1

ត ើប ន-រាន ជានរណា?

យនកមមយនសតបានបតកើ បកសបបជាជនបដវ តខមមរតៅឆាន ១៩៥១តហើយតដើមបសតរចសបនតហជមញកនការតេបប បាកទកដខមមរខដេជាទកដជយភមសមបរណសតកសតមភតៅតោយធនធានធមមជា សពវខបបយាត ោះយនកមមយនសតបានចាបកមារខមមរ នតកម ៗខមមរជាតបចើនបញជ នតៅហវកហា យទធសាសរសតតយធា,ច តសាសរសតសងគរម នបពាកមត គមវជាជបសាចកមមយនសតតៅបបតទសយនជាបនតប ា បពមយជ នតៅមយជ នគជ នទ១ពឆាន ១៩៥១-១៩៥៥គយនចាបយកតៅដចជាករណតោកខបានសវណណ,តោកជាសម.....។េ។ ខ យនគ ថាតៅមនទានបគបបានតទកបតកើ បកមជ នទ២តទៀ តៅទសវ ស១៩៦០ខដេតដើរ ទជាចារឃា ករប មមដចជាតោកស ន-តសន,តោកត ៀសារ, តោកតសាភម......។េ។តហើយតៅចទសសវ ត១៩៦០ យនកមមយនសតបានបវកចារ រជាតបចើន

ចារ រយនខដេបានបញជ នមកសសកខមមរតៅថាទពទនាយ-ស,

សាមហា

តវៀទតទើប វបានតៅសាមហា គជាចារ រយនដឆាា វវប វបានទទេការតពញច តតពញតាើមពសណាកសមម តតេដក។ តៅឆាន ១៩៧២ សា មហា ប វបាន រវតោយបតពញតបសកកមមជាបបធានចារ ទយនបបចាសសកខមមរដក ទពទនាយ-ស មានដចជាខមានស ន,យ- យ, នសគ ធ .....។េ។ សាមហា ប វបានខកាតភទតធវើជាបគតពទយវនរណសរសរបរមជា កមពជាតៅឆាន ១៩៧២។ តៅឆាន ១៩៧៨ សាមហា នប វបានថាន កតេើ រវតោយតធវើជាបបពនធហ នខសន(ហ នណាេ)។ បចចបបននជាបបធានកាកបា បកហម នជាបបពនធសសបចាបរបសហ នខសន។ ខមានស ន ជាចារ រយន,បចចបបននប វបានខ តជាឧប យករដឋមងគនតវនបបតទសកមពជា។ ខមានស ន

2

យ- យ, ជាឯក គររជទ បបចាបបតទសវ

យ យ ជាចារ រយនប វបាន រវតោយបតពញតបសកកមមតៅបបតទសខមមរនមានឋានៈជាមនសសជន របសសាមហា ។បចចបបននគជា គររជទ របសបពោះរជាណាចបកកមពជាបបចាតៅបពោះរជាណាចបកវេ។

តោយសារខ សាម-ហា ជាបបធានចារ រយនបបចាតៅបបតទសខមមរ នជាសសកណានរបសតោក តេ-ដក ខដេប វបានបកហាណយខ តជាបបធានទបកាវនរណសរសសាមគរសតងគ រ ោះជា កមពជាតហើយប ា បពកទពយនជា២០០.០០០ កវាយេកចេឈលា នពានខមមរតៅវៃទ២៥ខមធនឆាន ១៩៧៨, តោក តេ-ដក ទទេបនាកតមើេការមសប វប បតនបគបបគបបតទសខមមរចាបពឆាន ១៩៧៩-១៩៨៩។ តោយសារខ សាមហា ខដេជាសសកណានរបសតោកតេ-ដក តសនហាេចោកបានកន១ តហើយប វបានថាន កតេើ រវតោយតធវើជាបបពនធហ នខសន, ន រវ

តោយហ នខសនតមើេខទាកនតេដក តឈលម ោះហ ន-មាា ខណ ដតចនោះតហើយតទើបហ នខសនខដេមនជាតកមជ នទ១ ឬជ នទ២ វតទខ ប វបានខ តបណយសកកជារដឋមងគនតបកសការបរតទសតៅឆាន ១៩៧៩,តបកាយមកបានប វខ តជា យករដឋមងគនតតៅឆាន ១៩៨៩រហ មកដេបចចបបនន។ តៅតពេតោកតេ-ដកតៅរសមាន ទប បតតមើេការមសប វតេើបបតទសកមពជាកន មជា នក ណាតោយបបតទសតវៀ ណាមប បតតេើខដនសាមនតរដឋរបសមាន។ ហ នខសន ខ ខ ខលា ច ណាចតោក តេ-ដកតហើយមនហា នបាោះពាេសាមហា (តៅប នរា ន)តទ តហើយហ ន-ខសនខ

