصوم

متوجـه شـد . كـرد مـي سلمان از بازار آهنگران عبور . بود :بيت اهلخدا و بـه او ؟سؤال كـرد چـه خبـر اسـت .جلو آمد. اند بازار ازدحام كرده مردم در

: سـلمان فرمـود . است غش كرده ،كرد مياز بازار عبور كه يك جواني :گفتند

158 حـــديث دوســـت

.اين جوان غشي نيست. اين علت ديگري دارد كه روي زمين افتادهلـذت . انـد بسيار متفـاوت با افراد مادي ،هايي كه با معنويت هستند انسان

. از ترك شهوات است ها ايناما لذت ،از شهوات است ها آن

ــداني ــذت ب ــرك ل ــذت ت ــر ل اگ

ــداني ــذت ن ــس ل ــذت نف ــر ل دگ

رفـت و سرش گـيج شد، تا وارد .شدها شخصي وارد بازار عطر فروشاو كـه يك رفيقي داشـت . مدنيابه هوش كردند هر چه مردم . به زمين خورد

. هوش آمـد بهگرفت تا دماغ او جلو ت مقداري نجاسو رفت . شناخت ميرا هـا بازار عطـر فـروش وقتي به لذا .بودتخلية چاهاي فاضالب شغل او چون

. گيج شد ،آمدديگـري وقتـي بعضـي د و نكن ميد كيف نگوي ميوقتي يا اهللا بعضي افراد

. ندنك ميد كيف نگوي ميچند تا فحش و ناسزا بـه او گفتـه . خيلي بد دهـن و فحـاش بـود .مكه آمده بود به يك آقايي

هـاي ريـال . بودند اگر در حال احرام فحش بدهي بايد گوسفند قرباني كنـي شـروع و يك گوسفند براي من بكشـيد بود گفته بود و سعودي را در آورده

فحـش و بـد بـه چون يـك عمـري . فحش دادن و ناسزا گفتنبه كرده بود .ترك كندآن را تواند نمي ،عادت كردهدهني

فـرار بيـت اهـل افرادي هستند كه از مجالس . كنند ميخيلي فرق ها مذاق. برنـد مياما اشخاصي هستند كه شب تا صبح در اين مجالس لذت . كنند مي

. شيرين است ها آنبراي :بيت اهلياد و ذكر سلمان يك نگاه به اين مرد جوان كه در بازار آهنگران بيهوش شـده بـود

: جـوان گفـت ؟چرا حال تو در اين بازار بد شـد :پرسيد. به هوش آمد ،كرد . بد حال شدمبه يادم آمد و جهنم ،آتش افتادهاي وقتي چشم من به اين كوره

159 اميد: دهم گفتار

. كنـد مـي ، وحشتكند مياصفهان را نگاه انسان وقتي كورة فوالد مباركةآب را ماننـد سـنگ كـه دنيـا آتـش . جوشـند ميها آهن ،عظيم در اين كورة

!؟كند ميبا بدن انسان چه آتش جهنم ،دكن ميمذاب جوان به سـلمان آن لذا . استتر آتش جهنم هفتاد مرتبه از آتش دنيا قوي

مـدتي بـا او . سلمان با او رفيق شد. ام من از خوف خداوند غش كرده: گفت . است شدهبيمار دوست تو كه رفيق بود تا به سلمان خبر دادند

مـرگ بـراي قـبض روح او آمـده ، ديـد فرشـتة رفت وقتي به ديدن اوملـك . با اين جـوان مـدارا كـن : گفت 7حضرت سلمان به عزرائيل. است

: الموت گفت #U�- %� 5� &. (/ +. Y, +=&� �G &كنم ميمن با هر مؤمني مدارا 1؛�.

بيمار شفاييـك : گفـت مـي .داشتميك دوستي : فرمود مييك شخصيت بزرگواري

اعتقـاد بـه خداونـد و . هستم آقا من كمونيست: گفتو جواني پيش من آمد اما يك پدري دارم كه مسلمان اسـت و مـن او را خيلـي . عالم آخرت ندارم

اگـر . انـد دكترها او را جـواب كـرده . در بستر بيماري است. دارم ميدوست . شوم ميمن مسلمان ،شما دعايي كنيد پدرم خوب شود

تو يك چيزي بـه ايـن جـوان ،خدايا: گفتمو ها آنمن آمدم داخل منزل . چند سالي عمر پدرش را اضافه كن تا اين جـوان مسـلمان شـود .نشان بده

: گفـتم . تواند فرمان دهد ميبه ملك الموت هم ،اگر انسان ايمانش كامل شود . همه كاره تو هستي ،خدايا

.386، ص 22بحاراالنوار، ج ، 863، ص 3؛ البرهان، ج 136ـ االمالي للمفيد، ص 1

160 حـــديث دوســـت

: گفـت . نشسـت و بلنـد شـد بيمـار ديدم زدم، حرف را تا اين : گفت ميچند سال عمر ايـن آقـا را :گويد مي 7ديدم يك سيدي به حضرت عزرائيل

كنـد پـدرش شـفا پيـدا كـرد هم وقتي مشاهده مـي بيمار پسر اين . زياد كنيد .شود ميمسلمان

7در عزاي امام مجتبيحـدود . را مسـموم كـرد 7شب هفتم ماه صفر آن ملعونه امـام مجتبـي

روز بيسـت و هشـتم . بيست روز سم در وجود نازنين حضرت اثر گذاشتعـزا 7بايـد دو روز در سـال بـراي امـام مجتبـي . صفر به شهادت رسيدند

. شود چون كمتر نام حضرت برده مي. گرفتچشمي كه بر حسنم گريـه كنـد، كـور وارد : فرمودند 3حضرت فاطمه

محـزون شـود، مسـرور وارد 7براي امام مجتبـي قلبي كه . شود محشر نميبـر پـل صـراط ،بـرود 7هايي كه به زيارت امام حسن قدم. شود محشر مي

. قبرش مظلوم و خودش هم در ميان يارانش مظلوم بود. لغزد نميكنند، اما خود امـام زنند و گريه مي به سينه مي 7همه براي امام حسين

بـرادر، ديگـر خـود را : فرمـود .كند گريه مي 7براي امام حسن 7حسين !كنم معطر نمي

7گريه براي امام حسينبه عنوان تشـديد با ماشين به كسي بزند، هاي حرام اگر كسي سهوا در ماههـاي حـرام گنـاه و اذيـت در مـاه . شـود يك سوم اضافه مياو ةديمجازات را سـر 6هاي پيامبر اكرم اما بني اميه در ماه حرام بچه. داردبيشتري عقوبت . هجده نفر از بهترين فرزندان رسول خداوند را به شهادت رسـانيدند . بريدند

161 اميد: دهم گفتار

: به ابن شبيب فرمودند 7امام رضا�� � 5[�3 %@ �� �4�" �4� & (�4 %� +X�&� &a4(��%- 5k�4 %D&� S��'�� %f(6 +' (9&� �4�� �4�

[��v7 (� &. +J%� %. %,&L +\ %� +x(3 %=(�� +�%� (E+� ^%' %�&�+7 +J: &� %-L�%� &,�� %�44 %D %" %$%�& ^%W &J +. &� (�%?� �- (�+4 %N �. Sb +Z %� (D &3 +0 %9Mخـواهي اي پسر شبيب، اگـر مـي 1؛

گريه كن كه چـون 7براي چيزي گريه كني، براي حسين بن عليز خاندانش با او كشته شـدند گوسفندي سرش را بريدند و هجده تن ا

.كه روي زمين مانندي نداشتنداگر خواستيد بر كسي عزاداري و گريه كنيـد، بايـد اول بـراي مظلوميـت

:فرمودند. گريه كرد 7امام حسين�� � �� %@ 5[�3 &� (9 %!4 :� %q %� (9 %<4 += %9M %. %� �46 (9 %I (��4 %- �4�+��� &c�Z %� : 4�� �4&-

%� %C&� (� %�(-� %� �6& (I +&��6 شـوي كـه در اي پسر شبيب، اگر مسرور مـي 2؛�&درجات بهشت با ما باشي و با ما محشور شوي، در شادي مـا شـاد و

.در غم ما غمگين باش

.286، ص 44؛ بحاراالنوار، ج 299، ص 1، ج 7؛ عيون اخبار الرضا130ـ االمالي للصدوق، ص 1

.ـ همان 2

یازدهم گفتار ها ها و زيبايي با پاكي

%�� % % B�� +, +! B��� �M+� +' %� &. :��� Y� &c�%3 %� �M+� %� ("� S� &�� %� Y &8� % 4&� %9M44 +� %�(�%< 44&� ــاكيزه ؛ �# �"% ــاي پ ــامبران، از چيزه اي پي

بخوريد و كار شايسته كنيد كه من بـه آنچـه انجـام .دهيد دانايم مي

»51سورة مؤمنون، آية «

براي بخشش گناهاندهـد، در روايت آمده است اگر كسي پشت گناه يك عمل خوب انجـام

. البته اين مربوط به گناهي است كه حق الناس نباشد. شود گناه او بخشيده مياگر انسان بعد از گناه به خواندن دو ركعت نماز : در روايت ديگري آمده است

:فرمايد قرآن مي. موفق شود، ديگر نبايد خوفي از گناه داشته باشد %� &�&\% %1%b4 :F�� 4 %- %�%v &� &��4 %0:6�� %� %� +> S�4C %�4 &. :���4(� &, :9&8 4 (��%4 &c�%6 %� 4 +� %�(3 &� (E

:��� Y� &c�%A %a&�Q7 � %�('&7 &�&'� :E4�&�� %� و ) اول و آخر آن(و در دو طرف روز 1؛ها را از ميـان ها بدي نخستين ساعات شب نماز را به پا دار؛ زيرا خوبي

.اين براي پندگيرندگان پندي است. برد مي

114.

براي بخشش گناهاندر روايت آمده است اگر كسي پشت گناه يك عمل خوب انجـام

گناه او بخشيده ميدر روايت ديگري آمده است

موفق شود، ديگر نبايد خوفي از گناه داشته باشد

114ـ سورة هود، آية 1

164 حـــديث دوســـت

.برد ها را از بين مي كارهاي خوب سيئات و بديشـنبه مـاه كند، نماز روز يك يكي ديگر از چيزهايي كه گناهان را پاك مي

اين نماز چهار ركعت است و آثـار بسـيار مهـم و عجيـب . ذي القعده است . دارد و موجب عاقبت به خيري است

، در ;اهل سلوك مانند مرحوم ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي، اسـتاد امـام سـلوك اهـل عمده كساني كـه . اند ر فرمودهاين نماز را ذك» المراقبات«كتاب

. دادند به اين نماز خيلي اهميت مياند، بوده

زيبا بيني. كردنـد مـي عبـور سگي از كنار الشةخود اصحاب با 7حضرت عيسي

.�4 «: فرمـود 7حضرت عيسي! چقدر گنديده و متعفن است: گفتنداصحاب +J% �6 هميشـه بايد :خواستند بفرمايند مي »!سفيدي داردهاي چه دندان 1؛�%�)�%�: �%!)

جهـنم بـراي او بهشـت ،افراد را ببيندهاي اگر انسان زيبايي. را ديدها زيباييهنـر ايـن اسـت كـه . استه اين هنر جهنمي. آتش زدن هنر نيست. شود مي

هـا اسـارت تمام بالها و 3حضرت زينب. را ببينيم و نشان بدهيم ها قشنگي :فرمايد مي. بيند ميو خارها را گل

%� �. % (� +f G?� %� Sbجز زيبايي نديدم 2؛�. هـر . اسـت يك نعمت آن را احاطـه كـرده كه آنمگر ،هيچ باليي نيست

ـ ثمهـاي جنبـه ها بيماريو بالها و ها شكست. نعمتي يك باليي هم دارد ت بسـوزها ، همةوقتي انسان ساخت. دواي سوزها هميشه سازهاست. هم دارند

. رود ميدرد و رنج از بين ،وقتي در مقابل حوادث تسليم شد. رود مياز بين

.117، ص 1ـ ارشاد القلوب، ج 1 .116، ص 45؛ بحاراالنوار، ج 90؛ مثير االحزان، ص 160ـ اللهوف، ص 2

165 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

تبليغ با عملانبيا بـا . تر است بدون زبان قشنگتبليغ . نشان دادعمل بايد به مردم

اگـر پـدري . ارزش نـدارد تبليغ كردن با زبان فقط . كردند ميعمل كار ،اما اگـر خـودش دروغ بگويـد ،دروغ نگو :هزار مرتبه به فرزند بگويد

طـور كـه مـا هسـتيم همـان ما فرزندان . رود ميتبليغات او از بين ةهم . گوييم مينه آن طور كه ،شوند مي

همچون زنبور عسلاگر رفيق و همسر و فرزنـد . را گرفت ها آنهاي بايد از هر چيزي زيبايي

. را نبايـد ديـد ها آنعيب و نقص و بدي . را بگيري ها آنبايد قشنگي ،داري :فرمودند 7اميرالمؤمنين

&,X:6�� &$� &I4(6 %�&� �6+L .شيعيان ما مانند زنبور عسل هستند 1؛@��% زنبور عسـل . مانند مگس و پشه نباشد. مؤمن بايد مانند زنبور عسل باشد

اگر شخصي صـدها . اما مگس و پشه روي نقاط منفي ،نشيند ميها روي گل .درو ميفقط روي نقاط منفي او ،زيبايي داشته باشد

غذاي پاك :فرمايد ميقرآن

%�� % % B�� +, +! B��� �M+� +' %� &. :��� Y� &c�%3 %� �M+� %� ("� S� &�� %� Y &8� % &� %9M4+� %�(�%< 4&� 2؛ �# �"%اي پيامبران، از چيزهاي پاكيزه بخوريد و كار شايسته كنيد كه من به

.دهيد دانايم آنچه انجام مي

.18، ص 65؛ بحاراالنوار، ج 625 ، ص2ـ الخصال، ج 1

.51ـ سورة مؤمنون، آية 2

166 حـــديث دوســـت

. كنـد مـي بدن را مختل ،اگر انسان غذاي فاسد و ميكروبي را مصرف كندچون غذاي حـرام . شود نميحرام تا چهل روز دعاي انسان مستجاب با لقمة . اثر دارد

بخورد، دلش تـا انار ناشتا صبح جمعه روز هركس «: فرمودند 7مام سجادا 1».چهل روز پاك باشد و وسوسة شيطان از او دور گردد

وقتـي انـار وارد بـدن . البته انار براي تصفيه خون بسـيار مناسـب اسـت ـ را انـار ،يكـي از اسـاتيد . كنـد مـي قلب انسان به او سالم ،شود مي اي هجعبدر آن يك دانـه بهشـتي دارد .بخوريد: فرمود ميو داد ميبه رفقا خريد و مي

.دهـد ميملكوت و باطن بدن انسان را تغيير . گذارد ميكه در بدن و روح اثر :فرمودند 6پيامبر اسالم

G?&� 5$% � :. +� (� &. �. +� (� &. #$:3 %� �0�- � +e� +E4 +~%- #k�4 %@ �40(6 &. %2 : %3%< �7�- &$:6%4 (m� &9� G. %� �. %\ (f%� +$:3%4 (�� %a(�&< (f%� %)%2 �. � %�4���� � (o %�� %� G?&� 5�&� (� +. 5kr� (.� %1 % (� &.

S���3 هـايي از چـون دانـه . اي بهشتي وجود دارد در هر اناري دانه 2؛�%مگـر ،ها وارد معدة مسلماني نشود برداريد كه آن دانه ،انار فرو ريخت

.كه تا چهل روز او را نوراني دارد آن : فرمايد ميقرآن

(� %- %� &�+h(6 +9� %�( & (�� %�&8 &J &.�%�%v پس انسان بايد به خوراك خود بنگرد 3؛. علـم را از . كه منظور علم است نگـاه كنـد خود يعني انسان بايد به طعام

يـك فكـر . كنـد مـي روح را مسـموم ،اگر علم مسموم باشد. كس نگيرد هردر بيـان يكـي از صـفات متقـين . كنـد مـي انسـان را از خداونـد دور ،غلط

.171ـ مكارم االخالق، ص 1

.165، ص 63؛ بحاراالنوار، ج 170ـ مكارم االخالق، ص 2 .34ـ سورة عبس، آية 3

167 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

:اين است 7اميرالمؤمنين %� %\ +C %� �M (! %"^ +0 (� %" %� � (�� &� (� &� �� G6 &-� &R (�+4 %Nهايشان را بر دانشي كـه گوش 1؛ .اند ايشان سود بخش است وقف كردهبرعلـم انسـان اگـر نـافع . نـد نك ميخود را وقف علم نافع هاي يعني گوش

از روحـش تخليـه غيرنـافع را هـاي علمانسان بايد . خيلي ضرر دارد ،نباشدروح انسـان مثـل . باز مانند كاغذ سـفيد نيسـت ،كندتخليه تازه اگر هم . كند

از اول بايد علم نافع مانند قـرآن و احاديـث وارد . شود ميكاغذ خط خورده .علوم فاسد را نبايد وارد كرد. روح انسان بشود

:فرمايند مي 6پيامبر گرامي اسالم %� :�� +0 :� %� +" +7M &� %a &. (� &" (� 5� %� ? (64 %C +R %� %\4 (� 5[ ( %� ?4 %D +R %� 5k�4"+2 ? +R %�4 2؛�+�)

از علم غيرنافع و قلبي كه خشوع و ترس از خداونـد نـدارد و ! خداوندا !برم به تو پناه ميشود نميشنيده و اجابت كه دعايي

،چـون اگـر علـم نـافع نباشـد . برد ميبه خداوند پناه 6چرا پيامبر اكرم. آورد مـي جدال و درگيري و دعوا ،اين علم. كند ميانسان را متكبر و مغرور . زند ميضرر به انسان ،علم انسان اگر نافع نباشد

قلب انسـان . برد مياز حسد و ريا و عجب به خداوند پناه 6پيامبر اكرمنماز انسان اگر خشوع . شود ميمؤدب خاشع باشد، اگر نسبت به خالق خود

. قلب ادب و تواضع ندارد ،نداشتزنبـور عسـل .مادي مهم استهاي معنوي هم مثل خوراكهاي خوراك

ما هـم هـر چيـزي را . دهند نميكندو راه به او را ،اگر روي گل بدبو بنشيندزنبـور عسـل خـوراك چـون . هر چيزي را نبايد بخوانيم. نبايد گوش بدهيم

.315، ص 64؛ بحاراالنوار، ج 193ـ نهج البالغه، خطبة 1

.256؛ نهج الفصاحه، ص 299ـ المصباح للكفعمي، ص 2

168 حـــديث دوســـت

. استشفهم عسل او ،طيب استاگـر . پاك باشد تا صـادرات او هـم پـاك شـود شمؤمن هم بايد واردات

خداونـد در قـرآن . شود ميتوليدات او هم زيبا ،انسان چيزهاي پاكيزه خورد . است نام نحل و زنبور عسل قرار دادهه برا يك سوره

ها خداوند به ما انسان .نيمك ميما به زنبور عسل وحي : فرمايد ميخداوند .كند كه كجا برويم، كجا نرويم، كجا بايد زانو بزنيم ميهم وحي

پوسـيده ةروي شـاخ عسل اگر زنبور . مؤمن بايد مانند زنبور عسل باشد. شـود مـي با لطافـت بلنـد و نشيند ميچون با لطافت ؛شكند نميهم بنشيند

. مؤمن هم بايد مصلح باشد. مؤمن هم بايد ورود و خروجش با لطافت باشد

6رحمت پيامبر .رحمت است 6پيامبر اكرم

%� � %. %q�%6(� %! (�% :?&8 S$% ( %� & و تو را جـز رحمتـي بـراي جهانيـان 1؛ �% �&�)�%��% .نفرستاديم

در زيـارت آن حضـرت . ه اسـت تعبير به رحمت شدهم 7از امام زمان :خوانيم چنين مي

%� :�� +Tb %" %� (� %a %�4 % B� (�� � %�4 %� +� 4(��%4 (6 +F +�M %� (�� &�4 (� +� 4(��%4 (F +3 +�M %� (��4 %O (M +� %� :��� % ( +$ (��M� &! %� +$ %�4(� %l S� (" %� 5�� +E (= سالم بر تـو اي پـرچم افراشـتة 2؛.%

عدل خدا، و اي علم و حكمت موهوب حق، و اي پناه خلق و رحمت !الهي بر تمام عالميان كه ابدا خالف نخواهد گشتگستردة

موجـودات اسـت؛ چـون بـه همـة رحمـت واسـعه 7حضرت مهدي

.107ـ سورة انبياء، آية 1

.، زيارت آل ياسين854؛ مفاتيح الجنان، ص 171، ص 53؛ بحاراالنوار، ج 493، ص 2ـ االحتجاج، ج 2

169 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

حتي وجود نازنينشان براي كفار و اشـقيا و 6پيامبر اكرم. درسان ميرحمت .شياطين هم رحمت بودكمتـر هـا نفوذ شياطين بـه آسـمان ،متولد شدند 6زماني كه پيامبر اكرم

. وسـعت داشـت هـا در آسـمان هـا آننفوذ 6قبل از آمدن رسول اهللا 1.شدفقـط بـه 6از زمان تولـد رسـول اهللا اما . ورتر بود شعله ها آنفساد و جهنم

. رفتند ميديگر هم هاي قبال به آسمان. كنند ميآسمان اول رفت و آمد در قيامـت . براي اشقيا و كفار و شـياطين رحمـت بودنـد 6پيامبر اكرم

:است فرمودهدربارة شما خداوند ،يا رسول اهللا: گويند مياطين هم شي %� � %. %q�%6(� %! (�% :?&8 S$% ( %� & و تو را جـز رحمتـي بـراي جهانيـان 2؛ �% �&�)�%��%

.نفرستاديم :فرمودند 7امام صادق ؟شود ميپس حق شياطين از اين رحمت چه

%�44 %D% &$4 %.��K�� +T (M %� %9�' �7&� +R4 %�(�%� �4GL %� +J4%L % ( %� ���4�%< %� %q %��43%< +� &J&L % ( چون روز قيامـت فـرا رسـد، خداونـد تبـارك و 3؛�&�)��[+ -� �%

ـ تعالي چنان رحمت خود را گسترش مي هدهد كـه ابلـيس هـم ب .بندد رحمت حق طمع مي

كبريائي خداوندهر كـس در آن . و بزرگي و تكبر مخصوص خداوند متعال استكبريائي

تكبـر . بـرد مـي آبروي متكبـر را خداوند . كند ميله او را خداوند ،وارد شود . فقط مخصوص خداوند است

.5، ص 3ـ تفسير نور الثقلين، ج 1

.107ـ سورة انبياء، آية 2

.287، ص 7؛ بحاراالنوار، ج 502، ص 2؛ روضه الواعظين، ج 205ـ االمالي للصدوق، ص 3

170 حـــديث دوســـت

تكبـر خداوند به اوليـاي خـودش هـم اجـازة : فرمايد مي 7اميرالمؤمنينامـا تكبـر بـه ايـن ،عزت و عزيز بودن مال اوليا و مؤمنين است. نداده است

. كه من از همه باالتر هستم را خداوند به هيچ كس اجـازه نـداده اسـت معنافقـط ،كند ميبط شش هزار سال عبادت حشيطان را با اعمال خداوند متعال

.تكبر كرد كه اينبه خاطر وقتـي .زدنـد مـي پس گردنـي 6تا زمان پيامبر اكرماو را ،براي همين تكبر

پـس سـهم مـن از ايـن : شيطان گفت ،للعالمين متولد شد رحمه 6پيامبر اكرم 1.تعطيل كردند 6پيامبر كجاست؟ پس گردني او را به خاطر پيامبر اكرمرحمت

: سؤال فرمودند 7از جبرائيل 6پيامبر اكرم #k� %@ &$% ( :��� &e &E� (� &. %a%���%� (, من چيـزي بودن للعالمين رحمهاز 2؛�%

؟ هم نصيب تو شدو مـن قبـل از آمـدن شـما متزلـزل . 6بله يا رسـول اهللا : جبرائيل گفت

مـن از .آمد ايمان بياورد ،چون وقتي فرعون در دريا غرق شد ؛ناراحت بودمكـه دانستم نمي ؛ناراحت بودم .پيش خودم يك مقداري لجن به دهان او زدم ،قرآن كه نـازل شـد كه اينتا . براي اين كار پيش خداوند قربي دارم يا ندارم

. تأييد كردرا كار مبه بركت وجود شما قرآن

مت الهيظهور رححتي انذارهاي او هـم رحمـت . ظهور رحمت الهي بودند 6پيامبر اكرم

را كـه در بنـد بودنـد خـدمت نبـي گرامـي از اسـرا اي هيك وقت عـد . بود اسـرا . خنديدنـد كردنـد و هـا آننگـاه بـه 6پيامبر اكرم. آوردند 6اسالم

.315ـ كتاب ابليس، ص 1 .306، ص 16؛ بحاراالنوار، ج 359، ص 3ـ تفسير الصافي، ج 2

171 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

. چـون در بنـد هسـتيم ؛خندد ميبه ما 6پيامبر اكرم: گفتند. ناراحت شدندمن براي اين است كه بـه زور خندة: ، فرمودندفهميدند 6وقتي پيامبر اكرم

1.خواهند به بهشت ببرند ميشما را حالـت 6شود پيامبر اكرم نمي. استه توزي از بدترين عيب الت كينهحرحمـت و محبـت و 6خداوجود نازنين پيامبر همة. دتوزي داشته باش كينه

.خيلي رقيق القلب بودند 6پيامبر اكرم. است هلطف و كرم بودبـه قـدري مؤمن . شود ميتر قلبش رقيق ،مؤمن هر چه ايمانش باالتر رود

. شـود مـي هم ظلـم شـود اذيـت ياگر به يك حيوانقلبش مهربان است كه . خيلي رقيق القلـب و رحـيم دل و نـازك و حسـاس بودنـد 6پيامبر اكرم

چ وقت دست نازنينش براي آزرده شـدن هي. كردند مياحساس همه را درك .نداريم 6از پيامبر اكرمتر ما رقيق القلب. آمد نميكسي باال

معرفي 6را جان پيامبر اكرم 7اميرالمؤمنين ،سورة مباهلهخداوند در . خيلـي رقيـق القلـب بودنـد 6هم مانند پيامبر اكرمايشان . است فرموده

در خلخـالي را ،ذمه اسالم بـود از پاي يك زن يهودي كه در لشكر معاويه از بـس كـه . اگـر انسـان بميـرد جـا دارد : حضرت فرمودنـد .آورده بودند

. ناراحت شده بودندـتر دوسـت دارد ـتر ،هر كس خداوند را بيش ـات خداونـد را هـم بيش مخلوق

اگر محبت انسان . چون مخلوقات خداوند جداي از خداوند نيستند. دوست دارد . شود ميمحبت به مخلوقات خداوند هم در او بيشتر ،به خداوند كامل شد

به جهان خرم از آنم كه جهـان خـرم از اوسـت

عاشقم بر همـه عـالم كـه همـه عـالم از اوسـت

.774، ص 3ـ اسد الغابه، ج 1

172 حـــديث دوســـت

شما كسـاني هسـتند كـه بـه خـانواده و آمده است كه بهترين روايت در :و ائمـه معصـومين 6پيـامبر اكـرم گرية 1.رسند ميخود بيشتر بيت اهل

. خيلي رقيق القلب و دل نازك بودند ها آن. است مصنوعي نبوده: فرمايـد مـي » حل البصر في احوال سيد البشرك«در كتاب ;محدث قمي

سر قبـر مادرشـان ريك روز با اصحاب خود بدر اواخر عمر 6پيامبر اكرم .و گريستند در بين مكه و مدينه رفتند ،حضرت آمنه

سـالگي مـادر را از هشـت در سـن و پدر را ،قبل از تولد 6پيامبر اكرمخداونـد .تقابـل نكنـد بـا حـق والـدين حق نبوت كه اينبراي ؛دست دادند

: فرمايد مي % ( %j & %� %q ( %� &L� S � !يافت، پس پناه داد؟نتو را يتيم آيا 2؛ -%¡�%

مـا تـو را . ناشناخته و گم و مخفي بـودي تو : فرمايد ميخداوند در قرآن : فرمايـد مـي . اسـت ه اين آيه خطاب به تك تك انسان. پيدا و معروف كرديم

:فرمودند 7امام باقر. نياز كرد بيخداوند شما را ،شما نيازمند بوديد &. �. (� %� %� 5 &. %� % (?� :� %�4� %� (n�4 &) %��� %M4 +� %� +� #��4L &� Q�4� 4 %@ %"�C &$ %�4 +!M &� &محتـاج بـه كه اينمگر ،نيست هيچ كس از اولين و آخرين 3؛�6

. است 6شفاعت رسول اهللاما پناهنـده بـه پيـامبر ، همةدر مواقع حساس: فرمايند مي 7اميرالمؤمنين

وقتـي . هسـتند 6محتاج پيامبر اكرمها خورده زمين همة. شويم مي 6اكرم .شوند ميبه او محتاج همه ،نياز كند بيخداوند كسي را

سـر ،سال كه مادرشان رحلت فرمـوده بـود شصت پيامبر خداوند بعد از

.171، ص 20؛ وسائل الشيعه، ج 555، ص 3ـ من ال يحضره الفقيه، ج 1 .6ـ سورة ضحي، آية 2

.335، ص 4؛ تفسير نور الثقلين، ج 219، ص 4ـ تفسير الصافي، ج 3

173 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

6پيـامبر اكـرم . هاي گريه كـردن هاي شروع كردند و قبر مادر خود آمدند . گريه كند طور اينمادرش هاي به ياد محبت كه باشددل نازك بايد بسيار

6شادماني در والدت پيامبر :دربارة شيعيان خود فرمودند 7اميرالمؤمنين

%9M +� %� (C%� &� %C %� &��6 �6& (I +&� %9M %I( شيعيان به شادي ما شاد و به حـزن 1؛�% |% . شوند مي حزونما م

عبـداهللا كـه كـه بـه خـاطر ايـن . اسـت 6عموي پيـامبر اكـرم ،ابولهب . ناراحت بود ،شد نميدار بچه بود، ها آنترين برادر كوچك

دانست كـه ابولهـب بـراي مياين كنيز . داشت ويبهثبه نام يابولهب كنيز وقتـي خداونـد بـه عبـداهللا . ناراحـت اسـت عبـداهللا دار نشدن برادرش بچه

. گيـرم مـي كنم و مژدگاني ميروم ابولهب را خبر مي: كنيز گفتفرزندي داد، 2.از خوشحالي ثويبه را آزاد كرد ،وقتي ابولهب خبر را شنيد

، بـرادرش ابولهـب را بعـد از مـردن در خـواب 6عباس، عموي پيامبرمـن بـراي : گويـد ميابولهب ؟چه خبر از عالم برزخ :گويد ميبه او . بيند مي

يك بـار عـذاب اي هاما هفت ،ام كردم در عذاب هستم مخالفتي كه با برادرزادهچون تو در تولد فرزند برادرت خوشـحال : گويند مي. شود مياز من برداشته

: فرمايد مياو خداوند دربارة كه اينبا . شدي و كنيز خود را آزاد كردي (f:3%< %�� % &�%� %N%4 5[ %� %[%< بريده باددو دست ابولهب 3؛!

خداونـد ،شاد شد 6ولي چون در تولد پيامبر اكرم ،كافر است كه اينبا

.18، ص 65ـ بحاراالنوار، ج 1

.523، ص 1ـ سفينه البحار، ج 2

.1ـ سورة تبت، آية 3

174 حـــديث دوســـت

تـولي و تبـري اهـل ما هـم اگـر . دارد ميعذاب را از او بر يك بار هر هفته در ،اگر كافر هم يك كـار خـوب بكنـد . كند ميخداوند متعال تالفي ،باشيم

.برد ميدنيا بهره در عالم برزخ و

7هر امامم : اند فرموده 7امام رضا

&�� +T�4. +]�4 %?� :��� +U4�- %� 4&��M�� + 4 :D�� +U�C + (?� %� +U�K4 :D�� +�%?� %� +1 :�44%3(�� BT &�4�O :F�� & %� %M��&�امام همدم و رفيق، پدر مهربان و برادر برابـر و مـادر 1؛

.دلسوز به كودك است :بعد فرمودند

� +�.%� +T�.�� &J &K� . ؛ امام امين خداوند در روي زمين است-� (%هـاي ماسـت، ترين زيارتنامه كه يكي از بهترين و صحيحزيارت امين اهللا

. امام را امين خداوند در روي زمين معرفي فرموده است %� :�� +Tb %" %� (� %a %� �� %�. � %� �- (� &p &J ؛ سالم بر تو اي امين خـدا در روي

!زمينش. كنـد مقام و موقعيت خودش سر سوزني استفاده شخصـي نمـي يعني از

. است :اين مخصوص امام معصومها اول به فكر ديگران هسـتند، آن. خير خواه مردم هستند 8امام و پيامبر

همـه كـارة عـالم خلقـت :كه چهارده معصوم با اين. بعد به فكر خودشانيـن وجـود، از هاسـت، بـا ا هستند و اختيار همة عالم خلقـت بـه دسـت آن

امـين خداونـد در ،كنند؛ چون امـام اختيارات خودشان استفاده شخصي نمي .روي زمين است

.283، ص 4؛ البرهان، ج 219؛ الغيبه للنعماني، ص 198، ص 1ـ الكافي، ج 1

175 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

شود كسـي مگر مي. مانند يك پدر مهربان است. امام به مردم شفقت داردامام و انبيـاي الهـي اولـي بـه تصـرف از خـود . ها شود خودي قيم انسان بي

. باشند از خود ما به ما اولي به تصرف مي 7امام زمان. باشند ها مي انسانتـو . اين خانه مـال تـو نيسـت : تواند به ما بفرمايند مي 7حضرت مهدي

هـا آن. چون حضرت اولي به تصرف نسبت بـه مـا هسـتند . باشي مالك نمي . تر از خود ما به ما هستند مهربان

: فرمايند مي 7امام صادق� %� &�+� %� (� +=B3 &�+ %? �G &� 5} %� %M4&� %a&�7 �� %" � M+6�"%�%- (� += %��� (�%� %� (� +=%|� B[

52�0&L (Z� به خدا سوگند، من شما و بوي شما و روح شـما را دوسـت 1؛�%اين دوستي به ورع و پرهيزكاري و اجتهـاد و تـالش در ما را بر. دارم

.راه خدا يار كنيدحاضر شد هستي خود را بدهد تـا از 7حضرت ابي عبداهللا الحسين

امامـان . به خاطر همين موضوع سرپرست ما شـدند . خلق دستگيري كند. براي ما برادر بسيار مهربان هستند، برادر دو قلو كه از يك پدر و مادرند

بعضـي از دو قلوهـا . دارند يلوها معموال نسبت به هم محبت بيشتردو قشود، ديگري هـم اگر از هم دور باشند، هر وقت يكي از آنان مريض مي

. شود مريض ميوقتـي : فرمايـد مـي . فرماينـد هم همين مطلب را مي :امام معصوم

شـويد، يـا ناراحـت باشـيد، مـا هـم مـريض بيمـار دوسـتان مـا شمااگر شما خوشحال باشيد، ما هم خوشـحال . ناراحت هستيم و شويم مي .شويم مي

.146، ص 65؛ بحاراالنوار، ج 101، ص 1؛ ارشاد القلوب، ج 722ـ االمالي للطوسي، ص 1

176 حـــديث دوســـت

همچون مادري دلسوز�4�O :F�� & %� %M(��&� +1 :�4%3(�� BT+?� %بـه نسـبت دلسـوز يمادرهمچون امام 1؛�

.استخويش كودك كوچك خودش به قـدري زيـاد محبت مادر مهربان براي فرزند صغير و

توانيم محبـت ما نمي. است كه حاضر است خودش را فداي فرزند خود كند . و مهر مادر را درك كنيم

&2�G6�� &$%� &�� G �� �- &2�3&��� +} %I4 (C امام پنـاه بنـدگان خـدا در گرفتـاري 2؛�% .% .سخت است

اگـر دنيـا و . مظهر رأفت و پناه بندگان خداوند هستند :ة معصومينائمآخرت را بخـواهيم، اگـر بخـواهيم سـعادتمند شـويم، بايـد در خانـة ائمـة

. برويم :معصومين

7كرامت امام رضااز دانشجويان خارج از كشور اسـت كـه بعـد از انقـالب در اصغر كريم

. بـود ;ايشان يكي از دوستان حاج احمد آقا خميني. به ايران آمد 1360سال آيد، در صـدا و سـيماي اصـفهان مشـغول بـه كـار كه به ايران مي بعد از اين

. شود و بعد از آن به تهران منتقل مي. شود ميكنـد كـه ول كار بوده، مأموريت پيـدا مـي ايشان موقعي كه در تهران مشغاي از خبرنگـاران در حصر آبادان، با عده. گزارشي از جبهه و جنگ تهيه كند

وقتـي گـزارش تمـام . كند از آبادان و جبهه و عمليات آنجا گزارشي تهيه ميلـذا از مسـئولين . شود، عجله داشته كه اين گزارش را بـه تهـران برسـاند مي

.283، ص 4؛ البرهان، ج 219الغيبه للنعماني، ص ؛ 198، ص 1ـ الكافي، ج 1

.ـ همان 2

177 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

با دوست خـودش سـوار . ولين هواپيما به تهران بازگرددكند با ا خواهش مي ،فالحـي شـهيد هواپيمايي كه چند نفر از مسئولين رده بـاالي ارتـش ماننـد

. كننـد اند، به طرف تهـران حركـت مـي فكوري بودهشهيد كالهدوز و شهيد اي از مجـروحين و شـهدا را هـم در هواپيمـا چون هواپيما نظامي بوده، عده

.دهند قرار ميكـه بـا ايـن . شـود خاموش مـي چهار موتور هواپيما نزديك بهشت زهرا

موتورهاي هواپيما هر كدام مستقل هستند، اما در يك لحظه هر چهار موتـور در اين هواپيما فقـط . در اين سانحه سران ارتش همه سوختند. افتد از كار مي

نش شـود و بـد بود كـه مجـروح مـي نفر زنده ماند و او هم اصغر كريميك . شود بعد از دو ماه خوب مي. سوزد مي

وقتـي موتورهـا از كـار افتـاد، : گويـد كننـد، مـي وقتي با او مصاحبه مـي . توانسـت حـرف بزنـد شـهيد فكـوري هـم نمـي . توانستيم حرف بزنيم نمي

. توانسـتم خواستم حرف بـزنم نمـي ولي هر چه مي. شهادتين را در دل گفتم ! سوختم سوختم: گفتند ر ميان هواپيما ميهمه د. هواپيما در هوا آتش گرفت

وقتي هواپيما به زمين افتاد، يك نفر زيـر بغـل مـن را گرفـت و از ميـان هـا بيـرون متوجـه شـدم از آتـش . يك لحظه به هوش آمدم. آتش بيرون برد

. كردم ام، به طوري كه احساس سردي مي آمدهمدند؛ چـون در گلـوي ها آ آن. تلفن به منزل زديم. مرا به بيمارستان بردند

ولي وقتي مـن بـه . من پر از خون بود، خانواده از زنده بودن من نااميد بودند . ها از گلويم خارج شد هوش آمدم، يك سرفه كردم، تمام خون

علـت نجـات خـود را : گفتم. از من سؤال كردند علت نجات تو چه بود . دانم مي 7نظر امام رضا

178 حـــديث دوســـت

ي در صدا و سيماي اصفهان مشغول كار من وقت: گفت مي آقاي اصغر كريمهـا ها نابينا بود و پدر بچـه بودم، گزارشي از يك خانواده بسيار فقير كه مادر آن

. بضاعت بودند ها بدون سرپرست و بي اين بچه. هم معلول بود تهيه كردموقتي اين گزارش را در صدا و سيما پخش كردم، افـراد خيـري از مـردم

پـول . ديدند، نامه نوشتند كه ما حاضر به كمك هستيماصفهان كه گزارش را ها تهيه كـرديم و خانه و امكانات خوبي براي آن. ها جمع شد زيادي براي آن . ها فراهم شد اي هم براي آن حقوق ماهيانه

كه براي تهيه گزارش به جبهه و آبادان بـروم، همـان خـانم من قبل از آنرويـم مـي 7ند كه ما به زيارت امام رضاز فقير اصفهاني به منزل ما تلفن مي

.كه باعث شد مشكالت ما برطرف شود دعا كنيم تا براي اصغر كريمايـن خـانم . گيـرد كنـد و شـفا مـي نظري به اين خـانم مـي 7امام رضا

رت قرار گرفتم، به ياد اصغر كريمدر همان حال كه مورد نظر حض: گويد مياو مـا را . را از خطـرات حفـظ كنـد اصغر كريم: گفتم 7به امام رضا. افتادم

. احيا كردزماني بود كه هواپيماي اصغر كريم آتـش اتفاقا دعاي اين خانم در همان

سالمتي خود را مديون اين خـانم و معجـزة : گويد مي اصغر كريم. گرفته بود . دانم مي 7امام رضا

6پيـامبر اكـرم . نظر خاصي بـه دوسـتان خودشـان دارنـد 7امام رضاهـر كـس او را زيـارت كنـد، خداونـد . امام رضا پارة تن من است: فرمودند

بـدن زائـرين امـام . بخشـد كند و گناهان او را مي مشكالت او را برطرف مي 1.شود ها واجب مي ر آنشود و بهشت ب بر جهنم حرام مي 7رضا

.585و 583، ص 2ـ من ال يحضره الفقيه، ج 1

179 ها زيبايي و ها پاكي با: يازدهم گفتار

ترحم به حيوانات . كند خداوند براي رحم كردن به يك حيوان ترحم مي

. جت االسالم شفتي يكي از علماي بزرگ اصفهان بـوده اسـت مرحوم حدر زمان قحطـي وضـع او . فعال قبر او در مسجد سيد اصفهان زيارتگاه است

. كرده است در فقر شديد زندگي مي ه،خيلي بد بودآن را بـه . گيرد ميدر يك روز سرد زمستاني جگر سفيدي براي خانمش

يكـي از . كنـد دهد و او را سير مـي ييك سگي كه چند بچة شير ده داشته مكند كه تمام ثروت من را بـه تجار مهم شهرستان شفت مازندران وصيت مي . مرحوم شفتي بدهيد و او هم نبايد به كسي بدهد

كنـد و بـيش از سيصـد از اين ثروت هنگفت چند پارچه آبادي تهيه مـي شـما اگـر . ازدسـ كرده است و اين مسجد سيد را هم مي خانواده را اداره مي

.بخواهيد خداوند به شما رحم كند، بايد به زيردستان خود رحم كنيد : فرمايند نقل مي 6از جدش رسول اكرم 7امام حسين

%�4 (W&� ? ^4&� &� &. (/+44(�� &[(�%\ �- &�� +�4 B��� +��)(2&� &1b :F�� % (�%� &�^ ("% (?� +, %{(-%� &J�-ادخال سرور در دل مؤمنين است، به ،؛ افضل اعمال بعد از فرائض

. چيزي كه در آن گناه نباشدمتوجه شدند يك غـالم يهـودي نـان خـودش را 7حضرت ابي عبداهللا

چـرا : از اين غـالم پرسـيدند . گذارد كند و جلوي يك سگ مي لقمه لقمه ميخواهم با سير كردن ايـن مي. دلم گرفته است: كني؟ غالم گفت اين كار را مي

كنم تا خداونـد غـم من به اين مخلوق خداوند رحم مي. دلم شاد شود ،سگ . را از دلم بردارد

به صاحب يهودي . اين غالم را كه ديدند خوشحال شدند 7مام حسينا

180 حـــديث دوســـت

به بركـت قـدم : يهودي هم گفت. اين غالم و باغ را به من بفروش :او گفتندحضـرت بـه غـالم . بخشـم نازنين شما من اين غالم و باغ را بـه شـما مـي

. تو را در راه خدا آزاد كردم و اين باغ را هم به تو بخشيدم: فرمودندشده بود، به شوهرش 7همان يهودي هم كه عالقمند به امام حسينزن

مـرد يهـودي هـم . بخشم مهر خود را مي. خواهم مسلمان شوم من مي: گفت 1.بخشـم خانه خودم را هم به زن خـود مـي . شوم من هم مسلمان مي: گفت

.داردرحم كردن به يك حيوان اين همه بركات . كار خير توليد دارد

.75، ص 4، ج :؛ مناقب آل ابي طالب194، ص 44ـ بحاراالنوار، ج 1

دوازدهم گفتار مكارم اخالق

4(s&�+� ^: &� &db4 ()% (?� %T &��4= %. %�4Y %¢+ &? +f ؛ مـن تنهـا بـراي . ام اخالق مبعوث شده

»6پيامبر اكرم«

شـرور منشـأ همـة . بـرد ميخاصيت صلوات اين است كه نفاق را از دل

ونـد دو انسان با خودش و با خلق خدا كه ايننفاق يعني . نفاق و تفرقه است 6صلوات بر پيامبر اكـرم و . نفاق استرذائل منشأ همة. چهره داشته باشد :فرمودند 6رسول خدا. آورد &� (� %- +� %� �M (� %<�M += (� &� :F�� &1b %- :�4 %� %" &�4 :w� 4 %< (E %� +[ &� Y6�� &d�4Cبـر مـن بلنـد 1؛

.برد صلوات بفرستيد كه اين عمل نفاق را مي. تـأثير ديگـري دارد ،نصلوات را آشكار و با صداي بلند صلوات فرستاد

ذكرهـاي ديگـر را بايـد وگرنه صلوات استذكر مخصوص ،يـك آثـار ،صلوات را در تنهـايي هـم بلنـد بفرسـتد كسي اگر

كنـيم و بـر آن را زيـاد 6هرچه يـاد پيـامبر اكـرم . مخصوص ديگري دارد .رود مياز بين مخصوصا نفاق ،انسانرذائل ،مداومت داشته باشيم

.200، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 159؛ ثواب االعمال، ص 493، ص

نفاق زداييخاصيت صلوات اين است كه نفاق را از دل

نفاق و تفرقه استچهره داشته باشد

آورد مييگانگي

صلوات را آشكار و با صداي بلند صلوات فرستاد،اين بلند گفتناگر . آهسته گفت

مخصوص ديگري داردمداومت داشته باشيم

، ص 2ـ الكافي، ج 1

182 حـــديث دوســـت

در عالم :بيت اهلمقام پيامبر و رسـالت . كردنـد مـي مخفيانه عبادت خداونـد چهل سال 6پيامبر اكرم

حتي قبل از آمدن در اين دنيـا .پيامبر بودند كه اينبا ،خود را آشكار نفرمودنده م هسـتي خلـق شـد لعـوا ند و روح شريفشان قبل از خلقت همةپيامبر بود

. است خلق شدهقبل از اين عالم روحشان هم :معصومين ائمة .استهـا در عالم ملكوت و ملـك سـال هايشان بدنقبل از ها انسان ارواح همة

در فضاي قدس ها سال ،قبل از وارد شدن در بدنها ارواح انسان. اند مقيم بوده ، وو ذر اول در عالم ارواح و اشـباح ها ارواح انسان. اند بال و پر طيار بوده بي

. شوند ميو بعد هم به عالم برزخ و قيامت وارد اند بعد به اين عالم دنيا آمدهقبل از آمدن به دنيا و بعد از آمدن به دنيا مقـام :ارواح چهارده معصوم

پيـامبر . نداشـتند كـردن آن را ظـاهر ةامـا اجـاز . انـد را داشتهنبوت و امامت .خود را ظاهر نفرمودندنبوت تا چهل سالگي 6اكرم

هدف از بعثت. هـدف و مقصـودي دارد ،كند ميبزرگ درست اي هاگر شخصي كارخان

ي هـدف و مقصـود ،را خلـق فرمـوده اين عالم بزرگ كه خداوند متعال هم ؟خداوند چه بوده است هدف و مقصود .داشته است

. آفريد و بسيج كـرد . 6مخلوقات را براي آمدن پيامبر اكرم خداوند همةچقـدر در 6پيامبر خـدا . مقدمه بودند :ارده معصومهمه براي آمدن چه

:فرمود !اين راه آزار و اذيت ديد +� �. %,(s &. ��&3% %r&7�+� �.� +f�7نشد هيچ پيغمبري مانند من اذيت 1؛ .

.56، ص 39؛ بحاراالنوار، ج 8؛ تسليه العباد، ص 247، ص 3 ، ج:ـ مناقب آل ابي طالب 1

183 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

بـه . بسـيار اذيـت ديدنـد امـا زندگي كردند،در دنيا كمي مدت كه اينبا را هـا تمـام سـختي . نـد كـذاب داد و نسبت مجنون و سـاحر 6رسول اهللا

سـميه و ياسـر را . چقـدر يـاران آن حضـرت را آزار دادنـد . ندتحمل فرمودداغ هـاي بـالل را روي سـنگ . عون را كور كردندظعثمان بن م. شهيد كردند

چه بود؟تحمل اين همه آزار و اذيت براي . شكنجه كردند

تزكيه و تعليمو اين همـه مشـكالت را تحمـل ندمبعوث شدبراي چه 6پيامبر اكرم

:فرمايد ميقرآن ؟كردند %M +� &E:��r %�%�%� &-� Y.+ (i� Y� %� S?M +! %� (� +0(6 &. %�M4 +�(L 4 %� %" (� (� &0 � %� &J4&<� %� 4 +� Y' %I� (� &0 %�

+� +� +0 +�Y�%� %��%L&=(�� %� %$ %� (= & (�� %� (9&8 �M+ � %' (� &. +,(3 %\ &C%�� 5�%b %p &3 اوسـت 1؛ �5 .+اي از خودشان برانگيخت تـا فرستادهسوادان آن كس كه در ميان بي

آيات او را بر آنان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت بيـاموزد، .و آنان قطعا پيش از آن در گمراهي آشكار بودند

قرآن را بر مردم تـالوت را مبعوث فرمود تا 6يعني خداوند پيامبر اكرم ،بعـد از تزكيـه و دنه شـو مردم را پاك كند تا تزكي ،بعد از تالوت آيات. كند

.گيردبجاي انعلم و حكمت در دلشعلـوم را در آن قـرار ،مالئكـه ،شـود پـاك اخالقـي رذائـل قلبي كه از

لـذا . شـود آن گذارند علـم وارد نميشياطين ،اگر دل پاك نباشد. دهند مي .تزكيه مقدم است

اگـر كاغـذ سـياه . در آن چيزي نوشتبتوان سفيد باشد تا بايد كاغذ در آن ،ينه اگر زنگار گرفتـه باشـد يآ. نوشتدر آن چيزي توان نمي ،باشد

.2ـ سورة جمعه، آية 1

184 حـــديث دوســـت

. شود نميچيزي ديده مكارم اخـالق را كه اينمن مبعوث شدم براي : فرمايند مي 6پيامبر اكرم

. اخـالق را بـه انجـام برسـانم يها مبعوث شدم تا كرامت. در مردم زنده كنم. شـود مـي در يـك حـديث خالصـه 6پيامبر اكرمهاي زحمت نتيجة همة

براي تكميـل شـدن مكـارم ها عبادت و همةيعني نماز و روزه و دعا و قرآن . اخالق است

ديگـر هـاي ا عبادتيفرمايد هدف از بعثت من نماز يا روزه يا جهاد نمي ،اگر خداوند كريم اسـت . تا صفات شما خدايي شود ام آمده :فرمودند. است

ما هم صـفات خـالق را ،بخشنده استو رحيم خدا اگر .ما هم كريم بشويم .پيدا كنيم

در شـما كـه اينبراي ام، واجب كردهروزه را : فرمايد ميخداوند در قرآن در فروعـات .بايد اخالق خوب و تقوا در مـا ملكـه شـود 1.تقوا ايجاد شود

حـد فاصـل بـين نمـاز . نماز معراج مؤمن است .مچيزي باالتر از نماز نداري . اين نماز چهار هزار مسأله دارد. استو ايمان كفر

: فرمايند مي 3حضرت فاطمه � %� %�%- £££ S��I6%< %1b :F�� &�44(3&=(�� &�4 بـراي ايـن را نمـاز خداونـد 2؛"%

. كه ما را از كبر پاك كندكرد واجب نمـاز . شـود مـي فداي يك صفت اخالقي ،مهم است نمازي كه اين همه

كـه ايـن بـراي ،خمس و زكات بدهيم. صفت تكبر از ما دور شودتا بخوانيم . جهاد واجب شد كه از جان و مال خود بگـذريم . سخاوت در ما ايجاد شود

.183ـ سورة بقره، آية 1 .223، ص 29؛ بحاراالنوار، ج 248، ص 1ـ علل الشرايع، ج 2

185 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

خيـر بـه ديگـران كـه ايـن بـراي ،امر به معروف و نهي از منكر واجب شـد . ن باشيمبرسانيم و خيرخواه ديگرا

تفـاوت بـي و سـوزند و مـي اند تواند ببيند ديگران آتش گرفته نميانسان .بايد دست ديگران را هم بگيريم. دباش

فلسفة عباداتنمـاز . گردد و آن صفات اخالقي اسـت ميتمام فروعات به يك ريشه بر

كه ما در مقابل خداوند تواضع است با اين همه عظمت براي اين وضع شده شـيطان . رسـيم مـي با سجده كردن بر خداوند به نهايت عبادت . داشته باشيم

،حاال اگر نماز ما اين ثمـره را بدهـد . چون تواضع و سجده نكرد مردود شد .افتد ميكند و جلو ميارزش پيدا

مـا را تزكيـه بايدفروعات . شوند ميپس تمام فروعات دين فداي اخالق رشـدي وگرنـه انسان به رشد رسـيده اسـت ،اگر نماز غرور را بشكند. كنند

. است نكردهولي يك قـدم ،خوانند ميچهل سال نماز جماعت اول وقت افراد بعضيچهـل سـال روضـه . اما خيلي بداخالق هستند ،عبادات دارند. اند فرق نكرده

چـون روي صـفات خودشـان كـار ؛انـد اما هـيچ فرقـي نكـرده ،خوانند مي .كنند نميپياده هدف و مقصد نماز را در خود . كنند نمي

:فرمودند 7امام صادق #9M4 +�(� %. %M4 +0%- � +¤ :�44 %@ &J4(� %. (M%� +�4 &)� 9�' (� %. %� #9M+3(O %. +e�. (M%� rM%L (!� &� 1؛.%

و كسي كه امـروزش مغبون است ،دو روزش مساوي باشدكه كسي .بدتر از ديروز باشد ملعون است

.327، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 252، ص 2؛ كشف الغمه، ج 667ـ االمالي للصدوق، ص 1

186 حـــديث دوســـت

در رحمـت خداونـد قـرار ،باشـد شبهتـر از ديـروز شامروزكسي اگر .زننـد مـي يا هفتاد سـال در كـالس درجـا ،چهل سالها بعضي. است گرفته

.شوند ميرفوزه و مردود روح انسان هم بايـد غـذاي ،انسان احتياج به غذا داردكه بدن طور همان

از بايد بـراي انسـان هـر روز يـك در . دشو ميپژمرده وگرنه معنوي بخوردمؤمن كسي اسـت كـه . رسد نميبه راحتي و آرامش وگرنه معنويت باز شود

روح مؤمن هميشه در حـال سـير و پـرواز كـردن . دو روز او مساوي نيست : فرمايد قرآن مي. تاس

�%- (! %L &3 +K (V� �M%4 (�4cدر كارهاي نيك از يكديگر پيشي بگيريد 1؛��.

