1. ชอ ทอย และเบอรโทรศพท

1.1 ชอ-สกล นายสมโภช ปานถม

1.2 ทอย 253 หม 5 บานหนองมะแปบ ต าบลสบปาด อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง 52220

1.3 โทรศพท 087-1768101

2. ประวตความเปนมา แนวคดและกจกรรมทด าเนนการ

2.1 ประวตความเปนมา

หมบานหวยรากไม ต าบลสบปาด อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง

เปนทอยของนายสมโภช ปานถม เกษตรกรผทนอมน าพระราชด ารทฤษฏ

การเกษตรทยดหลกพอเพยงมารวมกบภมปญญาของบรรพบรษ ซงพสจนได

จากผลผลตจากแปลงเพาะปลกทสสดใสลกดกสะดดตาตอผมาเยอน

ต าบลสบปาด อยหางจากอ าเภอแมเมาะประมาณ 15 กโลเมตร ถนนสายล าปาง - เดนชย

โดยทศเหนอตดกบต าบลนาสก ทศตะวนออกตดกบอ าเภอลอง จงหวดแพร ทศใตตดกบต าบลหวเสอ

ทศตะวนตกตดกบอ าเภอแมเมาะ โดยทงต าบลมเนอทรวม 148.50 ตารางกโลเมตรหรอประมาณ

รอยละ 17 ของพนททงหมดของอ าเภอ และสภาพของพนทสวนมากเปนพนทลาดเอยงตามแนว

เหนอใตเปนทราบขนาดใหญ ทเปนภเขาแนวผปนน า ซงเหมาะแกการประกอบอาชพเกษตรกรรม

เปนอยางมาก และทงต าบลมประชากรรวมกนอยทงหมดประมาณ 6,612 คน โดยสวนมากคนในต าบล

ประกอบอาชพ เกษตรกรรมเปนหลกแตจะมบางทประกอบอาชพ หตถกรรม มทยดเหนยวจตใจโดย

ทางต าบลไดอนเชญพระบรมสารรกธาต มาประดษฐาน ณ เจดยสบปาด ต าบลสบปาดมอย 7 หมบาน

และหมบานทนายสมโภช ปาดถม (ลงอวน) อาศยอย คอ บานหวยรากไม ซงเดมทเปนหมบานทม

ปาไมทบ เปนแหลงทอยของคนทอพยพมาอยเพอรบจางตดไมท ารางรถไฟสาย กรงเทพ - เชยงใหม

เหตทเรยกวา “รากไม” มผเฒาผแกเลาวาสมยกอน ชาวบานทมาอาศยไดตดไมท ารางรถไฟแลวก

วางเรยงรายในบรเวณนอยางมากมายจนดแลวคลาย ๆ รากไม ตงแตนนมาคนจงเรยกวาบานรากไม

สภาพพนทอยหางจากตวอ าเภอแมเมาะ ประมาณ 5 กโลเมตร ซงทศเหนอตดกบเสนทางสายรถไฟ

กรงเทพ - เชยงใหม ทศใตตดกบบานหวเสอ ทศตะวนออกตดตอกบบานแมเกยง ทศตะวนตกตด

กบบานผาลาด มประชากรรวมทงหมด 684 คน เสนทางในการเดนทางไปบานรากไมมถนนลาดยาง

ทกสาย และมสภาพพนดนทอดมสมบรณ คนในหมบานประกอบอาชพหลก คอ ท าการเกษตร และ

เปนการท าเกษตรทหลากหลาย ไดแก การปลกพชผกสวนครว การปลกขาว การปลกขาวโพด

การปลกออย การเลยงสตว เชน ววควาย หม ไก ปลา เปนตน อาชพรองคอ รบจางและคาขาย

อาชพเสรม เยบหมวกจากกานธปฤาษ แปรรปอาหารจากผลผลต อาท กลวยตาก กลวยอบเนย

น าพรกกลมแมบาน ท าขนม ท าขาวแตน และทส าคญในหมบานมแหลงเรยนรทชาวบานรวมกน

สรางคอ “ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงแกไขปญหาความยากจนบานหวยรากไม” โดยมแกนน า