3

ខ ទកឱកាសតោយតោកតេ-ដក នសាមហា បនតតសនហាេចោកជាមយាន , តេើកខេខ ករណប ន-រាន តសសកឃាា នខលា តទើបហ នខសនហា នមករមដតណកតសពសនធវៈជាមយប នរា នតបបៀបបដចឆាម េចសប ោ។ដតចនោះ ហ ន-ខសន សមច តតដកជាមយសសចតរៀតឈលម ោះហមសវនរហ

ដេបានកនសសមយតឈលម ោះហ ន-មាាេ។តៅតពេត ោះតវៀ ណាមបានយកតេសថាហ នខសនមសសេធមមានបបពនធេចោក,ដតចនោះហ នខសនកបានយក ររកសរបសមានតរៀបការជាមយ ហមសវនតហើយទបផ ហ នខសនប វបានតោកតេដកជយសរេ ន រវតោយហ នខសនចោះសនធសញញា េបបបា បពខដនជា

នកសស ហមសវន

ជាមយតោកតវៀកថាចតៅវៃទ២៧ខមធនឆាន ១៩៨៥(On 27th December 1985, Treaty of Delimitation of National Border)។តបើតមបបសាសនរបសតោកខកប-សាតរឿន( បបធានបាេសខលា តហាោះ)បានមានបបសាសនតៅឆាន២០០៥ថាៈ‹‹ហ នខសនខ ខ ខលា ចនតារពតោកជទាវប នរា នខលា ណាសបាខនតប ា បពតោក តេដក បានសាា បតៅឆាន ១៩៩០, ហ នខសនកហា នទាកទជាមយនកនសសរបសមានតឈលម ោះហ នមាា េតៅជាមយ នកសសហមសវន។ តៅតពេខដេហ នមាាេ បានត ទរសពចមកបបាបហ នខសនថា នកមាា ក(ហមសវន) វាយកនតៅឆាន ១៩៩១,តធវើតោយហ នខសនមខលា ណាស តហើយកតោយ ររកសដកតៅកានផាោះរបស ហមសវន តៅខកបផារមានោទេតាកជ រា រតទោះតភាើ ទាផសសាហណសបតណតើ រ។តៅតពេតៅដេផាោះហមសវន បានខ ហមសវនតបើកទាវ ហ នខសន កទាញដបហណសវាយកាេហមសវន ខបកឈលមហរតសសាចតពញមមចខណកបតរបសហមសវនឈរញរដចកនស វ រចហ នខសនតដៀេថាខហៃ

4

ហា នវាយកនសស ញផហាអ ! តហើយហ នខសនកយកកនសសរបសមានតឈលម ោះហ នមាា េមកចញច មវញ ខ តោយសារខ ខលា ចប នរា ន កឧបកចចថាជាកនចញច ម!។ ហ នខសនបានយកកនសសរបសមាន តឈលម ោះហ នមាា េ

មកចញច មតៅផាោះរបសមានរហ ដេធតពញវ យបកម តទើប ហ នខសនតរៀបចទកោកតរៀបការ ហ ន-មាាេ ជាមយតោកសមវទធវធជាកនបបសរបសតោកសមោនជាបបធានទសតការរដឋមងគនត។ តោកសមវទធវធតរៀបការជាមយ នកសសហ ន-មាាេ

តោកខកប-សាតរឿន បបធានបាេសខលា តហាោះបានមានបបសាសនបនតតទៀ ថា‹‹តោកជទាវប នរា ន មនខមនជាមនសសធមមតតទ តចោះសេបៈកាចគណតពយដ ហសបដ គបបសៗចននពរប កចេតៅ តោកជទាវតបាកដេទា សាម នសេមយតទ។ តពេសតមតចហ នខសនមន

តៅផាោះឬចោះតបសកកមម! តោកជទាវ ប នរា ន បានត ទរសពានមនតតៅបពោះត ជគណបពោះ ម‹‹ រេមតហ›› ជា សងគ រ ចវ តចពោះខកអកមកតរៀនធមកនប ា បជាមយាន តហើយតបើកឆាកបបយទធតេើខបគ 1-របោខវកហ នខសន, 2- រេមតហ សាហាយប នរា ន

