06 Internet i LAN tehnlogije

25.4.2014 11:55:56 1

Informatika

V.Prof.dr Kemal Hajdarević dipl.Ing.el

Kemal Hajdarević

Dostupan za konsultacije svaki radni dan uz najavu na neki od dole navedenih načina preferencijalno kako je navedeno:

1. Na pauzi između predavanja, ili na hodniku....

2. E-mail: khajdarevic@etf.unsa.ba,

khajdarevic@cbbh.ba

3. Telefon: ◦ Telefon u kancelariji 278 136 (od 08:00 do 16:00)

4. WEB http://kemal.bhsearch.com

11:55 2

WEB ADDRESS MAIL PHONE

1. Kompjuter, Internet, i mrežne osnove 2. Kompjuterska industrija – Informatika u stomatologiji 3. Kompjuterski hardver 4. Kompjuterski softver 5. Upravljanje datotekama, zaštita od virusa, i bekap 6. Internet i LAN tehnologija 7. Web stranice i E-komerc 8. Baze podataka 9. Algoritmi, Programski jezici i kompjutersko programiranje 10. Informacioni sistemi 11. Analiza i dizajn informacionih sistema 12. Modeliranje informacionih sistema 13. Arhitektura informacionih sistema 14. Kvalitet informacionog sistema 15. Strateško upravljanje informacionim sistemomc

3

11:55 4

Komunikacijska mreža / Communications network je skup kompjutera i drugih uređaja koji dijele podatke, hardver i softver.

Transmitovaje podataka: da li je

jednostavno transmitovati podatke?

11:55 5

Kompjuteri koriste više šema baziranih na standardima ◦ ASCII

◦ EBCDIC

◦ Unicode

◦ Binarni brojevi

Kakva vrsta procesa kodiranja se

dešava na mreži?

11:55 6

Kada se podaci transmituju, obično se se to dešava koristeći neki od elektromagnetnih, električnih ili svjetlosnih signala

Na komunikacijskoj mreži podaci se mogu konvertovati u više razlčitih tipova talasa.

Šta se transmituje kada pošaljem poruku?

11:55 7

11:55 8

Šta se transmituje kada pošaljemo poruku?

Podaci mogu da putuju od jednog mrežnog uređaja preko žičanog ili bežičnog medija

Komunikacijski kanal / communications channel je fizička staza ili frekvencija signala

Mreže koriste različite vrste vođenih i nevođenih medija

Mrežne veze: Kako signal putuje kroz mrežu?

11:55 9

Danas lokalne mreže najviše koriste uvrute parice (twisted-pair cables) ili eter za WIFI mreže ◦ UTP (unshielded twisted pair)

◦ STP (shielded twisted pair)

◦ Izgleda slično ako telefonski kabl

◦ Ima plastične RJ-45 konektore

Kako signali putuju kroz mrežu?

11:55 10

Druga opcija je koaksijalni kabl /coaxial cable ◦ Sličan antenskom TV kablu

◦ Okrugli konektor BNC

11:55 11

Kako signali putuju kroz mrežu?

Ffiber optički kabl /Fiber-optic cable je smotak tankih staklenih ili silikonskih vlakana ◦ Svako optičko vlakno je tanje od vlakna ljudske kose

◦ Sastoji se od čvrstog jezgra duž čitavog kabla

◦ Transmituje svjetlosne signale

Podaci mogu da putuju vazduhom u obliku radio frekvencijskih sihnala / RF signali poslanih transceiver –om i primljenim resceiver -om

11:55 12

Kako signali putuju kroz mrežu?

Mikrotalasi / Microwaves omogućavaju drugu opciju za tranport podataka

Radio i mikrotalasna transmisija se šalje između komunikacijskih tornjeva s ciljem omogućavanja da signal putuje sa jednog kraja zemljine lopte na drugi kraj

Komunikacijski sateliti / Communications satellites igraju važnu ulogu u komuniakcijama na velikim daljinama

Transponder na satelitskim risiverima prima signal, pojačava ga i retransimtuje ga prema zemaljskim stanicama

11:55 13

Kako signali putuju kroz mrežu?