คอ นายสมโภช ปานถม หรอลงอวนททกคนรจกกนด

2

ลงอวน หรอนายสมโภช ปานถม เปนชายวยกลางคนทมรปรางสนทด หนาตาบงบอกถง

การเอาการเอางานแตแววตาแฝงไวซ งความใจด เปนบคคลตนแบบทคนในชมชนใหความเคารพ

ลงอวนเปนคนภมล าเนามาจากบานไผฝาง ต าบลโพธเกาตน อ าเภอเมอง จงหวดลพบรโดยก าเนด

“ลงเรยนหนงสอจบแค ป.4 เพราะแมลงเสยตงแตลงอาย 13 จงตองดแลนอง ๆ แทนแม” เปน

ประโยคยาว ๆ ทลงอวนไดเลาถงชวตในวยเดก ลงอวนสมรสกบปาจรวด อยดวยกนมามากกวา 30 ป

ทงสองมบตรรวมกน 2 คน แตเสยชวตกอนวยอนควรไป 1 คน และในป 2538 ลงอวนไดยาย

ภมล าเนามาอยจงหวดล าปางเพราะในชวงนนลกชายมาเรยนทจงหวดล าปางดวยความเปนหวงลก

จงยายครอบครว และมาหางานท าทจงหวดล าปางดวยอาชพทตดตวมาและเปนสงเดยวทหาเลยง

นอง ๆ สมยอยลพบร คอ การรบเหมากอสราง ซงลงอวนไดยดอาชพนเปนหลกในการหาเลยงครอบครว

ในขณะทอยล าปางมาไมนอยกวา 5 ป จากการทท างานกอสรางมาในชวงทยายมาอยบานหวยรากไม

ผานพนไปได 5 ป กเรมมองหาสงทจะท าใหชวตตนเองและครอบครวมความมนคง ในฐานะทเปน

หวหนาครอบครวและกไดซอทดนเกบไว “มาใหม ๆ เขาหาวาลงไปท าอะไรไมดทอ นแลวหลบหน

มาอยหมบานหรอปาว” เนองจากในสภาพสงคมสมยกอนมองวาหากใครไมรประวตแลวเขามาอยใน

หมบานจะถกมองดวยสายตาแปลก ๆ แตนนกไมไดท าใหลงอวนทอถอยและยอมแพแตกลบสกบ

โชคชะตา และปวารณาตวเองเพอทจะพฒนาผนแผนดนดงกลาว โดยการรวบรวมเงนกอนหนงจาก

การท างานและจากเสยงโชคอกเลกนอยประมาณ 20,000 บาท เพอซอทดนมาจ านวน 1 ไร แลวก

ทดลองปลกผกเลก ๆ นอย ๆ ขาย และเมอเรมไดผลจงขยบขยายพนทโดยการซอพนทเพมข นแต

ส งทเกดขนกคอ ปรากฏวาททไดซอไวเปนทน าทวมทกป “เชอไหมมแคบานกบตนมะมวง 2 ตน

ทเหลอลมกบฝนเอาไปหมด” ลงอวนพดดวยน าเสยงอารมณดแตลก ๆ คงจะเจบปวดไมนอยหลงจาก

เกดเหตการณครงนน จงไปถามเจาของทดนเดมวาท าไมถงหลอกขายทใหกนอยางนทง ๆ ทดน

ผนนเปนทน าทวม ซงค าตอบทไดรบ ท าใหลงอวนถงกลบพดไมออก “ถาน าไมทวมจะขายหรอ”

“กเพราะวาทตรงนนน าทวมทกปไมขายใหหรอก” เปนค าพดทลงอวนรสกเจบใจไมนอยแตเมอ

พลาดแลวควรจะตอง “ลงมอแกไข” และประจวบเหมาะกบทไดยนขาวจากวทยเรองเศรษฐกจ

พอเพยง ท าใหนกถงในหลวงขนมาจบใจ เมอเจอปญหาและท าใหตองหาทพ งทางจตใจลงอวนจง

ไปกราบเนนจอมปลวกทข นอยหลงคนดนพรอมนกถงสงศกดสทธทสงสถตอยพรอมบอกวา “ถาบญ

ของลกมจรงทจะไดรวมสรางรวมพฒนาทแหงนขอใหลกมชองทางดวยเถด” พลางย าเสมอวา

“ทกครงทเลาจะขนลกตลอด” และลงอวนเรมพฒนาทดนโดยอาศยการมองตางจากคนอนโดยมองวา

การเกษตรสงส าคญทสดคอน า..ไมใชท าเล ในเมอทดนมปญหาเพราะน าเยอะแตทอนมปญหา

เพราะขาดน าในหนาแลง ดงนน ถาพลกวกฤตเปนโอกาสโดยการท าใหทดนมน าใชตลอดทงปกจะ

สามารถปลกพชไดตลอด ลงอวนจงเรมขดสระน าขนมาเพอกกเกบน า และสงเกตวาทของตนเอง

เปนทางน าผาน ดงนนจงไดขดรองน าผานทตรงทางน าผาน “เทานน ากไมทวมแลว” นคอส งทลง

อวนพดดวยน าเสยงภาคภมใจ และหลงจากทไดแกปญหาทเกดขนไดท าใหเกดความมนใจขนและ

คดทจะพฒนาตนเอง อนงเมอไดทดลองปลกผกชนดใหมแลวเกดปญหาเกดขน ตอนแรกนกวาเปน

โรคระบาดแตดวยไมมประสบการณในการปลกมากอน จงท าใหไมสามารถทจะรกษาพชชนดนนได

จงไดไปปรกษาหนวยงานดานการเกษตรของรฐ ท าใหเกษตรต าบลเขามาดและและไดค าตอบของ

ปญหาทเกดขนกบการปลกพช “นมนเพลยไฟตางหากลง” เสยงของนกวชาการเกษตรไดกระตก

ตอมความรของลงอวนเพมมากขนและท าใหมองวา ความรในเชงวชาการกส าคญ และคมคามาก

เพราะกอนหนานตอนทจะไปปรกษากบนกวชาการเกษตร ไดพบแตเสยงทดทานของชาวบาน

3

“เขาไมมาหรอก เขางานเยอะจะตาย” แตถงกระนนกไมท าใหหมดก าลงใจแตกลบคดอกทางหนง

“นกวชาการเกษตรประจ าต าบลคนเดยวจะมาดแลทวถงไดยงไง ดงนน เมอเกดปญหาเราตองไป

แจงเขา”