5

រមសចតសពសនធវៈជាមយាន រហ ដេបពោះត ជគណ រេមតហទនជរតដើរខេចរច តទើបតោកជទាវ ប ន-រាន បញញជ តោយ ររកសដកបពោះត ជគណ‹‹ រេមតហតៅវ តចពោះខកអកវញ!››។ ចខណកតោកមាក-ប នឈល វញ ជាមងគនតបាេសតៅ យកោឋ នបងគ ក បការជញដរមនសស នការពារ ន ជនបានមានបបសាសនថា‹‹តៅតពេខដេហ នខសន រវេនសតមាព ធបពហមចារសសបកម តរៀរេវៃសេ តោកជទាវប ន-រា ន កខ ខ តៅបបធាន ររកសរបសមានតឈលម ោះ‹‹តៅ េ››មករមរកសកសានតេខដរ តហើយជនកាេតោកជទាវប នរា ន កតោយ ររកសតបើកឡានដកតោកជទាវតៅកានវ តចពោះខកអកតដើមបតោយតោកសងគ រ ជ‹‹ រេមតហ››តបបាោះទក បម តោយតោកជទាវនរមតសនហយាសបាយសកបសកេជាមយាន ។ បពោះត ជគណ រេមតហគបានខ ជាសងគ រ ចវ តចពោះខកអកតហ វកមានេយតបចើនតមាា ោះជោះសទធខ ឡានេបគសរ.....មានទា ររកសយមការពារតទៀ ។

ចខណកតោកសម-វចប ជា តៅខកសា នជាម តភកកតោកហ ន បានមានបបសាសនថា‹‹ជាតរៀរេវៃសេ ហ នខសន ខ ខ យកសសបកមបពហមចារ២ ក មកដ ធបថាវ យោសនៈរបសមាន រចតហើយហ នខសន កចាបតផតើមសតមាព ធបពហមចាររបសសសបកមទាពរ!››។

សមបញញជ កថាេបចកេយទធសាសរសតរបសយនតដើមបតេបទកដខមមរគពសពេខលា ណាស តហើយយនកមមយនសតខ ខ ចាបកមារខមមរយកតៅប ា យទធសាសរសតតយធា នបពាកមត គមវជាជ បសាចកមមយនសតគមានតពជ នទ១(ជាសមនខបានសវណណ) ជ នទ២(ត ៀសារនស នតសន....) តហើយតៅឆាន ១៩៧៩ ប ា បពកទពយនកានកាបបកភនតពញរចតហើយ គយនកមមយនសតបានបបមេតកម កបពាខមមរយកមកចញជ មតៅមជឈមណឌ េកោបទ១ នមជឈមណឌ េកោបទ២ ទបក ភនតពញ

6

តៅថាពកជ ន៣។ តបកាយមកកបា តឈលម ោះមជឈមណឌ េកោបទ១នមជឈមណឌ េកោបទ២។ តៅកនចតណាមតកម កបពាខមមររបមន កខដេយនកមមយនសតបបមេយកមកចញច មត ោះ ចាបតេចមមមាោះតហើយគមាន៖

រេមតហ

មាជសវណាណ រា សនតសររោឋ ស យសភាព

តបៅពតនោះតៅមានដចជា សនសវ , ខកវហាញ, េមពសដឋ......។េ។

ពក សទាតនោះពមានបបវ តរបខមាឳសាចញា ឬសសកតណើ តោយព បបាកដតទ គសទធជេតគតោយតដើរ ជាខមាឳសាចញា របសពកវា។តបើជប នកតសៀមរប ពកវាថាពកវាតកើ តៅតសៀមរប តបើជប នកបា ដបពកវាថាពកវាតកើ តៅបា ដប ខ តបើជបខមមកមពជាតបកាម ពកវាថាពកវាកជាខមមរកមពជាតបកាមខដរ........។ ទពកតនោះគសរបបនតតវនរោឋភបាេោយាយន តពេបចចបបនន ខ នកដក រោឋ ភបាេគមនខមនជាពកខលតេើតនោះតទ គពកជ ន៣របមន កតទៀ ខដេមនទានតចញមម, រឯពពកខលតេើត ោះបានយនកមមយនសតបតញចញមកសាកេបតឃាស បពេ នកនតយបាយខមមរ នបបជាជនខមមរទាកនបបតទស នតបៅបបតទសតោយពេវរវកាម នយេការណ េខ ការតឃាស ប ា បបត ោ កពក នកនតយបាយខមមរនវរបរសខមមរទាជ នចាស នជ នមទាតៅកនបបតទសនតបៅបបតទស។ តបៅពតនោះពកវាតដើរតឃាស តបាកបបាសខមមរ

