Tehnologija uzgoja janjadi- zapoinje janjenjem ovaca

- ovce se janje najee u proljee- u sustavu intenzivnog ovarenja ovce se janje tijekom cijele godine

- ovce se mogu janjiti na panjaku ili u ovarniku- ovce se smjetaju o ovarnike u grupama od 25 -50 grla ili u boksovima (ako ima mogunosti)

- prosjena porodna teina janjadi iznosi 3-4 kg

Tehnologija uzgoja janjadiNajvaniji imbenik koji utjee na proizvodnju janjadi- plodnost ovaca- indeks janjenja

- plodnost ovaca izraava se brojem ojanjene janjadi u jednom leglu

- ranozrele pasmine imaju veu plodnost -150-200%, odnosno imaju 1,5-2 janjeta u leglu (blizanci ee) - najjveu plodnost ima romanovska ovca* pramenka: plodnost 90-100% (1 janje u leglu)

Tehnologija uzgoja janjadi- na broj janjadi u leglu utjee- broj ovuliranih jajnih stanica- starost ovce (poveava se do 4. godine ivota)- vrijeme gonjenja (mrkanja) ovce- do sredine pripusne sezone raste, onda opada- tjelesna teina ovce- pripremi ovce za mrkanje (flushing)- pasmina

- nasljedni je udio za plodnost nizak (0,10 0,15)

Tehnologija uzgoja janjadiIndeks janjenja= broj janjenja tijekom godine po ovci- moe se poveati skraivanjem servisnog razdoblja- ako se ovca janji jednom godinje indeks je 1,0 (razdoblje izmeu dva janjenja iznosi 12 mjeseci)

- indeks janjenja iznosit e 1,5 ako je- duljina gravidnosti 5 mjeseci- laktacija 2 mjeseca- mrkanje 1 mjesec- to je ukupno 8 mjeseci (12 podijeljeno s 8 = 1,5)

Tehnologija uzgoja janjadiPostupak sa sisajuom janjadi- sisajue razdoblje traje od janjenja do odbia (oko devet tjedana ili krae)- novoroena janjad oznaavaju se matinim brojem majke (ploica oko vrata ili drugi nain oznaavanja)

- u prvih 24 sata ivota neophodno je da janjad posie kolostrum (zatitna tijela, vitamini, minerali)

Tehnologija uzgoja janjadi- prvih 15 dana janjad sie po volji- nakon toga janjad se odvaja od ovce i dovodi na sisanje u odreeno vrijeme te se broj dnevnih sisanja iz tjedna u tjedan postupno smanjuje

- prihranjivanje janjadi zapoinje u 2. tjednu ivota i odvija se postupno- omoguava postupni razvoj predeludaca i prijelaz janjadi u preivae

- krmiva za prihranjivanje: - kvalitetno lucerkino sijeno,- krmna smjesa s 14-16% sirovog proteina (33% kukuruzne prekrupe, 33% prekrupljene zobi, 16% peninih posija, 16% sojine same + mineralni dodatak)

Tehnologija uzgoja janjadi- mjesec dana po roenju janjad se obiljeava u cilju provedbe matine evidencije (pedigre, selekcija) - obavlja se tetoviranjem ili stavljanjem une markice- janje dobiva tada u lijevo uho broj majke i prigojni broj

- kupiranje repova (u nas to nije obiaj) je operacija kojom se odstranjuje rep- obavlja se u dobi od dva tjedna- ima higijenske prednosti, lake se obavlja pripust, olakana kontrola vimena, janjadi olakano sisanje- kastriranje muke janjadi- kastrira se muka janjad koja nije za rasplod- obavlja se u dobi od 7-14 dana- obino se vri burdizzo klijetima ili noem(presijeca se sjemenovod)

Tehnologija uzgoja janjadiOdbijanje janjadi- dob pri kojoj se vri odbijanje janjadi ovisi o smjeru proizvodnje (mlijeko, meso, rasplod)

- klasini nain je da se janjad odbije po prestanku laktacije ovce (zasuenjem)- takav je nain fizioloki najbolji jer omoguava janjcima najbolju mlijenu ishranu

