1ภูมิรัฐศาสตร์ กำลังอำนาจของชาติ...
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
ภมรฐศาสตร ก าลงอ านาจของชาต
โดย พลเอก เอกชย ศรวลาศ ผอ านวยการส านกสนตวธและธรรมาภบาล
สถาบนพระปกเกลา
• ภมศาสตรการเมองเปนวชาภมศาสตรแขนงหนง ศกษาพรรณนาและ
วเคราะหเกยวกบเรองรฐ วชาน เกดขนพรอม ๆ กบวชาประวตศาสตร รฐ
ประศาสนศาสตร ปรชญา และคณตศาสตร
• เฮคาแทอส นกภมศาสตรชาวกรกผซงไดนามวาบดาวชาภมศาสตรกสนใจ
เฉพาะหลกทว ๆ ไปของพ นพภพ
• ปลาโต นกปราชญชาวกรก ไดชใหเหนถงความสมพนธระหวางประเทศกบ
บรเวณตาง ๆ ภายในประเทศ
• อารสโตเตล นกการเมองชาวกรก กลาวถงความสมพนธระหวางประเทศกบ
สงแวดลอมทางธรรมชาตของประเทศ
• สตราโบ นกภมศาสตรชาวโรมน กวจารณถงเรองราวตาง ๆ อนเกยวของกบ
สงแวดลอมทางธรรมชาตกมอทธพลตออ านาจหรอก าลงความสามารถของ
อาณาจกรโรมน
วชาน เจรญขนมาในศตวรรษท 18 โดยเฉพาะศตวรรษ ท 20
เกดนกภมศาสตรการเมองหลายคน
• อลเฟรด เธเยอร มาฮาน (Alfred Thayer Mahan)
• เซอรฮลฟอรด แมคคนเดอร (Sir Halfore Mackinder)
• ฟรดดรช รทเซล (Friedrich Ratzel)
• รดอลฟ คเจลลน (Rudolf Kjellen)
• คารล เฮาสโฮเซอร (Karl Haushofer)
มหลกเกณฑเดยวในทกประเทศ แตเน อหาปลกยอยไมเหมอนกนขนอยกบ
ลกษณะประจ าชาต ประเพณ
ประเทศองกฤษมลกษณะเปนเกาะมเน อทไมกวางใหญ เปนเจาทะเล ม
ความคดทจะแสวงหาเมองขนในเขตโพนทะเลอยเสมอ
ประเทศสหรฐอเมรกามเน อทขนาดใหญทรพยากรธรรมชาตมมาก ท าใหนก
ภมศาสตรการเมองอเมรกนศกษาเรองภายในประเทศมากกวาบรเวณอน ๆ
ของโลก
ประเทศเยอรมนมเน อทนอย ประชากรอยหนาแนนราว 70 ลานคน เปรยบเทามลรฐไอดาโฮกบออรกอน ของสหรฐอเมรการวมกน มดนเปน
ทรพยากรธรรมชาตทตองใชซ าทกป
ชาวเยอรมนกระจดกระจายอยตามประเทศเพอนบานใกลเคยง มการรวม
ชาตของตนเขาดวยกน
ภมศาสตรไมใชปจจยส าคญทสด แตเปนปจจยทถาวรทสดท
กอใหเกดก าลงอ านาจแหงชาต
ความกวางใหญของมหาสมทรและรปรางของแผนดน เกอบไม
มการเปลยนแปลงเลย
มนษยอาจเจาะอโมงคลอดใตภเขา ขดคลองเชอมมหาสมทร
เปลยนทางน าไหลของแมน าสายใหญ ๆ หรอในอนาคตอาจจะ
ไดเหนกระแสน าในมหาสมทรไหลเปลยนทาง
อทธพลของภมศาสตรกอใหเกดความเสยเปรยบไดเปรยบ
ระหวางประเทศในภมภาคตาง ๆ ทงทางการเมอง เศรษฐกจ
การปองกนประเทศ สงคมจตวทยาและความสมพนธระหวาง
ประเทศ
ภมศาสตรมอทธพลส าคญในการก าหนดนโยบายตางประเทศ
ก าลงอ านาจแหงชาตขนอยกบปจจยทส าคญอนหนงคอสภาพทาง
ภมศาสตร
สภาพทางภมศาสตรไดถกลดบทบาทลงไปอยางมากจากอาวธนวเคลยร
และขปนาวธขามทวป
