“เบาหวาน”กันเถอะ

ผู้เรียบเรียงและวาดภาพประกอบ : นายพิทยา มีบัวทอง

มารู้จัก

ชื่อหนังสือ : มารู้จัก “เบาหวาน” กันเถอะ

ชื่อผู้จัดทำา : นายพิทยา มีบัวทอง

รหัส : 5321012

สาขาเทคโนโลยีการศึกษาแพทยศาสตร์

คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

มหาวิทยาลัยมหิดล

โรคเบาหวานคือ...

โรคเบาหวานเป็นภาวะที่ร่างกายมีนำา้ตาลในเลือดสูง

กว่าปกติ เกิดจากการขาดฮอร์โมนอินซูลินหรือจากการ

ดื้อต่อฤทธิ์ของอินซูลิน

ทำาให้ร่างกายไม่สามารถนำานำา้ตาลในเลือดไปใช้ได้

ตามปกติ นำา้ตาลในเลือดที่สูงอยู่เป็นระยะเวลานาน

ทำาให้เกิดโรคแทรกซ้อนของอวัยวะต่างๆเช่น ตา ไต

ระบบประสาท โรคหลอดเลือดหัวใจได้

เบาหวานชนิดที่ 1 มักพบในคนอายุน้อย มักตำา่กว่า 30 ปี

มากที่สุด เกิดในช่วงวัยรุ่น เกิดจากตับอ่อนไม่สามารถสร้างอินซูลินได้

ผู้ป่วยมักมีรูปร่างผอม อาจเกิดภาวะหมดสติจากนำา้ตาลในเลือดสูงหรือ

เลือดเป็นกระคีโตน การรักษาต้องใช้ยาฉีดอินซูลิน ในประเทศไทยพบ

น้อยกว่า 5%

เบาหวานชนิดที่ 2 มักพบในผู้ที่อายุมากกว่า 40 ปี เกิดจากภาวะ

ดื้อต่ออินซูลินและมีการหลั่งอินซูลินลดลง มักมีรูปร่างอ้วนและมีประวัติ

โรคเบาหวานในครอบครัว สามารถรักษาด้วยการควบคุมอาหารหรือยาเม็ด

ลดระดับน้ำาตาล ในรายที่เป็นนานๆการสร้างอินซูลินลดลงมากๆ ก็อาจต้อง

ฉีดอินซูลิน ในประเทศไทยพบมากกว่า 95%

ประเภทของ เบาหวาน

โรคเบาหวานที่มีสาเหตุเฉพาะ เช่น โรค

เบาหวานที่สาเหตุทางกรรมพันธุ์ โรคของตับอ่อน

ฮอร์โมนผิดปกติ จากยาบางชนิดเช่น ยาสเตียรอยด์

โรคเบาหวานที่เกิดขณะตั้งครรภ์

เป็นโรคเบาหวานที่ตรวจพบครั้งแรกขณะผู้ป่วย

ตั้งครรภ์ โดยที่ผู้ป่วยไม่มีประวัติเป็นโรคเบาหวาน

มาก่อน เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน

ขณะตั้งครรภ์ที่มีผลทำาให้เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน

การรักษามักต้องใช้อินซูลิน หลังคลอดเบาหวานมัก

หายไป และผู้ป่วยมีโอกาสเป็น เบาหวานชนิดที่ 2

เมื่อมีอายุมากขึ้น

โรคเบาหวานเกิดได้อย่างไร ในคนปกติในระยะที่ไม่ได้รับประทานอาหารตับจะมีการสร้างนำา้

ตาลออกมาตลอดเวลาเพื่อให้เป็นอาหารของสมองและอวัยวะอื่นๆ ใน

ระยะหลังรับประทานอาหารพวกแป้งจะมีการย่อยเป็นนำา้ตาลกลูโคสเข้าสู่

กระแสเลือด ระดับนำา้ตาลที่สูงขึ้นจะกระตุ้นให้มีการหลั่งอินซูลินจากตับ

อ่อนเพื่อเพิ่มการนำานำา้ตาลไปใช้ทำาให้ระดับนำา้ตาลลดลงมาเป็นปกติ

ในผู้ป่วยเบาหวานที่อาจเกิดจากการขาดอินซูลินหรือดื้อต่อฤทธิ์

ของอินซูลินทำาให้ไม่สามารถใช้นำา้ตาลได้ ขณะเดียวกันมีการย่อยสลาย

ไขมันและโปรตีนในเนื้อเยื่อมาสร้างเป็นนำา้ตาลมากขึ้น ทำาให้มีนำา้ตาลใน

เลือดสูง จนล้นออกมาทางไตและมีนำา้ตาลในปัสสาวะ เป็นที่มาของคำาว่า

“เบาหวาน”

อาการของโรคเบาหวาน ระดับนำา้ตาลคนปกติจะอยู่ในช่วง 70-99 มก./ดล. ก่อนรับประทาน

อาหารเช้า ผู้ป่วยเบาหวานที่มีนำา้ตาลสูงจากค่าปกติไม่มากอาจไม่มีอาการชัดเจน

จะต้องทำาการตรวจเลือดเพื่อการวินิจฉัย ถ้าไม่ทราบว่าเป็นเบาหวานมาเป็นเวลานาน

ผู้ป่วยอาจมาตรวจพบด้วยภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวานได้