จากการทเร มพบแลววาความรทางวชาการส าคญไมนอยกวาประสบการณและเมอมหนวยงาน

ดานการเกษตรของรฐเขามา ท าใหไดรบความรหลายอยาง จงท าใหการท าเกษตรมความหลากหลายขน

ทงเพอพฒนาพนทและทส าคญเพอเพมผลผลตไวกนและขายตลอดทงป “หนาหนาวผกอกทกท

แตถาเราท าผกใหออกหนารอนไดเรากขายไดราคาด”

“ฟกทองสวนมากเขาจะปลกหนาหนาว แตลงปลกหนารอนราคาจะเพมเปนเทาตว” นก

เปนอกมมมองหนงทพสจนอยางชดเจนกวาการท าเกษตรกรรมไมไดเปนอาชพทท าใหคนทท าไมเกด

การพฒนาตวเอง จากการทมมานะในการท างานอยางหนกกเรมมหนวยงานราชการอน ๆ ไดเขามารวม

แลกเปลยนอยตลอดและใหความส าคญกบการท าการเกษตรของลงอวนมากขน และสงผลไปถง

การไดมาซงความเจรญทลงอวนภมใจอยางมากเพราะเปนประโยชนตอสวนรวมนนกคอ ถนนและ

ไฟฟา โดยมทมาทไป “เรมจากการทเราท าการเกษตรแลวเรมท าไดดรวมทงนสยของเราเปนพวก

อยากรจงเขาไปหาหนวยงานราชการอยบอย ๆ และรวมทงทอ นกเรมดงานบางแตทกครงทมคณะ

เขามาดงานจะตดปญหาเรองถนนทท าใหการเดนทางล าบาก คนเขามาล าบาก คนออกไปกล าบาก

”สงผลใหหนวยงานราชการไดเขามาพฒนาการคมนาคมโดยการตดถนนเขามาในบรเวณพนทชมชนม

เสนทางสญจรทล าบาก ซงท าใหคนในชมชนไดรบความสะดวกสบายขน ซงเปนผลตอบแทนลงอวน

และชมชนจากการท าความดทไมหวงความรและวชา เมอเรมท าการเกษตรตามแนวพระราชด ารโดย

การแสวงหาความรของตนเองไมวาจะเปนการอบรม การอานหนงสอ การดรายการโทรทศนทเกยวกบ

การเกษตรท าใหไดมความรเพมเตมอยตลอดเวลา อกทงยงด าเนนการตามรอยทฤษฎใหมของในหลวง

ดานเศรษฐกจพอเพยง ดงน มความพอประมาณ มเหตมผล มภมคมกน และยงตองม ความรและ

คณธรรมก ากบไวเสมอ จากแนวคดดงกลาวท าใหเหนวาตองท าใหเกดความยงยนในชมชนโดย

ในป 2546 ไดรวมกบชาวบาน 30 คน ตงกลมผปลกผกปลอดภยจากสารพษบานหนองมะแปป

(ชอเดมของบานหวยรากไม) โดยมส านกงานเกษตรอ าเภอแมเมาะรบเปนพเลยง

การด าเนนงานมเปาหมายหลก คอ การลดการใชสารเคมเพอแกปญหาลดตนทนการผลต

และลดอนตรายทเกดจากสารเคม ทงคน แหลงน า และดน จากการรวมมอกนคดจงท าใหเกดป ย

โบกาช (ป ยทผลตจากธรรมชาต) ทมฤทธเหมอนกบ 46-0-0 ในทองตลาด แตทตางคอ ตนทน

การผลตทลดลงไปอยางมาก และยงไมเปนอนตรายตอดนดวย และจากความรวมมอของหนวยงาน

ในพนทไมวาจะเปนส านกงานเกษตรอ าเภอแมเมาะ ส านกงานเกษตรจงหวดล าปาง การไฟฟาฝายผลต

แหงประเทศไทย อ าเภอแมเมาะ สถานพฒนาทดนล าปาง ส านกงานปศสตวอ าเภอแมเมาะ ส านกงาน

ประมงอ าเภอแมเมาะ ธ.ก.ส. อ าเภอแมเมาะ ฯลฯ ซงเปนบทพสจนของความรวมมอ หลงจากกลม

มความเขมแขงมากขนกไดรบการสนบสนนงบประมาณจากรฐมาด าเนนการกอสรางอาคารประชม

“ลงจะสรางทงหมดไวในสวนรวม” นนคอค าพดทออกมาจากจตใจทบงบอกถงการให เพราะหาก

ไวทคนใดคนหนงอกไมนานมนจะหายไปพรอมกบคน ๆ นน ดงนนในป 2546 จงไดมอาคารอบรม

เกดขนในชมชนและกจกรรมตาง ๆ กตามมามากมาย ไมวาจะเปนการด าเนนกจกรรมภายในกลม

เพอแกปญหา อาท

4

การเผาถานจากไมเหลอใชโดยใชเตาทไมท าใหเกดมลพษทรวมกนคดคน

ประดษฐเองและผลผลตเพมจากเตากคอน าสมครวไมทเอาไวใชไลแมลงในพนทแปลงเกษตร