Prof. John H. Hertz กลาววา “ปจจบนก าลงอ านาจสามารถท าลายก าลงอ านาจดวยกนเอง จากศนยกลางของก าลงอ านาจหนงไป
ยงอกศนยกลางหนงได จงท าใหทกสงทกอยางแตกตางไปจากเดม"
นกยทธศาสตรไดชใหเหนวาการปองปรามกนทางอาวธนวเคลยรของ
อภมหาอ านาจอาจจะยงผลใหสงครามในอนาคตจ ากดอยแคการใช
อาวธและยทธศาสตรสภาพทางภมศาสตร
ปรมาณ และการพฒนาขปนาวธขามทวปท าใหปจจยเรองดนแดนของ
ประเทศกลายเปนเรองลาสมย
• เรองอากาศ และภมประเทศ ตองอาศยภมศาสตรธรรมชาต
• พดถงทรพยากรและประชากร กพงวชาภมศาสตรเศรษฐกจ
• วชารฐศาสตรตดขาดจากวชาภมศาสตรการเมองไมได รฐศาสตรศกษา
หลกเกณฑตาง ๆ ทางดานการเมองของมนษย สวนวชาภมศาสตรการเมองนน
เปนวชากจกรรมทางการเมอง
• วชาความสมพนธระหวางประเทศ เปนวชาคลายวชารฐศาสตร และม
ความสมพนธกบวชาภมศาสตรการเมองดวย
• ค าศพทตาง ๆ มกใชสอดคลองกนในวชาทงสองน เชน ค าวา นโยบาย
ตางประเทศ ดลแหงอ านาจ สนธสญญาสนตภาพ
• วชาประวตศาสตร วชาประชากรศาสตร วชามานษยวทยา วชาพฤกษศาสตร
วชาเศรษฐศาสตร วชาธรณวทยามสวนสมพนธกบการศกษาทเกยวกบลกษณะ
ภมประเทศ วชาอตนยมวทยากมสวนเกยวของกบการศกษาเรองอากาศ
เปนวตถดบไมท าใหประเทศมก าลงอ านาจกลาแขงจะตองม
ความสามารถในการใชทรพยากร
กลมประเทศอาหรบถาไมสามารถประสานนโยบายน ามนกบโลก
ตะวนตกได น ามนทมอยมหาศาลกไมอาจท าใหประเทศเหลานนม
ก าลงอ านาจมากได ค.ศ.๑๙๗๓ กลมประเทศอาหรบไดยอมตกลง
ในนโยบายหามสงน ามนรวมกนกบประเทศ ตะวนตกและมการ
ก าหนดราคาน ามนกน
ปจจบนกลมประเทศอาหรบมปญหากบประเทศสหรฐแตอเมรกา
จะตองพยายามดแลภมภาคของโลกสวนน อยางมาก
แหลงพลงงานทใหญทสดในโลกประเทศหนงประเทศใดสามารถใช
วตถดบทมอยใหเปนประโยชนได
ทตงทางภมศาสตร
ทางเขาถงสประเทศ
ขนาดรปรางของประเทศ
ดนฟาอากาศ
ลกษณะของเสนพรมแดน
ลกษณะภมประเทศ
ภมศาสตรมผลตอก าลงอ านาจแหงชาตกระท าเปนหวขอตามล าดบตอไปน
ทตงเปนสงทมลกษณะถาวร
มการเปลยนแปลงของววฒนาการทาง
ประวตศาสตรในระยะเวลายาว
ทตงของประเทศทงในสวนของโลก และใน
สวนของภมภาค
ทตงของประเทศทสมพนธกบบรรดาสง
ตางๆ เชน มวลแผนดน พ นน า โซน
อากาศและวตถดบตางๆ
ทตงของประเทศสมพนธกบประเทศอน
บรเวณหรอภมภาคบางแหงและประเทศท
ตงอยในภมภาคนน
C H I N A
I N D I A
PA KIST AN
I N D O N E S I A
S U M
A T
R A
T H A I L A N D
B U R M A
L A
O S
M A
L A
Y S
I A
SIN GAP OR E
C A M B O D I A
V I E
T N
A M
G U
L F
O F
S I A
M
G U L F
O F
T O N K I N
A N D A M A N
S E A
B A Y
O F