Infracrveno svjetlo / Infrared light takođ može da nosi podatkovne signale ali na kratkim distancama sa čistom optičkom vidljivošću ◦ Najbolje za korištenje između notebook kompjutera i

štampača, između PDA / Smartphone-a i kompjutera

Lasersko svjetlo /Laser light takođe može da nosi signale za duže distance ali zhtijeva čistu optičku vidljivost ◦ Eksperimentalno ali je moguće prebacivati podatke

između zgrada

11:55 14

Kako signali putuju kroz mrežu?

Bandwidth je transmisijski kapacitet transmission capacity komunikacijskog kanala

Široko propusni komunikacijski sistemi za npr. Kablovsku televiziju nazivaju se broadband

Sistemi sa manjim kapacitetima kao što su telefosnki sistemi se nazivaju narrowband

Bandwidth digitalnog kanala se uobičajeno mjeri u bitima u sekundi / bits per second (bps)

Šta je širina propusnog opsega ili

bandwidth?

11:55 15

Svaki uređaj povezan na mrežu se naziva čvor ili node

Termin radna stanica ili workstation se uobičajeno odnosi na personalni kompjuter povezan na lokalnu mrežu ( local area network - LAN), i često se naziva i klijent client

modem je uređaj koji najčešće konvertuje digitalne signale koje koriste kompjuteru u analogne da bi se prebacili preko mreže i ponovo u digitalne za kopmjutere koji su na drugom kraju mreže koja se koristi npr. za komunikaciju između gradova

Mrežni uređaji: koja vrsta opreme se nalazi

komunikacijskim mrežama?

11:55 16

Mrežna kartica / network interface card (NIC) je ključna hardverska komponenta za povezivanje kompjutera na loklnu mrežu. ◦ Mala ploča sa integralnim kolima (čipovima) koji

šalju podatke od kompjutera do mreže

Ime uređaja server se odnosi na bilo koji od kompjutera na LAN-u ili Internet-u koji koristi softver da upravlja i procesira datotke za druge mrežne nodove

11:55 17

Mrežni uređaji: koja vrsta opreme se nalazi

komunikacijskim mrežama?

host computer se uobičajeno odnosi na bilo koji kompjuter koji omogućava servis mrežnim korisnicima

hub je uređaj koji povezuje više čvorova / nodova na LAN-u

router je uređaj koji je povezan najmanje sa dvije mreže i pravi odluke koja je nabolja ruta za slanje podataka

gateway je uređaj sličnih funkcionalnosti kao i ruter ali ima više mogućnosti od rutera za kontrolu saobraćaja

repeater pojačava i regeneriše signal tako da zadrži snagu s ciljem dostizanja krajne destinacije

11:55 18

Mrežni uređaji: koja vrsta opreme se nalazi

komunikacijskim mrežama?

Svaki čvor / nod na mreži im adresu

Svaki paket podatak na mreži ima svoju adresu koji služi da se paket usmjeri ka svojoj destinaciji

Mrežna adresa: Kako podaci pronalaze

svoju destinaciju?

11:55 19

Izgled mreže se uobičajeno veže sa terminom topologija mreže ili fizička topologija physical topology

Mrežna topologija: Da li mreža zahtijeva

određenu topologiju čvorova?

11:55 20

Zvijezda Sabirnica ili bus Prsten

U stvarnom svijetu mreža može da koristi više od jedne topoligije

11:55 21

Mrežna topologija: Da li mreža zahtijeva

određenu topologiju čvorova?