7

តបៅបបតទសចរញយកេយបានមយជានតទៀ ។ ពកតកម ជ ន៣ខដេយនបតញចញមកតនោះគមាន ណាចឥទធពេខលា ណាស សមបខ ពកតមដក គណបកសបបជាជនកមពជា ឬហ នខសន កមនហា នចាបពកវាខដរគកថាតេើយតឃាស បពេសាោ នការណនតយបាយ សមបខ បពោះត ជគណ រេមតហ េចតដកកសានជាមយបបពនធហ នខសន កហ នខសន ហា នបាោះពាេោពកជ ន៣តនោះខដរ។ តទាោះបហ នខសនបបកាសថាចាប ខ តពេសនតសររោឋ ចេបបតទសខមមរ ហ នខសនខបរជាផតេេយតោយតមតសចកតប វការតៅវញគខមសនតយបាយរបសខមមរគយនជា នកគសបកឡាតោយ មនខមនខមមរជា នកតធវើតទ។

ដតចនោះមានខ តោកសមរស នតោកគមសខល រមាន តទតទើបោចដក ចេ មហាជនបបជាពេរដឋខមមរតោយតបកាកតេើបោះតបារដចតៅបបតទសេបបាន។

តធវើតៅភនតពញវៃទ២៤ ខមកកកោ ឆាន ២០១២

ពមខកប-សារាន, បាេសខលា តហាោះ

តបើ សតោកចផតេជនយឬឧប ោមភបបាកមាោះៗដេរបម សមផតេតមរយៈតោក ចានោរាគន ជា នកសរតសរតសៀវតៅ‹‹វរបរសខមមរតធវើពេកមមកនភព ››

http://ki-media.blogspot.com/2012/05/khmer-heroes-sacrifice-in-dark-world-by_17.html

8

សមោនបខនោម៖

សមបបអនជនរមជា ខមមរវេប េបតមើេបបវ តសាសរសតខមមរតៅមនយនចេឈលា នពានបបតទសកមពជា វៃទ២៥ខមធនឆាន ១៩៧៨, តមដក យនបានេោះបសាចញា បបពនធកន ន វៗបគបយាតៅតោយពកតមដក ោយាខដេនប វតេើកបនតបតោយកាន ណាចតៅតពេខលមម, ជាពតសសគតោកតេឌក Mr. Le Duc Tho was ប វបានរោឋ ភបាេបកហាណយខ តជាបបធានទបកាវនរណសរសសាមគរសតងគ រ ោះជា កមពជា(act as chief advisor to the Kampuchean United Front for National Salvation (FUNSK))ចាបពឆាន ១៩៧៨-១៩៨២ នតបកាយមកកាា យចាបកតណើ តចញជា‹‹សាធារណរដឋបបជាមាន កមពជា››(People's Republic of Kampuchea.)។ មនតពេរោឋ ភបាេតវៀ ណាមឈលា នពានបបតទសកមពជាតៅចខមធនឆាន ១៩៧៨, តោកតេដក Lê Đức Tho បានេោះបសសកណាន

របសមានតឈលម ោះសា មហា (តបកាយមកតៅប នរា ន)មកបបគេតោយស វនរកខភនកតទាេហ នខសន(តឈលម ោះតដើមហ នណាេ,េចតគខលវ កខភនក រ ចេវបពមាា កគ ដរតឈលម ោះជាហ នខសន)តធវើជាបបពនធផាវចាប នបបគេកនជាទសសឡាញរបសតោកតៅតោយស វនរកហ នខសនតធវើជាកនផាវចាបតោយោកតឈលម ោះម‹‹ហ ន-មាា ខណ ››។ ប ា បពកទពយន២០០.០០០ កចេ ស វនរកខភនកតទាេហ នខសន

ឈលា នពានបបតទសកមពជាតៅចខមធនឆាន ១៩៧៨ នបានកានកាបបកភនតពញវៃទ៧ខមមករឆាន ១៩៧៩ តោកតេដកបានខ តស វនរកហ នខសន ជារដឋមងគនតបកសការបរតទសវនរបបសាធារណរដឋបបជាមាន កមពជាតៅឆាន ១៩៧៩។ តោកខបានសវណណបានជយដរតឈលម ោះសស

