1

กาซธรรมชาต

มารจกกาซธรรมชาต

กาซธรรมชาต เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนชนดหนง เกดจากซากพชซากสตว ทถกทบถมดวยโคลน และหนภายใตความดนและอณหภมทสงมากเปนเวลานานนบลาน ๆ ป โดยปกตจะถกกกเกบอยในบรเวณชนหนปน (LIME STONE) ซงอยเหนอแหลงนามนปโตรเลยม เมอนากาซธรรมชาตมาเผา จะเผาไดคอนขางสมบรณ จงถอวาเปนเชอเพลงทคอนขางสะอาด ในชวงเวลาประมาณ 150 ปทผานมา กาซธรรมชาตไดเขามามบทบาทตอการพฒนาของโลกในทก ๆ ดานมากขนโดยเฉพาะการนามาใชแทนถานหนและนามน

คณสมบตทางกายภาพของกาซธรรมชาต

• เปนเชอเพลงปโตรเลยมชนดหนง เกดจากการทบถมของสงมชวตนบลานป • เปนสารประกอบไฮโดรคารบอน ประกอบดวยกาซมเทนเปนหลก • ไมมสและไมมกลน ดงนนในการขนสงหรอในกระบวนการผลตกาซธรรมชาต จงตองม

การเตมสารทมกลนลงไปเพอความปลอดภยในการใชงาน

ภาพตดขวางแสดงการพบกาซธรรมชาตใตผวโลก ( ภาพ : www.dteenergy.com )

2

• เบากวาอากาศ มคาความถวงจาเพาะ (Specific Gravity) ประมาณ 0.6-0.8 เมอรวไหลจะลอยขนสทสง และฟงกระจายไปในอากาศอยางรวดเรว จงมความปลอดภยกวา

• ตดไฟได โดยมชวงของการตดไฟท 5-15 % ของปรมาตรในอากาศ และอณหภมทสามารถตดไฟไดเอง คอ 537-540 องศาเซลเซยส

• เปนเชอเพลงสะอาด เผาไหมสมบรณกวา จงสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยกวาปโตรเลยมประเภทอนๆ

องคประกอบของกาซธรรมชาต

กาซธรรมชาต เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนชนดหนง ประกอบดวยกาซหลายชนดรวมตวกน ทมสดสวนของอะตอมของคารบอนและไฮโดรเจนทแตกตางกน 1 ขนอยกบสภาพ แวดลอมของแหลงวตถดบแตละแหง โดยทวไปกาซธรรมชาตจะประกอบดวยกาซมเทน ตงแต รอยละ 70 ขนไป

นอกจากสารไฮโดรคารบอนแลว กาซธรรมชาตยงอาจประกอบดวยกาซอน ๆ อาท กาซคารบอนไดออกไซด ไฮโดรเจน-ซลไฟด ไนโตรเจน และนา เปนตน สารประกอบเหลานสามารถแยกออกจากกนได โดยนามาผานกระบวนการแยกทโรงแยกกาซธรรมชาต

1 กาซจาพวกน ไดแก มเทน (methane, CH4) อเทน (ethane, C2H6) โพรเพน (propane, C3H8) บวเทน (butane, C4H18) เพนเทน (pentane, C5H12) เฮกเซน (hexane, C6H14) เฮปเทน (heptane, C7H16) เฮปเทน (heptane, C7H16)

แทนขดเจาะกาซธรรมชาตกลางอาวไทย ( ภาพ : www.energy.com )

3

กาซธรรมชาตใชประโยชนอะไรไดบาง

เราสามารถใชประโยชนจากกาซธรรมชาตไดใน 2 ลกษณะใหญ ๆ คอ

1. ใชเปนเชอเพลงโดยตรงสาหรบผลตกระแสไฟฟา เปนเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม หรอสามารถนามาใชในระบบพลงงานความรอนรวม Co-generation

2. ผานกระบวนการแยกในโรงแยกกาซฯ

เมอนากาซธรรมชาตมาแยกออกเปนองคประกอบตาง ๆ สามารถนาไปใชประโยชน

หลากหลาย ดงน

• กาซมเทน (methane, CH4) : ใชเปนเชอเพลงสาหรบผลตกระแสไฟฟาในโรงงานอตสาหกรรม และนาไปอดใสถงดวยความดนสงเรยกวา กาซธรรมชาตอด ( Compressed Natural Gas : CNG ) สามารถใชเปนเชอเพลงในรถยนต รจกกนในชอวา “กาซธรรมชาตสาหรบรถยนต” (Natural Gas for Vehicles : NGV)