اهميت مكارم اخالق : اند فرموده 6پيامبر گرامي اسالم

(s&�+� : &� &db ()% (?� %T &��= %. %�Y %¢+ &? +fام براي اخالق مبعوث شدهتنها من 2؛ . . ه مكارم و فضائل اخـالق برسـيم آيات قرآن براي اين است كه ما ب همة

ديـن بـراي ايجـاد حقيقت . شود ميفروعات دين فداي صفات اخالقي همةـ كافر خوش. استاخالق در وجود م از مـؤمن تـر كخلـق بـه بهشـت نزدي

از مـؤمن نمـاز شـب ،امـا رحـم دارد ،اگر كسي كافر است. است بداخالق .تر است ، به بهشت نزديكتوز و بخيل است خواني كه كينه

نمـاز .ايـم داشـته مانند شمر و عمرسعد و ابـن ملجـم هايي مسلمانكـه هـايي يكي از علت. خواندن و قرآن خواندن ابن ملجم معروف بود

ـ ،غايب است 7امام زمان بـراي ؛باشـد مـي زش براي حفـظ جـان عزي

.148ـ سورة بقره، آية 1 .382، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 8ـ مكارم االخالق، ص 2

187 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

.دروغيهاي ماندن از دست مسلمانمصون منهاي صفات خـدايي بـه شـهادت هاي از امام اول تا يازدهم را مسلمان

. كردنـد نمـي اين كارهـا را ،بود مي ها آناگر يك صفت خدايي در . رساندندهمـه . همه مسـلمان بودنـد ،آمدند 7كه كربال براي كشتن امام حسين ها آن

اگر صفت رحـم و مـروت و جـوانمردي در . حج بودند و روزه و اهل نماز . كردند نمياين كار را ،بود ها آن

!دو خصلتي كه كافر را بهشتي كردخـدمت پيـامبر . سه نفـر مشـرك را اسـير كـرده بودنـد 7اميرالمؤمنين

حكم اعـدام بـراي . قبول نكردند. عرضه شد ها آناسالم بر . آوردند 6اكرمكـه خواسـتند اعـدام سـومي را . اعدام شدند ها آندو نفر از .صادر شد ها آن

. نازل شد 7جبرائيلكنند، ايـن . كنـد مـي را نـازل 7صفات خوب چقدر مهم است كـه جبرائيـل

. كنـد ميمتصل صفات و فضائل اخالقي است كه انسان را به مبدأ و خداوند . تنداعمال انسان برگ و ميوه هس. صفات خوب شاخه و ايمان ريشه است

چـون ؛اين سومي را اعدام نكـن :فرمايد ميخداوند : فرمودند 7جبرائيل .حسن خلق و سخاوت صفت خوب در او هست؛دو

: گفـت . تو براي اين دو صفت آزاد هسـتي : به او فرمودند 6پيامبر اكرممـن : فرمودنـد 6پيـامبر اكـرم ؟مگر خداي تو اين صفات را دوسـت دارد

. شـوم ميمن مسلمان : او هم گفت. ام براي همين صفات خوب مبعوث شده 1.سخاوت و حسن خلق او را به بهشت كشيد

:فرمودند 7اميرالمؤمنين

.390، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 107ـ االمالي للصدوق، ص 1

188 حـــديث دوســـت

5��X %@ 5�&./ +. (� &. &$:6%4 (m� �%�&� Q�Z (�%� ��&~ اميد به بهشت رفـتن 1؛'�-&�# !% .در كافر سخاوتمند از مؤمن بخيل بيشتر است

مخصوصـا ؛بـرد از صفات بد به خداوند پناه مـي 6پيامبر گرامي اسالماين حرف غلطي است كـه بگـوييم . صفت بسيار بدي استكه صفت بخل

اگر . چون بخل جامع صفات بد است. فالني آدم خوبي است، اما بخيل استاي است كه هيچ قابل استفاده و بهره سي صفت بخل دارد، مانند يك مزرعهك

. صفت بخل با ايمان سازگار نيست. برداري نيستولـي چـون .بـرود بهشـت توانـد نمي. از دنيا رفت. حاتم طايي كافر بودآمـده اسـت روايـت در لـذا . سـوزد ، در جهنم نمـي صفت سخاوت داشت

.استتر به بهشت نزديكاز مؤمن بداخالق ،كافري كه صفت خوب داردآزار باشد، انسـان اگر يك نفر يهودي و نصراني گذشت داشته باشد و بي

تـوان اما با يك مسلمان كه مردم آزار است، نمـي . كند راحت با او زندگي مي . زندگي كرد

بدصفات گريز از :فرمايند مي 7امام صادق

%� ? ( +) +, (m�%4 :6 %$ %. (� %9�' %\ �- (� &3 &J &. +��4Ks 5�%2 (�4 %) (�4 &. 5$4:3 %� %�4 2؛�34)��4=& .& .شود وارد بهشت نمي ،هركس در قلبش به اندازة دانة خردل كبر باشد

اخالق و صـفات و : گويند مياست كه يك فكر انحرافي شايع شده . ايـن حـرف انحرافـي اسـت . فضائل اخالقـي جـزء مسـتحبات اسـت

7امام صادق. از گناهان كبيره است بداخالقي .مكروه نيست بداخالقي :فرمودند

.، حرف كاف44ـ المواعظ العدديه، ص 1

.141، ص 2؛ بحاراالنوار، ج 396؛ تحف العقول، ص 310، ص 2ـ الكافي، ج 2

189 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

+! +kM (V�+4 (� &U %7 ( #[ +� ? (O %C +ه اخـالق بـد گنـاهي اسـت كـه بخشـيد 1؛� .شود نمي

. اهـل اسـتغفار باشـد هرچنـد ،كند نميقبول بداخالقخداوند توبه را از سـجدة آدم . ريـزد مـي را به هم اهمه كاسه و كوزه ،چون اگر عصباني شود

اگـر . گـردنش بشـكند تا سجده كند قدر آناگر چه ،شود نميقبول بداخالقايـن آتـش غضـب ازبايـد انسـان . نـدارد اي فايـده ،بگويدهم هزاران العفو

استغفراهللا :گويد مياز يك طرف وگرنه خودش را نجات دهد و بيرون بيايددر و آيـد مـي از يك چاه بيـرون .شود ميباز عصباني . كند ميتوبه از گناه و

.گيرد مييلة ديگر قرار ذچاه ر :فرمودند 6رسول خدا

+� �%�%��Y�4 :��� &U(�+44 (V� &[ &��F&� &$4 %�M:L��&� &kخداونـد از پـذيرش توبـة 2؛ .ورزد انسان بداخالق امتناع مي

داشـته ممكن است انسان يك صفت سـخاوت . اخالق خيلي مهم است . اهل نجات شود و باشد

نجات سامريدم مـر ، متوجـه شـد همـة از كوه طور برگشـت وقتي 7حضرت موسيچـرا گذاشـتي : فرمود. برادرش هارون را گرفت يقة. اند گوساله پرست شده

مـن را ةيقـ . سامري اين كار را كرد: هارون گفت. پرست شوند گوساله ها اين . من گناهي ندارم. رها كن

. تصـميم گرفـت سـامري را اعـدام كنـد . دستور داد سـامري را آوردنـد

.344، ص 1ج ؛ جامع السعادات،93، ص 6ـ المحجه البيضاء، ج 1 .216، ص 69؛ بحاراالنوار، ج 321، ص 2ـ الكافي، ج 2

190 حـــديث دوســـت

. چـون او آدم سـخاوتمندي اسـت . او را نكش: فرمود .نازل شد 7جبرائيلهـم 7سيموحضرت 1.حكم اعدام از او برداشته شد براي صفت سخاوت

مبتال به يك مرض مسري شـد كـه مجبـور بـود از شـهر و او را نفرين كرد .بيرون برود

مهلت خداوند به فرعون : گفت ميفرعون كسي بود كه چهارصد سال

�% % +� +=B� %� % (i� %� .من پروردگار بلند مرتبة شما هستم 2؛ ")خـوب صـفت چنـد فرعـون بـراي خداوند به : فرمودند 7اميرالمؤمنين

يكي از صفات خوب او اين بود كـه سـفره انـداز . چهارصد سال مهلت دادهـا سرپرست بيو ها تمام يتيم :گفت مي و درست كرده بود اي هآشپزخان. بود

3.بيايند غذا بخورندداد ناموس او در ديـد اجنبـي نمياجازه . صفت دوم اين بود غيرتمند بود

. قرار بگيردداد مـي زود اجـازه ،صفت سوم او اين بود كه اگر كسي با او كار داشـت

4.كه از او ديدن كند

اثر وضعي كارهاي خوبآن . حاكم بـر او غضـب كـرد . كرد ميمؤمني در مملكت جباري زندگي

از چنـد روزي آن مشـرك . مؤمن هم فرار كرد و پناهندة به يك مشرك شـد

.278؛ النور المبين، ص 208، ص 13ـ بحاراالنوار، ج 1 .24ـ سورة نازعات، آية 2

.115، ص 2ـ رنگارنگ، ج 3 .129، ص 13بحاراالنوار، ج : ـ رجوع كنيد به 4

191 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

جهنم و آتـش او را ،رود ميوقتي اين مشرك از دنيا . پذيرايي كرداين مؤمن ولي آتـش بـه او ،در آتش بود. رسانند ميغذا صبح و شام به او . سوزاند نمي

. اثري نداشت

در دنيـا و آخـرت ،ي خدمت به يك حيوان كرده باشـد اگر كافر و يهوداگـر كارهـاي ولي ،برند نميچون كافر را در بهشت . داردبراي او اثر وضعي .كاهند كنند، يا از عذاب او مي نميعذابش خوبي كرده باشد،

بداخالقيپيامدهاي ،يا از مستحبات اسـت ،اخالق از فروعات دين: گويند ميها بعضي كه اين

. بخشـوده شـدني نيسـت ي است كهگناه بداخالقي. سخن صحيحي نيستامـا رسـول . كننـد مـي اخالق را از مسائل فرعي و مستحبات حساب بعضي

مـن بـراي : فرماينـد مـي لـذا . دانند ميمبدأ تحول جهاني را اخالق 6اكرم . ام مبعوث شدههمين اخالق

:فرمودند 6رسول خدا + &� (C+� +k�Y� :��� +U(� +V� %,4 %�%��� B, %V� + &� (C+� ^%' %, گونـه كـه همـان 1؛���%�%

عمـل نيـك هـم سركه شيريني عسل را از بين مي برد، اخالق بـد .كند انسان را تباه ميانسـان اگـر اهـل نمـاز شـب باشـد امـا .كند مياخالق بد عمل را فاسد

مسـلماني .نبايد شـك بكنيـد . زند ميخود را آتش هاي تمام ثواب ،بداخالقاگـر هـزاران روز و شـب نمـاز و ،رحم است بيو بداخالقكه مردم آزار و .فشار قبر دارد ،روزه داشته باشد

جلـوي غصـب ،بـود مـي اگر سعد بن معاذ زنـده : آمده استدر روايت

.297، ص 70؛ بحاراالنوار، ج 322، ص 2؛ الكافي، ج 65، ص 7ـ صحيفه االمام الرضا 1

192 حـــديث دوســـت

،در خانـه بداخالقياما براي ،اهل عبادت بود كه اينبا .گرفت ميخالفت را 1.فشار قبر دارد: فرمودند 6پيامبر اكرم

به او ،باشد و هيچ عمل مستحبي هم انجام ندهد اخالق خوشاگر انسان ماننـد كسـي اسـت اخالق خوشآدم . دهند ميداري و نماز شب روزهثواب

. ي مغز عبادت اسـت اخالق خوشچون . كه روز و شب مشغول عبادت استبـه مغـز ،اگرچه يك بچه كوچك باشد ،دل و متواضع است رحيمانساني كه

:فرمودند 7امام صادق .است عبادت رسيده &� :9 &U(�+4 (V� %� (� +� &J&3 &��F&� +¥+�(3 %� %2 %� %Z %$ 4 GF�� &�� &� &��4K�� &بـه درسـتي كـه 2؛�

خـوان دار نمـاز شـب روزه را به درجة اخالق خوشحسن خلق انسان .رساند مي

:رمودندهمچنين ف ���� %) &J &. % %\ ��� &J& (� %\ % (�%� %9�' (M%� %� +J +.b!� %, %�%' &J�- :�+' (� %. #R%� (�%� �4� %� %C %l

(�� %� +d ( YF�� +J%� +�%4 %?� %� �� &U(�+44 (V� +� (� ر چيز اسـت كـه چها 3؛.� %$+ �% �+هرچند سر تـا . ها باشد، اسالمش كامل شده است هر كس داراي آن

: انــد از آن چهــار چيـز عبــارت . پـا گنــاه باشـد، خداونــد او را بيـامرزد .اخالقي راستگويي، حيا، امانتداري و خوش

گناهان هيچ ،داشته باشد را چهار صفتاين اما ،اگر كسي غرق گناه باشدضـمانت 7امـام صـادق . شـود مياو هم كامل اسالم ،زند نميضرري به او

.شود نمياو ايجاد اسالم با اين چهار صفت يك ذره نقص در است فرموده اگر يكي را بگيـري بقيـه . كشند ميصفات خوب مثل زنجير همديگر را

.108، ص 22؛ بحاراالنوار، ج 310، ص 1ـ علل الشرايع، ج 1

.381، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 103، ص 2ـ الكافي، ج 2

.43ـ معدن الجواهر، ص 3

193 اخالق مكارم: دوازدهم گفتار

ايمـان و .در يك رشته هسـتند داري و راستگويي و حياامانت. آيد ميخودش .اند حيا با هم مقرون

سرچشـمه . انـد انبيا براي همين صفات خوب آمده و همة 6پيامبر اكرم : فرمايند مي 6رسول خدا. همين صفات استها خوبي ةهم

%2�' %�� +��� %� (9 %� += %9M % &3 G� Sپيامبر شودكه آدم حليم نزديك است 1؛� . . رساند مينبوت و درجة انسان را به مقام ،از بس صفت حلم خوب است

مظهر حسن خلق 7امام كاظمناسـزا 7بـه امـام كـاظم و آمـد مـي هر روزدوم يك نفر از اوالد خليفة

حضرت . ادب كنيم كردند به ما اجازه بدهيد او را مياصحاب اصرار . فتگ ميبـدي بـدي را بـا . خشونت را با خشونت نبايد جواب داد: فرمود مي انبه آن

. ما نبايد مثل او عمـل كنـيم ،كند ميبدي او كار اگر . جواب دادن هنر نيست .كردند كه با او كاري نداشته باشيد مينهي شديدا حضرت اصحابشان را

در فالن جـا : است؟ گفتندكجمكان اين شخص : حضرت سؤال فرمودندوقتـي . پيش او رفتنـد و حضرت مركب خود را سوار شدند. كشاورزي دارد

. مـن شـويد زمـين وارد فرياد زد من راضـي نيسـتم ،به زمين او وارد شدند !خسته نباشي: به او فرمودند. حضرت اعتنا نكردند تا به او رسيدند

. دينـار صـد : گفـت ؟اي هخـرج كـرد چقدر براي اين زمين : فرمودندبعد بـه سيصد دينار . دينار دويست: گفت ؟اميد داري چقدر سود ببري: فرمودند

فـرداي آن . برگشتنداو هم سر مبارك حضرت را بوسيد و حضرت . دادنداو حضرت را ديـد شـروع بـه تعريـف وقتي .وارد مسجد شدآن شخص روز :گفتو كرد

.603؛ نهج الفصاحه، ص 35، ص 1؛ رياض االبرار، ج 70، ص 43ـ بحاراالنوار، ج 1

194 حـــديث دوســـت

+� %� (" %� +� %� (� +� ( %� %� +, &� %��! %L +Jاست كه رسالتش را كجـا تر آگاهخداوند 1؛ .قرار دهد

من با : فرمودند 7امام. شديكي از مريدان حضرت تا آخر عمر يوبـه اصحابشـان . يك مبلغ پول كار دنيـا و آخـرت او را درسـت كـردم

خواستيد او را از مييا كار شما كه ،تر بود حاال كار من درست: فرمودندو صفات خداوند مظهر اخالق :معصومين حضرات ائمة 2؟بين ببريد

.هستند

.124ـ سورة انعام، آية 1 .102، ص 48؛ بحاراالنوار، ج 311، ص ـ دالئل االمامه 2

سیزدهم گفتار تواضع در برابر حق

�M+�%; (!�%- %,4 (�% &� (' YE4�� %9M4 +�%�(�%< ? (�+L4(6 ؛ پـس اگـر �&9) '+ .دانيد از اهل ذكر بپرسيد نمي

»43سورة نحل، آية «

مندي از قرآنهر چه انسان با قرآن سنخيت پيـدا . هستندها دلهاي قرآن خزينهخداونـد قـرآن را تنزيـل . را كنار بزندها و حجابها تواند پرده

هـم خـود را :معصـومين پيامبر و ائمـة . فرموده تا ما بتوانيم آن را بفهميم ما هم بايـد خـود را تنزيـل .نشستند ميبدوي هاي با عربو ند

در مقابـل خداونـد بـراي خـود .خوديت خود را كنـار بگـذاريم .چيزي قائل نشويم

+� +Z +2M %q %7 ( #[ +� ? +H�K #[( %7 &J&�وجود تـو گنـاهي اسـت كـه قابـل 1؛ .قياس با هيچ گناهي نيست

چون ما هـر چـه . يا عمل خود را ببيني اين گناه است ،خود كه همين ،خانه و زنـدگي، زن و بچـه . مال خداوند است ،عمل يا امكانات دنيايي داريم

.342چهل حديث، ص

مندي از قرآن ميزان بهرهقرآن خزينههاي آيه

تواند پرده ميبهتر ،كندفرموده تا ما بتوانيم آن را بفهميم

ند داد ميتنزيل خوديت خود را كنـار بگـذاريم بايد . دهيم

چيزي قائل نشويم

همينيعني عمل يا امكانات دنيايي داريم

چهل حديث، ص شرح ـ 1

196 حـــديث دوســـت

پنجاه .پنجاه سال قبل هيچ نداشتيم .از خود هيچ نداريم. همه مال خداوند استـيم اگر . سال ديگر هم هيچ هستيم آن وقـت ،حالـت هيچـي خـود را درك كن

:فرمودند 7امام صادق. بايد خود را تنزيل دهيم. توانيم از قرآن استفاده كنيم مي %� %K ( % %� :�+� � &J&K(� %&V %' �- &.b &J 9� +�4 &F(3+� ? (�&=� %خداي متعال در كالم 1؛�

.بينند آفريدگان خود تجلي كرده است، ولي آنان نمي ايخويش بر

:واليت تكويني ائمهكننـد، مـي در مقابل خداوند تواضـع :معصومين و ائمة 6پيامبر اكرم

بـه ديگـر مخلوقـات فـيض هـا آنو از كنـد ميعنايات ها آنخداوند به لذا .رسد مي

او مرتب درود و صـلوات :گرامي اسالم و آل خداوند متعال بر رسولصلوات بفرسـتيم ها آنمرتب بر . ما هم بايد همكار خداوند شويم. فرستد مي

آن وقـت مـورد نظـر . همان تنزيل اسـت تسليم شدن. بشويم ها آنو تسليم . شويم ميواقع خداوند م خداوند او را بر ماسوي اهللا حـاك ،خداوند شود انسان زمين خوردةاگر

بـر ماسـوي اهللا ،ما چون محكوم و تسـليم خداونـد شـدند هاي امام. كند ميواليـت تكـويني و تشـريعي ،عـالم بـر همـة ها آنلذا . حاكم و غالب شدند

مـن هـم همـة ،هسـتي مـن ردةچون تو زمين خـو : گويد خداوند مي. دارند . دهم ميتو قدرت خودم را به

بلكـه . نـد هسـتند دست و چشم و گـوش خداو :لذا چهارده معصوم . ندهمه چيز خداوند

.107، ص 89؛ بحاراالنوار، ج 372؛ مفتاح الفالح، ص 116، ص 4ـ عوالي اللئالي، ج 1

197 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

پذيري حق، بايد به طرف بگويـد مـن زمـين تمام شود ها اگر انسان بخواهد اختالف

يعنـي .گويند نفس من را شهيد نكـن ميبه هم ها اين داش. تو هستم خوردة . من را رد نكن

چون بـا همـان وجهـي كـه .سائل را رد نكن: فرمايد مي 7اميرالمؤمنين . لذا او را نبايد رد كرد .پيش شما آمده است ،ريزد ميپيش خداوند آبرو

و درخواسـتي حاجـت و آمدنـد مـي :بعضي از افرادي كه پيش ائمـه حاجـت خـود را بنويسـيد كـه وقتـي : فرمودنـد مي ها به آن :ائمه ،داشتند

. گوييد خجالت نكشيد ميتمـام مـردم يـك حـرف كـه شود ميمتوجه ،فهم انسان باز شود اگر در

. هم راست استها حتي بعضي از دروغ. زنند ميشـد مـردم متوجه .مدتي درس خواند .يك شخصي پيش حكيمي رفت

فهميـد ،مقداري كه بيشتر پـيش حكـيم مانـد . زنند ميمطابق حكمت حرف . گويند حكيمانه است ميمردم هر چه

بايد بـه . حرف قشنگي است ،تو هستم گويند من زمين خوردة مي كه اينانسـان . خداوند هستيم چون ما تكوينا زمين خوردة. گوييمب طور اينخداوند

شـما درسـت . من زمين خوردة شما هستم :گويد ميدر مقابل زن و بچه هم .شود ميتمام ها دعواها و اختالف با اين حرف، همة. فرماييد مي

ل كساني كـه بحـث و جـد . سترين صفات ابحث و جدل كردن از بدت. خواهـد حـق را بفهمـد نمي ،كند ميكسي كه بحث . كنند اهل نار هستند ميلـذا جـواب اسـتاد را گـوش . خواهد حرف خودش را به كرسي بنشـاند مي

.خواهند اشكال تراشي كنند ميها مرتب بعضي. كند نمي

198 حـــديث دوســـت

اهل ذكر :فرمايد ميقرآن

�M+�%; (!�%- %, (�% &� (' YE�� %9M +�%�(�%< ? (�+L(6 دانيـد از اهـل پس اگـر نمـي 1؛�&9) '+ .ذكر بپرسيد

;%�+�M «: فرمايد نمي (!�%- ����� %, يي هستند كه توجه تـام بـه ها آناهل ذكر .»%�)علـم نـور . اندازند ميبنشينيد كه شما را به ياد خداوند ها آنبا . خداوند دارند

جهـل و و علومي كـه مـا داريـم اصـطالحات . روشنايي استو و حقيقت يعنـي .گويـد ذكـر مـي عرب به ياد . نور خدايي است ،اما علم. تاريكي است

. ندارد اي هفايدبه تنهايي ذكر زباني .كنند ميكساني كه با قلب ياد خداوند �M+�%; (!�%- %, (�% &� (' YE�� (9&8 (�+L(6 +' ? %9M داني از اهل ذكـر پس اگر نمي ؛ >%�)�%�+ .بپرسيد

اگـر . دانـي مـي شـايد جـواب سـؤال را ،يعني در قلب خود بررسي كن: آمـده اسـت چـون روايـت . بعد سـؤال كـن جواب را در قلب خود نيافتي

از فقـر بـر ، هفتـاد در دست پيش كسـي دراز كنـد و اگرانسان امكاناتي دارد . شود ميسؤال كردن هم حرام . شود ميروي او گشوده

. نخواهد و سؤال نكنـد بهتـر اسـت حاجت از كسي بتواند انسان هر چه سـؤال . شـود مـي او حـل هاي سؤال ،نشيند ميبزرگي انسان وقتي پيش يك

باشـد كـه ايـن ماننـد ،نشينيد ميپيش عالم هم اگر . زياد خوب نيست كردناز خـودش ميـوه تـا بايد منتظـر بمانيـد . ايد دار نشسته پيش يك درخت ميوه

. افتند ميها آن وقت رسيده. درخت بيفتد. كنـد مـي تكاليف را زيـاد ،زيادهاي اين سؤال .كنند ميزياد سؤال ها بچه

.43ـ سورة نحل، آية 1

199 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

. انـد زياد تكاليف بيشتر براي مردم درست كردههاي اصحاب هم در اثر سؤالشـكيات را مهر امين هم همة. جواب دادند :ائمه .از شكيات سؤال كردند

.مردم راحت شدندو باطل كرد بزرگـي . تكـاليف شـاق بـراي مـردم آمـد ،كردنـد ي كـه هاي براي سؤال

چنـد . اگر شك آمد ديگر نماز نيسـت . نماز است شك نيست اگر: گفت مي . حرف قشنگ و درستي است. دقيقه را انسان بايد با خداوند باشد

آورند كه همه چيـز را ميعلومي ،ظهور بفرمايند 7حضرت مهديوقتي . شوند ميمردم راحت ةهم. زنند ميبه هم

دو سـاعت زيـر دوش حمـام . بدعت است اين. وسواس دارندها بعضيرا بـه اي هيـك وسواسـي خـانواد . اسراف كردن حـرام اسـت .ريزند ميآب

.شود مرتكب مي گناه كبيرهو ريزد ميآب هاين هم. اندازد ميزحمت يعنـي طـرف دنبـال حـق و . مگر جـدل احسـن . جدل خوب نيست

. حقيقت باشد و روي االغ سـوار بـود ها آنيكي از .رفتند ميدو نفر پهلوان با هم جايي

: سـواره هـم گفـت .زنـم مـي با تبر به كمر تـو : آن پياده گفت .ديگري پيادهبا هم بحث و درگيري پيدا كردنـد . شكنم ميتو را هاي آيم پايين استخوان مي خواهي بكني؟ ميخوب بگو ببينم چه : گفت .سواره پياده شد كه اينتا

آن . گويي درسـت اسـت ميتو هر چه. من با تو هيچ حرفي ندارم: گفتشـكل م ،حاال كه پيـاده شـدي .موقع چون تو سواره بودي من حرف داشتم

يكـي . اختالفـات همـين طـور اسـت همـة . مثل همديگر هسـتيم . حل شداگـر هـر دو پيـاده . در حالي كه ديگري پيـاده اسـت ،خواهد سواره باشد مي

.شود ميبحث تمام ،باشند

200 حـــديث دوســـت

سكوت و سخن :فرمودند 7اميرالمؤمنين %' +Tb &\���� &, +\ %� #cM +��MZ (m� &�� &, 4 +! #cM=سخن عاقل قوت است 1؛

.و جواب نادان سكوتتواني بدون عصبانيت حرف بزني، حـرف اگر مي. قوت غذاي جان است

در مقابـل كسـي هـم كـه جـوش . بايد آرام بحث كـرد .وت استقآن . بزنبايد مقداري راه بـرود يـا ،اگر انسان عصباني شد. بايد سكوت كرد ،آورد مي

. آب بخورد تا آرام شوددر اين . سكوت كندوگرنه بزند ،تواند با محبت حرف بزند مياگر انسان

توانيم نميما .كشند ميدر خانه زحمت ها زن. شود مياختالفات حل صورت ،وضع به هم ريخته است و ديديد اگر وارد خانه شديد. را ادا كنيم ها آنحق هديـه كشـند مـي بايد به خانم خود براي زحمـاتي كـه . شويدناراحت نبايد كارهـاي خانـه كـه با ايـن . دهند ميتمام كارهاي داخل خانه را انجام . بدهيد

. دانند ميخود را شرمنده كشند، قدر زحمت مي و اينمشكل است بگذاريـد نـاراحتي . شما بايد سـكوت كنيـد ،حاال اگر خانم عصباني شد

.تواند بگويد ميبه چه كسي ،اگر به شما نگويد .خودش را بگويدخانم شروع كرد فريـاد زدن كـه چـرا .وارد خانه شدم: گفت ميشخصي

هـاي حرفاگر : گفت ،بعد خانم آرام كه شد .من هم ساكت شدم. دير آمديدوسـت دارنـد هـا زنبرخـي از ؟به باغبان خانه بگويم ،خودم را به تو نزنم

. داردصبر تا ببينند چقدر شوهر را عصباني كنندامـا بيـرون خانـه مثـل سـلمان . بعضي مردها در خانه مانند شمر هستند

.537؛ غررالحكم، ص 395ـ عيون الحكم، ص 1

201 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

خـود بـراي زحمـاتي كـه در خانـه هـاي بايد ما از خـانواده . هستندفارسي . تشكر كنيم كشند مي

وارد هـا كـه گـاهي وقـت مـرد . صبر كنندها البته گاهي هم بايد خانمخـانم بايـد . اعصاب او به هـم ريختـه و ناراحـت اسـت ،شود ميخانه

اين جمله خيلـي . هر چه بگويي حق داري :به شوهر بگويد. سكوت كند ،فرماييـد مـي شـما درسـت ،حق بـا شماسـت : اگر بگوييد. قشنگ است

. شود ميخاموش ها آتش

تواضع و تكبربعضـي . با آدم متكبر بايد متكبـر باشـيم آمده است كه بعضي روايات در

تو ،كند ميهر چه آدم متكبر خودش را باد كه اين است ي آنامعن: گويند ميمـن زمـين : بايد به آدم متكبر هـم گفـت . هم او را باد كن تا يك دفعه بتركد

البته اگـر انسـان خـاطر جمـع باشـد كـه ماننـد آن متكبـر . خورده تو هستم . گذارد ميچون صفات افراد در انسان اثر . با او تكبر كند ،شود نمي

د با دشمن شـاخ و باي ;لمانند امام راح ،البته اگر انسان از اولياء اهللا باشدنبايد ايـن كـار را ،گذارد ميتكبر در انسان اثر اما اگر صفت آن م. شانه بكشد

اما وقتي خـودش . هستيها تو باالتر از اين حرف: بايد به متكبر بگويد. بكندبا زمين خـوردن شـما حـق از . استفهمد حق با شم مي ،رود ميدر خلوت

.ب استغال ،آيد ميهر كس كوتاه . رود نميبين لـذا اخـتالف از بـين .كند ميناب را رها طسر ،كند ميكه گذشت كسي

بـين دو نفـر عاقـل و . شـود نمـي بين دو نفر عاقل هيچ وقت دعـوا . رود ميهميشـه . كنـد مـي آيد و مدارا ميچون عاقل كوتاه . شود نميجاهل هم دعوا

: فرمايد ميقرآن . شود ميبين دو نفر جاهل دعوا

202 حـــديث دوســـت

+k� : &@% %� %" &�� :C +=(�� +k�% % +� %� (� (� بر كـافران سـختگير و بـا اهل ايمان 1؛0%6+ .اند همديگر مهربان

. بايد كفار را كنار بگذاريم. يعني بر كفار شديد و بر مؤمنين رحيم باشيد

مهر و الفت بين اهل ايمانكـه دو دوسـت بـه هـم هـايي نفـرين ،خـدايا : فرمايد مي 6پيامبر اكرم

:گفتـه شـد بـه او .كرد مينفرين شخصي به كسي . كنند مستجاب نگردان ميو هـم را خـواهي هـم نفـرين تـو مي ،اي هتو هم نسبت به ديگران ظلم كرد

،خـدايا : گفـت !مسـتجاب كنـيم اي هكـرد ظلم ها آنكه تو به را ها آننفرين .ايم ما هم پاي ديگري را لگد كرده .مستجاب نكن نفرين من را هم

فرزند هم پـدر و مـادر ،كنند ميفرزند را نفرين ،بعضي مواقع پدر و مادر . را رد فرمودندها هم اين نفرين 6پيامبر اكرم. كند ميرا نفرين

پرهيز از بحث و جدلانسان بايـد . بحث و جدل است ، پرهيز ازرسيدن به علمهاي يكي از راه

كه وقتي جلـوي آب را سـد طور همان. جلوي خود و زبان خود را سد بزند . شود ميآب قابل استفاده و شود ميگل و الي ته نشين ،زنند مي

:فرمايد مي 7امام رضا &� %9 %� 4 +� (3 &O +� �� %,44�K %� �44K� %�� %� &8 &��/44 B��� %1 %�444(s %' %� &��44�� %$ %"�4p2؛

شك خداوند بگو و مگو و تباه كردن دارايي و خواهش بسيار بي .دارد را دشمن مي

.29ـ سورة فتح، آية 1 .335، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 290، ص 6؛ هدايه االمه، ج 443قول، ص ـ تحف الع 2

203 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

و اضاعه و از بين بردن مـال ،ل و قاليق: با سه چيز دشمن استخداوند .زياد سؤال كردن

يـا ،رونـد مـي از اين جلسه به آن جلسـه مرتب .ندارندآرامش ها بعضيآخـر هـم .كننـد مياز اول بازار تا آخر بازار را قيمت ،روند ميبازار بهوقتي

يك جا كه مناسب روحيه انسان اسـت . اين درست نيست. خرند نميچيزي ،از اين رفيق به آن رفيق، از اين كتاب بـه آن كتـاب . بايد رفت و استفاده كرد

. درست نيستاين هر چه بحـث . انسان بايد يك خط را در وجودش پياده كند و جلو برود

در اعتكاف هم اگـر بحـث و جـدل . و جدل و ناآرامي كمتر باشد بهتر است . خورد مياعتكاف به هم ،كنند

توجه به مقصدبايد هـر كسـي در راه حرفـي ،رود ميانسان وقتي به زيارت و مسافرت

اگر در . رسد نميبه مقصد ،اگر بخواهد با هر كس بحث كند .زده حالل كنددوم .اول مقصـد . رسيد ميزود به مقصد ،مسافرت دو چيز را فراموش نكنيد

.دينبايد در راه سرگرم جنگل و دريا شو. رفقاي راهو مقامـات الهـوت و هـا خزينـه همـة دردر شب معراج متعال خداوند

را بـه او هـا باز فرمود و تمام آسمان 6رمبراي پيامبر اكناسوت و بهشت را فقـط .فرمودنـد نمـي توجـه ها آنبه هيچ يك از 6اما پيامبر اكرم .نشان داد

همانجـا در ،رفت ميهر كجا به واس حضرت حاگر . مشغول خداوند بودند . برودباالتر توانست نميديگر ماند و مي

،را پـر نكـرد 6ملكـوت چشـم پيـامبر اكـرم هـاي كه جلوه طور همانتـر از دنيـا و چون انسـان بـزرگ . دنيا هم چشم ما را نبايد پر كندهاي جلوه

204 حـــديث دوســـت

دنيـا همـه هـاي جلوه. دانسان نبايد در دنيا جا خوش كن. آن استهاي جلوه :فرمايد ميخداوند در قرآن . براي امتحان است

�: &8 �%6(� %� %Z � %. %�4 %" &� (�% (i� &>� S$4%6 4 %N%4� (� +� %M4 +�(3%6&� %4 + B� (� +�4 %� (�% Sb4 %� در 1؛"%حقيقت ما آنچه را كه بر زمين است، زيوري براي آن قرار داديـم، تـا

.ترندآنان را بيازماييم كه كدام يك از ايشان نيكوكارينت داديم تا متوجه شـويم چـه زدنيا را هاي جلوه يعني ما مخصوصا

و هـا تمـام جلـوه . كنـد نمـي كند و مقصد را فراموش ميكسي بهتر عمل نبايد مـا را ها و نعمتها جلوه. دخداوند را نشان انسان بدهبايد ،ها رنگ . م جدا كندعاز من

اسـم او را . با نذر و نياز خدا به او يك بچـه داد .شد نميدار شخصي بچهديگر اسم او را نعمـت .را فراموش كرداهللا بعد از مدتي . نعمت اهللا گذاشت

.زد ميصدا

در دام شركخداونـد را خالصـانه شـوند، گرفتار مـي تا در هواپيما يا كشتي ها بعضي

خداونـد را فرامـوش ،شـود مـي مشـكل برطـرف كه هميناما .زنند ميصدا . شود ميپول و دالر ها آنفكر و ذكر . كنند مي

امـا . زنند ميشوند خداوند را صدا ميهم وقتي گرفتار ها حتي كمونيستهـا اكثر مردم دنبال دنيا و نعمت. شوند ميباز كافر ،شود ميوقتي گير برطرف

داونـد را قبـول مردم خ كه اينبا : دفرماي ميخداوند . و امكانات مادي هستند . مشرك هم هستند ،دارند

.7ـ سورة كهف، آية 1

205 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

%� � %. +� +� &. (/ (� +� +�%s ('% �4&� :?&8 %� (�4 +� 4 (D +.4 %9M+' و بيشترشـان بـه خـدا 1؛ �& .گيرند كه با او چيزي را شريك مي آورند، جز اين ايمان نمي

.يعني ايمانشان خالص نيست، بلكه با شرك همراه است .گويند مشـرك نباشـيد ميهمه :فرمود مي ;مرحوم شيخ جعفر شوشتري

.يعني خدا را هم در كارها شريك كنيد .مشرك شويد :گويم ميمن

حق دادن به ديگراندر منـزل .بنـدد مـي مغـازه خـود را . شـود مـي تاجري ورشكسـت يك

يكـي از . شود ميخيلي هم ناراحت . كند ميو بيماري اعصاب پيدا يندنش مياگـر عمـل .گويم ميبراي نجات به تو يك راه من :گويد ميدوستانش به او

هر كـدام . باز كنمغازه را دراز فردا كه اينشود و آن ميمشكل تو حل ،كنيبـه ،طلب داريـم گويند فالني ما از تو ميهر چه كردند، مراجعه ها از طلبكار

؟چـك شـما را چـه كنـيم :گوينـد مياگر .فرماييد ميشما درست بگو ها آنتـو را زنـدان : گفتنـد تـو به اگر .فرماييد ميشما درست : بگو ها آنمرتب به

.همين كار را هم كرد. فرماييد ميشما درست : بگو .فرستيم مياين بيچاره ديوانه : گفتندبه همديگر وقتي آمدند و چنين ديدند، طلبكارها . گيرند از او بگذرند ميهمه تصميم و . بياييد از او بگذريم. استو رواني شده

شـما : گويـد مـي .از طلب خـود گذشـتيم :گويند ميبه او و آيند ميپيش او . گويد ميباز همين را ،را پاره كرديمها چك :گويند مي. فرماييد ميدرست

فالنـي طلـب مـا : گويد ميياد داده بود همان رفيق كه اين مطلب را به اومـن خـودم ايـن : گويـد مـي . فرماييد ميشما درست : گويد مي. شود ميچي

بـا خالصـه . فرماييـد مـي شما درست : گويد ميباز . نقشه را براي تو كشيدم

.106ـ سورة يوسف، آية 1

206 حـــديث دوســـت

. كند مياز اين مشكل نجات پيدا حق دادن به طلبكارها خـرم و در مقابـل من هر چه سـرمايه دارم لنـگ مـي : گفت شخصي مي

همه بايد در مقابل هم لنگ بيندازيم، زن در مقابل شـوهر، . اندازم خداوند مياي مـن هيچـي به همديگر بگوينـد هـر چـه تـو كـرده . شوهر در مقابل زن

هـاي همـديگر بيـاييم از بـدي . ام تو هيچ نگو من هم هر چه كرده. گويم نميزن و بـين اسـتاد و شـاگرد و بـين ،اگر اين مطالب بين دو دوست. بگذريم

.شود تمام و مشكالت حل ميشوهر گفته شود، دعواها %�� % % B� &E:�� �� +� +)(2� �M+6 %.� %� &- �M� %? %� S$:-� %' &�(� Y��� 4 :D�� &c� %M4+� +) �M+�&3:L%< (� &9�%�

&3 +. �� + %" (� +=%� +J: &8 #ايد، همگي به اطاعـت اي كساني كه ايمان آورده 1؛�هاي شـيطان را دنبـال مكنيـد كـه او بـراي شـما خدا در آييد و گام

.دشمني آشكار است

سه نوع قلب :فرمودند 6رسول خدا

5}�M � +$%Wb%W +[(�%K�� : #[4(�%\ %� Q�3K+���4� #�M+O4 (D %. #[(�%\ %� �� B ��� #�M+O (D %. #[(�%\ Q�� (M%��&� #�M+O (D %. £ G.�� B ��&� +�M+O (D%4�� +[(�%K�� � +kb%3�� %� +1 : YD�� +J%�%- � 4 G.� +[4�%K�� �

+O (D%4��M� :.� %� Q��+��� +c�Z %� : �� +J%�%- Q�3(K+���� +� +J4 %�%- Q�� (M%44(��&� +�M+O (D%4�� +[(�%K�� Q�� (M%4(�� � Q�3K+��� � �� B قلبـي كـه مشـغول بـه : قلب سه گونه اسـت 2؛��

قلبي كه مشغول بـه آخـرت اسـت و قلبـي كـه مشـغول بـه . دنياستـاري . ستموال اما قلبي كه مشغول به دنياست، براي او سـختي و گرفت. اما قلبي كه مشغول به آخرت است، براي او درجات بلندي است. است

.اما قلبي كه مشغول به موالست، براي او دنيا و آخرت و موالست

.208ـ سورة بقره، آية 1

.163ـ المواعظ العدديه، ص 2

207 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

قلبي كه مشغول دنياستكـه شـش مال اشقيا و اصحاب شمال است ،استكه مشغول به دنيقلبي

در آخرت هم اهـل . بدترين مردم هستند ها اين. استدانگ دلشان متوجه دني . جهنم هستند

از عـذاب جهـنم هـم راحـت ،هر كس كه از محبت دنيا راحـت شـود بـا زيـاد كـردن . رسد ميبه انسان ،اند آنچه از دنيا تقدير انسان كرده. شود مي

با وام گـرفتن هـم حـل . شود نميانسان ثروتمند ،با فقريا مبارزه كردن شغل .زندگي كرد قناعتبا و اضافي گرفته شودهاي بايد جلوي خرج. شود نمي

نصيحت شيطانشيطان پـس . الصوفي شيطان را مالقات كردعلي بن محمد نام به شخصي

اي بليــغ خـودش را معرفـي كــرد، علـي بـن محمــد از او كـه در خطبـه از آندرخواست كرد كه عملي كه به وسيلة آن به خدا تقرب جويد و بر مشـكالت

: ت كرد و گفتحشيطان دو جمله به او نصي. روزگار ياري شود به او بگويد %���&� %q�� +2 (� &. (R%6 (\� (�&�%L (!� %� &z�C %=�� %� &z�C %" %�4 &)n� � %� &1 4 +X&� Y[ %"4&� Y�

(� &� %��� 5[��v7 &J&�� ("%� &�(O+� %از دنياي خود به پارسايي و كفايـت 1؛� 7زندگي قناعت كن، و بر آخرت خود به دوستي علي بن ابي طالب

.و دشمني با دشمنانش ياري جويمن خدا را در هفت آسمان عبـادت كـردم و در هفـت زمـين : بعد گفت

كه به دوسـتي را نيافتم، جز آن ينافرماني كردم و فرشتة مقرب و پيامبر مرسل . جست تقرب مي :طالب علي بن ابي

شـيطان از چشـم مـن كـه پـس از آن : گويد محمد بن علي صوفي مي

.181، ص 39؛ بحاراالنوار، ج 126، ص 1؛ مدينه المعاجز، ج 252، ص 2، ج 7ـ مناقب آل ابي طالب 1

208 حـــديث دوســـت

آمدم و آنچه را كه ديـده و شـنيده بـودم 7به محضر امام باقر ،ناپديد شدآن ملعون به زبانش ايمان آورد و به دلـش : حضرت فرمودند. گزارش دادم

.كافر باشدهنگامي كه نوح از كشتي فرود آمد، شـيطان نـزد : فرمودند 7امام صادقترين منت را تو بر من داري؛ زيـرا ايـن در روي زمين بزرگ: او آمد و گفت

. بدكرداران را نفرين كردي و مرا از زحمت گمراه ساختنشان راحـت كـردي خواهي دو نكته را به تو بياموزم؟ مي

&� %" rEG�� %M +0%- % %�%4 (�� %� %q�G�&� %M4 +0%- %§ (�4 & (�� %� %q�4 G�� %� %,4 &� %" �4. �4� %, %,&� %" �. %T%2¡&� %,&� %" rEGاز حسد بترس كه با من كرد آنچـه را كـرد 1؛�� .

.كه با آدم كرد آنچه را كرد و از حرص بگريزـ : هم به شيطان گفت 7حضرت يحيي ـ هتا ب اي مـن هـم سـلطه رحـال ب

خوشـمزه : به تو گفتم. اي بود غذاي خوشمزه يك شب. آري: اي؟ گفت داشته . نماز شب تو فوت شدمقداري از . تو هم زياد خوردي. است، زياد بخور

شـيطان هـم . سـير نخـورم هم قسم ياد كرد كه ديگـر 7حضرت يحيي 2.خورم ديگر كسي را نصيحت نكنم من هم قسم مي: گفت

سر قناعتانسان اگـر قيـد . راضي باشداست، انسان بايد به هر چه خداوند رسانده

قناعت كردن گنجي اسـت . شود مينفس انسان به حداقل راضي ،دنيا را بزند . اما منت كسي را نكشيم ،نان خالي را بايد بخوريم. تمام نشدني

قناعت خبر شود درويش اگر ز سر بـه پادشـاهي دنيـا فـرو نيارد سـر

.317، ص 11؛ بحاراالنوار، ج 51، ص 1الخصال، ج ـ 1

.225، ص 60؛ بحاراالنوار، ج 340ـ االمالي للطوسي، ص 2

209 حق برابر در تواضع: سيزدهم گفتار

. كـرد مياز آنجا عبور يسلطان. نشسته بودكنار راه در افالطون : گويند ميسـر خـودش را هـم بلنـد او امـا ،زدنـد مـي مردم براي ديدن او دست و پا

. كرد كه سلطان را نگاه كند نميـ ك نمـي ناراحت شد كه چرا به او اعتنا ،افتاداو به شسلطان كه چشم . دن . آمدافالطون به طرف و راه خود را كج كرد

: بـه او گفـت افالطـون . كنـي نمـي چطور تو اصال نگاه هم به من : گفت ،من وقت ندارم به نوكر خودم هم نگـاه كـنم . چون تو نوكر نوكر من هستي

. چه رسد به تو كه نوكر نوكر من هستيچون تـو نـوكر : گفت .چطور من نوكر نوكر تو هستم: كردسلطان سؤال

آن . هـم نـوكر مـن هسـتند هـا ايـن . شهوت و رياست و هواي نفس هستي . لذا تو نوكر نوكر من هستي. رياست كه تو دنبال آن هستي نوكر من است

حاجـت مـن : گويد او مي. اگر حاجتي داري بگو: گويد ميبه او افالطون .تا آفتاب بيايد عقب برو ،يا هب را گرفتاين است كه جلوي آفتا

كه سلطان و درويش بيني يكي قناعت كـن اي نفس بر اندكي :فرمايند مي 7اميرالمؤمنين. قناعت صفت بلندي است

( %\ %" :I %. (� %\ %6 %Rالبته كسي كه قناعت كرد، عزيز و گرامي شد 1؛. تمـام ،اگر انسان دست دراز نكـرد . شود ميعزيز ،يعني هر كس قانع شد

در برابـر . شـوي مـي عزيـز ،چون طمع نـداري .آيد از او خوششان مي مردم :فرمودند .موجب ذلت استطمع است كه ،قناعت

%7 :� %. (� %v &� %Rشود ميذليل و خوار ،هر كس طمع داشته باشد 2؛ . .خودش را خوار و ذليل كنداست خداوند متعال به مؤمن اجازه نداده

.492؛ غررالحكم، ص 365ـ عيون الحكم، ص 1

.114، ص 4؛ النهايه في غريب الحديث و االثر، ج 50، ص 19ـ شرح نهج البالغه، ج 2

210 حـــديث دوســـت

آسايش زندگي :فرمودند 7اميرالمؤمنين %. &� (\� %L %F4 %� %" +� �� (� %O &$ (�� %= &z�C %- %K & ( � %L %h %� �� G� %�� %$ &$4 %" : �� %�4 (C %) % :M%3%< %1؛�

، به آسـايش رسـيده و بـه گذران زندگي اكتفا كند ةكسي كه به انداز .آرامش دست يافته است

من مهمان يك پيرمرد و پيرزن فقير بودم كـه : گفت مييكي از ثروتمندان . خوردنـد مـي اي چـ قديمي گلـي در يك كاسة. خالي بود ها آننصف اطاق

را در همـان ها گلي خوردم كه تمام لذتهاي در همين ظرف تآبگوشيك .اطاق احساس كردم

وقتـي يـك جـوان ازدواج . كردند ميخيلي راحت زندگي ها قديميقناعـت ها آن. كرد ميپدرش زندگي خانةهاي در يكي از اطاق ،كرد مي

مـا بـه او :فرمايـد مـي قـرآن ،هر كس ايمان به خداوند بيـاورد . داشتند 2.دهيم ميحيات طيبه

اگـر انسـان . بهشت اسـت ،قلب قانع. منظور از حيات طيبه قناعت استكـه ثـروت هـا آن. شـود نميانسان هيچ وقت سير . قانع نباشد آرامش ندارد

. بيشتري از زندگي دارند گلة ،دارند يبيشترعفـاف و خواهي در دنيا راحـت باشـي كفـاف مياگر : شيطان هم گفت

سـوي دست به كه اينبهتر است از ،اگر انسان از گرسنگي بميرد .داشته باش .كسي دراز كند

.371؛ نهج البالغه، حكمت 90؛ تحف العقول، ص 19، ص 8ـ الكافي، ج 1

.97ـ سورة نحل، آية 2

چهاردهم گفتار مراقبت از خويش

( %j (� %. �G6 &. %](�%� 5T (M%� Y,+' �- +J %� (C% ([ &!� ؛ از مـا نيسـت |+ . كسي كه هر روز محاسبه نفس نداشته باشد

»7امام كاظم«

صلوات عالم وجوداگــر شــما . انــد در روايــات دربــارة صــلوات چيزهــاي عجيبــي فرمــوده

امـام . بايـد صـلوات بفرسـتيد ،خواهيد همكار خداوند و مالئكـه شـويد ،بفرستند صلوات :اگر كسي يك بار بر محمد و آل او :فرمودند

بعد . فرستد ميصلوات در هزار صف از مالئكه بر او بار خداوند متعال هزار

%� ( %j %� (3 %U %@ (� #k �G� %� G?&� +� %U%� %) �G &� %" %� (�� � %� (3 & � &1b :F&� &1b4 %� %� &J4(�%� %" &J&L %=&�b بـه خـاطر كـه آنمانند مگر نميهيچ مخلوقي در عالم باقي ؛.%

صـلوات فرسـت ةبـر ايـن بنـد ،صلوات خدا و صلوات مالئكه بـر او .فرستند صلوات مي

:ادامه فرمودند در. برند ميبهره از اين صلوات هستي همةشود %� %. (� ( %j %� (� %l ([ &- �E� � %M +0%- #,��Z %� +J+�M +! %� %� +J(6 &. +� % &�%� ( %\ #�� +�(O %. %� (� +,

صلوات عالم وجوددر روايــات دربــارة صــلوات چيزهــاي عجيبــي فرمــوده

خواهيد همكار خداوند و مالئكـه شـويد ميفرمودند 7صادق

خداوند متعال هزار :فرمايد مي

شود ميمعلوم

212 حـــديث دوســـت

%� (� &L &Jانسـان جاهـل و ،پيـدا نكنـد رغبت به اين صلوات كه كسي و 1؛ . نداز او بيزارپيامبرش بيت اهلو پيامبرش و خداوند كه است يمغرور

قسم خوردن ،اگر مطلـب دروغ باشـد . اگرچه راست باشد ،قسم خوردن مكروه است

مـرا : فرمايـد مـي در قسم دروغ خداونـد . قسم خوردن از گناهان كبيره استمقيد بودنـد قسـم :نوعا ائمه .آيد ميبه غضب و گرفتيشاهد دروغ خود

. نخورندآن حضـرت كردند يك شخصي جلوي مياز مكاني عبور 7امام سجاد

بعد هـم بـه قاضـي .از شما طلب دارم چهارصد دينارمن : گفتو را گرفت حضـرت . بايد قسم بخوريـد : گفت 7قاضي هم به امام سجاد. كردشكايت

. براي او بياورندچهارصد دينار هم دستور دادند �&�)f4+ «: كه همراه حضرت بودند، به پدر عرض كردند 7امام باقر +Z &f%�%� ��

S�4 GK & +� %f (�%�%� %q� » مگـر حـق بـا شـما نيسـت؟ ! اي پدر، من به فـداي شـما ؛-& :حضرت فرمودند

%� :�4%6+� �� ��%� 5�44(3 %� %�4�%� &J4&� %u4&� (�%� (9%� %� +f4(�%� (Z%� �4G6&=بلـه اي 2؛�دانم كه براي حكمي قسم تر از اين مي ولكن خداوند را بزرگ! فرزندم !بخورم

حتـي قسـم . قسـم بخـورم نسان به آن كه انام خداوند باالتر از اين است .اگر راست باشد مكروه است

.30، ص 17؛ بحاراالنوار، ج 154؛ ثواب االعمال، ص 492، ص 2ـ الكافي، ج 1

.201، ص 23؛ وسائل الشيعه، ج 435، ص 7ـ الكافي، ج 2

213 خويش از مراقبت: چهاردهم گفتار

:هاي خداوند و ائمه قسمــؤمنين ــرآن و اميرالم ــال در ق ــد متع ــه«در 7خداون ــج البالغ قســم »نه

:فرمايند مي 7اميرالمؤمنين. دير باور هستندها چون انسان ؛اند خورده� %� + %� (�+'�� &e &E� +9 %M (�%� �6(� %" �- &" (� &. 5��I4(6 &) &$ %\�� 5T� +E4( %� & بـه 1؛-� �%

در از اسـتخوان خـوكي كـه در نگاه من دنياي شما اين خدا سوگند، .تر است باشد پست دست يك جذامي مي

مـا كـه ايـن بـراي . خورنـد مـي قسم براي اهميت مطلب 7اميرالمؤمنينقســم :و ائمــه 7خداونــد متعــال و اميرالمــؤمنين. مطلــب را بــاور كنــيم

امـا اگـر . شـود ميمال انسان ،اگر انسان حديث و آيه را باور كرد. خورند مي .، بگذاريد روي طاقچه شايد روزي باور كرديدباور نكرديد

. نبايد بگوييد دروغ اسـت ،يك حديث و مطلبي را شنيديداز بزرگي اگر حـديث . برگردانيد :بايد حديث را به خود ائمه. فهمم نميبايد بگوييد من . را نبايد رد كرد

هـر وقـت بـزرگ شـدي اگـر نفهميـدي، : فرمودنـد مي ;مرحوم قاضيموقـع آمـدن . فهمد ميدر عالم برزخ ،اگر انسان در دنيا هم نفهمد. فهمي مي

خـواب و خيـال اش هدنيا همـ . ا پوچ استفهمد دني مي 7حضرت عزرائيلامـا خوشـا بـه . شـوند ميموقع مردن از خواب و خيال بيدار ها بعضي. است

،چون انسان دير بـاور اسـت . شوند ميحال كساني كه زودتر از خواب بيدار : فرمايد ميبعد و خورد مي يازده قسمخداوند در قرآن ( %\ %�%�(-% (� %. %� � %��:' %> ( %\ %�� %) (� %. � %�� هركس نفس خود را پـاك 2؛%2!:

و تزكيه كرد، قطعا رستگار شد و هر كس نفس خويش را با معصـيت

.236ـ نهج البالغه، حكمت 1 .10و 9ـ سورة شمس، آية 2

214 حـــديث دوســـت

.و گناه آلوده ساخت، قطعا نوميد و محروم گشته است يلـة ذند كه خود را از رح كساني هستيعني اهل نجات و رستگاري و فال

گنـاه و كفـر و كـه بـه وسـيلة كنند و كسـاني ميپاك و محبت دنيا اخالقي . شوند پشيمان مي اند محبت به دنيا خود را آلوده كرده

اگـر . سند ندارد كه علم رجـال الزم داشـته باشـد سلسله قرآن احتياج به .باور كند عالمت داردحرف خداوند را انسان

دزد دين باوريك عـده دزد جلـوي قافلـه را .رفت ميبه مسافرت اي هشخصي با قافل

مگر مسلمان نيسـتي : گفتم ها آنمن به يكي از :گويد مياين شخص . گرفتند ؟كنـي ميپس چرا دزدي : گفتم. من مسلمان هستم: گفت ؟كني ميدزدي كه

روزي : گفـتم . خواهنـد مـي نان و آب ها آن. من خرج دارند زن و بچة: گفتنـه . خداوند در دست خداوند استهاي روزي همة بندهو . ايد حالل باشدب

:مرا خواندآيه بعد اين . دست مخلوقي ضعيف %� &-� &k % :��� (� +=+\ (> &� %� � %. %9� + %"M+< عـده داده و روزي شـما و آنچـه و 1؛

.استايد در آسمان شده. آيه را نشنيده بودماين من : دزد گفت ،موقتي اين آيه را براي دزد خواند

. تا آيه را شنيد دزدي را رها كردهمـين شـخص پـردة ديـدم . آمـدم معظمه به مكة: گويد مي اين شخص

وقتـي مـن را . كنـد مـي از خداونـد عـذرخواهي و خداونـد را گرفتـه خانةخداونـد هـر روز ،ن آيه را خوانـدي از آن موقع كه اي: شناخت به من گفت

بگـو . اين آيه قرآن خيلي به قلـبم نشسـت .فرستد ميآسماني براي من مائدة

.22ـ سورة ذاريات، آية 1

215 خويش از مراقبت: چهاردهم گفتار

:آيه را خواندم ةبقيو . چرا: گفتم ؟داردهم ببينم بقيه %M%- Y� %� &k % :��� %� &� (�% (i� +J: &8 %�%4 �U %,4(s &. �4 %. % (�4 +=: %9M4 +K&�قسـم بـه 1؛ >6%)

شـما كـه اينمثل ؛حق استمطلب اين كه پروردگار زمين و آسمان .كنيد ميصحبت

و !؟كننـد نمـي مگر مردم بـاور ،است خداوند قسم ياد فرموده: دزد گفت . افتاد و از دنيا رفت همانجا

بندگان روزيمن شما را براي بندگي و عبادت خـودم خلـق : فرمايد ميخداوند متعال

!شود ميروزي من چطور ،اگر دنبال عبادت بروم: گوييد ميشما . ام كرده :فرمايند ميخداوند متعال در قرآن

:9&8 %� %M +� +d� :> :��� �+7 &1 :M+K(�� (��4�%4 &L +� بخـش خداسـت كـه خـود روزي 2؛ .نيرومند استوار است

و بـازوي مگـر دسـت . آشكار اسـت و صاحب قوةيعني خداوند رزاق نـه كـار ،بنـدگي خواسـته از ما خداوند ؟استشما باعث رزق و روزي شم

قصـد پـر نبايـد فقـط شما :گويم مي. گويم كار را تعطيل كنيد نميمن . كردن. بايـد نيـت كـار راه انـدازي داشـته باشـيد . داشته باشيدجيب خود را كردن

. من رازق هستم: استخداوند فرموده خيال نكنيد شما. جگر انسان حال بيايد ، تاگفتمحكم هو الرزاق را بايد

ـ : ندا هفرمود. شود ميبستيد مشتري شما كم را مغازه اگر براي نماز در ه نبايد ب .شما را از عمل واجب باز دارد ،دست آوردن رزق و روزي

.23آية ـ همان، 1 .58ـ همان، آية 2

216 حـــديث دوســـت

بار هيزم جهنم ،بكشـد جهنم خـود را بـر دوش تواند بار هيزم ميانسان در اين دنيا هم

ماننـد كسـاني كـه ،اما اگـر لطيـف و نـازك اسـت . اگر پوست كلفت است . عالم ديگر حمل كندبايد بار گل و ريحان براي ،دل و مهربان هستند رحيم

. دنيا يـك سـاعت بيشـتر نيسـت . كنند ميرحم آتش حمل بيهاي انساناما كساني كـه . گذرد ميآن هم بقية .است چهل پنجاه سال از عمر ما گذشته

. شوند مياهل رستگاري و سعادت ،كنند ميخود را اصالح مردم از ،اگر چراغ روشن شود. شود ميقيامت انسان از همين دنيا شروع

.اين آشكار شدن باطن مخصوص قيامت نيست. كنند ميهمديگر فرار عمـر سـعد . كننـد مـي در همين دنيا آتش ابدي براي خود فراهم اي هعدتـا صـبح عاشـورا شب . اما به ملك ري نرسيد ،لك ري به كربال آمدبراي م

. از همين دنيا در عذاب بود و آرامش نداشت. زد و مضطرب بود ميقدم شب عاشورا با هـم شـوخي . در بهشت بودند 7اما اصحاب امام حسين

ولـي ،دانيد ما اهل شوخي نيستيم ميگفتند كه شما ميبه همديگر . كردند مي .استرفتن محجله امشب شب

!اميدوارم از گندم ري نخـوري : فرمود به عمر سعد ملعون 7امام حسين. ولي نه به گندم ري رسيد و نه به جـو آن .به جو آن هم قانع هستم: او گفت

او را از و پـاره كـرد و وقتي ابن زيـاد حكـم حكومـت ري را از او گرفـت چـه كسـي از مـن : گفـت و سـرش را زيـر انـداخت ،داراألماره بيرون كرد

ـ و زدند ميكوفه او را سنگ هاي بچه. استتر بدبخت عنـوان قاتـل امـام ه ب .كردند ميمعرفي 7حسين

217 خويش از مراقبت: چهاردهم گفتار

ي اعمال در دنياحسابرسي غيراله جنبة الهي و نوراني و جنبة: دو جنبه وجود داردها در تمام انسان