การบรหารจดการทดนโดยการปลกพช 9 อยางเพอแกไขปญหาการขาดรายได

และตลอดจนสงเสรมความสมพนธอนดกบเพอนบาน

การท ากาชชวภาพจากมลสตวเพอลดปญหาสขภาวะทเกดจากกลนของมลสตว

และยงสงผลใหไดกาชหงตมในครวเรอนเพอลดคาใชจาย

การท าป ยหมกระบายอากาศแบบธรรมชาตทท ามาเพอบ ารงดนโดยเฉพาะ

การท าป ยแหงโบกาชซ งมสรรพคณเทยบเทา 46 – 0 – 0

การท าน ายาเอนกประสงคเพอลดตนทนการใชจายในครวเรอน

การเลยงหมทมเทคนคและแนวคดทนาทงซ งไมมในต ารา

การวจยการเลยงกบและปลาใหอาศยการด ารงชวตซงกนและกน

การปลกกยชายขาว

การเลยงเปด

การท าไขเคมสตรดนภเขาไฟอนเลองชอ ซงเยายวนใหพธกรชอดง ค ารณ

หวางหวงศร ตองมาถายท า

ทงหมดทผานมา คอ กจกรรมทลงอวนในฐานะประธานกลมเกษตรปลอดสารพษ ไดรวมกบ

สมาชกคดคน รวมกนแสวงหาความรเพอใหเกดรปแบบทหลากหลายของการท าเกษตรทเกษตรกร

ประสบอย อกทงเพอสรางอาชพใหม ๆ ใหกบเกษตรกรเพอเปนทางเลอกเพมขน

2.2 แนวคด

อาศยหลกการด าเนนงาน (รวมกนคด ชวยกนท า)กจกรรมทงหมดทเกดขนถกแบงออกเปน

2 กลมใหญ ๆ คอ วจย (แบบชาวบาน) และพฒนา (แบบชมชน) โดยการททกกจกรรมทเกดขนมา

มวตถประสงคหลกเพอมงคดคนการแกปญหาทเกดขนของคนชมชนไมวาจะเปนสงคม ชมชน

การเกษตร และผานการทดลองท าในพนทสวนรวมคอ ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงแกไขปญหา

ความยากจนบานหวยรากไม เพอพสจนถงการน าไปใชไดจรงโดยเปนการทดสอบกบพนทของ

ศนยฯ กอน โดยมวถชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง” เพอสนองพระราชด ารของในหลวง “ท าตนเองให

พอเพยง” จงจะขยายผลไปยงภายนอก อกทงใหประชาชนทงภายในและภายนอกชมชน มาศกษา

เรยนรแลกเปลยนประสบการณ และสามารถน าไปประยกตใชในครอบครวของตนเอง ตลอดจนสราง

เครอขายการเรยนรดานเศรษฐกจ พอเพยง เพอบรรลเปาหมายในการใหเกษตรกรลดการใชสารเคม

2.3 กจกรรมทด าเนนการ

ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเรมตนบนพนทของตนเอง ศกษาดงานตามสถานทตาง ๆ

เชน การปลกหนอไมฝรงใชเกษตรอนทรยทจงหวดสระแกว ดงานผกปลอดสารพษ ในเขตจงหวด

ล าปาง พรอมกบศกษาแนวคด ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ท าใหมความร ความเขาใจเพมมากขน จงน าความรเหลานนมาปรบใชในศนยเรยนรฯ ภายใตพนท

๔ ไร ๒ งาน โดยจดสรรเนอทเพอท าการเกษตรแบบผสมผสาน ดานหนงจะเปนพนทปลกบาน

เลยงปลา ๖ บอ ปลกหญาแฝกรอบขอบบอ พนทอก ๔ ไร ปลกไมผล เชน ล าไย พทรา ฝรง ขนน

กลวย มะละกอ และปลกพชผกปลอดสารพษ พชสมนไพร การดแลรกษา ใชป ยอนทรย ป ยหมก

5

ป ยชวภาพทท าเอง และในพนท ๔ ไร ๒ งาน ทกวนนลงสมโภช มหนาทเพมข น จากทเคยเปน

ผท าหรอผปฏบต จนมความเชยวชาญ มความรจากการปฏบตมากมาย บทบาทไดเปลยนแปลงไป

จากเดม โดยไดรบเชญไปเปนวทยากรถายทอดความรตามสถานทตาง ๆ ดงน

การปลกพชผกปลอดสารพษ และ การใชสารอนทรยทดแทนสารเคม

การท าไรนาสวนผสม

โครงการชววถเพอพฒนาการเกษตรอยางยงยน

การใชเทคโนโลยสมยใหมในการจดการดน

โครงการเพอนชวยเหลอเพอน “เกษตร (ชวภาพ) แบบพอเพยง”