โรงไฟฟาใชกาซธรรมชาตในการผลตกระแสไฟฟา ( ภาพ : การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย )

โรงงานปนซเมนตใชกาซธรรมชาตเปนเชอเพลง ( ภาพ : www.miningthai.org )

โรงแยกกาซธรรมชาต ( ภาพ : www.marinethai.com )

4

• กาซอเทน(ethane, C2H6) : ใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคมขนตน สามารถนาไปใชผลตเมดพลาสตก เสนใยพลาสตกชนดตาง ๆ เพอนาไปใชแปรรปตอไป

• กาซโพรเพน (propane, C3H8) และกาซบวเทน (butane, C4H18) : กาซโพรเพนใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคมขนตนไดเชนเดยวกน และหากนาเอากาซโพรเพนกบกาซบวเทนมาผสมกนตามอตราสวน อดใสถงเปนกาซปโตรเลยมเหลว (Liquefied Petroleum Gas : LPG) หรอทเรยกวา กาซหงตม สามารถนาไปใชเปนเชอเพลงในครวเรอน เปนเชอเพลงสาหรบรถยนต และใชในการเชอมโลหะได รวมทงนาไปใชในโรงงานอตสาหกรรมบางประเภทไดอกดวย

ใชกาซมเทนเปนเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม รถทใช NGV ( ภาพ : www.ngvgasthai.com )

อตสาหกรรมปโตรเคมขนตนใชผลตภณฑจากกาซธรรมชาตหลายชนดเปนวตถดบในการผลต ( ภาพ : itr.se-ed.com )

การใช LPG เปนเชอเพลงในรถยนต ( ภาพ : www.ngvgasthai.com )

ถงเกบ LPG ในโรงงาน ( ภาพ : www.bombayharbor.com )

5

• ไ ฮ โ ด รค า ร บ อน เหลว ( Heavier Hydrocarbon) : อยในสถานะทเปนของ เหลวท อณหภม และความดนบ ร รยากาศ ในก ระบวนกา รผล ต สามารถแยกจากไฮโดรคารบอนทมสถานะเปนกาซบนแทนผลต เรยกวา คอนเดนเสท (Condensate) สามารถลาเลยงขนสงโดยทางเรอหรอทางทอ และนาไปกลนเปนนามนสาเรจรปตอไป

• กาซโซลนธรรมชาต (Natural Gasoline , NGL ) : อยในสถานะทเปนของเหลว แมวาจะมการแยกคอนเดนเสทออกในกระบวน การผลตทแทนผลตแลว แตกยงมไฮโดร คารบอนเหลวบางสวนหลดไปกบไฮโดร คารบอนทมสถานะเปนกาซ เมอผานกระบวนการแยกจากโรงแยกกาซธรรมชาตแลว ไฮโดรคารบอนเหลวนจะถกแยกออก เรยกวา กาซโซลนธรรมชาต (Natural Gasoline หรอ NGL) และสงเขา ไปยงโรงกลนน ามนเปนสวนผสมของผลตภณฑน ามนสา เรจ รปไดเชนเดยวกนกบคอนเดนเสท

• กาซคารบอนไดออกไซด (Carbondioxide, CO2) : เมอผานกระบวนการแยกแลว CO2จะถกน า ไปท า ให อย ใ นสภาพของแข ง เ ร ยกว านาแขงแหง นาไปใชในอตสาหกรรมถนอมอาหาร อตสาหกรรมนาอดลมและเบยร ใชถนอมอาหารระหวางขนสง เปนวตถ ดบสาคญในการทาฝนเทยม และใชสรางควนในอตสาหกรรมบนเทง อาท การแสดงคอนเสรต หรอการถายทาภาพยนตร

การขนสงกาซผานทอ ( ภาพ : www.oknation.net )

การขนสงกาซโซลนธรรมชาตทางเรอ ( ภาพ : www.planetforlife.com )

นาแขงแหง ( ภาพ : www.oknation.net )

6

( ภาพ : กรมเชอเพลงธรรมชาต )

เชอเพลงผลตกระแสไฟฟา

เชอเพลงรถยนต (NGV)

วตถดบสาหรบอตสาหกรรมปโตรเคม

กาซหงตม (LPG)