بايـد در دل . الهي و نوراني را تقويت كنـد انسان بايد مرتب جنبة. و ظلمانياگر انسان در اين ماه رمضان با ماه رمضـان . دوست به هر حيله راهي باز كند

.يك جور باشد مؤمن دو ساعت او نبايد. استون بمغ ،قبلي فرقي نكرده باشداگـر روز بعـد بـدتر از روز . ون استباگر دو روز انسان مساوي باشد مغ

از رحمت خداوند يعني . است ملعونگرد داشته باشد، يعني عقب ،قبل باشدبه نفس خـود انسان بايد حسابي براي خودش باز كند و مرتب . شود ميدور

.رسيدگي داشته باشد : فرمايد مي 7م سجاداما

V�%4 (�4 +� +' B� +J % ��� +$ & (?� ( &9�� % (C %� +Jاز تمام خير در اين است كه انسـان 1؛ . كندمراقبت نفس خود

اگر گفتند يـك . بايد آمادگي براي مسافرت در عالم ديگر را داشته باشيمچند جلد كتاب كه اين. بايد بتوانيم چيزي را ارائه دهيم ،بايد بياييهفته ديگر

همـراه خـودت چـه :گويند مي. ندارد اي هفايد ،چقدر سخنراني كردم ،نوشتمممكن . علم غير از معلوم است چيست؟ شود در قبر برد ميآنچه را كه !داري

گويند با اين همه مياما به او ،است يك مهندس ده تا ليسانس هم داشته باشد ؟اي هچند تا شاگرد تربيت كرد ؟اي هليسانس چند تا پل و جاده ساخت

محبـوب مهـم ،محبـت مهـم نيسـت . مذكور مهم است ،ذكر مهم نيستمقصـد مهـم ،راه مهـم نيسـت . معبود مهم اسـت ،عبادت مهم نيست. است با عبـادت بايـد بـه معبـود . استعبادت مقدمه براي رسيدن به معبود . است

.136، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 278ـ تحف العقول، ص 1

218 حـــديث دوســـت

!واي به حالش ،اگر انسان به معبود نرسد .برسيم: كنـد مـي سـؤال ايشـان از ;موقع رحلت مرحوم عالمه طباطباييكسي

مراقبـه : فرماينـد ميايشان ؟ستيشما چ ن سالةتجربه و تحصيل چندي نتيجةي روزانـه خـود هر شب از كارهـا بايد هم مراقب باشيم و هم !مراقبهمراقبه زود توبه كند و طرف را راضـي ،انسان دلي را شكستاگر . رسي كنيمحساب . چند دقيقه را در شبانه روز براي خود قرار بدهيم. كند

:بيت اهلسر سپردگي به ايام محـرم در . خيلي مؤدب بودند :بيت اهلنسبت به ;مرحوم عالمهآمدنـد در پشـت مسـجد آيـت اهللا ميايشان .روضه بود ;منزل آقاي برقعي

در اين خانـه چهـل : فرمودند مي. بوسيدند ميوار اين خانه را بهجت در و دي . شود مياني وروضه خاست سال

را بـه سـر و صـورت 3گرد و خـاك حـرم حضـرت معصـومه ايشان علـم . شـود مـي كارش درست ،شود بيت اهل سپردةهر كس سر . ماليدند مي

در دل مرحـوم عالمـه 3عظمت حضـرت معصـومه . خيلي كارگشا نيست .پيدا كرده بودند اي هصفات برجست و آمده بود

ربع ساعت براي محاسبه. بيايـد كنند كه از نجـف بـه تبريـز ميدعوت مردم تبريز از يكي از علما

: گويـد مـي و آيـد مـي ;ايشان خدمت اسـتادش مرحـوم ميـرزاي شـيرازي ه بـراي هميشـه بـه يك دستورالعمل به من بدهيد ك. خواهم به ايران بروم مي

. آن عمل كنميك ربع از شـبانه روز خـود : فرمايد ميمرحوم ميرزاي شيرازي به ايشان

219 خويش از مراقبت: چهاردهم گفتار

بعد از مـدتي كـه ايشـان بـه . را براي خودت مشغول تفكر و محاسبه باشيد ،نويسد كه شما فرموديـد يـك ربـع ميبراي استاد خودش نامه ،آيد ميايران

.ولي باز وقت كم دارم ،ام گذاشتهبراي اين ولي من تمام وقت خود را

مراقبت از خوداجتماع و مـردم خيلـي بـراي انسـان خطـر . اجتماع و مردم آتش هستند

ممكن است در اثر يك پيشنهاد نـاجور انسـان ،اگر خداوند كمك نكند. دارد :فرمايد مي 7حضرت يوسف. زمين بخورد

��(C% + Y�%�+� �. %� &� :9 :6�� (C %] %?4 G. %�� +1 &���4 B� &kM �4G� %� %�4 &� %� �4. G?&و مـن 1؛�كنـد، كنم؛ چرا كه نفس قطعا به بدي امر مـي نفس خود را تبرئه نمي

.مگر كسي را كه خدا رحم كندـ : فرمايند ميبه ابوذر 7اميرالمؤمنين ولـي بـه . دو نفـر رياسـت نكـن رب .اگـر انسـان مواظـب نباشـد . حكومت مدائن را قبـول كـن : سلمان فرمودند

. جدا شود بيت اهلاز زود ممكن است . بدهيـد اي هشـما هـم رسـال :گفته شـد ;به مرحوم آيت اهللا بهاء الديني

چون خود خداونـد و ؛دهم مياگر به من دستور بدهند انجام : ايشان فرمودندمنتظر اشاره از طرف امام : فرمودند مي. كنند ميرا پر ها چاله ةهم :بيت اهلـ از پيش خود جر. هستم 7زمان بـا رسـاله مشـكل مـردم حـل . ت نـدارم ئ .مردم بايد ايمان و يقين به خداوند پيدا كنند تا مشكالت حل شود. شود نمي

: فرمايند مي 7امام هفتم ( %j (� %. �G6 &. %](�%� 5T (M%� Y,+' �- +J %� (C% ([ &!� از ما نيست كسـي كـه هـر 2؛|+

.53ـ سورة يوسف، آية 1

.72، ص 67؛ بحاراالنوار، ج 13؛ محاسبه النفس، ص 453، ص 2ـ الكافي، ج 2

220 حـــديث دوســـت

. روز محاسبه نفس نداشته باشدچشـم و . انسان يك حقيقت بزرگـي اسـت . چون انسان يك بدن نيستـ اي هگوش و اعضا و جوارح وسيل لـذا امـام . دا كنـيم هستند كه ما خود را پي

. داشته باشيمهر روز بايد محاسبه : فرمودند 7هفتماگـر . بيـاورد جـا به ، بايد شكر خداوند رااگر انسان عمل خوبي انجام داد

هر كس محاسبه نفس داشـته . ، زود بايد استغفار كندگناه از انسان صادر شد . شود ميمنا اهل البيت ،باشد

بايـد حركـت . داشته باشيمتفكر براي آخرت هر روز بايد الاقل يك ربع :گويند ميروز قيامت به انسان وگرنه ،و اعمال و رفتار ما براي خداوند باشد

بگيـر كـه يبرو مزد اعمال و كارهاي خود را از كسـ ،اي زيانكار، اي رياكار !؟اي هبراي ما چه عملي انجام داد. يا هكردكار براي او

. زنـد مـي ديگران انسان را زمـين هاي تعريف !بايد ما مواظب باشيمدر هر شبانه اگر انسان موفق شود . كند ميغرور و تكبر در انسان ايجاد

كارهـاي بيرونـي انسـان ،كنـد فكـر يك ربع در امر آخرت خـود روزيكي از كارهاي اساسي همين تفكر و محاسـبه داشـتن . شود ميدرست

. هر روز استهـاي از اسـتوانه ،معروف به مسجد شـاهي ،شيخ محمد حسين اصفهاني

فوق العـاده خـوش . ايشان در سن سي سالگي به مرجعيت رسيد. نجف بودبـه يادگـار بـاقي »مجـد البيـان «يك جلد تفسير به نام از ايشان . استعداد بود

. در سن چهل سالگي از دنيا رفت. تمانده اس: فرمودنـد مي ;مرحوم سيد علي قاضي. تفسير ايشان خيلي با روح است

،كـنم مـي يـك صـفحه از ايـن تفسـير را مطالعـه ،شـوم ميهر وقت خسته . انـد ايشان همين يك ربع تفكر را عمل كـرده . شود ميخستگي من بر طرف

221 خويش از مراقبت: چهاردهم گفتار

ايشان در كرمانشاه به حمـام . افتاد ميبه ياد خداوند ،ديد ميهر كس ايشان را موقـع . كننـد مـي شروع بـه گريـه ،كنند ميمردم تا ايشان را نگاه . رفته بودند

. كردند ميارتحال اين شعر را زمزمه كرد يـما ـاز دور تماشو د ـآم مياش ـك كرد ميهوس سوختن ما دائم كه آن

در اثر تفكر و محاسبه و مراقبـه حـاالت عجيـب ;مرحوم مسجد شاهي . پيدا كرد و توانست دست و پاي خود را جمع كند و مطيع خداوند شود

���4D© .�>}�4 «: كـرد سـؤال .خواب ديـد در را 6پيامبر اكرم شخصي 5�� r��F ?4_� �& % «: فرمود» ؛ آيا شيخ مرتضي انصاري نجات يافت؟� %D %"�C &L�6؛

».شفاعت ما نجات پيدا كرد وسيلةه بJ4+ « :حضرت فرمودنـد . سؤال كردمسجد شاهي شيخ محمد باقر دربارة : &�

%� %� %2 %"� �� %- %� +e��بـه خواست ميبر خداوند وارد شد و آنچه ؛���%2 .� ,: '+ " ».اعطا شداو

كالس مراقبه و خودسازيــه ،وقتــي انســان در كــالس مراقبــه و خودســازي قــرار گرفــت او را ب

بـه بركـت كنـد و ميبرند و بر خود خداوند راه پيدا ميسرچشمه زالل حق .دهند ميهر چه هم كه بخواهد به او خودسازي و مراقبه و تزكيه،

بايد ايـن يـك ربـع . ايم خود را هدر دادههاي موجودي و سرمايه ما همةبپـردازيم؛ ر به محاسبه و تفكـ و ساعت از شبانه روز را براي خود قرار دهيم

بـر نصيب انسان از دنيا همين اوقاتي است كه براي خداونـد قـدم .شاءاهللا ان . عمر انسان تلف شده و هرز رفته است بقيةوگرنه ،دارد مي

پانزدهم گفتار راه بندگي

%� (�%v # (3 %" + & %� ? %� +J%� (I %� %� &E %=(�� %q +�4(L %� �GL %� &9^� &�� +e : &Z د، تا دروغ چش اي مزة ايمان را نمي هيچ بنده؛

.را چه شوخي چه جدي ترك كند »7علي«

خاصيت صلواتخاصـيت آن ،صلوات: فرمايند و بسياري از بزرگان مي ;مرحوم مجلسي

رسـيده » M %! &� %� (� %��4 2) \% \��% «به مقام 6براي مصلي است وگرنه پيامبر اكرمبـراي صـلوات نفعـش هـا تمام صـلوات . احتياج به صلوات ما ندارند

.

بيان عملي قرآن4"% «بعد است و را آورده »����: «اول خداوند متعال ،لرحمن :� %�

& U% �% (% «بعد از آن رحمانيت كه اول فيض عام خداوند .را »�%9�4 ) �?) ،بگيـريم انـس چون اول بايد بـا خداونـد .بعد تعليم قرآن را را آورده،

.بعد از آن خلقت انسانو . بعد از آن تعليم قرآن پيدا شود

خاصيت صلواتمرحوم مجلسي

براي مصلي است وگرنه پيامبر اكرماحتياج به صلوات ما ندارند. است

.فرستنده است

بيان عملي قرآنلرحمنا در سورة

(�� +K9�بعد از آن و . را »�را آورده، است

بعد از آن تعليم قرآن پيدا شود

224 حـــديث دوســـت

از بسـياري . چون بيان بسيار مهم است ؛خداوند متعال علم البيان را آوردهرا بيان كننـد و مطلـب آن توانند نمياما ،در سينه دارندعلوم فراواني ،بزرگان

.را جا بيندازندالبته بيان عملـي . اول بيان عملي، دوم بيان قولي: دن دو رقم داريمبيان كر و كننـد مـي را نگاه ها آنمردم ،روند مياز بزرگان راه كه بسياري . مهم است

. حرفي بزنند كه آنبدون ،شوند ميهدايت

سبقت ديگران در عمل به قرآنوصـيتي در ضربت به فرق نـازنينش خـورد كه آنبعد از 7اميرالمؤمنين

:ندفرمود%� %� &- +K�� � &9�� %� ? (� &3 +K += (� (�+' +�44(� %l &J4&� &, خـدا را، خـدا را، 1؛�&�%� ���%�%

.مبادا ديگران در عمل به آن بر شما سبقت گيرند! دربارة قرآنبـر در عمل كردن به قرآنها كه غير مسلمانكند سفارش مين قرآ بارةدر

هـا در عمل كردن به قرآن از بعضـي مسـلمان ها خارجي .شما سبقت نگيرند .اند سبقت گرفته

در آنجا يك مقدار كاغذ يا شيشـه : گفت ميشخصي كه به ايتاليا رفته بود و كاغذها را بـه نفـع ها تمام شيشه. چه برسد به نان خشك ،شود نمياسراف

. كنند ميبازيافت فقرا و ضعفا با يـك : گويد ميخوانده مييكي از دانشجويان ايراني كه در آلمان درس

در همان منطقه ما يـك دكـه روزنامـه فروشـي .دانشجوي آلماني رفيق بودمآمدند خودشان پـول را ميمردم ،آوردند ميهر روز كه براي او روزنامه . بود

آمـد مـي غروب روزنامه فروش . داشتند ميروزنامه بر و ريختند ميدر قلكي

.249، ص 42؛ بحاراالنوار، ج 51، ص 7ـ الكافي، ج 1

225 بندگي راه: پانزدهم گفتار

.را برمي داشتها پوليـك روزنامـه بـدون ،جا نيسـت اينيك روز من به رفيقم گفتم كسي كه

اين جوان آلماني به قـدري ناراحـت شـد ،تا اين حرف را زدم .پول برداريمچـرا :بعد از مدتي بـه او گفـتم . زد نمين ديگر حرف با م. كه با من قهر كرد

هـا آن .هنوز از آن حـرف تـو ناراحـت هسـتم : گفت ؟زني نميبا من حرف .مقيد هستند كه حتي دروغ نگوييد

پسر يكـي : فرمودند ايشان. آقاي محقق در هامبورگ آلمان بودندمرحوم پـدرش بـه مـن . آلمان آمده بـود به ايران براي درس خواندنهاي از بازاري

بعـد از مـدتي كـه در آن . براي او اطاقي اجاره كـردم من. سفارش كرده بودكـرد كـه تلفن ايشان با ناراحتي زياد به من ، يك روز صاحب خانةخانه بود

. بيـرونش كنيـد ايـد كه براي من آوردهرا اين جوان ايراني و زود اينجا بياييد !دهچه موضوعي پيش آمكه من خيلي ناراحت شدم

ايشان يـك عملـي انجـام : صاحب خانه گفت ،ايشان رفتم ي به خانةوقت: گفـت ه؟ گفـتم چـه شـد . است نين چيزي نبودهچداده كه در عمر اجداد ما

بـه پسـر . اسـت خواسته ميايشان را و يكي از رفقاي خودش دم منزل آمده خيلـي . است يك دروغ ياد بچة من دادهو . من گفته برو بگو من اينجا نيستم

. از اين موضوع ناراحت بود 7اميرالمـؤمنين !اسـت اين همه در روايات ما از دروغ گفتن نهي شـده

:فرمايند مي & %� ? + # (3 %" %v (� %� &�� &9^� %� GL %� � (L4 +� %q (��4 %= &E %� %� (I4%� +e : 4 &Z %� +Jهـيچ 1؛ا دروغ را چه شـوخي چـه جـدي ت ،دچش نميايمان را اي مزة بنده

.دترك كن

.250، ص 12؛ وسائل الشيعه، ج 216؛ تحف العقول، ص 340، 1ـ الكافي، ج 1

226 حـــديث دوســـت

راه بندگيدسـت خـالي و راه بندگي كردن ،اند آوردهها راهي را كه انبيا براي انسان

،انسان اگر خودش را مطـرح كـرد . انسان بايد خودش را بشكند. شدن استو كشـف و هـا خـواب يكي از خطرات براي اهـل سـلوك . خورد ميزمين

. هم براي ديگران ،هم براي خودش ضرر دارد. كرامات استكفـار و اشـقيا هـم . خواب خـوب ديـدن مـالك خـوبي افـراد نيسـت

.مثل عزيز مصر و فرعون ،ديدند ميخوب هاي خواب اگـر كسـي مـدتي آب . افكار و خياالت خود انسان اسـت ها اكثر خواب

امـام اگر كسي تشنة. بيند ميدر خواب آب ،تشنگي بر او غالب شود ،نخورد . بيند مي 7خواب امام زمان ،شود 7زمان

پديدة خواب ديدنسـؤال و آمدنـد مـي پيش اصـحاب خـود 6پيامبر گرامي اسالمگاهي

كـه ها ايناين بود كه 6منظور پيامبر اكرم. كسي بشارتي ندارد: فرمودند ميبـه ،اگر عوض شـده باشـند . اند تغيير كرده 6معاشرت با پيامبر اكرمدر اثر

1.رسد مي ها آنخوب بشارتي به هاي خواب سيلةومـثال اگـر در حـال . هم حاالت آني افراد اسـت ها البته يك سري خواب

اگـر انسـان حالـت . بينـد مـي شـكل سـگ در خواب ،غضب خوابيده باشد. بينـد مـي يا افراد خوب را در خواب خوب هاي شكل ،تغيير كند اش روحي

چـون ممكـن اسـت زود ؛شود قضـاوت كـرد نميافراد هم هاي روي شكل . تغيير كند

.177، ص 58؛ بحاراالنوار، ج 90، ص 8ـ الكافي، ج 1

227 بندگي راه: پانزدهم گفتار

دعايي اسـت كـه : گويد مي ;مرحوم سيد عبداهللا فاطمييكي از دوستان ان يكـي از شـاگرد . شـود ميصورتش مثل ماه شب چهارده ،هر كس بخواند

ييكدفعـه مرحـوم آقـا . خوانـد مـي همان دعا را مرحوم سيد عبداهللا فاطمي: گويـد مـي و گيـرد ميآغوش را به و او رود ميهمان شاگرد خانةبه فاطمي . ي مقداري تا لب شط با هم قدم بزنيمحاضر

فـاطمي اسـم يـك نفـر را يدر بين راه آقـا ،كنند ميوقتي با هم حركت كنـد بـه او پرخـاش ميشروع . هاتفاقا اين شاگرد با آن طرف بد بود .آورد مي

صـورت تـو !شما نيسـت حيف :فرمايد ميآقاي فاطمي به آن شاگرد .كردن .اال كه عصباني شدني مانند سگ شديح .مانند ماه شب چهارده بود

خيلـي از اوليـاي خداونـد زحمـت زيـاد . راه انبيا راه بندگي كردن استكرديـد مهـم عمل اگر به دستورات. ولي يك خواب خوب نديدند ،كشيدند

. شيطاني استها كشف و كرامات خيلي وقت. است

ات شيطانمالهاي كشـف و كرامـات زيـاد و ر آبادي از بزرگان قزوين بوده زسيد موسي

يك روز باالي كـوه . است فرموده ميرا تعبير ها همه خواب. است داشته همداني من چه كسـي مي: گويد مياو و به آيد مييك شخصي پيش او . رود مي

ايـن همـه كشـف و . من شيطان هسـتم : گويد مي. دانم نمي: گويد ميهستم؟ . كرامات كه داري همه مال من است

وقتـي بـه او . خواهي خانة قزوين را به تو نشـان دهـم مي: گويد ميبه او تو بايد يك بار نمـاز واجـب خـود را نخـواني : گويد ميبه او ،دهد مينشان

. كنـد نمـي ايشـان قبـول . گيـرم ميكشف و كرامات را از تو اين همةوگرنه : گويـد مـي . كنـد قبول نمـي . يك بار نماز خود را اول وقت نخوان: گويد مي

228 حـــديث دوســـت

كشـف و شـيطان هـم همـة . كند نميباز ايشان قبول . را نخوانها نافلهالاقل . گيرد ميكرامات را از او

. شـيطاني اسـت لذا اين كشف و كرامات يك امـر مشـترك رحمـاني و تمام خيـرات و بركـات در ايـن . شيطاني است ،چيزهايي كه مرتاضين دارند

. داشته باشيماخالص است كه در اعمال . داد ميكرامت نشان 7از امام رضامرحوم شيخ حسنعلي نخودكي بيشتر

خورد مييك روز مرحوم دوايي به ايشان بر . بستند ميخانة او صف مردم درهمـة خـواهي مـي . اي دكان باز كرده 7امام رضادر مقابل ما ش: فرمايد مي و

كشـمش چي وكشـف و كرامـت نخـود ؟موجودي خود را در دنيا نقد كني . دهند ميكشف و كرامت به او ،هر كس را بخواهند برانند .است

مـا اگـر يـك خـواب .خواستند مردم متوجه خداوند شـوند مي :ائمهزود در مقابـل خداونـد دكـان بـاز . خـورد مـي به هـم نما، حالخوب ببينيم

. بايد از كشف و كرامت فرار كرد. كنيم ميـته اي هيك رسال ;مرحوم وفايي شوشتري . اسـت در كشف و كرامـت نوش

ما دست خالي كه است اينقرب به خدا . كشف و كرامت قرب ندارد: دفرماي مي .شود ميكشف و كرامت صاحب ،يك يهودي هم اگر چله نشيني كند .شويم

محمد علي بابمرحوم آخونـد !است سيد محمد علي باب چقدر كشف و كرامت داشته

سـيد محمـد علـي بـاب سـر درس اگر ،كاشي وقتي مشغول تدريس بودنداگر او سـر درس . زاده را از درس من بيرون كنيد اين حرام :فرمود مي ،آمد مي

. آيم نميمن به درس ،من بيايدنجـف كـه هـاي يكـي از طلبـه . مقدس بـوده سيد محمد علي خيلي هم

229 بندگي راه: پانزدهم گفتار

اطـاق شخصي بـه در يك نيمه شبي : گويد ميخيلي اهل ذكر و خلوت بوده تـو بـه ام آمـده . رحمت هستمهاي من يكي از فرشته: به من گفتو من آمد

. داني نميخبرهايي را بدهم كه خبرهاي درسـتي را و آمد ميشخص تا يك سال اين : گويد مياين طلبه بعـد از يـك . هم شـدم آورد و من صاحب كشف و كرامت ميهم براي من

هـر چـه امتحـان دادي قبـول : گويـد ميرحمت به اين طلبه سال اين فرشتة ،از ايـن امتحـان هـم موفـق شـوي اگـر .يك امتحان ديگري داري .اي هشد

. گويم ميداني براي تو نميچيزهايي را كه و فالن آيـت اهللا برو در خانةو اين شمشير را بگير : ويدگ ميبه اين طلبه

گيرد و نيمـه شـب مياين طلبه هم شمشير را . سر او را ببر و براي من بياوركنـد اگـر او را مـي زند پـيش خـود فكـر ميكه در. آيد در خانة آيت اهللا مي

آن آيـت اهللا بعـد كـه !؟بكشم فرداي قيامت جواب خداونـد را چـه بـدهم . گردد ميكند و بر مييك مسأله را سؤال ،آيد مي

. شود كه آن فرشته خيلي ناراحت است ميآيد متوجه ميوقتي به اطاقش تـواني بـروي ايـن مـي ولي فردا شب باز . مردود شدي: گويد ميبه اين طلبه

فرشـته . كند نميفردا شب و پس فردا شب هم اين كار را . كار را انجام دهيپس من سراغ سيد محمد علـي بـاب : گويد ميبه او .شود ميخيلي ناراحت

. كنـد مـي را 7بعد از مدتي سيد محمد علي ادعاي نيابت امام زمان. روم مي . هستم 7امام زمان اصال من خود: بعد هم گفت

هاي غير شرعي رياضتيكي از بزرگان . داد ميشخصي از مشهد آمده بود كه از ذهن افراد خبر

من خودم مطلب خودم را :پاسخ داده بود ؟فهمي ميز كجا ا :به او گفته بود

230 حـــديث دوســـت

چـون . گيـرد مـي او در نظر ،كنم ميهمان كه من به او القا . كنم ميبه او القا توانسـته مطلـب را بـه او ميقوي كرده بود خودش را در اثر رياضت ارادة

. القا كندمگـر ،توانـد بكشـد مـي انسان هـر رياضـتي را : بودمرحوم اشراقي گفته

. حرف نزنو به او بگويند ساكت شو كه اين. اين معنا را بايد باور داشته باشـيم . خداوند متعال هميشه همراه ما هست

هـاي حركت ،غير خدايي برودهاي اگر حركت. آيد مياال اهللا ،اگر ال اله برود . آيد ميخدايي

قـرآن بـه از افراد بايد كارهاي خالف شـرع انجـام بدهنـد، مـثال بعضي هـا آنجسارت كنند تا با شـياطين ارتبـاط برقـرار كننـد و شـياطين هـم بـه

.برسانند غيبي راخبرهاي

عبادت زباني : فرمايد ميقرآن

%� %� &. &H�:6�� (� %. %� + +3 (� %� %� %" 5z (� %� (9&�4 %- +J%��4 %�% %)4(�4 #� :9%;4 %�(v� &J4&� (9&� %� (Z %� �4� %" %[4%�%K( � #$4%6(L&- +J(L%���%� %) &J4 &04 &� %M4 +� %a4&�7 &1 %�4 &) (n� %� �� B 4�� %�4

+�3+4(�� +9��4 (�+4 (Vپرسـتند هـا بـا زبـان مـي نبعضي از مردم خدا را ت 1؛� .امـا اگـر . كننـد كه خير به آنان برسد، حالت اطمينان پيـدا مـي همين

شـوند و بـه كفـر ها برسد، دگرگون مـي مصيبتي براي امتحان به آناند و هم آخرت را بدين ترتيب هم دنيا را از دست داده. آورند ميروي

.و اين همان خسران و زيان آشكار استد ناگر به دنيـا برسـ . كنند ميعبادت تنها با زبان را بعضي از مردم خداوند

.11ـ سورة حج، آية 1

231 بندگي راه: پانزدهم گفتار

دين و خـدا را كنـار ،خوب نباشد ها آناما اگر امكانات دنيايي ،آرامش دارند هـا آنتا وقتي زنـدگي .افراد از جهت عملي هيچ ندارندخيلي از . گذارند مي

ديـن ،بد شـود ها آناما اگر وضع .خدا و دين را دوست دارند ،خوب است :فرمايد ميخداوند . را قبول ندارند

%; %- � :. +9� %�( & (�� � %7&8 � %. +e%b%L(�� +JB� %� +J %. %� ('%;%- %� +J %�:�% %- %� +�M+K Y� %�� &� %. %� ('% %� % �4 :. � %7&8 � %. +e%b%L(�� %� % %K%- %� %" (� &J +J %\ (> &� %- %� +�M+K Y� %�� &�% �4 انسـان را وقتـي خداونـد 1؛ %�%

،دهـد مـي نعمـت بـه او دارد و مـي او را گرامـي و كنـد مـي آزمايش اما اگر او را آزمـايش كنـد و ،پروردگار من مرا گرامي داشته: گويد ميپروردگار مـن بـه مـن :گويد مي ،كم شوداو روزي و تنگ گيرداو بر

.استاهانت كرده . لذا اكثر مردم گير پول و مقام دنيا هستند

چراغ راهدر حضـرت . رفـتم 7در جـواني خـدمت امـام رضـا : گفت ميبزرگي

اگر مقداري كـم پـول شـوي بـد .تو گير پول هستي: خواب به من فرمودند . شوي ميخوشحال ،اگر پولت زياد شود. شوي ميحال

ي و دعـا كـردم چقدر گريـه و زار 7خدمت امام رضا: گفت ديگري مي . ديدم عصبانيت من بيشتر شد ،آمدم بيرون. كه اخالقم خوب شود

به . شود ميچون روشنايي بيشتر ؛مقداري فتيله را باال كشيده 7امام رضا . داني ميفهمانند كه خرابي تو خيلي بيشتر از آن است كه مياو

يت روشن اما وقتي يك كبر ،ديد توان نمياگر خانه تاريك باشد اشياء را انسان هم اگر در وجود او چـراغ . شود مياشيا در آن روشنايي ديده ،كنند مي

.16و 15ـ سورة فجر، آية 1

232 حـــديث دوســـت

اگر انسان عالم با عمـل . تواند ببيند ميعيب خودش را بهتر ،تقوا روشن شود .بيند ميزشتي گناه را ،شد

دهـم ايـن لجـن را مياگر به يك طبيب بگويند چند ميليون تومان به تو يـك بـه اما ممكن است . ر نيست اين كار را بكندهيچ وقت حاض ،سر بكش

چون شخص نادان چراغ. اين كار را بكندو آدم نادان كمتر از اين هم بدهند . فهم و درك و علم ندارد

. شـوند مـي گرفتار غـرور ،كه اين علوم اصطالحي را دارندها البته بعضي 7من از جهت علمي نزديك است بـه امـام صـادق : گفت مييك شخصي

مغـرور و چند تا اصطالح و الفاظ را ياد گرفته. مام را نشناختچون ا. برسم : فرمايند مي 6پيامبر گرامي اسالم. است شده

%. (� \ %�� %� % # &j�" � %- +0 %M &��Z #,جاهل است ،هر كس بگويد من عالم هستم1؛ . ،فهمـم مـي گفـت مـن چيـزي كـه همين. كلي است اين يك قاعدة

.است جاهل .بـه شـام احضـار كـرد را 8امام باقر و امام صادقهشام بن عبدالملك

برگشتن يك عالم مسيحي را مشاهده كردند كه سالي يك بـار از در راه ها آنهـاي آمد و مردم براي ديدن او و پرسش سؤال ميمعبد و دير خودش بيرون

. شدند ميخود جمع تـا . رفتنـد بـين جمعيـت هـم بـراي ديـدن او 8باقر و امام صادقامام

از ماييـد يـا از امـت شـما :سـؤال كـرد ،بزرگـوار افتـاد آن دو چشمش بـه جـزء : بعـد پرسـيد . مياز امـت مرحومـه هسـت : فرمود 7مرحومه؟ امام باقر

از جهال امت : فرمودند 7امام باقر ؟يا از جهال ،امت مرحومه هستيد يعلما

.110، ص 2؛ بحاراالنوار، ج 137ـ منيه المريد، ص 1

233 بندگي راه: پانزدهم گفتار

. نفرمودند ما از علما هستيم 1.تيمنيس همرحومنصف علم ،دانم نميانسان بگويد كه همين .بايد هواس انسان جمع باشد

مؤمن هر چقدر هم كه بـه . چراغ آمده است ،فهمم نميگفت كه همين .است .اما منافق برعكس است .فهمد نميفهمد كه مي ،ايمان برسد

بايـد بگـويي تـو راسـت . فهمي نميگويند تو ميبه انسان ها بعضي بچهنبايـد بـه انسـان بـر بخـورد و . همين يك حرف تو حسابي است. گويي مي

اي ههنـوز نتوانسـت . ايـد اگر ناراحت شديد هنوز كامـل نشـده . ناراحت شود .بايد انسان خودش را بشكند. بشكنيهوي و هوس را

ايـن ،شد ناراحت او و ،سوادي بياگر كسي به يك عالم و معلم گفت تو . است همال اين است كه مسلط بر هوي و هوس نشد

اعتنايي به اقبال مردم بي :فرمودند 7اميرالمؤمنين

S�A� %@ r�%� �. %� %p4 B� &� +K +� &�M Y��� &��Z 4 &. (� &U4 (C %) Y6�� &��4� (� &� &�M4 +0+� %k�� 2؛�%رونـد، چيزي را از صداي كفش افرادي كه پشت سـر كسـي راه مـي

.تر نديدم هاي آدميان زيانبخش براي دلتواند قلب انسان را بلرزانـد و او را مبـتال اين بدترين چيزي است كه مي

.به غرور كند ورطـ ايـن امـا مـؤمن . انسان به عدد مريدها بايد مثل االغ باركشـي كنـد

لـذا .و مـؤمنين كارشـان بـراي خداونـد اسـت هـا انبياي الهي و امام. نيست .دنبال مريد و كم و زياد جمعيت نيستندهم خداوند است و ها آنپشتوانة

.309، ص 46؛ بحاراالنوار، ج 123، ص 8؛ الكافي، ج 98، ص 1ـ تفسير القمي، ج 1

.305، ص 3؛ رياض السالكين، ج 65، ص 1ـ مجموعه ورام، ج 2

234 حـــديث دوســـت

كم و زيـاد . كند مي هم براي خداكار را ،خواهد ميكسي كه خداوند را اگـر !اسـت خوش به حال كسي كه گمنـام . كند نميجمعيت براي او فرق

اگـر بـه شـما . شماريدباين را بايد غنيمت ،گذارند نميمردم به شما محل به سرعت بـه طـرف خداونـد چون انسان. خوشحال باشيد ،سالم نكردند

خيـر بـه داشـته باشـد، انسان وقتي گمنام و سر در الك خـودش . رود ميالزم نيسـت خيلـي اهـل سـخنراني و شـلوغ . تواند برساند ميديگران هم

.باشيم كاري

نور طالب علمموجودات براي طالبان علم اسـتغفار همة. طالب علم يعني طالب خداوند

. كنند ميحتي ماهيان درياها هم براي طالبان علم استغفار . كنند ميچه ربطـي اسـت بـين طالـب : فرمودند مي ;مرحوم آيت اهللا بهاء الدينيكه همه براي طالب علـم اسـتغفار ها بيابانهاي علم با ماهيان دريا و سنگريزه

. رسـاند مـي موجودات عالم خير شود طالب علم به همة ميمعلوم !؟كنند ميماننـد چـراغ ،اگر انسان طالب علم و خداوند شـد . به سر و صدا هم نيست

چـه ديگـران . كننـد مـي مـردم از نـور او اسـتفاده ،رود ميوقتي راه . شود مي .بفهمند يا نفهمند

آن عـالم حرفـي كـه اينبدون . كنيمك عالم رباني معاشرت با ي كه همين حتي به وسـيلة . شود ميو محبت دنيا از دل خارج يمكن ميآرامش پيدا ،بزند

وسـيلة حتـي بـه . رسد ميخير و اهل محل همها اين عالم رباني به همسايهمنظور از عالم و طالـب علـم علـوم اصـطالحي . شود مياين عالم بالها دفع

تواند تمام اصطالحات حوزه و دانشـگاه را مييك يهودي هم وگرنه نيست .ياد بگيرد

235 بندگي راه: پانزدهم گفتار

عمل عالم بيو خداوند مهربـان و انبيـاي الهـي خـالق ادب و رأفـت هسـتند كه اينبا

را هـا ترين حـرف اما زشت ،گويد ميقرآن با ادب با مردم سخن خداوند در . حمار و كلب مانند كلمة. است عمل فرموده بيعالم بارةدر

بـا پيـامبر الهـي ،بلعم باعورا با آن همه علم و مسـتجاب الـدعوده بـودن ،را نفـرين كـرد 7حضرت موسي .مقابله كرد ديت وض 7حضرت موسي

:است فرمودهدربارة او خداوند . ولي نفرين او نگرفت +J+�%s %�%- &,%s %�%' &[(� %=(�� +�4(L%< (�%� (� %0(�%� &J(�%� %" (,&�( %g (9&� (� %0(�%� +J ـ مثـل او م 1؛') ل ثاست كه اگر به او حمله كني، دهانش را باز و زبانش را بيرون هار سگ .كند و اگر او را به حال خود واگذاري، باز همين كار را مي. آورد مي

كار هم داشته باشي به انسـان . پرد ميبه تو ،كار نداشته باشيبه سگ اگر دربـارة عـالم 6رسول خدا. مانند سگ استعمل ه بيعالم . كند ميحمله

:فرمايد ميعمل بي +� :� &��< &� (�� +K &9�� %� (�� +K (� +9� %� (� %� +6 +Jخواننـد مـي چه بسا افرادي كه قرآن 2؛،

.كند ميرا لعنت ها آناما قرآن قـرآن ،قرآن را علـم كردنـد 7تمام كساني كه در مقابل اميرالمؤمنين

يك آيه قرآن بـدون !خواند ميابوموسي اشعري چقدر قرآن . خوان بودندچه بسيار افرادي كه معلم قـرآن و . شود نميقبول 7واليت اميرالمؤمنين

چون قـرآن را در وجـود . كنند مياما به شاگردان خود ظلم ،عالم هستند هـا آنيعنـي روح . مانند االغ و سـگ هسـتند ها اين. اند خود پياده نكرده

. روح نفهمي است

.176ـ سورة اعراف، آية 1

.184، ص 89؛ بحاراالنوار، ج 48، ص 1ـ جامع االخبار، ج 2

236 حـــديث دوســـت

نور علم. شـود مـي گيرند و بزرگ ميدست او را ،انسان وقتي خودش را شكست

. فايـده نـدارد هـا الحدانستن اصـط . شود نميكوچك با شكستن خود انسان :اند كه فرموده چنان

&��� (� +� + #�M %� (K &E +- +J +� &- %\ � (� &[ %. (� +k�Dعلم الهي يك نوري است كـه 1؛� . دهد ميخداوند در دل هر كس بخواهد قرار

اهري هسـتند و از عرفـان مـ چه بسا افرادي هستند كه سخنران و گويندة .است تر از شب ظلماني هم تاريك ها آناما دل و قلب ،كنند ميهم صحبت

امـا از ،ترسم نميمن از مشرك و كافر : فرمايند مي 6پيامبر گرامي اسالم. بافـد مـي همـه چيـز را بـه هـم . ترسم ميكه منافق است ييآن گويندة توانا

يـك زيـر و ،انـد به قدري اصطالحات را خوب ياد گرفتهافرادي هستند كه افرادي هم هستند كه هيچ سـخنراني . اما منافق هستند ،كنند نميزبر را اشتباه

آيات و روايـات عصارة. كنند مياستفاده ها آنولي چقدر افراد از ،بلد نيستندقلـب ،اسـت وارد شده ها آن چون نور در قلب .شود ميجاري ها آنبه زبان

.كنند ميدرخشد و براي ديگران نورافشاني مي ها آن

پرهيز از شهرتمگر خداوند براي كسي پيش بيـاورد كـه . شهرت براي انسان ضرر دارد

:فرمودند 6پيامبر گرامي اسالم. كند ميخودش هم او را كمك %���4BL�� �M+s (�+� +� �- +Z &eM ��%4 G در صـورت كسـاني كـه از شـما 2؛���%

. بپاشيدكنند خاك ميتعريف

.108، ص 21؛ منهاج البراعه، ج 16ـ مصباح الشريعه، ص 1

.170ـ نهج الفصاحه، ص 2

237 بندگي راه: پانزدهم گفتار

تعريـف چنـد . انـدازد مـي باد به دماغ ،شود وقتي تعريف مي چون انسان و مـدرك سـرهنگي درجة شب اول قبر . خورد نميشب اول قبر به درد ،نفر

. خورد نميدكترا به درد و ليسانسمـرا نصـيحت : گفـت و آمد ;يك سرهنگي خدمت آيت اهللا بهاء الديني

اگر خودت را درست كني و با خداوند ارتبـاط پيـدا : آقا به او فرمودند .كنيد . ساخته نيست ها آنكاري از ها اين رياستوگرنه خوشا به حالت ،كني

اگـر .شود براي شب اول قبـر نـور دارد يـا نـدارد ميخود انسان متوجه .نور ندارد ،انسان تقوا پيدا نكرد

بـراي رسـيدن هـا بعضي. خورد نميسرهنگ و سرتيپ بودن بدرد انسان هـا مسـؤليت . زننـد مـي خودشان را به آب و آتش ،به مقام و رياست و پول

خداونـد هـم در آن صـورت . امر خداونـد باشـد كه آنمگر ،باركشي است . كند ميانسان را كمك :خوانيم ميكبيره جامعةدر زيارت

%� &� +� &<?�M += (� %" :� (� %6+� � %. % &j�� &6�2�6مـواالت و محبـت شـما ةبه وسـيل ؛ .خداوند معالم دينمان را به ما آموخت

. شـود مـي خداونـد معلـم انسـان ،:بيت اهليعني با مواالت و محبت علم بـه ،آنانو زيارت حرم :و انس با ائمه بيت اهلتوسالت به وسيلة هب

:ينت معصـوم اسينه را بـه ضـريح حضـر قدر آنبايد . شود ميانسان داده .دنبگذاريم تا به ما نور بده

3منزلت حضرت معصومهچقدر از مردم بـه بركـت حـرم »!يقدر آب چه داني كه در كنار فرات تو«

به گنبـد ها آنچشم كه همينها بعضي. شوند مي بهشتي 3حضرت معصومه

238 حـــديث دوســـت

چـون حضـرت . افتنـد مـي بـه يـاد خداونـد ،افتـد مي 3حضرت معصومه . است دادهايشان خداوند اين آبرو را به . دارند نورانيت 3معصومه

هـر كـس :اند فرموده 3دربارة حضرت معصومه 3سه نفر از معصومين . شود مياهل بهشت ،را در قم زيارت كندايشان

به حرم حضـرت قدر آن ،وقتي در قم تشريف داشتند ;مرحوم امام امتامـام . كردنـد مـي اعتـراض ايشـان افـراد بـه رفتند كه بعضي مي 3معصومه

!؟فهميد ميشما چه : فرمودند مي ها آنبه ;راحلشود كـه مييك بانويي از اوالد من در قم دفن : فرمايند مي 7امام صادق

اين حرف بلندي و. شوند ميبه شفاعت او دوستان و شيعيان ما وارد بهشت .رويم نميما براي هوي و هوس حرم .است

يك همشهري داشـتم كـه از فضـالي : گفت مييكي از علماي اهل معنا در يـك اين همشهري مـا : گفت ميايشان . بودبحث درس و حوزه و اهل

ديگـر ،از مشـهد برگشـت وقتـي عد از مدتي ب. تابستاني به مشهد رفته بودقـبال هـر چـه . حاالت و نمازش خيلي فرق كرده بـود . درس شروع نكرد

اما حـاال در نمـاز . خواند كه مشغول درس و مباحثه شود ميزودتر نماز را جلسـه . را تعطيل كـرد ها و مباحثهها بحث. اهل خشوع و خضوع شده بود

. خصوصي گذاشت به او شده يمتوجه شدم كه يك نظر .به منزل او رفتم: گفت مي اين آقا

من بـه مشـهد :گفت يست؟علت تغيير حال تو چ :از او سؤال كردم. استخـود را هـم مشـخص كـرده هـاي حاجت همة. پنج حاجت داشتم. رفتمحاجات خود مصر بودم خيلي هم براي . شدم 7متوسل به امام رضا. بودم

. كردم مينشستم و اصرار ميحرم در . خود را بگيرمهاي كه حاجت

239 بندگي راه: پانزدهم گفتار

نشسـته بـودم كـه يـك 7يك روز در حـرم مطهـر امـام رضـا باالخره از قـم . حاجـت داري پنج تو : به من گفت .پيش من نشستو پيرمردي آمد

مـن هرچه اصرار كني : اند فرموده 7امام رضا. اي هآمدها براي همين حاجتاز شـما 7امـام رضـا : گفتعلت چيست؟ او : گفتم. دهم نميحاجت تو را 3شما در قـم بـه خـواهرش حضـرت معصـومه : فرمايد مي. ناراحت است

تـا ،را از خودت راضـي كنـي 3بايد بروي حضرت معصومه. اعتنا بودي بي .حاجت تو را بدهمبـه : گويـد مي. است 3خواهرش حضرت معصومه 7باب امام رضا

شـان را خيلـي خواهر 7چون امام رضا. بايد او را راضي كني :من گفت . دوست دارند

امـام مشـهد رفـتم و . بي عذرخواهي كـردم از بيآمدم به قم : گويد مياو .پنج حاجت من را عنايت فرمودند 7رضا

شانزدهم گفتار اخالص و از خودگذشتگي

%���� &§b) %� += +9M (V�%4 +§bبـه وسـيلة اخـالص 1؛ . شود داشتن انسان خالص مي

»7علي«

سجدة شكر شـكر ، سـجدة شـدند مـي متذكر هر نعمتي را كه 6پيامبر گرامي اسالم

شكر بعد از نمازهاي واجب و مستحب خيلي تأكيـد سجدة. آوردند

چنـد ،آوريـد جـا بـه شكري اگر بعد از نماز سجدة :اگر به انسان بگويندامـا مـردم . كننـد مـي همه براي اين كـار خودكشـي ،دهند ميميليون به شما

. باور ندارندكنـد، شـكر مـي اي بعد از نماز سجدة وقتي بندهكه آمده است روايت

نمـاز !؟نمچـه كـ ام من با اين بنـده :فرمايد ميخداوند متعال به مالئكه خود ايـن نمـاز را بـه مـن نسـبت ق انجامي، توفبا سجده كردن ،واجب را خواندهاز تو ممنون و متشـكرم كـه بـه مـن توفيـق نمـاز ،خدايا: گويد

.39، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 177؛ عده الداعي، ص 268، ص

سجدة شكرپيامبر گرامي اسالم

آوردند ميجا به . است شده

اگر به انسان بگويندميليون به شما

باور ندارندروايت را روايت در

خداوند متعال به مالئكه خود واجب را خوانده

گويد مي. دهد مي

، ص 2ـ الكافي، ج 1

242 حـــديث دوســـت

بـاز گروهـي . گناهان او را ببخش ،خداوندا: گويند ميمالئكه !خواندن داديمالئكـه پيشـنهادهاي مرتـب . او را به بهشـت ببـر : گويند ميديگر از مالئكه

: فرمايد مياما خداوند . كنند ميديگر �40 (Z %� &J4��+� %� ��4 ({%C&� &J4(�%�&� +,4&3 (\+� %� � %� %= %@ ^%' +J: %� += (@% %iمـن از او 1؛

مرا شكر نمود، و با فضل خـود بـه او طور كه او كنم، همان تشكر مي .سازم كنم و از ديدار وجه خويش برخوردارش مي رو مي

خداونـد هـاي يادي از نعمـت و مركب بودندسوار اگر 6پيامبر اكرميـن زگـاهي هـم روي همـان . كردند ميسجده و شدند ميپياده ،كردند مي

مـوده خداوند چقدر بـه مـا نعمـت مرحمـت فر 2.كردند ميمركب سجده سيستم بدن انسان بـه ،شودما كم نعمت نعمت از ميلياردها اگر يك !است . خورد ميهم

هـا بعضي از اين بيمـاران در بيمارسـتان . ما از شكر خداوند عاجز هستيم .بهترين نعمت است ها آنمرگ براي .آرزوي مرگ دارند

مـا خداوند براي . معنوي خداوند هم عاجز هستيمهاي نعمتشكر ما از هزار پيامبر براي مـا 124 ،اگر احتياج به يك پيامبر داشتيم. است كم نگذاشته

روحـاني و عـالم و هـا صـد ،اگر يك روحاني احتياج داريم. قرار داده است . آسماني و غير آسماني براي سعادت انسان قرار داده استهاي كتاب

6سجدة شكر پيامبر خداجـا بـه شـكر ل اهللا سـجدة متوجه شـدند رسـو 6اصحاب پيامبر اكرم

: فرمودنـد 6سؤال كردند براي چه سجده فرموديـد؟ پيـامبر اكـرم . آوردند

.205، ص 83؛ بحاراالنوار، ج 334، ص 1ـ من ال يحضره الفقيه، ج 1 .54، ص 7ها و پندها، ج ـ داستان 2

243 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

،هر كس به تو صـلوات بفرسـتد ،اي حبيب من: خداوند به من وحي فرمودمـن بـه او سـالم ،هر كس بـه تـو سـالم كنـد . فرستم ميصلوات بر او من 1.آوردمجا به شكر به خاطر اين نعمت سجدة. كنم مي

شش دانگ عنايتش بـه طـرف ،چون خداوند يك محبوب در عالم داردلذا بـه صـلوات بـر او در . باشد مياست 6همان محبوبش كه رسول اكرم

امـر كند ميجمعه كه هزار درجه و هزار حسنه و هزار گناه را پاك هاي شب .فرموده است

راه دستيابي به علوم الهي .اول زهـد، دوم اخـالص :اسـت براي رسيدن به علوم الهي دو چيز الزم

لـذا خداونـد . حركت الهي و حركت غير الهـي :هم دو نوع استها حركت :فرمايند ميمتعال

51 % &��M&� (� +=+h&"%� ^: &� (,+\ (9% �M +.M+K%< �%6(s %. %� �%2� من فقـط بـه : بگو 2؛-+�%كه دو نفر دو نفر يا يـك نفـر يـك و آن اين. دهم شما يك اندرز مي

.نفر براي خدا قيام كنيدمـن : فرمايـد مـي . كند ميني بندگان خود را موعظه اخداوند خيلي خودم

به بنـدگان مـن بگـو : فرمايد مي. آن را قبول كنيد .كنم مييك موعظه شما را » (9% �M +.M+K%< . بگو حركت و كارهـاي شـما بـراي مـن باشـد ها آنيعني به ،»

بـه ضـرر و نفعـي تواننـد نميمردم . نخواهيد ديگران را از خود راضي كنيدخلـق بايـد دور همـة . و نافع فقط خداوند متعال اسـت ضار . كسي برسانند

. خداوند جمع شوند

.338، ص 1؛ حليه االبرار، ج 28، ص 1ـ كشف الغمه، ج 1

.46ـ سورة سبأ، آية 2

244 حـــديث دوســـت

اين وجدان و درك . نيست اي هغير خداوند هيچ كس كاربايد بفهميد كه :گويد ميآن وقت ،اين فهم را پيدا كردانسان اگر . خيلي مهم است &8 :� %q� + +3 (�% %� &8 :� %q� &�%L پرستم و تنهـا از تـو كمـك تنها تو را مي 1؛ �+ %�)

.طلبم مي، بـه باشـد اگر انسان كارهايش بـراي خداونـد . گويد ميرا درست و آن

بسـياري . شـود ميباز او روي حكمت بههاي چشمه 6پيامبر اكرم فرمودةكارها و و اند اما خود را خالص كرده. اند افراد هستند كه اصال درس نخوانده

اگـر .دان داده ها آنخيلي چيزها به ،چون براي خداوند بوده ها آنهاي حركتبايـد . دياخالص داشته باش، بايد شما هم بخواهيد به علوم الهي راه پيدا كنيد

.كارها خالصا هللا باشداين چهل روز يك انسان دراين است كه براي ،چهل روز اند گفته كه اين

. دهند ميهمان روز اول به انسان وگرنه دفعه اخالص پيدا كند و جا بيفتددعـوت ها بديعالمت خالص شدن اين است كه رفقايي كه انسان را به

طـور ايـن اگـر .انسان بايد خدايي شودهاي تمام معاشرت .ترك كندكنند ميهمـان روز اول از قلـب اسـت، كـه خداونـد فرمـوده حكمت ، چشمةشود

.آيد ميانسان بيرون

مزد كاركـه هايي پول بايد از. كند نميهر علم و درسي شما را به خداوند نزديك

معامالتي كه خداونـد دوسـت نـدارد را . پرهيز كنيم ناك و حرام است ههشبروي شـما بـاز بـه درهـاي رزق ،اگر اخالص داشته باشيد. بايد انجام دهيمن

اخـالص در كـه اسـت ايـن بـراي . استامر به اربعين شده كه اين. شود مي

.5سورة فاتحه، آية 1

245 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

. دهند ميمزد كار را اول وقت به انسان وگرنه .انسان ملكه شوداول وقت مزد او را بدهـد مستحب است كه ،گيرد مياگر انسان كارگري

تا عرق او خشك نشده بايـد ،اگر نتوانست اول وقت بدهد. كه بهتر كار كند .دهند ميمزد انسان را اول كار ،دهيم مياگر ما هم نماز و روزه انجام . بدهد

به خاطر عشـق و عالقـه و ،گويد مياهللا اكبر اول نماز انسان در كه اينو اين مزد كـار اسـت . گيرد ميعظمت خداوند است كه در دل انسان قرار

. دهند ميبه انسان كار كه اول در ،ام انجـام داده بـراي خداونـد من براي هر كاري كـه : گفت ميبزرگي

،مزد به انسـان ندهنـد اگر اول ماه رمضان. ام يا در بيداري مزد گرفته ،خوابايـن ،هپاك شدكند مياحساس انسان كه همين. دهند ميآخر ماه رمضان مزد

. ستومزد كار ابا كسـي كـه اخـالص پيـدا دنتوان ، نميروي زمين جمع شوند اگر همة

.كرده مقابله كنند

نياز انسان به عبادتقـرار ها انسان در ذات همةعبوديت و كرنش را خداوند : گفت مي بزرگي

،باشـد هم اگر كمونيست. كسي را پرستش كندانسان ناچار است . استداده سر خـود را برابر كسي بايد در ها انسان همة. كند ميدر مقابل استالين كرنش

. كنند مياحساس نياز ها انسان چون همة. كج كنند ،چه بخواهيم چه نخـواهيم . عبادت كرده است خداوند ما را محتاج خلق

حاال بايد اين عبوديت را يا بـراي . است وجود ما عبوديت قرار داده شده درمثـل مـاه و ،مظاهر طبيعـت براي يا ،دنيا و اهل دنياخداوند قرار داد، يا براي

.پرستند ميحتي نجاسات را .كنند ميدر هندوستان گاو را پرستش . خورشيد

246 حـــديث دوســـت

. كنند ميرا پرستش ها چيز ترين زشت ها از آن بعضيبايد بـراي دنيـا و ،اگر انسان براي خداوند و اولياي خداوند سجده نكرد

خداونـد خانة بايد درها انسان همة. و گردن خود را كج كنداهل دنيا سجده . شوند ميگداي ديگران وگرنه گدايي كنند

را آقـا هـا آنهـم خداونـد . گدايي خداوند را كردند :چهارده معصوم. شـويم مـي خواهيم و چه نخواهيم داريـم مصـرف من و شما هم چه ب. كرد

در حـال حركـت هـا تمـام كهكشـان . شـود مـي نوار عمر ما به سرعت تمام پنجـاه رود و مـي ميليون سلول از بدن انسـان هـدر پنجاه در هر ثانيه . هستند

بـراي ،حاال اگر انسان براي خداوند مصرف نشود. آيد ميميليون به جاي آن براي دنيـا و كه بايد مواظبت كند ،ر كجا انسان فهميده. شود ميدنيا مصرف

.ها مخصوصا جوان ،اهل دنيا مصرف نشود

ها از دست رفتن فرصتمـردم او . ريخـت ميشخص ثروتمندي جواهرات قيمتي خود را در دريا

كني؟ هر كدام از اين ميچرا اين كار را : گفتند ميبه او .كردند ميرا سرزنش من از صدايي كـه از انـداختن : او گفت. كند ميجواهرات يك آبادي را زنده

. برم ميشود لذت ميدر آب توليد جواهرات از فـس هـر ن . خود ما هسـتيم ،ريزد ميآن كسي كه جواهرات را در آب

و روزهـا را ها تواند شب ميمگر انسان . يك جواهر قيمتي است ،عمر انسان. بايد موجودي خود را حساب كنـيم . روند ميبا سرعت ها فرصت. گرداندبر

هـاي بـا موجـودي خـود عنايـت توانـد در هر لحظه مـي انسان . آن هم نقدا .خداوند را جلب كندگوينـد ميهمه ،مصاحبه كند اند كساني كه از دنيا رفتهبا اگر انسان بتواند

247 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

را صـرف خداونـد و اوليـاي دوست داريم به دنيا باز گرديم تا وجود خـود يـك كـه ايـن نـه . در خداوند شودغرق انسان بايد تمام وجودش . خدا كنيم

. دل را به خداوند بدهيم گوشةمـن : گفت. كنياري مرا : عبيد اهللا بن حر جعفي فرمودبه 7امام حسين

حضـرت هـم بـه او . از خـودم صـرف نظـر كـن .دهـم مياسبم را به شما 1.نيازي به اسبت ندارم. خواهم ميمن خودت را : فرمودند

امـا خـود را ،دهنـد مـي هم مال يا آبروي خود را براي خداوند ها بعضيرحمت در ،تا انسان از خود نگذرد .بايد خود را به خداوند بدهيم. دهند نمي . شود نميباز

يـك روز متوجـه . داد مـي خودش هديه يك عاشقي مرتب به معشوقيك عاشـق بايـد خـودش را . است را براي خودش دادهها شد تمام هديه

امـا خـودش آن ،دهنـد مـي تعلقات خـود را ها بعضي. بدهد و معامله كند . طرف رودخانه است

از خودگذشتگيولـي اگـر همـة . شـود مياو متعلقات مال اگر انسان خودش را داد، همة

قمـار بـاز . ارزش نـدارد ،خـودش را ندهـد و بدهد و اشته باشد هستي را د . شود ميست همه مال او وبر او آن وقت آنچه دور .خودش را بايد ببازد

. كننـد نمياما هيچ پيشرفتي ،كنند ميافرادي هستند كه چهل سال حركت ،كردنـد مـي ه حركت يكه چهل سال در بيابان ت 7مانند قوم حضرت موسي

. كردند نمياما پيشرفت يك دفعـه . كرد ميهر چه داشت در راه او خرج . مجنون عاشق ليلي بود

.192، ص 7ـ مقتل الحسين 1

248 حـــديث دوســـت

مجنـون : گفـت . چـه كسـي هسـتي : ليلي گفت. در زدو ليلي رفت در خانةهمه چيز را بـراي كه اينبا !برو ،تو هنوز خام هستي: ليلي به او گفت. هستم

يـز را بـراي ليلـي بعد از مدتي مجنون فهميد همـه چ .برو: او داده بود گفتو در ليلـي رفـت يك دفعه ديگر در خانـة . است ولي خودش را نداده ،دادهحـاال داخـل : به او گفت. من ليلي هستم: چه كسي هستي؟ گفت: گفت. زد .تو از خود ما هستي. شو

بـه كـه آنمگر . مرتب بايد دور خودش بگردد ،انسان اگر از خود نگذردچيـز تـرين بـزرگ . د از خود بگـذرد بتوان بيت اهلبركت دعا و توجه الهي و

خـودش از اگـر انسـان . بايد خـود را معاملـه كنـد .خود انسان است ،قيمتياگـر از خـود .يعني از خود گذشـتن » ? ��J«. بالفاصله رسيده است ،گذشت«گذشتي � G?� « نمـاز ،كننـد مـي عبـادت هـا بعضـي .آيـد مـي هم بالفاصله

.اند اما وجود خود را هنوز نداده ،گذرند ميخود از مال ،خوانند مي

بذل وجوديـك . ير زيـاد اسـت شاگردي به استاد خودش نامه نوشت كه كارهاي خ

كارهاي خير باشد به من معرفـي كنيـد كـه مـا راحـت كاري كه جامع همة . خسته شديمكار كرديم هاين هم. شويم

كارهـاي خيـر بـذل همـة جامع :جواب نامه براي او نوشتدر استادش . شود مياعمال تو خالص ، همةاگر خودت را دادي. وجود است

چنين . بيند نميديگر خودش را ،خوب خود را نديدهاي اگر انسان عمل«آن وقت به . شود ميانساني فاني في اهللا � ?� J�� ? « عمـل .آورد سر در مـي

از كجا بايـد فهميـد كـه انسـان خـودش را . تخالص مال چنين افرادي اس ؟است معامله كرده يا نكرده

249 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

كـه ايـن عالمـت . ايم بگويند ما خود را معامله كردهها ممكن است بعضي. اين است كه خداوند بايد براي ما عزيز باشـد ،انسان خودش را معامله كرده

نبايـد ديگر عزت و ذلـت بـراي انسـان .يا نباشم ،حاال من خودم عزيز باشم . مهم باشد

.يا نباشـم ،حاال من زنده باشم. اين را بدانيم كه خداوند حي و زنده استاو غالـب ،به ما بخـورد ها ذلت همةهرچند . وند براي ما عزيز باشدبايد خدا

بـراي هـر ابتاليـي و رنجـي .او غني است و ما نيازمنـد .باشد و من مغلوبنشان بدهد و حرفي كه بوي شـكايت از خود حركتي نبايد ،آمدپديد انسان

.داشته باشد بر زبان جاري كند %� :� +� (�� &� (� &� %. (� &� %- +$ (m�%4 G3 &�� %� &)� +� (�� &� (� &� %< (C +��M � %? (. &� &� %� (� &Jاولـين مرحلـة ؛

خداوند متعال است و آخرين مرحلة علـم هـم معرفت و شناخت ،علم . كارها به خداوند متعال است تفويض و واگذار كردن همة

زن و بچه و جان را بايـد تحويـل . خانه را بايد تحويل صاحب خانه دادديگـر نبايـد شـما دلـت . خواهد خراب كند يا آباد ميحاال او . صاحبش داد

. كه چرا خراب كرد بسوزد و ناراحت شوياگر كسـي خـودش را خـالص . زند ميعمل خالص از چنين افرادي سر

از خداوند متعال كمـك بايد براي خالص شدن هم .شود ميراه نزديك ،كند .كند ميانجام واجبات و ترك محرمات انسان را خالص . خواست

رفقاي نااهل ،سـعادت رسـيد هر كس بـه . رفقاي نااهل براي انسان از سرطان بدترند

با يك رفيق خوب برخورد كرده و هر كـس بـه راه بـد خاطر اين بود كه بهبايـد ،اگر فاميل انسان نااهل هستند. است به يك رفيق بد برخورد كرده ،رفته

250 حـــديث دوســـت

بايـد از اهـل دنيـا و جهـنم . قهر نباشيم ها آنفقط با . رفت و آمد را كم كنيماز سـم ،پول و دالر چيزي بلد نيسـتند كه غير از حرف ها آن. قطع رابطه كرد

مگـر . نبايد قبول كـرد ،پيشنهاد كردندمسئوليتي هم اگر چنين فاميلي . بدترند .كه خداوند، يا ولي خدايي به انسان دستور بدهد آن

ديگـران هاي نبايد فريب تعريف ،اگر انسان پايش به جايي محكم نيستهمـه چيـز را ،برسـد هـا آنمشام اگر بوي پول و دنيا بهها بعضي .را بخورد .شناگر خوبي هستند ،تا آب پيدا شودها بعضي. كنند ميفراموش

فساد مال و مقاممـا بايـد از خداونـد نورانيـت . بندنـد ميدر ماه رمضان درهاي جهنم را

:فرمودند 7امام صادق. دهد ميپول و مقام همه را فريب . بخواهيم &7 �. &9�3� %\ 5�%6 %l �- &9����p +�4 %)n� %� �4 &N :�%� �4- � +¤ + 4 %�%� ��+k�" &� �0%\ %��- (

&�&� (�+4�� &��2 �- &z %�4 :D�� %� &���� Y[ +� (�&. �0�- % %�(-%�&� �� &� &)�فسـاد 1؛-� دو گرگ در يك گلة بدون چوپان، يكي در جلو و ديگـري در عقـب

يـن ددوستي در طلبي و مقام دوستي و جاه آن، كمتر است از فساد مال .شخص مسلمان

گوسفندي در بيابان رها باشند و چند گرگ گرسـنه هـم بـه اگر يك گلةبه اين ها اگر اين گرگ. كند ميو پار لت را ها گوسفند همة ،حمله كنند ها آن

بـراي انسـان پول و مقام ضرر ؟زنند ميچقدر خسارت ،گله گوسفند برسند ،انسان اگر صرف خداوند نشـود . بيشتر استها از ضرر اين گرگبه مراتب

:فرمايد ميقرآن . بايد مصرف دنيا و آتش شود %� (F%�(��4 :9&8 &� %9� %�( & (�� &C%�� (� +)4 5� %� c���4 GF�� �M4� &� %" %� �M6 %.� ��EG�� G?�

.238، ص 10؛ مرآه العقول، ج 315، ص 2ي، ج ـ الكاف 1

251 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

&�43 :F��� �M %��M< %� YU��� �M %��M%<به عصر قسم كه انسـان مرتـب در 1؛و عمـل صـالح اند مگر كساني كه ايمان آورده. خسارت و زيان است

. كنند ميدهند و وصيت به حق و صبر ميانجام به مـن .زد متاع من را بخريد ميانسان مانند آن يخ فروش است كه فرياد

اگـر . در آفتاب داغ تابستان در حال آب شـدن اسـت ام رحم كنيد كه سرمايه .رود مياز دستم ام سرمايه ،جنس من را نخريد

شناگري در عالم برزخو شـهوت بايد صرف شكم ،اگر انسان متاع عمر را صرف خداوند نكند

يا به طرف ،رود ميانسان آن به آن يا به طرف بهشت . و هوي و هوس شود خـوش بـه حـالش ،ا براي عالم برزخ بلـد شـد اگر انسان شناگري ر. جهنم

:فرمايد ميعالم برزخ بارةقرآن دروگرنه ? %� +� +cM �0�- %� ( %| ? Qيابد گي ميميرد و نه زند مينه در آنجا 2؛��.

