ประสาน (ซารฟ) ศรเจรญ

ความร ผร . . ในทศนะอสลาม

بسم الله الرحمن الرحيم

احلمدلله وحده ، والصالة والسالم على من النبي بعده وبعد . :

ความสำคญของความรและผรในทศนะอสลาม

ความร นบเปนของขวญอนยงใหญทอลเลาะหทรงประทานแกมนษย ความรเปนเสนชวตของหวใจใหพนจากความโงเขลา เปนแสงสองสายตาใหเหนสจธรรม ดวยความรนเองททำใหมนษยบรรลตำแหนงอนสงสงทงโลกนและโลกหนา

ความร เปนมรดกชนเดยวทพระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม มอบไวแกมวลมนษย เพราะพระองคมไดทงมรดกใด ๆ ไวเลยนอกจากความรเทานน

โองการแรกแหงพระมหาคมภรอลกรอาน ไดแสดงใหเหนถงขบวนการเรยนร โดยพระองคกำชบใหมการอาน การใชปากกาโดยพระองคประกาศแกพระศาสดามฮำมด วา

اقرأ باسم ربك الذي خلق

“ จงอาน ดวยพระนามแหงพระผอภบาลแหงเจา พระผทรงสราง ” (อลอะลก 1)

การสาบาน ถอเปนสงสำคญ อลเลาะหทรงสาบานดวยเครองมอแหงความรคอ “ ปากกา ” และ “ การขดเขยน ” ดงพระองคทรงสาบานในโองการทหนงของซเราะห “ อลกอลม ” วา

ن والقلم وما يسطرون

“ นน ขาขอสาบานดวยปากกา และสงทพวกเขาเขยน ”

สตปญญา ถอเปนเครองมอสำคญของการเรยนการสอน จงมโองการมใชนอยในพระมหาคมภรอลกรอานทอลเลาะหทรงยำทายโองการวาใหใชสตปญญาไตรตรอง แสดงใหเหนวาการใชปญญาคดใครครวญในสงทอลเลาะหทรงสรางเทานนทจะไดมาซงความรความเขาใจ

ความร เปนปจจยสำคญทสยบทกสงทกอยางได ดงทบรรดามะลาอกะหตองยอมสยบกมคำนบใหแกทานศาสดาอาดำ เพราะศาสดาอาดำเปนคนรในสงทบรรดามะลาอกะหไมร ดงอลเลาะหทรงพระบญชาใหมะลาอกะหสหยดตอศาสดาอาดำ วา

وإذ قلنا للمالئكة اسجدوا آلدم

“ เราไดบญชาแกบรรดามะลาอกะห วา พวกเจาทงหลายจงคำนบตออาดำเถด ”(อลบากอเราะห 34)

เพราะกอนหนานในโองการท 31 ในซเราะหอลบากอเราะห อลเลาะหตรสวา

وعلم آدم األسماء كلها

“ พระองคไดสอนอาดำใหรบรรดาชอตาง ๆ ทงหมด ”

ความร คอสงเดยวทอลเลาะหทรงยำแกศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ใหขอตอพระองคใหเพมพนอยเสมอ ดงพระองคทรงพระบญชาแกพระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม วา

وقل رب زدني علما

“ เจาจงขอพรเถดวา ขาแดพระผอภบาลแหงขา ฯโปรดเพมความรใหขาพระองคดวยเถด ”

(ตอฮา 114)

นอกจากพระมหาคมภรอลกรอานจะใหความสำคญตอผรและความรดงทไดนำเสนอมาสวนหนงนน พระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม และบรรดาผรเองกไดสนบสนนใหมการศกษา ใหมความรและใหความสำคญตอผรและการศกษาหาความรอกมากมาย

พระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกำหนดเปนหนาทของมสลมทกคนวาตองใฝหาวชาความรดวยกนทกคน ทานไดประกาศเปนสจธรรมลำสมยวา

طلب العلم فريضة على كل مسلم رواه ابن ماجه

“ การแสวงหาความรนน เปนหนาทของมสลมทกคน ” (บนทกโดยอบนมาญะห)

ทานไดยกระดบการศกษาหาความรเทยบเทาการทำสงครามศาสนา โดยทานกลาววา

من خرج في طلب العلم فهو في سبيل الله حتى يرجع رواه الترمذي .

