02 belgische wijnbouw

Onze BELGISCHE WIJN-bouw

……………………………………………………………………………. Onafhankelijk vakblad voor de Belgische wijnbouw, verschijnt onregelmatig. Voor meer informatie: http://wijnblog.skynetblogs.be



Belgische wijn is ‘Oude Wereld’-wijn

De nieuwe wijnlanden, doorgaans aangeduid als Nieuwe Wereldwijnen, hebben niet de traditie die in de Europese wijngebieden bestaat. Men hoefde zich niet aan historische smaaktypes te houden, en bovendien zijn de wijnwetgevingen

in die landen veel ruimer in het toestaan van nieuwe technieken.

Er zijn talloze voorbeelden van technieken zoals irrigatie etc. die in Europa niet, maar in de Nieuwe Wereld wel zijn toegelaten. Telkens wanneer we het over wijn hebben blijven deze wettelijke verschillen opnieuw opduiken. Als een rode draad loopt daar de kostprijs doorheen. Vrijwel alle technieken die elders wel maar in Europa niet mogen hebben een kostprijsverlagend effect. Maar de originaliteit en complexiteit die enkel een terroir kan brengen gaat even snel naar beneden als de prijs van de wijn. Nieuwe Wereldwijnen zijn bijna allemaal ‘technische wijnen’. ‘Terroir wijnen’ tref je er uiterst zelden aan. Gelukkig zijn ze er wel, maar die zien we in Europa maar raar of zelden op de markt omdat ze dan even duur zijn dan Europese topwijnen. En als men dan toch zoveel betaalt heeft men nog altijd liever een origineel dan een kopie. De wetten van het wijn maken zijn universeel, dus om ‘terroir’ in het glas te krijgen kost het ook in de Nieuwe Wereld veel meer dan om een technische cépage-wijn te maken. Helaas willen de meeste moderne wijnbouwers in de nieuwe wereld, die meestal hoofdzakelijk op basis van commerciële motieven handelen, maar al te vaak de natuur geweld aan doen. De wijnbouw wordt er bepaalt door grote bedrijven, terwijl Europa nog steeds in hoofdzaak kleine onafhankelijke wijnbouwers kent, al dan niet georganiseerd in coöperaties. Dankzij de moderne laboratoriumonderzoeken slaagt men er in de nieuwe wijnlanden wonderwel in om wijnen te maken die tegemoet komen aan de stereotiepe kenmerken die de consument in de oude wereldwijnen heeft leren herkennen. Niet geremd door historie of wetgeving komt men tegemoet aan wat de consument wil. De beste witte Bourgognes zijn Chardonnay, gemaakt op eik. Dus Chardonnay en eik zal het zijn. Ook Cabernet Sauvignon en Merlot

komt men tegenwoordig over de hele wereld tegen. De techniek en de druiven kan men eenvoudig kopiëren, maar de terroir nooit. Dus is het voor deze commerciële wijnmakers zaak om de invloed van de terroir te minimaliseren en maximaal herkenbare techniek te gebruiken. Dit kan door de productie per ha te vergroten, hetgeen niet enkel de invloed van de grond op de smaak minimaliseert, maar ook nog een lagere kostprijs per liter betekent. In de Oude wereld is sinds de invoering van de eerste wijnwetgeving deze gericht op het beschermen van de kwaliteit en vaak beoogde men zelfs een kwaliteitsverbetering. Ook vandaag de dag doet de Europese Gemeenschap er alles aan om het algemeen kwaliteitsniveau van de Europese wijnen te

verbeteren. In 2008 kwam een voorstel voor het toelaten van het maken van rosé door een beetje rode wijn aan witte toe te voegen, wat in vrijwel alle ‘nieuwe’ wijnlanden is toegelaten en veel goedkoper is dan de klassieke manier van korte gisting met de schillen, er niet doorheen. De Franse overheid besliste