شناگري در عـالم بـرزخ را اند انبيا آمده .دارند مينگه بالتكليف انسان را ،اگر انسـان سـراغ خداونـد بـرود . دنيا را نه شناگري در ،به انسان ياد بدهند

:فرمايند مي 7اميرالمؤمنين. كند ميدنياي او را هم درست خداوند %���� &§b) %� += +9M (V�%4 +§bاخـالص داشـتن انسـان بـه وسـيلة 3؛

. شود ميخالص :گوييم ميدر هر بندي جوشن كبير همدعاي در

%) Y� (F &. �6 %� G6�� &�� %� �� Yم خالص كنناز آتش جهپروردگارا، ما را ؛� . .اين جهنم خوديت و جهل و نفهمي است

.ـ سورة عصر 1 .74ـ سورة طه، آية 2

.39، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 177؛ عده الداعي، ص 268، ص 2ـ الكافي، ج 3

252 حـــديث دوســـت

دولتـي را هـاي حاال هم ماشين. زدند ميدولتي را مهر هاي در قديم اسب. زنـد ميبه او مهر ،اخالص داشته باشد اي هخداوند هم اگر بند. زنند ميمهر

اخـالص را در ،را دوسـت داشـته باشـم اي همن اگر بند: فرمايد ميخداوند . دهم مييعني اسراري را در قلب او قرار . گذارم ميقلب او

اگـر كسـي مهـر خـدايي : رمايـد ف مـي ;يكي از شاگردان مرحوم قاضي هـا آنتوانـد از نميكسي . رود نميديگر دنبال جهنم و چيزهاي باطل ،خورد

چنين انساني همه را در جهـت خـودش بـه سـوي . غير خدايي كند استفادةتواند او را در مسـير غيـر نميسر سوزني هيچ كس به اندازة. برد ميخداوند

. خدايي بكشاند

:بيت لاهاخالص و توسل به از مـرز خـدا . تواند بر او غالب شود نميهيچ كس ،هر كس خالص شود

بـر ،امام راحل ما چون كارش خالص بـود . تواند سوء استفاده كند نميكسي البته از خداوند هـم . توانيم خالص شويم ميبا تفكر و تلقين . همه غالب شد

. ها كنيمكارهايي كه خدايي نيست بايد ر. بايد خالص شدن را بخواهيم. اسـت :بيـت اهلتوسل به ،آورد ميكه اخالص هايي يكي ديگر از راه

مگـر كسـاني كـه ،دهـد مـي همه را فريب است كه شيطان هم قسم خورده را كـه خـورده كـه هـر كـس قسم شيطان به عزت خداوند .مخلص هستندپناه ها را آنخانه كساني كه صاحببا فقط شيطان . فريب دهد ،مخلص نباشد

:است خداوند به شيطان اذن داده و فرموده. بكندكاري تواند نمي ،داده باشد %� (� +0(' &��44 %@ 44&-� &�� %M44 (.% (i� %� &2%? (�% (iــوال و اوالد 1؛� ــان در ام ــا آن و ب

.كن شركت

.64ـ سورة اسراء، آية 1

253 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

كـه ، بـه شـرط آن شـوي در اموال و اوالد بني آدم شريكتواني مييعني .رسد نميزورش اند به كساني كه خالص شده .ندوپناهنده به خداوند نش

شـود و زمـين ميمصروع ،شود ميشيطان وقتي نزديك انسان مخلص بـه او و گيرنـد مـي زيـر بغـل او را و آينـد ميديگر هاي شيطان. خورد ميو انـس گرفتـه من را : گويد ميآيد ميوقتي به هوش ؟چه شده: گويند مي

امـا شـياطين را ،شـويم مـي مصروع و گيرد ميماها را جن . ام همصروع شد . گيرد ميانس

البتـه . خـورد ميحالش به هم ،آيد ميبراي گول زدن مؤمن شيطان وقتي . اين براي كساني است كه قوي شده باشند و مستغرق در ياد خداوند باشـند

. خورند ميآيند زمين مينزديك چنين افرادي شياطين وقتي به ايران نظر لطف ،دارند :بيت اهلبه ها خداوند براي محبتي كه ايراني

:بيت اهلتنها مملكتي كه . سلمان نظر داردهاي خداوند به همشهري. دارد .را خالصانه دوست دارند ايران است

6دو يادگار پيامبرميان امـت دو يادگار و شخصيت از خودشان در 6پيامبر گرامي اسالم

ما هـم از در ايران. 3زهرا ، دوم فاطمة7اول اميرالمؤمنين. خودش گذاشتكـه 7اول امام رضـا . دو الگو براي ما گذاشتند 3و فاطمه 7حضرت علي

كـه جانشـين 3دوم حضـرت معصـومه . هسـتند 7جانشين اميرالمـؤمنين . هستند 3حضرت زهرا

لذا ما بايد در حـرم ايـن دو . اند اين دو بزرگوار را در دسترس ما گذاشتهدوسـت و حاجتي از كه كسي مانند و بزرگوار صورت را به ضريح بگذاريم

التمـاس طـور ايـن شده كنار ضريح آيا . التماس كنيم ها آنبه درفيق خود دار

254 حـــديث دوســـت

.را رد كننداو محال است ،اگر كسي در اين خانه بيايد و التماس كند ؟كنيد :فرمايد ميقرآن

%� � :.% �� %,&�� :� %b%- (� .و اما سائل را رد نكنيد 1؛>6%)%0سـينه را بچسـبانيم و ايـم ما نرفتـه . او را رد نكنيد ،يعني وقتي سائلي آمد

. بايد اينجا بياييم ،خواهيم ميعزت اگر . التماس كنيماز . چهـل روز رياضـت كشـيدند ;پدر مرحوم آيت اهللا نجفي مرعشـي

بعـد از . را بدانند در كجاست 3خواستند كه قبر حضرت فاطمه ميخداوند . شـود معلـوم آن حضـرت نيست قبر تمصلح :چهل روز به ايشان فرمودند 3توانيـد از حضـرت معصـومه مـي را 3زهـرا ولي تمام بركات قبرفاطمـة

. برداشت كنيد

7زيارت و توسل به امام رضا ، با يـك حالـت جـدي در براي مشكالت روحي و جسمي خود ما بايد

. ام حاجـت نگرفتـه ام نبايد مأيوس شويم كـه رفتـه . برويم 7خانة امام رضا .شويم نميما متوجه . دهند ميباالتر از حاجت را به انسان افضل از زيارت كربال و 7كه زيارت امام رضادر روايت آمده است

از هـر 7كيـف حـرم امـام رضـا و از جهت كم . نجف و كاظمين استكه در مشهد زنـدگي ها آن. چربد مي 7حرم امام رضا .باالتر استجهت

هـا آنهديه و رحمت خداوند به . از همه باالتر است شان درجه ،كنند مي . از ما بيشتر است

از فوت آيت اهللا شيخ مرتضـي عد ب: فرمودند مي ;آيت اهللا مرعشي نجفي

.10ـ سورة ضحي، آية 1

255 خودگذشتگي از و اخالص: شانزدهم گفتار

ايشـان . در يـك بـاغ زيبـايي بودنـد كـه را در خواب ديـدم ايشان حائري، . به ما خيلي عنايت كردند 7به بركت زيارت امام رضا: فرمودند

را هـا خيلـي . كارهاي خير زيـاد داشـتند ;آيت اهللا شيخ مرتضي حائرياما تـا فرصـتي پيـدا ،مجالس روضه و درس و بحث داشتند. كردند دار خانه .رفتند ميكردند به مشهد مي

مرحوم آيت اهللا شيخ مرتضـي حـائري بـه آيـت اهللا مرعشـي نجفـي در جي از آسمان دديدم يك هو ،من را كه در قبر گذاشتند :خواب فرموده بودند

به مـن . از داخل آن بيرون آمدند و به ديدن من آمدند 7امام رضا. پايين آمدهـا من هم به تعداد آن زيـارت ،يا هاد مرتبه به ديدن من آمدتو هفت: فرمودند

ايـن بـاغ را بـه 7بعد هم امام رضا. گذارم نميتو را تنها . بايد به تو سر بزنم . اند من داده

اشعار دعبلوقتـي اشـعاري ،خوانـد 7دعبل هم كه اشعار خودش را براي امام رضا

خـواهم مي من هم: فرمودند 7امام رضا ،را خواند 7كه مربوط به امام هفتمبعـد !بفرماييـد آقـا جـان :دعبـل گفـت . دو تا شعر به اشعار تو اضـافه كـنم

:را خواندنداين اشعار معروف حضرت %� %\ (34 #� &� +� 5HM %N ��4 &. �4 (� +.4F %3� 5$ %<44 &� + :\ %M4D (�%i�4- &k�4 &c�\ +�+4�� �

S ��\ +� %�%�(3 %� �GL� &�4 (D%4 (�� �%�&� +� %C44 :6 %" +� Y�44 (N� �%44 +=(�� %� :�44� +�4 &c� كـه ! و قبري در شهر طوس است كه وا مصيبت از غـم و انـدوهش

آتش مصيبت فاجعة مـرگش، در اعضـا و رگ و ريشـة بـدن شـعله زنـد تـا روز حشـر، مگـر خداونـد قـائمي برانگيـزد و بـر سـتم و مي

.ستمكاران پيروز شود و درد و رنج ما را تا حدي آرامش بخشد

256 حـــديث دوســـت

من چنين قبري را در طـوس سـراغ ،آقا جان: گفت 7ه امام رضادعبل ب :فرمودند 7امام رضا. ندارم

?� � &{%K(6%< ? � r�4(3 %\ %�4�F%< �GL %� ����:��� %� +T�G� 4 +v +HM ( +t %L4 %� %u %��4@ �L %� +> G�rكـه طـوس گذرد، مگر ايـن آن قبر من است و روزگار نمي ؛��

.شود محل آمد و رفت شيعيان و زوار من مي : فرمودندبعد

(� %�%- ?%� +l �- � ��> (� %� %9�' �L %. ��- %2 � %� %Z �L &$ %.��K�� %T (M%�4%� S��M4CO. +J1؛ مـن با من در درجةدر روز قيامت ،زيارت كند مهر كس مرا در غربت

.در حالي كه آمرزيده شده است ،است

از مدينه 7حركت امام رضابـه زن و ،خواستند از مدينه بـه طـوس بياينـد ميموقعي كه 7امام رضا

ديگـر ايـن مطلـب را هـاي امـام . براي مـن گريـه كنيـد : بچه خود فرمودندبله، آن مسافري كـه : فرمود. گريه براي مسافر ميمنت ندارد: گفتند .نفرمودند

. گردم نميدانم كه ديگر بر مياما من ،قصد برگشتن داشته باشدـ 7هم به عشق و محبت امام رضا 3حضرت معصومه ران از مدينه به اي

.اما نتوانستند برادر خودشان را زيارت كنند ،آمدند

.239، ص 49؛ بحاراالنوار، ج 264، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 1

دهمهف گفتار اخالص و محبت

B[+4�� &9^��� r %� +" UW (�%� &-� � %� � &k�4���%� ���M4 %< %�� &k� ("%� (� &. r Y�43:L��ترين رشتة ايمـان حـب ؛ محكم

فــي اهللا و بغــض فــي اهللا و پيــروي اوليــاي خــدا و . بيزاري از دشمنان خداست

»6پيامبر اكرم«

عمل خالصروغـن خـالص، دنبال عسل خالص، . همه دنبال چيزهاي خالص هستند

هـم خود مـا . غذاي خالص و صاف كه آشغال و آلودگي نداشته باشد . يك جنس بدون تقلب و خالص را دوست داريم

لذا بايد هر چـه همـت . خواهد ميخداوند متعال هم از ما اعمال خالص يـا دو ،اگر يك عمـل خـالص . داريم براي خالص شدن عمل به كار بگيريم

همين يك عمل خالص باعث ،اشيمداشته ب ركعت نماز خالص در تمام عمر .شود ميبهشت رفتن انسان

: دنفرماي مي 7امام صادق &� %- :9 %� :� +=� %� #��� %� (D += +� (�� %K %,�� &� :9 (�� %� (3 % %� +� %F Y� %� � (' %� %L +� +��4� + 4& &* %� ^4 (Z %J

عمل خالصهمه دنبال چيزهاي خالص هستند

غذاي خالص و صاف كه آشغال و آلودگي نداشته باشدو آب يك جنس بدون تقلب و خالص را دوست داريم

خداوند متعال هم از ما اعمال خالص داريم براي خالص شدن عمل به كار بگيريم

ركعت نماز خالص در تمام عمر بهشت رفتن انسان

امام صادق

258 حـــديث دوســـت

� %$:6%4 (m� +� +J+� &) ( +� به پـاس . به راستي پروردگار شما مهربان است 1؛-%اي گونه است كه گـاه بنـده گمان اين بي. دهد اندك عملي پاداش مي

گزارد و خدا بـه ميبراي رضا و خشنودي خداي تعالي دو ركعت نماز .فرمايد خاطر همان دو ركعت او را داخل بهشت مي

جـا بـه خـالص بنده دو ركعت نمـاز اگر كه قدر مهربان است خداوند آنباعث بهشـت رفـتن انسـان و فرمايد ميهمين دو ركعت نماز را قبول ،آوردپيـامبر . را باال ببريـد عمل كيفيت بايد. ما دنبال زيادي اعمال هستيم. شود مي

:فرمايند مي 6اكرم %- (!� %A��M %� (� +=:� %� &� & 6 G� 5c� &2�� %\ 5$ي كـه پروردگـار شماسـت از خداوند 2؛

.درخواست كنيد صادقهاي با نيتمـردم موقـع افطـار يـك دعـاي همـة . خواهنـد مياز ما صدق و راستي

.از خداوند بخواهيمرا بايد همين اخالص .مستجاب دارند

اصالح درونموقع نماز و افطار : اند ماه شعبان فرموده در خطبة 6پيامبر گرامي اسالم

ما هميشه به فكر درسـت كـردن بيـرون . فرمايد ميخداوند اجابت .دعا كنيد ،اگر داخل را درست كنيـد . بايد داخل را درست كنيم در صورتي كه .هستيم

در ،ما مشغول رنكـاري بيـرون هسـتيم . كند ميدرست را هم بيرونخداوند خداوند هم ،كنيدرا اصالح شما درون : اند فرموده. حالي كه درون مهم است

:فرمايند مي 7اميرالمؤمنين. كند ميظاهر شما را اصالح %. (� %� (� %� %� %!4 %��� +J%< %� (� %� %� +� %" & b� %L +Jهر كس باطن خود را اصـالح 3؛

.61، ص 1؛ وسائل الشيعه، ج 253، ص 1ج ـ المحاسن، 1 .356، ص 93؛ بحاراالنوار، ج 313، ص 10؛ وسائل الشيعه، ج 93ـ االمالي للصدوق، ص 2 .364، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 181؛ ثواب االعمال، ص 307، ص 8ـ الكافي، ج 3

259 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

. كند ميخداوند هم ظاهر او را اصالح ،كندما نبايـد مثـل . شود ميبيرون هم روشن ،اگر در داخل چراغ روشن شود

پـر از هـا آناما داخل ،اند ه بيرون آن را آرايش كردهكباشيم هايي بعضي خانهكه ظاهرش رنـگ آميـزي و ها يا مانند بعضي ماشين .فات استآشغال و كثا

.است فايده و بيزيبا اما باطن و موتورش خراب

بهرة انسان از عمل خويشفقـط خداونـد .كم باشـد برد، هرچند بهره ميعمل خالص از انسان فقط

اگـر انسـان . خداوند احتياج به عمل زياد ندارد. كند ميقبول عمل خالص را با همان دو ركعت نمـاز اهـل ،آوردجا به غرض بيدو ركعت نماز خالص و

. شود ميبهشت از ما توقع منفعـت . رض استغ و احسانش به ما بي خداوند متعال كارها

عمـل را هـم از كسـي ،رض اسـت غ كه احسان خداوند بي طور همان. ندارد 7از امـام صـادق .رض و خالص صـد در صـد باشـد غ كند كه بي يمقبول

: فرمايد ميخداوند روايت شده است كه %@ +�4(� %) �% %�4 5, %� %" �- r�4� %l �� %. %q %�4 (@%� (� %. 5a�� 4 (�%3 (\%� ( %j +J%� &� %" �4. G?� +J

S�F&��) �� %9�'هـركس در عملـي كـه من بهترين شريك هستم، 1؛پذيرم، مگر آنچـه دهد، براي من شريك قرار دهد، از او نمي انجام مي

.را كه فقط خالص براي من انجام داده باشديك عمل براي من باشد ونود و نه درصد اگر .من خوب شريكي هستم

عملي را كـه آشـغال دارد . كنم نميدرصد براي غير من، من آن عمل را قبول .كنم نميقبول

.288، ص 69؛ بحاراالنوار، ج 295، ص 2ـ الكافي، ج 1

260 حـــديث دوســـت

: فرمودند 6رسول گرامي اسالم %" �� &� B� &� %� �7 % (� %f G6�� %H� %� (D %L &O +� %9M &� %= (s %� &1 (�� %�4 %� &, %� 4 (@� %L &O %� ,4( %f &�4 %F (C %M &1

تـو ،رونـد مـي اگر ديدي مردم دنبال زيادي عمـل ،اي علي 1؛,& �% �% ��) . دنبال پاكيزگي عمل و خالص بودن آن باش

. خواهـد نمـي عمـل خـالص را . نفس انسان كثرت عمل را دوست داردمـردم دنبـال ايـن . اسـت زيادي ثواب عمـل و نفس انسان دنبال سر و صدا

حيف است انسان اين همـه . دناز همه جلوتر باش و كارشان بگيردهستند كه . اعمال خوب را به خاطر ريا از بين ببرد

دعـوا 7و حضرت عباس 7در ماه محرم بين هيئت حضرت ابوالفضل. عقب نشيني نكنيـد كه كنند ميردها سفارش پيرمها در بعضي هيئت .شود مي

در اگرچـه . امـروز روز زورآزمـايي اسـت . محكـم بزنيـد و چوب برداريـد ولـي حيـف ،دهند ميهر كس ريا هم بكند مزد به او 7دستگاه امام حسين

بـرود ،باشـد 7تواند داخل خانه و خدمت امام حسـين مياست انساني كه .پشت كوه زندگي كند

در محضر محبوبدر عالم ديگر فقط بـه امـام 7عاشقان امام حسين: آمده استدر روايت

از هـا آنچرا شوهران كه كنند ميحورالعين شكايت . كنند مينگاه 7حسينمگر عقل ما كم است كه جمال امـام : گويند مي. آيند نمي 7پيش امام حسين

اسـت نگـاه 7به حور و بهشت كه آثار امام حسينو را رها كنيم 7حسينممكـن . انـد آفريده شده 7از صورت امام حسين تمام بهشت و حور 2.كنيم

.اما بايد خود ليلي را تماشا كرد ،است كسي از سگ ليلي لذت ببرد

.229مواعظ العدديه، ص ـ ال 1

.207، ص 5ج ـ بحاراالنوار، 2

261 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

تباه شدن اجررسـول .شـود مـي تمام اعمالي كه ريايي و تظاهر بوده باشد دور ريختـه

:ندگوي ميدر روز قيامت به آدم رياكار : فرمودند 6خدا ? %� %q +�4 (Z%� %,4%�%� %� %a4+� %� %" %�&34 %� +�44 &!�) �4� +�&2�4l �� +� &Z�- �� +�&-�' ��

+J4%� +,4 %�(�%< %f4(6 +' (�: &� %q %� (Z%� (]&�%L��%- %T (M%�(�� %a%� %db اي كـافر، اي 1؛(%و پاداشت تبـاه كردارت بيهوده است! ر، اي زيانكارزشتكار، اي فريبكاامروز پاداشت را از آن كس كه برايش . تو نگشت شد و نصيبي از آن

.عمل انجام دادي باز ستان اي ي كه بـراي او اعمالـت را انجـام داده برو مزد اعمال خود را از هر كس

. پيش ما مزدي نداري. بگير

نشانة عمل خالصيكي از .عمل خالص آن است كه انسان خودش را كنار بگذارد نشانة

از او .بينـد ميرا ;در خواب مرحوم مجلسي ;شاگردان مرحوم مجلسي: ويدگ ميمرحوم مجلسي ؟در عالم برزخ با شما چه كردند :كند ميسؤال يك ؟اي براي ما چه آورده: به من گفتند ،پاي حساب آوردندمن را وقتي وقتـي از اعمـالم : گويـد مـي ؟فقط براي خداونـد باشـد داري كه عملي

يـك .كـردي مـي تو يك دفعه از مكاني عبور : به من گفتند ،مأيوس شدمهـم او .تو يـك سـيب بـه او دادي .كرد ميدر بغل مادرش گريه اي بچه .شد آرام

تـو .زدنـد ميشخصي را كتك . كردي ميديگر هم در بازار عبور بار يك مـا از او طلبكـار .ورشكسـت شـده : گفتنـد ؟زنيد ميسؤال كردي چرا او را

.295، ص 60؛ بحاراالنوار، ج 255؛ ثواب االعمال، ص 582ـ االمالي للصدوق، ص 1

262 حـــديث دوســـت

به خـاطر ايـن دو عمـل .ياي او را پرداخته بدهيو تو ضامن شدي . هستيم .شود مياعمال تو هم قبول بقية ،ها آنخالص و شاد كردن

زنندة اعمالمحك : به فرزندش فرمود ;لقمان حكيم %� () &� &P (�� %� %� %, %- &� :9 &\�6�� % %��F4 #زيـرا ؛اعمـال خـود را خـالص كـن 1؛�

. استبينا و آگاه زند ميكسي كه به عمل شما محك وقتي طاليي را به بـازار زرگرهـا .بايد اعمال ما رنگ خدايي داشته باشد

طـالي . زننـد مـي آن طـال را محـك با دارند كه اي يك وسيله ها آن ،برند مياعمال انسان را هـم محـك .توانند تشخيص بدهند ميخالص و ناخالص را

خـالص بـودن و ناخـالص را و كننـد مـي مالئكه اعمال انسان را بو .زنند مي . شود نميد قبول اگر خالص نباش. فهمند مي

مخفي اسـت كـه مالئكـه هـم ها آنبعضي اعمال انسان به قدري ريا در خود خداوند اين عمـل را ،رود ميوقتي آن عمل به آسمان هفتم . فهمند نمي. اسـت اين عمـل را بـراي اسـم در كـردن انجـام داده : فرمايد مي. كند ميرد

:فرمايد ميقرآن . خداوند بصير است. خيلي دستگاه خداوند قوي است &� %� %�%; (� &\&2� :F�� %� (� %" (� &0&\ ( .تا راستان را از صدقشان باز پرسد 2؛�&

قيامـت سـؤال در از انسان .دكن ميسؤال از صدق صادقين خداوند يعني دارايي سـالم مأمور شهرداري و و براي چه به اين نانوا و قصاب كه كنند مي

اگر تواضـع و سـالم كـردي كـه ماليـات از تـو ؟و خضوع و تواضع كردي . ناخالص استها تمام اين تواضع ،يا جنس را ارزان بدهند ،نگيرند

.330؛ النور المبين، ص 432، ص 13؛ بحاراالنوار، ج 341ـ االختصاص، ص 1

.8ـ سورة احزاب، آية 2

263 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

:در تورات آمده است &J&6�2 �s�+W %[ %�%7 +e % 6&" �&� S�3%�%v ��&6%O&� %R %p�M%< (� هـركس بـه ثروتمنـدي 1؛.%

.به خاطر ثروتش تواضع كند، دو سوم دينش بر باد رفته استدو سـوم ديـن او ،اگر كسي براي اهل دنيا و صاحبان ثروت تعظيم كنـد

بـراي امـا . كننـد ميخيلي خوب پذيرايي ،دار است فاميلي كه پولاز . رود ميكننـد و بـه او ميمقداري نان و غذاي معمولي درست ،فاميلي كه فقير است

بايد در تمام كارها خداونـد .كنند ميسؤال ها ايناز همة . كنند مياحترامي بي . را در نظر گرفت

كاسب حبيب اهللاحبيـب ،و او را رازق بداند يك كاسب براي رضاي خداوند كار كنداگر ـ اگر براي محبت به خداوند عمـل ك . اهللا است و كارهـاي مـردم را بـراي دن

خواهـد جيـب مـي امـا اگـر .حبيـب اهللا اسـت ،رضاي خداوند انجام بدهدترين همـتش رسـيدن بزرگاين كاسب . حبيب اهللا نيست ،خودش را پر كند

.استبه پول و دنياز اي من در جـواني بـا عـده : فرمايد مي ;مرعشي مرحوم آيت اهللا نجفي

و وقتـي شـام را خـورديم . دعوت شديم رفقا براي شام به منزل يك بازاريدر پشـت ،خواب ديدم اين بازاري كه ما را مهمان كـرده بـود . به خانه آمدم

آورد مـي را در هـا آندل و جگر و كشد ميو گيرد ميرا ها آدمخانة خودش و به خورد مـا گذارد ميجلوي ما و گيرد ميرا ها آنخون و دهد ميو فشار

. خوريم ميرا ها آنو ما هم دهد ميايـن بـازاري كه من فردا به رفقاي خود گفتم تحقيق كنيد : ايشان فرمودند

.56، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 161ص ؛ الجواهر السنيه،217ـ تحف العقول، ص 1

264 حـــديث دوســـت

يـك درجـة يكي از رباخورهـاي :بعد از تحقيق به من گفتند. چه كاره است .انسان بايد كارهاي خودش را نقد بزند. بازار است

محبت خالص براي خدا ديد من آن است كه ياران همه كار تمصلح

ـاري گيرنــدــرة يــــم طــد و خــارنـبگذيـك يـاري بگيـر و دلـت را بـه او : گويـد ميدر اشعار خودش ;حافظ

اول بايد دل و عشـق و . خواهي برو ميبعد دنبال هر كاري . بزنپيوند محكم . دبزنيبعد به دريا ،مهر و محبت را به ناخدا بدهيد

و مگر كسي كه با خدا ارتبـاط ،همه غرق هستند. دنيا درياي عميق استمحبـت را بايـد بـراي . شـود نميغرق كه داشته باشددل در گرو محبت او

. قرار دادخالص خداوند احسـاس برتـري هـا آننشستند و بـر ميبا اصحاب خود 6پيامبر اكرم

. ها و فقيرها بنشيند غرور داردتر كاگر انسان عارش بيايد با كوچ. كردند نميهـاي حرفبه و پيامبر ايستاد مي 6آمد جلوي پيامبر اكرم مييك پيرزن

و ائمــة 6پيــامبر اكــرم. دادنــد مــيو جــواب او را كردنــد مــياو گــوش .بودندمتواضع نشستند و نسبت به همه ميو فقرا ها با غالم :معصومين

همنشيني با فقرابايـد .اسـت بيمار شود ميمعلوم با فقرا بنشيند شود مي شاگر انسان عار

. روح خود را معالجه كند 7بـه امـام صـادق . به سلمان عنايت مخصوص داشـتند 6پيامبر اكرم

: فرمودنـد حضـرت . فرماييـد مـي چرا شما از سلمان اين همه تعريف : گفتند

265 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

: سه ويژگيبراي 4�.� rM4 %� +e +��s�� �� + %�%�4�6&. (/+�� &�7 +J4B3 +� +$4%� �Gs�� %� &J4 &� (C% rM4 %� �4� %"

%K +C(�&� &k^4 %�+�(�� %� &�(�&�(�&� +JB3 +� +$%s&��Gs�� %� &1 %� (�4:s�� &, (�� �� %" (� +��G�� +e +���L ()� %� &k1؛�� را بـر خواسـت خـود مقـدم 7كه خواست اميرالمـؤمنين نخست اين

را بـر مالـداران داشت و آنـان كه فقرا را دوست مي دوم آن. داشت مي .و سوم، دوستي وي نسبت به علم و عالمان. داد ترجيح مي

با هـر .كرد 7سلمان هوي و هوس و ميل خودش را فداي اميرالمؤمنين .كرد ميمحبت به او نشست و ميبود تر و ضعيف تركس كه فقير

هنـر دارها و قدرتمندان نشستن با پول. رابطه داشته باشيمفقرا ما بايد با 6هر كس رسول اكرم ،وقتي وارد در مدينه شدند 6پيامبر اكرم. ستني

6پيـامبر اكـرم . دببـر كشـيد كـه بـه خانـة خـودش ميرا به طرف خود همانجـا هـر كجـا كـه نشسـت بـه ؛كـنم ميمن مهار ناقه را رها : فرمودند

فقيرتـرين مـردم مدينـه كـه ابوايـوب ناقة رسول اهللا بـه در خانـة . روم مي . انصاري بود نشست

ـا . رهبر معظم انقالب خانه كسي كه از همه فقيرتـر اسـت بـرود كه اينمثل ب . است 3زهرا و فاطمة 6رهبر انقالب يك شمعي از وجود رسول اكرم كه اين

دو اطـاق يكـي . كرديم ميزندگي با هم مادرم و من : گويد ميابوايوب اطـاق پـايين را انتخـاب 6پيـامبر اكـرم . يكي در پايين داشـتيم در باال و

6مـا بـراي رعايـت پيـامبر اكـرم . اطاق باال رفتيمبه من و مادرم . كردند يك دفعه كـوزة . ي ما به پايين نرسدرفتيم كه صداي پا ميخيلي آهسته راه

بـه اطـاق هـا را جمع كرد كـه آب ها آبهايش مادرم با لباس. آب ريخت .ريزدپايين ن

.327، ص 2؛ بحاراالنوار، ج 267، ص 2؛ بشاره المصطفي، ج 133ـ االمالي للطوسي، ص 1

266 حـــديث دوســـت

رفتار محبت آميز با اطرافيانمـردم برخـورد ةابوايوب انصاري بـا همـ در همين خانة 6رسول اكرم

طـوري بـا او انـس ،كـرد ميبا هر كس برخورد . داشت يمحبت آميزبسيار 6ترين افراد پيش پيامبر اكـرم كرد محبوب ميگرفت كه آن طرف خيال مي

مـا . داد مـي شش دانگ محبت را به دوسـت خـودش 6پيامبر اكرم. است .يما ههم قاطي نشد مانهنوز با زن و بچه خود

. با شوهر خود درد دل كننـد در خانه كشند ميخجالت ها بعضي از خانمزن و شـوهر بايـد لبـاس كـه ايـن بـا . ميم با او درد دل كنيترس مي: گويند مي

زن بايـد تمـام اسـرار .زيرين همديگر باشند كه بـه انسـان چسـبيده اسـت ما بايد از همـين دنيـا بهشـت را بـراي خـود .خودش را به شوهرش بگويد

. درست كنيم .ندشـد ميقاطي با آنان و ندگرفت ميانس هم ها با بيگانه 6پيامبر اكرم

را دور خـود جمـع ها آن ند،گرفت ميبا غالمان و كارگرها انس 7امام رضاايـن همـه مشـهد مـا . كردنـد برقرار ميانس و الفت ها آنكردند و بين ميـ 7بايد رأفت و رحمت امام رضـا ،رويم مي فقـط . كنـيم دهارا در خـود پي

. حرف نزنيم

پرسش از اهل ذكرخودشـان از مـردم ،خواسـتند مطلبـي را بفرماينـد مياگر 6پيامبر اكرم

ال آنجا كه ممكن است از شخص بزرگ سـؤ تا ها تر كوچك. كردند ميسؤال كـه آمـده اسـت روايت در چون .دند كم سؤال كننكن مييا اگر سؤال نكنند،

ثمنـارس هـاي اگر درخت را تكـان بدهيـد ميـوه . ل درخت استثل عالم م . افتد ميبه موقع رسيده خودش هاي ميوه ،اما اگر تكان ندهيد ،ريزد مي

267 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

شـما جـواب داده هاي سؤال ،بزرگ سؤال نكنيدشخص اگر شما هم از بشـنويد كـه مصـلحت هايي ممكن است جواب ،اما اگر سؤال كنيد. شود مي

:فرمايد ميقرآن . شما نيست�M+�%; (!�%- %, (�% &� (' YE�� (9&8 (�+L(6 +' %? %9M دانيـد، از اهـل پس اگـر نمـي 1؛ >%�)�%�+

.ذكر بپرسيدكسي كه اهـل ذكـر . نه كسي كه ذاكر است ،يعني از اهل ذكر سؤال كنيد

وقتـي بـه او .خداوند متعال است ديا اهل ذكر كسي است كه غرق در. است .افتند ميياد خداوند ،كنند مينگاه

يـا اهـل يا اهل علـم و ،خود را از اهل دلهاي فرمايد سؤال نميخداوند اهـل ذكـر . بپرسـيد از اهـل ذكـر اخود رهاي سؤال: فرمايد مي .عمل بپرسيد

خداونـد يـاد كه غـرق است كسي .زند ميكسي نيست كه حرف خداوند را سـؤال كنيـد مشـكالت و كـه آنبـدون ،چون سـيم او وصـل اسـت .استجـواب ،در دل هم اگر از او سـؤال كنيـد . دهد ميرا جواب ي شماها سؤال

. دهد ميشما را :پرسيدند 7حضرت عيسي ازحواريون

+]&��_+ (� ؟با چه كساني معاشرت كنيم؛ .% : فرمودند 7حضرت عيسي

&1 %�4 &)n� �4&- (� +=+3 Yl %�+� %� +J+K&�(6 &. (� +=&�(�&" �- + �I%� %� +J+L %� (  +� %� +�+' +� Y' %E+� (� %. +J+� %� . شما را به ياد خدا بينـدازد او با كسي معاشرت كنيد كه ديدن 2؛"%و عمل او هـم شـما را بـه .به علم شما بيفزايد ،گويد سخن ميوقتي .كندترغيب آخرت

.43و سورة نحل، آية 7ـ سورة انبيا، آية 1 .331، ص 14؛ بحاراالنوار، ج 44؛ تحف العقول، ص 39، ص 1ـ الكافي، ج 2

268 حـــديث دوســـت

رجوع به خودخـودش به اگر ،خواهد از ديگران بكند ميانسان كه هايي سؤال ينبيشتر

. داند آن را مي شود كه ميمتوجه ،رجوع كنددر وجـود تـوانيم مـي ،ايـم چه را ما گم كـرده آن: گفت مييكي از بزرگان

ديگر سؤالي بـرايش ،اگر انسان به خودش رجوع كند. پيدايش كنيمخودمان :انـد فرمـوده :معصـومين ائمـة . خود را باز كنيمدفتر ما بايد . ماند نميباقي

.هم خود ما و هم قبرهاي ما در دل دوستانمان است كوي جانان كه صد كوه و بيابان در ره است

ديدم كه ره يك گام نيستو رفتم از راه دل :فرمودند 7اميرالمؤمنين

+k��%2 +�4 %F(3%< �. %� %a(6 &. q +� %� (D%< �. � %a(6 &. %q+k�2 %�1 فقط بايـد آن را پيـدا . استهم دوا و درمان در خود شمو ،يعني هم درد

.شـود مـي خيلي از مشـكالت مـا معلـوم ،خود را نگاه كنيمدرون اگر . كنيم .اصال مشكالت ما از همين وجود خود ماست

متوجـه و اسـت مـن از مواقع عينك به چشـم بعضي : گفت ميشخصي . گـردم مـي با عينك به دنبال عينك . گردم ميبه دنبال عينك خود و شوم نمي

چهل سـال : گفت مي. گشتم ميبه دنبال ساعت ساعت به دستم بود و گاهي .نگاه كنيبايد بنشيني و . شتمگ ميبا اسب خودم دنبال اسبم

ـ . خدا كسي و چيزي نيستاز غير . خودي نكن بيتقالي ز مـال همه چييعني بـه دنبـال سـود و . است غرض خلق كرده بيما را خدا . خداوند است

. اي نبوده است بهره

.80، ص 2ـ روضه المتقين، ج 1

269 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

بلكه تا بر بندگان جودي كنم من نكردم خلق تا سودي كنم اگـر مـا در . استغرض داده اعمال خوب مال خداوند است كه به ما بي

را خداونـد هر وقت فاعـل كارهـا . شود ميغرض داشتيم خراب كارهايمان راه بـروي و از او بايـد با خداونـد بايد . استعمل شما خالص شده ،ديدي

.كمك بگيري

ترين دست آويز ايمان محكم» اصـول كـافي «روايتـي در ،براي كساني كه دنبال سير و سلوك هسـتند

نشسـته 6پيـامبر اكـرم . دهـد مـي از اول تا آخر راه را نشان كه آمده است :سؤال فرمودند .بودند

+U%W (�%� &9^��� r %� +" Br%� كدام يـك از دسـت آويزهـاي ايمـان از همـه ؛ ؟تر است محكم

بسـيار وثيقةنماز : فرمودند 6پيامبر اكرم. نماز :بعضي از اصحاب گفتندبايـد . رسـد به انجام مـي تمام سير و سلوك انسان با همين نماز .خوبي است

. يك كمي دل بدهيممقـداري ،اگر بـه نمـاز رغبـت نـداري : فرمودند مي ;مرحوم قاضي

. با نماز بايد خود را تميز كني. بعد بلند شو نماز بخوان .بنشين فكر كنخواسـتند نمـاز وقتـي مـي ،هوا سـرد بـود هنگامي كه ;مرحوم قاضي

داونـد انـس بـا خ وقتي اما در نماز .پوشيدند ميلباس ضخيم بخوانند، . كردند ميعرق ،گرفتند مي

. شـود ميتمام لغوياتش دور ريخته ،در نمازتوجه و نماز وسيلةه انسان بو هم در وسـط ،هم در اول نماز است؛ زياد آمدهدر نماز »اهللا اكبر«ذكر چرا

يعنـي وقتـي اهللا اكبـر . هاسـت انديشـه قـاطع چـون اهللا اكبـر ؟هم آخر نماز

270 حـــديث دوســـت

. خداوند باالتر از آن است ،در فكر هر چه كه هستي ،گويي ميتمـام مشـكالت دنيـايي و ،اگر انسان در نماز توجه به خداوند پيدا كـرد

اصـال . مصنوعي استو مانند مجسمه ها نماز بعضي. شود ميحل او آخرتي .ارزش ندارد

:سؤال فرمودنداز اصحاب خويش دو مرتبه 6پيامبر اكرم r %� +" Br%� +U%W ست؟ اتر از همه محكم؛ كدام رشتة ايمان ���^9& �%�)

زكـات، بعضـي روزه، بعضـي حـج و : نماز، بعضي گفتنـد : بعضي گفتند : حضرت فرمودند. بعضي جهاد. عمره

&J4&� ](�� %� #, ({%- (�+L(� +\ �. Y, ،براي هر آنچه كه گفتيد فضيلتي اسـت ؛�&=+ .ترين رشتة ايمان نيست ولي محكم

گسسـت نـدارد و از نمـاز و روزه و كه اصال اي و رشته يك وثيقهيعني ـ را بگوي است تر عبادات محكم همةو جهاد اصـحاب نتوانسـتند جـواب . دي : فرمودند 6خود پيامبر اكرمبعد . بدهند

� &=UW (�%� (� +" B[+4�� &9^��� r %� &-� � %� � &k����%� ���M%< (�4 &. r Y�443:L�� %�� &k� ("%� اهللا ايمان حب في اهللا و بغض فيرشتة ترين محكملكن 1؛

. و پيروي اولياي خدا و بيزاري از دشمنان خداستما با دوستان بايـد بـراي خداونـد هاي رابطه .وثيقه همين است ترين مهم

چـون فـالن كه نه براي اين. گردن كج كنيمبراي امور دنيايي كه ايننه ،باشد .بگذاريمم و احترام يراه بيندازد سالم كنرا ما كار تواند ميكس در فالن اداره

اگـر اهـل دنيـا بـه كسـي . است، شش دانگ براي دنياهل دنياهاي رابطه امـا رابطـة . دنـ وزي از او اسـتفاده كن ر كـه است اينبراي ،گذارند مياحترام

.143، ص 66؛ بحاراالنوار، ج 177، ص 16؛ وسائل الشيعه، ج 126، ص 2الكافي، ج ـ 1

271 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

. و بغض خدا باشد ابر اساس حب خدبايد مؤمنين بهتر است بيشتر دوسـت داشـته از همه كه ايمانشان را ما بايد آن كساني

بايـد بيشـتر از :معصـومين بت ما نسبت به انبياي الهي و ائمـة مح. باشيممحبـت هـا آنمحبت ما به كساني باشد كه در وجود ها آنبعد از . همه باشد

وارد شـهر پيغمبـر ،اگر كسـي چنـين باشـد . به خدا و اولياي خداوند است .شده است :و ائمه 6پيغمبر چنين كسي وارد خانة. شود مي 6اكرم

ها اساس رابطهنفـت : گفـت مـي شخصـي . بر اساس فقر و ثروت باشـد ها نبايد دوستي چـون در ؛كنـي نمـي يك هفته است به من سـالم :گفت ميفروش محله ما

براي غيـر خـدا است سال بيست شود ميمعلوم .ندا هزدعلمك گاز تو خانة . داده است هاي من بوي نفت مي بيست سال سالم. كردم ميسالم

حتـي !دهـد مـي ريچقـدر انسـان را سـ ،براي خداوند باشدها اگر رابطهكتـابي كـه شـما را بـه آن آن استاد و ، بهخوانيد ميكه هايي استادها و كتاب

اول بايـد ها در كتاب. مراجعه كنيدكند نزديك ميبه خدا و پيغمبر خدا بيشتر بـه در فرزنـدان هـم .رفـت »سجاديه صحيفة«و »نهج البالغه«سراغ قرآن و

.بيشتر محبت داشته باشيم ،است تر از همه مؤمن كه آن

غرض محبت بي. اسـت براي خداوند محبت داشتن ،كند ميآن چيزي كه انسان را خالص

محبـت ،غرض به فرزندان خود عالقه دارنـد بيكه پدر و مادر ما طور همانمثنـوي . غرض باشد بيانسان هم به خداوند و اولياي خداوند بايد خالص و

:گويد مي

272 حـــديث دوســـت

كش را سخت گير دامن آن نفس هيچ نكشد نفس را جز ظل پيربايـد بـه آن پيـر كـه منظـور ،خواهي نفس تو كشـته شـود مييعني اگر

بـه دل بسـت و بـه هـر كـس انسـان . پيدا كنياتصال است 7اميرالمؤمنين ،كشته باشداگر او نفس خود را . شود مي ، همانند اومحبت پيدا كردكس هر

خطـاب 6به رسول مكرم اسـالم خداوند . ميراني ميشما هم نفس خود را :كند مي

%a: &8 %. Y� #f %� (�+ :w&8 %. Y� %9M+L ها نيز خواهند مرد ميري و آن تو مي 1؛. نفـس ،رسول مـا يعني اي . است خداوند متعالسوي اين آيه بشارتي از

يعني تمـام وجـود تـو . اند هم كه همراه تو هستند مرده ها آنتو مرده است و . حق شده است

(� +0%�%L %\ %� :�&=� %� (� +�M+�+L (K%< (�%�%-� %. %. %� (� %f (7&8 %. %� (� %f %� :�&=Q� %� �4 %. ايـن 2؛�%ايـن تـو ! هـا را كشـت ها را كشتيد، بلكـه خـدا آن شما نبوديد كه آن

!نبودي كه تير انداختي، بلكه خدا انداخت :9&8 &E:��� %� +��%3 &� %a% M+� % : &8 +��%3 &� %9M+� %در حقيقت كساني كه با تو بيعـت 3؛�

.كنند كنند، جز اين نيست كه با خدا بيعت مي ميهر كـس هـم . تو مردة من هستي ،اي رسول ما: فرمايد ميخداوند متعال كـه تـو همـة طـور همـان . شود ميمانند تو مردة خداوند ،كه با تو بيعت كند .شوند مي، كساني هم كه با تو بيعت كنند زنده دل اي عالم را زنده كرده

صحبت مردانت از مردان كند دان باغ را خندان كندر خناـن .كند يعني همنشيني با مردان خدا، همچون او انسان را خدايي مي

.30ـ سورة زمر، آية 1

.17ـ سورة انفال، آية 2

.10فتح، آية ـ سورة 3

273 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

حب و بغض براي خدانـه ،دشمني هم بايد براي خداوند باشـد . براي خداوند باشدبايد محبت

اما راه محبت راحـت ،راه رياضت طوالني و سخت است. يبراي امور دنياي . و نزديك است

آيا هرگـز بـراي مـن عملـي انجـام : فرمود 7خداوند عزوجل به موسيقه دادم و صـد ،روزه گـرفتم ،خدايا، برايت نماز خواندم: اي؟ عرض كرد داده

. بسيار ذكر تو گفتمتو بود، و روزه سـپري اما نماز روشنگر راه : خداي تبارك و تعالي فرمود

يـاد مـن قصـرهايي در بهشـت ي واي، و زكات نور از آتش، و صدقه سايه مـرا : ي؟ موسـي گفـت ا هپس چه كاري را براي مـن انجـام داد . براي تو بود

:خداوند فرمود. ستراهنمايي كن بر كاري كه براي تو4 %" �4� %f4 (�%2�" (,4 %� (�%� B�4 %\ S�4G�� %� �� %f(�%��� (, %� �!M. �� B�4 %\ S� G� + اي ؛

اي؟ يـا هرگـز بـراي موسي، آيا هرگز براي من با كسي دوستي كرده اي؟ من با كسي دشمني نموده

:موسي از اين كالم خدا اين چنين فهميد :9%� %� (- %{ %, % (?� (" &�^ 4 (��+4 B[ 4&- %� � � 4(�� +3 (O +� 4&-� �بهتـرين كارهـا 1؛

.دوستي در راه خدا و دشمني در راه خداستمحبت در راه خداوند و دشـمني در ،اعمال ترين يعني بهترين و بافضيلت

.راه خداوند استاز مـردم كـه اي عده ،شود ميوقتي كه محشر به پا : در روايت آمده است

كننـد و از مـي به سوي بهشت حركت و كنند ميدارند پرواز ميسر از قبر بر

.253، ص 66؛ بحاراالنوار، ج 125ص ؛ مشكاه االنوار،28ـ الدعوات، ص 1

274 حـــديث دوســـت

. رسند ميهمه زودتر به بهشت : گوينـد مي ؟چرا شما زودتر از همه به بهشت رسيديد :گويند مي ها آنبه

بـراي ما بـا ديگـران رابطه و محبت . ايم بوده »� �-& L B��X %9M% .+ «چون ما در دنيا روابط ما بر اساس مـال و ثـروت و .براي خدا بودو دشمني ما هم خدا بود

. رياست دنيا نبودما بايد از اين قبر بـدن . بدن انسان هم يك نوع قبر متحرك و سيار است

اخالقي به صفات انسـاني رذائل ائز و شهوات و از غرخود را بيرون بياييم و .شود ميتمام صفات انسان عوض ،با بيرون آمدن از قبر بدن. برسانيم

اهل محبتكـي از سـالطين ي: گويـد مـي . استرا به شعر آورده اي مثنوي يك قصه

نقاشـي بـين دو خـواهم يـك مسـابقة مـي : گفت .را جمع كردها نقاش همةشد در يك سـالني يـك طـرف آن را نقاشـان انب. بگذارمم و چين وكشور ر

.مي مشغول نقاشي شوندوچيني و طرف ديگر را نقاشان ركشـيدن يـك نقـش مشـغول هـا چيني. يك پرده در وسط آويزان كردند

هم درسـت ها رومي .مختلفهاي با رنگ ؛شدندبر روي ديوار بسيار زيبايي مشـغول صـيقل زدن ديـوار ند،كشـيد مـي نقاشي ها آندر مقابل ديواري كه

. ينه براق كردنديديوار را مانند آ و شدنددر يك روز معين بنا شد پرده را بردارند و مردم و بزرگـان بـراي ديـدن

ديـواري كـه بـر روي هـا عكس نقاشي چينـي ،وقتي پرده را برداشتند. بيايندنمايـان زيبـاتر بسيار بر روي اين ديوار ها نقاشي چيني. صيقل زده بودند افتاد

، ولـي بسـيار انـد همـان نقاشـي را كشـيده ها ميكردند رو ميهمه خيال .بود . برنده شدند ها آناين جهت از .زيباتر

275 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

حاال هر چه اهـل . نقش در آيينه زيباتر است هميشه: گويند ميها عكاسرا هـا آنهـاي اهل محبت تمام زحمت ،كشند ميرياضت براي خود زحمت

.برند بهره مي بدون زحمتها تمام خوبياز اهل محبت .ندبر ميبه غارت

:بيت اهلمودت : فرمودند 6پيامبر گرامي اسالمخداوند به

? (,+\ %� (! %A +� += (� %" %� (� &J %� (Z� S� &� :? (�� %4 %M :2 %1 &- (�� � +K (� Q��اي پيامبر مـا، بگـو بـه 1؛خـواهم، مگـر دوسـتي دربـارة ازاي آن رسالت پاداشي از شـما نمـي

.خويشانمنفرمودنـد . مـن اسـت بيت اهليعني مزد رسالت من فقط محبت به

يعنـي هرچقـدر انسـان محبـت . مزد رسـالت مـن نمـاز و روزه اسـت را در وجـود تمام صفات خوب ،داشته باشد :بيت اهلشديدتري به . كند ميخودش پياده

درست شـبيه محبـوب كه كند ميچنان تغيير ،انساني كه اهل محبت شدمثـل ،شـود مـي مجازي شخصي كه عاشق ديگـري هاي در محبت. شود مي

خالصـه . زنـد مـي مانند محبـوب خـودش حـرف . رود ميهمان طرف راه منتهي بايـد ايـن محبـت .هاست خوبي ةهم بر است و غارتگرمحبت راه ميان

.جهت خدايي داشته باشدما بسيار زحمـت براي : گفتندو آمدند 6مردم مدينه خدمت پيامبر اكرم

خواهيم مزد ايـن همـه مي ما هم. اختالفات ما را بر طرف فرموديد .كشيديد . زحمات شما را بدهيم

تا از طـرف خداونـد بـراي گويم نميمن چيزي : فرمودند 6پيامبر اكرم

.23ـ سورة شوري، آية 1

276 حـــديث دوســـت

بعد از مدتي ايـن آيـه بـر وجـود مقدسشـان . فرستاده شود و فرماني من آيه :نازل شد

? (,+\ (� +=+�%; (!% %� %" (� &J %1 :2 %M%4(�� :?&� S�� (Z%� �4� (�+K(�� �&-بـر ايـن رسـالت : بگو 1؛ !، مگر مودت و دوستي دربارة خويشانمطلبم از شما نمياجري

اجـر و . خـواهم نمييعني به اين مردم بگو من از شما اجر و مزد رسالت فقـط 6بعـد از پيـامبر اكـرم . م استبيت اهلمزد رسالت من فقط محبت به

3همه حضـرت زهـرا . بقيه همه كنار كشيدند. عمل كردندبه آيه هفت نفر بـدهيم همـه را است بيت اهلمزد رسالت كه محبت اگر ما . گذاشتندتنها را

.چيز داريم

مادر مصائب :فرمودند 3به حضرت زينب 7حضرت سجاد

%� ( &f � & (� %X&� %&��" #$ %l (�4 +� +. %� :� %� 5$ %� #$ %� &0%- %l :0 %C به حمـد اهللا تـو 2؛5$ �% �)�4+ .+ .و محتاج تعليم و تفهيم نيستيهستي عالم و دانا به حقايق

. علــوم انبيــا را داشــتند ، ولــيبــدون معلــم بودنــد 3حضــرت زينــب جريـان كـربال را بـه بعضـي از اطرافيـان از جملـه ام ايمـن 7اميرالمؤمنين

ايـن مطلـب را . گفتـه بـود 3ام ايمن هم به حضرت زينـب . فرموده بودنددر فرموده بود كه فرزندان من را در همين كوفه بـه اسـارت 7اميرالمؤمنين

آيـا جريـان كـربال و : عرض كرد به پدرش 3حضرت زينببعدا . آورند مي 3؟كنند ميشما را اسير بيت اهلو من آيا حقيقت دارد؟اسارت ما

.23ـ سورة شوري، آية 1

.164، ص 45؛ بحاراالنوار، ج 305، ص 2ـ االحتجاج، ج 2

.60، ص 28؛ بحاراالنوار، ج 265ـ كامل الزيارات، ص 3

277 محبت و اخالص: هفدهم گفتار

پـدر و بعـد هـم فرق شـكافتة . در خردسالي جنازة مادر را ديد 3زينبهـاي را ديد و بعد هم تمـام صـحنه 7گلوي خون آلود برادرش امام حسن

.ام المصائب استآن حضرت لذا . كربال را مشاهده كرد

3سخنان حضرت زينب : در مقابل عبيد اهللا لعين فرمودند 3حضرت زينب %� �. % (� +f &� :? %� Sbجز زيبايي نديدم 1؛�.