“ ผทออกไปแสวงหาความร คอผททำสงครามศาสนา จนกวาเขาจะกลบ ”(บนทกโดยตรมซย)

พระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ใหความสำคญตอการยกระดบมสลมใหมความรในทกรปแบบ อนใดทจะทำใหมสลมมความรทานจะไมละเลยแมแตนอย เชน การสงเสรมใหออกไปแสวงหาความรแมจะเปนสถานท ๆ หางไกล ทานสนบสนนใหสาวกศกษาภาษาตางประเทศเพอการเผยแผอสลามแกคนตางชาต ทานเปรยบเทยบคนเดนทางไปหาความรวา คอการเดนทางสสวรรค และประวตศาสตรกยนยนอกวา เมอครงททานจบเชลยศกชาวมกกะหในสงครามบดร ทานใหเชลยเหลานนไถตวดวยใหแตละคนตองสอนการอาน การเขยนแกเยาวชนมสลม 10 คน แลวทานกจะปลอยตวเปนไท

ทานอบนลกอยยม ไดกลาวแสดงคามสำคญของผรวา

ผรในแผนดนน เปรยบเสมอนดวงดาวบนทองฟา ทมนสองแสงสวางทามกลางความมด มนษยมความตองการผร มากกวาตองการอาหารและเครองดม การภกด (ตออต) ตอผรครบาอาจารย จำเปนมากกวาการภกด (ตออต) ตอบดามารดา โดยอลกรอานยนยนความจรงขอนไวในซเราะห อนนซาอ โองการท 59 ความวา

يا أيها الذين آمنوا أطيعوا الله وأطيعوا الرسول وأولي األمر منكم

“ โอผศรทธาทงหลาย พวกเจาจงภกด (ตออต) ตออลเลาะห ภกดตอศาสนทตและตอบรรดาผนำแหงกจการจากพวกเจา ”

นกวชาการสวนใหญอธบายตรงกนวา “ ผนำแหงกจการ ” คอ บรรดาผร (อละมาอ)

คณสมบตผร (อละมาอ)

ผร หรอนกวชาการ (อละมาอ) ทแทจรงนอกจากจะมความรความเขาใจในวชาการตาง ๆ แลวตองประกอบดวยคณสมบตพเศษควบคไปดวย ทานอหมามฟครรรอซย ไดกำหนดคณสมบตพเศษของผรไว 5 ประการ ในการอธบายความหมายของอลกรอานโองการท 31 แหงซเราะหอลบากอเราะหดงทกลาวแลววา

อลเลาะหทรงกำหนดคณสมบตผรในพระมหาคมภรอลกรอานวา ตองมความเปนพเศษแหงความด 5 ประการคอ

1. มความศรทธามน พระองคตรสในอลกรอานซเราะหอาละอมรอน โองการท 7 ความวา

به آمنا يقولون العلم في والراسخون

“ และบรรดาผททรงความรเทานน โดยพวกเขากลาวยนยนวาพวกเราศรทธาตอโองการนน ”

2. มการยนยนในเอกภาพของอลเลาะหอยางมนคง พระองคตรสในอลกรอานซเราะหอาละอมรอนโองการท 18 ความวา

شهد الله أنه ال إله إال هو واملالئكة وأولو العلم قائما بالقسط ال إله إالهو العزيز احلكيم

“ อลเลาะหทรงยนยนวา ไมมพระเจาอนใดนอกจากพระองค และบรรดามะลาอกะหรวมทงผรทดำรงอยในความยตธรรมนน กยนยนดวยวา ไมมพระเจาอนใดนอกจากพระองคผทรงเดชานภาพยงและผทรงปรชาญาณยงเทานน ”

3. และ 4. มความสำรวม และรองไหดวยความซาบซงและสำนกตน อลเลาะหตรสในอลกรอาน ซเราะห อลอสรออโองการท 107-109 ความวา

يخرون عليهم يتلى إذا قبله من العلم أوتوا الذين إن تؤمنوا ال أو به آمنوا قل )108( ملفعوال ربنا وعد كان إن ربنا سبحان ويقولون )107( سجدا لألذقان

)109( خشوعا ويزيدهم يبكون لألذقان ويخرون

“ โอมฮำมด จงประกาศเถดวา พวกทานจะศรทธาหรอไมศรทธาตออลกร อานกตามท แททจรงบรรดาผรกอนหนานน เมออลกรอานถกประกาศแกพวกเขา พวกเขากจะหมอบราบใบหนาจรดพนเพอกมกราบ และพวกเขาจะกลาววา มหาบรสทธแดผอภบาลแหงเหลาขา ฯ สญญาของผอภบาลแหงเหลาขา ฯ นน ยอมถกปฏบตจรงแนนอน และพวกเขาจะหมอบราบใบหนาจรดพน พลางรำไห และมนจะเพมความมสำรวมแกพวกเขา ”