กระบวนการขบเคลอนเกษตรอนทรย และการจดตงศนยเกษตรอนทรยครบวงจร

การปลกหญาแฝกเพออนรกษดนและน า

ชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง

การรวมกลมเปนวสาหกจชมชนปลกผกปลอดสารพษ

โครงการแกจนคนแมเมาะ

จดท าบญชครวเรอน

หลกสตรการอบรมมงเนนใหมการน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใช และอบรม

ใหเกษตรกรเปนผผลตพชผกปลอดภยจากสารพษ และจดท าศนยเรยนรการเกษตรอนทรย เพอเปน

แหลงเรยนรใหแกเกษตรกรผปลกพชผกและผสนใจ เกยวกบ การใชสารอนทรยใหตระหนกถง

ความส าคญของการใชสารอนทรยทดแทนสารเคม เพอลดตนทนการผลต แนวทางลดสารพษทสะสม

ภายในรางกายทเปนผลจากการฉดพน สารเคม โดยปรบเปลยน มาใชสารอนทรยทดแทน โดยแนวทาง

การท างานดงกลาวเปนทยอมรบและไดน าไปปฏบต กอใหเกดความปลอดภยในการบรโภค และได

จดท าโครงการชววถเพอพฒนาการเกษตรอยางยงยน ปจจบน เปนประธานกลมวสาหกจชมชนปลก

ผกปลอดภยจากสารพษบานหวยรากไม ต าบลสบปาด อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง เปนหมอดน

อาสาและประมงอาสาประจ า หมบาน เปนคณะอนกรรมการแผนงาน /โครงการทเกยวของกบ

เศรษฐกจพอเพยงของกระทรวงเกษตรและสหกรณระดบจงหวด และเปนวทยากรดานเศรษฐกจ

พอเพยงตามสถานทตาง ๆ (มหาวทยาลย, กศน.)

3. เนอหาความรท ถายทอดใหกบผเขารบการอบรม

3.1 การท าเตาเผาถานจากเศษไมทเหลอใช พวงดวยก าไร คอ น าสมควนไม โดยเรมแรกมแนวคด

จาการตองการจะใชประโยชนจากเศษไมทตดแตงกงจากตนล าไยและขนนในการปลกพช 9 อยาง

จงไดรวมกบกลมคดคนเตาเผาถานขนมา โดยใชวสดหลก คอ ถงน ามนเกา โดยมขนตอนการท า

ดงน

ขนตอนท 1 เจาะหลงถง 25 x 50 ซม. และเกบเศษทเจาะออกไวท าฝาปด และเจาะฝาถงหลง

ใหเทากบขนาดปบไวส าหรบจดไฟเผาถาน

ขนตอนท 2 ตดปบดานลางออกหนงแถบ และตดฝาออกหนงแถบและดานกนปบเหลอ

ครงหนง เพอปองกนเปลวไฟพงออกดานหนา จากนนเจาะรวงกลมดานหลงเปนวงกลมส าหรบใสของอ

พลาสตกและทอระบายอากาศ แลวน าเหลกเสน 4 หน มาท าตะแกรงรองไมฟน เพอใหอากาศ

ถายเทไดสะดวก

6

ขนตอนท 3 ใชทอไมไผขนาด 4 นว ยาว 4 เมตร ทะลปลองไมไผตลอดล าทอนเพอระบาย

อากาศและเพอใหเปนทระบายของควนไฟ รวมทงเจาะรใตทอหางจากของอ 20 ซม. เพอรองน าสม

ควนไม โดยจะตองใชผาชบน าพนททอไมไผ เพอใหไอความรอนจากควนไฟไปกระทบกบผาทชบน าไว

กจะเกดน าสมควนไมไหลลงรทเราเจาะเอาไว

ขนตอนท 4 น าถงมารองทไดรทเจาะเอากจะไดน าสมควนไมชวยไลแมลงและผลจาก

การสงเกตท าใหไดก าไรทนอกเหนอจากถาน คอ น าสมควนไมทเอาไวไลแมลงตาง ๆ

3.2 การท ากาซชวภาพจากมลสตว เพอลดปญหาสขภาวะทเกดจากกลนของมลสตว และยง

สงผลใหเกดกาซหงตมในครวเรอน ตลอดจนป ยทไดจากเศษอาหารดงกลาวซงถอวาคมคามาก

โดยการท าแกสชวภาพจะมขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 เรมจากการทน าถง ถงหมกกาซไมตองเปดปาก (ถง 200 ลตร) และถงส าหรบ

เกบกาซ เปดปาก 1 ขาง (ถง 200 ลตร)