Kada šaljete podatke, oni se razbijaju u manje dijelove koji se zovu paketi

Paket / packet je dio podatka poslan preko mreže ◦ Ima adresu pošiljaoca ◦ Ima adresu primaoca ◦ Ima podatke

Kada podaci dođu do destinacije, oni se ponovo sklapaju u originalnu formu

Tehnologija preklapanja paketa i krugova /

Packet i Circuit Switching Technology

11:55 22

Inžinjeri su željli robusniji komunikacijski link za kompjuterske mreže

Tako je kreiran mehanizam preklapanja paketa /packet switching koji podrazumjeva dijeljenje podataka u pakete koji mogu biti rutirani neovisno do krajnjih destinacija izbjegavajući zagušenje na linkovima i linkove koji su prekinuti

Packet switching omogućava efikasno korištenje dostupnog bandwidth-a i ispravnu isporuku toka podataka

Zašto ne poslati čitavu poruku?

11:55 23

Komunikacijski protokol se odnosi na skup pravila za transmitovanje podataka od jednog čvora ka drugom

Protokoli omogućavaju uređajima da pregovaraju i da se uskalde kako će se podaci transmitovati

Komunikacijski protokoli: Šta je

komunikacijski protokol?

11:55 24

Protokol uspostavlja komunikaciju kroz rukovanje / handshaking

Uređaji odlučuju kako da koordiniraju transmisiju

Sinhroni protokol /Synchronous protocols su sinhronizovani signalom koji se naziva sat prilikom slanja i primanje podataka

Asinhroni protokoli / Asynchronous protocols zahtijeva od kompjutera koji šalju da pošalju startni bit, pa se podaci šalju i šalje se stop bit da se označi kraj slanja podataka.

Kako protokol inicira transmisiju?

11:55 25

Simplex – signal putuje samo u jednom smjeru

Half duplex – signal putuje u oba smjera ali samo u jednom smjeru istovremeno

Full duplex – signal putuje u oba smjera istovremeno

Da li podaci putuju u oba smjera kroz

isti kanal?

11:55 26

Kompjuteri koriste protokole za provjeru grešaka da se osigura ispravno slanje podataka (preko Interneta) ◦ Bit pariteta / Parity bit – dodan da se vodi

računa o slanju 1 i 0

Kako protokol zna da su podaci

transmitovani bez grešaka?

11:55 27

Međumreža / Internetwork – mreža sadržana od malih mreža

Intranet – koristi TCP/IP protokol ali u vlasništvu firme i uobičajeno nije dozovljen pristup izvana

Extranet – slično kako intranet ali sa razlikom jer omogućava pristup uz korištenje passworda

WAN – (wide area network) pokriva veće geografsko područje i može da sarži manje mreže

Klasifikacija mreža: Kako su mreže

klasifikovane?

11:55 28

LAN (local area network / lokaln mreža) – tipično pokriva ograničeno geografsko područje

Bežična mreža / Wireless network – koristi radio frekvnciju

Kućna bežična mreža /HomeRF network – bežična mreža male snage za kućno korištenje

HomePLC – koristi već postoje instalacije za električnu energiju

HomePNA – koristi postojeće telefonske kabloves

11:55 29

Klasifikacija mreža: Kako su mreže

klasifikovane?

Ethernet – Slobodan za sve

11:55 30

Klasifikacija mreža: Kako su mreže

klasifikovane?

Token Ring – povezuje čvorove u fizičku zvijezdu ali proslijeđuje podatke kroz prsten koristeći tehnologiju nazvanu “token”.

11:55 31

Klasifikacija mreža: Kako su mreže

klasifikovane?

Client/server – ima servre i klijente

Peer-to-peer (P2P) – svaki kpjuter se podrazumijeva kao učesnik sa jednakim pravima na mreži ◦ KaZaa, Donkey itd.: dijeljenje podataka

između jednakih

11:55 32

Klasifikacija mreža: Kako su mreže

klasifikovane?

Wi-Fi: Wireless Fidelity: ◦ Izbjegnuta skupa instalcija za mrežu ◦ Puna mobilnost ◦ Brže 100 puta od dial-up veze 11 mps i više 54 Mbps

◦ Povezuje od 1m pa do preko 1 km ◦ Signal radi na 2.4 i5Ghz

rradio signali, koji se koriste za bežične telefone ◦ Hot spot operatori Starbucks, hoteli, aerodromi itd.