B E N G A L
S O
U T
H
C H
I N
A
S E
A
Singapore
Phnom
Penh
Bangkok
Vientiane
Hanoi
Rangoon
Ku
ala Lumpur
HO CHI MINH CITY
N
Country Capital-
BURMA, THAILAND, LAOS,
CAMBODIA, VIETNAM,
SINGAPORE and MALAYSIA
0 50 100 150 200 MI
0 50 100 200 300KM
ยโรปตะวนตก และสหรฐอเมรกา มฝนตกเพยงพอ มอากาศอบอน
มหนทางเขาถงวตถดบเปนประเทศทกาวหนาทสดในทางอตสาหกรรม
ตงอยในบรเวณใกลเคยงกนสามารถด าเนนการคาระหวางประเทศ
ไมตองเสยคาขนสงแพงจนเกนไป
จากแผนทโลกประเทศมหาอ านาจตาง ๆ มทตงอยในระหวางแลตตจต ๒๐๐
และ ๖๐๐ เหนอ
เปนดนแดนทมคนอยอาศย ๗๕% ของโลก
ทตงของประเทศถอกนวาเปนสงทก าหนดนโยบายของรฐโดยกวาง ๆ วาจะสราง
อ านาจทางทะเล ใหมากกวาทางบก ทางบกใหมากกวาทางทะเล อยางไร
GEOPOLITICS
13
ไทยAustralia
US
A
Canad
a
Chi
naInd
ia
Russ
ia
Bra
zil
Argenti
na
Mexi
co
ประเทศไทยตงอยในยานการแขงอทธพลระหวางจน และสหรฐอเมรกา
ประเทศไทยตองด าเนนนโยบายทางการเมองดวยความรอบคอบ สามารถ
ถวงดลกบประเทศทงสองได
ทตงของประเทศไทยมความส าคญทางยทธศาสตรตอประเทศในเอเซย
ตะวนออกเฉยงใต
ทางเขาสประเทศทงทางบก ทางทะเล และทางอากาศนนเหมาะแกการ
คมนาคมขนสง
แตกมจดออนอยมาก โดยเฉพาะในภาคใตเพราะลกษณะภมประเทศยาว
บางและมทางเขาสทางทะเลไดเกอบทกดานยากแกการปองกนเปนอยางยง
สภาพลมฟาอากาศนนประเทศไทยอยในเขตรอนมฝนตกชกในฤดฝนมพช
พนธธญญาหารอดมสมบรณ
แตขาดทรพยากรธรรมชาตทใชเปนหลกในการอตสาหกรรม
เปนปจจยทส าคญความเจรญและความปลอดภยของประเทศ การเลอกทตงของประเทศ
ในปจจบนท าไมได
โซเวยตรสเซย ๆ ทางเหนอทะเลเยนหรอแดนน าแขงในฤดหนาว ทางตะวนออกกเปน
ดนแดนกนดารและไกลทางคมนาคมสายส าคญ การหาทางออกทะเลน าอน จงเปนปญหา
ของโซเวยตรสเซยมานานแตประเทศนยงเคราะหดอยมากทมแผนดนกวางใหญอดมดวย
ทรพยากรหลายชนด และมปรมาณมาก จงพอจะหกลางความเดอดรอนทางต าแหนงไว
ได
ประเทศสวตเซอรแลนด เปนประเทศทตกอยในทามกลางประเทศตาง ๆ จนหาทางออก
ทะเลไมได แตสวตเซอรแลนดกไดแกปญหาคอการตงตนเปนกลางอยางเดดขาด และไม
ยงเกยวกบสงครามใด ๆ ทงสน แมแตองคการสหประชาชาตกไมเคยปรากฏวา
สวตเซอรแลนดเปนสมาชกอยดวย นอกจากนสวตเซอรแลนดยงสรางก าลงขนสงทาง
อากาศอยางใหญดวย คอ องคการขนสงสวสแอร (Swissair) เพอใหสามารถตดตอทวโลกโดยทาง
จะมความแตกตางกนออกไป ไมวาจะเปนขนาดของ
ประเทศ รปรางลกษณะหรอลกษณะท าเลทตง
บางประเทศอาจมดนแดนตดตอกนเปนเขตกนดนแดน
หรอกรณมเขตล าน าหรอทะเลเปนเขตกนดนแดน