ขนตอนท 2 น าถงส าหรบเกบกาซเปดปาก 1 ขาง (ถง 120 ลตร) คว าปากลงในถง 200 ลตร

ใสน าในถง 200 ลตร 3 สวน ของถง

ขนตอนท 3 เจาะปากถงเปนวงกลมขนาด 3 นว สงจากปากถง 10 ซม. ตอทอพวซ 4 หน

120 ซม. และสามทาง 4 หน ใส 1 ขาง เอาไวส าหรบเสยบไมลงไปเพอคนกาซ แลวน าทอพวซ

1.1/2 นว ความยาว 5 นว เจาะขางถง สงจากกนถง 10 ซม. ตอดวยสามทาง 1.1/2 นว และตอดวย

วาลวปด 1 ตว

ขนตอนท 4 ตอทอตามแนวถงความยาว 65 ซม. และตอดวยของอ 1.1/2 นว กบทอ 1.1/2 นว

50 ซม. อยางละ 1 ตว หลงจากนนใชมลไกหรอมลหมสด 20 กโลกรม คนใหเหลวแลวเทลงถงในทอ

ทเราท าไวจากนนคนใหเขากนทกวนพอครบ 7 วน กใสน าเปลาลงในถงประมาณ 7 - 8 ถง 20 ลตร

คนทกวนใหครบ อก 21 วน จากนนกจะไดแกสชวภาพทสามารถน าเอาไปใชไดสวนเศษอาหารทเหลอ

กจะมการน าไปเปนป ย และทส าคญแกสดงกลาวจะมการเตมเศษอาหารจากการทานเหลอของ

ครอบครวเปนเชอในการผลตแกส

3.3 การท าป ยหมกระบายอากาศแบบธรรมชาต ทท ามาเพอบ ารงดนซงเปนป ยธรรมชาตทไดรบ

ความรจากทางวชาการจากหนวยงานการเกษตรของรฐ ซงจะมวธการท าดงน

ขนตอนท 1 น าเศษพชแหงจ านวน 1,000 กก. มลสตว 200 กก. ป ยยเรย 2 กก. สารเรง พด.

100 กรม 1 ซอง โดยการน ามาคลกเคลาใหเขากน

ขนตอนท 2 เปนวธการเรยงป ย โดยน าเศษวชพชมาเรยงกนแลวน าไมไผยาว 1.70 เมตร

จ านวน 6 ทอน โดยทะลปลองทกปลองแลวน าตาขายผามาขงตรงปลองไว

ขนตอนท 3 น าไมไผมาปกไวตามกองป ยใหเหลอพนปากทอประมาณ 30 ซม. แลวทง

กองป ยไว 1 สปดาห กสามารถใชการได

ซงสรรพคณของป ย คอ หากปลกขาวหรอพชไรใหใชในอตราสวนไรละ 500 กก. ไมดอก

หรอพชผกใชไรละ 200 กก. ไมผลและไมยนตนใชหลมละ 25 กก.