5. มความยำเกรงอลเลาะหอยางจรงใจ พระองคตรสในอลกรอานซเราะหฟาฎร โองการท 28 ความวา

العلماء عباده من الله يخشى إنما

“ อนทจรงในบรรดาบาวของพระองคนนมเฉพาะบรรดา ผรเทานนทยำเกรงอลเลาะหอยางแทจรง ”

ตองมความรกอนการปฏบต

นกวชาการศาสนา (อละมาอ) ตางรบรองเปนเสยงเดยวกนวา การกระทำโดยไมรนน จะถกปฏเสธโดยสนเชง ทงดานศาสนาและสตปญญา ถอวาการกระทำนนไรผล ขาดทน และ

หลงทาง โดยเหตน อสลามจงกำหนดเปนขอบญญตวา ตองมความรกอนทจะลงมอปฏบต และถอวาความรนนเปนผนำแหงการปฏบต ทานสาวกผทรงเกยรต มอาซ บนญะบล กลาววา

العلم إمام والعمل تابعه

“ ความรนน เปนผนำ สวนการปฏบต เปนผตาม ”

อหมามบคอร ไดกลาวในซอเฮยะหของทานในภาคความร บทวาดวยเรอง “ ตองรกอนพดและทำ ” เพราะอลเลาะหตรสในซเราะหมฮำมดโองการท 19 ความวา

الله إال إله ال أنه فاعلم

“ จงรเถดวา อนทจรงไมมพระเจาอนใดทควรแกการเคารพ นอกจากอลเลาะห ”

และทานอบนฮาญรไดอธบายความเรองนในหนงสอ “ ฟตฮลบาร ” วา “ พระองคเรมดวยคำวา “ ความร ” เปาหมายกคอ การรนน เปนเงอนไขททำใหการพดและการกระทำใชได ดงนน การพดกด การกระทำกด จะไมถกพจารณา นอกจากตองอาศยการมความรมากอน เพราะมนจะทำใหการมเจตนาทตรงเปาหมาย สงผลใหการกระทำถกตองดวย ”

ทานอมร บนอบดลอาซซ คอลฟะหทานทหากลาววา

العامل على غيرعلم يفسد أكثرممايصلح

“ ผปฏบตทขาดความรความเขาใจ รงแตจะทำใหเสยหายมากกวาทจะทำใหเกดผลด ”

และทานหะซนอลบสรยกลาววา

ا سائرعلى غيرطرـيق ، والعـامل عـلى غيرعـلم يفـسد أكثرمم العـامل عـلى غيرعـلم كاـلإن . اطلبواالعلم طلبااليـضرباالعبادة ، واطلبواالعـبادة طلبااليـضربالعلم ف يـصلح ، فد ة محم ى خرــجوا بأــسيافهم عــلى أم ،Tقوــما طلبواالعــبادة وترــكواالعلم حت

)1/83مفتاح السعادة البن القيم (ولوطلبواالعلم لم يدلهم على مافعلوا .

“ ผปฏบตโดยไมมความรเหมอนคนเดนทางทไมรเสนทาง และผทปฏบตโดยไมมความรนน รงแตจะทำใหเกดผลเสยมากกวาจะทำใหเกดผลด ดงนน พวกทานจงแสวงหาความรอยางจรงจง ถกตอง มนจะไมเปนอนตรายตอการทำอบาดะห และพวกทานจงแสวงหาการทำอบาดะหอยางจรงจง ถกตอง มนจะไมเปนอนตรายตอความร เพราะมคนจำพวกหนงทแสวงหาการทำอบาดะห แตขาดความรทแทจรง จนพวกเหลานจบอาวธออกไปเขนฆาประกรของพระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม และ

ถาพวกเขาแสวงหาความรอยางถกตองแลวแลวไซร ความรทถกตองนนยอมจะไมนำพาใหพวกเขาปฏบตการดงกลาวแนนอน ” (จากหนงสอมฟตาฮสสะอาดะหเลมท 1 หนา 83)

ความรทมผลในการพฒนา ไมแบงแยกความรเรองศาสนาและสามญ

ความร ทอสลามตองการ ทอลกรอานสนบสนน และทศาสดาสงเสรม คอ ความรทใหประโยชน ซงเปนความรทจะนำมนษยสแนวทางทถกตองของอลเลาะห

ความรทอสลามสนบสนน เปนความรทางวชาการทงดานโลกนและโลกหนา เปนความรททำใหใหจตสงบ ใหจตวญญาณสงสง ใหมสลมรจกหนาทตออลเลาะห แลวจะสงผลใหผรมความเปนอยอยางสขสบายทงโลกนและโลกหนา