ผู้ป่วยที่มีนำา้ตาลสูงกว่าค่าปกติมากอาจมีอาการจากนำา้ตาลในเลือดสูงหรือ

จากภาวะแทรกซ้อนได้แก่

• แผลหายยาก มีการติดเชื้อทางผิวหนัง เกิดแผลได้บ่อย

น้ำาตาลที่สูงทำาให้การทำางานของเม็ดเลือดขาวลดลง

• คันตามผิวหนัง ติดเชื้อราง่าย โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณ

ช่องคลอดของผู้ป่วยหญิง

• ตาพร่ามัว อาจเกิดจากนำา้ตาลคั่งในเลนส์ตา

โรคจอประสาทตาจากเบาหวานหรือต้อกระจก

• ปัสสาวะบ่อยและมาก ปัสสาวะช่วง

กลางคืน เกิดจากการที่นำา้ตาลรั่วมากับปัสสาวะ

และดึงนำา้ออกมาด้วย

• คอแห้ง ดื่มนำา้มาก กระหายนำา้ เกิดจากการที่

ร่างกายสูญเสียนำา้มากทางปัสสาวะ

• หิวบ่อย ทานจุ แต่นำา้หนักลดและอ่อนเพลีย

เกิดจากการที่ร่างกายใช้กลูโคสเป็น

อาหารไม่ได้ต้องใช้โปรตีนและ

ไขมันเป็นพลังงานแทน

• ผู้ที่มีอาการของโรคเบาหวานดังข้างต้น

• อายุมากกว่า 40 ปี

• มีญาติสายตรงเป็นโรคเบาหวาน

• เคยมีระดับนำา้ตาลอยู่ในระยะก่อนเบาหวาน

• เคยเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์

• คลอดบุตรหนักมากกว่า 4 กก.

• มีความดันโลหิตสูง

• มีไขมันในเลือดผิดปกติ

• มีโรคหลอดเลือดตีบแข็ง

• มีโรคที่บ่งว่ามีภาวะดื้อต่ออินซูลินได้แก่ โรครังไข่มีถุงนำา้หลายถุง

ผู้ที่มีภาวะดังกล่าวแม้ไม่มีอาการของโรคเบาหวานควรตรวจสอบ ถ้าระดับ

นำา้ตาลอยู่ในข่ายสงสัยควรตรวจซำา้ในระยะ 1 ปี

ผู้ที่ควรตรวจหาโรคเบาหวาน

การรักษาโรคเบาหวาน โรคเบาหวานเป็นโรคเรื้อรังไม่หายขาดจะต้องควบคุมโรคไป

ตลอดชีวิตและอาศัยความร่วมมือของผู้ป่วยและญาติ ในการ

ดูแลตนเองตามคำาแนะนำาอย่างสมำา่เสมอ การรักษาได้แก่

• การควบคุมอาหาร

• การออกกำาลังกาย

• การรักษาด้วยยาเม็ดลดระดับนำา้ตาล และ/หรืออินซูลิน

• การได้รับสุขศึกษาในการดูแลตนเอง เพื่อให้ผู้ป่วยมีความรู้

และสามารถปฏิบัติตนในการควบคุมโรคเบาหวานได้ถูกต้อง

การป้องกันและรักษาโรคเบาหวาน

การป้องกันโรคเบาหวาน การให้โภชนบำาบัดที่เหมาะสม การออกกำาลังกายและ ลดนำา้หนัก 5-10%

ในผู้ที่อ้วน สามารถลดการเป็นเบาหวานได้

โรคแทรกซ้อนของเบาหวาน

เป็นผลจากการควบคุมเบาหวานได้ไม่ดีอาจมีปัจจัยอื่นร่วม ได้แก่

ความดันโลหิตสูง ไขมันสูง การสูบบุหรี่

ภาวะแทรกซ้อนในระยะสั้น เป็นภาวะแทรกซ้อนแบบเฉียบพลัน ได้แก่

การเกิดเลือดเป็นกรดจากคีโตน ภาวะหมดสติจากน้ำาตาลในเลือดสูง นำา้ตาล

ในเลือดสูงจากการติดเชื้อ การเกิดน้ำาตาลตำา่จากยาที่ใช้รักษา

ภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว การควบคุมเบาหวานไม่ดีในระยะยาวทำาให้เกิด

ภาวะแทรกซ้อนเรื้อรังในระยะยาวได้แก่ โรคจอประสาทตาจากเบาหวาน โรคไตวาย

โรคประสาทส่วนปลาย โรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอด

เลือดส่วนปลาย นำาไปสู่ความสูญเสียชีวิตและพิการ สูญเสียค่าใช้จ่าย

ในการรักษา

แม้โรคเบาหวานรักษาไม่หายขาดแต่สามารถควบคุมได้ ซึ่งจะช่วยป้องกัน

หรือชะลอการเกิดภาวะแทรกซ้อนทำาให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและดำาเนินชีวิตได้

เหมือนคนปกติ

INFO GRAPHIC

10% เบาหวานชนิดที่ 1

90%เบาหวานชนิดที่2

40เบาหวานชนิดที่ 1ส่วนมากมักจะเกิดในผู้ที่มีอายุ

น้อย 40ปี

เบาหวานชนิดที่ 2ส่วนมากจะเกิดในผู้ที่มีอายุ

มากกว่า 40 ปี

เกิดขึ้นเนื่องจากร่างกายไม่สามารถ

ผลิตอินซูลินได้

เกิดขึ้นเนื่องจากร่างกายผลิต

อินซูลินไม่เพียงพอ หรือร่างกาย

ไม่สามารถใช้อินซูลินได้

เรียนรู้ เบาหวาน แบบง่ายๆ

เพื่อสุขภาพที่ดี และห่างไกลจากโรคเบาหวาน