LAN-ovi sa bežičnim mrežama

11:55 33

Glavna prednost LAN-a više korisnika može da koristi ograničeni skup resursa

Mogu da dijele veze sa brzim vezama

LAN servisi i resursi: Koju vrstu resursa

omogućava LAN?

11:55 34

Ka da uključite kompjuter, operatvni sistem traži pristup LAN-u ◦ Ponekad je neophodno restartati kompjuter

nakon gubitja veze

Operativni sistemi vode računa o resursima kojim se može pristupiti

Neki mrežni resursi posatju dostupni čim se kompjuter upali a za druge je potrebno da se koriste mrežni alati

Kako da se pristupi mrežnim

resursima?

11:55 35

HomePNA koristi specijalne NIC i kabal da se kompjuter poveže sa standradnim priključkom na telefonsku liniju

Mrežna frekvencija je uobičajeno drugačija od glasvone tako da se može razgovarati i koristiti mreža

HomePLC koristi specijalne NIC-ove povezane sa utičnicom ali protoko struje može uticati na performanse

Može li LAN koristiti postojeću telefosnke ili

instalacije za električnu energiju?

11:55 36

Bežični LAN je sporiji ali eliminira korištenje žica / provodnika

Signl može biti prekinut velikim metalnim objektima, mobilnim telefonima, pejdžerima, i drugim bežičnim uređajima

Najpopularniji je 802.11b ili novije tehnologije ◦ 11 Mbps, povezuje kompojutere na 100 m i

može se koristiti sa Ethernet mrežama

Bluetooth ◦ 200-400 Kbps, doseg do 20 metara

Može li LAN koristiti wireless

tehnologiju?

11:55 37

25.4.2014 11:55:50 38

Sjedinjene američke države su napravile ARPA (Advanced Research Projects Agency). ◦ Da naučnici komuniciraju i dijele vrijedne

kompjuterske resurse

◦ Kao odgovor (po nekim) na slanje Sputnika 1957 prvog umjetnog satelita koje je obavio Sovjetski savez

ARPANET, je kreiran 1969, i tada je izvršeno povezivanje četiri univerziteta

Kako je Internet započeo?

11:55 39

U ranim 1990-im, kreatori softvera su napravili korisnički jednostavane alate za pristup Internetu ◦ Web browser: kreira je na univerzitetu u

Ilinoisu

Danas Internet povezuje kompjutere iz čitavog svijeta i obezbjeđuje informacije za sve ljude svih uzrasta i različitih interesovanja

11:55 40

Kako je Internet započeo?

Teško za nacrtati obzirom da ima preko 100 milona čvorova i preko 350 miliona korisnika

Internet hardvare i povezivanje: Koja vrsta

hardvera se koristi za povezivanje na Internet?

11:55 41

ISP radi sa mrežnim uređajima koji upravljaju fizičkom isporukom podataka sa Vašeg kompojuetra ◦ Modemi

◦ Domain name server

◦ Ruteri

Koja vrsta uređaja su dio Internet

Service Providera (ISP)?

11:55 42

ISP veze se povezuje na druge ISP-ove u neku vrsu ISP mreže

Network service Providers (NSPs) omogućava ISP-eve sa pristupom brzim linijama koji kreiraju kičmu Interneta ◦ Međudržavni autoputevi za Internet

NSPs također omogućavaju rutere kao mjesta za povezivanje

11:55 43

Koja vrsta uređaja su dio Internet

Service Providera (ISP)?

Korištenjem alata ping ili traceroute, možete da otkrijete koiko dugo je podataka u tranzitu

U prosjeku, podaci u SAD-u doalze do svoje destinacije za 110-120 ms (milliseconds) nakon što su poslani

Prekomorske tarnsmisije trebaju nešto više vremena

Kako brzo podaci putuju preko Internet-a?

11:55 44

TCP/IP omogućava standard koji je jednostavan za implementirati, objaviti, bespalatan je, i proširiv

Internet niko ne posjeduje, niti upravlja njime, niti kontroliše od bilo koje državne ustanove

TCP/IP je ljepilo koje čuva Internet zajedno

Internet protokoli: zašto Internt koristi

TCP/IP?