3.4 การท าป ยอนทรย (โบกาซ) เตรยมวสด ดงน แกลบดน ร าขาว มลไก อยางละ 1 กระสอบป ย

มลคางคาว 5 กโลกรม กากน าตาล 2 ชอนโตะตอหนงบวรดน า น าหมก พด.2 โดยการท ามดงน

ขนตอนท 1 น าแกลบดบ ร าขาว มลไก มลคางคาวมาผสมใหเขากน

7

ขนตอนท 2 น ากากน าตาล และ พด. อยางละ 2 ชอนโตะ ผสมกบน าอยางละ 1 บวรดน า

แลวน ามาผสมใหเขากน จากนนน าไปรดสวนผสมระหวางแกลบดบ ร าขาว มลไก มลคางคาวทผสมกน

กอนหนาน

ขนตอนท 3 น าป ยทผสมไดไปใสถง โดยป ยดงกลาวจะใชไดหลงจากนอก 7 วน แตตองม

วธการกลบป ยรอบทศทาง ดงน วนท 1 เอาดานหนาถงนอนราบกบพน วนท 2 เอาดานตรงขามป ย

นอนราบกบพน วนท 3 เอาดานขางถงป ยนอนราบกบพน วนท 4 เอาดานตรงขามนอนราบกบพน

วนท 5 เอาปากถงตงกบพน วนท 6 เอากนถงตงกบพน วนท 7 เปดปากถงพรอมกบทงไว 1 วน กสามารถ

น าไปใชได

สวนวธการใชหากเปนแปลงผกจะใช 1 กก. ตอ 1 ตร.ม. เชน พรก มะเขอ จะใช 1 ก ามอ ทก ๆ

15 วน ไมยนตนใช 3.5 กก. ตอ 1 ตน ใสทก 15 วน สวนนาขาวใส 1.5 กก. ตอ 1 ตร.ม. ใส 3 ครง

โดย 2 ครงแรก ปรบดนกอน สวนครงสดทายใสตอนขาวเรมตงทอง ซงจะสามารถประหยดราคา

ป ยเคมไดมาก

3.5 การเลยงหม การเลยงหมมเทคนคและแนวคดทนาทงซ งไมมในต าราการเลยงหมทวไป

การเลยงของลงอวนจะเปนการเลยงแบบเศรษฐกจพอเพยง คอ การเลยงไมมากแตไดก าไร ซงม

วธการ ดงน

ขนตอนท 1 ซอแมพนธหมมา 2 ตว แตท าคอกไว 3 คอก

ขนตอนท 2 น าหมแมพนธไปผสมเทยมกบหมพอพนธของเพอนบาน หลงจากนนเมอ

แมหมทองและคลอดลกกจะน าลกหมทเปนตวเมย 1 ตว มาเปนสมาชกใหมของแมพนธแลวน าลกหม

ทเหลอขายทงหมด เทานกจะไดก าไรจากการขายหมในเลาหม พรอมทงจะสรางคอกเพมทละชอง

เพอผลตลกหมตอไปเรอย ๆ สวนขหมไมตองพดถง แกสชวภาพรอรบอยแลว ซงจะน ามาใชในครวเรอน

ตอไป

3.6 การเลยงกบ

ขนตอนท 1 เตรยมบอทมขนาด 5 x 8 เมตร จากนนน าผกตบขวามาปลอยในบอเพอให

เจรญเตบโต เพราะกบชอบกน

ขนตอนท 2 ลอมดวยตาขาย แลวซอกบมาจ านวนหนงจากนนน าไปไวในบอดงกลาว

ใหอาหารเสรมบางซงอกไมนานจะไดกบนาทตวใหญ แลวคอยเอาฉมวกแทงกบเพอเอามาขายวนละ

ประมาณ 10 ตว เพอเปนการจ ากดราคาของตลาด

3.7 การเลยงปลา

บอปลาจะใชวธการแบงบอปลาออกเปน 2 สวน โดยสวนทหนงจะเปนบอทปลกผกบงไว

เกบยอดขายอยางเดยว โดยเอาตาขายมาคลมไวเพอปองกนเปดกบปลามากน สวนบอท 2 จะเอาไว

เลยงปลากระด “ท าไมถงเปนปลากระด” “เพราะมนเปนปลาทสามารถแปรรปไดหลากหลาย”

เมอแปรรปไดหลากหลายยอมหมายถงราคาทตองสงขน หรอมการเพมมลคาไดสงขนนนเอง และ

วธการทจดการ คอ ทกเชาจะน าเปดลงมาอาบน าในบอปลาแลวเปดจะทงคราบของการช าระรางกาย

ซงสวนหนงจะเปนอาหารปลา แตอกสวนหนงจะไหลมาเปนอาหารของผกบง ซงท าใหบอปลาแมจะ

เปนน านง แตกดสะอาดเพราะมการจดการกนเองตามระบบวฏจกรของธรรมชาต และทดกวานน

รมขอบบอจะมการปลกฟกทองและพชผกสวนครว ซงเนนวาใหปลกในชวงฤดหนาวเทานนเพราะ

8

เปนการค านวณระยะใหผลผลตออกตอนฤดรอนชวงสงกรานต เพอทจะไดราคาด เทานกไดผกบง

ไปขายกบปลากระดและก าไรจากฟกทองตลอดทงป

3.8 การปลกกยชายขาว

กยชายม 3 ชนด คอ กยชายเขยวสามารถเกบเกยว 3 - 9 ครงตอป ขนอยกบพนธ

สภาพแวดลอม และการดแลรกษา ระยะเวลาเกบเกยวทเหมาะสม คอ เดอนตลาคม - มนาคม

กยชายขาว เกบเกยวหลงจากใชกระถางครอบหรอคลมแปลงประมาณ 2 สปดาห เกบเกยวเมอใบ

มความยาว 20 ซม. ตดโคนใบใหชดดน ลางดวยน าเยน ตดแตงสวนทถกท าลายโดยโรคและแมลง

หรอแผลทถกจากการขนสง และเศษวชพชอนทปลอมปนเกบไวในทรมปองกนแสงอาทตยในระหวาง

เกบรกษาและขนสงไปขายตอไป สดทาย คอ กยชายดอก เกบเกยวระยะดอกตม ตดโคนกานดอก

ยาว 30 - 40 ซม. ใบมอตราการหายใจและการคายน าสง ควรเกบรกษาในทมอณหภม 0 องศาเซลเซยส

ความชนสมพทธ 95% และทงหมดทกลาวมานไดสรางผลผลตทท าก าไรใหกบลงอวนอยางมาก

เพราะเปนพชทข นเรวและทนทานตอโรค รวมทงมราคาทดมากโดยเฉพาะกยชายขาว และมเทคนค

ทลงอวนอยากแนะน า ดงน

ขนตอนท 1 กอนอนใหใชกระถางดนเผาครอบตนกยชายเขยว โดยใชกระถาง

ทรงกระบอกขนาดปากกวาง 7 นว กนกระถางกวาง 8 นว คลมสง 12 นว โดยใหชดดนและปดไมให

แสงผานเพอท าใหกยชายเปลยนจากสเขยวเปนสขาว (ประเทศจนนยมใชอโมงคไมไผปดดวยฟาง

หรอกระดาษหนา)