- u intenzivnom uzgoju ovaca za proizvodnju mlijeka (i sireva) janjad vrlo kratko sie (30-45 dana)- u proizvodnji mesa janjad sie 3-4 mjeseca - janjad namijenjena rasplodu takoer sie dulje (velike farme)

- nakon odbijanja janjadi, preostali dio laktacije koristi se za proizvodnju mlijeka ako je ekonomski opravdana, ako nije ovce se zasuuju uz primjenu restriktivne ishrane

Tehnologija uzgoja janjadiSkraenje razdoblja sisanja ima ekonomsku opravdanost u boljoj uinkovitosti ovarske proizvodnje, jer se- poveava se indeks janjenja a time i proizvodnja mesa po ovci- dobiva se vea koliina mlijeka za preradu

Rano odbijanje ima svoje prednosti i nedostatkeProblem ranog odbijanja janjadi:- janjad tek s dva mjeseca ima razvijen probavni sustav u toj mjeri da moe dobro probavljati suhu hranu (sijeno, koncentrate)- ako se rano odbiju tada nee u potpunosti iskoristiti maksimalnu koliinu mlijeka ovce u prva dva mjeseca laktacije (mlijeko majke je ujedno najjeftinija hrana za janjad)- ako je mlijena zamjenica povoljne cijene, tada se janjad moe odbiti prije 2. mjeseca starosti

Tehnologija uzgoja janjadiRano odbijanje ima prednost- jer se mlijeko moe iskoristiti za proizvodnju skupocjenih sireva- poveava se indeks janjenja, a time i poveava proizvodnja janjeeg mesa (moe se postii dva janjenja u godini ili 3 janjenja u dvije godine)

* praksa je pokazala da janjad ipak nije dobro odbijati prije navrenih mjesec dana ivota ili dok ne postignu teinu od 10-12 kg, uz obaveznu primjenu ranog navikavanja na suhu hranu sa sirovom vlakninom (potie razvoj buraga)

Tehnologija uzgoja janjadiPostupak s odbijenom janjadi- najbolja enska janjad odlazi u uzgajalite za rasplod (remont stada)- ostala muka i enska janjad odlazi u tov

- janjad namijenjena rasplodu hrani se u skladu s normama za rasplodne kategorije- u poetku je najbolja paa(dnevni prirast od 150-200 g ) - u dobi od 8-12 mj. obrok moe sadravati:0,5 kg sijena, 2 kg silae, 0,5 kg slame i 100-200 g koncentrata

Proizvodnja janjeeg mesa- ovje meso se najvie u svijetu proizvodi i konzumira kao janjee meso- u svjetskom prometu meso janjee meso zauzima drugo mjesto (iza goveeg mesa)- u bruto produktu ovce u zemljama s razvijenim ovarstvom meso ini oko 75%, a vuna 25%(u Francuskoj ak 85%, u Vel.Britaniji 90% ini meso)

- udio ovjeg mesa u naoj nacionalnoj proizvodnji i potronji je vrlo malen- kad bi proizvodnja bila vie organizirana (organiziran tov, stimulativne otkupne cijene) imali bi bolje rezultate

Proizvodnja janjeeg mesaKvalitativne osobine ovjeg mesa- ovisi o pasmini, starosti, nainu ishrane, tehnologiji uzgoja- meso starijih ovaca, naroito nekastriranih ovnova ima vrlo intenzivan miris

- najkvalitetnije je meso mlade janjadi (3-6 mj.)- zato jer ima puno miinog tkiva u mesu, nema puno masnog tkiva, lako je probavljivo- u odnosu na govee i svinjsko meso ovje meso ima vie kolesterola, ali je bogatije vitaminima (naroito vit.A)

Proizvodnja janjeeg mesaKlasiranje utovljene janjadi je u svijetu razliito- Velika Britanija- optimalna teina trupa 13-16 kg- Francuska- raspon od 7 klasa za trup sisajue i utovljene janjadi (od 7 do 22 kg) - Zemlje lanice europskog trita trae standardnu teinu trupa janjeta od 21 kg i starosti od 6 mj.