ดวยเหตดงกลาว อสลามจงไมไดแบงแยกระหวางความรเรองโลกนและโลกหนา แตอสลามไดสนบสนนใหทกคนใฝแสวงหาวชาการทงสองดาน อลเลาะหไดรวบรวมวชาการหลาก หลายไวใน 2 โองการ ซงพระองคตองการใหมนษยเขาถงวชาการตาง ๆ ไดอยางแทจรง เพอใหเขาไดเขาใจอยางลกซงถงแนวทางสอลเลาะหพระผสรางสรรพสงตาง ๆ โองการทงสองไดแก โองการท 27 และ 28 ของซเราะหฟาฎร คอ

ه ثـمرات مختلـفا ألوانـها وـمن اجلـبال ه أـنزل من اـلسماء ماء فأخرجـنا ب ر أن الل أـلم ت ومن الناس والدواب واألنعام)27(جدد بيض وحمر مختلف ألوانها وغرابيب سود

)28(مختلف ألوانه كذلك إنما يخشى الله من عباده العلماء إن الله عزيز غفور

“ เจาไมรหรอวา อนทจรงอลเลาะหนนทรงใหนำฝนตกมาจากฟา แลวจากนำนนนเรากใหมพชผลทมสสนแตกตางกนงอกเงยออกมา และในบรรดาภเขากมหลากส ทงขาว แดง และดำสนท และในหมมนษย สตว ปศสตว กมสสนแตกตางกนไปเชนกน อนทจรงในปวงบาวของพระองคนน มเฉพาะผรเทานนทมความยำเกรงอลเลาะหอยางแทจรง อนทจรงองคอลเลาะหนนเปนองคผทรงอำนาจยง ทรงอภยยง ”

ในการทอลกรอานกลาวถง “ ฟาการหลงนำลงมาจาก ” แสดงถงการมแหงพระเจาและจกรวาล และแสดงถงความเกยวพนธกนระหวางฟาและแผนดน

ทอลกรอานพดถง “ พชพนธหลากส ” แสดงใหเหนถงวชาวาดวยพฤกษาศาสตร

ทอลกรอานพดถง “ หมภเขา ” แสดงใหเหนถงวชาการวาดวย ธรณวทยา ธรรมชาตวทยา

ทอลกรอานพดถง “ มนษย สตวทมสสนตาง ๆ ” แสดงใหเหนถงวชาวามนษยวทยาเปนตน

ทานแซคซลตต รอฮมาหฮลเลาะห กลาววา

“ อละมาอหรอผรนน ไมเพยงผรทจะตอบปญหาดานฟกฮ (นตศาสตร) วาอนไหนหามอนไหนไมหาม เทานน แตอละมาอ (ผร) นน รวมทงหมดไมวาผรเรองหลกการอสลาม ผร เรองวชาการจกรวาล และผรในวชาการตาง ๆ ทสามารถนำความรนนมาพจารณาใหรวา อนทจรงอลเลาะหคอพระผสรางทกสงและทกสงยอมอยภายใตอำนาจของพระองคทงสน ”

จากขอเทจจรงดงกลาว ยนยนชดเจนวา อสลามสงเสรมใหมนษยไดศกษาหาวชาการความรในทกแขนง ในทกประเภท เพอนำความรดงกลาวมาเสรมสรางสตปญญาของตนและสงคมใหเขาใจวา ความจรงแหงโลกเปนอยางไร เมอมปญหาตองแกไขดวยวธการใด และทสำคญทกอยางตองอาศยอำนาจแหงอลเลาะหพระผทรงสรางทกสง

อลเลาะหตรสในซเราะหอลอมฟาลโองการท 60 วา

قوة من استطعتم ما لهم وأعدوا

“ พวกเจาจงเตรยมการความแขงแกรงสำหรบปองกนศตร ”

การเตรยมการความแขงแกรงดงกลาว หากจะรวมถงเรองความร เพอจะมาสรางสรรคสงคม เพอปองกนความเดอนรอน เพอแกไขปญหา และเพอการพฒนาทงตนเองและสงคมกไมนาจะผดแตอยางใด เพราะพระศาสดามฮำมด ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม สอนวา

املؤمن القوي خير وأحب إلى الله من املؤمن الضعيف .رواه مسلم

“ ผศรทธาทแขงแกรงนน ประเสรฐและเปนทรกของอลเลาะหมากกวาผศรทธาทออนแอ ”

صحبه له و سلم وـعـلى آ لى اـلـله عـلـيه و سولنا الـكـرمي مـحـمد ص صلى اـلـله عـلى ر ووالتابعني

سبحان ربك رب العزة عمايصفون ، وسالم على املرسلني واحلمدلله رب العاملني