9

កណានរបសតោកតេដកតឈលម ោះសាមហា បតរមកជាសមម តប នរា នប វបាន រវតោយតធវើជាបបពនធសសបចាបរបសស វនរកហ នខសនវញ។ តៅតពេត ោះ តោកខបានសវណណ មាន ខណជា យករដឋមងគនតវនរបបសាធារណរដឋបបជាមាន កមពជា,គជា គរតេខលធការបកសវនរបបសាធារណរដឋបបជាមាន កមពជារហ ដេវៃទ៥ធនឆាន ១៩៨១ តោកប វបានចាបមានោកគកតៅតវៀ ណាម សរយៈតពេ១០ឆាន ៥២វៃ តោយសារខ តោកមានគន ជា នយមមនបពមចោះហ ោតេខលកា ដតោយយន មនបពមបញជ េជនជា យនមករសតៅសសកខមមរ នមនបពម នវ តខផនការក-៥។

វៃ គ គកនបបសរបសតោក តេដក តឈលម ោះ ហ ន-មាា ខណ នកាា យតៅជា យករដឋមងគនតវនបបតទសកមពជា,បបសនសហរដឋោតមរកមនជយសតងគ រ ោះបបតទសកមពជាតោយរចពនមប បតរបសយនកមមយនសតតទត ោះ។

តោកតេដកបានប ក ពជជាមយសសកណានរបសា តឈលម ោះសាមហា បានកនបបសមាន កតឈលម ោះហ នមាា ខណ ។

ហ នមាា ខណ គជាកនោពជចវបតេដកជាមយនសាមហា តៅប នរា ន។

សាម-ហា ជាសសកណានរបសតោកតេដក,ប វបានបបគេតៅតោយោស វនរកហ នខសនតធវើជាបបពនធ។

តោកតេដកបានបបគេសសកណានតឈលម ោះ សាម-ហា តៅប នរា ន តៅតោយហ នខសនតធវើជាបបពនធសសបចាបនបបគេកេរបសតោកតៅតោយហ នខសនចញច មតធវើជាកនខលនខលា សសបចាបរបសហ នខសននោកតឈលម ោះមជា ហ ន-មាា ខណ ។

10

ហ ន ជាកនបបសរបសហ នខសនជាមយ នកសសជនចណាន។ ហ នខសនបានខេេោះជាមយ នកសសជនចណានតហើយបានបបគេកនបបសរបសមានតឈលម ោះហ ន តោយបបបសតឈលម ោះហ នតនៀចញច ម។

បបពនធតដើមហ នខសនតឈលម ោះ នកសសជនចណាន,ប វបានហ នខសនតបាោះបតចាេបតកាយព តេដកបាន រវតោយហ នខសនយកសសកណានរបសា តឈលម ោះ សាម-ហា តៅប នរា នតធវើជាបបពនធសសបចាបតហើយតោកតេដកខមទាបបគេកនបបសរបសតោកតោយហ នខសននោកតឈលម ោះមជាហ នមាា ខណ តធវើជាកនសសបចាបរបសហ នខសន

បចចបបននហ ន- បានកាា យតៅជាតសតចោតភៀនតៅបបតទសកមពជាខដេតបគឿតញៀនរបសហ ន បានខ តៅកានបបតទស សរសាត េគកនមយឆាន ៗមាន វេជាទកបបាកដេតៅ១០០០ោនដោា សហរដឋោតមរក តនោះមនទានគ ពការ ចេតៅកានសហរដឋោតមរក,កាណាោ,ចបកភព តគាស បណាត របបតទសតៅពភព រ ាបនបណាត របបតទសតផសៗតៅជវញពភពតោកផ។បចចបបននហ ន- បានកាា ជាននសា(តសតចោតភៀន)មតៅទវបោស។

11

តោយសារខ បពវតហ តនោះតហើយតទើបហ នខសនោចកាន ណាចបានយរឆានតៅកនតហ ផេចញជ មកនបបសតោកតេដក នតបជាខបជកនបបសតោកតេដកតោយតធវើជា យករដឋមងគនតតៅតពេ គ ។ ដតចនោះតៅតពេខដេកនបបសរបសតោកតេដកតឈលម ោះហ នមាា ខណ កាា យតៅជា យករដឋមងគនតវនបបតទសកមពជាគមាននយថាឈលមជរពជចវបយនកាា យជា យករដឋមងគនតបគបបគបបតទសខមមរខ មត ។ ដរបណាស វនរកហ នខសនគតៅតេើបេាវន ណាចបគបបគបបតទសកមពជា ដរបត ោះបបជាជា ខមមរសារ េខ ទកខតវទ តេើគនរឆអ,ឈលមនទកខភនក តហើយទកដខមមរនរោយតៅតម តរបសយនជាកបបកដជាមនខលន។