รวมถงการมทรพยากรทางธรรมชาตของแตละประเทศ
สงเหลาน สงผลใหนโยบายหรอยทธศาสตรการปองกน
ประเทศแตกตางกนออกไป
แดนแกน (CORE AREA) ของประเทศ
เปนศนยกลางทางเศรษฐกจ การเมอง สงคมจตวทยา โดย
พจารณา
ตงอยทใด
เก อกลตอการปองกนตวเองอยางไร
สามารถควบคมสวนอน ๆ ของประเทศอยางมประสทธภาพ
หรอไม
ถกตดขาดจากสวนอนงาย หรอไม
17
• ประเทศญปนถอวามลกษณะภมประเทศไมสด เพราะถกแบง
ออกเปนสวนเลกสวนนอยโดยแมน าและภเขาทมอยมากมาย ท าให
เกดความออนแอจากการใชอาวธนวเคลยรในสงครามจ ากดของ
ภมภาค
• ปากสถานกบอนเดย หรอ อสราเอล กบกลมรฐอาหรบ หากวาวน
หนงรฐอาหรบสามารถทจะมอาวธนวเคลยรไดทดเทยมกบอสราเอล
• การระเบดของโรงไฟฟาปรมาณทเชอรโนบลเปนตวอยางของความ
เสยหายดานสงแวดลอม
ปญหาโจรสลดปลนเรอ การกอการรายมสงบอกเหตวาจะเกดขนในชองแคบ
มะละกากได
ปญหาสงแวดลอมจากคราบน ามนของเรอขนาดใหญ
เปนเสนทางเดนเรอทแตละปมเรอ 50,000 ล าแลนผาน มทงเรอบรรทกน ามน เรอสนคาบรรทกตคอนเทนเนอร เรอลากจง เรอหาปลา เรอเฟอรร เรอ
โดยสาร เรอบรรทกน ามน รอยละ 50 ของกองเรอบรรทกน ามนทวโลก
การคาทางทะเล 1 ใน 4 ของโลกตองผานชองแคบมะละกา
สวนทแคบทสดกวางเพยง 1.5 ไมลทะเลเทานน สวนทน าตนทสดลกเพยง 25 เมตรเทานน
จดออนของชองแคบมะละกา หากโจมตหรอยดและท าลายเรอขนาดใหญ
ดงกลาวอาจท าใหการจราจรผานชองแคบมะละกาตองหยดชะงก
สหรฐอเมรกา
20
AUSTRALIA
สาธารณรฐประชาชนจน
เปนรปรางทมลกษณะดทสด สามารถตงเมองหลวงอย
บรเวณใจกลางประเทศได เปนประโยชนทางการทหาร
เศรษฐกจ ตลอดจนการปองกนประเทศ สามารถสราง
เสนทางคมนาคมไดสนทสด ตดตอถงกนไดสะดวก
รวดเรวและประหยดทสด ไดแก สวสเซอรแลนด ฮงการ
และฝรงเศส เปนตน
21
22
มหลายแบบ ไดแก
แบบแยกกน (Broken Shape) คอ มหนวยหนงหรอมากกวา
แยกออกจากหนวยใหญของประเทศ เชน มาเลเซย
แบบไมประตดประตอกน (Fragmented Shape) คอ ม
สวนยอย ๆ แยกออกจากหนวยใหญของประเทศ แตยงอยบรเวณ
เดยวกบหนวยใหญ เชน อนโดนเซย ญปน ฟลปปนส เปนตน
แบบกระจดกระจายแยกกนอย เชน ประเทศในเครอจกรภพองกฤษ
แบบดามกระทะ (Pan Handle) คอ มบางสวนยาวยนออกไปจากสวนใหญของประเทศ เชน ประเทศไทย
23
24
SARAWAK
SABAH
MA
LA
YA
M A L A Y S I A
I N D O N E S I AJ A V A
S U
M A
T R
A
B O R N E O
K A L I M A N T A N
C E
L E
B E
S
I R I A N J A Y A
แบบแยกจากกน
PH
ILIP
PIN
ES
แบบไมประตดประตอ
25
แบบดามกระทะ (Pan Handle)
T H A I L A N D
1. ความมนคง
2. ความโดดเดยว
3. ความสามคค
4. ฐานะทางเศรษฐกจ