چون خداوند متعال را . تمام زيبايي است ،يعني اين مصائب كه پيش آمد ،خواسـت خطبـه بخوانـد مـي دم دروازه كوفه كه . دانست ميشاهد و حكيم

=+ : فرمود (!+��ML! هـاي حيوانـات زنـگ حتي . ساكت شدنداختيار بيتمام مردم . هم از صدا افتاد

. را نشـنيده بودنـد 7بـود صـداي اميرالمـؤمنين هـا مردم كوفه مدتآيد كه مشغول خطبـه خوانـدن مي 7دفعه ديدند صداي اميرالمؤمنينيك

. است 3حضرت زينب 7دختر اميرالمؤمنينديدند نگاه كردند . است !گـر هسـتيد حيلـه بـاز و نيرنگ يشما مردم: فرمود ميبه مردم كوفه

بـه اسـارت و مـا را اما عزيزان مـا را كشـتيد ،ما را دعوت كرديد شما !گرفتيد

.به عبيداهللا لعـين خبـر دادنـد .را خاموش كنند 3زينبتوانند نميديدند مشغول صحبت كـردن 3زينب. او دستور داد سر برادرش را مقابل او ببرند

سـر بـرادر را كـه . كنند ميبود كه متوجه شد مردم با انگشت به چيزي اشاره زد اي هـالل مـن چـه زود صـدا . مقابل خود ديـد ، ناگهانمدتي نديده بود

.116ص ،45؛ بحاراالنوار، ج 90؛ مثير االحزان، ص 160ـ اللهوف، ص 1

278 حـــديث دوســـت

اسارت خود را بـاور !كردم سر تو را مقابل خود ببينم نميباور !غروب كردي 1!اما اين را باور نداشتم ،داشتم

.108، ص 45؛ بحاراالنوار، ج 146ـ اللهوف، ص 1

هجدهم گفتار دعا و مجالست

B2 +� (��+4 (/ &. &� 5� &. (/ +�(�&� &. (� %� (" %h &� &9^4��� &[%� ؛ دوسـتي @+ .هاي ايمان است ترين شاخه مؤمن با مؤمن از بزرگ

»7صادقامام «

درهاي رحمت الهي :فرمودند 7امام صادق

+��I%� ? B �� +k�" ( %� +_�M S� %� GL +� � %F Y� %� %" Q�� % +� :� 5 %� &�� % +� :� 5 همواره دعـا 1؛كه تا ايناي حائل است، محجوب است و ميان آن و استجابتش پرده

.بر محمد و آل محمد درود فرستاده شودبـاز 6رحمت الهي بدون صلوات بر محمـد و آل محمـد هاي

بــدون واليــت ائمــة. اســت طــور همــيناعمــال انســان همــةخداونـد متعـال . شـوند نميه پذيرفتعملي ،كه باب اهللا هستند

بسـته شـده اسـت كه به مسجد باز ها تمام در :دادندفرمان 6 .7خانة اميرالمؤمنين

.93، ص 7؛ وسائل الشيعه، ج 274؛ مكارم االخالق، ص 491، ص

درهاي رحمت الهيامام صادق

هاي يعني درهمــة. شــود نمــي

:معصومين6به پيامبر اكرم

خانة اميرالمؤمنين ، مگر درشود

، ص 2ـ الكافي، ج 1

280 حـــديث دوســـت

%! : % (?� (� %��M &� :? %��� +Jهمة درها را بـه مسـجد بسـت، مگـر در خانـة 1؛ .را 7اميرالمؤمنين

هـاي هـم در ؛بايد بسـته شـود ها همة در 7اميرالمؤمنين خانة غير از درعبـادات و چاشني همـة .چه بفهمند چه نفهمند .باطنيدرهاي هم و ظاهري

و اقوام سلف هـم چنـين براي انبيا. است 7اميرالمؤمنين اعمال خير واليتهـاي عمـل ،نباشد 6اگر چاشني صلوات بر محمد و آل محمد. است بوده

.رود نميخوب انسان باال . رود مـي اين دعـا قطعـا بـاال ،صلوات باشدذكر اگر قبل و بعد از دعايي

خداونـد . وسـط را قبـول نكنـد ،كند اول و آخر را قبول كند ميخداوند حيا يـد، شما اگر يـك شـخص معمـولي را صـدا بزن . كند نميهيچ دعايي را رد

.شداگرچه در نيمه شب با ؛دهد ميجواب شما را

نقش مصلحت در اجابت دعاامـا ،دهـد ميما نسبت به رفيق خودمان سوء ظن نداريم كه جواب ما را

چيزي كـه . دهد نميگوييم جواب ما را مي. نسبت به خداوند سوء ظن داريمحاجـت مـا را بـرآورده ،نيستما چون صالح ،ها بعضي وقتكه هست اين

. ما نيست حتي معنويات هم بعضي مواقع صالح. كند نميامام بـه . خواهيم ميما معرفت شما را : گفتند ميبعضي از اصحاب به ائمه

بـه اي يك گوشهو كردند مياما وقتي اصرار !تو طاقت نداري: فرمودند مياو حالت ديوانگي و شد ميتمام موي سر و صورت او سفيد ،دادند مياو نشان

. داد ميبه او دست اصرار خواهد كه به مصلحت او نيست و ميبچه هم وقتي يك چيزي را

.31، ص 39؛ بحاراالنوار، ج 331، ص 1ج ؛ كشف الغمه،176ـ عمده عيون الصحاح االخبار، ص 1

281 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

يك وقت انسـان از .خرند ميپدر و مادر بهتر از آن را براي او ،كند ميبر آن خدا نكنـد .خداوند تقاضاي يك كارد تيزي را دارد كه به شكم خودش بزند

هـا آن. دهند ميصالح است آنچه در معنويات هم !شود اين دعاها مستجاب ،آنچـه صـالح مـا نيسـت . دهنـد ميدر وقت خودش ،هم كه صالح نيست

.فرمايند مياما آنچه صالح باشد امضا .فرمايد نميخداوند امضا . كردنـد نمـي اطهـار دشـمن خـود را هـم رد ةخداوند متعال و ائمـ

، خداوند وقتي از خداوند تقاضا كرد ،افراد كه ابليس باشد ترين مبغوضاما براي دوستان خود تا صالح نباشد امضا . درخواستش را اجابت كرد

. ندنك نمياو بعضـي از دعاهـاي كنـد و مـؤمن دعـا مـي : فرمودنـد 7امام صـادق

دهـد كـه مـي ثـواب او قـدر بـه خداوند در آخـرت آن .شود نميمستجاب 1.شد نميي من در دنيا مستجاب هادعايك از اي كاش هيچ :گويد مي

. آيـد مـي بالفاصله لبيـك ،بگويد» ����4��� ���� «اگر انسان هفت مرتبه نيمه شـب اگر انسان . خوشبين باشيمالبته براي استجابت دعا بايد به خداوند

.دكن ميرا براي او باز ، درخودش بروديكي از بستگان خانة درهم

پرهيز از سوء ظن به خداو شب اول ماه رمضان دعا كردم : گفت مي يشخص باصفا و سخاوتمند

خـواهي مـرا مـي خدايا، تو امشـب : گفتم. حاجت خود را از خداوند گرفتم ،بيايـد ام اخالق خود من اين است كه اگر مهماني به خانه .ميهمان خود كني

. كنم نميآنچه از دستم بيايد كوتاهي حاجـت ،خـدايا : بعد گفتم. گويد همين كار را به رخ خداوند كشيدم مي

.375، ص 90؛ بحاراالنوار، ج 201؛ عده الداعي، ص 491، ص 2ـ الكافي، ج 1

282 حـــديث دوســـت

و فاطمـة 7اميرالمـؤمنين است كـه مـن را بـراي هميشـه در خانـة اين منكـه همان شب در خواب ديدم . جاي بدهي و هميشه پيش تو باشم 3زهرا

. خواستي به تو داديم ميآنچه : به من گفتندبا همان سوء ظن خـودش ،اگر كسي به خداوند سوء ظن داشته باشد

،كـنم خداونـد مـرا نيـامرزد نمياما اگر بگويي گمان ،كنند ميبا او عمل .آمرزد ميخداوند

:گويد ميثمالي در دعاي ابوحمزة 7امام سجاد %� %W Y3 (f %� %q%k�Z &- +� � + رجا و اميد به خـودت را در قلـب ،خدايا 1؛ ���&

!ما ثابت قرار بده. تمام قلب ما را حسن ظن به تو پر كرده باشـد خدايا، كاري كن كه

اگر دروغـي هـم بـه . من نزد گمان بندة خود هستم: فرمايد ميخداوند ،هر كس بهشت رفـت . مكن ميبا او عمل طور همان ،من خوشبين باشد

براي سوء ظـن ،ست و هر كس هم جهنم رفتاو براي حسن ظن خود . ستاو خود

از شـيطان هـا منفي بافيتمام . سوء ظن به خداوند استگناه ترين بزرگكـار . از شـيطان اسـت ،شود نميگويند كار درست ميها بعضي كه اين. است

!مگر بهشت را بخواب ببيني ،شود نمي :گويد مي. شيطان همين استاز ،آمـرزد نميخدا تو را : كسي بگويد كه اين. فال بد زدن از شيطان است

خواهـد بـه مـي انسان وقتـي . شيطان كارش بدبين كردن است. شيطان استصـاحب خانـه . راه دور اسـت : گويـد مـي . گيـرد مييك مهماني نرود بهانه

:فرمايد ميقرآن . نيست

.ثمالي، دعاي ابوحمزه 346؛ مفاتيح الجنان، ص 590، ص 2ـ مصباح المتهجد، ج 1

283 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

%� (� %. +� (� &. (/ �&� ( %� & +J%3(� و كسي كه به خدا بگـرود، دلـش را بـه راه 1؛\% .آورد مي

. كنـد مـي خداونـد او را هـدايت ،يعني اگر كسي خداونـد را بـاور كـرد :خوانيم مي زيارت جامعهدر . شرطش باور كردن است

%. %� (� %� (� %L &F (� &�� %- %K ( +� & %r 5��K%L (� +. 5ª��4 و هـركس بـه خـدا 2؛�&�� �& .تمسك جويد، قطعا به راه راست هدايت شده است

اگـر .شـود مـي هدايت ،يعني اگر كسي به خداوند چسبيد و معتصم شد .ايد به خداوند چنگ زده ،هدي چنگ زديد به ائمة

%� %. &� ("� %L %F %� &� += (� %- %K & ("� %L %F %� &�� ،و هركس به شما تمسك جويـد 3؛ .به خدا تمسك جسته است

%. (� %� %2�� %� %� % %k &� += (كسي كه خدا را اراده كرد، به شما آغاز نمود 4؛�. اگـر . بچسـبد :بـه ائمـه بايـد ،خداونـد را دارد يعني كسـي كـه ارادة

خداونـد را معرفـي ها اين .بگويييا علي بايد ،خواهي خداوند را بخواني ميتمـام . شـناخت نمـي كسـي خداونـد را ،بودنـد نمـي :اگر ائمه. اند فرموده

بـه نبايـد اسـت، :و ائمـه 6ر و عبـادت مـال پيغمبـر اكـرم يكارهاي خ .نسبت بدهيم مانخود

و مرنجانمرنج بعـد ،بايد اول راه را باز كني. شود ميراه بسته ،اگر انسان دلي را شكست

يك تابلو بزرگ در منزل داشت كـه . يكي از علما رفتم ةبه خان. ت كنيحرك

.11ـ سورة تغابن، آية 1

.101ـ سورة آل عمران، آية 2

.، زيارت جامعة كبيره893؛ مفاتيح الجنان، ص 613ص ،2ـ من ال يحضره الفقيه، ج 3

.، زيارت جامعة كبيره897؛ مفاتيح الجنان، ص 615ص ،2ـ من ال يحضره الفقيه، ج 4

284 حـــديث دوســـت

خدمت يكي از علمـاي : گفت مياو . بودبسياري از آيات و روايات خالصه ا فرمـود و آن دو ركلمـه همـين دو . از او طلب موعظه كـردم .بزرگ رسيدم

. توانيـد كسـي را آزرده نكنيـد مـي يعني تـا »!مرنج و مرنجان« :اين بودكلمه :گويد ميشاعر

م را كـه اين مـرغ وحشـي مرنجان دـل

ز بامي كه برخاسـت مشـكل نشـيند

:گويد ميشاعر ديگري

ـــي را ـــازارم دل ـــز ني ـــود هرگ ز خـ

ترســم در او جــاي تــو باشــد كــه مــي

چون مسلمان كسي است كه ؛توانيم ادعاي مسلماني كنيم نميها انسانما اگـر . همـين اسـت ها باالترين سلوك. مردم از دست و زبان او راحت باشند

را بـه غضـب هـا و امـام 6خداوند و پيغمبر اكرم ،كسي مؤمني را برنجاندرا :خداونــد و ائمــه ،آورده و كســي هــم كــه مــؤمني را خوشــحال كنــد

. اصل تقوا دل شاد كردن است. رده استخوشحال ك .داردخطـر بـراي او ،رخ بدهدانسان اگر در اثر رياضت مكاشفاتي براي

.ي هيچ خطري ندارداخالق خوشاما

موجبات رحمتدوسـت دارم خداونـد مـرا مـورد : پرسـيد 6شخصي از رسـول خـدا

:حضرت فرمودند. رحمت خويش قرار دهد &� (� %� (� % (C %� %a %� (�� %� � � %U(� %) %� (� ( % %a +بـه به خودت رحم كـن و 1؛�

.خلق خدا هم رحم كن تا مورد رحمت خداوند واقع شوي

.7004ح ،1050، ص 2، ج ـ ميزان الحكمه 1

285 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

ـ ،بخواهيم خداوند به ما رحم كند كه اينعالمت خـود و ااين است كه باگـر . كنـد مـي خداوند هم به شما رحم اگر چنين بوديم، .مردم مهربان باشيم

بايـد . كنـد مـي ا رحم مخداوند هم به ش ،شما به زير دست خود رحم كرديد . غم و غصه را از دل ديگران برداريمبايد . انسان خيرخواه ديگران باشد

خـوب اگر حال روحي يا جسـمي . شود ميراه بسته ،اگر انسان ظلم كندمثـل ايـن اسـت كـه ؟ايـد كردهنحقي را ضايع آيا يد ببينيد بايد بگرد ،نيست

توانـد نمي .يك سنگ ده مني به پاي او بسته باشند ،انسان بخواهد پرواز كند .لباس انسان الي در گير كرده باشد كه اينيا .پرواز كند

حق الناس. گـذرد مـي خداونـد از حـق خـودش زود . بنـدد مـي حق النـاس راه را

البتـه . گذرنـد نمـي از حق هـم ها ولي در عالم برزخ انسان .الرضا است سريع . شويم ميهمه هالك ،اگر خداوند بخواهد گير بدهد

. گـذرم مـي من از حـق خـود ،شما حق الناس را درست كنيد: فرمايد ميگـذارد نمـي و آيد مياحيا جلوي انسان هاي حق الناس در موقع دعا در شب

. انسان حال دعا پيدا كندماه رجـب و شـعبان و رمضـان آمده است كه »7عيون اخبار الرضا«در

بـراي ،شـود ميقدر هاي اما وقتي شب .بخشد ميانسان را ها ميليونخداوند . كه بـا هـم اخـتالف دارنـد كساني مگر آن ،كند اعالن عفو عمومي ميهمه

اما كساني كـه بـا هـم قهـر ،عفو عمومي است كه اينبا . خيلي عجيب است .ديدند ميرا ها ائمه واقعيت. شوند نميآمرزيده ،هستند

بايد هر چـه .خيلي وحشتناك است. با هم قهر هستندها سالافراد بعضي شـب . بايد خـود را بشـكنيم . نبايد با كسي قهر باشيم. زودتر حالليت بطلبيم

286 حـــديث دوســـت

كـه قهـر هسـتند هـا آندعـاي ،شـود مـي همه عفو عمـومي داده كه به قدر موقع دعا و نمـاز حـق النـاس . شود نميقبول ها آنتوبه . شود نميمستجاب

. شود ميراه بسته و آيد ميجلوي انسان بايد ايـن سـنگ .شود ميحق الناس مانند يك سنگ به پاي انسان آويزان

. شود ميانسان با دو بار قربون تو بروم راضي . را با آشتي كردن باز كردامـام . شود ميعرضه 7به امام زمانها هو پنج شنب ها اعمال انسان دوشنبه

.قهر باشندمگر آن دو نفري كه با هم ،كنند ميبراي گناهان استغفار 7زماندر لاگـر آشـغا . مسير عبور انسان براي رسيدن به خداوند راه دل اسـت

پرونـدة دو نفـري . شود نميرحمت خداوند در آن دل وارد ،اين مسير باشددارنـد و مياو را بدون تكليف معلق نگه . شود ميني بايگا ،كه اختالف دارند

. بالتكليفي خيلي سخت است. اين خيلي زجر آور است :فرمودند 7اما سجاد

b4 %) �4. &1 %�4 &)n� %� �� B 4�� �4&- +J(6 &. +e +� Y0%�+� %� 5[( %7 :,+' %�6&. (/ +�(�&� +� +� &C(O%� &K:L�� +q (�%< & (�%3( %7 +R�� ({%< %� &$:� &9�M4 () &?� &dM4 +K خداونـد همـة گناهـان 1؛�+

دانـد، مگـر دو گر بخشد و او را در دنيا و آخرت پاك مـي مؤمن را مي .گناه را؛ ترك تقيه و ضايع كردن حقوق برادران ايماني

قدر رفيق خوبهر كـس . كنند بداند ميانسان بايد قدر دوستاني را كه دعوت به كار خير

و اگـر انسـان دعـا كنـد . يك رفيق خوب است ، به وسيلةآيد ميدر راه دين ر او قـرار يـك رفيـق خـوب در مسـي ،خداوند دعـاي او را مسـتجاب كنـد

.شود مينتيجة اعمال بد انسان هم يك رفيق بد در دنيا و عالم برزخ . دهد مي

.415، ص 72؛ بحاراالنوار، ج 223، ص 16؛ وسائل الشيعه، ج 95جامع االخبار، ج ـ 1

287 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

تجسم اعمال مـا بـه صـورت رفيـق . دهد ميرفيق نادان انسان را عذاب عالمتش اين است كـه يـك ،اما اگر انسان صدق داشته باشد. شود مينااهل

خـوب هـاي رفيق خوب كه منشـأ كارهـاي خيـر اسـت و انسـان را بـه راه . شود ميداده به او كشاند مي

بـه 7امـام صـادق . انـد انبيا و اولياي خداوند هم رفقـاي خـوبي داشـته :فرمايند ميابوحمزه ثمالي

% %� �7&� +���4%L (!% %? �G &� %a+L(بيـنم، به راسـتي هنگـامي كـه تـو را مـي 1؛� .كنم احساس آرامش مي

وقتـي بـه يـك دوسـتم . دارد هسـتم اي يعني من مانند كسي كه گم شدهما هم گاهي در يك شـهر غريـب يـك دوسـت و . شوم ميرسم راحت مي

.شويم ميكنيم خوشحال ميپيدا كه آشنا وقتـي آمـد بـه او . دبه دنبال ابوحمزه ثمالي فرستاند كه بياي 7امام سجاد

تمـام . اردبه هيچ كس احتيـاج نـد 7امام ؟زني نميچرا به من سر : فرمودندچـرا بـه مـن سـر :گويـد مـي ولي به يك نفـر . ستبه دست اواهللا ماسواي

:بـه شخصـي بگويـد ــ ـ روحي فداهبن الحسن حجه كه اينمثل ؟زني نمي ؟زني نميچرا به من سر : به او فرمودندو سلمان را در كوچه ديدند 7اميرالمؤمنين

&f�� %� &I(6 %. #$ %\�L (D +. %a(�%�&� � :w&�%- � &�M +! %� &f(6&� %$ %�&v�-بـه سـوي منـزل 2؛ . مشتاق توستفاطمه، دختر رسول اهللا برو كه

مشـتاق او 3زهـرا ةتواند اوج پيدا كنـد كـه فاطمـ مييك انسان چقدر . شوند

.33، ص 1ـ رجال الكشي، ج 1

.66، ص 43؛ بحاراالنوار، ج 6؛ مهج الدعوات، ص 107ـ دالئل االمامه، ص 2

288 حـــديث دوســـت

. آيـد مـي بينم دلم حال ميكه تو را : فرمودند ميبه ابوحمزه 7امام سجادشكســته بنــد . دســت او شكســته بــود. ابــوحمزه يــك بچــه دختــر داشــت

ابـوحمزه .كـرد مـي دختر بچه هم گريـه . خواست دست او را جا بيندازد مييـك بسـم اهللا . خواهـد جـا بينـدازي نمـي : به شكسته بند گفت .تاب نياورد

. دست او درست شـد . دست روي دست بچه كشيدو الرحمن الرحيم گفت 1.ابوحمزه چنين شخصي است

يك : فرمودندعبداهللا قمي بن دربارة عيسي به اصحابشان 7امام صادقبـن وقتي آمديم ديـديم عيسـي . منزل منتظر من است ما خانواده درنفر از

ولي وجـودش پـر از محبـت امـام ،قمي است كه اينبا . استعبداهللا قمي .است شده 7صادق

هـا آنهديـه بـراي . گرفتنـد ميسراغ دوستان خود را :معصومين ائمة :فرمودند 7امام صادق. فرستادند مي

� & (3 %" +�� ���" %M +� %� S�G�� �G6 &. S�4LY�. �G6 عيسي بـن عبـداهللا در حـال 2؛.& .حيات از ماست و پس از مرگ هم از ماست

. است بيت اهلممات از ما در حال يعني هم در حال حيات و هم :فرمودند 7امام صادق

B2 +� (��+4 (/ &. &� 5� &. (/ +�(�&� &. (� %� (" %h &� &9^��� &[%� دوستي مؤمن بـا مـؤمن 3؛@+ .هاي ايمان است ترين شاخه از بزرگ

تأثير رفيق بر انسانرا 7رفيقي مانند اميرالمـؤمنين ،براي انسان برسانديك رفيق اگر خداوند

.230، ص 92ـ بحاراالنوار، ج 1

.349، ص 47 ؛ بحاراالنوار، ج332؛ رجال الكشي، ص 68ـ االختصاص، ص 2

.240، ص 66؛ بحاراالنوار، ج 125، ص 2؛ الكافي، ج 263، ص 1ـ المحاسن، ج 3

289 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

:بيـت ، يكـي از دشـمنان اهـل ما رفيـق پيـدا كنـيم اما اگر خود. رساند مي . اندازيم ميخود را وسط چاله . شود مي

. شـود مـي آويـز ايمـان دستبراي انسان ،اگر يك رفيق موثق پيدا كرديمرياضـت هـا انسـان اگـر سـال . عوض كنـد رفتار و كردار انسان را تواند مي

يك رفيق خـوب وسيلة اما به. تواند يك اخالق بد را تغيير بدهد نمي ،بكشد .كند ميزود تغيير

را بـدبخت هـا با اين امر و نهي بچه .را امر و نهي كنيدها خواهد بچه نمي پـيش او قـرار و بايد يك دوست خوب پيدا كـرد .چون بلد نيستيم. كنيم ميجوانان بهتر از پـدر . كشاند ميها خوبي همان دوست خوب او را به همة. داد

را همـان دوسـتان هـا زبان بچـه . خود حرف شنوي دارند و مادر از دوستان . فهمند مي ها آن

نزديـك . كوچك روي ناودان نشسته بود اي بچه 7در زمان اميرالمؤمنيناز دسـتم ام بچـه : گفـت و آمـد 7مادرش پيش اميرالمـؤمنين .افتادن او بود

چنـد . خـودش آوردنـد فرمودنـد يـك بچـه انـدازة امـر اميرالمؤمنين. رفت . بچه از روي ناودان برگشت. با آن بچه صحبت كرد اي هلحظ

: آن يكـي گفـت . دانيد اين دو بچـه بـا هـم چـه گفتنـد مي: بعد فرمودند: اين بچـه ديگـر بـه او گفـت .خواهم خودم را پايين بيندازم راحت شوم مي

خداوند به تو يك فرزندي بدهـد و دوست نداري در دنيا بماني ازدواج كني 1.آن بچـه هـم قبـول كـرد و برگشـت ؟كه اين آقا را دوسـت داشـته باشـد

.گرداند ميبر هالكت انسان را از ناودان ،دوست

.267، ص 40؛ بحاراالنوار، ج 414، ص 1؛ مدينه المعاجز، ج 63ـ الفضائل، ص 1

290 حـــديث دوســـت

انس و مجالستخلوت كردنـد 7بن آدم ااز اول شب تا اذان صبح با ذكري 7امام هشتم

نرفتند اسـتراحت خاطر اين دوست ه ب 7امام رضا. و مشغول صحبت بودندرفيـق فاميـل انسـان . بـا او انـس گرفتنـد .يا مشغول نماز شب شـوند ،كنند . شود مي

اگر انسان ده سال درس مديريت بخواند معلـوم . مجالست خيلي اثر دارد ،ماه بمانـد شش اما اگر پيش يك مدير با تجربه .نيست بتواند يك مدير شود

مـدتي پـيش يـك و نيسـت يا اگر شخصي كاسـبي بلـد .شود مييك مدير .شود ميوضعش خوب و شود ميكاسب بماند كاسب

اگـر . شـود ميتعليم و تربيت بسته ، دراگر انسان آثار مجالست را بفهمدبـراي همـين دعـا . گيرنـد مـي خيلي چيزها ياد ،نشستندها با خوبها انسان

صـفات خـدايي در ،كند ميوقتي انسان با خداوند صحبت . خيلي مهم استاو اخـالق ،انـس پيـدا كنـد 7انسان با امـام زمـان اگر . شود ميانسان ايجاد

. شود ميعوض آدم .مجالسـت كننـد رفقـاي بـد بـا نبايـد ،كساني كه ضعف نفس دارندديگـر رنـگ ،اما اگر قوي شد هر كجا برود ،ضعيف بايد از ميكرب فرار كند

. دهدرنگ بتواند ديگران را هم ميحتي . گيرد نميمردم فقيرترينبا . نشستند ميافراد ترين با ضعيف 6پيامبر گرامي اسالم

در يك فرسخي دعـوت ،اگر او را به يك پاچه گوسفند. خوردند ميهم غذا نشسـتند كـم مـي بـا هـر كـس . ني بودنـد ابا همه خودم. رفتند ميكردند مي

. كردند ميكمال خير خواهي را براي او . گذاشتند نمي

291 مجالست و دعا: هجدهم گفتار

تعامل با مردم :فرمايد ميقرآن

�M+�M+\ &H�:6�&� S�6 (� .با مردم به زبان خوش سخن بگوييد 1؛�+ . اگر چه دشمن باشند ،خوب حرف بزنيد ،يعني با مردممرتـب بـراي او ،انـد كه بـه معاويـه نوشـته هايي در نامه 7اميرالمؤمنين

. اند و او را نصيحت كرده اند خيرخواهي كرده. گفتند ناسزا ميبه لشگر معاويه 7در جنگ صفين اصحاب اميرالمؤمنين

: فرمودند ها آنحضرت به ���G3 %! �M M +=%< (9%� (� +=%� +e %� ('%� �G &باشيدناسزاگو من كراهت دارم شما 2؛� .

را هـا آنبايـد اشـكال كـار . كار افـراد عـاجز اسـت گفتن، ا سب و ناسزاگـر شـما منطـق . فحش و داد و قال مال كسي است كه منطق ندارد .بگوييد .كنيدهدايت ها را آنبايد . نبايد عصباني شويد ،داريد

ــؤمنين ــد 7اميرالم ــخنراني برگردان ــا س ــوارج را ب ــياري از خ ــام . بس امميـدان بـه كنـد و او را ميطلب آب 7براي حضرت علي اصغر 7حسين

. آورد كه شايد يك نفر دلش بسوزد و برگردد مياز او دسـتگيري كند، براي اين است كـه مياگر از شمر ملعون طلب آب

. كرد ميپيش جدش حق پيدا ،داد ميآب او اگر . كند، تا به جهنم نرود

.83ـ سورة بقره، آية 1

.561، ص 32؛ بحاراالنوار، ج 206ـ نهج البالغه، خطبة 2

نوزدهم گفتار دعا و مناجات با خدا

+k�" B �� �MK%� :I %" %� :, %Z %� :9% &? ,&9��+K�� &1 %k��%\ (� &. +, %{(-%� :¬ %3 (�%� �. +/ (� +=+��"+2 ? (M%� �G� %� (� تر از ؛ دعا با فضيلت» � �&=+

: فرمايـد ؛ چون خداي عزوجل مـي است قرائت قرآناگر دعاي شما نباشد، پروردگارم براي شما ارجي : بگو«

».قائل نيست »7امام رضا«

راهي به سوي خداضمن دعا با ما خيلـي صـحبت دعا راهي به سوي خداست؛ امامان ما در

كميـل شـريف در دعـاي . انـد نموده و معارف و حقايق را براي ما بيان

(l� :� +0:��� %o �L:�� %�M+ BE�� %�&� (� &C �4L:�� %�M+ BE�� %�&� (� &C (l� :� +0:��� ,� %F&��� +a&L Y6�� +� &I(6+< %K (�4Y� %O+< �L:�� %�M+ BE�� %�&� (� &C (l� :� +0:��� ,4 (l� :�4 +0:��� ,�%�Y64�� +� %�4&� (�4 &C

( %g �L:�� %�M+ BE��kb%34�� +� &I4(6+< �4L:�� %�M+ BE�� %�&� (� &C (l� :� +0:��� ,k�" B 1؛3&[+ ��خدايا، گناهاني كـه ! درد ببخش ني كه پردة عصمتم را ميخدايا، گناها

خـدايا، از گناهـاني كـه ! كنـد عفـو فرمـا بر من كيفر عذاب نازل مي

.، دعاي كميل131ـ مفاتيح الجنان، ص

راهي به سوي خدا ؛دعادعا راهي به سوي خداست؛ امامان ما در

و معارف و حقايق را براي ما بيان كرده :خوانيم مي

ـ مفاتيح الجنان، ص 1

294 حـــديث دوســـت

خداوندا، گناهاني را كه مـانع ! بندد در گذر را به روي من مي نعمت درخدايا، گناهاني را كـه بـر مـن بـال ! شود ببخشاي اجابت دعاهايم مي

!كند ببخش نازل ميپـردة عصـمت انسـان كـه شود اند كه گناه موجب مي در ضمن دعا گفته

شود در نعمت بـه موجب مي شود عذاب نازل شود، دريده شود، موجب مي .شود گناه مانع اجابت دعا و باعث نزول بال مي .روي انسان بسته شود

اند و چـه حقـايقي ببينيد در ضمن دعاي كميل چقدر با ما صحبت كرده . اند ا روشن كردهرا براي م

%q &�(' &E&� %a(�%�&� +� :�%K%<%� �G &� :� بـه تـو ،خدايا، من به وسيلة يـاد تـو 1؛�%��:0+ .شود نزديك مي

اند كه ياد خدا موجب تقـرب و نزديكـي در ضمن اين دعا به ما فهماندهاز ايـن . همة دعاها حديث و قرآن است: توان گفت در حقيقت مي. به اوست . دعا قرآن صاعد است: اند رو گفته

انـس بـا دعـا . زنـد با دعاها خيلي مأنوس باشيم كه دعا به قرآن پهلو ميروايات دعا را بـر قرائـت قـرآن تـرجيح اصال برخي از. خيلي كارساز است

!اين قدر دعا تأثيرگذار است. اند داده. نماز ايشان خيلـي مختصـر بـود !رحمت كند خدا آيت اهللا بهاءالديني راقـدر هرچ. نـد داد ، قنـوت را طـول مـي ندرسـيد ولي وقتي به قنوت نماز مي

قنـوت ،كشـيد جاي نماز كه طول مـي نبيشتري. كردند قدرت داشتند دعا مي .بقية آن كوتاه و با اذكار مختصر. بود

حتـي .واجب باشد يا مستحب ،نماز .دانيد در نماز بخوانيد هرچه دعا ميهركجـاي نمـاز . تـوان دعـا خوانـد مـي يزبـان هـر به در نمازهاي مستحب

.ـ همان 1

295 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

.نماز يادت نرود ةكه بقي تواني دعا كني، به شرط اين خواستي ميتا آنجا كه شـوق دارد . فشار آوردخودش د به زياانسان نبايد البته در دعا

.دعا را ادامه بدهداتفاقا اين بندة خدا اهـل . آمده بود مسجدبه يك نفر شب احيا :گويند مي

در هـر . گيـر كـرده بـود به دعاي جوشن كبير. بودنمسجد و دعا و احيا هم �MC � �� ����«شد، مثال فقره كه خوانده مي %l �� � ��h" �� … « بعـد مـي گفتنـد :

» %� (M%O�� %� (M%O�� Y� %)F Y� %� �� &��G6�� %� بـاز .كرد كـه ديگـر تمـام شـد گمان مي» �6 .&% T% �% ') �� �% «: ديد دوباره شروع شد مي (?�4 �% «و بعد دوباره » ... .��% ') (M4 %O�� %� (M4 %O�� «

به همين بند ده بيست . منتظر بود كه بعد از آن يك يا اهللا بگويند و تمام كنندهايش را برداشـت و بلند شد كفش. ديد تمام شدني نيست. صورت گذشت

.و رفت الغوث جان غلط كردم و گذاشت: گفت

نشاط در مستحباتديگـران هايتان و بـه به خودتان يا به بچهدر امور مستحب مواظب باشيد

. به خصوص سعي كنيد مسـتحبات را بـا نشـاط انجـام دهيـد . فشار نياوريدآن در اند بايد انجام دهيـد كـه البتـه چون فرموده ؛اي نيست واجبات را چاره

هـا تـرك همـان را هـم خيلـي ،اگـر اجبـار نبـود . هم لطف و عنايت اسـت ايـن يـك . گرفتند اي نمي ها اصال روزه بعضي ،اگر ماه رمضان نبود. كردند مي

بعضـي را . توفيق اجباري است كه خداوند شامل حال بندگانش كرده اسـت . برند به زور به مهماني مي

دلـش . انسـان نسـبت بـه آن آزاد اسـت . مستحبات پشتش تهديد نيستمسـتحب يعنـي زوري . دهـد هد و نخواست انجام نمـي د خواست انجام مي

بايـد از روي . بايد آن را دوسـت بـداري . نيست، بلكه از روي محبت است

296 حـــديث دوســـت

. ميل و رغبت باشدتوان به انـدرون راه پيـدا فقط با محبت مي. مستحبات مال خواص است

��3l«. كرد G��� #�MLC %. %a+���«1 كننـد كساني كه با ميل و رغبت عبادت مـي يعنياندرون فقط براي راغبين . به اندرون راه دارند ،آورند جا مي و مستحبات را به

.باز است

راهي به اندرونمرحوم آيت اهللا بهاءالديني و حاج آقاي دوالبي خيلي پافشـاري داشـتند

محبـت و رغبـت ،خيرات ة اوليةكه دل انسان خودش راه بيفتد؛ يعني آن مادشـود و انسـان بـه سـر ميل و رغبت كه آمد در اندروني باز مي. و ميل است

. رود سفره ميانـدرون بـراي اهـل . تواند به سر سفره اندروني راه پيدا كنـد هركس نمي

خـود صـاحب بايد. بايد طعم محبت را چشيده باشد. محبت و رغبت است . نه جيب او را ،خانه را بخواهدكـاري بـه ثـواب آن هـم .ني اساس كار من بر محبت اسـت مستحب يع

.خواهم اعالم دوستي كنم با محبت مي. ندارمطور كه مال دنيا را بـه همان ،شود هر چقدر محبت را به كار بزني زياد مي

كنـي و پـاي آن هـم با خدا اعـالم دوسـتي مـي . شود زني و زياد مي كار ميبـا . دهـي انجام مـي ت را زياد كند،كه اين دوستي و محب هر كاري .ايستي مي

سالم . كني برقرار مي هدوستان خدا، با پيامبر و امامان و مؤمنين ارتباط دوستان . كني كني، احسان مي كني، صله رحم مي كني، مصافحه مي مي

هـر چيـزي كـه . هايي از همين زياد شدن محبـت اسـت تمام دين شعبه

.، اعمال مشترك ماه رجب257؛ مفاتيح الجنان، ص 643، ص 2ـ اقبال االعمال، ج 1

297 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

و هر چيـزي كـه ايـن .واجب يا مستحب است ،محبت را ايجاد يا زياد كند ،غيبـت قطع رحم، اختالف انداختن، .مكروه يا حرام است ،پيوند را قطع كند

كه ضد محبـت به خاطر اين. همه حرام است ،تهمت زدن، دل شكستن، ظلم :فرمودند 7امام صادق. است و با محبت منافات دارد

B[ +�� :?� +�� G �� &, .دين جز محبت نيست 1؛�%محبت خدا و محبت دوستان خدا و محبت كـل عـالم ،دين يعني محبت

عالم را هم از آن جهـت كـه مخلـوق و مصـنوع خداسـت و بـراي . خلقت .بايد دوست بداري ،هرچه منسوب به خداست. بايد دوست بداري ،خداست

به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست ه همه عالم از اوستـه عالم كـر همـاشقم بـع

آرامش در عبادتسعي كنيـد هميشـه آن را .گاه به خودتان فشار نياوريد در مستحبات هيچ

حاج آقاي دوالبي روي اين نكته خيلـي . با نشاط و ميل و رغبت انجام دهيدن خواهيد بخوانيـد، قبـل از آ تأكيد داشتند كه حتي نماز واجبتان را هم كه مي

. يك مقدار بنشينيد تا بدن و افكارتان آرام شودبايـد صـبر كنـي تـا .آيد هايش رو مي خورد و لجن مثل آبي كه به هم مي

انسان هـم وقتـي بـا اهـل دنيـا . نشين و صاف شود آن وقت استفاده كني تهزنـد، كند، حرف دنيا و بازار و كار و قيل و قـال مـي نشست و برخاست مي

:به قول موالنا. بايد كمي بنشيند تا آرام شود. ريزد م مياوضاع درونش به ه خون به خون شستن محال است و محال الـن قيل است و قــت ايـراكادت ـآف

.95، ص 27ج ؛ بحاراالنوار،21، ص 1ـ الخصال، ج 1

298 حـــديث دوســـت

ايـن اسـت كـه روح و ،رسد كه فيض خدا به قلب ما نمي اصال علت اينوگرنـه نـداها . اين مطلب در روايات هـم آمـده اسـت . قلب ما شلوغ است

. هست داـه دهد گوش به آواز خـو دل كـك ا هميشه در گوش دل استآواز خد

اگر آب زالل باشد تـا عمـق اسـتخر .، كدر استآلود شده آب گلچون ممكـن . چيزي در درونـش پيـدا نيسـت ،آلود شد ولي اگر گل .هم پيداست

. ولي از نگاه انسان پنهان است است داخل آن در و گوهر هم باشد،

غبار ره بنشانآوازهـاي خـدا، نـداهاي غيبـي، . طور است قلب انسان هم همينروح و

ها در همة اين .هاست وگوي خداوند، همه با قلب الهامات الهي، نجوا و گفتشنويم؟ چون اين دل با گـل مخلـوط اما چرا ما آن را نمي. درون قلب است

:حافظ چه زيبا گفته است. شده است، غبار آلود است، خيلي شلوغ است ردـر تواني كـا نظـان تـار ره بنشـغب يار ندارد نقاب و پرده وليكجمال

خدا پنهان نيست، اين گرد و غبار است كه جلوي چشـمان مـا را گرفتـه بينيم، امـا حقيقـت بينيم، اين و آن را مي فقط كثرت را مي. است؛ غبار كثرات

. بينيم كه ايجاد از اوست را نمي كه حول و قوه از اوست، و اين را، و اينها و اعمال زشت است ها، منيت ها، گرد و غبارها، خوديت اين كثرت

تر وگرنه خداوند از رگ گردن هم به ما نزديك. كه حجاب ما شده استايـن بـدبختي . تر نيست هيچ كس و هيچ چيز از خدا به ما نزديك. است

خـواهيم تـر اسـت را مـي است كه چيزي كه از رگ گردن به ما نزديـك ما سـوراخ دعـا ! سال سير و سلوك كنيم و بگرديم تا پيدايش كنيم هفتاد

. ايم را گم كرده

299 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

راه نزديكدر دعاي ابوحمزه چه معارف بلندي را براي مـا بيـان 7ببينيد امام سجاد

هـاي قالبـي را باطـل در يك جمله تمـام سـير و سـلوك 7امام .اند فرموده :فرمايد مي. كند مي

:9%� %� %�&� %, &�� G��� &$ %-��%�� +[��%\ %a(و هر كس به سوي تـو سـفر كنـد 1؛�، .راهش بسيار نزديك است

نغـوذ بـاهللا . خواهد به او برسد بسيار نزديك است خدا براي كسي كه مي . خواهي بدوي و به آن برسي خداوند كه پشت كوه قاف نيست كه مي

. گشـتيم در به در به دنبالش مـي . اول نفهم و جاهل بوديم: گفت ميكسي را برداشت، اين آمـال و آرزوهـاي يتبعد كه لطفي كرد و اين حجاب خود

. تـر كسـي نيسـت پوچ و خيـاالت باطـل را برداشـت، ديـدم از او نزديـك .توانستيم برويم جايي كه او نباشد نمي

با صد هزار جلوه. قـدر راه نزديـك اسـت ايـن . شـود بينايي مـي همة وجود انسان چشم و

. گـردد گاهي گمشدة انسان در وجود خود اوست و در بـه در دنبـال او مـي . بعد متوجه شدم داخل انگشتم است .گشتم ها به دنبال انگشترم مي مدت

گـاهي از . ها پيش آمده باشـد شايد براي همة شما از اين نمونه گم شدن ! س نزديك استشود؛ از ب شدت نزديكي گم ميبا همان چشمي كه خدا به ما داده، با همان طلبي كـه ! خيلي جالب است

،اي كـه خـدا بـه مـا داده اسـت در درونمان گذاشته، و با همان حول و قـوه

.، دعاي ابوحمزة ثمالي337؛ مفاتيح الجنان، ص 83، ص 95؛ بحاراالنوار، ج 583، ص 2ـ مصباح المتهجد، ج 1

300 حـــديث دوســـت

دنبـال همـان چيـزي كـه در تخـم ؛خواهيم دنبال آن حول و قوه بگرديم ميخود ايـن ،باشدوقتي بنا شد كه همة عالم جلوه خدا . چشممان نشسته است

.خيلي راحت است. همة سير و سلوك همين است. بيننده هم جلوة خداست بــا صـد هـزار ديده تماشا كنم تو را با صد هزار جلوه برون آمدي كه من

شدت ظهور .كند گم مياو را اصال گاهي از شدت نزديكي و شدت ظهور انسان

&e &�M4 &ª (� %C&� Q�C%L ()� %M +� (� اي كسـي كـه از شـدت نـور و ظهـور 1؛�� .% .پنهاني

خواهـد بـه كسي كه مي. اند ببينيد در دعاها چقدر قشنگ با ما حرف زده :تر است از هر نزديكي نزديك. خدا برسد راه براي او خيلي نزديك است

%� : %� %a n� +� +0%3 +_( %g (9%� G?&� %a&K(� %) (� %" +[ &_%L ( %g ?a4% �2 +�و تـو از 2؛.�4كه آمال و آرزوهايي كـه بـه غيـر تـو ديد خلق پنهان نيستي، جز اين

.ت گرديده استبراي آنان حجاب از شهود جمال ،دارنداين مـا هسـتيم كـه .خدا پنهان شدني نيست، قابل پنهان شدن هم نيست

هـاي اي از آمـال و آرزوهـا، پـرده جلوي چشمانمان پرده افتاده است؛ پـرده اگر به اندازة يك ناخن در مقابـل چشـمت چيـزي . كثرت و جهل و نافهمي

خورشـيد پنهـان كـه نـه ايـن .تواني بيني باشد، خورشيد با آن عظمت را نميها را كه برهم بگذاري همين پوست نازك روي چشم مـانع پلك ، بلكهباشد

بايد بت خوديت و منيت و خـودبيني و جهالـت . شود از رؤيت خورشيد مي . فرو بريزد تا به خدا برسي

.مه حاج مال هادي سبزواريـ شرح منظو 1

.، دعاي ابوحمزة ثمالي337؛ مفاتيح الجنان، ص 68، ص 1ـ اقبال االعمال، ج 2

301 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

شـاءاهللا بـا دعـا خيلـي مـأنوس ان. آموزند دعاها به ما چيزهاي بسيار مينمـاز . ا با ميل و رغبت و نشاط به جا بياوريـد سعي كنيد مستحبات ر. باشيد

. اي ندارد شبي كه با خميازه و چرت زدن همراه باشد فايدهمـن گـاهي : پرسـيدم . من خدمت يكي از بزرگان رسيدم: گفت كسي مي

وضو بگيرد رو به قبله بنشين و با زبان و قلبـت : فرمود. حال نماز شب ندارم .ا قلب راه بيفتدزبان مقدمه است ت. خدا را ياد كن

مرحوم حاج آقاي دوالبي گاهي پنج شش ساعت رو به قبله و بـا توجـه مرحوم آيت اهللا بهاء الديني هم ده دقيقـه نمـاز شـب مختصـري . نشستند مي . نشستند خوانند و بعد با حالت توجه مي مي

ذاكـر . ذكر يعني او را ياد كنـي . مذكور خوب است: فرمودند حاج آقا ميقـدر آن: گفـت مي .تا مذكور بماند اين دو بايد محو شود. ا هستيدهم كه شم

. شود اين خيلي قشنگ مي. يادش كن كه ذاكر و ذكر فراموش شودهـا راه و صـراط و آن .انـد بيـت ذاكر ما هستيم، ذكر هم اهل: فرمودند ميرسد كه هم ذاكـر را و وقتي انسان به كمال مي. مذكور هم خداست. اند سبيل

،كنـي خلـوت كـه مـي . ر را فراموش كند؛ يعني فقط مذكور را ببينـي هم ذك .كم خودت هم بايد كنار بروي كم

تجليات الهيL4%��«در نماز آن قدر 7امام صادق (�% %q�G�&� %� + +3 (�% %q�G�&� « را تكـرار كردنـدوقتي به هوش آمدند از علت آن جويـا . افتادندهوش شدند و كه يكدفعه بي

:حضرت فرمودند. شدند

302 حـــديث دوســـت

�0+L (� &� %! �GL %� %$%�n� &e &E� +2Y2 %�+� +f(� &> �. �40&�&��\ (�4 را ايـن آيـه قـدر آن 1؛.& .يدماش شن كه از گوينده تكرار كردم تا اين

همـه . فقط يكي اسـت .يعني ديدم ديگر گوينده و عابد و عبادتي نيست !يك تجلي بزرگ ؛محو شدند و فقط خدا مانده

هـوش هم در روايات آمده است كـه در نمـاز بـي 7دربارة اميرالمؤمنين . ها تجليات حق بوده است اين. شد مي

هـوش بـر زمـين افتـاد، در در كوه طور بـي 7وقتي كه حضرت موسيروايات ما آمده است كه نور حضرت سلمان يا يكي از شيعيان ما بوده است

يعني جلوة الهي آمـده و تنـزل كـرده تـا . كه براي حضرت موسي جلوه كردتجلـي كـرد و 7كه به صورت نور يكي از شيعيان اهل بيت بـر موسـي اين

. اسرائيل هم مردند حضرت موسي غش كرد و هفتاد نفر از بنيتوانيم به طور مستقيم تجليات الهـي را ما نمي: گويند رگان ميبرخي از بز

براي بقيه تنزل پيـدا . دارد :آن اختصاص به چهارده معصوم. دريافت كنيم . ما طاقت تحمل آن تجليات را نداريم. آيد كند و پايين مي مي

شـد و در هنگام دريافت تجليات الهي بدنش خشك مـي 7اميرالمؤمنيناگر آن جلـوه بيايـد چيـزي بـراي . افتاد ها مي يان نخلستانهمانند چوب در م

.گذارد طرف باقي نمي

آمادگي براي نمازقبل از نمازها يك مقدار بنشـينيد و : كردند حاج آقاي دوالبي سفارش مي

اسـتغفار . نشين شود ها ته مكث كنيد تا بدن و روح و قلبتان آرام بگيرد و آباگر به قلبتان ميل به نماز آمد آن وقت بلنـد . يدكنيد و افكار پراكنده را دور كن

.401، ص 5؛ رياض السالكين، ج 372ـ مفتاح الفالح، ص 1

303 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

يعنـي اول دلـت راه بيفتـد . اين خيلي قشنگ اسـت . شويد و اهللا اكبر بگوييدكه بدنت بيايد و دلت صد جاي ديگر باشد؛ رويت به قبلـه نه اين. بعد بدنت

. و دلت پشت به قبله باشدصـورت تـو را مثـل كه مـن ترسي از اين نميآيا : فرمايد خداي متعال مي

قدر نفهم هستي كه بدنت را حاضر كردي، ولي يعني اين !؟صورت االغ بكنماگر شما اينجا بنشيني بنده . خدا با دل و قلب تو كار دارد. قلبت حاضر نيست

هاي من توجه نداشته ، اما دلت جاي ديگر باشد و اصال به حرفيرا نگاه كن . ين باالترين اهانت استاي و ا در واقع پشت به من كرده ،باشي

ميل بـه نمـاز . سعي كنيد به كمك خدا در نماز قلبتان يك مقدار راه بيفتدخوانيد دنبال اين نباشيد كه آخر صفحه يـا آخـر هرگاه قرآن مي. و قرآن كنيد

هرگـاه . شود تا راحت شـويم شود، يا اين دعا كي تمام مي سوره كي تمام مي . عيبي ندارد. ا دعا را تمام كنيدجا قرآن ي ديدي چنين است همان

با رغبـت و بـا دل و بـا حضـور قلـب بخـواني ،هرچه را با ميل بخوانيچـون ايـن راه راه دل . خيلي مواظب ميل و رغبت خود باشـيد . خوب است

شـود، چـه بخـواهي چـه بـدن مـا خـاك مـي . خواهند بدن ما را نمي. است. الـة قبـر برسـد چر بـه شـود، اگـ رود و خاك مـي در چالة قبر مي. نخواهي

!؟روح و قلبت كجاست. خداوند با روح و قلب شما كار دارد

دعا برتر از تالوت قرآنسعي كنيد دعاها را با توجه بخوانيد، با دلتان بخوانيد، با آن مأنوس شويد

دو نفر وارد مسجد شـدند : پرسيدند 7از امام صادق. كه بسيار سازنده استبيشتر از دعا يكي تالوت قرآن .و هر دو در يك لحظه مشغول به نماز شدند

بيشتر از تالوت قرآن و هر دو هـم نمـاز را ديگري دعا كردنكردنش بود و

304 حـــديث دوســـت

كدام يك فضيلتش بيشتر است و بيشتر بهره برده است؟ . با هم تمام كردند: كنـد راوي سؤال مـي . فضيلت و خوب است هر دو با: حضرت فرمودند

خـواهيم ، لكـن مـي م هر دو خوب است و هر دو بـا فضـيلت اسـت يدان مي : حضرت فرمودند .تر است بدانيم كدام يك با فضيلت

�" B �� +k � %� (M%\ %f(� &� %! �.%� +, %{(-%� Q���4�%< :¬ %9&� (�4 +=%� ([ &_%L4 (!%� � M4 +"(2+� &3 (=%L (�%� %��E:��4 %9� +� %��� &)�2 %�:6 %0 %Z %9M+� +) ( %� %! �<%2�3&" (� دعا افضـل ؛­1"%

مرا بخوانيـد تـا «: اي كه فرمود را نشنيده مگر گفتة خداي تعالي است؛ورزنـد بـه كساني كه از عبادت مـن تكبـر مـي . دعاي شما را بپذيرم

.»شوند زودي با ذلت وارد دوزخ مي�% �% �«: بعد سه مرتبه فرمودند &� , ؛ به خدا سوگند دعا برتر از قرائـت �%-)}%

مگر دعا عبادت نيست؟ يعني دعا كردن خـودش يـك عبـادت ».قرآن است 2.به خدا سوگند اين عبادت بزرگي است: بعد سه مرتبه فرمودند. است

:روايت شده است كه فرمودند 7و نيز از امام رضا�" B �� +k &1 %k��%\ (� &. +, %{(-%� �MK%� :I %" %� :, %Z %� :9% &? ,&9��+K�� :¬4%3 (�%� �. +/� (�4 +=&�

+��"+2 ? (M%� �G� %� (� ؛ چـون اسـت تـر از قرائـت قـرآن فضيلت دعا با 3؛»=+ردگـارم پرو ،اگر دعـاي شـما نباشـد : بگو«: فرمايد خداي عزوجل مي

».براي شما ارجي قائل نيستبنابراين، اگر شما مناجات شعبانيه يا دعاي كميل و عرفه يا دعاهاي ديگر

دعـا افضـل : فرمايد كه مي 7امام. از خواندن قرآن باالتر است ،خوانيد را ميفرمايـد؛ چـون خـودش حقيقـت قـرآن حقيقت را مي ،از قرائت قرآن است

.61ـ سورة غافر، آية 1

.19ف ح 292، ص 90؛ ج بحاراالنوار، ج 166، ص 1ـ دعائم االسالم، ج 2

؛ بحـاراالنوار، 389؛ مكارم االخالق، ص 345، ص 7؛ الفقه المنسوب الي االمام الرضا77 ـ سورة فرقان، آية 3 .18، ح 292، ص 90ج

305 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

L)�# �+ «و قولش . است . است 1»=�# � �%قـدر كـه ايـن چرا بـا ايـن . دعاها را قدر بدانيد و با توجه و با دل بخوانيد

مگـر . دعا افضل از قرائـت قـرآن اسـت ،سفارش به قرائت قرآن شده است�� .� >% «: خداوند نفرموده است +k %� (\�%- :�%�4 &9� (�+K�� %� هر چه ممكن است قـرآن 2؛�% .&

» .تالوت كنيدشايد يك جهت افضل بودن دعا از قرائت قرآن اين اسـت كـه دعـا عمـل

�) «: فرمايد مي .كردن به قرآن است +=%� ([&_%L (!%� � M مرا بخوانيد تا اجابت كنم 3؛�+2)"+�&J& «: فرمايد مي» .شما را ({%- (�&. %� �M+�%; ».از فضل خداوند درخواست كنيد 4؛�% �!)

تواضع و شكستگي در دعاعـالوه بـر آن دعـا . عمل كـردن بـه قـرآن از خوانـدن آن بـاالتر اسـت

:فرمايد قرآن مي. آورد شكستگي مي (� +=%� ([ &_%L (!%� � M +"(2+� E4:�� :9&� %9M+� +) ( %�4 %! �<%2�43&" (�4 %" %9� +�44&3 (=%L (�%� %��

��� &)�2 %�:6 %0 %Zمرا بخوانيد تـا شـما را اجابـت كـنم؛ كسـاني كـه از 5؛ .شوند به زودي با ذلت وارد دوزخ مي ،ورزند عبادت من تكبر مي

دهـد؛ چـون در شود كه دعا حالت ذلت به انسان مي از اين آيه معلوم مي .دعا بايد التماس كني، دست بلند كني، گردن كج كني، خواهش و تمنا كنـي

عبادات اين شكستگي و ذلت براي خداي تعـالي قرائت قرآن و بقيةولي در . وجود ندارد

.ـ مفاتيح الجنان، زيارت جامعة كبيره 1

.20ـ سورة مزمل، آية 2

.61ـ سورة غافر، آية 3

.32ـ سورة نساء، آية 4

.61ـ سورة غافر، آية 5

306 حـــديث دوســـت

تمام دعاهـا پـر از قـرآن ، اين است كهكه دعا افضل است سر ديگر اينچقـدر 7ببين يك جمله دعاي امام سـجاد . است؛ مغز و روح قرآن است

هاي عـالم را بـا ايـن جملـه اصال همة سير و سلوك .مغز قرآن را رو كرد . باطل كرد

از . بايد هفتاد سال پوست بيندازي، از ايـن منـزل بـه آن منـزل : گويند ميدر بسـياري افـراد هـم . و از منزل چه به منزل چـه ،يقضه به منزل توبه منزل

: گوينـد زنند و مـي رسند يا درجا مي مانند و به جايي نمي همان منزل اول مي . گردند ما اهلش نيستيم و بر مي

خواهي از بين ببري هفتاد سال طـول هر صفت رذيله را كه مي: گويند مي .خواهد ببينيد چقدر عمر مي. داريمهم هفتاد رذيله . كشد مي

. بياييـد برويـد . راه باز است: فرمود .ها را باطل كرد همة اين 7امام سجادفقط از خدا كمك بخواه و آمـال و آرزوهـا را كنـار . خيلي هم نزديك است

تـا .بايد به درگاه خدا تضـرع كـرد و از او خواسـت . رسي بزن، به مقصد مي .رسيم ايي نميبه ج ،كمك و لطف او نباشد

:خوانيم در دعاي شب جمعه مي &. �_(6+� ? %� +} B�4 %{:L�� :?&� %a&� %~ %! (� %a(�%�&از غضـب تـو راه نجـاتي 1؛�

.جز ناله و تضرع به درگاهت نيست

دعاي كوتاهمن كه توفيق خواندن دعاي كميـل . استاين دعا، دعاي كوتاه و قشنگي

.در دعـا خودتـان را خسـته نكنيـد . خـوانم اين دعاي كوتاه را مـي ،را ندارممعموال در دعاهاي طـوالني حضـور . هرچه قدر ميل و رغبت داريد بخوانيد

.، اعمال شب جمعه83؛ مفاتيح الجنان، ص 295، ص 86بحاراالنوار، ج ؛ 197ـ جمال االسبوع، ص 1

307 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

. هايي كه خيلي عاشق هستند مگر آن ،قلب كمتر استـ ديدند يك نفر دعاي طـوالني مـي 7حضرت امير آن : فرمودنـد . دخوان

شـنود و كند، دعـاي كوتـاه را هـم مـي خدايي كه دعاي طوالني را قبول مي . گاه دعاي كوتاهي به او ياد دادند كه چهار جمله است آن. كند اجابت مي

+ (�%4 (�%� Y,+' Q�� %" �&� +7M +"%� %� 5�4(� %) Y,+' (� &. %� +,%A (!%� %� 5$ %�(�& Y,4 +' (�4 &. ��4 %@ 5[4( %7 Y,+' (� &. %� +� &C(O%L هـايش خداونـد را بـر همـة نعمـت 1؛�% �%!)