ควบแนนเปนของเหลวสงขายโรงกลน

วตถดบสาหรบอตสาหกรรมปโตรเคม

อตสาหกรรมถนอมอาหาร

เชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม

การแยกกาซธรรมชาตและการนาไปใชประโยชน

7

กาซธรรมชาตในสถานะตาง ๆ ทควรรจก

เนองจากปจจบนมชอเรยกผลตภณฑกาซธรรมชาตทหลากหลายตามสถานะและรปแบบการใชงาน อาจทาใหเกดความสบสนกบผไมคนเคย จงทาการสรปชอเรยกกาซธรรมชาตในสถานะตาง ๆ ทควรรจก ดงน

• NGV ( Natural Gas for Vehicles) หรอกาซธรรมชาตสาหรบรถยนต

คอ รปแบบของการใชกาซธรรมชาตเปนเชอเพลงสาหรบรถยนต สวนใหญเปนกาซมเทน เมอขนสงกาซธรรมชาตมาทางทอ จะสงเขาสถานบรการ และเครองเพมความดนกาซ ณ สถานบรการ ซงจะรบกาซธรรมชาตทมความดนตาจากระบบทอมาอดเพม ความดนประมาณ 3,000 – 3,600 ปอนดตอตารางนว จากนนกจะสามารถเตมใสถงเกบกาซ ของรถยนตตอไป

• CNG (Compressed Natural Gas)

เปนกาซมเทนทถกแยกออกมาจากกาซธรรมชาตทโรงแยกกาซ เพอทาใหเปนมเทนทบรสทธ ขน แลวนา ไปบรรจใสถงดวยแรงดนสง ใชเปนเชอเพลงไดโดยตรง ในตางประเทศเรยกผลตภณฑนวา CNG หรอ Compressed Natural Gas ในขณะทประเทศไทยเรยก NGV หรอ Natural Gas for Vehicles ซงหมายถงกาซอดดวย แรงดนสงใสเกบไวในถงเพอใชกบรถยนต

สถาน NGV หรอสถานเตมกาซธรรมชาตสาหรบรถยนต ( ภาพ : www.pttplc.com)

ถง CNG หรอ NGV ในรถยนต ( ภาพ : www.doeb.go.th )

8

• LNG (Liquefied Natural Gas) หรอกาซธรรมชาตเหลว

ในการขนสงกาซธรรมชาตจากแหลงผลตไปยงบรเวณทใช ปกตจะขนสงโดยระบบทอ แตในกรณทระยะทางระหวางแหลงผลตกบบรเวณทใช มระยะทางไกลเกนกวา 2,000 กโลเมตร การวางทอสงกาซฯ จะตองใชเงนลงทนเปนจานวนมาก จงมการขนสงดวยเรอทถกออกแบบไวเฉพาะ โดยการทากาซธรรมชาตใหกลายสภาพเปนของเหลว เพอใหปรมาตรลดลงประมาณ 600 เทา โดยทวไปจะมอณหภม -160 องศาเซลเซยส ทาใหประหยดคาใชจายมากกวาการขนสงดวยระบบทอ และเมอจะนามาใชงาน ตองนามาผานกระบวนการทาใหกลบไปสสถานะกาซอกครงกอนใช(LNG Regasification Terminal)

การขนสง LNG ดวยเรอทถกออกแบบไวเฉพาะ

( ภาพ : www.nms2002.com )

ขนตอนการขนสง LNG

แหลงกาซธรรมชาต

การผลตกาซ

(Exploration &

Production)

สถานจาย LNG

(Loading Terminal)

การขนสง LNG

(Transportation)

สถานรบ LNG

(Receiving Terminal)

9

• Pipe Natural Gas หรอ กาซธรรมชาตทขนสงโดยทางทอ

คอ กาซธรรมชาตทมกาซมเทนเปนสวนใหญ ถกขนสงดวยระบบทอ เพอสงใหแกผใชนาไปเปนเชอเพลงในการผลตกระแสไฟฟาหรอในโรงงานอตสาหกรรม

โครงการวางทอกาซจากแหลงยาดานาของพมา ( ภาพ : www.sarakadee.com )

การขนสงกาซดวยระบบทอไปยงโรงงาน

การขนสงกาซดวยระบบทอจากแทนขดเจาะกลางทะเล ( ภาพ : www.geocities.com )

โครงขายทอสงกาซธรรมชาตของ ปตท.