- trini uvjeti zahtijevaju odreenu granicu u debljini loja ( ne smije biti vei od 1 mm), te boji mesa (meso mora biti svjetlije, sve do blijede boje)

Proizvodnja janjeeg mesaTov odbijene janjadi- ovisi o sezoni janjenja i planiranim zavrnim teinama

- tov janjadi ojanjene u travnju (odbijena krajem svibnja)- organizira se na pregonskim panjacima, uz dodatak koncentrata- janjad je na panjacima tijekom lipnja, svibnja i kolovoza (tov traje oko 90 dana)- uz to na raspolaganju im je u hranilicama u nadstrenicama oko 350 g koncentrata- teina na kraju tova iznosi oko 35 kg

Proizvodnja janjeeg mesaTov janjadi koncentratima- moe se organizirati dva puta godinje- prvi put u veljai, oujku i travnju- drugi put u listopadu, studenom i prosincu- janjad se smjeta u tovilite s boksovima odvojena po spolu (ako nema tovilita moe se smjestiti u ovarniku objektu za zimski boravak ovaca)- u tovilitu treba osigurati po janjetu 0,35 kvadrata povrine i hranilice

Proizvodnja janjeeg mesaOsim ovih klasifikacija tova janjadi postoje i klasifikacije na - rani tov janjadi- kasni tov janjadi

Rani tov janjadi- najraireniji- Provodi se od poroda do 3-4 mj. starosti (35 kg)

- ako se primjenjuje tov na mlijeku janjad se isporuuje u dobi od 45 dana ili 12 kg (Francuska) ili do 2,5-3 mj starosti s 18-28 kg (SAD) uskrnji janjci

Proizvodnja janjeeg mesaUspjeh u ranom tovu janjadi ovisi o- pasmini (mesne pasmine, krianci)- vremenu pripusta ovaca(to ranije da janjetina dospije na trite kad je najvea potranja)- nainu hranidbe ovaca tijekom gravidnosti i dojenja- nainu prihranjivanja janjadi

Proizvodnja janjeeg mesaKasni tov janjadi- izvodi se kad nema mogunosti za organiziranje ranog tova - organizacija ovisi o godinjem dobu i klimatskim uvjetima- u zimskom razdoblju: stajski je tov temeljen na koritenju sijena, silae i koncentrata- u panom razdoblju: na dobrom panjaku uz prihranjivanje krmnim smjesama- zavrna je teina 35-45 kg, a starost 8-10 mj.

Proizvodnja ovjeg mlijekaOvje mlijeko je znaajno i vano u:- othrani janjadi (na Novom Zelandu, Australiji i SAD ovce se nikad ne muzu),- prehrani ljudi - kao svjee i preraeno mlijeko i sireve- najpoznatiji ovji sirevi: paki, braki, istarski sir, rokfor, gorgonzola, brizna, i kakavalj- ovje je mlijeko vrlo bogato bjelanevinama od kojih najvie ima kazeina (75%), te je zato i pogodno za proizvodnju sireva- ovje mlijeko ima za 50% vie suhe tvari (18,5%) od kravljeg mlijeka (12,75 %)

Proizvodnja ovjeg mlijeka- laktacija u ovaca traje izmeu 180 i 300 dana, ovisno o pasmini i tipu ovce- u pake ovce laktacija traje oko 180 dana, istonofrizijske 200-260 dana, a awassi pasmine 300 dana- maksimalno luenje mlijeka je u prvih 30-60 dana laktacije, ovisno o pasmini- koliina mlijeka u laktaciji je vrlo varijabilna, ovisi prije svega, o pasmini (paka ovca, primjerice daje 80-120 litara), neke pasmine daju i do 600 litara- takoer ovisi o starosti, hranidbi, veliini legla

Proizvodnja ovjeg mlijeka- Istonofrizijska pasmina u laktaciji (200 dana) daje 500-600 kg mlijeka s 6-7% mlijene masti u prosjeku, iako ima grla koja daju i 1200 kg mlijeka- krianjem pasmina ili sojeva moe se znatno poveati mlijenost- hranidba ovaca ima veliki utjecaj na proizvodnju mlijeka (koliinu i kvalitetu mlijeka)- ovce u boljim uvjetima hranidbe mogu dati i do 30% vie mlijeka