و از هر ،كنم گويم، و هر خيري را از خداوند درخواست مي سپاس ميو از هر گناهي از خداوند طلـب بخشـش و ،برم شري به خدا پناه مي

!كنم غفران مي ،بنـابراين . حضرت همة دعاها را در ايـن چهـار جملـه خالصـه كردنـد

. كنـد دعاي كوتاه را هم اجابـت مـي ،كند خدايي كه دعاي بلند را اجابت ميايـن ،در دعاي شب جمعه كه دعاي كوتاهي اسـت . خودتان را خسته نكنيد

:خوانيم چنين مي %< (� %. :� +0:��%� %� %� %;4:�% %o %� %;:3 % 5dM4+� %t Q�4�&� 51 %2�4- %M&� : %�%L4 (!� %� : 4 خـدايا 2؛…"%

به اميد لطف و احسان او و براي جايزه و ،رود هركس پيش كسي مي .… اميدش اين است كه به او عطايي بشود. رود عطاي او مي

ام از تـو آمـده ،من هم شب جمعه كه شب خيرات اسـت : گوييم بعد ميخيلـي هـم زود . خـواهم جايزه هم مي. ام هيچ كاري هم نكرده. جايزه بگيرم

.خواهم ميانتهـاي خداونـد از كرم بي ها اين .اند اين مطلب را خودشان به ما ياد داده

.كند ميحكايت

.142، ص 91ـ بحاراالنوار، ج 1

.ـ مفاتيح الجنان، اعمال شب جمعه 2

308 حـــديث دوســـت

پروردگار بخشنده :فرمايد خداوند در قرآن مي

(9&8 (�+L(6 %� (�% (�+L(6 %� (�% (� += &� +C( % &i %� (9&8 (�+<(; %!% �4 اگر نيكـي كنيـد، بـه 1؛-%0%�% .كنيد كنيد؛ و اگر بدي كنيد، باز هم به خودتان مي خودتان نيكي مي

يعني انسان هر احساني كرد، هـر . در اين آيه خيلي بشارت خوابيده است. گـردد هست و به خودش باز ميانجام داد، همة آن براي خودش يكار خيرخـودت سر هر گلي زدي به . خواهم من چيزي از آن را نمي: فرمايد خدا مي

اگر احسان كردي، محبت كردي، صله رحم كردي، هر كار خيري كـه . زدي .قشنگي و خيرش همه براي خود توست ،انجام دادي

قاعـده ايـن اسـت كـه ،اما اگر گناه و معصيت كردي و زمـين خـوردي : گويد كه مي اين آيهنظير » -%�%�%��0«بگويد

%N%4� � %. (f%3 %�%' %� %� %" (�� %0 � %. (f%3 %�%L نيكي را انجام دهـد، هر كار انسان 2؛�')براي خود انجام داده است و هر كار بدي كه مرتكب شـود بـه زيـان

.خود كرده استضـررش عليـه ،يعني اگر بدي كرديـد : گفت مي» -%�%�%�)�0«روي قاعده بايد

7؟ ايـن راز را امـام هشـتم »-%�%�40«ولـي چـرا گفتـه اسـت . خود شماسـت :معناي آيه چنين است: فرمايد مي. كند گشايد و مغز و جان آيه را بيان مي مي

�4 %N +�4 &C(O%� �� %� �0%�%- (�+<(; ، بـراي گناهـان اگـر گنـاه كـردي و 3؛�% �&9) �%!% .بخشد پروردگاري است كه آن را مي

اگـر گنـاه كـردي : گويـد نمـي . آمرزد هم خدا ميغصه نخور آن را يعني

.7ـ سورة اسراء، آية 1 .286ـ سورة بقره، آية 2

.1، ج 3ص ، 6و ج 8، ح 244، ص 68؛ بحاراالنوار، ج 58، ص 2؛ البرهان، ج 73ـ االمالي للطوسي، ص 3

309 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

.آورند پدرت را در مياين مثل اين است كه به كسي صد ميليون سرمايه بدهنـد و بگوينـد بـرو

هرچه سود كردي براي خودت و اگر هم ورشكست شدي بـاز بـه . كار كن . دهيم تو سرمايه مي

اشـق ايـن خـدا توانـد ع آيا مي ؟تواند با اين خدا آشتي نكند آيا كسي مي��4�p !% «: شود خدايي كه زود راضي مي ؟نشود Y��� %R��«يعنـي كـوهي را بـه 1؛

.بخشد كاهي مي، اگـر يـك بـار ه باشياگر به اهل دنيا چهل سال يا هفتاد سال خوبي كرد

بر و اما اگر در كنار خـدا و پيـام . گذارند ها خوبي نكردي تو را كنار مي به آن�� «: گوينـد مـي ،امامان و اولياي الهي هفتاد سال بدي كردي %� �40%�%- �4 %N +�4 &C(O%�« ؛

.خدايي هست كه گناهانت را بيامرزد :فرمايد خداوند در آية ديگري مي

:?&8 (� %. %��%< %� %� %.� %� %,4 &� %" Sb4 %� %" S� &��4 %� %a4&AQ��+;%- +� +� Y 4%3 +� 4 %! Y� (�& &o�%A 5c�%6 %� مگر كساني كه توبه كنند و ايمـان آورنـد و عمـل صـالح 2؛�%

.كند انجام دهند كه خداوند گناهانشان را به حسنات مبدل ميگناهانشـان را بـه بـريم، بلكـه همـة را از بـين مـي انهانشـ گويد گنا نمي

بـه صـد ،يعني اگر صد ميليـون گنـاه داشـته اسـت . كنيم حسنات تبديل مي . كنيم ميليون حسنه بدل مي

هرچقدر پـايين . آمده و توبه كرده است .اول جنايتكار بوده است ،اين آقا. شـود مثل فنري كـه جمـع مـي . برند به همان اندازه او را باال مي ،رفته است

. جمع شود، بيشتر پرش داردبيشتر چههر

.، دعاي كميل138ـ مفاتيح الجنان، ص 1

.70ـ سورة فرقان، آية 2

310 حـــديث دوســـت

هـاي آمد كـه منفـي با هيچ منطقي در دنيا جور در نمي ،اگر آيه قرآن نبود ،تر به زمين بخورد كه هرچه محكم مثل توپي. بت بدل شود، همه به مثانسان

. رود بيشتر باال مي

جهان سراسر عبرت: اي كـن كـه مختصـر باشـد مرا موعظه: به امام گفت) عليه اللعنه(هارون

»I &Z (�%� %� �6(h&"«. حضرت فرمودند: %� G?&� %a4(�%6(� %" +e��4 %< 5k�4 %@ (� &. �. 5$4%h %" (M %. &J4�-دو چشـمت چيـزي را 1؛

.اي هست كه در آن موعظه جز اين ،بيند نمياز . ات درست باشـد منتها بايد گيرنده. در همة اشياء جهان موعظه هست

ت و بـه تـو يعني درون همه چيز چراغ اسـ . اشياء عالم قشنگ برداشت كني :فردوسي خوش گفته است. دهد چيزي ياد مي

تــت اسـه غفلــا همــرة مــرا بهـــچ جهان سر به سر فكرت و عبرت استاي زيبـا نوشـته بـود و بـا ديـدي شخصي در روزنامه دربارة توپ مقالـه

زننـد، قـدر لگـد مـي به توپ اين: نوشته بود. عبرت بين به آن نگاه كرده بودهـا آندمـاغ كه باد به هاي مغرور هم آدم. اد افتاده استخيلي بچون داخلش

. زنند ها مي افتاده است را مثل توپ به آنبيشـتر بـاال ،تـر بـه زمـين بخـورد توپ هر چه محكـم : باز گفته بود

. بعد رشد خيلي خوبي دارد ،آدمي هم كه محكم شكست بخورد. رود ميم بـه زمـين خـورد، ولـي حر بن يزيد رياحي را نديديد كه چقدر محكـ

.محكم هم باال رفتچيزي كـه مـانع .برد ادعاست زند و به جهنم مي چيزي كه ما را زمين مي

.319، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 67، مجلس 509ـ االمالي للصدوق، ج 1

311 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

:فرمودند 7حضرت امير. رشد ماست ادعاست� &� %. %a%� %� Q�":2هركس ادعا كرد هالك شد 1؛.

كـه مـن عابـد ادعاي ايـن . هالك شد :گويد مي .شود گويد هالك مي نميما بايد در مسـلماني خودمـان هـم !خيلي خطرناك است ،هستم، عالم هستم

اگـر كسـي بـه مـا بگويـد تـو . به القاب و عنـاويني دل خوشـيم . شك كنيم !دهد ببين چه حالي به ما دست مي ،سوادي بي

ا هـ اگـر بـه ايـن خـانم : فرمود مي !رحمت كند خدا آيت اهللا كشميري را. هـا بگوييـد مبادا چنين چيزي به آن. اي خيلي داغشان گذاشته ،بگويي زشتي

هـا را آنخدا هـم !خيلي زيبا و قشنگ هستي :ها بگوييد هر چه هستند به آن . كند كند و پيش چشم شما قشنگ مي عوض مي

. كننـد زنان حتي در سن پيري هم آرايش مي: فرمايند مي 7حضرت اميركه چين و چـروك صورتشـان را ها براي اين ضي از پيرزنبينم بع اآلن هم مي

هـا نگوينـد زشـت كه بـه آن براي اين. دهند ها تومان پول مي ميليون ،بردارند . خواهد بگويد من قشنگ هستم مي. است

. هاي افراد دست نگـذاريم از مباحث تربيتي اين است كه روي حساسيت . شكنند لي را شكستي دلت را ميداگر

هرگـــز نيـــازارم دلـــي را ز خـــود

ترسم در آن جـاي تـو باشـد كه مي

:گويد طبيب اصفهاني مي

مرنجان دلم را كه اين مـرغ وحشـي

ز بامي كه برخاست مشكل نشـيند

خلد ار به پا خـاري آسـان بـر آيـد

چه سازم به خاري كه در دل نشيند

.16ـ نهج البالغه، خطبة 1

312 حـــديث دوســـت

. آيـد مـي به راحتي در ،اگر يك موقع خاري در دست يا پاي انسان برودبه دل ديگري فـرو خار اگر . بايد مواظب باشيم خار به دل ديگري فرو نكنيم

C%64)[5 �)��4&9: «اي؛ چـون در حقيقت به دل خـودت فـرو كـرده ،كردي %' %�6&. (/+4 51 % بـه هـر مـؤمني بزنـي بـه » .مؤمنان همه يك نفـس هسـتند راستي به 1؛���&

بعضي حاضـرند . اي به جگر خودت زده ،ات بزني اگر به بچه. اي خودت زده . شان نخورد به خودشان بخورد، ولي به بچه

اول پـدر را زدنـد، آه و . يك پدر و پسري را به جرمي گرفتند: گويند ميـ : گفتنـد . آه و نالـة پـدر بلنـد شـد ،وقتي پسر را زدند. ناله نكرد ي چـرا وقت

بـدنم بـه ،زديد آن وقت كه به خودم مي: خودت را زديم ناله نكردي؟ گفت .زنيد و روحم ميزديد، اما حاال به جگر مي

ادعاهاي مهلكو اين خانم، يـا پـدر و دبا سوادي داي ه ياد گرفتهمشما فكر نكنيد چهار كل

. هاي روي كاغـذ سواد يعني سياهي؛ تشخيص سياهي. مادر شما سواد ندارندشيطان خيلـي باسـوادتر از مـن و ،واد مالك نيست، اگر سواد مالك باشدس

گذشـت و . معيار و ارزش، عمل، ايمـان و اخـالق خـوب اسـت . شماست . ها كمال است اين. اخالص و صفات خدايي و قرب به خداست

: فرمودنـد هايشـان مـي در يكي از سخنراني! رحمت كند خدا امام امت رافتاد سال درس خوانده و سـير و سـلوك كـرده اين هست كه كسي ه خوف

يعنـي . است و در ازاي آن هفتاد سال براي خودش جهنم درست كرده استببين ادعا دارد يـا نـه، اگـر ادعـا دارد .خودش را بزرگ كرده است» من«آن

�& �Q�":2 « .بدان كه جهنمي است %. %a%� %�«.

.339، ص 12؛ تفسير كنز الدقائق، ج 444، ص 1ـ تفسير الصافي، ج 1

313 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

�% %� %��\ (� %. #, &��Z %M +0%- # &j�"بـدان ،كسي كه ادعا كند من عالم هستم 1؛ .كه جاهل است

بـراي خـود درسـت انسـان ادعاي علم، عبادت و عناوين و القـاب كـه كـه يـد بدان ،شـود اگر ادعاهايتان دارد كم مي. پرستي است بتنوعي ،كند مي

اسـت، » ? ��J4«راه . اين راه راه نيستي است تا راه هسـتي . كنيد داريد رشد ميخـالي بودنـت و بينـي روز بـه روز دسـت اگر مي. درست كردن» ��J«نه راه

بينـي، هاي خـودت را بيشـتر مـي شود، اگر بدي ات بيشتر ظاهر مي بيچارگي . بدان كه در راه رشد هستي

يخت؛ ادعاي تدين، ادعاي ايمان و تقوا، ادعـاي همة ادعاها را بايد دور ر .بلكه با قلب عفت، همه را بايد دور ريخت، نه با زبان،

برتر ببيند و برتـر يديگررا از چندين روايت داريم كه كسي كه خودش J ���4&3+ �& : «و . بداند از مستكبرين است (=%L (�+4�� B[& ؛ خداونـد مسـتكبرين را 2»? |+

.و كتكي باالتر از اين نيست كه خدا بگويد دوستت ندارم .دارد دوست نميها اين اسـت كـه باالترين عذاب: فرمودند مرحوم آيت اهللا بهاء الديني مي

: زمان بگويـد ماما. يا هبگويند ديگر ما با تو كاري نداريم؛ يعني از نظر ما افتاد؛ هاي ما بـراي همـين يـك كلمـه اسـت اصال همة تالش. من دوستت ندارم

.كه مورد محبت قرار بگيرم و دوستم بدارند و به من نظر كنند اين +3( %�M %a&�^ %! %� %a &p (�%� �- S$%�يعني خـدايا، مـرا در زمـين و آسـمانت 3؛

.قرار بدهمحبوب كه خدا اين ؛استبسيار بزرگي اين تهديد ،اگر خدا بگويد دوستت ندارم

.137المريد، ص ؛ منيه 110، ص 2ـ بحاراالنوار، ج 1

.23ـ سورة نحل، آية 2 .، زيارت امين اهللا598؛ مفاتيح الجنان، ص 40ـ كامل الزيارات، ص 3

314 حـــديث دوســـت

.از ما رو بر گرداند و ما را به حال خود رها كند اهي منزلمچر ـعه باشد قـرچـگ هر كجا تو با مني من خوشدلم

آتش فراقحاضر است همة بالهاي عالم را به جان بخرد، ولي خـدا 7امام حسين

خدايا، من راضيم به رضاي تو و در برابر بالي تو صبر . ته باشددوستش داششايد ايـن اشـعار زبـان حـال . طالب محبت خداست 7امام حسين. كنم مي

:باشد 7امام حسين %� �- S� G�+v %U(� %V� +f(' %�%<M�'� &� %������ +f (�%L (�%� %�4�'��%� (� %=

S�� (�&� Y[+4 (�� �&- �6%L (�:� %\ (9 & %? %� +C�� :� %� �4/ +2� &! ���4�'�M1 خدايا، من در راه عشق و محبت تو همة خلق را رهـا كـردم و بـراي

.هايم را يتيم كردم ات تو بچهمالقاي جـاي ديگـر قلب من ذره ،ام كنند اگر در راه محبت تو قطعه قطعه

. نخواهد رفت . زنند دعاهاي ما همه داد دوستي با خدا را مي

� QN&� �� �6(3 %0%- �G� %� %� %r Q? (M %. %� r Y� %! %� %a&��E4 %" �4� %" +c (�4%3 %� %u4(� %=%- %a&\��&- Q�� %" +�4&3 گيرم كه بر آتش عـذاب تـو، اي خـداي مـن و 2؛�%�)

چگونه بر فراق تو صـبر ،سيد و موالي من و پروردگار شكيبايي كنم !توانم كرد

در مناجـات . جـدايي از تـو هـيچ اسـت يعني آتش تو در برابر فـراق و :اند وگوي با خدا را به ما آموخته شعبانيه گفت

.340، ص 13ـ منهاج البراعه، ج 1

.ـ مفاتيح الجنان، دعاي كميل 2

315 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

QN&� %a+< (E4 %)%� ��M +E&� �6%< (E %)%� (9&� %� %q &M (C%�&� %a+< (E %)%� �. (� +_&� �6%< %E ()%� (9&� � %a4B3 &�+� �4G %� �40%� (�%� +f (�%� ("%� %��G6�� �6%L(� %)(2%� (9&� %� %a&< %� &C(O اي خـداي 1؛�&�%

و . كـنم اگر مرا به جرمم مؤاخذه كني، تو را به عفوت مؤاخذه مي! منبه گناهانم بازخواسـت كنـي، تـو را بـه مغفـرت و بخششـت اگر مرا

و اگر مرا به آتش دوزخ بري، به اهل آتش اعـالم . كنم بازخواست مي !دارم كنم كه من تو را دوست مي ميبگو خدايا، پس عفـو ،كنم من به جرمت تو را مؤاخذه مي: اگر خدا گفت

:خوانيم در دعاي ابوحمزة ثمالي ميتو كجاست؟ %" %�(�%� +M (C %q ���%' �� %a +. %� %' %�(�%� ,,�� %m� ؛ عفو بزرگوارانه تـو كجاسـت؟

اي خداي كريم، كرم تو كجاست؟

عشق بازي با خدا :اهل بيـت . طور صحبت كنيد با خدا اين: اند فرموده :خود اهل بيتاگـر مـرا در آتـش . ها يـاد داده اسـت گونه به آن خدا اين .لسان خدا هستند

اگـر !زنم كه خـدايا دوسـتت دارم در جهنم داد مي ،بري جهنم بردي كه نميهـا همـه اين. ها جلوتر خاموش است آتش ،كسي خدا را دوست داشته باشد

. عشق بازي كنيم وبهانه است تا با اوصحبت ديـد . رفـت وه طـور مـي براي مناجات با خـدا بـه كـ 7حضرت موسي

اي كنده و عـورت خـود را يك چاله. شخصي لباسي براي ستر عورت نداردبه اين خدا بگو اگـر نداشـتي چـرا : گفت يبه حضرت موس. است پوشانده

جـان كـالم را . خلق كردي؟ يك لباس به ما ندادي كه خودمان را بپوشـانيم . كنده به او گفت رك و پوس

.، مناجات شعبانيه295؛ مفاتيح الجنان، ص 686، ص 2ـ اقبال االعمال، ج 1

316 حـــديث دوســـت

ـ اگـر يـك غـالم سـتر عـورت . ب نـدارد شكايت خدا به خود خـدا عيبه خاطر حفظ آبرويـت هـم كـه شـده : گويند به موال و اربابش مي ،نداشت

.است يك چيزي به او بدهبه كوه طـور رفـت، ولـي خجالـت كشـيد پيغـام آن 7حضرت موسي

بـرو بـه او . طور گفته اسـت بندة ما اين: خطاب شد. شخص را به خدا بدهدكه در قلبت گذاشـتيم بـه لذت انس با خودمان و آن يك ذره از محبت: بگو

. دهيم ما هم همة دنيا را به تو ميما بده، : موسي هنوز به آن شخص نرسيده بـود كـه آن شـخص داد زد و گفـت

حلوا به كسـي « 1.دهم يك ذره از آن محبت را هم به او نمي :برو به خدا بگو .»ده كه محبت نچشيده است

عاشـق بـه دنبـال بهانـه : اين چه پيامي بود؟ گفتپس ،او كه خبر داشت . گردد تا با معشوق خود و خداي خود صحبت كند مي

غـدري يـرش بـغ در نظـه تيـزنندم بـر بــگ ديدن او يك نظر صد چو منش خونبهاست

آن را ،وقتي انسان شيريني و لذت انس و محبت با خدا را چشيده باشـد .با چيزي عوض نخواهد كرد

دوست شمشير :گويد مي يك غزل زيبادر حافظ

به تيغم گر كشد دستش نگيـرم

ــذيرم و گــر تيــرم زنــد منــت پ

كمان ابرويـت را گـو بـزن تيـر

كه پيش دست و بازويت بميـرم

.150مصابيح القلوب، ص ـ 1

317 خدا با مناجات و دعا: نوزدهم گفتار

كالهخـود و زره خـود را در 7چرا بعضـي از اصـحاب امـام حسـين نيـزه و «. بردنـد چـون لـذت مـي . رفتنـد آوردند و به مصاف دشمن مي مي

بخـش و خيلي لـذت ،اگر دوست انسان را بزند» .شمشير ريحان من است .شيرين استگوسـفندي را كـه بـراي يـك مـؤمن : فرمودنـد ي دوالبـي مـي حاج آقا

چـون لـذت ؛دست و بالش را باز كنيد تا قشنگ دست و پا بزنـد ،كشند ميخواهـد مي ،شود مؤمن هم كه شهيد مي. شود جزء بدن يك مؤمن مي. برد مي

متصـل 7چون به امام حسين ؛برد از شمشير و نيزه لذت مي .جزء امام شود .يك قطره به يك دريااتصال شود، مي

به جرم دزدي قطـع خود راران يك نفر از دوستاانگشتان 7اميرالمؤمنينيـان فضـائل بدست بريده را گرفت و رفت در بازار و شروع كرد بـه . كردند

» قسـيم النـار و الجنـه « ،دست مرا يـداهللا قطـع كـرده : گفت. 7اميرالمؤمنين .دست را قطع كرده اسـت اين قربان آن دستي كه . وصي پيامبر بريده است و

ـ او را باز گردان: حضرت فرمود .گفت طور از فضائل حضرت مي و همين د دن 1.و انگشتان قطع شدة او را به دستش چسباندند

:فرمودند 7حضرت امير +f(� %�4 %p (M%� C(� %�&� &� &. (/+4�� %TM +D(� %) �64 %{%O(�%� �4 Q. �64 %{&O(3 +� (9%� Q�4� %" �E Q� �

(9%� �� %" &U&-�6+�� �%� %" � &o y %_&� �� B �� +f(3%3 %� (M%� %� +J4 : %� %a&�Q7 %� �6:3 %�%� � Q. �6:3& +| Y� Y.+ (?� Y�&3:6�� &9��&� Q�� %" Q�{K �- %� &{+\6 ��\ +J: %� : %a4 +{&O(3+� Q? , B�&� %" ��

#U&-�6 +. %aB3& +| Q? %� #� &. (/ بر بيني مؤمن بـزنم كـه مشمشير ايناگر با 2؛.+و اگر تمام دنيـا را در گلـوي . مرا دشمن بدارد، دشمن نخواهد داشت

.108، ح 267، ص 34بحاراالنوار، ج : ـ رجوع كنيد به 1

.45ـ نهج البالغه، حكمت 2

318 حـــديث دوســـت

و ايـن بـه . منافق بريزم كه مرا دوست بدارد، دوست نخواهد داشـت اي علـي، : خاطر آن است كه بر زبان پيامبر امي گذشت كـه فرمـود

ست نخواهد دارد و هيچ منافقي تو را دو هيچ مؤمني تو را دشمن نمي .داشت

بیستم گفتار 7محبت اميرالمؤمنين

)ع(محبت اميرالمؤمنين

�4%� 5[4��v �4�� &�4� Y�4&� %" Y[ +� �� %" +H�G6�� %R %�%L (Z� &M%� %��G6�� +� U%� ؛ اگر مـردم بـر محبـت علـي بـن ابـي (%

كردنـد، خداونـد اصـال آتـش را اجتماع مي 7طالب .كرد خلق نمي

»6پيامبر اكرم«

ــي ــم يزل ــالق ل ــت خ ــه بي ــاج ب خواندند خداي خويش به آواز جلـي حج

كه سر از خانه برون كرد علـي تا آن حــق كوبيدنـــد در خانــة

* * * ــود ــي ب ــر عل ــي ذك ــبي در محفل ــود ش ــه فرم ــن نكت ــارفي اي ــنيدم ع ش

ــت داري ــدر پوس ــش ان ــزاران آت ــت داري ه ــي را دوس ــر عل ــوزي گ نس

ــد ــي در دل نباشـ ــر علـ ــر مهـ ز آهـــن پوســـت دارير وبســـوزي اگـ

* * * ــو ــود منــزل ت كوثر اگر سرشـته باشـد گـل تـو از گــر منــزل افــالك ب

حاصــل تــو افســوس تــو و ســعي بــي نباشـد انـدر دل تـو چون مهـر علـي

ــي ــم يزل ــالق ل ــت خ ــه بي ــاج ب حج

در خانــة قــدر آن

ــود ــي ب ــر عل ــي ذك ــبي در محفل ش

ــت داري ــدر پوس ــش ان ــزاران آت ه

ــد ــي در دل نباشـ ــر علـ ــر مهـ اگـ

ــو ــود منــزل ت گــر منــزل افــالك ب

چون مهـر علـي

320 حـــديث دوســـت

سر الهي 7عليچـون وقتـي . تعريف و تمجيد كند 7كند از اميرالمؤمنين انسان شرم مي

خواهد از يك بزرگي تعريف كند، به انـدازة خـودش يك انسان كوچك ميبايـد از ايـن ! ها تعريف و تمجيد كنيم؟ توانيم از آن كي ما مي. كند تعريف مي

:خوانيم مي 7امام حسين ةدر دعاي عرف. ها استغفار كنيم تعريف %. (� % �' (f %� &!� +6 +J %. r��� %- %= (� %u %� ? += +9M %. &J���4� r��4� خداونـدا، 1؛.%

هـاي او بـدي پس چگونـه بـدي . هاي او بدي است كسي كه خوبي . نباشد

توانـد حاال چه كسي مي. گويد هر كس دعا و ذكر را به اندازة خودش ميهـا را تعريـف و اولياي خداوند را درك كند تـا بتوانـد آن عظمت خداوند و

هـاي مـا از تعريـف ! توان دريا را در يك كـوزه جـا داد؟ كي مي. تمجيد كند . مانند يك قطره در مقابل درياست 7اميرالمؤمنين

. ها تعريف كنيم، نه با حرف ها باشيم و از آن ما بايد با عمل از دوستان آنهـا هاي ما خيلي براي آن تعريف. خورد هاي ما نمي امخيلي از صفات ما به ام

. احترامي است كوچك و بياو . اللهي شده اسـت يكي از شاگردان شما علي: گفتند ;به مرحوم قاضي

.جواب داد مقدار كمي علي را شناخته استتوانيم غلو كنـيم، چـون انسـان بايـد يـك نمي 7ما در حق اميرالمؤمنين

ــدازه ــد ان ــي اي را بشناس ــو م ــاالتر از آن را غل ــد ب ــد ، بع ــار. گوين ــا درب ةميك سانت هم شناخت نداريم تا بگوييم اگر يـك متـر شـد 7اميرالمؤمنين

هـيچ كـس . سر مخفـي الهـي اسـت 7چون حضرت علي. غلو شده است

، دعــاي امــام 479؛ مفــاتيح الجنــان، ص 225، ص 95؛ بحــاراالنوار، ج 348، ص 1ـــ اقبــال االعمــال، ج 1 .در روز عرفه 7حسين

321 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

. مانند خداوند به او احاطه نداردعلي جان، هـيچ كـس تـو را نشـناخت، مگـر : فرمايد مي 6پيامبر اكرم

آن علي را كه مـا ،اللهي است فالن كس علي: گويند كه مي اين. ند و منخداوتـوانيم بـه مـا نمـي . تر اسـت ها هزاران برابر بزرگ قائل هستيم، از خداي آنــؤمنين ــناخت اميرالم ــيم 7ش ــدا كن ــه از . راه پي ــر چ دوســت و دشــمن ه

ر بـه دشمنان درجة يك هم اقرا. اند اند، از خودشان گفته گفته 7اميرالمؤمنين . اند كرده 7مقام اميرالمؤمنين

به هنگام مرگ 7ديدار علياگر كافر باشد مـوال را . كنند را زيارت مي 7موقع مرگ همه اميرالمؤمنين

بينند؛ چون خودش زشت بود موال را به شكل درون خودش كه بد است مياميرالمـؤمنين را خيلـي زيبـا 7اما دوسـتان اميرالمـؤمنين . بيند هم زشت مي

. چون درون خودشان زيباست. بينند ميبسـيار . مظهر جمال خداوند اسـت 7اميرالمؤمنين. كند ها فرق مي عينك

اگر عينك روشن . بيند هستند كه اگر عينك سياه داشته باشد، موال را سياه مي .بينـد هر كـس دم مـردن علـي خـودش را مـي . بيند باشد موال را روشن مي

بـه انـدازة هسـتي، . بينـد هركس موقع جان دادن علي درون خودش را مـي :خوانيم ميدر دعاي ماه رجب . خلق شده است 7علي

%f4( %� G?&� %JQ�&� Q? (9%� %� %0%� �GL %� %a %p (�%� %� %a%� %! %c( %® %. (� ها پس به آن 1؛-3%&0& .كه آشكار شود خدايي جز تو نيست اي تا آن آسمان و زمين را پر كرده

همة هستي را پر كرده است تا توحيد ظهور 7يعني واليت اميرالمؤمنين

ـترك 260ان، ص ؛ مفاتيح الجنـ 393، ص 95؛ بحاراالنوار، ج 804، ص 2ـ مصباح المتهجد، ج 1 ، اعمـال مش .ماه رجب

322 حـــديث دوســـت

. است 7ها گسترة وجودي اميرالمؤمنين ها و زمين تمام ذرات آسمان. پيدا كند . هستند 7دشمنان و شياطين سر سفرة اميرالمؤمنينلذا سعيد و شقي و همة

همه سر سفرة ولي خداواي بـر : گوينـد مـي . زنند شود، شياطين نعره مي وقتي ولي خدا متولد مي

. كنـد كنـيم، ايـن ولـي خـدا از او دسـتگيري مـي هركس را كه گمراه مي !ما دا رابه ما اجـازه بـده ايـن ولـي خـ : گويند شياطين ديگر به ابليس بزرگ مي

اگـر . بقاي ما و همة هستي بستگي به اين ولي خدا دارد: گويد او مي. بكشيم 1.گيريم شود و ما در عذاب قرار مي او نباشد قيامت برپا مي

فهمنـد شـياطين مـي . تر هستند ها از شياطين بدتر و پست بعضي از انساننـد كـه شياطين اعتـراف دار . فهمند ها نمي سر سفرة ولي خدا هستند، ولي آن

امـام . ها اين اعتـراف را ندارنـد سر سفرة ولي خدا هستند، ولي بعضي انسان :فرمايند مي 7صادق

%� :, %Z %� :I %" +� % &3 +" �6&< %2�3&�&� %� (M +" �. � ? &3 % +بـه عبـادت مـا خداونـد 2؛� .شد اگر ما نبوديم خداوند عبادت نمي .شود عزوجل عبادت مي

+� %z &� +" �. � ? (M%شد اگر ما نبوديم، خداوند شناخته نمي 3؛�. شـناخت و كسـي خـدا را عبـادت اگر ما نبوديم، كسي خداوند را نمـي

.كرد نمي : فرمايند مي 7اميرالمؤمنين

44(�� &f %X:344 %! %� �6 (X:344 %�%-%444:3 %' %� +$ %=&�b%444(�� &f44%�:� %� %� �446%�:� %� %� +$ %=&�b4 %� � (�

.249، ص 60 ج ؛ بحاراالنوار،577، ص 2علل الشرايع، ج ـ 1

.193، ص 1ـ الكافي، ج 2 .107، ص 26؛ بحاراالنوار، ج 105، ص 1ـ بصائر الدرجات، ج 3

323 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

+$ %=&�b%4(�� &c %�4:3 مـا . ما تسبيح گفتيم، فرشتگان هم تسـبيح گفتنـد 1؛'%ما تكبير گفتـيم، فرشـتگان . تهليل گفتيم، فرشتگان هم تهليل گفتند

.هم تكبير گفتندهـر چـه مـا در مقابـل . هسـتند 7همة مالئكه اهللا شـاگرد اميرالمـؤمنين

تـوانيم مـا خـود را نمـي . اظهار عجز كنـيم، بـاز كـم اسـت 7اميرالمؤمنين .توانيم بشناسيم بشناسيم، حتي يك مورچه را هم نمي

موعظة مورچه به حضرت سليمانبـه . كنـد يك مورچه حضرت سليمان را كه پيغمبر خداست موعظه مي

هاي خود برويد كه لشـگريان سـليمان زود به النه: هاي ديگر گفت مورچهبـه . ناراحت شـد 7حضرت سليمان. ها شعور ندارند اين. نكنندشما را له

من ترسـيدم سـلطنت تـو را : طور صحبت كردي؟ گفت چرا اين: او گفتهـاي زود به النـه : لذا گفتم. ببينند و هوس اين ملك و سلطنت تو را بكنند

. خود برويدلكي بـده به من م ه بود كهاز خداوند درخواست كرد 7حضرت سليمان

. هيچ كس نداده باشي كه بهداني چرا بساط شما را باد حمـل مي: گفت 7مورچه به حضرت سليمان

. كه بداني تمام اين سلطنت تو بر باد فناست كند؟ براي اين مي

اتصال به درياهر كس بايد با علي وجود خـويش آشـنا شـود كـه دم مـردن همـان را

مـن علي: گفت شخصي مي. هر كس هميشه همراه اوست علي. خواهد ديد

.345، ص 26؛ بحاراالنوار، ج 405، ص 2ـ ارشاد القلوب، ج 1

324 حـــديث دوســـت

. برد اگر همراهم نباشد خوابم نميحضرت زيبا و . دهند ها نشان مي خودشان را براي بعضي 7اميرالمؤمنينها را بشكند، داخـل در اگر شخصي مانند سلمان بتواند اندازه. قشنگ هستندا بشكند و داخل دريـا مانند كسي كه كوزة وجود خود ر. شود وجود ائمه مي

. است 7ديگر اينجا سلمان نيست، بلكه اميرالمؤمنين. شودچون سلمان دريايي شده كه ديگـر . هر كس سلمان را رد كند كافر است

:فرمودند 6رسول خدا. شود تمام نمي4 %C(6 %� ? #I4(6 %' %� +z %I(6 +� ? #� (X%� +9^� %! +9^(�4 %! + &f4(�%3�� %,4 (�%� �4G6 سـلمان 1؛.&

. پايـان شود و گنجـي اسـت بـي دريايي است كه آب آن خشك نمي .بيت است سلمان از ما اهل

اي را سوراخ كند و درون دريا بگذارد، ديگر آب خمـره اگر انسان خمره . چون وصل به دريا شده است. شود تمام نمي

آمـده ائمه دريغشـان مـي . اند ها داشته خيلي از اين سلمان 7اميرالمؤمنينوقتـي كـه . 7مانند همان غالم سياه امـام سـجاد . ها را معرفي كنند است آن

!خواهم بمانم يا، ديگر نميخدا: شناخته شد، گفتديگـر دوگـانگي كنـار . شـود وقتي كوزه شكسته شد، منا اهل البيت مـي

. كلمة منا خيلي بلند است. تو محرم ما و جزء ما هستي: گويند رود و مي ميبايـد انسـان عمـال . هاي عرفا خيلي اعتمادي نيسـت ها و كتاب به حرف

. رسد از الفاظ به جايي نميانسان . عرفان را كسب كند و راه برودمعناي منـا بـه معنـاي . سلمان معصوم است؛ چون معناي منا همين است

وقتـي فـاني در معصـوم شـد، ديگـر . فاني در خدا و معصومين شدن است

.348، ص 22بحاراالنوار، ج ؛ 341ـ االختصاص، ص 1

325 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

اگـر كسـي . ديگر علوي و محمدي شده است. كند دست و پاي او خطا نمي .شود مي 7نينخودش را شكست، تمام وجودش پر از محبت اميرالمؤم

:بيت سپاس محبت اهل 7محبت اميرالمؤمنين. را داريم 7اهللا همة ما محبت اميرالمؤمنين ءان شا

كند و جهـل و عصـيان را خنك است و آتش درون ما را سرد و سالمت مي :اند نقل فرموده 6از قول رسول خدا 7امام صادق. برد مي

& %� (X%�(�%- &f(�%3(�� %, (�%� �6:3 %�%� (� %. ����< %� %" Q�� :�%� &� Y6�� %كسـي كـه مـا 1؛��اهل بيت را دوست دارد، بايد بـر نخسـتين نعمـت خداونـد متعـال را

.سپاس گويد؛ پـاكيزگي M4�� +[4�v?12& «: گفته شد نخستين نعمـت چيسـت؟ فرمودنـد

».والدتهاي خود يافتيم، بايد خداونـد را بيت را در قلب وقتي خنكي محبت اهل

خـدا : بگـوييم . به اولين نعمت كـه پـاكيزگي والدت اسـت، سـپاس گـوييم چـون فقـط ! انـد رحمت كند مادر و پدر ما را كه ما را حالل زاده قـرار داده

7خنكـي محبـت علـي . را دوست دارنـد 7يهاي طيب و طاهر عل انسان . كشد كند و مي نفس را آرام مي

منتهي ما بايد اين محبـت . البته نعمت محبت موال به همه داده شده استممكن است كسي يك درجه محبت داشته باشد، ديگري پـنج . را كامل كنيم

شده است، همة اعضا و جوارح او مشـغول :كسي كه فاني در ائمه. درجه . حرف زدن او هم عبادت است. ت استعباد

ـ ! سلمان چه شخصيتي است كه دل همة ائمه را برده است ين اصـحاب ب

.146، ص 27؛ بحاراالنوار، ج 475؛ االمالي للصدوق، ص 138، ص 1ـ المحاسن، ج 1

326 حـــديث دوســـت

و 7جعفـر بـرادر اميرالمـؤمنين . دربارة سلمان و جعفر طيار اخـتالف شـد . كنـد در بهشـت بـا مالئكـه پـرواز مـي . شخصيت بسيار بزرگـواري اسـت

: اند فرموده 7اميرالمؤمنين (M%� + :w%� %� +$4 %-b %V� %[ &F +l �%� & (�:� اگـر جعفـر بـرادرم و عمـويم 1؛'� � �%

.شد بودند، خالفت غصب نمي حمزه مي .عقيل و عباس ضعيف بودند، نتوانستند كاري انجام دهند

اي عـده .نـد تـرجيح داد مان را و بعضـي جعفـر را بعضي از اصحاب سلخشمگين روي دو زانو نشسـتند 7امام صادق. سلمان مجوسي است: گفتند

: و به اصحاب خود فرمودند G�44!��- %9�44' (9%� % 44 (�%� S�G�44@ %�+\ %� S�G�44!M %� %9�44' (9%� % 44 (�%� S�44 G�M%� %" +� +J44 %�%� %Z S�

� +c�M�F- 9^� %! �� خداوند سـلمان را علـوي قـرار داد، بعـد از 2؛"%درود . كه فارسي بود و قريشي قرار داد، بعد از اين. كه مجوسي بود اين

!خدا بر سلمانخداوند علـوي سلمان را: حضرت براي سلمان غضب كردند و فرمودند

.و قريشي قرار داده است

از دوستان :دفاع ائمهبـه 7امام صادق. كردند چقدر از دوستانشان دفاع مي :ائمة معصومين

: فرمودندابابصير � %� %9� + 4 %ZM+< b4 %- %9M+3%�(�+< &��G6�� &d�3v%� % (�%� %� %9� +�4%3 ( +g &$:6%4 (m� �- (�+L( %� ?

(� +=(6 &. &��G6�� �&- +R &�%L( %� %� ? #$%Wb%W � � %� ? &9�6W� ? %� # 4 شـما 3؛�% ? ���&

.237ـ طرف من االنباء و المناقب، ص 1 .349، ص 22؛ بحاراالنوار، ج 341ـ االختصاص، ص 2

.79، ص 47؛ بحاراالنوار، ج 270، ص 1ـ بصائر الدرجات، ج 3

327 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

وجـو كـه در جهـنم از شـما جسـت در حـالي ،خراميـد در بهشت ميبه خدا قسم، سه نفر از . يابند نمي كنند، اما هيچ كدامتان را در آنجا مي

نه به خدا، دو نفر، نه به خـدا، يـك نفـر . شما در جهنم نخواهيد رفت !هم نخواهد رفت

منتهي خود مـا هـم بايـد يـك . دگذارند در آتش برو هم نمي يك نفر را . حركتي از داخل داشته باشيم

دهـد، هـا را حركـت مـي خوابـد و تخـم مانند مرغ، وقتي روي تخم ميپـس جوجـه هـم . شكند جوجه هم موقع بيرون آمدن از داخل پوسته را مي

. بايد يك حركتي از داخل داشته باشدهـم بـراي رشـد و تكامـل مـا همـه جـور زحمـت :ائمه معصومين

.اما خود ما هم بايد يك حركتي داشته باشيم. كشند مي. شـود معلوم مي 7هاي قدر به دست امام زمان ها در شب تقديرات انسانr 4% 2�3& "& �) .& ��,# \% «بايد جزء . تشكر كنيم 7لذا بايد از امام زمان :D�� +=�M « باشـيم .

. گذارم اكثر مردم شاكر باشند شيطان قسم ياد كرده كه نمييكـي . آمده است »منا اهل البيت«ده الي پانزده نفر از اصحاب ةدربار

ديدند دادند، موقعي كه او را غسل مي. سار بوده استيها فضيل بن از آناز مـا او. تعجـب نكنيـد : فرمودنـد 7امام صادق. كند بدنش حركت مي

بيـت نـرود، خيلـي مغبـون اگر انسان داخـل خانـة اهـل 1.بيت است اهل . شود مي

2.انـد انـوار مـا خلـق شـده شـعاع از شـيعيان مـا : فرمودنـد 7امام زمانطـور كـه اگـر گـردد، همـان طور كه شعاع خورشيد به خورشيد باز مي همان

.272، ص 66؛ بحاراالنوار، ج 441، ص 4الفقيه، ج ـ من ال يحضره 1

.302، ص 52ـ بحاراالنوار، ج 2

328 حـــديث دوســـت

هـم بـه :بيـت رود، روح دوسـتان اهـل خورشيد برود، شعاع آن هـم مـي . تر از شعاع خورشيد به خورشيد است بيت و خداوند نزديك اهل

. حيف اسـت انسـان تـا پشـت در كعبـه بـرود، امـا داخـل كعبـه نـرود همة وجود انسـان از جهـت گفتـار و . چهارچوب كعبه را بايد كنار گذاشت

.شود :بيت كردار بايد مانند اهل

نجات شيعيانبرخي از دوستان و شـيعيان شـما : آمد و گفت 7مردي نزد امام صادق

وضعيتشـان در قيامـت چگونـه اسـت؟ حضـرت . اند اهل گناه و معصيت . آمرزد كنند و خداوند آنان را مي بعد از گناه توبه مي: فرمودند

خداونـد آنـان را بـه : حضرت فرمودند .چه بسا توبه نكنند: عرض كردكنـد تـا رفتار مـي مصائب، از قبيل بيماري و مرگ اوالد و نقص در اموال گ

. كفارة گناهانشان باشدحضـرت . چه بسـا بـه ايـن مصـائب هـم گرفتـار نشـوند : عرض كرد

شايد گرفتار حاكم ظالمي شوند كه آنان را آزار دهد و اين، كفارة : فرمودند . گناهانشان باشداگـر ايـن نشـود، : حضرت فرمودند. چه بسا اين هم نشود: عرض كرد

. باشد كه اذيت كند، و اين اذيت كفارة گناهانشان ميشوند گرفتار همسري حضـرت خشـمگين شـدند و .چـه بسـا ايـن هـم نباشـد : عرض كرد

شـود ها مـي شفاعت ما نصيب آن ،ها نباشد هرگاه هيچ يك از اين: فرمودند 1.دهد ها را از هول و هراس قيامت نجات مي و آن

.320، ص 4ـ لئالي االخبار، ج 1

329 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

:بيت احترام دوستان اهلرا دوسـت :بيـت كسـي دروغـي هـم اهـل اگر : در روايت آمده است

اگر چـه عملـش هـم بـد اسـت و فسـق . احترامي كنيد نبايد به او بي. بدارد . اما خودش و ذاتش خوب است. ظاهري دارد

:فرمايند مي 7امام صادق %� &�' (T +' :, %. (� %a4(�%� %" %](�4%� :�+W �&6&< :2 %M %. +, &X%L(6 %� (�%� �G6 &. +� +' (E%� +J%< ( %Z %� &2�4�\ S�

%9�' %� (� &7�' S�� &J(�%� %" %� %a+L:�& %a%� ^: &� +J+� &E%'مـا و هركس را يافتي كـه از 1؛و همچنـين هركسـي كـه ادعـاي !كنـد، گرامـي دار خاندان ياد مـي گاه بر تو چيـزي نيسـت، خـواه آن !نمايد، محترم دار دوستي ما را مي

بـري و او ترديد تو از نيت خود ثواب مي بي !راست گويد و خواه دروغ !يابد جزاي دروغ خود را مي

فرادي كه دروغي هم خودشان را بـه مـا ا: فرمودند :بيت پس خود اهلخودشان هم در عمـل بـه ايـن مطلـب پيشـتاز . دهند احترام كنيد نسبت مي

گوينـد مـورد مي 7يا علي علي ،كساني را كه دروغي حسين حسين. هستنداگـر چـه . حتي كساني كه داش منش هستند احترام كنيد. دهند توجه قرار مي

7اميرالمـؤمنين . ها خيلي محكم اسـت نفعال اهل گناه هستند؛ چون پشت آ :هاي مؤمن فرمودند دربارة ويژگي

%� (� %! +R %@ 5k� %� ( Sسينه و روح مؤمن خيلي بزرگ است 2؛�� . بيت را رد كند، خودش اگر كسي دوستان اهل. دهد همه را جاي مي

قبـول نـدارم، بـا اگر كسـي بگويـد مـن شـفاعت را .را رد كرده استو 6يعني مورد شـفاعت پيـامبر اكـرم . كنند خودش همين عمل را مي

.195، ص 75؛ بحاراالنوار، ج 4، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 1

.333؛ نهج البالغه، حكمت 74؛ التمحيص، ص 226، ص 2ـ الكافي، ج 2

330 حـــديث دوســـت

گويي، همان هم بـراي خـود هر چه خودت مي. گيرد قرار نمي :ائمه . ستتو

:بيت شفاعت پيامبر و اهل :اند فرموده 6پيامبر گرامي اسالم

:2� %) (� +c %@ %"�C % &? �L (� &, (�� %= &��3 &� �L :.+� (� من شـفاعت خـود را بـراي 1؛.& .ام اهل گناهان كبيره از امت خودم ذخيره كرده

اگر كسـي : گفت بزرگي مي. تواند چهل نفر را شفاعت كند يك مؤمن ميبرود، به چهل نفر كه نگاه كند، همـه اهـل بهشـت 7به زيارت اميرالمؤمنين

اولـين و آخـرين را بيـامرزد 7اگر خداوند به خاطر اميرالمـؤمنين . شوند مي . نبايد تعجب كنيد. خواست پسرش را شفاعت كند، به او اجازه ندادنـد مي 7حضرت نوح

:چـون ائمـة معصـومين . با خداوند يگانـه هسـتند :اما چهارده معصومدر روز عاشـورا هـر 7امام حسـين . اند د چيزي را كم نگذاشتهبراي خداون

و حضـرت علـي 7حضـرت علـي اكبـر . چه داشـت، در راه خداونـد داد . اش را را، و وجود نازنين خودش را و خانواده 7اصغر

روي كسي دست بگذارنـد و بگوينـد :براي همين اگر ائمة معصومين .فرمايند از ماست، خداوند قبول مي

طوري به ميدان آمد كه خداوند تمام عـزت و 7را امام حسينروز عاشوشب و روز عرفه، خداونـد اول بـه . دهد مي 7قدرت خود را به امام حسين

زوار بـه اول . اندازد، بعد به زائرين خـودش در عرفـات زائرين كربال نظر مي . كند، بعد به زوار خودش عنايت مي 7امام حسين

.30، ص 8؛ بحاراالنوار، ج 252؛ اعالم الدين، ص 299، ص 1ـ مجموعه ورام، ج 1

331 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

:زيارت ائمهروايـت شـده اسـت 7از موسي بن جعفر 7امام رضادر ثواب زيارت

: حضـرت فرمودنـد . تعجب كـرد راوي . كه ثواب آن هفتاد حج مقبول استهـا بيشتر كشش داشت، باالتر از ايـن راوي اگر 1.بلكه هفتاد هزار حج مقبول

روند، معلوم نيست قبول شود، ولـي چه بسا مردم مكه مي. فرمودند را هم مي . استمقبول حج 7زيارت امام رضا

اگر كسي به زيـارت مـن : فرمودند 7در روايت آمده است كه امام رضا 2.استدرجه با من همبيايد، در بهشت

7كيمياي محبت اميرالمؤمنين. بيت اظهار محبت كند، مورد احتـرام اسـت اگر كسي دروغي هم به اهل

شـوند دوستانشـان در بيت راضي نمـي اهل. بيت مهم است چون محبت اهل 7اميرالمـؤمنين . كننـد هـا را پـاك مـي در دنيـا آن . عالم برزخ گرفتار باشـند

:فرمايند مي %� (M%� %� :3 %Z �6 %3 #, %f4 %-�0%L%اگـر كـوهي مـن را دوسـت داشـته باشـد، 3؛�

. شود متالشي ميرا دوست داشته باشيم، بايد متالشـي شـويم و 7ما هم اگر اميرالمؤمنين

ها ها و شرك همة بت. عنانيت و هوي و هوس در وجود ما همه از بين برود : فرمودند 6پيامبر اكرم. شكسته شوند

.35، ص 99؛ بحاراالنوار، ج 259، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 1

.558، ص 14؛ وسائل الشيعه، ج 264، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 2

.247، ص 64؛ بحاراالنوار، ج 567؛ غررالحكم، ص 111ـ نهج البالغه، حكمت 3

332 حـــديث دوســـت

%��4G6�� +� U4%� %) �%� 5[��v ��� &�� Y�&� %" Y[ +� �� %" +H�G6�� %R %�%L (Z� &M%اگـر 1؛�كردند، خداوند اصال اجتماع مي 7مردم بر محبت علي بن ابي طالب

.كرد آتش را خلق نميتمام گناهان گذشتگان و آيندگان به گردن كساني است كه مانع خالفـت

دم را بـراي چـون همـة انبيـا آمدنـد و مـر . شـدند 7و واليت اميرالمؤمنينآماده كردند، اما دشمنان اسالم زحمات همة انبيا را از 7اميرالمؤمنين واليت

. بين بردنددر عالم ارواح و ذر هم كه خداوند از همة بني آدم اقرار بـر وحـدانيت و

. ها مخالفـت كردنـد گرفت، برخي از همين 7رسالت و واليت اميرالمؤمنينلذا با لعـن بـر دشـمنان اسـالم و . ان هستندها و اتباعش منشأ تمام مفاسد، آنشـويم و بـا صـلوات فرسـتادن بـر پيـامبر ها دور مـي قرآن و بني اميه از آن

. شويم نزديك ميها آن هو آل او ب 6اكرمتوانيم در دنيا و آخـرت رشـد و تكامـل مي :بيت ما فقط با محبت اهل

قـرآن . نـداريم 7اصال عبادتي جز بر اساس محبت اميرالمـؤمنين . پيدا كنيم :فرمايد مي

&� &�%L (!��M+6 (3 :F��&�4 &� %� &1%b :Fاز صبر و صالت ياري جوييد 2؛��. 7اميرالمـؤمنين ��1Mاست و 6پيامبر اكرم �3�4در روايت آمده است

:فرمايند ديگر مي ةدر يك آي. است :9&8 %1%b :F�� � %0(6%< &� %" &k� %D (X%C(�� %� (��+4 &� نماز انسان را از كـار زشـت و 3؛6)=%

. دارد ناپسند باز مي

.249، ص 39؛ بحاراالنوار، ج 234، ص 2؛ ارشاد القلوب، ج 75، ص 2في، ج ـ بشاره المصط 1

.45ـ سورة بقره، آية 2 .45ـ سورة عنكبوت، آية 3

333 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

فحشاء و منكر هم دشـمنان . است 7واليت اميرالمؤمنين �1bمنظور از اگـر محبـت . شويم ها جدا مي به وسيلة واليت از آن .هستند 7اميرالمؤمنين. شـود وجود كسي را فرا بگيرد، ديگر آتش به او نزديك نمي 7اميرالمؤمنين

.بايد غرق در محبت موال شويم

كوبة در بهشتمـا بايـد بـه 1.گويـد بهشت يا علي مي در روايت آمده است كه حلقة در

موقع مردن و شب اول قبـر و در . سلوك آخرت كنيم 7وسيلة اميرالمؤمنيندر . داريـم 7لحظه لحظة زنـدگي دنيـا و آخـرت احتيـاج بـه اميرالمـؤمنين

را 7بايد محبـت اميرالمـؤمنين . شود باز مي 7بهشت با محبت اميرالمؤمنيناژدهـاي نفـس مـا بـا كمـك . را بگيـرد در دل پرورش بدهيم تـا تمـام دل

. شود كشته مي 7اميرالمؤمنيننزديكـان چون كارهـاي . شيخ عبداهللا پياده، پسر كدخدايي در لرستان بود

هميشه با پاي پياده به كربال و مشهد . ، به قم هجرت كردپسنديد را نمي خودعاشــق . گفــت گرفــت فقــط يــا علــي مــي وقتــي اســتخاره مــي. رفــت مــي

.بود 7نيناميرالمؤم: گفـت مي. خواند در باالسر نماز مي 3هميشه در حرم حضرت معصومه

نزديـك بـود مـرا بـه . با او كشتي گرفتم. يك روز شيطان را در بيداري ديدمبـه كمـك 7بالفاصله اميرالمـؤمنين ! تمام وجودم گفتم يا عليبا .زمين بزند

. من آمدند و شيطان را به زمين زدندوقتـي . شود تر مي كند، بزرگ نفس خودش برخورد ميانسان هر چقدر با

حضرت عدالت كامل . كشند شيطان را مي ،ظهور بفرمايند 7حضرت مهدي

.206، ص 39؛ بحاراالنوار، ج 164، ص 1ـ علل الشرايع، ج 1

334 حـــديث دوســـت

مـا هـم بايـد بـراي از . شوند ديگر همه راحت مي. كنند را در عالم برقرار مي .كمك بگيريم :بين بردن نفس و شيطان از ائمة معصومين

7در آرزوي ديدار اميرالمؤمنينهـاي سـرطاني را بيماري. صاحب كرامت بود ;وم شيخ عبداهللا پيادهمرح

بعضي از رفقا براي او يك بلـيط هواپيمـا . داد شفا مي 7با تربت امام حسينوقتي هواپيما به فرودگاه مشـهد . شود سوار هواپيما مي. گيرند مي براي مشهد

كـه هداشتسوخت هم ن. تواند بنشيند نميبه خاطر بدي هوا هواپيما .رسد مي . به تهران بر گردد

امـا شـيخ . شوند اي از مسافرهاي هواپيما از ناراحتي بسيار بدحال مي عدهمـن : گويـد مـي . كنـد خندد و شوخي مي عبداهللا را ديدند كه بلند شده و مي

حاال وقت مالقات . را دارم 7هفتاد سال است كه آرزوي ديدن اميرالمؤمنين. خنديـد ايشـان مـي . كردند مسافرها گريه مي. رسيده، براي چه ناراحت باشم

. نشيند ميبه زمين باالخره هواپيما سالم

از اسرار مگو در. شياطين از سه طبقـة آسـمان محـروم شـدند 6با آمدن پيامبر اكرم

را 7اگـر كـافر هـم محبـت اميرالمـؤمنين . ها بسته شد ها به روي آن آسمان. اسـت 7اصال ايمان واليت اميرالمؤمنين. گيرند داشته باشد، دست او را مي

.ها هم فايده دارد واليت موال براي غير مسلمان 3زهـرا ةحضرت فاطم. دير آمدند. به جنگي رفته بودند 7اميرالمؤمنين

آمدنـد و از شـوهر خـود 6پيش پدر بزرگوار خـود . دندخيلي ناراحت بوهـر كـس : فرمودنـد 6پيامبر گرامـي اسـالم . سؤال كردند 7اميرالمؤمنين

335 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

. اي پيش من دارد بياورد، هديه 7خبري از اميرالمؤمنين. رسـاند 6سلمان حضرت را پيدا كردند و خبر را زود بـه پيـامبر اكـرم

، بايـد يـك هديـه بـه سـلمان داده بودنـد 6اي كـه رسـول اهللا طبق وعده. بايد فكـر كـنم : گفت. خواهي به تو بدهم سلمان، چه مي: فرمودند. دادند مي

. سؤال كنم 7بروم از اميرالمؤمنين: پيش خود گفتخداونـد در شـب : بگـو 6به پيامبر اكرم: به او فرمودند 7اميرالمؤمنين

ـ : فرمود. معراج سه هزار مطلب به شما فرمود ه امـت خـود هزار مطلـب را بخـواهي خـواهي بگـو و مـي بگو و هزار مطلب را نگو و هزار مطلب را مي

انسان به چيزهـايي كـه منـع . يكي از آن اسرار مگو را براي من بگوييد. نگو .شده، حريص است