10

การจดหากาซธรรมชาตในประเทศไทย

ในป 2550 ประเทศไทยมการจดหากาซธรรมชาต ทงสน 3,421 ลานลกบาศกฟต/วน เพมขนจากป 2549 รอยละ 6.2 โดยแบงตามแหลงการจดหาได 2 สวน ดงน

1) การผลตภายในประเทศ ในป 2550 มการผลตกาซธรรมชาตจากแหลงผลตในประเทศรวม 2,515 ลานลกบาศกฟต/วน เพมขนจาก ป 2549 รอยละ 6.9 คดเปนสดสวนรอยละ 74 ของปรมาณการจดหาทงหมด โดยแบงเปน

• แหลงอาวไทย รวม 2,443 ลาน

ลกบาศกฟต/วน หรอคดเปนสดสวนรอยละ 71 ของปรมาณการผลตกาซธรรมชาตทงประเทศ แหลงผลตสาคญ ไดแก แหลงบงกชของบรษท ปตท.สผ. แหลงไพลน และแหลงเอราวณ ของบรษท เชฟรอน และแหลงภฮอม ของบรษท เฮสส (ไทยแลนด) จากด

• แหลงบนบก รวม 81 ลานลกบาศกฟต/วน มทแหลงนา

พองและแหลงสรกต

2) การนาเขา ในป 2550 มการนาเขากาซธรรมชาตจากแหลงเยดานาและเยตากนของพมา รวมทงหมด 906 ลานลกบาศกฟต/วน เพมขนรอยละ 4.2 เมอเทยบกบปทผานมา คดเปนรอยละ 26 ของปรมาณจดหากาซธรรมชาตทงหมด

แทนผลตกาซธรรมชาตโครงการบงกชในอาวไทย ( ภาพ : www.vcharkarn.com/ptt)

แหลงกาซธรรมชาตทแหลงนาพอง (ภาพ: guru.sanook.com)

11

การจดหากาซธรรมชาต

แหลง

ผผลต

ป 2549 ป 2550

ปรมาณ สดสวน (%) แหลงผลตภายในประเทศ 2,353 2,515 74 แหลงอาวไทย 2,272 2,443 71

เอราวณ CTEP(1) 278 278 11 ไพลน CTEP(1) 438 457 19 ฟนานและจกรวาล CTEP(1) 263 309 13 สตล CTEP(1) 90 108 4 ภฮอม Amerada 6 93 4 อน ๆ (12 แหลง) CTEP(1) 362 366 15 บงกช PTTEP 627 629 26 ทานตะวน COTL(2) 49 31 1 เบญจมาศ COTL(2) 159 172 7

แหลงบนบก 81 72 2 นาพอง Exxon Mobil 31 26 1 สรกต PTTEP Siam 50 46 1

แหลงนาเขา* 869 906 26 ยาดานา สหภาพพมา 452 473 14 ยาตากน สหภาพพมา 417 433 13

รวม 3,222 3,421 100 ทมา : กระทรวงพลงงาน *คาความรอนของกาซธรรมชาตจากพมาเทากบ 1,000 btu / ลบ.ฟต หมายเหต : (1) Chevron Thailand Exploration & Production, Ltd. (2) Chevron Offshore (Thailand), Ltd.

หนวย : ลานลกบาศกฟต/วน

อาวไทย71%

บนบก3%

นาเขาจากพมา26%

สดสวนการจดหากาซธรรมชาตของไทย ป 2550

ทมา : กระทรวงพลงงาน

12

ปรมาณกาซธรรมชาตในประเทศไทย

กาซธรรมชาตถอเปนทรพยากรปโตรเลยมหลกของประเทศไทย จากรายงานของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน พบวา ปรมาณสารองกาซธรรมชาตในประเทศไทย ณ ธนวาคม 2550 รวมทงหมดเทากบ 29.7 ลานลานลกบาศกฟต แบงเปน

• ปรมาณสารองพสจนแลว (Proved Reserved) 11.2 ลานลานลกบาศกฟต • ปรมาณสารองทคาดวาจะพบ (Probable Reserved) 11.7 ลานลานลกบาศกฟต • ปรมาณสารองทอาจจะพบ (Possible Reserved) 6.8 ลานลานลกบาศกฟต

( ภาพ : ทศทางพลงงานไทย กระทรวงพลงงาน)

13

แหลงกาซธรรมชาตในประเทศไทย

มการสารวจพบแหลงกาซธรรมชาตในประเทศไทยไปแลวทงสน 70 แหลง โดยมการดาเนนการผลตอย 19 แหลง