uiteindelijk om een wettelijke beschermde aanduiding ‘tradition’ op het etiket te voorzien om het verschil met de gemengde rosé van buiten de EU duidelijk te maken. Enkele wereldvermaarde wijnschrijvers zoals Robert Parker hebben zo een grote invloed op het publiek dat het commercieel succes van de wijnmaker mede afhankelijk is geworden van hun tegemoetkoming aan de persoonlijke voorkeuren van deze critici. Het gevolg is dat er een zodanige smaakvervlakking in de wijnbouw is geslopen dat wijnen van over de hele wereld zo sterk op elkaar zijn gaan lijken dat men zelfs het continent niet meer kan herkennen. Herkenbare techniek; Chardonnay, een hoog rendement dat de terroir minimaliseert, gefermenteerd met een standaard cultuurgist uit de Bourgogne,



‘oaked’ met een zak eikenzaagsel, iedereen zal dit herkennen maar men weet bij god niet waar de wijn vandaan komt. Het kan Australië, Afrika of Amerika zijn. En dat terwijl men in de Bourgogne het verschil tussen een goede Puligny-Montrachet en een Chassagne-Montrachet, aan de overzijde van de straat gelegen bij manier van spreken, heel goed kan proeven.

Uit commerciële motieven wijken

grote wijnbedrijven af van wat voor de bodem en het

desbetreffende klimaat de optimale druif is. Men wil wijn

maken waar een grote markt voor is. Door gebruik te maken van alle beschikbare technieken slaagt men daar vaak wonderwel in. Een commercieel succes. Deze wijnen overspoelen momenteel de hele wereld, dankzij een veelal overtuigend argument; “ze kosten maar weinig”. Bovendien zijn ze voor de consument zo herkenbaar als hun favoriete limonade; “oh Chardonnay, ja eikenhout, lekker!” Ze voelen zich al een heuse kenner als ze de druif herkennen. Hoe meer de wijn overeen komt met het stereotype beeld, de populaire techniek herkenbaar is en terroir ondergeschikt wordt gemaakt, hoe groter zijn commercieel succes.

Voor veel gebieden zijn er druivenvariëteiten die beter aangepast zijn aan de locale bodem en zeker het klimaat, dan de commercieel meest succesvolle. Misschien zouden ze in de veelal erg warme gebieden waar de wereldwijnen vandaan komen beter Griekse of Spaanse druivenvariëteiten gebruiken dan bijvoorbeeld de Chardonnay die het best in een koel klimaat tot zijn recht komt. Door moderne vinificatietechnieken te gebruiken om een zo goed mogelijke wijn te maken van de best aangewezen druiven, zouden de wereldwijnen een verrijking voor het aanbod kunnen betekenen. Gelukkig zijn er inmiddels wijnbouwers die zo gepassioneerd zijn dat ze liever de best mogelijke wijn dan de meest commerciële wijn te maken. Zij geloven in een toekomst voor karaktervolle authentieke wijnen die maximaal hun terroir tot

uitdrukking laten komen. Alleen de consument moet nog leren deze wijnen een kans te geven en niet altijd naar Chardonnay from ‘all over the World’ te grijpen. Er is nu al duidelijk een toename van de interesse in de terroirwijnen te bemerken. Bij echt grote wijnen gaat het volgens Pierre-Henry Gagey, de grote baas van Louis Jadot, om de unieke uitdrukking van het terroir en niets anders. Wat dat betreft trekt het huis Jadot zijn eigen plan en laat het zich volgens hem niet dicteren door de smaak van de consument. Hoewel hij zich terdege realiseert dat hij zijn wijnen ook nog moet verkopen, noemt hij de benadering van de Nieuwe Wereld, die de opvoeding van de wijnen afstemt op de behoeften van de consument, niet de zijne. Dat hij daarbij veel heeft uit te leggen, neemt hij voor lief. “Het lijdt geen twijfel dat er iets minder geproduceerd moet worden, een beetje later geoogst moet worden, en het terroir meer gerespecteerd moet worden. Simpele regels, waartegenover staat dat wij moeten accepteren, dat wij meer moeten betalen voor onze druiven”.