اگـر . معموال حرف زدن گوينده و سخنران بسـتگي بـه شـنوندگان دارد گـر همـت او طـال باشـد، طـال ا. دهنـد همت شنونده كاه باشد، به او كاه مي

آمدنـد، اميرالمـؤمنين مي 7سلمان و ابوذر وقتي پيش اميرالمؤمنين. دهند ميامـا وقتـي برخـي از منافقـان . ريختنـد هـا بيـرون مـي جواهرات را براي آن

. شد بسته مي 7آمدند، دهان اميرالمؤمنين ميبـه انـدازة عطـش و تشـنگي . شرط رسيدن بـه معـارف تشـنگي اسـت

تشـنگي سـلمان و ابـوذر بـه معـارف . شود ها معارف داده مي ها، به آن انسان . شديد بود

خـود شـهر كـه . بودنـد 6در شـهر علـم پيـامبر اكـرم 7اميرالمؤمنيناگر بخواهيم وارد شهر . باشند، چقدر عظمت دارد كه مخفي است 6پيامبر

هـر 7يناميرالمؤمن. شود از جاي ديگر نمي. شويم، بايد از در آن وارد شويم .كند 6تواند وارد شهر پيامبر اكرم كس را بخواهد مي

336 حـــديث دوســـت

. بايد انسان خوديت خودش را سر ببرد و شـيطان را ذليـل و خـوار كنـد شــود، بايــد غــرق محبــت 6اگــر بخواهــد وارد شــهر علــم پيــامبر اكــرم

خداونـد در سـورة واقعـه . اين هم مقام سابقون اسـت . شود 7اميرالمؤمنين : فرمايد مي

%� %9M+K&�� :��� %a&AQ��+ %9M+K&�� :��� (��+4 %9M+� :�%Kانـد و سبقت گيرندگان مقـدم 1؛ . .اند همان مقربان خدا آنانهـا هستند و اصحاب يمين هم شيعيان آن :معصومين ةاين سابقون ائم

. هستندپيـامبر . خود را گفـت ةآمد و خواست 6مت پيامبر اكرمسلمان وقتي خد

. آري: اين را به تو ياد داده است؟ گفت 7علي: به او فرمودند 6اكرموقتـي وارد . هـاي مدينـه بـرو به قبرستان يهودي: فرمودند 6پيامبر اكرم

راه هـم بـاز . شـوي وارد همان شكاف مي. شود شدي، يك قبري شكافته ميوارد . قبـري شـكافته شـد . ها رفتم به قبرستان يهودي: گويد سلمان مي. استيك روح و ريحاني و باغ و قصر زيبـايي ظـاهر . ديدم فضا عوض شد. شدم . اين باغ و قصر مال فالن يهودي است: به من گفتند. شد

پـس : گفتم. نه: گفت! مگر تو مسلمان بودي؟: وقتي پيش او رفتم گفتميـك آقـايي : يهـودي گفـت ! اغ داري؟از كجا اين همه مكانات و قصر و ب .داشتم من اين آقا را خيلي دوست مي. دنبال پيامبر شما بود كه داماد او بود

براي مهر و محبتي كه به اين آقـا داشـتم، ايـن امكانـات را . نام او علي بودهـا هـم هـا و نصـراني براي يهـودي 7محبت اميرالمؤمنين 2.اند من داده به

.فايده دارد

.11و 10ـ سورة واقعه، آية 1

.41، ص 2ـ كاشف االسرار، ج 2

337 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

!دشمنان نظر داري تو كه باتمـام عـوالم وجـود بـه . دهد را نجات ميما :بيت فقط محبت به اهل

!قربان اين خانوادهاميرالمؤمنين در بستر بيماري بودند، اما با قاتل خـود، ابـن ملجـم، ماننـد

. كردند يك دوست مهربان برخورد مي تو كه با دشمنان نظر داري دوستان را كجا كني محروم

از همان روز كه ضربت خوردند، حواسشان به ابن ملجم 7نيناميرالمؤمآوردنـد، بـه 7وقتي او را دستگير كردند و خدمت اميرالمؤمنين. ملعون بود. اين همه به تو خـدمت كـردم ! مگر من بد امامي براي تو بودم؟: او فرمودند

. كرد ابن ملجم هم گريه مي. دادم هديه را بيشتر از همه به تو ميخواسـت نمـي . نگفـت مـن را نجـات بـده 7ملجم به اميرالمؤمنينابن

گفـت اگـر مـي . كينه داشـت 7خيلي نسبت به اميرالمؤمنين. نجات پيدا كند . گرفت نجات بده، حضرت دست او را مي

خـواهم چيـزي در گـوش تـو جلو بيا مي: گفت 7به امام حسن مجتبيخواسـت گـوش امـام اي كه داشـت مـي از كينه. امام قبول نفرمودند. بگويم .خواستم چنين كنم مي: خودش هم گفت. را بكند 7حسن

حسـن جـانم، از همـان غـذا كـه خـودت : فرمودنـد 7اما اميرالمؤمنينهـاي او چطـور دور سـرش از تـرس ببـين چشـم . خوري به او هم بـده مي !به او رحم كنيد. گردد مي

ل كـرم شـما اهـ : پدرمان بـه مـا فرمودنـد : فرمودند 7امام حسن مجتبي. كـنم اگر من زنده بمانم، ابن ملجم را عفـو مـي . شما بايد رحم كنيد. هستيد

اما اگر شـما هـم او را عفـو كنيـد . گاه ما قيامت است اگر از دنيا رفتم، وعده

338 حـــديث دوســـت

. هم باعث خير به من و هم خير به شماست. بهتر استهم قصـد داشـتند او را عفـو كننـد، امـا بعضـي از اعضـاي 8حسنين

ما چطور طاقت بياوريم كه قاتل پـدر مـا : گفتند. ايشان اجازه ندادند خانوادة . پيش چشم ما زنده راه برود

خواهيـد او را قصـاص كنيـد، يـك اگر مي: فرمودند 7بعد اميرالمؤمنين 6پيامبر گرامـي اسـالم . ضربت به من زده، شما هم يك ضربت به او بزنيد

كسـي كـه 1.حتـي نسـبت بـه حيوانـات درنـده . از مثله كردن نهي فرمودند !طور به فكر دشمن خويش است، ممكن است به ما نظر نكند اين

7فقط محبت اميرالمؤمنينوقتـي : يكي از علما كه از دنيا رفته بود، در خواب به شخصي گفتـه بـود

دتـر از مـن از دفن كردند، نكيـر و منكـر زو 7من را در صحن اميرالمؤمنينمـن . توانست خوب جواد بدهـد كردند، اما نمي شخصي سؤال و جواب مي

هـا ارائـه بـدهم؛ چـون من كه عملي ندارم به اين: گفتم. خودم را آماده كردماشـاره 7به قبـر اميرالمـؤمنين . گذاشتم خراب بود روي هر عملي دست مي

مـأموران هـم بـه . ام را آورده 7من فقـط محبـت اميرالمـؤمنين : گفتم. كردم .داشت و رفتند آقا را دوست مي. گويد همديگر گفتند راست مي

با اصبغ بن نباته 7وگوي اميرالمؤمنين گفتآمدنـد، گـاهي از در بستر بيماري گـاهي بـه هـوش مـي 7اميرالمؤمنين

. كردنـد فرزندان آن حضرت هم دور بستر بودند و گريه مـي . رفتند هوش ميكردنـد و صـداي گريـه خانة حضرت گريه مي اي از اصحاب هم پشت عده

.79، ص 11؛ مستدرك الوسائل، ج 287، ص 42ـ بحاراالنوار، ج 1

339 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

نمـاز را هـم . اميرالمؤمنين توان بلند شـدن را نداشـتند . آمد ها به داخل مي آنبه اصحاب من بگوييد داخـل : با صداي ضعيف فرمودند. خواندند نشسته مي

. هاي خود را خفيف كنند شوند و سؤالآخـرين : هم فرمودند بعد. ودنداميرالمؤمنين ميل فرم. مقداري شير آوردند

بعـد اصـحاب را مـرخص . بايـد بـروم . من از دنيا همين شـير اسـت توشةبه اصحاب من بگوييـد همـه بـه : فرمودند 7به امام حسن مجتبي. فرمودند

چـون خيلـي عاشـق . اما اصبغ بن نباته نرفـت . همه رفتند. منزل خود بروند . موال بود

پاهاي من تـوان رفـتن را : چرا نرفتي؟ گفت: به او فرمودند 7امام حسناگر . بگو اصبغ داخل شود: فرمودند 7اميرالمؤمنين. خواهم عذر مي. نداشت

. برند انسان نتواند برود، او را به داخل خانه ميهـاي اصـبغ گذاشـتند و هاي نازنين خود را در دست اميرالمؤمنين دست

در 6مطور كه من دست در دست تو گذاشـتم، پيـامبر اكـر همان: فرمودندهاي مـن را ها را در دست من گذاشتند و دست موقع رحلت خودشان دست

هر كس حـق مـوال و : برو به مسجد و به مردم بگو: گرفتند و به من فرمودندسرپرست خودش را ادا نكند، لعنت خدا بر او باشد و هر كس حق كارگر و

خـود را ادا مزد او را ندهد، لعنت خدا بر او باشد و هر كس حق پدر و مادر . نكند، لعنت خدا بر او باشد

هـا معنـاي ايـن : هـا سـؤال كردنـد ها را در مسجد گفتم، بعضي وقتي اين: علي جان، برو به مسجد و به مـردم بگـو : فرمودند 6چيست؟ پيامبر اكرم

لعنت خداوند بر كسـي كـه بـه مـا . منظور از پدر اين امت، من و تو هستيممنظور از موال و سرپرست امت، من و تـو : دندفرمو 6پيامبر اكرم! ظلم كند

340 حـــديث دوســـت

خداونـد هـر . و منظور از كارگر و اجير اين امت، من و تـو هسـتيم . هستيم 1.كند كس را كه در حق ما ظلم كند لعنت مي

7خيرخواهي اميرالمؤمنينهـا نسبت به معاويه و ابن ملجم هم خير خواه بودند و آن 7اميرالمؤمنينانـد، مرتـب او را هايي كـه بـه معاويـه نوشـته نامه در. كردند را نصيحت مي

خـواهم بـه من مـي . خودت را درياب: فرمودند به او مي. كردند نصيحت مي. گيـري دشـمنان هـيچ كـم نگذاشـتند از دسـت 7اميرالمؤمنين. آتش نروي

.نهايت لطف و دلسوزي را نسبت به همه داشتندـ : به عمر فرمودند 7اميرالمؤمنين ا مـن اسـت، از تـو اگر بگـويي حـق ب

و ولي او در لحظات آخر زندگي خود لحـاف را روي سـر كشـيد . گذرم ميG6�� +�� %�4 «: گفت يعني من حاضر هستم داخل آتش بروم، ولي اين عـار . »�+ �? ���%

2.كنم كه بگويم حق با توست و ننگ را قبول نميو هـم . نسبت به طلحه و زبيـر چقـدر گذشـت داشـتند 7اميرالمؤمنين

نزديـك . راه انداخت 7نسبت به عايشه كه جنگ جمل را عليه اميرالمؤمنينهـا و هشت هـزار نفـر از خـود آن 7پنج هزار نفر از اصحاب اميرالمؤمنين

. كشته شدندكـه همـين زيبـر و عايشـه با اين. حتي از كشته شدن زبير ناراحت شدند

دادنـد، 7وقتي شمشير زبير را بـه اميرالمـؤمنين . ا راه انداختندجنگ جمل ر 6اين شمشـير چقـدر غبـار غـم و غصـه را از دل پيـامبر اكـرم : فرمودند

.برداشته است

.204، ص 42؛ بحاراالنوار، ج 352ـ االمالي للمفيد، ص 1 .163و 62ـ رسالة تولي و تبري، ص 2

341 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

نباشـد، مـا هـم ماننـد طلحـه و زبيـر 7اگر دست رحمت اميرالمؤمنينك از خداوند و اوليـاي خداونـد كمـ . لذا هميشه بايد استغاثه كنيم. شويم مي

حب رياست و مـال . خوريم اگر به اعمال خود تكيه كنيم، زمين مي. بخواهيم . كند دنيا انسان را بيچاره مي

المال اين چراغ بيت: وقتي چراغ را خاموش كردند، فرمودند 7اميرالمؤمنينبعد هـم آمدنـد و . كنار بيايند 7توانند با علي طلحه و زبير فهميدند نمي. استهم بـه 7اميرالمؤمنين. جا آوردن عمره به مكه برويم براي بهخواهيم مي: گفتند

.خواهيد برويد عليه من لشگر جمع كنيد مي: ها گفت آن

7دستگيري اميرالمؤمنينمـن فرزنـد مكـه و منـا : در خطبة معروف خـود فرمودنـد 7امام سجاد

يعنـي حـج و نمـاز و روزه، علـي و 1.من فرزند زمزم و صفا هسـتم . هستم . است 7رالمؤمنينواليت امي

يك شب وقتي قرآن را بـاز كـردم، ديـدم در تمـام آن : گفت شخصي ميحبـل و ريسـمان خداونـد در دنيـا . نوشـته شـده اسـت 7فقط نـام علـي

اي دارد، اگر انسان در دريا يك ريسـمان و تختـه پـاره . است 7اميرالمؤمنيننماز و روزه و عبادت هم براي ما يك ريسـمان در ايـن . نبايد آن را رها كند

. دنيا هستندتواننـد بـاال بكشـند، امـا محبـت متـر مـي چند با يك طناب تا را انسان

انسـان 7ؤمنينمحبت اميرالم. كشد انسان را تا آسمان باال مي 7اميرالمؤمنينمـا فقـط بايـد از . بـرد مـي :بيـت را تا باالترين درجة بهشت، در كنار اهل

بايـد فقـط از او . اسـت كمـك بگيـريم 7صاحب ريسمان كه اميرالمؤمنين

.138، ص 45ـ بحاراالنوار، ج 1

342 حـــديث دوســـت

.استغاثه كنيم تا از ما دستگيري كند : فرمايد خداوند متعال مي

+ %? (2 &) %� :� (m�%4 :6 %$ %. (� }�v� %" &� G� &� � S� (9 %"F � %� � + %? (2 &) %� :� G6�� %�� 4 %. (� +e�4F %" %� &� (9 %��v�6 كـنم، من هر كس علي را اطاعت كند، وارد بهشت مـي 1؛"%

را نافرماني كند، داخل آتش 7و هر كس علي. هرچند گناهكار باشد .كنم، هرچند اهل اطاعت من باشد مي

لـذا . اسـت 7محك و ميزان بهشتي بودن، محبت و اطاعت اميرالمؤمنينمظهـر رأفـت و رحمـت خداونـد 7اميرالمؤمنين. ما نبايد اصل را رها كنيم

. نسبت به دشمنان خودش هم محبت داشت. متعال است

7عفو اميرالمؤمنينبعد از ايـن . اعالن عفو عمومي كردند 7نگ جمل اميرالمؤمنينبعد از ج

گر اصلي جنگ بود، با سـي نفـر زن عايشه را كه فتنه 7جنگ، اميرالمؤمنينو چقـدر بـه . كه لباس مردانه و سربازي داشتند، با احترام به مدينه فرسـتادند

! او محبت كردند 7يرالمـؤمنين هاي خـود را بـه دسـت ام اختيار طالق زن 6پيامبر اكرم

ها اگر بر تو خروج كردنـد، قرار داده بودند و به حضرت فرموده بودند كه آن .ديگر ام المؤمنين نيستند

به من خيلي محبت كرد، ولي از او يـك گلـه دارم 7علي: عايشه گفتهـا پـيش همـة زن . كه چرا مرا با سي نفر مرد نامحرم به مدينه فرستاده است

او فهميد . ا كه لباس مردانه بود از بدن بيرون كردندهاي خود ر آمدند و لباس .اند همة آن سي نفر زن بوده. اشتباه كرده است

.219، ص 3؛ اثبات الهدي، ج 594؛ الجواهر السنيه، ص 101ـ مشارق انوار اليقين، ص 1

343 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

يـاد بگيـريم كـه چطـور نسـبت بـه 7از اميرالمؤمنينبايد عفو كردن را در جنگ صـفين لشـگر معاويـه آب را بـر . دشمنان خودش هم مهربان بود

هـم حملـه كردنـد و 7مـؤمنين سپاه اميرال. بستند 7روي سپاه اميرالمؤمنيناجازه ندادنـد كـه آب روي لشـگر 7اما اميرالمؤمنين. ها گرفتند آب را از آن

امـا صـفات . كـرد هر سياستمداري بود، ايـن كـار را نمـي . دشمن بسته شوددشمنان در كـربال آب را . اجازه نداد اين كار را بكنند 7خدايي اميرالمؤمنين

. بر روي صغير و كبير بستند 7كنم از اميرالمـؤمنين من تعجب مي: گويد يكي از علماي اهل سنت مي

شدند، همه مـردم را آزاد ها پيروز مي كه هر وقت در جنگ 6و پيامبر اكرم . كردند مي

مـن همـان : در فـتح مكـه بـه مـردم فرمودنـد 6پيامبر گرامي اسالمبه برادران خود گفـت، بـه شـما 7اي را كه برادرم حضرت يوسف جمله

ترسـيدند همة شما برادر من هستيد، در حالي كه همه مـي : فرمود. گويم يمها بود، پناهگـاه حضرت خانة ابوسفيان را كه دشمن مسلمان. لرزيدند و مي

1.قرار دادندكـردم يك شب در تاريخ مطالعه مـي : گويد يكي از علماي اهل سنت ميكرد، امـا عفو ميشد، دشمنان را غالب مي 7كه چطور هر وقت اميرالمؤمنين

رحمـي و ظلـم شدند، تا آخرين درجـة بـي بيت غالب مي وقتي دشمنان اهل . كردم كه خوابم برد در اين موضوع فكر مي. رفتند پيش مي

يفي را صـ اشـعار ابـن : به من فرمودند. را ديدم 7در خواب اميرالمؤمنينصـبح .تا صبح صبر كـردم . ديدم نيمه شب است. از خواب پريدم. اي نشنيده

.129، ص 21؛ بحاراالنوار، ج 321، ص 2ـ تفسير القمي، ج 1

344 حـــديث دوســـت

. طور خواب ديدم من ديشب اين: به او گفتم. يفي را گرفتمصسراغ خانة ابن . تا خواب را گفتم، او شروع كرد به گريه كردن

اشـعاري 7مـن ديشـب آخـر شـب دربـارة عفـو اميرالمـؤمنين : گفتاز بعضـي . او مرا به خانه برد و اشـعار خـود را بـراي مـن خوانـد . ام سروده

:ستيفي اين اصاشعار ابن

%- �446 (=&� %. S$:� &_44 %! �44G6 &. +M44 (C%�(�� %9�44=

(�+L44 (=&� %. �G444%� %�44! &� %�� &T : 44�� +�44%�(�%�

�44%��v %� r��44!+?� %,44(L %\ �+L44�:� %� %�

!%?� �� %" � � % %l4 +� %C (F% %� M +C�% r�

�E444� � +=+3444 (� %X%-�4446%6(�%� +c +��444C:L��

+�444 %{(6%� J444�- 444&� 5k�444 &� B,444 +' %�1

زماني كه ما بـه حكومـت رسـيديم و قـدرت را در دسـت گـرفتيم، بخشش و گذشت، خوي و عادت ما بود؛ اما زماني كه شما به قـدرت

. سراسر صحراي ابطح را خون فرا گرفترسيديد، ي از شـمرديد، ولـي بسـيار و شما ريختن خون همة اسيران را حالل

ما از اسيران در گذشتيم و همه را مورد عفـو و بخشـش قـرار اوقات .داديم و آزاد كرديم

از كـوزه . در شناخت حق و ناحق براي شما همين تفاوت بس اسـت .همان برون تراود كه در اوست

شـدند، سـجية حضـرت عفـو و مالـك مـي 7يعني وقتي اميرالمـؤمنين . كرديد شما دشمنان مالك شديد، فقط خون جاري مي اما وقتي. گذشت بود

:بيت صفات خدايي اهلهـا هـم بايـد شـما محبـين آن . خـدايي اسـت :بيت چون صفات اهل

.166، ص 2، ج 7ـ عيون اخبار الرضا 1

345 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

:بيـت انسان جزء محبين اهـل ،فقط با علي گفتن. صفات خدايي پيدا كنيدشنويم، ما هـم بايـد راه را مي :بيت اگر اين همه ذكر فضائل اهل. شود نميهـا مـا بايـد بـه واقعيـت . ها را پيدا كنيم م و زحمت بكشيم و فضائل آنبروي

. با علي گفتن تنها به واقعيت نخواهيم رسيد. برسيمشاءاهللا ـ در آخر كار هم شده، موفق به توبـه ـ ان 7دوستان اميرالمؤمنين

كسي را دوست داشته باشـند، گنـاه در :بيت اگر خداوند و اهل. شوند ميباشـد و 7شود كسـي دوسـت اميرالمـؤمنين خيلي كم مي. گذارد او اثر نمي

.موفق به توبه نشود

و اصالح نفوس :بيت واليت اهل. داشـت 7بود، اما محبت به امام حسـين ها داش ةمرحوم طيب سر دست

براي همين محبت به امـام . روز عاشورا و ايام محرم دستة طيب معروف بودخيلـي . او را گرفتند ;به جرم طرفداري از امام. عاقبت به خير شد 7حسين

بگو من از طـرف امـام تظـاهرات عليـه شـاه راه : به او گفتند. شكنجه كردنداو را خيلـي اذيـت . اسـت 3او پسر فاطمه. گويم من نمي: او گفت. انداختم . بود، اما عاقبت به خير شدداش كه با اين. ولي قبول نكرد. كردنددادند، بـدن او پـر از هم وقتي بدن او را غسل مي ;رحوم آخوند كاشيم

او يك دفعه متحول شـد و يـك مجتهـد مسـلم شـد و دويسـت . چاقو بود . آمدند مجتهد هم در درس او مي

هــر چــه هــم آلــوده باشــند، امــا چــون محبــت :بيــت دوســتان اهــلما هـم اگـر شـ . شـوند هاست عاقبت بخير مـي در وجود آن 7اميرالمؤمنيندر زيـارت جامعـة . شـود بيت باشيد، خداوند متعال معلم شما مي محب اهل :خوانيم كبيره مي

346 حـــديث دوســـت

�6&6�2 % &j��. +� �%6 %�:� %" (� +=&<?�M +�&� %� %� (� %� %� %9�4' �. %-4 %� % 4 بـه 1؛�� �4 ) 2+ �) .&واسطة واليت شما، خداوند معالم و حقايق دين را به ما آموخت و هر

.آنچه از امور دنيايي ما فاسد و پريشان بود، اصالح فرمود .كند را اصالح مي :بيت خداوند تمام كارهاي فاسد دوستان اهل

:فرمايد قرآن مي :9&8 44(��+4 %qM+� � %7&8 �M44 +� %)%2 (� %\44 %� S$ � %�� + 44 %�(-% %� �M44 +�%� %Z %1 :I44 &"% �44 %0&� (�% S$44:�&7%2؛

پادشاهان چون به شـهري درآينـد، آن را تبـاه و عزيـزانش را خـوار .گردانند مي

كـه پادشـاهان وارد يكي از معـاني ايـن : گويند عرفا در تأويل اين آيه مياگـر 7كنند، اين است كه اميرالمؤمنين شوند و عزيزها را ذليل مي شهري مي

محـب خـودش را 7اميرالمؤمنين. كند در دل انسان بيايد شيطان را ذليل مي . كند در آخر كار هم شده عوض مي

يـك قـرآن :خواسـتند اعـدام كننـد، گفـت لذا وقتي مرحوم طيب را ميبا زن و بچه خـود خـداحافظي : نگفت. بياوريد كه من با آن خداحافظي كنم

لـذا مـوقعي كـه او را عـدام . خواهم با قرآن خداحافظي كـنم مي: گفت. كنمبعد از اعدام به : گفت شخصي مي. كردند، تمام اولياي خداوند غمگين شدند

:ل زدم ديدم اين آيه آمدأنيت مرحوم طيب به قرآن تف� :�� Y� +c�%3 :��&� Y� &3 %� %� :��� Y� %9M+3 :��&� Y� &c�4%3انـد زنان پاك براي مردان پاك 3؛

.و مردان پاك براي زنان پاكهـا فـرار مقـدس . دارند ها نگه مي منش را همين داش 7دين امام حسين

.، زيارت جامعة كبيره898؛ مفاتيح الجنان، ص 132، ص 99؛ بحاراالنوار، ج 616، ص 2ـ من ال يحضره الفقيه، ج 1

.34ـ سورة نمل، آية 2

.26ـ سورة نور، آية 3

347 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم ارگفت

. خيلي هم فداكار هستند. ها سخاوتمند و با گذشت هستند اين. كنند ميدر . كه سيد حميري شرابخوار بود، موقع مرگ صورتش سـياه شـد با اين

علـي جـان آبـروي مـن را نبـر، دشـمنان تـو خوشـحال : همان حال گفـت كـم كـم تمـام . بالفاصله در صورتش يك نقطـه سـفيد پيـدا شـد . شوند مي

همان موقع اشـعاري را . د كرد و مانند ماه شب چهارده شدصورت او را سفي .سرود كه معروف است 7در مدح اميرالمؤمنين

السالم نجف در واديدر گرمـاي . خيلي اهل دعا و عبادت بـود ;مرحوم سيد جمال گلپايگاني

نجف نوافل ظهر و عصر و نمازهاي خـود را بـا حالـت خضـوع و خشـوع بـا . آمـد اعت به قبرستان وادي السـالم مـي در گرماي نجف دو س. خواند مي

. آيند چون تمام ارواح مؤمنين به وادي السالم نجف مي. ارواح انسي داشتبرني از اصحاب اميرالمؤمنين ةحبـه وادي 7اميرالمؤمنين: گويد مي 7ع

. گرفتند آمدند و با ارواح انس مي السالم ميكنيـد؟ السـالم چـه مـي شما در وادي . من خسته شدم: به حضرت گفتم

: فرمودند 7اميرالمؤمنين %9MW%2�4X%L%� %�3%L +� S�K%� %� S�K%� %� (� +0%L (�% %�%� %a%� %u &D+' (M%توانسـتي اگر مـي 1؛�

اضـع گـرد هـم ديدي كه همه حلقـه حلقـه بـا تو ارواح را ببيني، مي .كنند اند و با هم صحبت مي نشسته

آنجـا . برنـد اما ارواح كفار و منـافقين را بـه وادي برهـوت در يمـن مـي .دريايي از آتش است

در قبرسـتان وادي السـالم : گويـد شاگر مرحوم سيد جمال گلپايگاني مي

.268 ، ص6؛ بحاراالنوار، ج 243، ص 3ـ الكافي، ج 1

348 حـــديث دوســـت

حـال مـن و ايشـان . نجف من و استادم يك بوي خوبي را استشمام كـرديم . يك حالت معنوي براي ما پيدا شد عوض شد و

آمديم كـه در بـين راه بـا يـك انسـان با هم از قبرستان به طرف خانه ميبالفاصله متوجـه شـدم كـه آن . او سالم كرد. شرور و بد زباني مواجه شديم

هـاي مـا را زحمـت : ايشان فرمودند. حال معنوي و بوي خوب از بين رفت . اين انسان هدر داد

امـام . كنـد انسـان را عـوض مـي . هل دنيـا خيلـي اثـر دارد مجالست با ا : فرمايند مي 7صادق

5$%64 %! &, %� %" (� &. ��(C% �- +U%W (�%� &J&� +U&W%� (� %. ��&� +J +�&� (Z%� #]&� مـن اگـر 1؛�%%_)يك ساعت با كسي كه به دين او وثوق دارم باشم، براي من از يـك

. سال عبادت بهتر استمـا بايـد بـا . لذا اگر انسان ضعيف است، با هر كس نبايد معاشـرت كنـد

اگر بتوانيم اهل دنيا را بـه طـرف خـدا . مردمان خوب معاشرت داشته باشيم .بكشيم معاشرت كنيم

7ينتبرك خاك پاي اميرالمؤمن : فرمودند 7به اميرالمؤمنين 6پيامبر گرامي اسالم

%�%��4 %. &�4 (� �4 %��" �- r��F:6�� (f%��\ �. �L :.%� (� &. +u&��M%v %�M+K%< (9%� ? (M%�4 %)%� G?&� &H�4G6�� %� &. 5 % %�&� B�+ %¢ ? S? (M%\ %a�- +f(�+K%�E4BL�� ��4 &f4 % %g (�4 &. %���

%9M�&�%L(�%� %a(� %. % %\4%3�� %a�E&� %�4 %$ هـايي كه گروه ايند ترس از اگر نبو 2؛'%گفتنـد، از امتم دربارة تو همان را گويند كه نصارا دربـارة عيسـي مـي

.111؛ منيه المريد، ص 39، ص 1ـ الكافي، ج 1

.323، ص 35؛ بحاراالنوار، ج 575، ص 2؛ الخصال، ج 57، ص 8ـ الكافي، ج 2

349 )ع(اميرالمؤمنين محبت: بيستم گفتار

كـه گفتم كه از ميان مردم گذر نكني، مگـر آن دربارة تو چيزهايي مي .ببرندخاك پايت را براي تبرك

. تـوانم بگـويم نمـي 7ها را دربارة اميرالمـؤمنين يعني من خيلي از حرفطور كه نصـاري قائـل بـه خـدايي حضـرت را بگويم، همان اگر آن مطالب

داشتند و بـه چشـمان را بر مي 7اند، مردم هم خاك پاي علي شده 7عيسي . ماليدند خود مي

ها فهرست

فهرست آيات

� ����� ��� �� � �� �� � �� �� �������������������������������� ��������������������� ��� ������ �� ����� �� ��� � �� �! "# $�� %"& ���'& �� �()"*� �+� �, �� �-�� �� ./ �0����� �1/ 2�� �!"�� �3 "4 5�� �+"&

�������������������������������� �������������������������������� 6� �!'�� �7 �8 �()"9 ": ���� �; 2<�=��* > ��� �> �(� "0��* �?�� �+�� ���@� 'A/ '(/ �!� "?�A �B C�� �;�/ 2&) ">�="/

�������������������������������� �������������������������������� � DEF �. �5 �� �?�&/ "G) "C$�A/ / �HI �� �. �5 J) �������������������������������� �E6

K�L 'MA/ �� 0��* 'MA�� /)"�N�� �;/ �������������������������������� �������������� DD� �! "7��� �� "O�� �P "5 5� 'Q "?�A/ �R �> "O/ '� S�� �������������������������������� ����������� �E�

�.��� �+ �T �! U��VJ �; "W/ "� J��* "� �XVYA�"Z �� �� [� �\ �L �% �> �- % �> �� ����] �� � ��< ���� '_IDE` " �� �A�; 5 "- �N� �� "a� �T "!�9 �>�/ �������������������������������� ������������� �`6

/�0 �Q �b ���@'A/ �cZ�� �G �)� �A�/ �������������������������������� �������������������� �` � �7�9�� �!"<�Z �;�� �(I �� �! "? + "Q�&� d �!"��� �+ �T�� �!"��� �+ �T�� �(I ��������������������������� DEe

فهرست آيات

� ����� ��� �� � �� �� � �� �� ������ �� ����� �� ��� � �� �! "# $�� %"& ���'& �� �()"*� �+� �, ��

�(� "0 "N �f�� �_ �������������������������������� �!'�� �7 �8 �()"9 ": ���� �; 2<�=��* > ��� �> �(� "0��* �?�� �+�� ���@� 'A/ '(/ �!� "?�A �B C�� �;�/ 2&) ">�="/

��0 :/= �������������������������������� "b "g �% 'fA/ /�HI �. �5 �� �?�&/ "G) "C$�A/ / �HI �� �. �5 J)

K�L 'MA/ �� 0��* 'MA�� /)"�N�� �;/ �! "7��� �� "O�� �P "5 5� 'Q "?�A/ �R �> "O/ '� S��

�.��� �+ �T �! U��VJ �; "W/ "� J��* "� �XVYA�"Z �� �� [� �\ �L �% �> �- % �> �� ����] �� � ��< ���� '_I"W/ " �� �A�; 5 "- �N� �� "a� �T "!�9 �>�/

/�0 �Q �b ���@'A/ �cZ�� �G �)� �A�/� �7�9�� �!"<�Z �;�� �(I �� �! "? + "Q�&� d �!"��� �+ �T�� �!"��� �+ �T�� �(I

352 حـــديث دوســـت

�W/ �() "N���* "� ��'&I �X�&) "N���* "� ��� @'A/ '(I �������������������������������� ������� ��� �Q �A/ � �> h �7���< �K�L 'MA/ '(I 0 �?��"��i/ �� O� �f �j �������������������������������� ��� DD�

�! 7 +"Q�&�Z� � �� /� "0�J �k"� h'� �T �G �) �l� � �� "0�J �k"� �_ �W/ '(I �������������������������� �F6 "����%��A/ K ') "l�A/ �"H "m/ 'n '0A/ �) "# �W/ '(I �������������������������������� ������ ��F

���/ ')'�A/ $B ", �W/ '(/ �������������������������������� ������������������������ e6 ���� �o�� �0�p /)"9 �:�= /�HI � )"9"��i/ '(I �o 'AH�� � �79 �#�� �K 'q >�� /)"9 �N �8 �� � �#� "� �+ ������������� D6r

W /) "�) "l�< �(�� �������������������������������� ���������������������������� �6D �L �% �> "� �+ �T�� �!" $s �� �! "# �)"9�*��A ��� �3 �o��� n t �5� �d/ �R �> � �� ��� �9 �N �8 �'&I �������� �F ,�E6

�R �>� �d/ "! "?$� �5 ��&�� �������������������������������� �������������������������� �`E �()"�J �� �!" 'vI �� wxJ �� �X'&I �������������������������������� ������������������ ���

y 0 �b @A �K�L 'MA/ !p�� �� 2& ��"* �>��� ��&�� '_I � YAI �_ "W/ ��&�� 2�'&I ���������������������� eD ��0�* �?�� �+"�i/ $B ", _ " '&/ �������������������������������� ����������������� D�D

"�N�� �+�& � �'�I �� "�"* �N�& � �'�I �������������������������������� �������� �66 ,DE� �B�< �� �B�� �3 2��� / ���� �x'*�< �������������������������������� ������������������ ��D

�(�+�& �_/ �z�9 �: �������������������������������� ���������������������������� ��D J �5 �0�l�� �0�� �: �� � '2�A/ �x�A �q�&�/ �i 2{&/ �������������������������������� ������ DD

.��*J'|9A �()"*J'|A/ �� ��*J'|9A ".��*J'|A/ �������������������������������� ����� D6� (]0 "l�A/ �!'9 �> �������������������������������� ������������������������������ ��D

�'� �� �� ��� �0 �b�� 2J� �5 "�) "l��� " �% 'N�& �� " �� �0 �b�Z�� " $� �5 "}�L����/ � �� /�HI "(� �+�& �~/ � '� �Z�� "}�L��� ��/ � �� /�HI ��&� �#�� 2J� �5 "�) "l��� " �p �n 5 ��9 �> �5 �� �l�� �������������������������������� �������� �D�

�! "b �0 "b�H�/ 2&�0 "b�H��� �������������������������������� ������������������������� eD

353 آيات فهرست

�() "%�9 �N�< _ �!"��� "b �(/ 0 �b J@A/ �- �#�� /)"A�Z �;��� ��������������������� �`F ,�`e ,�r� ./0���� �1/ /) "l*�� �;��� �������������������������������� ��������������������� �er

��& 0 �bH �� �> '� �)�< ���� �� �> �t 0 �>�Z�� !��9N�A/ �� � �! "7 "k�9�* �� �XAYH ���& $�A/ �K���� �[/ '_I �= 0"� � �� ��� ���� �#/ � �%� "!�9 �>�� �) "# �� 9* �; �� �> '- �� �� �%� "!�9 �>�� �) "# �X'� �5 '(I ������������ �ED

(] �0 "lA/ �� � �0� '+��< �� /� "O �0�p��� �������������������������������� �������������� DEF �&��� w )"9 �k �� 2J&�� " '� �5 � �> ���� �0� M�� �������������������������������� ����������� �6D

R �> �X� ���V 8 �� ��7 �f� �o '�"� J- "b �� � ���V 8 /HI ��� �?�� /�7 �S O_ "�# ������������ `E h�� �5 �W/ '�?YA �� �x� �� �5 �HI �x� �� �5 � �� �! "7�9�� �p �W/ '�?A �� �! "#)"9"� �l�< �!�9�� ���������� ���

�� �N�� ��I "(� �+�& �~/ 0"�����9�� �������������������������������� ���������������� �rr " "9�� �%�� �a�7�9�� " �b "0����< ���/ �a �7�9�� ��9 �> �-%� �� �(/ B�9 �?�A/ -�� �% �b �������������������� �DF

�() "l|���< �! "?'& �� � �� �-�� � �z�� �[ " '&I t �5� �d/ �� O �� '+A/ J �5 �)�� ������������������ ��F w!9 �> �!�9 > yH J- "b �m �)�� �������������������������������� �������������������� ��

2&=�/ ���/ � �; �)�p � �p �������������������������������� ��������������������� ��D ���� ���9���� ���p h 'b �q�< �������������������������������� ����������������������� �D6

� �#� ';�= ���� � � �: ���p �� � �#� 'b �n ���� ���9���� ���p �������������������������������� � ��D ��=/ �0"� �� h���� �� W /) "�) "l�< �(�� �K �� T/)� �! "?"� >�/ �'&/ �-"p ����������������������� �6D

�K'= �)���i/ '_/ �/0 �8�/ ��9 �> �! "?"9�V �;�/ _ �-"p Y2� �0 "l�A/ 2� ��������������������� ��F ,��r �� � w-9�p5) "? 'fA/ �y=�* > �������������������������������� ����������������� D��

��� �+ "T c�'�9A /)"A)"p �������������������������������� ���������������������� �`� �()"9�V �+"� �! "# �� "- �N �Q �� {� �> "-�V �+"� _ �������������������������������� ����������� rE

Y2� �, _ �� �7� ".) "%�� _ �������������������������������� ����������������� �F�

354 حـــديث دوســـت

��i�{�A/ y � �7 �> "����� _ �������������������������������� ������������������� ��D �x�* �+�� �b/ � �� � �7��9 �> �� �x�* �+ �b � �� ��� �3 �������������������������������� �������� DEe

\ �� �> ��p=� 'MA/ ���Z �+�A �! 7p �� �������������������������������� ������������ �r� �� �! "b�<] �� � J- "b �� }) "%"� �A�Z �; �� �(/ /� $� "N�< �x �% �N& W/ _ �#) "M� "� '(/ �(�+�& _/ wG)9���A

w5� {Q �b �������������������������������� �������������������������������� ������ �` �o�9 ; �)�A/ � �AI /) "k�� ��/ �� �������������������������������� ����������������������� `�

� �! "?'& ���n� �_ !"< �0 �? �S ��V�A �! "?$� �5 �('H�Z�< �HI �� ��V�A �!"< �0�Q �b w��� �f�A 2�/@ �> '(/ ���� �D ,Fe 9 ���� ��� �W/ /)"A�Z �;/ �� �������������������������������� �������������������� DEF

�X�AYH .��VJ� '+A/ ���* # �@"� .��� �+�� �[/ '(I -�'9A/ �� � ��Q�A "n �� 5� �7'�A/ 2�� �0�� �K�L 'MA/ !p�� �� ��� 0b/ '@9A � �0 �bH �������������������������������� ������������������������� �rD

���@'A/ �� �()"9 M�� � "W/ �0���� �� �+ �[/ �O) "; �()"�� �� �� �!" '� �5 �( �) �f� �� �� �- �\)"� �(�� �� FD �()"� '0 �l"��i/ �XVYA�"� �() "l�� '+A/ �() "l�� '+A/ �� �������������������������������� ��� DDr

/)� �\/)�< �� .�[�� {MA/ /)9 % �> �� /)� ��] ��@{A/ {_/ �0� �+ ": 2Q�A �(� �+�& �~/ '(I 0� �M�N�A/ ��* 'MA�� /) �\/)< �� Jz[�� 0� �������������������������������� ����������������� �F�

�0 �7�� �< �L�� �-�� '+A/ � '��� �� �������������������������������� ��������������������� �F6 "5 �@��& �� / �)� �l'</ ��� @� 'A/ 2� JC��"& '!� "� ��{ � �l �� ���� �T �XJ� �5 �R �> �(� �b � �#"= 5/ �� '_I �! "?�� � �(I ��

��{� 8 � �7� ��i�'�A/ �������������������������������� ������������������������ �Fr 'R �M�� J� �5 �! �;/ �0 �b�H �� �������������������������������� �������������������� �D6

2� �! "7 �b 5� �S �� =�_ ��� �d/ �� �/ �) ��� �d/ �������������������������������� �������� �F� w��� �f�A 2�/@ �> '(/ �!"< �0 �Q �b �( �_ �� �������������������������������� ������������� r�

��� � �� �AI " �0� �p�� "�� �j�& �� " � "+�Q�& �� "c )� �; �)"< ��� "!��9 �N�& �� �(��+�& �~/ ��� �l�9 �: �� �l�A ��

355 آيات فهرست

-�* �T ��5 �)�A/ �������������������������������� ������������������������������� Fe �Q�A / �) �l'< / �� /)� ��] y0 "lA/ �- �#�/ '(�/ �)�A �� t �5�_/ �� O� '+A/ �� � �.�b �0�� �! 7��9 �> �� �j���F6

2{� �5 �! T �5 �� {_/ O) $+A�� "K �5� {��_ �g�Q'�A/ '(/ 2+�Q�& "� J0��"/ �� �� ���������������� ��` �� �i� �N�9A �o� �P �5 '_I � ����9 �; �5�� � �� �� �������������������������������� ��� �re ,�r` "# �� '_I W�� �! "# "0�� �b�� "� � ��"� � �� �� �() "b 0� �f"� �! ������������������������������� �EF

wo������ " ������\�/ �(/ �� � '(�Z �%��/ w0�� �: " ��� �\�� �(��� �� �0 �T �R �> �W/ "�"* �N�� ���� c�'�A/ �� � �� "�*"��i/ "(/0� �+"� �1/ �) "# �XAH K �0 : ��/ �� �& $�A/ �0� + �: 7 �8 �� 29 �> �B�9 �l�&/ ����� �DE

� �! M�� �N�� ���� �� �!l�� �+"� ��/0� \ 2A/ �y � "# �� �l�� W� ������������������������� �eD �� �T� _ 2k�*�� �� _ ��?�9 "� 2A �B �# �� �������������������������������� ������������� D�

"!� "7 "%J9 �N"� �� �! 7 Jb �q� "� �� �<���] �! 7�� �9 �> )"9�� �� �! "7�� � �_) "; �5 ��J J�" �d/ 2� �a�N�� y @'A/ �) "# �p �� � /)"&� �b �(I �� �o �% �? �[/ �� � ���?�A/ ��* "� ���L �� 2Q�A "-�* �������������������� �eD

�!� "?�A " � '&I (��|�� 'fA/ ./ �)"| ": /) "N*'��< �_ �� �o'�� �b !�9 J+A/ 2� /)"9 ":�=/ /)"� ��] ��� @'A/ �� $s�� ��� w�* "� �� "� �> �������������������������������� ������������������������������� �Er

��� 2J&I �� [� �\ /)"9 �% �>/ �� .��*J'|A/ ��� /)"9 "b "- "; $0A/ �� $s�� ��� w!9 �> �()"9 �%�N�< ��� �rD ,�rF �!#/0�/ 29 �> ���L �; �� �/= �0�� 2&) "b "5�& �� �������������������������������� ���� �D�

�!9 �; �B�9 �l� �W/ h�<�� ���� '_I �()"��� �_ �� w���� "��Q�� �� �_ �G �)�� ������������� ��� ,��6 ��&� "0"��&/ /)�"� ��] ���@'9A ".�l���"��i/ �� �() "l���"��i/ "�) "l�� �G �)�� �-�p �! "b 5)�"& ��� � �g*��� �l�&

�� "o�� �P '0A/ �� " �"���� w �� " �A �5) "+� �! "7����� � 0� "��� �/5)"& /) "+ %���A��� �! "b �O/5 �� /) "N 8 �5/R�� /)"A�p �! "? �N �� �� "?�& � �� �� �!" �v�"=��"� " /@ �N�A/ 9�*p �� � "} "0 #�� "Q�&�� �!"������� �! "?'�?A �� �! "?� �+

"5� "0 �k�A/ W�� �! "b '0 �� �� W/ "0 ���� �O�8 h'� �T $2&��� �d/ "! "?�< '0 �� �� �!"��* �< �5/ �� �!"� �M'� �0�< �� � `e

فهرست روايات و دعاها "0 :] ���� �� "- ": �� �o'���/ �� � *�&�_/ O� 9; "(� �i | �>"/ �2 �2 & $�A/� �� � N'�A/ ! �� X�9"��i/ � �NA/ ! �������������������������������� �������������������������������� ���� D�

���/2 "W/ B T�MA z�9"� �1/ '+A/2J O o��)'�A�� �������������������������������� ��� �e` /)"� �T"/ � /0�$�A/ �2 }) "8 "� T/ {���i/ �� �������������������������������� �������� �Dr

�# "� �T�/ /� "} "5�� ) �#y �/� � ��"i/ 0��7 9 �>2 ) �#y +�Q�& �� &�{�A/ � "o " $* "T O/0 �l "Q�9A �� � �:/ "} "5� / {� �! "#� 9 �>2 - �#/ K �� �0�'�A/ �� "o��A�{�A/ " $* "T !�9N�9A �� O��9 "N �A/ ��������������� �rF

� "M �T"/ '0� 'fA/ �� � 5 �� �\ �� � � 0� N�9 �l� �� � � 5 �� �\ ������������������������� F� �9 �:�/ �- �% �N�A/ '(� �� ��p��A/ M�� w0� �������������������������������� ���������� �r� ". �0 �:'=/ � �>�Q �S2 - �#� _ 0��* �?�A/ �� � � '�"/2 �������������������������������� �� DDE

" �� �b �5�=�/ "o� �P �5 W/ �T � "a +�&"/ �2 ���[/� �a �������������������������������� ������ rr /H/ �.�= �5�/ �(�/ � �, � �0� "f "W/ N ��2 -����� �=) "C $+A/ �� � �� �� �� y W/ � T/)A/ 5� {7 �lA/ ��� F� /H/ �- �:�= "5)$�A/ �B�9 �lA/ �� �+ �Q�&/ "B�9 �lA/ �� �� �; �)�� �;/ ���������������������������� �EE /H/ �0b"H *'�A/ $2 /�0� �b���� �KL 'MA/ �9 �> � " '&��� ���� {9 �\2 �9 �>2 *'�A/ J2 �KL �\ �K �� T/� '9 �\2 "W/ �9 �> � ���A�/ �KL �\ �2 ��A�/ �� �\ �� � o �?�L���i/ �� � �� �� �z�* �S �2 wO �{ � " �l�9 �: "W/ {_/

{9 �\2 �9 �>2 �XAH ��* �N�A/ KL �MA W/ �9 �> � �� KL �\ � �?�L�� ������������������� ��D /H/ �(�b �� "G �) lA/ o ��� �0� �f�& "W/ � �5�*�< �� A�N�<2 " ��� �P �5 {� �T2 �� "� �%�| 9��/ "g

357 دعاها و روايات فهرست

�2 �� �P �5 �������������������������������� �������������������������������� �r` 0 "b�H"/ �!"� �3 �_]2 �� �� �N�&2 �9 �> � �! 7 �������������������������������� ������������ r� w��� �5�/ ���� '� "b � �- �% �b " "�L;/ �)�A �� �(�b �� � �� & �0�p A/2 � ���p �| �:�� �# �0 �Q �� "W/ " �A

"m �� JMA/ �� �� �[/� �� "o�&���_/ �� "� �+ "T z�9"� �1/ �������������������������������� � �`� �! �T �5/ �X �+�Q�& �� ! �T �5/ �z�9 �: W/ �� �X� �P �0 "W/ �������������������������������� �e6

/) "N�� �5/ �! "?�</) �\�/ KL 'MA�� �9 �> '2 � 'v� �� "B �# �@�< m�QJ�A�� ����������������������� �e� �B�b �5/ �� �S(�| �������������������������������� �������������������������� ��E "0 "? �S�/ " �A � �b �0 �? �S A2 �� "-*�p"/ �A/ � 9 ���Q�2 �� 5"/� 7 �8 ��2 ��������������������� 6r 0 �7���/ %�� ��/- �� �0��� �; * �l �A/� �������������������������������� �������������� �6D

>�/ "� *�& { �� �/��* �> "- "b] �� ��� �) _ �� "- "b] �� �� �) � �������������������������������� ��� D� "- �����/ �� �>� �_/ �� �N�� KL 'MA/ "��:�=/ 5� "0� $+A/ �2 B�9�p � � ��"��i/ �� _ �!��/ � �� ��`

�����p/ �� � &"= � � ��Q �NA�� �� ��Q �?A/ �� ��N�� �;/ �9 �>2 K �0 :�/ JB "j� 9 �> J2 ��� ��/2 �BA��7 �� ��k"� �/� �>�/ �������������������������������� ����������������� �E�

�G 0b�/ '- "b ���� " �< �� �8 �� �� "0 "b �@ �{� � ���/ �� "- j���� ��< '= �) �� '!"� �A � �g �9 �> � �X ��p=�\ �(�b ���/ ���H�b �'&/ �X�A & ' �X"� �� �9 �> � " "� @ �b �������������������������������� ����������� D�` �(�/ ��< �0 �? �S2 �������������������������������� ����������������������������� FE

_�/ �! "b "0�* �:"/ ! "?�/�� �� � �! "?�/��= �������������������������������� ���������� �Fr _�/ �� �%�� &5/n2 �2 ��� �0 "�2 �(�b N ��2 �2 � �8 �5�=2 �� �G �) lA/ o ��� �/5)Qk� " �A ������ �Fr

" �C �> ~/ �� "��� �% =n �_/� �=� �������������������������������� ����������������� ��� "G����~/ ��&�_/ "g � '0A/�� "z �� "���A/)A/ Q�� 'fA/ "z �� "��_/ l�� 'fA/ "z �� $G" �_/ "K '0����* �A/ ��� �A �)A��

k 'MA/ 0� �������������������������������� �������������������������������� � ��6

358 حـــديث دوســـت

"G��~/ ��/ "� W/ �2 l9 �: �������������������������������� ������������������ ��6 "-���_/ wo� �P �5 � '�" _2 �� )�A �_ "- ���_/ �� �x�N �� �5 wK ��A/� �# ���A �� �� _ �c �0 �� wc 5�� �/0 �C �S �������������������������������� �������������������������������� ���� �FE "o���&~/ AI2 5/= =)"9"� �1/ �� ���C'�A/2 ��� �> 5/= 5�0� "k�A/ �� "=/�N�� �; �_/ . �)� �%�9A �-��*�p A� "q"& �������������������������������� �������������������������������� ���� �EE

"(�+& _/ 0 �T� w� 9 �> Y2 �� ��� "� �������������������������������� �������������� �F Y3/2 �(/ ��< �@ �:�/2 � �0 "C�2 �X"< �@ �:�/ � ) �Q �N� �� �(/ ��< �@ �:�/2 �)& "@�2 �X"< �@ �:�/

�X< �0 Q �k �%� �� �(/ ����9 �:�=�/2 �5�{�A/ "x �%�9 �>�/ �7�9 �#�/ {&�/2 �X$* T"/ �������������������� D�F "� �%�� �[�/ W @'A/y �- �N �8 �� �%�� �[/ ��T��Q � } 0 �b @A �� ��*�* �; q �%�9A� � �� � 9 ���� �� A �= �L

9>2 �_] �� � �%�� �> �������������������������������� ������������������������ 6r "� �%�� �[�/ W @'A/y �� "- �N �Q �� �� "O�f _ �� �� "- �N �Q �� �� "O�f �� �}0"� ��������������� 6� ,�D` "� �%�� �[�/ W 9 �> Y2 J- "b �o �% �N& �� "-�V �;�/ �W/ �� � J- "b �: � �0� �� "H) ">�/ ��W �� � J- "b �0� �S �� "0 Q �k�� �;�/ �W/ �� � J- "b �B�&�H �������������������������������� ������������������ DE� "� �%�� �[�/ W � �b �) "# " "9 �#�/ �������������������������������� ��������������������� 6e "� �%�� �[�/ W � �b ", $B "W/ �(�/ � ", �� �% �������������������������������� ������������ 6e "z�9"1/ '+A/2J "O "� "� +�Q �- �% �NA/ � �b "� "� + �Q $-�1/ �- �+ �NA/ ������������������������� �`�

��1/ � "0� " $9 "b \ "o�&� (�+�& �_/ " �+�Q�& �������������������������������� ���������� ��� "O�> $�A/ "- �����/ ���/ �x�N % �; �� �)�p W/ A�N�< Y2 :�&) ">�="/2 �B C�� �;�/ �! "?�A �(/ @'A/� ��

�� �(� "0�* �?�� �+ �� �> <�=�* >2 �; � �()"9 ": �� �!'� �7 �8 0 :/=� ��� ����������������������� DE6 "O�> $�A/ "- �����/ �� � K �O/0�p , (]0 "lA/ '(� _ �W/ '- �8 �� 'q �> ���)l :��� �� �* �N "�/ �! "?� {� �52 �)�A _

�! "?"��>"= �������������������������������� ��������������������������� �`D, DE6

359 دعاها و روايات فهرست

�/� '�A/� "� �� �G �) lA/ o ��� wo��L�� =� w(/) � J�A/ "! �N � =� w(/) � ".��+�[/ �� =� w(/) � " )& $@A/ �� " "-���l �� � �� =� (/) J�A/ ! �N �� =� (/) .�� �+�� �[/ �� � "m 0 �k��+ �o '��> .�� �+�� �[/ ��

l*�<2 " )& $@A/ �������������������������������� ������������������������������ �� "GL '+A�/ �9 �> � �X �/ � $s� "!�9 �N�A/ " ) "M�����i/ �� "!�9N�A/ " )"* �M���i/ �� "  �) �k�A/ �� "o� �P '0A/

"o �N ;/)�A/ �/� �> �� �� � �0� � � "@ �? �� �������������������������������� ������������� �re "GL '+A�/ �9 �> � �X �� ��/ �� W/ �2 � �5�/ �������������������������������� ������� ��6 "0 �? $fA/ wB 8)"� Jq9A� K�=� �(��� �(�b ��2 KL� 'MA/ M�l�<� w0� � �� � �� '!� -��/)'�A�� '!� �< }@��

K �� �C '+A/ �������������������������������� �������������������������������� ��� 6F "!�9NA/ w5)"& �� " "� @ �l "W/ �2 B�9�p ���� � "O�f �������������������������������� ����� �Dr

�  �) �kA/ �  �) �kA/ ��MJ9 �: �� � 5�{�A/ �� J �5 �������������������������������� ���� �`F "0 �l �QA/ wo �T/5 �� �kA/ Y2 wo ��) "l "> �������������������������������� ����������������� DE

"B�9 �lA/ "o��L�� �4/)&/ : wB�9�p w�) "k �f �� & $�A��� �� wB�9�p w�) "k �f �� *l "NA�� Y2 �� wB�9�p w�) "k �f �� A �)�i�� Y2 � '�/� "B�9 �lA/ "�) "k �f��i/ & $�A��� " �9�� "K '� JfA/ �� "OL�*A/ '�/� "B9 �lA/ "�) "k �f��i/

* �l "NA�� Y2 " �9�� ".�8 �5 '�A/ 9 "NA/ Y2 �� � '�/ "B�9 �lA/ "�) "k �f��i/ A �)���i�� Y2 " �9�� & $�A/� � *l "NA/ Y2 � A �)���i/ Y2 �������������������������������� �������������������������������� ��� �Er

"B�9 �l �A/ "G �0 �T W/ L�� ��? �+"< �G �0 �T W/ �� � �0� W/ ������������������������������� ��6 '! "7¡9A/ J- �\ 9 �> Y2 �� '%� "¢ �� �] �� '%� "¢ �K)Y9 �\ � �b �K �0� "() "?�< �!"� �3 ��� 5 ������������� 6E

�W/ �W/ �2 (]0 "lA/ _ �� �! "? "l* �+ �A/2 - �% �NA/ � �� � �! "b "0� ������������������������ ��6 '! "7'9A�/ ��9 �N �8/2 �2 �X> �5= M�� �[/ o�� �'A/2 "- �N� �£ ��7 ���� 0<� "� ���������������� 6� '! "7'9A/ �¤ 0 �:�/ 'B "T & $�A/� �� � *�9�p2 �������������������������������� ��������� �E` '! "7'9A�/ ��9 :�=�/2 �2 J- "b �: � �0� �x�9 �:�=�/ � �/� '%� "¢ �� ��] �� '%� "¢ �� � �8 0 �:�/2 �� � J- "b

360 حـــديث دوســـت

�O) "; �x �8 �0 �:�/ " �� � �/� '%� "¢ �� ��] �� '%� "¢ �������������������������������� �������� 6e '! "7'9A�/ "H) ">�/ �X� �� � �!�9 > _ �� "� �Q�� �� �B�9�p _ � �� "� �f �� �O�>"= _ "� "� �% �+ ��������� �r� '! "7'9A/ �0 Q ��/ A �2 � )"& $@A/ � 'A/2 "X� �U ,! �MNA/ '! "7'9A/ �0 Q ��/ A �2 � )"& $@A/ � 'A/2 "� q��"< , �! �lJ�A/ '! "7'9A/ �0 Q ��/ A �2 � )"& $@A/ �'A/2 �k"< J "0� ,!�NJ�A/ '! "7'9A/ �0 Q ��/ A �2 � )"& $@A/ � 'A/2 "g*� �� ,O�> $�A/ '! "7'9A/ �0 Q ��/ A �2 � )"& $@A/ �'A/2 "� q�� "< OL�*A/ �������������������� �`D '! "7'9A�/ {&/2 " '0 �l�<�/ �A/ � �X � 0 �b @� �������������������������������� ����������� �`6 '! "7'9A�/ ���� �'* �T�/2 " �p "n �5��� ���Q �?�A/ �� ���Q �N�A/ �� ���� � ���k���/2 � �b���� �0 " �A�� �� "} �� �A �� � 6� '! "7'9A�/ ���� �Z'* �N�< �� � �U ' �Z �� �� '� �> �� '� �N�� �;/ �K �=�� �)A A/ Y2 �m)"9 �¥ … ����������������� DE�

