03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і...
TRANSCRIPT
![Page 1: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/1.jpg)
Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і
жалезным вяках
![Page 2: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/2.jpg)
Пранікненне індаеўрапейцаў3 – 1,5 тыс. г. да н.э. – рассяленне індаеўрапейцаў у Еўропе.2,5 тыс. г. да н.э. – пранікненне індаеўрапейцаў на Украіну, у Беларусь, Прыбалтыку, Цэнтральную Еўропу.
![Page 3: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/3.jpg)
Асаблівасці індаеўрапейцаў• Жывёлаводы;• Вандроўнікі;• Паходзілі з Малой Азіі
(недалёка ад Ірана).
![Page 4: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/4.jpg)
Утварэнне народаўМясцовае насельніцтва + індаеўрапейцы =
(літоўцы, латышы) (беларусы, рускія, украінцы, палякі, чэхі, балгары, сербы)
(немцы, англічане, шведы і г.д.)
Балты Славяне Германцы
![Page 5: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/5.jpg)
Праблемы харчаванняСтаражытныя людзі часта
паміралі ад голаду(асабліва дзеці і старыя)
Імкнуліся да больш стабільных крыніц харчавання
Прыручэнне жывёл
![Page 6: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/6.jpg)
Прыручэнне жывёл
Першы прыручаны сабака:Дапамагаў на
паляванні;Папярэджваў пра
небяспеку.
![Page 7: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/7.jpg)
Іншыя жывёлыПалявалі
Знаходзілі маладых звяроў
Даглядалі іх на стаянках
Яны размнажаліся ў няволі
Рабіліся свойскімі
![Page 8: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/8.jpg)
Прыклады:• Каровы;• Авечкі;• Свінні (асабліва
хутка асвойваліся).
![Page 9: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/9.jpg)
Паляванне → жывёлагадоўля3 тыс. г. да н.э. – пераход да жывёлагадоўлі ў Паўднёвай Беларусі.Вынік:Запасы харчавання;Цяглавая сіла (быкі,
коні).
![Page 10: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/10.jpg)
Узнікненне земляробства
• Адначасова з жывёлагадоўляй;• Збіральніцтва →
земляробства;• Спачатку на Палессі.
![Page 11: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/11.jpg)
Віды земляробства: матычнае
Невялікія ўчасткі ў поймах рэк пад пасевы;
Апрацоўка зямлі – матыкай.
![Page 12: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/12.jpg)
Віды земляробства: падсечна-агнявое
Этапы:1) Высяканне лесу;2) Спальванне дрэваў;3) Утварэнне попелу;4) У яго – зерне;5) Баранавалі бараной-
сукаваткай;6) Добры ўраджай 2-3 гады;7) Пасля – новы ўчастак.
Падсека (ляда) – участак, на якім высякаўся лес.
![Page 13: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/13.jpg)
Віды земляробства: ворнаеУзрыхленне глебы з дапамогай драўлянага рала.Рала – дубовы ствол з суком, якое цягнуў бык ці конь.Рала знойдзена каля в. Капланавічы Клецкага раёна.
![Page 14: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/14.jpg)
Збор ураджаюЗбожжа зжыналі сярпамі.Серп= драўляная/касцяная аправа + крамянёвы ўкладыш
![Page 15: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/15.jpg)
С/г культуры• Пшаніца;• Ячмень;• Проса;• Жыта (пазней).
![Page 16: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/16.jpg)
Вытворчая гаспадаркаСпажывецкая → вытворчая гаспадарка.Вытворчая гаспадарка – гаспадарка, пры якой людзі самі рабілі тое, што неабходна для жыцця: выводзілі новыя пароды жывёл, вырошчвалі новыя гатункі раслін.
![Page 17: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/17.jpg)
Вытворчая гаспадарка: рысы• Меншая залежнасць ад
прыроды;• Большая залежнасць ад
уласнай працы;• Забеспячэнне
харчаваннем;• Забеспячэнне
сыравінай для промыслаў.