5. ยทธศาสตรชาต
26
ทสง ลกษณะภมประเทศไดเปรยบในการปองกนประเทศ
ขอพจารณาทางทหารทสงมขอเสย ดงน
การออกสทะเล ไมมทางออกสทะเล เชน ลาว เนปาล เอธโอเปยและภฐาน
ภมประเทศ มความลาดชนมาก เปนอปสรรคในการสรางเมอง
ขาดแรงงาน ประชากรนอย
ขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน
27
28
กลมประเทศทอยในทสง ไมมทางออกสทะเลไดแก เอธโอเปย ลาว เนปาล เปนตน
29
80
70
60
50
40
30
20
10
EQ UA TO R
20
30
40
50
60
70
80
30
40
50
60
70
80
20
10 10
30
40
50
60
70
80
80
70
60
50
40
30
20
10
30
TROP IC O F CA NCE R
40
50
60
70
80 80
70
60
50
40
30
20
10
EQ UA TO R
TROP IC O F CA NCE R
TROP IC O F CA PRI CO RN TROP O F CA PRI CO RN
10
20
30 30
40 40
50 50
60 60
70 70
80 80 80
70
60
50
40
30
20
10
30
40
50
60
70
80 80
70
60
50
40
30
20
10
AUST RALIA
A S I A
A F R I C A
E U R
O P
E
GREE NLANDGR
EEN
LAND
NORTH
AMERICA
ANTARCTICA
SOUTH
AMERICA
P A C I F I C
O C E A N
O C E A N
I N D I A N
O C E A N
PACIFIC
OCEANA T L A N T I C
แผนทโลกแสดงเขตเศรษฐกจโลก
40
60 60
40
5
5Equator
5
5
ละตจด 40 - 60 องศาเหนอ เขตอากาศอบอน เปนกลมประเทศอตสาหกรรม
ละตจด 5 องศาเหนอ - 5 องศาใต เขตอากาศรอนชน
31
สรปไดวา ในบรเวณละตจด 40 - 60 องศาเหนอ อากาศ
อบอน ประชากรมความขยนขนแขง เมอพจาณาภาพรวม
จากแผนท พบวา เปนบรเวณทมเมองใหญและเปนเมอง
อตสาหกรรมและเขตเศรษฐกจส าคญของโลก
ตรงกนขาม ทละตจด 5 องศาเหนอ - 5 องศาใต
อากาศรอนชน ท าใหประชากร ไมกระตอรอลนในการประกอบ
อาชพ
ประชากร โดยพจารณา การตงถนฐาน แดนแกนสวนใหญ อยใกลทะเล
ปรมาณประชากร เมอเปรยบเทยบกบพนท มผลตอ
คณภาพชวต
การผลตการพฒนาคณภาพของประชากร
พลงอ านาจของประเทศ
คณภาพของประชากร เปนปจจยส าคญตอพลงอ านาจ
ของชาตในยคปจจบน
32
อตราการเจรญกาวหนาของประชากร
ความหนาแนนและการกระจาย
โครงสรางสงคม/อายของประชากร
คณภาพของประชากร/ระดบการศกษา
การสาธารณสข/โภชนาการและอนามย
คณภาพ/ระดบการศกษาทศนคตตอการท างาน
มาตรฐานคาครองชพ
ความสามารถดานวทยาศาสตร/การประกอบอาชพ ระดบของฝมอแรงงาน
World 7197,354,235
China 1389,112,285 1
India 1258,724,950 2
USA 321,143,287 3
Indonesia 251,136,443 4
Brazil 201,083,050 5
Pakistan 183,432,456 6
Nigeria 175,729,741 7
Bangladesh 157,422,217 8
Russia 142,675,857 9
Japan 127,080,989 10
Mexico 122,965,087 11