Proizvodnja ovjeg mlijekaMunja ovaca- obavezna je u ovaca koje slue za proizvodnju krzna (karakul pasmina), jer se janjad vrlo rano rtvuje- ovce kojima janjad nije posisala mlijeko- ovce koje su visokomlijene a ojanjile su samce- ovce pri ranom odbijanju janjadi

- munja ovaca traje 3-5 min, a moe biti runa i strojna.Runa munja izvodi se u otvorenom ili zatvorenom prostoru, pri emu je vrlo vana higijena muzlica, kanti i cisterni za hlaenje mlijekaStrojna munja se prakticira na velikim ovarskim farmama- u odnosu na runu ima prednosti u utedi radne snage, postizanju visokog stupnja istoe mlijeka

Proizvodnja vunePoznavanje vuneVuna se sastoji od vunskih vlakana- vunska vlakna nastaju iz dlanih folikula koji se formiraju u prvim mjesecima intrauterina razvoja- primarni dlani folikuli razvijaju se gruba, a iz sekundarnih fina vunska vlakna.- udio finih vunskih vlakana ovisi o pasmini (vei je u finorunih ovaca)

Vunsko vlakno graeno je iz tri sloja- vanjski sloj stanica (epidermis ili kutikula)- srednji sloj stanica (kora )- unutarnji sloj (sr)

Proizvodnja vunePrva dva sloja imaju sva vlakna, a trei sloj samo gruba (osjasta) vlakna

- prema grai, debljini i duini postoje- puh vlakna, osjasta vlakna i prijelazna vlakna- nakvalitetnija (najfinija) su puh vlakna- finoa (debljina, promjer) puh vlakana je 6-25 mikrona (merino pasmine)- osjasta vlakna su gruba debela vlakna slabe vijugavosti, imaju srni kanal (primitivne pasmine), debljine 40-240 mikrona

Proizvodnja vuneVuna je zapravo vuneni pokriva ovce ili runo

- runo se sastoji iz pramenova i pramenia, a ovi iz snopia i snopova, povezanih spojnim vlaknima i premazani masnim znojem (sjerinom)

- u finorunih ovaca ove sastavne jedinice su jasno definirane- u gruborunih pasmina je vie osjastih vlakana, koja imaju manje spojnih vlakana, te je runo rastresito

- vunski pramenovi mogu biti raznog oblika (iljasti su u gruborunih, a cilindrini u finorunih ovaca),

Proizvodnja vunePrema obliku i grai pramenova razlikujemo- otvoreno, zatvoreno i poluzatvoreno runo- otvoreno je runo rastresito (sastavljeno je od iljastih pramenova)

- poluzatvoreno runo je sastavljeno od ljevkastih pramenova

- zatvoreno je runo pasminska odlika finorunih, merino pasmina (cilindrini pramenovi)

Proizvodnja vuneNajvaniji pokazatelji u proizvodnji vune i selekciji- prinos vune - randman vune- fizikalno-mehanika svojstva vunskih vlakana

Utjecaji na prinos vune- pasmina- starost (prinos se poveava do 3.-4. godine starosti)- hranidba i uvjeti smjetaja- spol (muka grla imaju vei prinos)- veliina tijela

Proizvodnja vuneRandman vune - teina oprane vune u odnosu na neopranu vunu pri normalnoj vlanosti vune od 17%

- na randman vune utjee tip runa, sadraj vunskog masnog znoja- finorune pasmine imaju nii randman zbog velike koliine masnog znoja, ali imaju vei prinos- gruborune pasmine imaju vei randman zbog manje masnog znoja (manje neistoa), ali imaju manji prinos

Proizvodnja vuneFizikalno-mehanika svojstva vune:- finoa (debljina ili promjer vunskoga vlakna)- duina vlakna- vijugavost vlakna- jaina vlakna- rastezljivost vlakna- higroskopnost vlakna

- najvanije svojstvo za selekciju je finoa vunskih vlakana (mjeri se u mikronima, klasifikacija po Lehmanu)