ทมา : กรมเชอเพลงธรรมชาต

14

การใชกาซธรรมชาตในประเทศไทย

การใชกาซธรรมชาตในป 2551 อยในระดบ 3,534 ลานลกบาศกฟต/วน เพมขนรอยละ 7.5 เมอเทยบกบป 2550

การใชกาซธรรมชาต

เปนการใชเพอผลตไฟฟาเปนหลก คดเปนสดสวนรอยละ 70 ของการใชทงหมด ตามดวยการใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคมและอนๆ (โพรเพน อเทน และLPG) รอยละ 17 ใชเปนเชอเพลงในอตสาหกรรม รอยละ 8.1 และทเหลอรอยละ 2 ใชเปนเชอเพลงในรถยนต NGV

การใชกาซธรรมชาตรายสาขา

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน

หนวย : ลานลกบาศกฟตตอวน

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน

8.119.511375347291258248อตสาหกรรม

อตราการเปลยนแปลง (%)

3,534

74

6272,453

2551*

3,288

24

5722,346

2550

3,086

11

5272,257

25492551*2550

2551สดสวน(%)

25482547

7.56.61002,9972,774รวม

208.3117.6263NGV

9.68.517491389โรงแยกกาซ4.63.9702,2422,134ผลตไฟฟา

8.119.511375347291258248อตสาหกรรม

อตราการเปลยนแปลง (%)

3,534

74

6272,453

2551*

3,288

24

5722,346

2550

3,086

11

5272,257

25492551*2550

2551สดสวน(%)

25482547

7.56.61002,9972,774รวม

208.3117.6263NGV

9.68.517491389โรงแยกกาซ4.63.9702,2422,134ผลตไฟฟา

หนวย: ลานลกบาศกฟต/วน

*เบองตนหมายเหต : คาความรอน 1 ลกบาศกฟตเทากบ 1,000 บทย

15

แผนการจดหากาซธรรมชาตในอนาคต

( ภาพ : webboard.mthai.com )

เนองจากกาซธรรมชาตเปนเชอเพลงพลงงานทสาคญของประเทศไทย ภาครฐจงตองมแนวทางการรกษาความมนคงในการจดหากาซธรรมชาต ดงน

• การพฒนาแหลงกาซธรรมชาตในประเทศอยางมประสทธภาพ − เพมประสทธภาพการผลตกาซธรรมชาตรวมกบบรษทผรบสมปทาน − พฒนาแหลงกาซขนาดเลก − สรางแรงจงใจในการขอสมปทานสารวจหาแหลงกาซธรรมชาตแหลงใหม

• การกระจายสดสวนการจดหาแหลงกาซธรรมชาต − นาเขากาซธรรมชาตจากแหลงตางประเทศ เชน พมา − มแผนการนาเขากาซ LNG จากตางประเทศ ประเทศกลมเปาหมาย ไดแก

อหราน ออสเตรเลย การตา รสเซย เปนตน • การพฒนาโครงสราง และกาลงสงของระบบทอ • การเกบสารองกาซธรรมชาตอยางพอเพยงและวธการทเหมาะสมทจะรองรบตอความ

ตองการสงสด (Peak Demand)

16

ขอด –ขอจากด ของการใชกาซธรรมชาต เปนเชอเพลงในการผลตไฟฟา

ขอด • เปนเชอเพลงปโตรเลยมทนามาใชงานไดอยางมประสทธภาพสง มการเผาไหมสมบรณ • มความปลอดภยสงในการใชงาน เนองจากเบากวาอากาศ จงลอยขนเมอเกดการรว • กาซธรรมชาตสวนใหญทใชในประเทศไทยผลตไดเองจากแหลงในประเทศ จงชวยลดการ

นาเขาพลงงานเชอเพลงอน ๆ และประหยดเงนตราตางประเทศไดมาก

ขอจากด • ราคากาซธรรมชาตไมคงทผกตดกบราคานามนซงผนแปรอยตลอดเวลา • ประเทศไทยใชกาซธรรมชาตในสดสวนทสงมากจนเกดความเสยงของแหลงพลงงาน • กาลงสารองกาซธรรมชาตในประเทศไทย สามารถใชไดเพยง 30 ป

แหลงผลตกาซธรรมชาต ของ ปตท.สผ. ในประเทศโอมาน

( ภาพ : www.vcharkarn.com/ptt)