Vanuit dit perspectief bezien zijn onze Belgische wijnen echte ‘Oude Wereld’-wijnen. Akkoord, we zijn nog maar pas bezig en zullen kwalitatief nog wel kunnen groeien, maar wij mogen trots zijn op onze wijnen. Als er in de ‘Nieuwe Wereld’ mensen zijn die op een vergelijkbare manier werken, en die zijn er, komen de wijnen maar raar of zelden naar Europa. En als ze komen verschieten de mensen van de prijs. Dan blijken onze Belgische wijnen ook nog heel redelijk van prijs te zijn.



Wat is het antwoord op Phylloxera en ziektes? Sproeien, hybriden of genetisch gemodificeerde stokken?

Klassiek is de oplossing om met Phylloxera-resistente onderstokken te werken waarop de vitis vinifera is geënt. Vroeger gebruikte men Oost-Amerikaanse onderstakken, maar tegenwoordig zijn het meestal hybriden. Nog steeds zijn er nieuwe experimenten om betere onderstokken te ontwikkelen, maar daar over een andere keer meer. Na de Phylloxeraplaag en de ontdekking dat Oost-Amerikaanse stokken tegen deze parasiet resistent zijn is men gaan proberen om de Vitis Vinifera variëteiten met de resistente Oost-Amerikaanse rassen te kruisen. Men hoopte op stokken die de goede eigenschappen van de beide combineren; de smaak van de wijndruif, Vitis Vinifera, en de Phylloxera-resistentie van de Oost-Amerikaanse rassen, Vitis Labrusca en dergelijke. Hybridenrassen die resistent zijn tegen de Phylloxera parasiet, maar die toch de voor het maken van wijn benodigde kwaliteitsdruiven (dus geschikt voor fijne wijnen) voortbrengen. Een kwaliteit van druiven die enkel de Vitis Vinifera geeft. Bovendien was de ontwikkeling van dergelijke hybriden belangrijk voor de aanleg van wijngaarden aan Amerikaanse oostkust, omdat daar om verschillende redenen de Vitis Vinifera niet wil groeien. Het gaat hierbij echter om het kruisen van verschillende soorten. Het resultaat is dus geen nieuw ras maar een hybride. Deze hybriden krijgen meestal de naam van degene die er in geslaagd is de kruising door te voeren. De bekendste is wellicht de Baco 22 die officieel op de zandgronden van de Gascogne mag worden gebruikt voor de beroemde eau-de-vie, de Armagnac. Maar toch lijken deze hybriden tot op heden geen voor de wijnbouw belangrijke nieuwe stokken te hebben voortgebracht. Of men zou de Seiber of Zeiber, een druif die men vooral in Oost-Europa aantreft, als geslaagd moeten zien. Er is nogal veel rond te doen in landen als Roemenië omdat deze wijngaarden nu als gevolg van Europese beslissingen, gerooid moeten worden. Toen men overal goede resultaten boekte met op Amerikaanse onderstammen geënte Vitis Vinifera, had men de zoektocht naar hybriden

grotendeels gestaakt omdat tevredenstellende kwaliteiten uit bleven. EU hybride problematiek

De EU wil zo veel mogelijk met hybriden aangeplante wijngaarden rooien wan er is binnen de communautaire markt een overschot aan wijn. In Roemenië spreekt men op een aanslag op een van de oudste tradities van het land wanneer men het heeft over de verplichting van de EU om wijngaarden die met hybriden zijn beplant te rooien. Van de bijna 250.000 hectaren wijngaarden in Roemenië is ongeveer de helft met hybriden aangeplant die volgens de richtlijnen van de