![Page 18: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/18.jpg)
Крэмень для прыладаў працы2 тыс. г. да н.э. – здабыча крэмня ў шахтах.Шмат шахт – каля п. Краснасельскі (Ваўкавыскі р-н, Гродз. вобл.):Глыбіня – 3-5 м.Крэмень – у мяшок і на паверхню.У шахце – язычаскае пахаванне
шахцёра.
![Page 19: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/19.jpg)
Пачатак выкарыстання металаў на беларускіх
землях
![Page 20: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/20.jpg)
Пачатак бронзавага векуПач. 2 тыс. да н.э. – пачатак бронзавага веку на Беларусі.Бронза – сплаў медзі і волава.На Беларусі няма радовішчаў медзі і волава
Да нас яны траплялі з Прыкарпацця і Каўказа
У нас бронзавы век пазней
![Page 21: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/21.jpg)
Вытворчасць бронзы на Беларусі
Бронза лёгка плавіцца ў звычайным вогнішчы
Стварэнне бронзавых і медных прылад
Павяшэнне выніковасці працы людзей
![Page 22: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/22.jpg)
Прыклады прылад• Нажы;• Наканечнікі дзідаў;• Шылы;• Сякеры;• Сярпы і г.д.
Але!Выкарыстоўваюцца і
каменныя прылады працы
![Page 23: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/23.jpg)
Удасканальванне каменных прыладШліфоўка;Свідраванне.
![Page 24: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/24.jpg)
Свідраванне• З дапамогай трубчастай
косткі з пяском;• Пасля – рух косткі з
дапамогай лучковай цецівы;• Выкарыстоўвалася для
свідравання адтулін у камні;• Для свідраваных сякер
(добра трымаліся на ручцы).
![Page 25: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/25.jpg)
Жалезны век7 ст. да н.э. – пачатак жалезнага веку на Беларусі.
Тэхнічны пераварот
![Page 26: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/26.jpg)
Жалезная рудаВельмі распаўсюджана ў прыродзе;
Назвы вёсак “Рудня”, “Рудакова” і г.д.
Руда – на берагах рэк і азёр, лугах, балотах
Балотная руда
![Page 27: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/27.jpg)
Балотная рудаЖалеза асядае на дно возера
Утвараецца бурая жалезная руда
Побач – бурая трава
Па колеру травы знаходзілі руду
![Page 28: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/28.jpg)
Праблемы выкарыстання жалеза
Медзь і бронза – больш рэдкія і менш трывалыя
Але!Жалеза пачалі выкарыстоўваць
пазней
Плавіцца пры высокай тэмпературы
![Page 29: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/29.jpg)
Плаўленне пры больш нізкай тэмпературы
1. Збіралі балотную руду.2. Награвалі ў пячах-домніцах.
Печ-домніца:• Зроблена з гліны;• Дыяметр – менш за 1 м;• Рэшткі захаваліся каля в.
Лабеншчына Мінскага р-на (каля Заслаўя).
![Page 30: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/30.jpg)
Плаўленне пры больш нізкай тэмпературы
3. Кавалкі руды спякаліся – утваралася крыца (порыстая маса).
4. Печ астывала.5. Крыцу даставалі.6. У кузні крыцу награвалі і
плюшчылі молатамі.7. Утваралася крычнае жалеза.
![Page 31: 03. Першабытныя жывёлаводы і земляробы ў бронзавым і жалезным](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022042509/58d1747b1a28abed798b54b5/html5/thumbnails/31.jpg)
Значэнне адкрыцця жалезаБольш хуткая і якасная апрацоўка
дрэва, косці, скуры.Ачыстка ад лесу значных
тэрыторый.Больш трывалыя пабудовы.Больш якасная зброя.Няма неабходнасці ўвесь час
падтрымлівасць агонь:Металічнае крэсіва аб крэмень – іскры – агонь