ขนตอนท 2 ทยอยครอบและเกบเกยว ในปรมาณตามความตองการของตลาด

หลงจากเกบเกยว 1 เดอน (ปลอยใหใบเจรญ) ตดใบออกเพอขายเปนกยชายเขยวตอไป และเรมครอบ

กระถางใหมเพอผลตกยชายขาว กยชายเขยวซงถาน าไปขายจะไดในราคาทประมาณกโลกรมละ

20 บาท แตถาเปนกยชายขาวจะอยทกโลกรมละประมาณ 200 บาท

ดงนนจงไมแปลกทจะเกดเทคนคในการท าใหเปนกยชายขาว โดยการเอากระถางครอบ

กยชายเพอไมใหถกแดด ซงเปนการหลอกกยชายใหเปลยนจากสเขยวเปนสขาว และใชวธสลบแถว

ในการท าใหเปนสขาวเพอทจะเปนการควบคมราคาและจะท าใหมรายไดตลอดป

3.9 การเลยงเปดและการท าไขเคมสตรดนภเขาไฟ

เปดทเลยงมทงหมดประมาณ 60 ตว ทเปนเปดไข สวนเปดแมพนธจะมอย 14 ตว เพอเอาไว

ผลตลกเปด สวนเปดพอพนธจะมอย 2 ตว ทกเชาจะปลอยเปดออกไปเลนน าในสระเพอทจะเขาไป

เกบไข ซงวน ๆ หนงจะเกบไดประมาณ 60 ฟอง หากจะเอาไวกนอยางเดยวคงจะมมากเกนไป

ดงนน จงเอาไปขายและปจจบนไดแปรรปเปนไขเคมสตรดนภเขาไฟ มโลโกเปนรปลงอวนคกบ

ภรรยา ซงอรอยมากจน ค ารณ หวางหวงศร ตองมาถายท าเพอออกอากาศเผยแพร “ค ารณเขามา

ถายท า แตลงไมเหนตอนออกอากาศหรอก เพอนบานเขาเหน” เปนค าพดปนรอยยมทบงบอกถง

ความภาคภมใจของเกษตรกรวยกลางคน โดยสตรไขเคมภเขาไฟ ดงน

ขนตอนท 1 ลางไขเปดใหสะอาดแลวน าดนเหนยวทเปนดนในหมบานทบละเอยด

แลวมาใสกะละมงทเตรยมไวตวงดนใสกะละมง 3 ถวย

ขนตอนท 2 เทน าลงไปผสมกบดนจนเขากนพอเหนยว และใชถวยตวงเกลออก 1 ถวย

ผสมเขากนเพอใหดนสามารถตดไขไดนาน

9

ขนตอนท 3 ใสแกลบด าลงไปในกะละมงทเตรยมไวแลวน าไขเปดทลางแลวชบลงไป

ในกะละมงทผสมเกลอกบดนเหนยว

ขนตอนท 4 น าไขเปดทชบแลวใสลงไปในกะละมงทเตรยมแกลบด าไวแลวใชแกลบด า

ปนหมไขเปดเพอไมใหเหนดนทชบ

ขนตอนท 5 น าไขทปนเสรจแลวใสถงพลาสตก ขนาด 4 x 6 พบกนถงปดเทปใส

ขมวดปากถงและปดดวยเทปใสเปนอนเสรจ

นบจากวนทผลต 7 วน สามารถทอดเปนไขดาวไดหลงจาก 7 วนแลวไขจะเรมเคมขน

จนพอดและถาเกบไวในทรมและแหงสามารถเกบไดนาน 3 เดอนนบจากวนทผลตซงถอวาราคา

คอนขางคมคาเลยทเดยว

4. ประมวลภาพกจกรรม และการฝกอบรม

ภาพกจกรรม โครงการผบ าบดยาเสพตด อ าเภองาว

ดงานทศนยเกษตรเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอแมเมาะ

10

ภาพกจกรรม การประชมคณะกรรมการกลม

ทศนยเกษตรเศรษฐกจพอเพยง อ าเภอแมเมาะ

ภาพกจกรรม เปนวทยากรการท าไขเคม

ภาพกจกรรม ศกษาดงาน จากโรงเรยนจตอารยสงเคราะห จ.ล าปาง

11

ภาพกจกรรม เกษตรกรจาก จ.เชยงใหม

มาศกษาเรยนรการท าเกษตรแบบผสมผสาน โดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ภาพกจกรรม การศกษาดงานธรกจการเกษตร

12

ภาพกจกรรม บรรยายสอนท าเตาถานเศรษฐกจและน าสมควนไม

กบผศกษาดงานจากธรกจการเกษตร

ภาพกจกรรม บรรยายวธการท าป ยหมกเศษวชพช

13

ภาพกจกรรม การท าและผลตกยชายขาว เพมราคา 3 เทาตว

ภาพกจกรรม ภายในศนยฯ และอน ๆ

14

15

5. แผนทและแผนผงของศนย

5.1 แผนทไปศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานลงอวน

5.2 แผนผงแปลงเศรษฐกจพอเพยงของลงอวน (นายสมโภช ปานถม)

เลยงปลา

บอเลยงกบ

สวนผก บาน