EU van een te geringe kwaliteit zijn. Roemenië heeft de maximale

overgangsperiode voor wijnbouw, zijnde acht jaar, gevraagd en gekregen, gezien het feit dat de

hybride wijngaarden worden gerooid. Aan het einde van de acht jaar zal er nog maar 40.000 ha met hybriden beplant zijn. Een familie zal buiten de voor eigen gebruik bestemde wijn nog maar maximaal 10 ha met hybriden beplante wijngaard hebben. Het belangrijkste argument dat de Roemeense overheid aanvoerde in de onderhandelingen met de EU was dat bijna een miljoen mensen er hun brood in verdienen. Basil Zarnoveanu, de

president van de Roemeense wijnproducenten en Exporters Association, ziet het hybridenprobleem als "het belangrijkste probleem met betrekking tot de toekomst van de Roemeense wijnbouw binnen de Europese context.” Toch blijft men experimenteren met Oost-Amerikaanse rassen, omdat deze van nature sneller rijpen, om sneller rijpende wijndruiven te kweken. Ook zijn er

altijd weer opnieuw mensen die de voorkeur geven aan de ziekteresistente hybriden, maar men blijft kampen met het probleem dat deze Oost-Amerikaanse rassen anthranilzuurmethyl aanmaken, een stof die in de Vitis Vinifera volledig ontbreekt. Deze



stof geeft een onaangenaam aroma die men ‘vossensmaak’ noemt en die anderen associëren met mottenballen. Eind jaren negentig boekte men in Duitsland resultaat, onder meer met de Regent, een resistente blauwe 'Pinot Noir' die toch acceptabele wijn oplevert. Nu zijn er altijd weer mensen die als argument aanvoeren dat zij biologisch wijn willen verbouwen. 'We kunnen nu op steeds noordelijker breedtegraden goede wijn maken zonder te hoeven spuiten. En dat ook nog zonder genetische manipulatie' voeren zij aan. Maar strategisch is voor deze wijnen nooit een economische rol van betekenis weggelegd, gewoon omdat de kwaliteit van de wijn niet voldoet. Gentechnologie Het zal niemand verwonderen dat laboratoria in verschillende wijnlanden momenteel middels genetische manipulatie proberen om doelgerichte wijzigingen in het genetische materiaal van de druivenstok aan te brengen. Met behulp van bacteriën kan een erfelijke eigenschap (het gen) van de ene plant op de andere plant worden overgebracht. Er zijn enkele zaken waar men zich op concentreert; Phylloxera resistentie, ziekteresistentie (met name valse en echte meeldauw), verhoogde aanmaak van bepaalde stoffen (bepaalde aroma’s of antioxidanten), Is een bepaalde druif, van een Oost-Amerikaanse soort bijvoorbeeld, resistent tegen meeldauw, dan is het mogelijk om die eigenschap op die manier op een andere druif die nog niet meeldauw-resistent is, over te dragen. Chemische bestrijding van meeldauw is dan niet meer nodig. De biologische wijnbouw zou hierdoor zeker vergemakkelijkt kunnen worden, maar in de biologische wijnbouw is de aanplant van gemanipuleerde wijnstokken niet toegestaan. Een andere mogelijke ontwikkeling is het inbouwen van een ‘Gezondheidsgen’. Bijvoorbeeld om druiven te krijgen met een heel hoog aandeel antiöxidanten zoal resveratrol bijvoorbeeld. Of het aanpassen van de druiven op het gebied van de ontwikkeling van bepaalde stoffen die voor de latere aromaontwikkeling belangrijk zijn. Er is echter nog een mogelijkheid die in bepaalde landbouwgewassen effectief toegepast wordt. Men bouwt een gen in die de druivenstok

resistent maakt tegen een bepaald sproeimiddel, bijvoorbeeld een quasi alles vernietigende onkruidverdelger. Het is mogelijk, maar dat is toch wel het laatste wat we willen. Waar dit toe zal leiden is op dit moment onmogelijk in te schatten. Maar ook andere aspecten zoals droogtegevoeligheid, warmtegevoeligheid en benodigde rijpingstijd krijgen volop de aandacht. Zijn genetisch gemanipuleerde druiven gevaarlijk?