Philippines 99,128,309 12
Ethiopia 95,138,910 13
Vietnam 92,053,904 14
Germany 82,693,971 15
Egypt 82,630,562 16
Iran 77,888,011 17
Turkey 75,323,141 18
Congo 68,311,006 19
Thailand 67,101,664 20
ประชากร 1300 เศษ
ประชากร 1200 เศษ
Continent Population in 2003
Muslim
Population in 2003
Muslim Percentage
Africa 861.20 461.77 53.62
Asia 3830.10 1178.89 30.78
Europe 727.40 52.92 7.28
North America 323.10 6.78 2.10
South America 539.75 3.07 0.57
Oceania 32.23 0.60 1.86
Total 6313.78 1704.03 26.99
Muslim Population is increasing at the rate of 2.9%**
We are taking the rate of natural increase as 2% around the world. The
Muslim population in 2003 was 1704.03 million.
**US Center For World Mission 1997 Report
ประเทศมสลมทปกครองในระบอบกษตรยหรอเจาผครองในลกษณะสมบรณาญาสทธราชยหรอกงๆ
ประเทศมสลมประชาธปไตยแบบสมยใหม ประเทศมสลมสมยใหมกงประชาธปไตย ประเทศมสลมแนวปฏวต ประเทศมสลมสายเครง ประเทศมสลมผสมอทธพลของวฒนธรรมสลาฟ
ประเทศมสลมทปกครองในระบอบกษตรยหรอเจาผครองในลกษณะสมบรณาญาสทธราชยหรอกงๆ(โมรอกโก จอรแดน ซาอดอารเบย บรไน และรฐเลกๆ รมอาวเปอรเซย)
ประเทศมสลมประชาธปไตยแบบสมยใหม(มาเลเซย อนโดนเซย ตรก) ประเทศมสลมสมยใหมกงประชาธปไตย(ปากสถาน แอลจเรย อยปต ตนเซย
เลบานอน) ประเทศมสลมแนวปฏวต(อรก ซเรย ลเบย ซงมผน าในลกษณะเผดจการหรอ
กงเผดจการ) ประเทศมสลมสายเครง (คอศาสนามอ านาจเหนอรฐ) มกรจกกนในภาษาองกฤษ
วา Islamic Fundamentalism ไดแก อฟกานสถาน และอหราน (ซงเครงนอยลงกวาในทศวรรษ ๑๙๘๐)
ประเทศมสลมผสมอทธพลของวฒนธรรมสลาฟ ไดแก บรรดาประเทศในบรเวณเอเชยกลางและคอเคซสทเคยรวมอยในอดตสหภาพโซเวยต(อสเบกสถาน เตรกเมนสถาน คาซกสถาน ทกรเซย และอาเซอรไบจาน)
ทรพยากรธรรมชาต โดยพจารณา
แหลงวตถดบ
แหลงพลงงาน ทจะเสรมสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจ
และใชเปนอ านาจตอรองได เชน ยเรเนยม ปโตรเลยม
43
ภมศาสตรเศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาตทมคณคาทางเศรษฐกจ เปนทตงของตลาดการคาโลก และมจ านวนมาก พอทจะใหมความมนคง โดยพจารณา
ทรพยากรนน เปนปจจยเกอกลหรอเปนอปสรรคตอการพฒนาระบบเศรษฐกจ มาก - นอย หรอไม
เปนสนแรยทธปจจย สนแรทางอตสาหกรรม หรอไม
สามารถใชเปนเครองตอรองกบประเทศอนไดหรอไม
พงตนเองไดและสามารถน ามาพฒนากองทพไดหรอไม
44