11:55 45

To je skup protokola ◦ TCP (Transmission Control Protocol) – dijeli

prouke ili datoteke u pakete

◦ IP (Internet Protocol) – odogovoran za adresiranje paketa tako da oni mogu biti rutirani do svoje destinacije

Kako TCP/IP radi?

11:55 46

Da li je TCP/IP jedini Internet protokol?

11:55 47

IP dio TCP/IP-a definiše format adresa koji identificira kompjutere na mreži

Ove adrese se nazivaju IP adrese

IP adresa je serija brojeva kao što je 204.127.129.001 ◦ Podijeljeni brojeve u četiri sekcije tačkama

◦ Svaki broj u sekciji ne mož biti veći od 255

◦ Svaka adresa zahtijeva 32 bita (8 bita po sekciji)

IP adrese: da li Internet koristi

specijalnu adresnu šemu?

11:55 48

Statička IP adresa – permanentno dodijeljena IP adresa

Dinamička IP adresa – privremeno dodijeljena

ISP-ovi trebaju statičke IP adrese Klijenti uobičajeno koriste dimaničke

adrese jer IP adresene šeme omogućavaju 4.3 milijarde jedinstvenih adresa

Da li mi je potrebna permanentna IPS

adresa?

49

Ljudima je teško da zapamte duge nizove brojeva, tako kompjuteri koji hostiraju “udomljuju” neki servis imaju imena koja s enazivaju domen imena

Domen ime – “fully qualified domain name” (FQDN), je uobičajeno upisano malim slovima u web pretraživač ◦ Key component of URLs and e-mail addresses ◦ www.thex-files.com/episode236 - www.thex-

files is the domain name

Domean imena: Šta su domen imena?

11:55 50

Domen ime se završava sa ekstenzijom koja indicir top-level domen

Šta je domen ime?

11:55 51

Svakom imenu odgovara IP adresa

Domain name system – velika baza podataka koja čuva IP adrese i njihova odgovrajauća imena

Domain name serveri – kompjuteri koji čuvaju ovu bazu podataka

Kako su domen imena povezana sa IP

adresama?

11:55 52

Nije uobičajeno za obične korisnike koji koriste Internet

Ako planirate da imate svoj Web server, tada Vam može trebati ime

Da li je meni potrebno domen ime?

11:55 53

ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) – globalna organizacija koja koordinira tehničko upravljanje internet domen prostorom alokacijom IP adresa

Organizacije ili individualci mogu da odaberu ime i registruju ga koristeći online registracijski servis

Kako mogu dobiti svoje domen ime?

11:55 54

11:55 55

Kako mogu dobiti svoje domen ime?

Možete registrovati domen ime za godišnji najam u iznosu od $25 - $50

Neke Internet firme prodaju visoko profilisana imena kao npr. ◦ Sell-videos.com - $35,000

◦ Thelocallistings.com - $87,500

Da li je potrebno platiti za domen ime?

11:55 56

Koristi POTS (plain old telephone service)da transportuje podatke od kompjuetra do ISP

Dial-Up konekcije: Kako dial-up

konekcija radi?

11:55 57

Dok ste povezani na Vaš ISP, vaš pozive je rutiran do telefonske kompanije i lokalnog uređaja (svič / switch) na strani ISP-a

Kako dial-up konekcija radi?

Local

Switch

11:55 58

Kako radi modem?

11:55 59

Kad smo povezani na ISP, podaci koriste frekvencije koja se koristi za glasovnu konverzaciju

Mogu li razgovarati na telefonu i koristiti

Internet?

11:55 60

Brzina se mjerila baud rate, broj puta po sekundi koliko komunikacijski kanal varira brzinu

Danas se mjeri bitima u sekundi

V.90 – toretska maksimalna brzina je 56 Kbps

Čak i sa perfektnmom konekcijom 56 Kbps modem maksimalno dostiže 44 Kbps

Downstream vs. upstream

Koliko su brzi modemi?