In februari 2002 besliste de Europese Unie tot een ‘de facto’ opheffing op het verbod om genetisch gemanipuleerde druivenstokken te

planten. Een en ander op voorwaarde dat “de gepaste maatregelen worden genomen om te voorkomen dat de gezondheid van de mens en de omgeving in het gevaar komt”. In de praktijk betekent dit dat men bij de stokken de bloemknoppen verwijdert, nog voor dat deze open gaan. Er zal dus van druiven en wijn

in geen geval sprake zijn. Toch werden de eerste proefwijngaarden die in de Elzas werden aangelegd door tegenstanders binnen de kortste keren vernietigd. De weerstand tegen genetisch gemanipuleerde druiven is in Europa heel groot, en in Frankrijk gaan de tegenstanders werkelijk op de barricaden als de wetgever verdere versoepeling zou overwegen. Maar in het Zuid-Afrikaanse Stellenbosch heeft de universiteit in 2009 een hectare genetisch gewijzigde druivelaars aangeplant. Het is de bedoeling om te testen of men er in geslaagd is om de resistentie tegen bepaalde ziektes in te bouwen in de Vitis Vinifera. Op zich is dit door het kweken van hybriden ook al gelukt. Maar nu hoopt men niet de slechte smaak van de Oost-Amerikaanse rassen mee in de nieuwe druif te hebben gekopieerd. Bovendien zouden de druiven sneller rijp moeten zijn dan de natuurlijke Vitis Vinifera soort. Men zou ook druivelaars kunnen ontwikkelen die beter tegen de droogte kunnen. Vooral interessant voor wijngebieden in bijvoorbeeld het midden van Spanje die nu al met droogte te kampen hebben. Tegenstanders beweren dat de invloed van genetisch gemanipuleerde stokken



onvoorspelbaar blijft. Het risico dat zij een ecologische catastrofe veroorzaken is immers nooit op voorhand uit te sluiten. Niet alleen de natuur maar ook de economie en volksgezondheid kunnen gevaar lopen.

Van de andere kant kan men zich ook afvragen in hoeverre de manipulatie iets anders is dan wat er in de natuur volledig ongecontroleerd gebeurt. Duizenden jaren zijn er spontane genetische wijzigingen bij de wijndruif. Het is zelfs aan deze spontane mutaties te danken dat de Vitis Vinifera überhaupt is ontstaan. Recente studies van de Pinot Noir hebben aangetoond dat er op dit moment meer dan twee miljoen genetisch

verschillende klonen bestaan. En recent DNA onderzoek legt keer op keer nieuwe verrassingen bloot als het over de oorsprong van de belangrijkste variëteiten gaat. De toekomst gaat het uitwijzen of er een toekomst voor GMO-wijnstokken is, maar de hybriden zullen nooit een rol van betekenis gaan spelen. Advies aan wie gaat aanplanten: geen hybrides!



Bezoek aan domein Schorpion te Vliermaal

De 4 hectare wijngaard zijn gelegen op een zuidhelling in Vliermaal en aangeplant met Chardonnay en andere Pinot-variëteiten (blanc, gris en noirs). Tweederde met Chardonnay en de rest met Pinot Noir en Pinot Blanc en Gris.

De bodem is 20 cm löss met daaronder kalkhoudende klei met schelpjes (argillo-calcaire). In 1994 was de eerste aanplant met zeven variëteiten waaronder ‘toevallig’ ook Chardonnay. Van de zeven aanvankelijke variëteiten bleef uiteindelijk enkel de Chardonnay nog over. De Pinot-Auxerois en Muller-Thurgau bijvoorbeeld werden vervangen omdat zij te veel groeiden door voedzame ondergrond. Deze druiven waren duidelijk hier niet op hun plaats.

Men maakt uitsluitend mousserende wijn, erkend met het label streekproduct.be gemaakt volgens de "Méthode Traditionnelle". “Goud” 3 jaar en “zwart” 4 jaar flesrijping voor degorgement.