"K/5/�"�i/ �: w0� �X�A �� � o �Q �S�?"�i/ �������������������������������� ����������� F6 "5�{�A/ _ �� "5� �NA/ �������������������������������� ���������������������������� D6E

"0��'�A/ �A/2 � �j �M"��i/ wK �=�* > �������������������������������� ���������������� �F� 3/2 Q �b Y2 �2 �/ {q > �(�/ �() "b�/ �X�A �/��* �> �� Q �b Y2 �2 �/0 �¦�� �(�/ �()?�< A2 �� {� �5 3/2 �x�&�/

A2 � �b $B T"/ �lJ� �)��2 �i $B "� �������������������������������� ������������� ��� �A/2 0� �f�� �[/ {�T2 �� �a�N�* "W/ ����p "� "¤ J0�� �Q ���'� �> '!��� �3/ �� .��� "0�� "?�A/ ��� �FF

'(/ }] w!� �;/ ��� � O���;/ W/ 'q� �> �� '-� �8 ���� �%�� ���p }] �� �l�� � �k���� �;/ W��� � 5���*< �� A�N<2 �������������������������������� �������������������������������� ��� er

�(/ �x �%�9 �;�/ �i 5"/� "� �| �>�/ � �X"� �� 0"<� "� �������������������������������� ������� �6E '(�/ �- �����/ �� �>� �_/ $B"� �[/ �2 W/ �� "��k"* �A/ �2 W/ ������������������������� ��D '(/ �W/ … ", $B '- "b ���* �> �5) "? �S �� "�) "l "W/ � 5�*�< � A�N�< Y2 ���* �NA �� � * �> } � �� �G �) lA/ o ��� �. �0 �? �S�/ ��&L"� �� "�) "l �-�� �X"< �0 �? �S �� J �5 �� � "�)l � �� & �0 "? �f�<2 �H/ � �� "} �0 "? �f�< '!"� ���p "0 "? �S�/ �! "b W "0 "? �S�/ �! "b c�{�9A �������������������������������� �������� 66

361 دعاها و روايات فهرست

�(/ �W/ "� "�k�* lA/ �- �� ���lA/ �� I �o �>�� ��i/ �� �K �0��� �b �/� $+A/ ����������������� �E� '(/ � � ��"��i/ �� �g�Q�� �b �K �� T/� �������������������������������� ���������������� D�� '(/ �5)$�A/ /H/ - �:�= �2 B�9 �l �A/ �§ �0� �f�&/ �������������������������������� ������� `` '(/ �� �+ "T z�9"� �1/ �� " "9�* * T�M� �o �8 �5�= !�� {MA/ !��lA/ ������������������������ �`� '(/ �2 B�9�� & $�A/� w5/0��/ K �0 :��� �� �2 B�9�� K �0 :�/ w5/0� ��/ & $�A��� /� $0� �����

& $�A��� � 'v��� A ���/ Y2 5/0��_�� �������������������������������� ��������������� DF ��&�/ �: � "0� 0� �S� �X ���� � �0� �S�/ N ��2 ��0�y �2 �- �% �> " �9 % �> � �� �9�* �p�/ " {_/ �� �(�b A2

��MA�: �������������������������������� �������������������������������� ��� �F` ��&�/ ���� > J��� �* �>y �2 �9�� � '�"� �2 �� �O�S ��& "�2 } ���� > ������������������������ rE

x�&�/ � �% �j� W/ wo�i�> �� � "0� �o �%'9 �N "� �� wo �% 7�� �� � "0� �o �% '7 �Q "� ����������������������� ��r �!"��&�/ �2 o'��� ��/ �(� "0��* � "� �� �� � �� m�*��/ 5�{�A/ �()"*�9�|"< L�� �(� "� �8)"< �� W/ _ � �� "� %�� �2 5�{�A/ �! "?�� � wo��L�� _ �� W/ �� _ (���/ _ �� W/ �� _ w� T/� ��������������������� D�r

�'&/ �@� '©/ "W/ #/0�/ �! 9 �: �L K �0��� �?A <L� �\ �9 �> Y2 ��� '%� "¢ �� -�#/ � �� "./)�9� �\ W/ �9 �> � �! 7 �������������������������������� �������������������������������� ���� ��� �'&/ "x��N"� �!J �ª" _ �G 5�? �� mL �:� �_/ �������������������������������� ��� �e�, �er �'&/ "-�� �� & $�A/� -�� �% �b �� �[/ ' o �� �A�/ � �� �7 '+�� �� �2 �7� �) �8 $! '+A/ "�p�{�A/ � �,�# "5 �@ "-p�NA/

�� �s)y �A/ ��7 * 'MA/ $2 "- #��/ �������������������������������� �������������� �E� {&/2 "} �0 �b�/ �! "?�A �(�/ /)&) "?�< ��{* �;� �������������������������������� ����������� �`� {&/2 J- "?� �� � �� "� � �5 wz �������������������������������� ��������������������� �F` {&/2 w 5�< � "! "? �9 �l'�A/ �� � ��b W/ �� < �0��� >2 ��������������������������� e�, e� {&/2 "��& �� �(�/ ���Z �;�/ & $�A/� �7 �lA�: �?�� � �� � "3�Z �;�/ ��p)"9� �¥ 9� �2 ����������������� DF

362 حـــديث دوســـت

{&/2 0��� �;� �_� "� /H/ �� �5 �� �X"� �������������������������������� ����������������� �e� &�/ "� *& �@"��i/ �� $B �T�/ �A/ '2 �� � - �8 �n jJ* �+"i/ �� ��������������������������� �r ,eF

z� ���/ �0 ">y ~/� (� $B"�[/ �2 W/ �� A/)�<2 A��/ O� W/ �� J0�*'�A/y �� � O/� �>�/ W/ �F� "� �; ���/ �S2 �O �/5 �� �\ �������������������������������� ������������������������ D�`

"� '��/ !�9N�A/ "o�� 0 �N �� 5�{*�� ��/ �� "0 :] !�9N�A/ ) �Q�<� "� 0 ���_/ �A/ � ������������������� �6` "- �#�/ � �>��2 �2 �����2 �� "- �#�/ 0 �? "Sy �2 n�<�=�2 ������������������������� Dr "- �#�/ � �>��2 �2 �����2 �������������������������������� ������������������� e�

�/ $y �0 ">y ~/� (� "z�� ���/ �������������������������������� ������������� �r`, ��E / {� � � �� �� �+�� �[/ �) "7�� @{A/y �- % �> �2 �� �- % �> �� / {� � � �� �« �0 �[/ �) "7�� @{A/y �- % �>

�G�=�� �� �- % �> �������������������������������� ������������������������������ �Ee x��/ �� q�� �� �o �%��� x��� �) "; �5 W/ � 'v��� �A/ � �X wo�p�� �f"� ����������������������� �e�

�/ �� �� � ")�Q �> 9��/,- �/ �� �� �X"� �0 �b �� 0 �b�! �������������������������������� ���� D�F �X"��� w§)�Q�� *�/ {09A� �������������������������������� �������������������� �`r

��< �=�* N� ��* "> "W/ 'q �> �� '- �8 �� �&_ �)�A �� ��* "> "W/ ������������������������������ D�� 9��2 �� �� "� '2 �� {�?A2 "x�9�9 �8�/ �W/ �(�/ ��9 �T�/ � ��% �� �0��* �\ �������������������� ���

�! "?<_/) "%� ��� �%'9 �> "W/ � ��N� =���� �� ���9 �\�/ �� �(�b �� �+�� �� � �& "=�&� ������������� D6r $!�"< � � �X�<L �\ �� � �0�<2 � � �X'� �5 �� "B �C�N�< "o �?�L�i/ �X�� � ����������������� 6F

"x�b �0�< �z�9�1/ �/ {0"� �2 �#)�b/ �� �/ �� "x �%�� NA/ ��� �?�A �2 �b/5�/ ������������ D�6 " �9 �N �8 "W/ )�9 �> {� �� �� �N�� �(�/ �(�b ;) �¬ { �� �� S �0"p { �� �� �N�� �(�/ �(�b ;5�� { �� "./)9M� W/

9 �>2 (�9 �; �������������������������������� ������������������������������� D�r $B "T & $�A/� "c�� �5 J- "b | �: �o�V �������������������������������� ���������� `F, `r

363 دعاها و روايات فهرست

"x �%�� �T 9> Y2 +�Q�&2 �(�/ _ ����A�Z �+2 w��* �> Jz �j� �� '%� "¢ �� - �#�/ �� � {_/ ".0�Q �� " �A �� �(�b ���2 �� �� " �� �������������������������������� �������������������������������� � e�

* �+ �T2 �� � A�l ��2 " "%�9 > A�j�2 �������������������������������� ������������ �D� �� �MJ9 �: �� � 5�{�A/ �� J �5 �������������������������������� ������������������� �F� "! "b "O/= " )"& $@A/ �� "! "b "­/��= "5�Q �k� �; �_/ �������������������������������� ������ �Fr

���"= ��� ��� � �b $0�A/ A/ ��&�2 �� 0� �C�[/ = �)� �;�d/ �() "N�*� �; *�&�{ �� "!" �U����/ "W/ ���>)8 � �/ {0� �� �������������������������������� �������������������������������� ��� D�

"O/��= �X�� � �� �� "0� �M�*�< � "O/= �� �X�� � � �� "0 �N �f�< ������������������ �re "0b/H W/ �2 9��kA/ �� §�* �Mi� �b �2 �*A/ � x �!�9��"i/ ��������������������������� �E6

'��H ���� �� %�� �������������������������������� ����������������������������� �E` J �5 ��9 �N �8/2 �� � o '�"/ �� '%� "¢ �������������������������������� ����������������� r� ' "5 A�< 2 (]0 "l�A/ �� "(] �0 "l�A/ �� " "� �N�9 �������������������������������� ����������� �DF

"o �>�; ��"H _ Q�<2 JqN� 0 �# '�A/ �������������������������������� ��������������� ��� �(�j�* "; ���� �- �N �8 ��/0�� �> ~/ q �C �N�A�� � �> 0 �? "fA/ �/0? "S ��������������������� FE "K �� �C �; 0 �? $fA/ wo�*8/� 9 �>2 J- "b �!9 �+ "� �������������������������������� ������� 6F

'� �; � /)��� �_/ '_/ " ���� �������������������������������� ���������������������� �eE "(�9 �; w0 �j�� _ "� "� �q�� �� wq��� �b _ �� "� �Q�� "(��9 �; �{� � �- �#�/ �*A/ � x ������������������ D�6

"O) "; z�9"� �1/ wB�&�H _ "� "0 �Q �k �������������������������������� ����������������� �e` �; J�y �¤ 0 �:�/ 'B "T & $�A/� �� � *�9�p2 �������������������������������� �������� �E� �S �&�|2 �!�9 �;�/ � ��y �������������������������������� ���������������������� ��E S��"� �N oA q��� �%� -j'�A/ �������������������������������� ��������������������� �rF

364 حـــديث دوســـت

�* �>y "x �l�9 �: S�_/ �O� �X9 �8� d �� �X"� �l�9 �: 9 �8� _2 ��������������������� F�, F` ���>2 �� q 8 ���/ �������������������������������� ���������������������������� D�E

9 �> �2 A/ $� $5 �� "B �# '@A/ {Q �M"�i/2 �� p���2 c��{�A/ �! "7$9 "b A/ $� " /0� �������� �� ���� > 0 �bH [� {MA/ �� "� q�� �< "o� �P '0A/ �������������������������������� ������������ F�

>+2 "�� ��* �> W/ �{� � T { �� �� �) "# �{� � � J ��� �������������������������������� ���� �ee /)9�V �;��� �W/ �! "?'� �5 �� { �.� �o�p=�\ �������������������������������� ����������� �Fe

'(��� ! "?'� �5 T �5 w! �� "0 "? �f 9 �l�A/ �- '(/ ���* �N�A/ �A " J9 �M2 �� �N �b �5 "� "�0� "� � � � �8 �� W/ �� " " "9 : �� "W/ �o'��� ��/ �������������������������������� �������������������������������� � �Fe

�! 7*�� �.� �®�� �X��� �; �� �X �� �5�/ {� �T2 �0 �7�� �(�/ Y_ � YA/ {_/ �x�&�/ ������������������� D�� �t �0�� W/ ��� �KL 'MA/ q��<s �� � �> 0��*?�A/ �������������������������������� ���� �e6

�� �j'*�� �+�� �� x �j'*�� �; "o �?�L�����i/ �� �����9'9 �# �� x���9'9 �# "o �?�L�����i/ �� �& �0���'* �b �� . �0���'* �b "o �?�L���i/ �������������������������������� �������������������������������� � D�D

�7�9�� � �5 �� "0 Q �k � �3 �������������������������������� ������������������������� DE` ��� �X�9� �P 9 �>2 �� �x�N�� �\ �������������������������������� ������������������ D� �)�� @'A/y �� ; �� " "N �% �; �./)\�_/ �� �� � �� �T�/ �4�= ���/ ��*9�p �/5�0� "; {_/ �� �z�9 �: "W/ " �A

�� � �XAH 5�0� "+A/ ��Q�|"A /H��� �x�A �q�& � wo�*��& �0 �8y �AI ��7 O��i� �b �2 } 5/� j�&/ {� �T2 ���#�= "0�| " �� �> � �b "= �0�|"< 0 ��� "o�* �-� _/ �������������������������������� ���������� `�

��* �7��2 �� Y3/2 �� �; J�y �� Y_ �) �� �y �� {� �52 ". �0��* �\ 9 �>2 �X�/@ �> �?�� � �� "0�* �\�/ 9 �> Y2 �Xp/0� �������������������������������� ������������������������������ D�6

�� � �X"� �q�9 9 �>2 J- "b �0 �? "S w0 �? "S "!�� �>�/ " �� � A/2 �� _ � �v� �o " �A ������������������� F� 0����*�py � _ �� � �l���<2 _/�� {� "G� �� '9A/��A�2 ��{� �T2 M�<�� �0� "c)��"� �����9��� "¥ ��S� �N2

365 دعاها و روايات فهرست

�� 5/ {� "ny �������������������������������� �������������������������������� � �Fr ���p 'q �> ���� �����p �������������������������������� ���������������������������� �E`

�=�b 9�[/ "! �(�/ �� �() "? *�& { �� �������������������������������� ������������������� �`D w0��b ¦ �; �2 8 �5�/ Y2 �A/2 o'��� ��/ �� � �� ��"� j �S �� ���������������������������� �ee �(�b "�) "; �5 W/6 �� "H ') �N�� �2 J- "b �� �G �) �� � Jx ; ���M : �� � JX 'fA/ �� �0� JfA/ �� %�[/ ' o �� B ���k�A/ �� �k�* �A/ 2 �� � �+�� �[/ �������������������������������� ������ ��e �(�b A2 �2 �� ��� Y2 w�/ �2 W/ �� �(�b "� " "%� �N �2 �>�2 "0 �k \ & $�A/� �2 �> � � � �6

Qb Y2 G ��'�A�� �o� �)�< �������������������������������� ��������������������������� �F $- "b �O��� �A � �g ���Q �?� �) "7�� w��� �� 9>2 * T�\ �� �G �) lA/ o ��� ������������������� �E� $- "b �O�>"= w ) "C� �¢ {� �T2 "� J9 �M �2 9 �> Y2 �� '%� "¢ �� �] �� '%� "¢6 ������������������� e�

"GL�b -p�NA/ w.)"p �� " /)8 - #� ��/ w.)? "; ������������������������������ �EE �'9 "b n� �� �2 /� &� n� �� �2 �L�� �������������������������������� ������������� eD

wo �%9 �b ���7 "N �% �+ "� � ��"i/ �� � "- �% �N � � �: � w0� �� � K �=�* > �o�� �; ������������������������ �� /)"&) "b �K�>"= c�{�A/ �k� � 0� �! "?��� +�A�/ �������������������������������� ����������� F�

_ /)AZ+�< �/� �T�/ �S ��V �������������������������������� ���������������������� ��� _ ���2 '_/ 9 �> �2 _ �; � w� '_/ �5�l �Q �A/�"H �������������������������������� ����� �DE _ �� W/ ���� �=/5/ "W/ ���� � c���{�A/ {_/ ��9�� �M �: �� �(�/ "�/� {0�� l " �� �A ! �N'�A���� �� �q��� �! "# �� ��

)& $@A�� �� ��# �0 Q �k �!"� �3 �������������������������������� ��������������������� �6 _ �� "� w��* �> �! �N�� ~/� (� {� �T2 �� � "0��� � @ �?�A/ " �A �q �# �� "} '� 8 �������� ��D, ��F _ �� "- ": �� �o'��� ��/ ���� �(�b �2 *�9�p "��l� � �o'* �T �� � ���= �0 �: �� � 0��*?A/ ���������� �ee _ �� "�/q "O�> $�A/ ���) "C� �¢ {� �T2 "� J9 �M �2 9 �> Y2 �� '%� "¢ �� �] �� '%� "¢ ������������������ ��`

366 حـــديث دوســـت

_ �� "() "? �XAH �� �� � �%�[/ �������������������������������� ������������������� 6� '��9 :�=" �_ �o'��� ��/ ���� 4���/ 9 �>�{ �� � �(/ &��M �>2 '���9 :�=" �_ �� �5��{�A/ ��� �� "}��M �> �� �(/

� �>���/2 �������������������������������� �������������������������������� �� D6� " '& �0 "? �S� �d � �b & �0 �? �S2 �� "-*�p"/ �A/ � 9 ���Q�2 �� 5"/� 7 �8 ��2 �������������������� �6�

�( �_ ��� �N'|�p2 �2 JB"� �[/ ��� �5/ ��i '� �T "QA/ "=/�� A/2 �b/)� ; ���������������� D�6 �� �l�A '9 � �£2 "W/ l�9� 1 �2 �L �b �� ��?A _ "�(� "0� M�* ������������������������� �`r

J- "?A �� �!"��9"p w- ���� �� A �g � �������������������������������� �������������� ��E ����?A z��� ���/ �0�� ">y ~/��� (� $B"���[/ ���2 W/ �� A/)�� �<2 A��/�� O� W/ �� J0���*'�A/y ���� � O/� �>�/ W/ �������������������������������� �������������������������������� � ��E

� �� �� ��Z �+ �c�{�A/ �� �(/ �.�� ��>) "8 �������������������������������� ����������� ��D wg9 �C��i " "+9 �8�/ A/2 ���� "z��/ � "z�� ���/ �2 +�Q�&2 �� � - �% �> �o�� �; ���������������� D6e

)�A �� �%�� �8/ "c�{�A/ 9 �>2 JB "T 9 �> J2 �� �/2 �BA�� ��i z�9 �: "W/ �5�{�A/ ���� D�`, DD� �)�A �'* �T�/2 w-�* �8 �x���7���A �������������������������������� ������������������� DD� �)�A "x�� �0� �� �: � �G) "f � � ��"�i/ �+� �Q2 /@ Y# 9 �> Y2 �(�/ "�� ��k�*2 � Y� � ���k���/2 �)�A �� "x�*�* �\

& $�A/� � U ¡� �C� �9 �>2 z���"i/ 9 �>2 �(�/ ",�'*2 � Y� �'* �T�/2 �� �XA YH " '&�/ �"p �2 �l&�� Y2 9 �> Y2 (�+A *'�A/ J2 J�" �_/ J26 " '&�/ ��p :�� 9 �> $2, Y_ "� �X "�k�* w� � �� "� �� Y_ ", �X$* wz��� "� D��

�)�A �� f "b �X�A �� �0�A �� �! "7�� ��l�9 �T ��l�9 �T *�� "¢ �� �� �()��=�j�� ������������������������ D6� �)�A _ �(�/ ��) "l�< "��/)�� �� � � '��/2 �� �x�A�p 5�M'�A/y ��2 >� �+2 �� �� 0� �� �� �! "x��9 "l�A

� �X �_ �)�p _ $0" �ª � � �%� �� � c�{�A/ {_/ /�@ �:�/ � /0�$�A/ �� � x� �� �� ��� �p � �X �� �()�+%���9 �XA@� �o �b �0��*A/ �������������������������������� ���������������������������� D6`

�)�A _ �! "?'&�/ �()"*& �@"< �(�0 Q �k�� �+���� �W/ �z�9� �1 "W/ ��l�9 �: {� �T Y2 "�/)"*& �@ '!"� ��/� "0 Q �k�� �+ �W/

367 دعاها و روايات فهرست

� �� �0 Q �k "W/ �!"� �3 �������������������������������� ����������������������������� �r )�A _ {&�/2 j�� �;�/2 �� � ��* �> �y � � �)"��i/ �� "x�b �0�< �9 �> � �o�p �0 : ��5/)��y �� ������� D6 �)�A �.�� ���� �� � �� m 0� �f���i/ �� 0 �k���i/ ��i "x �f �T �)�� �;/ �� �N�� �(�/ �� �() "? "(]0 "lA/ N ��2 e`

�_)�A "O/0 �l "QA/ � �� �� B 8)�� �+ � ���d/ "O� �o'��� ��/ �������������������������������� ���� �` �&_ �)�A �� �� 0 "> "W/ �������������������������������� ������������������������ D��

�A � �g �X�A �� � 0 ��� �d/ �S �2 wO �������������������������������� ������������������ F` �A � �g �{� � ���� � �� ", �B ;� " �+�Q�& �2 J- "b �� �G �) ���������������������������� ���, ��`

�� ���/ � '� " �&�� �;�/ �������������������������������� ��������������������������� �r6 �� w� �T�/ �� � A '�� �_/ �� �� 0 : ��/� �� {_/ �� �) "# �� {� �%�� Y2 �� �G �) l�A/ o ��� " '&�/ � �� "� �° �N �� � & $�A/� {_/

��<)"p �������������������������������� �������������������������������� ������ �EE �� 5�/y �S ��V $0� ���/ )"9 "l� ��8 J0A/ �� � z �Q �: ��NJ�A/ �O/5 �� �! # 5) "7"� ��������� �DD �� �X"� 0 �>�/ l�� �/0� �������������������������������� �������������������������� De �� H�� �y *�& �2 �-�� � �� H�"�� "x �������������������������������� ��������� �D ,�e� �� (�*�H 5��� (� �2 �!�� �� ���p �7�p �5�� �# "O�> 5 � "± "� �T�/ �2 � 3 '��/ �� "0 �:�/ �2 �# 0 :]

�� �+����� ��7 �� � JB "T ��i/ �� � �0� 'fA/ �2 =� � !9 �+"�i/ ���������������������� �FE �� �� �5 �� "x {_/ �² �L �������������������������������� ������������ rF ,�r6 ,��� �� "x�A n "= J= �5"/ } @# �/ �� �o {� �T2 �7"� �N % �; �� � �79��p ���������������������������� DE� �� � �& ���* �> 'z �T �X<�=�* > �������������������������������� ������������������� FE �� �� � �� �T�/ �� � A '�� �_/ �� �� 0 : ��/� �� �� �) "# w¤�� "¢ A/ Y2 o �>�Q �S �) "; �5 W/6 �� ��� �� �� � �o�&� '� "5 {_/ � ��7 wo'* �T �� � (� {� "5 o'��� ��/ /H�� �= '��* �< �7�� � �S2 wO "}� "@ "¦�� �� �x�N�p �� � �� �x�9 �:�= �X�9< "o'*�� �[/ �K �� �N � 0 ��/y �O �!9 �+"� {_/ � �U �5�&�/ N�5/ �� ��T�* �\ ������ �rr

368 حـــديث دوســـت

�� �� � �S2 �O "}/0�< �> � �� � �X {_/ �� � �o�� �> �) �� �������������������������������� �� D�E �()$��j�� "� �2 W/ �������������������������������� �������������������������� ��6

�o��)"*� �¢ �2 �X � �5�/ �� �X�� �; �������������������������������� �������������� D�D "K �5/0 �� & $�A/� "K ��L �T K �0 :�/ �� "K ��L �T & $�A/� "K �5/0 �� K �0 :�/ �������������������� D�

w() "N�9 �� w() "N�9 �� ���� ���* �> {�A/� �5�� �� ! �# �5 J�A/ �������������������������������� ��� `r �� �?9 �� �(�?�� ") �Q �N�A/ �{� � C �; ' �o �������������������������������� ��������������� D66

���� ��'* �T�/ �- �#�/ �* �A/ � x �9�� � � �% �j �W/ A�N<2 9 �> Y2 � '��/ ! �NJ�A/ �������������������� D�F ���� ���9 �:�/ W N�� �5�/ �� ��T�* �\ �. �0 �7�� ����� "� o �% �? �[/ �� � *�9�p 9 �>2 &�+A ���� ��� ���� �=/5�/ �W/ �O ���� �! "?� �������������������������������� ���������������������� �eD ��� �- �b�Z�� �;/ ���� �0 �l�� ��/ �������������������������������� ����������������������� `� ��� )�� �;/y �� "}�� �) w()"* �k �� �� ���� (�b "0 :] �� �� �) � � "± '0� �S �) "7�� w() "N�9 �� ��������� �eF ���� ���9 �\�/ 0� �;� " �< �0 ���9 �\�/ "W/ &L �> " �� �������������������������������� ����� �Fe ��� �0� �M���p/ 9 �>2 o �k�9"� ��Q �?�A/ � �l�� �!�����&/ �o �T/ {0A/ �� �� ')�*�< ���Q �: o �> '�A/ ������� ��E ���� �g&�/ K ��L��� (]0 "lA/ � �� " �f T)"< "o�p �5�Q "� (/) �: �_/ �������������������������� e� ���� �! �N�&�/ "W/ �9 �> �o �% �N�� �7�� �0 �N�� *�9 �l� �� �l�� '=�/y "} �0 �? "S ������������������� D`, 6` ���� �� ��/)�< � �kA �2 ��*�9�� �i "} ��� > �B �#�H ��9"� =� � ������������������������������ �rD �� �� " �9 �:�= "B �C "N�A/ �X�9 �# �������������������������������� ��� ���, ��r, �Dr ���� ". {�0b"H "} ���� > +���� �2 �KL 'MA/ �9 �> '2 �³| �:"/ � 0��� �z o'��� ��/ ����������������� `F ���� ���p ��&�/ w ��> �) "7�� w- #�8 �������������������������������� ���������� �D�, D�D ���� �x�&�b " "� ;� �¢ ��+��y �?�� � �� _ �� "() "? ��+��� ��+��y ���������������� D�E ���� � �� �� 0� "? �f �!N��"��i/ ��� p)"9 �¦���i/ �� � �� �� 0 "? �f �zA�1/ ���������������������������� 66

369 دعاها و روايات فهرست

���� �§ �� �� " �+�Q�& �� �l�� �7 �j�� �H �������������������������������� ����������������� ��r ���� " �N �� wo �N�9 ; "�| �N2 / �@# ���i/ _ ��*�7 "N �)# l�� w0� ��������������������������� De ���� "gA�C"& �������������������������������� ������������������������������ �r� ���� "� "! "b "0 Jb �@ �W/ �­ "5 �� " "� �� ��q� "� �2 �! "? %�9 > " "l|�� � �� "� �! "?"* J� �0 �2 K �0 :�/ " "9 �% �> �r�

_ �)�� �� �y ���� _ �)�� �� �y �x���&�/ )�� �l�A/ $y �� ����&�/ N�� '�A/ "� �� �-�� �# �� �� "! �T �0 N�� '�A/ �� {_/ ) �l�A/ $y �������������������������������� �������������������������������� �66

�! �N& "��i/ "�A� {MA/ - "8 '09A �A� {MA/ �������������������������������� ��������� ��` �� �- �N �8/ 0? "Sy 9>2 �� �� �n �� �x {� �>2 �0�� ���/ �� � 0? "Sy / {� � � 9 �>2 �� ��� �A ') �:2 � D6 �� $G"_/ "K '0��* �A/ ��A �)�A�� k 'MA/0� �������������������������������� �������������� ��r �� @{A/y +Q�&2 � � } � & $�9 �A� "( �) �#�/ �9 �>2 W/ �� � / �@# ���� ��/ y 9>2 9 �#�/ ��������� `e �� W/ ��{&/2 �! "?$*�� T" �_ �� $B�� T"/ 5 �, �!�� "? �� �!�� "? �T/� �5�/ >�������&)"� ��9 �>2 �X��AH �4 �5 �)���

�=�7� �8/ �� �������������������������������� �������������������������������� �� ��F �� W/ & "��A �! "b� } @# "( �) �#�/ �2 �>�2 �� � m/0> q� :� �0 �2 �� � �G� "@� �¬ ���� �EF ,��D �� �(/ �!"<�Z �;�/ �7�9 �� � �5 �� "0 Q �k � �3 �������������������������������� �������������� DEe �� '(�/ �- T/ {0A/ �A/ � �X 0�p� "B o���+�i/ �������������������������������� ���������� �`` �� �X'&�/ _ "B C��� �� �� �> �Xl�9 �: {_/ �(�/ "! "7�* "C� �� "����/ X�&�= ��������������� DEE �� �" 'v�/ �)�A �&�b �T ��' ��i �B M "� "o ��L�1/ �������������������������������� ����� D�r �� "- �#�/ 0bHy �2 � �% �N&2 �������������������������������� ������������������� e� �� "- �#�/ M�N ���2 _ ��"� � �! "7 "+ �� �� �P �52 �(/ /)"��< �&�� �� * �T �! "7"* �� �(/ / �) �>�= ��&�� �� "¬ �! "7"* �� �(/ /) "� 0 �� ��&�� �� *�� �! "7"* �������������������������������� ������������������� eF �� �! "?<_/) "%� ��� �%'9 �> "W/ � ��N �� =���� �������������������������������� ��������� �D�

370 حـــديث دوســـت

�� �xJ*�� � �O�8 �5 �2 �& 5� "� "\ �������������������������������� �������������� �e� �� &0 J% �>2 �� �(�b 0 "% ">y �o�A �@� ��2 �X�� �>�� /H�� �� �(��b 0� "% ">y ���N�< �0 �� � 'f9A (�|

� ��*�p���2 �A/ � �X �-�*�p �(�/ �� �z* �+ �X"� �l �� �A/ '2 ���/ �� �!? �j�� �+ �X"* �� �� �9 �> '2 ���������� rr �� �2 O �� '+A/ �! "?"p �n 5 �� � �� �(� "� �>)"< �������������������������������� ��������� ��6 �� w0��* �p �c)"|� �� �� �3 ��� � M�"� �o�* "�'p �)��< O��f �T�d��� ��2 "�[/ .�p "0 ���� �FF �� _ "�C��2 �� � �X| �¦ �; '_/ "4 $0� ��'�A/ �A/ � �X �������������������������������� DEr �� � �� �� �z���* �� �S �2 wO ���{ � �z���9 �: "W/ {_/ {9�� �\2 ���9 �>2 ����* �N�A/ KL�� 'MA W/ �9 �>��� �� KL�� �\

� �?�L�� �������������������������������� �������������������������������� �� ��� �� �)�A �0��* �\ � �0�Ay ��Q�A�/ �� � B��C�NA/ �������������������������������� �������� ��� �� "4 �q� �Q �� =�*NA/ �2 #/ {�A/ � o =�{�A/ �������������������������������� ����������� ��r �� ��� �! �M�� �>/ �! "?� � �l�� �! �M�� �>/ W�� �������������������������������� �������� �eD �� ���� � �� �� �B�� �0 �2 /@# �) "7�� w-#�8 w5� "0�k�� ���p �� 0�� "W/ " �� � �� " "A) "; �5 �� "- �#�/ �� � � ��� ��� �� ���� "� �� � �� W�� � �s � " �*�9�p �������������������������������� ������������������ �eD

«L:~�� �� �� "() "? "«L�� �1/ �������������������������������� ����� �6�, �F� $= "� � � ��"��i/ �� � �� "%�9A �� � !�� �>�/ B�N "S ~/� (� ������������������������ ��`, �ee

/)"Q�p �� �! "7 �>� �;�/ �9 �>2 !�9N�A/ ���{�A/ �!"� �3 �������������������������������� ����� �r� �- �# �X���\�/ �� � } @# o� �P '0A/ �S2 wO �������������������������������� ��������� ��E - �# {�A/� "� '_/ $B"[/ �������������������������������� ����������������������� �`�

�X�9 �# ��� >'=/ Y2 �������������������������������� ������������������� D��, D�� # �2 �� W/ - �����/ �������������������������������� �������������������������� DE6 �� x���/ "x�9N "8 � /�� �x �+�A�/ �� {l "¢ �������������������������������� ���������� ���

371 دعاها و روايات فهرست

�� ��/ * �S �B �(/ � '0� �; �(�/ �() "?�< �� �N �� �2 .�8 �5 '�A/ 9 "NA/2 �( �q �T��� ��& �q" [ �� �§ �0��/ �� T �0 �QA �������������������������������� �������������������������������� ��� �r�

�� ��/ * �S �B �(/ �x�� "b b�� �� �fA2 �O X����� �+ "j9A �� �� 9>2 �� �/2 BA��7 " '&� �� ��� "H � �b "� "��� �@ "��* �?�A/ �� �-�"p " �N �� �� � -#/ �� � &��� � �o �0� �f �> �L "8 �5 �� �!"� �3 �2

t �5�_/ �() "7* �f"� �������������������������������� ������������������������� �r� �� "�� �P�/6 �k���/ & $�A/� �� �7�9 �#�/ �������������������������������� ���������� �ED �� "W/ �x�&�/ �"�i/ Y2 �� �m �)�� �"�i/ Y2 �������������������������������� ������������� �DF �� �P "� Jz �j� �� '%� "¢ �� A�>2 Jz �j� 9 �> �2 �� "0��� Jz �j� �o �%��� �� "� +� "¢ Jz �j� � �+�� �[/

�� �+"� �[/ �� �� �X�� � "(�+T_/ �������������������������������� ��������������� FF �� "= "�/= 0� Jf�� *& �@"��i/ �� {&�/2 "-�*�p�/ �o��)'�A/ �� )"Q �>�/ � �> B�& '@A/ �� 5 @�&�/ � JMA/�l �� '_� "�/)"* �C�N �!� 3�>��� " '&� �� �A � �g w��* �> " "* M�&�/ �+ j�9A '_/ �X�9 �# ������������������ �r �� �=�/= 0"<� "� �� 5"/� "� �� _ �� "() "? {_/ �� 5"/� "� �(� �� �x �%�9 �;�/ �i 5"/� "� �| �>�/ � �X"� �� 0"<� "� ��

�(/ � �� �!9 �+"< �i 5"/� "� �X"��* �N�<�/ �� 0"<� "� '!"� _ �� "() "? _/ �� 5"/� "� ���������� �DD, �D` �� 0� �;� �� �� J0A/ �������������������������������� �������������������������� DE` �� 9 �> $2 �/ �x�& {� �2 ����&�/ �X�� � �b �%�2 �� � A� S2 _ �� � �k�� �;�/2 �X�� �> �2 & $�A/� ��

K �0 :�/ �������������������������������� ������������������������������� ��, �` �� 9 �> $2 /H/ �� �5 �� �x �c�{�A/ �� �()"9k�� �f K �0�� �?� - �% �N�A/ �� -k�� �S/ �x�&�/ K �) �Q �M� - �% �N�A/ �rE �� 9 �> $2 �� �� {9 �\2 �9 �> '2 '- "b �� �G �) ���/ '- "b �A � �o�9 �x�* �8 �� " �A � �>�Q �S2 �� �)�A �(�b �� � - �#�/

0��* �?�A/ �������������������������������� �������������������������������� ���� �� �� "0��b �� "0 8�� �� "5=�� �� "0� ;�: �°* �T �X"9 �% �> �� �-�|�� � "0 �8�/ _ �� �mL �: �X�A

�A/ � �G �) �g%��A��� � �0 �8�/ ��' � �x�� "b "- �% �N�< " �A �������������������������������� ��� �r�

372 حـــديث دوســـت

�� ��� " "% �;/ wO/��= �� "} "0 �bH wO�Q S �2�� " "� �>�� �� �! �T �5/ �� �� "c�� �5 A�� "O�8 '0A/ �����6`, �F� �� ;)�2 �'* T�/2 �� ��** �T�/2 A/2 l�9 �:2 �������������������������������� ������� r6 �� ;)�2 �- �# �A/� � �x A2 A �� { �� $°�p ���/ �- �# �=�> �� �x A2 �/ {� "� �> $°�p �������������� ��D � ����� �& "�� "}� �- �k�� �S/ �������������������������������� ������������������������ ��e ��+ "0� o�� �0 �N���i/ "� "B 8) �� �# $qA/ �2 & $�A/� �������������������������������� ������ `� �� "0 Q �k "W/ � � �� "%�9A �� '- "b �B�&�H �� "� "} "0 J7�| " �� � �2 & $�A/� �� K �0 :�/ �� L �: �*�& �H �� " �0�<

l'�A/ ' o �� ���< "� m) "l "T (/) �: _/ �������������������������������� ����������� �er �� �() "T �0 �Q �� T �0 �Q� �� � �, �()& �q ��& �q" [ �������������������������������� ���������� ��D

فهرست منابع .قرآن كريم .1شيخ حر عاملي، محمـد بـن حسـن، / بالنصوص و المعجزات الهداهاثبات .2

.ق 1425اعلمي، بيروت، چاپ اول، طبرسـي، احمـد بـن علـي، نشـر / ) للطبرسي(االحتجاج علي اهل اللجاج .3

.ق 1403مرتضي، مشهد، چاپ اول، مفيد، محمد بن محمد، المؤتمر العـالمي اللفيـه شـيخ المفيـد، / االختصاص .4

.ق 1413قم، چاپ اول، ابو عمرو محمد بـن عمـر بـن عبـد / )رجال الكشي(جال الر اختيار معرفه .5

.، قم:آل البيت هالعزيز كشي، مؤسس

ديلمي، حسن بن محمد، الشـريف / )للديلمي(ارشاد القلوب الي الصواب .6 .ق 1412الرضي، قم، چاپ اول،

عز الدين بن االثير ابـي الحسـن بـن محمـد / اسد الغابه في معرفه الصحابه .7 .م 1989ق ـ 1409الفكر، بيروت، الجزري، دار

اي از علماء، دارالشبستري للمطبوعات، قـم، چـاپ عده/ عشر هالستاالصول .8 .ش 1363اول،

، قـم، چـاپ اول، :آل البيـت موسسـه / اعالم الدين في صفات المؤمنين .9 .ق 1408

374 حـــديث دوســـت

، تهـران، هابن طاووس، علي بن موسـي، دارالكتـب االسـالمي / اقبال االعمال .10 .ق 1409م، چاپ دو

ابن بابويه، محمد بن علي، كتابچي، تهران، چـاپ ششـم، / االمالي للصدوق .11 .ش 1376

، قـم، چـاپ اول، هطوسي، محمـد بـن الحسـن، دارالثقافـ / االمالي للطوسي .12 .ق 1414

مفيد، محمد بن محمد، كنگرة شـيخ مفيـد، قـم، چـاپ اول، / االمالي للمفيد .13 .ق 1413

مجلسي، محمد باقر بن محمد تقي، دار احيـاء التـراث العربـي، / بحاراالنوار .14 .ق 1403بيروت، چاپ دوم،

بحراني، سيد هاشم بن سليمان، موسسة بعثه، قـم، / البرهان في تفسير القرآن .15 .ش 1374چاپ اول،

عماد الـدين طبـري، كتابخانـة حيدريـه، / بشاره المصطفي لشيعه المرتضي .16 .ق 1383نجف اشرف،

صفار، محمد بن حسـن، مكتبـه / 6ئر الدرجات في فضائل آل محمدبصا .17 .ق 1404اهللا المرعشي النجفي، قم، چاپ سوم، هآي

كفعمي، ابـراهيم بـن علـي عـاملي، مؤسسـه / البلد االمين و الدرع الحصين .18 .ق 1418االعلمي للمطبوعات، بيرت، چاپ اول،

استرآبادي، علـي، مؤسسـه / هرالطاه هالعترفي فضائل الظاهرهتأويل اآليات .19 .ق 1409النشر االسالمي، قم، چاپ اول،

ابن شعبه حراني، حسن بن علي، جامعة مدرسين، قم، چـاپ / تحف العقول .20 . ق 1404دوم،

375 منابع فهرست

شهيد ثـاني، زيـن الـدين بـن علـي ـ / تسليه العباد در ترجمة مسكن الفؤاد .21 .ش 1374محمد االدباء خراساني، اسماعيل، هجرت، قم،

تميمي آمدي، عبدالواحد بن محمد، دفتـر / تصنيف غررالحكم و درر الكلم .22 .ش 1366تبليغات، قم، چاپ اول،

فيض كاشاني، محمد بن شاه مرتضي، مكتبه الصـدر، تهـران، / تفسير الصافي .23 .ق 1415چاپ دوم،

ـ / تفسير العياشي .24 ، تهـران، چـاپ هعياشي، محمد بن مسعود، المطبعـه العلمي .ق 1380اول،

.ق 1404علي بن ابراهيم، دارالكتاب، قم، چاپ سوم، / تفسير القمي .25، الشـيخ محمـد هويـدي، دارالبالغـه / التفسير المعين للواعظين و المتعظين .26

.م 1995ق ـ 1416بيروت، چاپ ششم، قمـي مشـهدي، محمـد بـن محمدرضـا، / تفسير كنزالدقائق و بحرالغرائب .27

ي، سازمان چـاپ و انتشـارات، تهـران، چـاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسالم .ش 1368اول،

العروسي الحويزي، عبد علي بن جمعه، اسـماعيليان، قـم، / تفسير نورالثقلين .28 .ق 1415چاپ چهارم،

االمـام مدرسـه ابن همام الكافي، محمـد بـن همـان بـن سـهيل، / التمحيص .29 .ق 1404، قم، چاپ اول، 7المهدي

ابن بابويه، محمد بن علي، جامعة مدرسـين، قـم، چـاپ / التوحيد للصدوق .30 .ق 1398اول،

طوسي، محمد بن الحسـن، دارالكتـب االسـالميه، تهـران، / تهذيب االحكام .31 .ق 1407چاپ چهارم،

376 حـــديث دوســـت

ابن بابويه، محمد بـن علـي، دار الشـريف / ثواب االعمال و عقاب االعمال .32 .ق 1406الرضي للنشر، قم، چاپ دوم،

، نجـف، هحيدري همحمد بن محمد شعيري، مطبع/ ) للشعيري(بار جامع االخ .33 .چاپ اول

.محمد مهدي النراقي، مؤسسة مطبوعاتي اسماعيليان، قم/ جامع السعادات .34مال اسماعيل سبزواري، كتابفروشـي علميـه اسـالميه، تهـران، / جامع النورين .35

.چاپ اوللـي بـن موسـي، ابـن طـاووس، ع / جمال االسبوع بكمال العمل المشروع .36

.ش 1330دارالرضي، قم، چاپ اول، شيخ حر عاملي، محمد بـن حسـن، / هالقدسيفي االحاديث هالسنيالجواهر .37

.ق 1380انتشارات دهقان، تهران، چاپ سوم، محمـد محمـدي اشـتهاردي، انتشـارات عالمـه، قـم، / هاي شنيدني حكايت .38

.ش 1374ـ قطب الدين راوندي، / الخرائج و الجرائح .39 اهللا، مؤسسـة امـام هسـعيد بـن هب

.ق 1409، قم، چاپ اول، 7مهدي .ش 1362ابن بابويه، محمد بن علي، جامعة مدرسين، قم، چاپ دوم، / الخصال .40ـ ، مؤسسـة آل الب ون، نعمان بن محمد مغربـى يابن ح/ دعائم اإلسالم .41 ، :تي

. ق 1385، قمـ / ) للراوندي(الدعوات .42 اهللا، انتشـارات هقطب الدين راوندي، سـعيد بـن هب

.ق 1407، قم، چاپ اول، 7مدرسة امام مهديطبري آملي صغير، محمـدبن جريـر بـن رسـتم، بعثـت، قـم، / هاالمامدالئل .43

.ق 1413چاپ اول،

377 منابع فهرست

ميبدي، حسين بـن معـين الـدين، دار نـداء االسـالم / 7ديوان اميرالمؤمنين .44 .ق 1411للنشر، قم، چاپ اول،

به اهتمام سـيد ابوالقاسـم انجـوي شـيرازي، / ديوان خواجه حافظ شيرازي .45 .ش 1358سازمان انتشارات جاويدان، تهران، چاپ سوم،

.ش 1379جواد بن عباس كرباليي، انتشارات فقه، / رسالة تولي و تبري .46 .ق 1391ميرزا علي اكبر عماد، انتشارات قريشي، تبريز، / رنگارنگ .47مجلسـي، محمـد تقـي بـن / روضه المتقين في شرح من ال يحضره الفقيه .48

.ق 1406مقصود علي، مؤسسة فرهنگي اسالمي كوشانبور، قم، چاپ دوم،

فتـال نيشـابوري، محمـد بـن احمـد، / المتعظين هتبصرالواعظين و هروض .49 .ق 1375انتشارات رضي، قم، چاپ اول،

جزايـري، نعمـت اهللا بـن عبـداهللا، / االطهار هاالئمرياض االبرار في مناقب .50 .ق 1427التاريخ العربي، بيروت، چاپ اول، هسمؤس

كبير مـدني، سـيد علـي / سيد الساجدين هصحيفرياض السالكين في شرح .51 .ق 1409خان بن احمد، دفتر انتشارات اسالمي، قم، چاپ اول،

.ق 1402، چاپ دوم، هالعلمي هالمطبعكوفي اهوازي، حسين بن سعيد، / الزهد .52و النشـر، تهـران، چـاپ هللطباعـ هداراألسـو شيخ عباس قمي، / البحار هسفين .53

.ق 1414اول، صـدر الـدين شـيرازي، محمـد بـن ابـراهيم، / )صدرا(شرح اصول الكافي .54

.ش 1383مؤسسة مطالعاتي و تحقيقات فرهنگي، تهران، چاپ اول، .حاج مال هادي سبزواري، دار المرتضي للنشر، مشهد/ شرح المنظومه .55، مؤسسة تنظيم و نشر آثار، چاپ چهـارم، ;امام خميني/ ل حديث شرح چه .56

.ش 1373

378 حـــديث دوســـت

ابن ابي الحديـد، عبدالحميـد بـن هبـه / شرح نهج البالغه البن ابي الحديد .57 .ق 1404اهللا، مكتبه آيت اهللا المرعشي النجفي، قم، چاپ اول،

امـام جهـاني ، كنگـرة 7علي بن موسي، امام هشتم/ 7صحيفه االمام الرضا .58 .ق 1406، مشهد، چاپ اول، 7رضا

، دفتر نشر الهـادي، قـم، چـاپ اول، 7علي بن الحسين/ هالصحيفه السجادي .59 .ش 1376

عاملي نباطي، علي بـن محمـد بـن / الصراط المستقيم الي مستحقي التقديم .60 .ق 1384الحيدريه، نجف، چاپ اول، هعلي بن محمد بن يونس، المكتب

ابن طاووس، علي بن موسي، تاسـوعا، مشـهد، / ناقب طرف من االنباء و الم .61 .ق 1420چاپ اول،

ابن فهد حلي، احمـد بـن محمـد، دارالكتـب / الداعي و نجاح الساعي هعد .62 .ق 1407االسالمي، چاپ اول،

ابن بابويه، محمد بن علي، كتاب فروشـي داوري، قـم، چـاپ / علل الشرايع .63 .ش 1385اول،

ابن بطريق، يحيـي بـن / ي مناقب امام االبرار عمده عيون صحاح االخبار ف .64 .ق 1407النشر االسالمي، قم، چاپ اول، حسن، مؤسسه

بحراني اصفهاني، عبـداهللا بـن نـوراهللا، / عوالم العلوم و المعارف و االحوال .65 .ش 1382، قم، چاپ دوم، 7االمام المهدي همؤسس

محمـد بـن ابي جمهـور، ابن/ هالدينيفي االحاديث هالعزيزيعوالي اللئالي .66 .ق 1405زين الدين، دار سيد الشهداء للنشر، قم، چاپ اول،

نشر جهان، تهـران، چـاپ ابن بابويه، محمد بن علي، / 7عيون اخبار الرضا .67 .ق 1378اول،

379 منابع فهرست

ليثي واسطي، علي بـن محمـد، دارالحـديث، قـم، / عيون الحكم و المواعظ .68 .ش 1376چاپ اول،

ديلمي، حسن بـن / اآلثار في مناقب ابي االئمه االطهارغرر االخبار و درر .69 .ق 1427محمد، دليل ما، قم، چاپ اول،

تميمي آمـدي، عبدالواحـد بـن محمـد، دارالكتـاب / غررالحكم و دررالكلم .70 .ق 1410االسالمي، قم، چاپ دوم،

، قـم، هطوسي، محمد بن الحسـن، دارالمعـارف االسـالمي / ) للطوسي( هالغيب .71 .ق 1411، چاپ اول

صادقي تهراني، محمد، انتشـارات فرهنـگ / الفرقان في تفسير القرآن بالقرآن .72 .ش 1365اسالمي، قم، چاپ دوم،

ابـن شـاذان القمـي، ابوالفضـل شـاذان بـن / )البن شاذان القمـي (الفضائل .73 .ش 1363 جبرئيل، رضي، قم، چاپ دوم،

آيت اهللا المرعشـي اهللا، مكتبه قطب الدين راوندي، سعيد بن هبه/ فقه القرآن .74 .ق 1405النجفي، قم، چاپ دوم،

، مشـهد، چـاپ :مؤسسـة آل البيـت / 7الفقه المنسوب الي االمام الرضا .75 .ق 1406اول،

، موسسـة )به كوشش مهدي طيـب (مولي نظر علي طالقاني / كاشف االسرار .76 .ش 1373خدمات فرهنگي رسا، تهران، چاپ اول،

مد بن يعقوب بن اسـحاق، دارالكتـب االسـالميه، تهـران، كليني، مح/ الكافي .77 .ق 1407 چاپ چهارم،

، نجـف اشـرف، هابن قولويه، جعفر بن محمد، دارالمرتضوي/ كامل الزيارات .78 .ش 1356چاپ اول،

380 حـــديث دوســـت

حاج مال اسـماعيل سـبزواري، انتشـارات اسـالميه، / كتاب مالئكه و ابليس .79 .ش 1377تهران، چاپ دوم،

جزايـري، نعمـت اهللا بـن عبـداهللا، / شـرح االستبصـار كشف االسرار في .80 .ق 1408دارالكتاب، قم، چاپ اول، مؤسسه

اربلي، علي بن عيسي، بني هاشم، تبريـز، / :كشف الغمه في معرفه االئمه .81 .ش 1381چاپ اول،

به اهتمام محمد علي فروغـي، مؤسسـة انتشـارات اميركبيـر، / كليات سعدي .82 .ش 1369تهران،

موالنا جالل الدين محمد مولوي، نشر پيمان، تهـران، / كليات شمس تبريزي .83 .ش 1381چاپ چهارم،

.م 1989ق ـ 1409، بيروت، هالرسال هالمتقي الهندي، مؤسس/ كنز العمال .84 .ق 1410كراجكي، محمد بن علي، دارالذخائر، قم، چاپ اول، / كنز الفوائد .85 مكتبه العالمه، قممحمد نبي التوسيركاني، / لئالي االخبار .86

ابن طاووس، علي بـن موسـي، جهـان، تهـران، / اللهوف علي قتلي الطفوف .87 .ش 1348چاپ اول،

، بـه كوشـش و اهتمـام )مولـوي (جالل الدين محمد بلخـي / مثنوي معنوي .88 .ش 1373رينولدالين نيكلسون، نشر طلوع، تهران،

، قـم، 7جعفر بن محمـد، مدرسـة امـام مهـدي ابن نما حلي، / مثير االحزان .89 .ق 1406چاپ سوم،

فقيه، قم، چـاپ هورام بن ابي فراس، مسعود بن عيسي، مكتب/ ورام همجموع .90 .ق 1410اول،

381 منابع فهرست

ابن طاووس، علـي بـن موسـي، مرتضـوي، تهـران، چـاپ / محاسبه النفس .91 .ش 1376چهارم،

، قـم، چـاپ هياالسـالم ، دارالكتب ياحمد بن محمد بن خالد برق/ المحاسن .92 .ش 1371دوم،

مالمحسن فيض كاشـاني، دفتـر انتشـارات اسـالمي، قـم، / البيضاء المحجه .93 .ق 1417چاپ چهارم،

النشـر هحلـي، حسـن بـن سـليمان بـن محمـد، مؤسسـ / مختصر البصـائر .94 .ق 1421االسالمي، قم، چاپ اول،

صـرت امـين، بـانوي اصـفهاني، سـيده ن / مخزن العرفان في تفسير القـرآن .95 .ش 1361نهضت زنان مسلمان، تهران،

بحراني، سيد هاشم بن سـليمان، مؤسسـه / االثني عشر هالمعاجز االئم همدين .96 .ق 1413، قم، چاپ اول، المعارف االسالميه

محمـد بـاقر بـن محمـد تقـي / مرآه العقول في شرح االخبار آل الرسـول .97 .ق 1404دوم، ، تهران، چاپمجلسي، دار الكتب االسالميه

نـوري، حسـين بـن محمـد تقـي، / مستدرك الوسائل و مستنبط المسـائل .98 .ق 1408، قم، چاپ اول، :آل البيت همؤسس

حـافظ برسـي، رجـب بـن / 7مشارق انوار اليقين في اسرار اميرالمؤمنين .99 .ق 1422محمد، اعلمي، بيروت، چاپ اول،

ـ هحسـن، المكتبـ طبرسي، علي بن / االنوار في غرراالخبار همشكا .100 ، هالحيدري .ش 1385نجف، چاپ دوم،

ابو سعيد، حسـن بـن حسـين شـيعي سـبزواري، ميـراث / مصابيح القلوب .101 .ش 1383مكتوب،

382 حـــديث دوســـت

، امـام 7منسوب به جعفر بـن محمـد / )ترجمة مصطفوي( هالشريعمصباح .102 .ش 1360ششم، انجمن اسالمي حكمت و فلسفة ايران، تهران،

فقـه هطوسي، محمدبن الحسـن، مؤسسـ / لمتعبد مصباح المتهجد و سالح ا .103 .ق 1411، بيروت، چاپ اول، هالشيع

كفعمي، ابراهيم بـن علـي عـاملي، / ) هالواقياالمان هجن(المصباح للكفعمي .104 .ق 1405دارالرضي، قم، چاپ دوم،

ابن بابويه، محمد بن علي، دفتر انتشارات اسالمي، قم، چـاپ / معاني االخبار .105 .ق 1403اول،

كراجكـي، محمـد بـن علـي، المكتبـه / معدن الجواهر و ريـاض الخـواطر .106 .ش 1353ق ـ 1394المرتضويه، تهران،

مال احمد نراقـي، مؤسسـة انتشـارات هجـرت، قـم، چـاپ / معراج السعاده .107 .ش 1384يازدهم،

حاج شيخ عباس قمي، چاپ و نشر قدسيان، قم، چـاپ اول، / مفاتيح الجنان .108 .ش 1389

شيخ بهايي، محمـد بـن حسـين، نشـر داراالضـواء، بيـروت، / الفالحمفتاح .109 .ق 1405چاپ اول،

.ق 1424سيد عبدالرزاق المقرم، آل علي، چاپ اول، قم، / 7مقتل الحسين .110طبرسي، حسن بن فضل، شريف رضي، قم، چاپ چهـارم، / مكارم االخالق .111

.ق 1412تـر انتشـارات اسـالمي، ابن بابويه، محمد بن علـي، دف / من ال يحضره الفقيه .112

.ق 1413قم، چاپ دوم،

383 منابع فهرست

علوي، محمد بن علي بن الحسين، دليل مـا، قـم، چـاپ / ) للعلوي(المناقب .113 .ق 1428اول،

، هابن شهر آشوب مازندراني، محمد بن علي، عالمـ / :طالب مناقب آل ابي .114 .ش 1379قم، چاپ اول،

شيخ عبـاس قمـي، مؤسسـة انتشـارات هجـرت، قـم، چـاپ / منتهي اآلمال .115 .ش 1382پانزدهم،

ـ في شرح نهج البراعه منهاج .116 هاشـمي خـويي، ميـرزا حبيـب اهللا، / هالبالغ .ق 1400، تهران، هاالسالمي همكتب

شيخ بهـايي، محمـد بـن حسـين ـ / منهاج النجاح في ترجمه مفتاح الفالح .117 .ش 1384تهران، چاپ ششم، بسطامي، علي بن طيفور، حكمت،

شهيد ثاني، زين الدين بن علي، مكتب االعـالم االسـالمي، قـم، / المريد همني .118 .ق 1409چاپ اول،

ابن قاسم الحسيني العاملي، سـيد محمـد بـن محمـد بـن / هالمواعظ العددي .119 .ش 1384النور، قم، چاپ اول، هالحسن، طليع

طاووس، علي بن موسي، دار الـذخائر، قـم، ابن / مهج الدعواه و منهج العباد .120 .ق 1411چاپ اول،

.ش 1375محمد الري شهري، دارالحديث، قم، چاپ اول، / هالحكمميزان .121حلواني، حسين بن محمد بن حسـن بـن نصـر، / الناظر و تنبيه الخاطر هنزه .122

.ق 1408، قم، چاپ اول، 7االمام المهدي همدرسجزايـري، نعمـت اهللا بـن / النور المبين في قصـص االنبيـاء و المرسـلين .123

.ق 1404آيت اهللا المرعشي النجفي، قم، چاپ اول، عبداهللا، مكتبه

384 حـــديث دوســـت

ابـن اثيـر جـزري، مبـارك بـن محمـد، / النهايه في غريب حديث و االثـر .124 .ش 1367مؤسسة مطبوعاتي اسماعيليان، قم، چاپ چهارم،

الرضي، محمد بـن حسـين، هجـرت، قـم، چـاپ اول، شريف/ هالبالغنهج .125 .ق 1414

.ش 1382ابوالقاسم پاينده، دنياي دانش، تهران، چاپ چهارم، / هالفصاحنهج .126، قـم، :آل البيـت هشيخ حر عاملي، محمدبن حسن، مؤسس/ هالشيعوسائل .127

.ق 1409چاپ اول، هحسـن، آسـتان شيخ حر عاملي، محمدبن/ :هاالئمالي احكام هاالم ههداي .128

.ق 1414، مشهد، چاپ اول، ه، مجمع البحوث االسالميهالمقدس هالرضوي