11:55 61

Community antenna television – CATV

Farma satelitskih antena koje primaju televizijski prenos preuzimaju signal i stransmituju ga što se naziva head-end

Od head-end, kablovskim sistemom sistem se grana i na kraju dolazi do svakog stana ili kuće

Topologija je slična kao i za kompjutersku mrežu i tako je i formiran kada koristite kablovsku telviziju kao svoj ISP

Konekcija uz pomoć kablovske telvizije: Kako

sistem kablovske TV može da omogući prsitup

Internetu?

11:55 62

Kako sistem kablovske TV može da

omogući prsitup Internetu?

11:55 63

Čak i najlošiji koaksijalni kabl ima veći kapacitet od POTS linija

Kablovski propsuni opseg (bandwidth) je podijeljen na 3 aktivnosti

Da li se televizijski i digitalni signal

prenosi preko istog kabla?

11:55 64

Potreban Ethernet NIC

Potreban cable modem, koji konvertuje signal Vašeg kompjuetra u onaj koji može da putuje kroz CATV kabl

Kako da uspostavimo kablovsku

modemsku konekciju?

11:55 65

Sa CATV, Vaš kompjuter postaje dio komšijske mreže

Više ljudi na mreži znači sporiji servis

Također u počecima bilo je moguće da vidite komjutere svojih komšija

11:55 66

Šta je značajno “postati dio komšijske

mreže”?

Konkekcija je uvijek spojena

Hakeri koji mogu da otkriju ranjivosti mogu zloupotrijebiti Vaš pristup Internetu

11:55 67

Šta je značajno “postati dio komšijske

mreže”?

Isključite dijeljenje datoteka i štampanja

11:55 68

Kako da osiguramo vezu koja je stalno

uključena?

Isključiti kompjuter kada se ne koristi

Instaliraje ili uključite personal firewall software, koji se koristi da analizu i kontrolu dolaznog i odlaznog saobraćaja ◦ Možete odabrati nivo zštite – high, medium,

or low

11:55 69

Kako da osiguramo vezu koja je stalno

uključena?

Nekoliko servisa kao što su DSL, ISDN, T1, i T3 uzimaju prednost korištenja punog kapaciteta telefonskih veza (uobičajeni dial-up servisi to ne mogu)

Omogućava brzu digitalnu vezu za glas i podatke

DSL, ISDN, T1, i T3: koje su ostale opcije

dostupne za brzi Internet pristup?

11:55 70

DSL (Digital Subscriber Line) je brzi pristup Internetu uvijek uključen koji radi preko standardnih telefonskih linija

Šta je DSL?

11:55 71

11:55 72

Šta je DSL?

Brzina varira ali je uobičajena brzina dolaznog saobraćaja 1.5 Mbps

11:55 73

Šta je DSL?

Telefonska linija je povezana na DSL svič u vašoj kući

Linija je povezan na DSL modem koji se povezuje na Vaš kompjuter preko Ethernet kartice

Kako da instaliram DSL?

11:55 74

Personalna satelitska konekcija – skupa, ali nekada jedin opcija (posebno u udaljnim ruralnim područjima)

Celularni / mobilni telefoni – najsporiji ali omogućava mobilni Internet pristup

Bežični Internet pristup: Koje su opcije za

bežični Intrenet pristup?

11:55 75

Direct satellite service (DSS) koristi geosinhroni ili low-earth satelite da šalju televizijske, glasovne, ili kompjuterske podatke direktno na satelitksi tanjir

Dvosmjerni satelitski servis omogućava dolazni i odlazni saobraćaj preko satelita ◦ Omogućava 500 Kbps za dolazni

(downstream)

◦ 40-60 Kbps dolazni

Kako satelitski pristup Internetu radi?

11:55 76

11:55 77

Kako satelitski pristup Internetu radi?

Koje su najbrže Internet veze?

11:55 78

25.4.2014 11:55:50 79 Hvala na pažnji