Men heeft een zelfgebouwde verticale korfpers zoals deze in de Champagne gebruikt wordt. De druiventrossen gaan in hun geheel in de pers. De druiven worden dus niet eerst gekneusd. Dit proces brengt volgens Wilfried Schorpion de best mogelijke kwaliteit sap op. De rijpste bessen springen door de druk in de pers eerst open. De minder rijpe bessen worden hierdoor niet geperst, zodat een automatische selectie optreedt. Met deze methode is het ook mogelijk om van blauwe druiven witte wijn te maken, doordat de schillen niet beschadigd worden. Alles vinifieert men op inox, geen hout met een aroma-neutrale, terroir versterkende, gist zoals in de Champagne.

De geproefde wijnen waren absoluut geslaagd. Wijnen waarbij het eigen terroir duidelijk primeert boven de gebruikte techniek. “Goud” 3 jaar ‘sur latte’ met of zonder dosage is een assemblage van 70% Chardonnay en Pinot-blanc, en de “zwart” 4 jaar, 4 jaar ‘sur latte’ heeft 70% Chardonnay en 30% Pinot-Noir. Men degorgeert alle flessen met de hand. Veel werk, maar voor de kwaliteit is dit zeker geen nadeel.

De wijnen zijn heel redelijk geprijsd en hebben een uitstekende prijs/kwaliteit-verhouding. Een verrijking voor de Limburgse wijnbouw.

Schorpion Kersendaelstraat 37

3724 Vliermaal Tel. 0477 58 12 08

e-mail:[email protected]



Limburgse opleiding wijnbouwer/wijnmaker op komst Limburg heeft zijn pioniers in de wijnbouw gehad. Nu is er nood aan een

gerichte opleiding voor mensen die een toekomst als wijnbouwer/wijnmaker overwegen. Of het nu als bijberoep of hoofdberoep is, een gedegen opleiding is

een absolute voorwaarde voor succes.

Van “mijnbouw naar wijnbouw” heet het boekje van onze vorige gouverneur. Meer nog dan een geschiedschrijving over de terugkeer van de wijnbouw in oost en west Limburg is het een wegwijzer voor de toekomst van de wijnbouw in onze regio. Er zijn steeds meer mensen die de wijnbouw als een professionele opportuniteit zien om hun fruitbedrijf te diversifiëren of om de wijnbouw als een volledig nieuwe uitdaging in hun professionele loopbaan te overwegen. Het is dus duidelijk dat er vraag is naar een gepaste opleiding. Momenteel zijn een aantal mensen druk bezig met de voorbereidingen voor de opleiding WIJNBOUWER / WIJNMAKER die gegeven gaat worden bij Syntra in Hasselt.

Het traject

De wijnbouw zit reeds enkele jaren in de lift. Voor sommigen kan wijnbouw een interessante professionele nevenactiviteit zijn, anderen zien in wijnbouw een volledig nieuwe uitdaging. Maar een goede wijngaard starten is niet zo evident, het werk in de wijngaard valt niet te onderschatten. Je zal je eerst moeten bekwamen in de teelt, het productieproces leren én de praktijk in de wijngaard ondervinden. Bovendien leer je de basis aangaande het beheer, de wetgeving en de (commerciële) bedrijfsvoering met betrekking tot de wijngaard.

Een goede opleiding is dus onontbeerlijk.

Vele wijnboeren zijn klein begonnen en hebben op een gegeven moment de stap gewaagd van een kleine hobby-wijngaard naar een ondernemend bedrijf. Dit is slim bekeken. Op die manier kun je beoordelen of het iets ‘voor je is’ en heb je de tijd om de teelt en de vinificatie onder de knie te krijgen.

Maar ‘met vallen en opstaan’ is een moeizame en vooral ook kostbare weg om het vak onder de knie te krijgen. Ongeveer vier jaar tot de eerste oogst en dan een oogst per jaar, en we zijn zo maar tien jaar verder vooraleer we werkelijk operationeel zijn. Het is dus, zeker wanneer we het op een professionele manier willen aanpakken, belangrijk om vanaf het eerste moment de juiste keuze te maken qua aanleg en stokken.

Deze uitgave is een initiatief van: Geurt van Rennes, Runkster höfke, Boomkensstraat 134, 3500 Hasselt

[email protected]

02 belgische wijnbouw

Documents